เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 1

เอกสารประกอบการเรยน วชานาฏศลป

หลกและวธการสรางสรรค การวจารณนาฏศลปและละคร การชมการแสดงและการวจารณนาฏศลปและละคร (ม.4)

โดย

คณครพนมพร ชนชนะ

โรงเรยนจนทรเบกษาอนสรณ

อำเภอเกษตรวสย จงหวดรอยเอด

สำนกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 27

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

กระทรวงศกษาธการ

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 2

ค าน า

เอกสารประกอบการเรยน เรอง หลกสรางสรรคและการวจารณละคร หลกการชมการแสดง

และการแสดงนาฏศลปและละครในโอกาสตางๆ ไดจดท าขนเพอแกไขปญหาเกยวกบการเรยนการ

สอนวชา นาฏศลป และสามารถใชควบคประกอบกจกรรมการเรยนการสอนไดในขณะเวลาเดยวกน

ชวยใหนกเรยนมความรความเขาใจไดอยางรวดเรว และผเรยนสามารถน าไปศกษาทงในหองเรยน

หรอนอกหองเรยน อานไดบอยครงตามตองการ

ส าหรบเอกสารประกอบการเรยนเลมน ไดจดท าขนส าหรบครผสอนและนกเรยนไดใชประกอบ

กจกรรมการเรยนการสอน โดยเนนใหผเรยนไดมความร ความเขาใจ อนเปนประโยชนตอการ

แกปญหาและพฒนาความสามารถในดานทกษะนาฏศลป ณ โอกาสตอไป

พนมพร ชนชนะ

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 3

การสรางสรรคละคร ควรค านงถงหลกในการสรางสรรคดงน

แนวคด คอความตองการหรอจดมงหมายของการสรางสรรคละครวาตองการสรางสรรคละครทม

เรองราวเกยวกบอะไร มตวละครใด เมอผชมไดรบชมแลวจะไดรบประโยชนอะไรบาง

วธการนำเสนอ ผสรางสรรคตองวเคราะหวาจะน าเสนอละครรปแบบใด วตถประสงคของการแสดงคอ

อะไร เชน ละครพด พดเพอถายทอดเรองราวแกผชม ละครรอง รองเพอน าเสนอเรองราวและบทประพนธทไพเราะ

ละครตลกตองมเนอเรองทตลกเหมาะสมกบทกเพศและทกวย

องคประกอบเนอหา เปนสวนส าคญทตองศกษา ซงผสรางสรรคตองวเคราะหขอมลในดานตางๆเพอใหเนอหา

ในละครมความถกตองตามยคสมย เหตการณใหใกลเคยงกบความถกตองและเปนจรงมากทสด และน ามาสรางสรรค

การแสดงตอไป

การสรางสรรคออกแบบ เปนขนตอนทผสรางสรรคด าเนนการสรางสรรคละครดวยบทประพนธการจดฉาก

อปกรณการแสดง และเครองแตงกายใหสมบรณ เหมาะสม เพอใหผชมชนชอบ ประทบใจ สนกสนานและไดรบ

ประโยชนเมอไดชม

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 4

การวจารณการแสดงละคร ผวเคราะหวจารณจะตองมความรในเรององคประกอบของละครและวจารณ

องคประกอบละครดงน

แนวคดสำคญ ผชมการแสดงควร

ค านงถงแกนของเรองนนๆ วามแนว

คดทเปนจรงไดหรอไม เชน ละครท

มเรองราวเกยวกบคนขอทานคนหนง

แตจดจบของเรอง คนขอทานกลาย

โครงเรอง พจารณาโครงเรองวา เปนเศรษฐผชมควรพจารณาวามเคา การสรางตวละคร

มความกระชบหรอไม การด าเนน ความเปนจรงหรอไม อยางไร พจารณาวาตวละครมความ

เรองเปนไปตามจดประสงคหรอไม เหมาะสมกบเรองราว อารมณ

จดจบเปนอยางไร ความนาสนใจ อารมณของเรองหรอไม อยางไร

เปนอยางไร

บทสนทนา ฉาก แสง เสยง

พจารณาบทสนทนาทใช วามความ การแสดง พจาณาถง ฉาก เวทในการ

สมพนธกบเนอเรองและตวละครหรอ พจารณาถงผแสดงวาแสดงไดเหมาะสม แสดงวาเหมาะสมกบเรองราวหรอ

ไม ค าพดทใชในบทสนทนาเหมาะ กบบทบาทหรอไม ถายทอดอารมณ หรอไม แสง ส เขากบบรรยากาศ

สม ชดเจนหรอไม ใชภาษาสภาพ ในการแสดงเปนอยางไร และสถานการณของเรองหรอไม

เขาใจงาย

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 5

หลกในการวจารณการละคร มหลกเกณฑในการพจารณา ดงน

1) บทประพนธ เนอเรองมความสอดคลองกบเหตผล มความสมพนธเชอมโยงเหตการณและมเอกภาพหรอไม หากเปนละครร า บทกลอนควรมความไพเราะ ส านวนภาษาด และมเนอหาสอดคลองเหมาะสมตอกระบวนขบรอง และกระบวนทาร า

2) ความสามารถของผแสดง นอกจากบทดแลว ผแสดงตองมคณภาพดวย ทงฝมอการแสดง บคลก รปราง น าเสยง สามารถสวมบทบาทเปนตวละครในเรองไดอยางเหมาะสม

3) เครองแตงกาย การแตงกายของตวละคร เปนสงทบงบอกถงบทบาท ฐานะของตวละคร เปนสงทบงบอกถงบทบาท ฐานะของตวละคร ผแสดงจะตองสวมเครองแตงกายทเหมาะสมกบเนอเรองและบทบาททไดรบ รปแบบเครองแตงกาย

4) ดนตร และเพลง เปนองคประกอบทสำคญ โดยตองจดเตรยมใหถกตองตามรปแบบของละครนนๆ เชน ในการแสดงโขนนงราวจะตองจดเตรยมวงปพาทย 2 วง หากเปนละครดกด าบรรพ กตองใชวงปพาทยดกด าบรรพประกอบการแสดง และในทนอาจรวมถงนกรองประกอบการแสดงดวย ซงทงนกดนตรและนกรองจะตองมความรความสามารถในการบรรเลง และขบรองไดอยางถกตอง และช านาญในละครแตละประเภทจงจะเปนการชวยสงเสรมบทบาทการแสดงใหกบนกแสดงบนเวทดวย

5) ความถกตองของรปแบบการแสดง ผวจารณควรค านงถงจารตขนบธรรมเนยมแบบแผนทมมาแตโบราณ เชน การด าเนนเรองการออกแบบทาร า ดนตรและเพลง เครองแตงกายของละครประเภทตางๆ

6) ฉาก แสง ส เสยงและเทคนคในการแสดง มความพรอม สมบรณ สวยงาม ชวยสงเสรมอารมณ บรรยากาศ ตามเนอเรองหรอไม

7) คณคา ประโยชนทไดรบจากการแสดงละคร ในการแสดงละครแตละเรอง แตละตอนทงผประพนธบทและผก ากบจะตองเขาใจในแกนเรอง และมแนวคด สาระหรอ ความมงหมายทจะสะทอนหรอน าเสนอใหแกผชม เพอน ากลบไปคดประเมนคณคาวาเกดประโยชนในดานใดบาง เชน ความบนเทง ความร ความรสกผดชอบชวด พฒนาระดบจตใจตนเองหรอเพออนรกษศลปวฒนธรรมทางดานการแสดงของชาต

ละครนอก เรองสงขทอง ละครรองเรอง สาวเครอฟา

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 6

จดมงหมายของการวจารณละคร

การวจารณการละคร มจดมงหมายทจะวจารณ ผลงานการละครเพอใหผสรางผลงานไดปรบปรงและพฒนาผลงานใหดขนในดานตางๆ ดงน

1. การตอบสนองทางอารมณ เมอชมการแสดงละครแลว ผชมจะตองเกดอารมณรวมกบการแสดงไดรบความเพลดเพลน สนกสนาน ผอนคลายความเครยดจากการแสดง

2. การตอบสนองทางความคดและสตปญญา ละครตองสอดแทรกและใหขอคดแกผชมซงผชมสามารถน าไปปรบใชในชวตประจ าวนได

3. การตอบสนองทางจตใจ เนอหาของละครจะตองไมขดแยงตอประเพณ วฒนธรรม หรอ ความเชอ ไมเอนเอยงไปขางใดขางหนง กลาวคอไมชกจงผชมงมงายใหเรองเหนอธรรมชาตในขณะเดยวกนกไมตานความเชอดงกลาวดวยเชนกน

เปนแนวทางส าหรบการพฒนาตนเองให

เปนผรจกเหตผลและยอมรบความจรง

เพอพฒนาความกาวหนาของวงการการแสดง

ประโยชนของ

การวจารณการละคร

เปนขวญและก าลงใจใหกบผสราง

สรรคผลงาน

ไดฝกความสามารถและประสบการณ

ในการประเมนผลงานการแสดงเพอฝก

ทกษะความช านาญใหมากขน

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 7

การวจารณการแสดงนาฏศลปและการละครของไทย

การวจารณการแสดงนาฏศลปและการละครของไทย คอการแสดงความคดเหนตอการแสดงนาฏศลปและการ

ละครของไทยในแตละชดทไดรบชมตามความร ความเขาใจ และประสบการณซงการวจารณจะท าใหสามารถบอกถง

ขอดและขอเสยของการแสดงทชมได โดยการวจารณนนผวจารณตองท าความเขาใจกบองคประกอบของการแสดง

นาฏศลปและการละครของไทยกอนจากนนกก าหนดหลกการวจารณการแสดงนาฏศลปและการละครของไทย ซงการ

ท าความเขาใจกบองคประกอบของการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยกเหมอนกบการศกษาความรพนฐาน

เกยวกบนาฏศลปและการละครของไทยไดกลาวมา

องคประกอบของการการแสดงนาฏศลปและการละครของไทย

ผแสดง ลกษณะการแสดง วงดนตร

ทาร า บทเพลง การแตงกาย

ภาษาทา บทละคร การแตงหนา

การเคลอนไหวรางกาย การขบรอง อปกรณประกอบการแสดง

อารมณความรสก การบรรเลงเพลง ฉาก แสง ส เสยง

หลกการวจารณการแสดงนาฏศลปและการละครของไทย คอ ขอก าหนดทใชในวงการพจารณาการแสดงทได

ชมวามคณคาและความงาม หรอขอบกพรองของการแสดงอยางไรบาง รวมถงการพจารณาถงสาระส าคญของการ

แสดงนาฏศลปและการละครของไทยทสอความหมายใหเหนในการแสดงชดนนๆซงจะมการพจารณาดงน

1)พจารณาวาการแสดงแตละชดคดเลอกผแสดงทมรปรางและขนาดเทากน ดแลวสมดลหรอไม หรอ

พจารณาวผแสดงมความเหมาะสมกบบทบาททไดรบหรอไม อยางไร

2)พจารณาวาผแสดงทาทางรายร าไดถกตองหรอไม และแสดงลลาทาร าในลกษณะอยางไร เชน แสดงลลา

ทาร าไดออนชอยสวยงาม เปนตน

3)พจารณาวาผแสดงสามารถใชภาษาทาและภาษานาฏศลปในการสอความหมายไดสอดคลองกบบทเพลงและ

บทละครอยางสวยงามหรอไม

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 8

4)พจารณาวาผแสดงสามารถรายร าหรอแสดงทาทางตามบทละครพรอมกบเคลอนไหวเทาไดอยางสอดคลอง

กลมกลนกนหรอไม อยางไร

5)พจารณาวาผแสดงรายร าและเคลอนไหวรายกายไดตรงตามจงหวะเพลงหรอไม และถาเปนการรายร าเปน

หมคณะตองพจารณาวาผแสดงรายร าไดพรอมเพรยงกนหรอไม

6)พจารณาวาผแสดงมอารมณรวมกบการแสดงหรอไม ซงผแสดงจะตองยมแยมตลอดเวลาทรายร า หรอ

แสดงสหนาอารมณความรสกตามเนอเพลงและบทละคร

7)พจารณาวาบทเพลงของการแสดงแตละชดและบทละครมการใชส านวนโวหารในการประพนธอยางไรบาง

เชน มการใชส านวนโวหารทสละสลวยและสอดคลองสมพนธกนอยางไรบาง

8)พจารณาวานกรองสามารถขบรองเพลงไดไพเราะและออกเสยงอกขระถกตองชดเจนหรอไม

9)พจารณาวาผแสดงสามารถขบรองเพลงไดไพเราะพรอมกบแสดงทาร าหรอทาทางธรรมดาไดสอดคลองกบบท

เพลงหรอไม

10)พจารณาวาบทเพลงทนกดนตรบรรเลงมท านองเพลงและจงหวะเพลงทชวยกระตนอารมณผชมใหคลอย

ตาม และชวยสงเสรมใหการแสดงนนสมบรณหรอไม

11)พจารณาวานกดนตรใชวงดนตรและบรรเลงเพลงไดถกตองเหมาะสมกบชนดของการแสดงหรอไม

12)พจารณาวาการแสดงทชมมการจดการแสดงไดถกตองตามลกษณะการแสดงหรอไม

13)พจารณาวาการแตงกายและการแตงหนาท าใหผแสดงดสวยงามหรอไม อยางไร และพจารณาวาการแตง

กายของผแสดงแตงกายถกตองเหมาะสมและสอดคลองกบการแสดงและบทบาทฐานะทไดรบหรอไม

14)พจารณาวาผแสดงเลอกใชอปกรณประกอบการแสดงถกตองเหมาะสมหรอไม

15)พจารณาวาอปกรณทใชประกอบการแสดงมความสวยงามและมขนาดเหมาะสมกบตวผแสดงหรอไม

16)พจารณาวาการจดฉากและการใชเทคนคการแสดง แสง ส เสยง มความสวยงามและสามารถดงดดใจ

ผชมหรอไม และมการจดฉากไดสอดคลองกบทองเรองในแตละตอนหรอไม

17)วเคราะหวาการแสดงทรบชมนนตองการสอความหมายใหเหนถงสาระส าคญหรอแงคดในเรองใด โดย

พจารณาจาก คณคา ความงาม ความเปนมา และววฒนาการของการแสดงในแตละชด แตละเรอง

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 9

หลกการชมการแสดงนาฏศลปและละคร

การชมการแสดงนาฏศลป และละครใหออกรส เพอใหเกดความซาบซงหรอทเรยกวา “ดเปน” นน ผชม

จะตองมความรและเขาใจวชาการละครเปนอยางด ดแลวจะเกดสตปญญา รจกทจะหาแงมม วพากษ วจารณ การ

แสดงนาฏศลปและละครไดอยางสรางสรรคปราศจากอคตใดๆทงสน

ผชมการแสดงยอมมเปาหมายทแตกตางกน เพราะบางคนไปชมการแสดงเพอผอนคลายความเครยด บางคน

ไปชมการแสดงเพราะตองการศกษาหาความร การแสดงจงใหทงความบนเทงกระตนความคดใหเกดการศกษาเรยนร

และสรางความฝนทคนดปรารถนา เพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว ผชมจงควรมหลกในการชมละคร ดงตอไปน

1. ศกษาหาความรพนฐานเกยวกบรปแบบ ประเภท และชนดของการแสดงทชม

2. ศกษาเอกสารและขอมลตางๆทเกยวกบการแสดง ตลอดจนสถานภาพของผมาชม

3. มความสามารถในการรบสาร คอ เปนผชมทดเปน ฟงเปน สามารถวเคราะห วจารณ เรองทชมได

อยางสรางสรรค

4. มจตใจผอนคลาย มสมาธในการชมการแสดง ไมกงวลตอสงใดๆทงสน

5. มปฏกรยาโตตอบดวยการแสดงออกทางอารมณ เชน ผแสดงละครแสดงบทตลก ผชมหวเราะ และม

อารมณคลอยตามไปกบบทบาทของผแสดง เปนตน

6. เมอการแสดงจบลง ผชมควรใหเกยรตผแสดงดวยการปรบมอ

7. มมารยาทในขณะชมการแสดง โดยปดเครองมอสอสาร และขณะชมการแสดงตองไมสงเสยงดงรบกวน

ผชมคนอน งดรบประทานอาหาร และเครองดมทกชนด

หลกการชมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยอยางซาบซง

การชมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยอยางซาบซง คอ การชมการแสดงทตองอาศย

ความช านาญมากในการชมการแสดงและรบรถงรายละเอยดของการแสดง รวมทงสามารถแยกแยะขออและขอเสยได

อยางถกตอง ซงสงส าคญในการชมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยอยางซาบซง คอ การมความรพนฐาน

เกยวกบการแสดงทรบชมและมมารยาทในการชมการแสดงเพอทจะชมการแสดงไดอยางเขาใจ และมความสนกสนาน

กบการแสดงทรบชมและมอารมณรวมกบการแสดง รวมทงสามารถวจารณการแสดงเพอบอกถงขอดและขอเสยของ

การแสดงทรบชมได โดยหลกของการชมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยคอ ตองศกษาความรพนฐาน

เกยวกบนาฏศลปและการละครของไทย และมารยาทในการชมการแสดง ดงน

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 10

1.1. ความรพนฐานเกยวกบนาฏศลปและการละครของไทย

1) ควรศกษาความหมายของทาร า เพราะการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยจะใชทาร าเปนภาษาทใช

ในการถายทอดเรองราว

2) ควรศกษาภาษาในบทเพลงและบทละครทใชประกอบการแสดงนาฏศลปและการละครใหเขาใจเพราะบท

เพลงและบทละครสวนมากจะเปนค าประพนธประเภทรอยกรอง ดงนนผชมตองแปลความหมายของบท

กลอนไดวากลาวถงสงใด ซงเวลาชมการแสดงผชมจะฟงกรขบรองบทเพลงและบทละครควบคกบการดผ

แสดง แสดงทาทางการรายร าไปพรอมกน

3) ควรศกษาเกยวกบดนตรและเพลงตางๆทใชประกอบการแสดงนาฏศลปและการละครใหเขาใจ ซงผชม

จะตองเขาใจถงลลา ท านอง ส าเนยงเพลง จงหวะ และเขาใจถงประเภทของเพลงและอารมณของ

เพลงทบรรเลงประกอบการแสดงดวย เพราะจะท าใหผชมชมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยได

อยางเขาใจและไดอรรถรสอยางสมบรณ

4) ควรศกษาเกยวกบการแตงกายของการแสดงแตละประเภท เพราะการแสดงนาฏศลปและละครของไทยม

ลกษณะการแตงกายทหลากหลาย ดงนน ถาผชมมความเขาใจในเรองนกจะท าใหชมการแสดงแลวเกด

ความเขาใจอยางลกซง

5) ควรศกษาเกยวกบอปกรณประกอบการแสดงและฉาก ซงการแสดงนาฏศลปไทยบางชดจะมอปกรณ

ประกอบการแสดง เชน ระบ าตารกปส ฟอนว เปนตน สวนการแสดงละคร โขน จะมอปกรณ

ประกอบการแสดงและการจดท าฉากเพอใหการแสดงในแตละฉากมความสมจรงและชวยเสรมสราง

บรรยากาศใหกบการแสดง ซงการศกษาในเรองนจะท าใหชมการแสดงแลวเกดความเขาใจอยางลกซงและ

ใหความสนใจกบกากรแสดงตลอดเวลาทชม

6) ควรศกษาเกยวกบลกษณะของการแสดงนาฏศลปไทยและการละครของไทยแตละประเภท เชน การ

แสดงละครใน ละครดกด าบรรพ โขน จะมลกษณะการแสดงทเปนแบบแผนและมขนบธรรมเนยมในกา

กรแสดงทเครงครดและเนนความประณตในการรายร าเปนอยางมาก สวนร าหม ระบ า ฟอน เซง ม

ลกษณะการแสดงเปนหมคณะ มการแปรแถวและการรายร าทพรอมเพรยงสวยงาม เปนตน ซง

การศกษาในเรองนจะท าใหชมการแสดงแลวเกดความเขาใจอยางลกซงและเกดอรรถรสในการชมการ

แสดง

7) ควรศกษาเกยวกบบทบาทและฐานะของตวละคร เพราะการแสดงทเปนเรองราว เชน โขน ละคร จะม

ตวแสดงหลายบทบาทและฐานะในเรองนน ซงการศกษาในเรองนจะท าใหชมการแสดงแลวเกดความ

เขาใจอยางลกซงและเกดอรรถรสในการชมการแสดง

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 11

มารยาทในการชมการแสดง

1) ผชมทดควรชมการแสดงอยางตงใจและมอารมณรวมกบการแสดง คอ มความสนกสนาน หรอ

โศกเศราเสยใจกบการแสดงทไดรบชม เพราะจะท าใหไดอรรถรสของการแสดงอยางเตมท และ

ท าใหผแสดงมความสนกและมก าลงใจในการแสดง

2) ควรมมารยาทในการชมการแสดง คอ แตงกายใหเหมาะสมกบสถานท ควรแตงกายใหสภาพ

เรยบรอย แตถาเปนสวนสาธารณะหรอสนามหญากวางกสามารถแตงกายตามสบายได แตควร

ใหมความเรยบรอย ควรไปถงสถานทแสดงกอนเวลา เพอจะไดเขาชมการแสดงทนเวลา และไม

ตองเดนผานผชม เพราะจะวนวายและท าลายสมาธของผอน นอกจากนนควรปรบมอใหเกยรตผ

แสดงกอนเรมแสดงและหลงจบการแสดง และไมควรสงเสยงโหรอยเยาะเยยในขณะทการแสดง

หรอผแสดงนนผดพลาดหรอไมถกใจ

3) ควรศกษาสจบตรใหเขาใจกอนทจะชมการแสดง แตถาไมมสจบตรกควรฟงพธกรบรรยาย

รายละเอยดเกยวกบการแสดง เพอจะไดชมการแสดงไดเขาใจตงแตตนจนจบ

มารยาทในการชมการแสดง

1. ปรบมอทกครงเมอเรมหรอจบการแสดง

2. ไปถงสถานทการแสดงกอนการแสดงเรม

3. ตงใจชมการแสดงตงแตตนจนจบเรอง

4. ไมสงเสยงดง ตะโกน โหรองขณะทชมการแสดง

5. ปดโทรศพท เครองมอสอสารขณะชมการแสดง

6. ไมคยกบเพอนหรอคนทนงขางๆ ขณะชมการแสดง

7. ปฏบตตามกฎระเบยบของสถานททไปชมการแสดงอยางเครงครด

8. แตงกายสภาพเรยบรอย เพอใหเกยรตสถานท ผแสดงและผชมคนอน

9. ไมรบประทานอาหารหรอขนมขณะชมการแสดงเพราะเปนการรบกวนสมาชกผชมและผแสดง

10. ไมลกเดนไปมาขณะชมการแสดง แตถาจ าเปนควรท าความเคารพผแสดงและผชมทานอนกอน

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 12

วธเลอกการแสดง

การแสดงนาฏศลปไทยสามารถทจะน ามาจดแสดงในโอกาสตางๆโดยตองค านงถงรปแบบของงานวาเปนงาน

ประเภทใด สถานทมความเหมาะสมเพยงใด ระยะเวลาทก าหนดใหมการจดการแสดง และวยของผชม เพอทจะ

สามารถจดการแสดงไดเหมาะสมกบโอกาสนนๆ การแสดงนาฏศลปไทย เปนการแสดงทมทงการแสดงเพองานมงคล

และงานอวมงคล ซงการแสดงแตและประเภทจะตองค านงถงลกษณะของงาน

นาฏศลป เปนศลปะคบานคเมองทน ามาแสดงไดทกโอกาส ทงงานพระราชพธ รฐพธ และ งานทวๆไปของ

เอกชน

โดยงานพระราชพธ และรฐพธ เปนงานในหนาทของกรมศลปากรทตองจดการแสดงในโอกาสส าคญๆ เชน

1. งานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 5 ธนวามหาราช

2. งานพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระบรมราชนนาถ 12 สงหาคม

3. งานพระราชพธพระราชทานเลยงพระกระยาหารค า พระราชอาคนตกะในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ณ พระทนงจกรมหาปราสาท และพระทนงบรมราชสถตยมโหฬาร

4. งานวนปยมหาราช

5. งานตอนรบแขกของรฐบาล ณ ท าเนยบรฐบาล ซงจดเปนประจ า

6. งานเฉลมฉลองวนส าคญตางๆ เชน วนขนปใหม วนสงกรานต เปนตน

7. การจดแสดงเพอเผยแพรทงภายในประเทศและตางประเทศ

ส าหรบพธราษฎร จดการแสดงเนองในวนส าคญตางๆ เชน วนคร วนเดก วนสนทรภ

วนสถาปนาลกเสอแหงชาต วนลอยกระทง เปนตน

หลกในการเลอกชดการแสดงใหเหมาะสม

1) เลอกชดแสดงใหเหมาะสมกบโอกาสทแสดง ถาเปนงานเฉลมฉลองความส าเรจ หรอเปนงานวนสถาปนา

โรงเรยน วนเกดบคคลส าคญ กตองเลอกชดการแสดงทเปนการอ านวยพร มอบความเปนสรมงคลใหมงมศร

สข เชน ระบ ากฤดาภนหาร ฟอนอวยพร เปนตน หรอแตงเนอรองขนใหมใหตรงตามวตถประสงค โดย

ก าหนดเนอหาของบทรองใหชดเจนวาการแสดงชดนจดขนเพออะไร หรอเพอใคร มเปาหมายอยางไร

2) เลอกชดการแสดงตามทผจดตองการ เชน รปแบบของการแสดง ผแสดงเครองแตงกาย เวลาทใชในกากร

แสดง ขนาดของพนทในการแสดง งบประมาณ เพอใหเหมาะสมกบงานนนๆ

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 13

การเลอกรปแบบการแสดงกตองเปนระบบ มกฎเกณฑถกตองตามแบบแผนโดยปฏบตดงน

1. แตงบทรองใหไดใจความเหมาะสมกบงานนนๆ

2. ตทาร าใหตรงตามความหมายของบทรอง มการแปรแถว ตงซมใหสมพนธกบบทรอง

3. ใสท านองเพลงใหถกตองเหมาะสมกบเนอเพลง

4. ปพาทยท าท านองเพลง ผแสดงใชลลาทาร า และตบทไดถกตอง

5. ชวงจบปพาทยท าเพลงรว ผร ากลบไปน าพานดอกไมออกมาโปรย อนเปนสญลกษณของการร า

อวยพร

6. คดเลอกผแสดงทมความสามารถ มฝมอในการร า จ านวนผแสดงและเครองแตงกายเหมาะสม

สอดคลองกบรปแบบของการแสดงนนๆ

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในโอกาสตางๆ การน าการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยไปแสดงในโอกาสตางๆ ตองค านงถง

รปแบบของงานทจดวาเปนงานประเภทใด เชน งานพระราชพธ งานมงคล งานอวมงคล งานเทศกาลตางๆ เปนตน

และตองค านงสถานทจดการแสดงวามบรเวณกวางหรอแคบมากนอยเพยงใด ระยะเวลาทก าหนดใหมการแสดง

รวมทงวยของผชม เพอทจะไดจดการแสดงไดเหมาะสมกบโอกาสนนๆและถกใจผชม

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานพระราชพธ

งานพระราชพธ คอ งานทจดเพอพระมหากษตรยและเชอพระวงศ เชน งานสมโภช งานเฉลมฉลองสร

ราชสมบต งานโสกนต เปนตน ซงการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยทน ามาจดแสดงในงานพระราชพธนน

จะมลกษณะแสดงทมแบบแผน ขนบธรรมเนยมประเพณทเครงครดและความงดงามในทาทางการรายร า การแตงกาย

ความไพเราะของการขบรองและการบรรเลงเพลงประกอบการแสดง เชน การละเลนของหลวง การแสดงละครใน

การแสดงละครนอกแบบหลวง การแสดงโขน ซงการแสดงโขนในงานพระราชพธนนเรยกวา โขนหลวง การแสดง

หนละครใหญหรอหนละครหลวง และการแสดงร า ระบ าแบบมาตรฐาน เปนตน

การแสดงโขน

ชดทศกณฑ รบพระราม

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 14

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานมงคลทวไป

งานมงคลทวไป เชน งานท าบญบาน งานวนเกด งานปใหม เปนตน จะนยมน าการแสดงทสอความ

หมายถงความเปนสรมงคล การแสดงทมความสนกสนาน และใชเวลาในการแสดงแตละชดไมนานจนผชมไมรสกเกด

ความเบอหนายมาจดแสดงใหแขกทาในงานไดรบชม เชน ร าอวยพร ระบ ากฤดาภนหาร ระบ าเทพบนเทง ระบ าไกร

ลาศส าเรง ฟอนอวยพร เปนตน และการแสดงพนเมองทมจงหวะสนกสนาน เชน การแสดงพนเมองทมจงหวะ

สนกสนาน เชน การแสดงเซงโปงลาง ระบ ารอนแร เปนตน สวนละครไทยไมคอยนยมน ามาแสดงในงานมงคลทวไป

เพราะเปนการแสดงทใชระยะเวลาในการแสดงนาน

ระบ ากฤดาภนหาร (ระบ ามาตรฐาน)

ระบ าไตรรตน (ร าอวยพร)

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 15

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานอวมงคลทวไป

งานอวมงคลทวไป ไดแก งานศพ จะนยมกากรแสดงทสอความหมายถงความโศกเศราเสยใจ หรอการ

แสดงทมจงหวะชาๆมาจดแสดงในงานเพอเปนเกยรตใหแกผเสยชวต และใหแขกในงานไดรบชมเพอสรางความ

เพลดเพลนและผอนคลายความเครยด เชน ร ามโนราหบชายญ ร าพลายชมพล ร าฉยฉายวนทอง ร าฉยฉายเบญกาย

ร าฉยฉายพราหมณ ระบ าโบราณคด เปนตน นอกจากนยงมการน าการแสดงเปนชดเปนตอนมาจดแสดง เชน ร า

พระลอตามไก ร าหนมานจบนางเบญกาย และการแสดงโขน ซงการแสดงโขนในงานมงคลทวไปนนทเรยกวาการ

แสดง โขนหนาไฟ จะน ามาแสดงในตอน เชน ตอนนางลอย ตอนสดาหาย เปนตน

ฉยฉายวนทอง ร าพลายชมพล

การแสดงชดหนมานจบนางสพรรณมจฉา

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 16

การแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานเทศกาลตางๆ

งานเทศกาลของไทยนยมจดใหมการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยโดยไดรบการสนบสนนจาก

หนวยงานภาครฐและเอกชน เพอเปนการสรางความสนกสนานใหผทมารวมงานอกทงเปนการอนรกษและสบสาน

นาฏศลปไทย ซงการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยในงานเทศกาลตางๆ ยงสงผลดตอเศรษฐกจดานการ

ทองเทยว เนองจากชาวตางชาตนยมมาทองเทยวในประเทศไทยชวงเทศกาลตางๆกนมาก เพราะนอกจากจะไดชม

สถาปตยกรรมตางๆทงดงามของไทยแลว ยงไดชมศลปะการแสดงของไทยททกภาคทวไทยไดจดขนดวย ซง

ศลปะการแสดงของไทยเปนทชนชมของชาวตางชาตเปนอยางมาก โดยการแสดงนาฏศลปและการละครของไทยทก

ประเภทสามารถน ามาจดแสดงในงานเทศกาลตางๆ ไดอยางไมมขอจ ากดแตตองเลอกเลอกน ามาแสดงใหเหมาะกบ

เทศกาลนนๆ เชน การแสดงระบ าสโขทยในงานลอยกระทง ร ากลองยาวในงานสงกรานต ฟอนเทยน ฟอนเลบใน

งานสบสานลานนา เปนตน โดยสวนใหญแลวการแสดงพนเมองของภาคตางๆจะนยมน ามาแสดงในงานเทศกาลตางๆ

มากทสด

ฟอนเทยน

ร ากลองยาว (ภาคกลาง)

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 17

ขนตอนการดำเนนการจดการแสดง

1. การจดการแสดงจ าเปนตองแบงหนาทผรบผดชอบออกเปนฝายตางๆเพอสะดวกในการจดการแสดง

ซงแบงออกเปน 3 ฝาย คอ ฝายอ านวยการแสดง ฝายจดการแสดง และฝายธรการ

2. คดเลอกผแสดง ควรพจารณาจากบคลกลกษณะของผแสดงใหมความสอดคลองกบบทบาทของตว

ละครนนๆ ถาเปนการแสดงประเภทร า ระบ า หรอฟอนตางๆ ควรเลอกผแสดงทมรปรางลกษณะใกลเคยงกน เพอ

ความสมดลในการแสดง

3. เรยกประชมเพอมอบหมายงานใหกบเจาหนาทฝายตางๆเพอเตรยมการของงานในสวนตางๆ เชน

มอบหมายเรองคาใชจายตางๆใหกบเจาหนาท เหรญญก มอบหมายการจดท าฉากใหกบเจาหนาทฝายเทคนค เปนตน

4. จดการประชมตดตามผลการท างานของแตละฝาย ซงหวหนาจะเปนผรายงานความคบหนาอปสรรค

และปญหาตางๆใหผก ากบการแสดงและหวหนาฝายตางๆรบร และรวมกนหาแนวทางแกไข

5. ฝกซอมการแสดง จะมการก าหนดการซอมยอยและซอมใหญ

6. จดการแสดงจรง เปนขนตอนทมความส าคญมากทสด เพราะทกฝายจะตองท าหนาทของตนเอง

อยางเตมความสามารถ เพราะถาหากมปญหาใดๆเกดขนทกฝายจะตองขอค าแนะน าจากผก ากบการแสดง

7. การสรปและประเมนผลการแสดง เปนขนตอนสดทายททกฝายจะมาประชมสรปและประเมนผลการ

จดการแสดง และน าขอมลทไดมาปรบปรงแกไขใหดยงขนส าหรบการจดการแสดงในครงตอไป

เอกสารประกอบการเรยนวชานาฏศลป เรอง หลกและวธการสรางสรรค ฯ รวบรวมโดย คณครพนมพร ชนชนะ หนา 18

หนงสออางอง

ดษฏ มปอม – นลวรรณ ถมงรกษสตว ดนตร-นาฏศลป ครมอการสอน เพอครผสอน ม.4

คมอครหนงสอเรยน นาฏศลป สถาบนพฒนาคณภาพวชาการ( พว.) ขน มธยมศกษาปท 5

อรวรรณ ชมวฒนา หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน นาฏศลป ชนมธยมศกษาปท 4-6