Download pdf - Blok 8 - Spreken

8BLOK DE ECONOMIEDE ECONOMIELouise vraagt zich af: waar dient dit alles toe? Wat heeft het

voor zin ons te oefenen in het uitgeven van de Zuivere Cent?

Mag het ook een franc zijn? Of een penny?

Dat mag, maar voor het gemak noemen we het de Cent. En

in verband daarmee wil ik het volgende naar voren brengen.

We zijn bezig met zeer grote dingen.

Ik geef een voorbeeld.

Hier ziet u een Nederlandse cent. Hij is veel uitgegeven. Hij

is van 1957, het jaartal is nog zichtbaar, ondanks intensief

gebruik. Over dertig jaar zal het jaartal niet meer zichtbaar

zijn, dan is het relif verdwenen, evenals de inscripties en

de beeldenaar. Dit geldt voor alle munten. Als je daarop

geen Deutschmark meer ziet staan, geen Koninkrijk der

Nederlanden, geen Rpublique Franaise, dan hebben we ze

ontdaan van tijd en ruimte, zijn ze niet langer meer gewoon

zeg maar vijf cent of n franc, maar ze bezitten, veeleer,

een onschatbare waarde en hebben het gebied waar ze

functio neren een oneindige uitgebreidheid gegeven.

De Zuivere Cent is de cent die door intensief gebruik tot deze

onschatbare waarde is opgewaardeerd.

Gerrit Krol Duivelskermis

9006104677_08_BL08.indd 205 21-01-2009 10:28:56

DE ECONOMIEBLOK 8

woorden rond het thema lezen spreken, kijken en luisteren eindopdrachten proeftoets

206

1 Woorden rond het thema

Alleen de eerste opdracht van dit onderdeel is compleet opgenomen in het verwerkingsboek. De overige opdrachten kun je vinden op de methodesite www.opniveau-online.nl/tweedefase en kun je dus op de computer maken.

Als er geen computer beschikbaar is, kun je je docent(e) naar de papieren ver-sie van de opdrachten vragen.

Opdracht 1 Bestudeer de volgende moeilijke woorden en woordgroepen uit de instaptoets, de zakelijke teksten en de proeftoets van dit blok. Zorg ervoor dat je de betekenissen kent, voordat je de opdrachten bij de teksten gaat maken.

Ga als volgt te werk: Ga individueel of samen met een of meer medeleerlingen na welke woorden al

(min of meer) bekend zijn. Kijk daarbij nog niet naar de gegeven betekenissen. Noteer de woorden die jij of jullie niet of niet goed kent/kennen. Zet de betekenis erachter. Controleer de betekenis van alle woorden. Gebruik zo nodig een (elektronisch)

woordenboek.

1 bestendigen 12 pathologie 2 demografie 13 postindustrieel 3 deviant 14 regulier 4 emissierecht 15 retoriek 5 exit 16 revolteren 6 frictie 17 status-quo 7 intentie 18 substantieel 8 interdisciplinair 19 suburbia 9 lompenproletariaat 20 totalitair 10 medicaliseren 21 vergen 11 molochistisch 22 walhalla

Betekenissenafwijkend allerarmste laag van de bevolking bedoeling behandelen als een medische zaak (kwestie van gezondheid of ziekte) belangrijk, aanzienlijk bestaande toestand eisen het gebied van de voorsteden het hoogst bereik-bare holle woorden in opstand komen laten voortduren onenigheid, wrij-ving recht om een bepaalde hoeveelheid CO2 uit te stoten regelmatig statis-tische beschrijving van de bevolking van het tijdperk na het industrile tijdperk (waarin voornamelijk door machines wordt geproduceerd) van iets waaraan alles geofferd moet worden (het) verdwijnen, weggaan verschillende takken van wetenschap omvattend waarbij de belangen van de burgers ondergeschikt zijn aan die van de staat ziekteleer

2 Lezen

Samenvatten

2.1 Einddoel

Als je de opdrachten van dit blok hebt doorgewerkt, kun je een tekst samenvatten.

2.2 Overzicht van de opdrachten en de theorie

Verwerkingsboek Informatieboek

opdracht hoofdstuk paragraaf vaardigheid

2:2, 3:2, 4:2 4 Tekstopbouw 4.2.1 Het onderwerp van een tekst kunnen bepalen.

2:2, 3:2, 4:2 4.2.2 De hoofdgedachte van een tekst kunnen bepalen.

2:3, 3:4 4.1 Kernzinnen kunnen vaststellen.

2:1, 3:1, 4:1 3 Tekstdoelen en tekstsoorten

3.3 en 3.13 De tekstsoort en het tekstdoel kunnen bepalen.

1, 2:3, 3:4, (4:3) 7 Beoordelen en samenvatten

7.2 Een structuurschema van een tekst kunnen maken.

1, 2:4, 3:5, 4:3 7.2 Een geleide samenvatting kunnen maken.

Als je de opdrachten van deze module hebt uitgevoerd, kun je Leestoets 8 maken.

2.3 Instaptoets

De instaptoets bij deze module vind je op de methodesite www.opniveau-online.nl/ tweedefase. Nadat je de antwoorden hebt ingevuld krijg je een advies over welke opdrachten op startniveau je, in overleg met je docent(e), zou kunnen overslaan.

2.4 Opdrachten

Opdracht 1 Vragen over de theorie

1 Noem de eisen waaraan een representatieve samenvatting moet voldoen.2 Wat is het belangrijkste verschil tussen een gewone samenvatting en de samenvat-

tingsopdracht op het eindexamen?3 Welke voorwaarden moeten zijn vervuld voor je aan de samenvatting zelf kunt

beginnen?4 Waarom kan het handig zijn eerst een structuurschema te maken?5 Noem minstens vier punten waarop je je samenvatting controleert voor je die inlevert.

Het succes van de introductie van een nieuw levensmiddel kan gemeten worden aan de tijd die supermark-ten nodig hebben om een gelijksoortig pro-duct als huismerk in de schappen te zetten.

Bas J.H. Kuipers, Universiteit Wageningen (2007)

x

Aandelen TomTom zou-den hun waarde beves-tigen wanneer deze ook tijdig waarschuwen voor naderende koers-dalingen.

A. Hoekema, Rijksuniversiteit Groningen (2007)

x

9006104677_08_BL08.indd 206 21-01-2009 10:28:56


DE ECONOMIEBLOK 8


207

2 Lezen

Samenvatten

2.1 Einddoel

Als je de opdrachten van dit blok hebt doorgewerkt, kun je een tekst samenvatten.




2:2, 3:2, 4:2 4 Tekstopbouw 4.2.1 Het onderwerp van een tekst kunnen bepalen.

2:2, 3:2, 4:2 4.2.2 De hoofdgedachte van een tekst kunnen bepalen.

2:3, 3:4 4.1 Kernzinnen kunnen vaststellen.

2:1, 3:1, 4:1 3 Tekstdoelen en tekstsoorten

3.3 en 3.13 De tekstsoort en het tekstdoel kunnen bepalen.

1, 2:3, 3:4, (4:3) 7 Beoordelen en samenvatten

7.2 Een structuurschema van een tekst kunnen maken.

1, 2:4, 3:5, 4:3 7.2 Een geleide samenvatting kunnen maken.

Als je de opdrachten van deze module hebt uitgevoerd, kun je Leestoets 8 maken.

2.3 Instaptoets


2.4 Opdrachten


1 Noem de eisen waaraan een representatieve samenvatting moet voldoen.2 Wat is het belangrijkste verschil tussen een gewone samenvatting en de samenvat-

tingsopdracht op het eindexamen?3 Welke voorwaarden moeten zijn vervuld voor je aan de samenvatting zelf kunt

beginnen?4 Waarom kan het handig zijn eerst een structuurschema te maken?5 Noem minstens vier punten waarop je je samenvatting controleert voor je die inlevert.

9006104677_08_BL08.indd 207 21-01-2009 10:28:56

DE ECONOMIEBLOK 8

208


Opdracht 2 Tekstdoel, tekstsoort, onderwerp, hoofdgedachte, kernzin, structuurschema, samenvatten

Deze opdracht op startniveau is te vinden op de methodesite www.opniveau- online.nl/tweedefase. In deze opdracht vind je tekst 1.

Opdracht 3 Tekstdoel, tekstsoort, onderwerp, hoofdgedachte, kernzin, structuurschema, samenvatten

Wordt2006hetjaarwaarinNederlanddefinitieftotstilstandkomt?DitvoorjaarbegintRijkswaterstaat met de uitvoering van de meestomvangrijke wegwerkzaamheden ooit, watgepaardzalgaanmeteennavenantetoenamevan het aantal files. Op zon tweehonderdplaatsenwordtnietalleenhetwegdekvervangen,maarwordenookextra rijstrokenaangelegdenandereknelpuntenweggenomen.Ditallesindehoophetdreigendeverkeersinfarct,waarbij stilstaan de normwordt en rijden deuitzondering,nogevenvoorteblijven. Zalhethelpen?Misschien.Even.Eenbeetje.Hetwordtdaaromtijdvooreenanderebenadering:lerenlevenmetdefiles. DeministervanVerkeerweetalsgeenanderdathetvechtentegendebierkaaiis.Nietsdoenis echter geen optie, aldus de minister, wantdanstaatNederlandstrakshelemaalvast.Wiedanmetdeautonaarzijnwerkmoet,kanom12.00uurweeromkerenenisdanvoorhetetenthuis, zei ze vorig jaar tegendagbladTrouw.Maarwaaromnogaldiemiljardenuitgevenalshetuiteindelijknietmeerdanuitstelvanexecutie betekent? Er is genoeg ruimte en natuuropgeofferd in een land dat reeds de hoogstewegendichtheidvanEuropakent.Laat losdieillusie dat als de wegen maar breed genoegwordenendieeneontbrekendesnelwegwordtaangelegdweweerkunnendoorrijden. Stel, er is een probleem dat dagelijks honderdduizenden mensen ongemak en overlastbezorgt en de economie voormiljarden eurosschadeberokkent.Deoorzakenzijnbekenduitontelbarerapportenenbeleidsnotas.Wewetenprecies wat er zou moeten gebeuren om deongewenste ontwikkeling te keren. Tochgebeurt het niet, of in zon afgezwakte vorm

datdeeffectennauwelijksmeetbaarzijnenhetprobleemvoornamelijkwordtverplaatst,fysieken in de tijd. Geplaatst voor de keuze is deoplossing ons de offers nietwaard. De lustenwegenkennelijkaltijdnogoptegendelasten.Iserdaneigenlijkweleenprobleem? Passenwedeze redenering toe opde files,dan opent dat een geheel nieuw perspectief.Niksgeennieuwewegenenextrarijstroken.Deenigezekerheiddiehetbeleidvandeafgelopenhalveeeuwheeftopgeleverdisdatnieuweenbrederewegennieuwverkeergenereren. Begin januari stelde deVerkeersinformatiedienst tenovervloedevastdatbestrijdingvande files steeds moeilijker wordt omdat deopstoppingenzichgaandewegverderoverhetland verspreiden. Los je het ene knelpunt op,danstaaterbinnendekortstekereneenpaarkilometerverderopeennieuwefile. Blijdat ikrij.Bondiger ishetnooitsamengevat.Ookalstaanwesteedsvakerstil,zolangwehetstuurinhandenhebben,koesterenwedeillusievandebewegingsvrijheid.Eenillusiediedeautofabrikantengraag instandhoudenin reclamespotjes waarin de bestuurders vandenieuwstemodellensteevastdeschilderachtige weg door het idyllische landschap voorzichalleenhebben.EnalwetenwedatdewerkelijkheidopdeA2sochtendsomachtuureenandere is, zonder dromen wordt het levenondraaglijk. Bovendien, dankzij mobiele telefoon,laptopenautoradiowetenwedetijdindefile steeds beter te benutten. Files? Je wenteraan,alleritueleklaagzangentenspijt. Filosofen, sociologen, economen wie hebbenzichinmiddelsnietoverdeautogebogen?Wiehadgedachtdatdestatusfunctiegeenrolmeer zou spelen ophetmomentdat iedereen

Tekst 2 Houopmetwegenbouwen,defileslossentochnooitop1

5

10

2

15

3

20

25

30

4

35

40

5 45

50

6

55

7

60

65

70

8

75

eenautoheeft,enhetsimpelebezitervanniemandmeeronderscheidt,isbedrogenuitgekomen.DeSUVsenandereasobakvariantendiedeNederlandsewegeninsneltempoonveiligermaken,latenziendatdewedloopdoorgaat. Hoegewooneenautoookisgeworden,hetbehalenvanhetrijbewijsisnogaltijdeensoortrite de passage,hetbewijsvanvolwassenheiddatdewegopentnaarvrijheidenonafhankelijkheid.Paradisebythedashboardlight,zongMeatloafal. Geen product van de industrile revolutieheeftzonstempelgedruktoponzemaniervanleven, op de inrichting van onze steden, hetlandschapendeeconomie.Hetisdanooknietverwonderlijkdatdeautobehalvebegeerteookhaatenverzetoproept.Wantiniedereautobezitterhuizentweezielen.Weprijzenonsgelukkig alswe bij Ikea onze aankoop direct in dekofferbakkunnenladen,maarwehebbenspijtalswe na twee uur in de file voor Zandvoortmeteen rechtsomkeert kunnen maken omdatnergensmeereenparkeerplaats is.WegenietenalsweindevakantieoverdegeleweggetjesvandeMichelinkaartrijden,maarvervloeken de auto als we wandelend in het bos inplaatsvanstilteslechtshetlawaaivandesnelweg horen. De auto is er, ook alswe zoudenwillendathijernietwas. Hetmagvoor sommigenwat radicaal klinken,maarikgeloofdatwehetautomobilisme,of lievergezegd,hetweergaloze,wereldwijdesucces en de vernietigende kracht van hetautomobilismealleenkunnenbegrijpenalswehet vergelijken met het fascisme, als we hetnietsontziende, molochistische en totalitairekaraktervanhetautomobilismeherkennenalseen informeel fascisme van alledag. Vulgairstraatfascisme. Deze krasse taal van H.J.A.Hofland in het Zaterdags Bijvoegsel vanNRC Handelsblad ging menig lezer destijds juli1989tever,getuigedebozeingezondenbrieven.Nochtansmaaktezijnverbaleuitbarstingduidelijk dat de dominantie van de auto zichnietinlouterrationeletermenlaatbeschrijven. Wie het positiever wil zien, kan de autobeschouwenalshet symbool vanwelvaart envooruitgang,alsdetriomfvanhetopindividu

ele vrijheid gebaseerde kapitalisme. Zo bekekenisdeopmarsvandeautomondiaalgezieneen gunstig teken, als we het broeikaseffecteven negeren. Verkeersopstoppingen zijninmiddelsinherentaanhetleveninvrijwelallegrotestedenvandewereld.Eentoenamevanhet gemiddeld besteedbare inkomen in eenlandmet1procent,betekenteengroeivanhetaantalautosmet2procent.Wiewilwetenwathiervanheteffectis,hoeftslechtsnaarChinatekijken. Inveelrijkelanden,Nederlandnietuitgezonderd,groeitdebevolkingnogmaarlangzaamofhelemaal niet meer. Wie daaruit de hoop putdat ook de files nietmeer zullen groeien, kanweleensbedrogenuitkomen.Voorlopigneemthetaantalhuishoudensnogtoeendaarmeehetaantalverplaatsingen.Wanthetmaakteenverschil of eengezin vanvierpersoneneenautobezit of vier alleenstaanden ieder een eigenautohebben.Bovendienbeschiktnu reeds 20procent van alle huishoudens over meer daneenauto. DeDuitsesocioloogUlrichBeekintroduceerdeooithetbegripSpagatfamilie,waarbijwoonen werkplaats dankzij de auto definitief zijngescheiden. Vader en moeder wonen in zongevalinbijvoorbeeldLeidscheRijn,maarvaderwerktinAmersfoortenmoederinNieuwegein.Het openbaar vervoer, ja datwas er nog niettoen ze daar als een van de eerste gezinnenkwamen wonen en voor je het weet ben jegewend aan de auto. Bovendienwonen bijnaalle vrienden en kennissen ook weer ergensandersendanhebbenwehetnognietoverhettennispark en de golfbaan uitsluitend perautobereikbaarendeschoolvandekinderen.Zezoudenbestmetdefietskunnen,maartochbrengenwezelieveromdatdewegtegevaarlijkwordtgevondenvanwegealdieautosvanal die andere ouders die hun kinderen naarschoolbrengen. Het bizarre gevolg van de onstuitbare verstedelijkingineenlandzondereenechtegrotestad en een daarbij behorend hoogwaardigopenbaarvervoerisdatalleenindeVerenigdeStaten nog meer autokilometers wordengemaakt.

80

9

85

10

90

95

100

105

11

110

115

120

12

125

130

135

13

140

145

14

150

155

160

165

15

170

9006104677_08_BL08.indd 208 21-01-2009 10:28:57


209

eenautoheeft,enhetsimpelebezitervanniemandmeeronderscheidt,isbedrogenuitgekomen.DeSUVsenandereasobakvariantendiedeNederlandsewegeninsneltempoonveiligermaken,latenziendatdewedloopdoorgaat. Hoegewooneenautoookisgeworden,hetbehalenvanhetrijbewijsisnogaltijdeensoortrite de passage,hetbewijsvanvolwassenheiddatdewegopentnaarvrijheidenonafhankelijkheid.Paradisebythedashboardlight,zongMeatloafal. Geen product van de industrile revolutieheeftzonstempelgedruktoponzemaniervanleven, op de inrichting van onze steden, hetlandschapendeeconomie.Hetisdanooknietverwonderlijkdatdeautobehalvebegeerteookhaatenverzetoproept.Wantiniedereautobezitterhuizentweezielen.Weprijzenonsgelukkig alswe bij Ikea onze aankoop direct in dekofferbakkunnenladen,maarwehebbenspijtalswe na twee uur in de file voor Zandvoortmeteen rechtsomkeert kunnen maken omdatnergensmeereenparkeerplaats is.WegenietenalsweindevakantieoverdegeleweggetjesvandeMichelinkaartrijden,maarvervloeken de auto als we wandelend in het bos inplaatsvanstilteslechtshetlawaaivandesnelweg horen. De auto is er, ook alswe zoudenwillendathijernietwas. Hetmagvoor sommigenwat radicaal klinken,maarikgeloofdatwehetautomobilisme,of lievergezegd,hetweergaloze,wereldwijdesucces en de vernietigende kracht van hetautomobilismealleenkunnenbegrijpenalswehet vergelijken met het fascisme, als we hetnietsontziende, molochistische en totalitairekaraktervanhetautomobilismeherkennenalseen informeel fascisme van alledag. Vulgairstraatfascisme. Deze krasse taal van H.J.A.Hofland in het Zaterdags Bijvoegsel vanNRC Handelsblad ging menig lezer destijds juli1989tever,getuigedebozeingezondenbrieven.Nochtansmaaktezijnverbaleuitbarstingduidelijk dat de dominantie van de auto zichnietinlouterrationeletermenlaatbeschrijven. Wie het positiever wil zien, kan de autobeschouwenalshet symbool vanwelvaart envooruitgang,alsdetriomfvanhetopindividu

ele vrijheid gebaseerde kapitalisme. Zo bekekenisdeopmarsvandeautomondiaalgezieneen gunstig teken, als we het broeikaseffecteven negeren. Verkeersopstoppingen zijninmiddelsinherentaanhetleveninvrijwelallegrotestedenvandewereld.Eentoenamevanhet gemiddeld besteedbare inkomen in eenlandmet1procent,betekenteengroeivanhetaantalautosmet2procent.Wiewilwetenwathiervanheteffectis,hoeftslechtsnaarChinatekijken. Inveelrijkelanden,Nederlandnietuitgezonderd,groeitdebevolkingnogmaarlangzaamofhelemaal niet meer. Wie daaruit de hoop putdat ook de files nietmeer zullen groeien, kanweleensbedrogenuitkomen.Voorlopigneemthetaantalhuishoudensnogtoeendaarmeehetaantalverplaatsingen.Wanthetmaakteenverschil of eengezin vanvierpersoneneenautobezit of vier alleenstaanden ieder een eigenautohebben.Bovendienbeschiktnu reeds 20procent van alle huishoudens over meer daneenauto. DeDuitsesocioloogUlrichBeekintroduceerdeooithetbegripSpagatfamilie,waarbijwoonen werkplaats dankzij de auto definitief zijngescheiden. Vader en moeder wonen in zongevalinbijvoorbeeldLeidscheRijn,maarvaderwerktinAmersfoortenmoederinNieuwegein.Het openbaar vervoer, ja datwas er nog niettoen ze daar als een van de eerste gezinnenkwamen wonen en voor je het weet ben jegewend aan de auto. Bovendienwonen bijnaalle vrienden en kennissen ook weer ergensandersendanhebbenwehetnognietoverhettennispark en de golfbaan uitsluitend perautobereikbaarendeschoolvandekinderen.Zezoudenbestmetdefietskunnen,maartochbrengenwezelieveromdatdewegtegevaarlijkwordtgevondenvanwegealdieautosvanal die andere ouders die hun kinderen naarschoolbrengen. Het bizarre gevolg van de onstuitbare verstedelijkingineenlandzondereenechtegrotestad en een daarbij behorend hoogwaardigopenbaarvervoerisdatalleenindeVerenigdeStaten nog meer autokilometers wordengemaakt.

80

9

85

10

90

95

100

105

11

110

115

120

12

125

130

135

13

140

145

14

150

155

160

165

15

170

9006104677_08_BL08.indd 209 21-01-2009 10:28:58

DE ECONOMIEBLOK 8

210


1 a Wat was het belangrijkste tekstdoel voor de schrijver van tekst 2? b Van welke tekstsoort heeft deze tekst de meeste kenmerken? Wijs er minstens

drie aan.2 a Noteer in maximaal vier woorden het onderwerp van deze tekst. b Noteer in maximaal twaalf woorden de hoofdgedachte.3 Begrens, door de alineas te noemen, inleiding en slot van deze tekst.4 Maak voor deze tekst een structuurschema. a Zet in de eerste kolom de kernzin of eventueel de kernzinnen van de alinea. b Zet in de tweede kolom de functie van het tekstdeel. c Probeer of je de kernzinnen van twee of meer alineas kunt samenvatten in n

kernzin. Zet die dan in de derde kolom. d Verdeel het middenstuk in drie delen en bedenk voor elk deel een tussenkopje.5 Deze tekst telt ruim 1600 woorden. Maak voor deze tekst een representatieve

samenvatting die goed leesbaar is voor wie de oorspronkelijke tekst niet kent. Je samenvatting mag niet meer dan 220 woorden tellen.

Opdracht 4 Tekstdoel, tekstsoort, onderwerp, hoofdgedachte, structuurschema, samenvatten

Vijf jaargeledenbaardedeVROMraad (debelangrijksteadviesraadvandeoverheidinzakeverkeer,ruimtelijkeordeningenmilieu)opzientoenzijhetkabinetadviseerdedestrijdtegende auto op te geven, omdat deze nietwas tewinnen. Was die strijd dan ooit gevoerd? Oppapierzeker,maarindepraktijk? Hetmoet de autolobbyworden nagegevendat zij erin is geslaagd het beeld te vestigenvaneenoverheiddiedehardwerkendeburgerzijn autootje misgunt. In werkelijkheid wassprakevaneenvrijwelautonomegroeivanhetsnelwegennet en het autopark, ongeacht dekleurvandezittenderegeringendehoogtevande benzineaccijns. Pas begin jaren negentigstokte de aanleg van nieuwe snelwegen, nietomdatdeoverheidopderemgingstaan,maaromdat inmiddels bijna alle denkbare wegenwaren aangelegd. Het aantal autos groeideondertussenvan139duizend in1950tot ruim6,8miljoennu. DeVROMraadheeftgelijkdathetgeenzinmeer heeft de auto uit het dagelijks leven tewillenterugdringen.Maarvolgtdaaruitdeconclusiedatwedeautodanmaarruimbaanmoetengeven?Alsfilesdeprijszijndiedemiddenklasse bereid is te betalen voor een huismet

tuininsuburbia,danmoetzijdiemaarbetalen.De economische schade voor de werkgeversvaltkennelijkergmeezolangbedrijvenelkaarblijven verdringen voor een locatie langs desnelweg.VeelzeggendisookhetrecenteadviesvanhetRuimtelijkPlanbureauomonsneer teleggen bij de komst vanmegawinkels aan derandvandestad,zodatwestraksookopzaterdaggezelligindefilestaan. Onderzoek naar het verplaatsingsgedragheeft een interessante wetmatigheid aan hetlichtgebracht,bekendgewordenalsdeWetvanBehoudvanReistijd.Weblijkenbereiddagelijksongeveereenuuraandereisvanhuisnaarwerktebesteden,eencijferdatalhonderdjaarnietisveranderd. Een snellere verbinding betekentvooraldatweverdergaanwonen.HetbetekentookdatalsdefilesbijknelpuntAwordenopgelostdefilezichverplaatstnaarknelpuntB. Juistdezewetkanweleenshetmeestprobate middel tegen de files zijn. Immers, hoelanger de files, hoe sneller het omslagpuntwordt bereikt en de automobilist zal wordengedwongen zich af te vragenwat de vrijheidhemechtwaardis.

Willem de Bruin, in: de Volkskrant

16

175

17 180

185

190

18195

200

205

19210

215

20220

Omde zoveel tijdworden bepaalde socialeproblemen als armoede, criminaliteit, gewelden milieu opnieuw ontdekt door politiek enwetenschap. Neem het thema van de maatschappelijke onderklasse. Inhetbegin vande19deeeuwgafKarlMarxdaaraleennaamaan,metzijnbegriplompenproletariaat.Beginjarenzestigkwamhetopnieuwindeaandacht,doorde Zweedse socioloog Gunnar Myrdal in zijnbekendestudieChallengetoAffluence (1962).Hij meende dat de naoorlogse, Amerikaansesamenlevingmeerkansenboodaanmeerburgers,maardaterookeengroepvanchronischwerklozenenwerkendearmenontstonddieinde marge van de industrile arbeidssamenlevingverkeerde.InEuropaisdeonderklasse25jaar later ontdekt, toen de Britse socioloogDahrendorf aandacht vroeg voor het ontstaanvaneengroepeconomischoverbodiggewordenburgers in de postindustrile samenleving.Weer15jaarlaterdeherontdekkingenvolgenelkaar sneller op is het deBritse psychiaterTheodoreDalrymplediehetbegriponderklassegebruikt om de aandacht te vestigen op eengedragsgestoordegroepburgersdiezichschuldigmaaktaanallerleivormenvanonaangepastgedragenmisplaatstslachtofferschap. Dit soort herontdekkingen is wel hetColumbuscomplex genoemd.Maar er zijn verschillen.Marx,MyrdalenDahrendorfschrijvenvooral over economische overbodigheid enlangdurigewerkloosheid.Dalrymplemeentdathetvraagstukvanonderklassenvormingeerdertemakenheeftmetgedragsproblemenbijburgers aan de onderkant van de samenleving.Ookstelthijdatdeonderklasseeencreatie isvanaldie (semi)publieke instellingendiehunbrood verdienen in de socialeproblemenindustrie.Hetwaarderelativisme vandeprofessionalsenfunctionarissenvandergelijkeinstellingen zou een funeste uitwerking hebben.Door kwetsbare groepen voor te houden dathuncultuurnietminderisdandievandemiddenklasseendoorhundeviantegedragtever

klaren uit bovenindividuele omstandigheden,zoudenzedeindividueleverantwoordelijkheidvanburgersomvoorzichzelftezorgenenzichnormaaltegedragenhebbenweggenomen. Het gevolg daarvan is een sterke toenamevan onwettige kinderen, zelfmoordpogingen,verslaving, huiselijk geweld en lichaamsverminkingen (piercings, tatoeages). Dalrymplespreekt van de sociale pathologie van eenonderklasse die onmachtig is om zelf vorm tegevenaanhetlevenendiemoedwilligdeeigenellendenajaagt.Enhetziektebeelddaarvaniszichtbaarinpsychiatrischeinstellingen,gevangenissen en sociale diensten waar de onderklassehuist. Dalrymplesdiagnosebouwtvoortopnegentiendeeeuwse Victoriaanse analyses over deonwaardigearmen,inclusiefdetoenmaligekritiekoparmenhuizenenwerkhuizendieluiheid,afhankelijkheid en moreel verval in de handzoudenwerken.DeFransestaatsmanenpolitiekfilosoofAlexisdeTocquevillebijvoorbeeldbezocht in1833Engelandenontdektetotzijnverbazing dat een zesde deel van het welvarende Engelse koninkrijk van publieke liefdadigheid leefde. De Tocqueville schreef vervolgens in zijn Memoir on Pauperism dat elkbijstandsysteem dat als oogmerk heeft debehoeftenvandearmenteledigenmeerellendezalveroorzakendanverhelpen. Dalrymplepastineenlangerijvanconservatievedenkersdiewijzenopdefatalegevolgenvangoedebedoelingen.OpvallendisechterdatDalrymplesconservatievediagnoseaansluitbijeentrenddieinNederlandallangaandegangis,namelijkhetmedicaliserenencriminaliserenvangroepenburgerszonderwerk.Mensendielang in de bijstand verkeren, worden steedsvakeralspsychisch labiel enziekbeschouwd.En de harde kern der jeugdwerklozen wordtsteedsvakeropgevoerdalseendelinquentdiehardmoetwordenaangepaktenheropgevoed.Inheteerstegevalleidtdatertoedatbijstandsafhankelijkheid wordt geaccepteerd. Hier ligt

Tekst 3 Sluitjeogennietvoordeonderklassevande21steeeuw1

5

10

15

20

25

2

30

35

40

45

350

55

4 60

65

70

5 75

80

85

9006104677_08_BL08.indd 210 21-01-2009 10:29:01


211

Opdracht 4 Tekstdoel, tekstsoort, onderwerp, hoofdgedachte, structuurschema, samenvatten

Omde zoveel tijdworden bepaalde socialeproblemen als armoede, criminaliteit, gewelden milieu opnieuw ontdekt door politiek enwetenschap. Neem het thema van de maatschappelijke onderklasse. Inhetbegin vande19deeeuwgafKarlMarxdaaraleennaamaan,metzijnbegriplompenproletariaat.Beginjarenzestigkwamhetopnieuwindeaandacht,doorde Zweedse socioloog Gunnar Myrdal in zijnbekendestudieChallengetoAffluence (1962).Hij meende dat de naoorlogse, Amerikaansesamenlevingmeerkansenboodaanmeerburgers,maardaterookeengroepvanchronischwerklozenenwerkendearmenontstonddieinde marge van de industrile arbeidssamenlevingverkeerde.InEuropaisdeonderklasse25jaar later ontdekt, toen de Britse socioloogDahrendorf aandacht vroeg voor het ontstaanvaneengroepeconomischoverbodiggewordenburgers in de postindustrile samenleving.Weer15jaarlaterdeherontdekkingenvolgenelkaar sneller op is het deBritse psychiaterTheodoreDalrymplediehetbegriponderklassegebruikt om de aandacht te vestigen op eengedragsgestoordegroepburgersdiezichschuldigmaaktaanallerleivormenvanonaangepastgedragenmisplaatstslachtofferschap. Dit soort herontdekkingen is wel hetColumbuscomplex genoemd.Maar er zijn verschillen.Marx,MyrdalenDahrendorfschrijvenvooral over economische overbodigheid enlangdurigewerkloosheid.Dalrymplemeentdathetvraagstukvanonderklassenvormingeerdertemakenheeftmetgedragsproblemenbijburgers aan de onderkant van de samenleving.Ookstelthijdatdeonderklasseeencreatie isvanaldie (semi)publieke instellingendiehunbrood verdienen in de socialeproblemenindustrie.Hetwaarderelativisme vandeprofessionalsenfunctionarissenvandergelijkeinstellingen zou een funeste uitwerking hebben.Door kwetsbare groepen voor te houden dathuncultuurnietminderisdandievandemiddenklasseendoorhundeviantegedragtever

klaren uit bovenindividuele omstandigheden,zoudenzedeindividueleverantwoordelijkheidvanburgersomvoorzichzelftezorgenenzichnormaaltegedragenhebbenweggenomen. Het gevolg daarvan is een sterke toenamevan onwettige kinderen, zelfmoordpogingen,verslaving, huiselijk geweld en lichaamsverminkingen (piercings, tatoeages). Dalrymplespreekt van de sociale pathologie van eenonderklasse die onmachtig is om zelf vorm tegevenaanhetlevenendiemoedwilligdeeigenellendenajaagt.Enhetziektebeelddaarvaniszichtbaarinpsychiatrischeinstellingen,gevangenissen en sociale diensten waar de onderklassehuist. Dalrymplesdiagnosebouwtvoortopnegentiendeeeuwse Victoriaanse analyses over deonwaardigearmen,inclusiefdetoenmaligekritiekoparmenhuizenenwerkhuizendieluiheid,afhankelijkheid en moreel verval in de handzoudenwerken.DeFransestaatsmanenpolitiekfilosoofAlexisdeTocquevillebijvoorbeeldbezocht in1833Engelandenontdektetotzijnverbazing dat een zesde deel van het welvarende Engelse koninkrijk van publieke liefdadigheid leefde. De Tocqueville schreef vervolgens in zijn Memoir on Pauperism dat elkbijstandsysteem dat als oogmerk heeft debehoeftenvandearmenteledigenmeerellendezalveroorzakendanverhelpen. Dalrymplepastineenlangerijvanconservatievedenkersdiewijzenopdefatalegevolgenvangoedebedoelingen.OpvallendisechterdatDalrymplesconservatievediagnoseaansluitbijeentrenddieinNederlandallangaandegangis,namelijkhetmedicaliserenencriminaliserenvangroepenburgerszonderwerk.Mensendielang in de bijstand verkeren, worden steedsvakeralspsychisch labiel enziekbeschouwd.En de harde kern der jeugdwerklozen wordtsteedsvakeropgevoerdalseendelinquentdiehardmoetwordenaangepaktenheropgevoed.Inheteerstegevalleidtdatertoedatbijstandsafhankelijkheid wordt geaccepteerd. Hier ligt

Tekst 3 Sluitjeogennietvoordeonderklassevande21steeeuw1

5

10

15

20

25

2

30

35

40

45

350

55

4 60

65

70

5 75

80

85

9006104677_08_BL08.indd 211 21-01-2009 10:29:01

DE ECONOMIEBLOK 8

212


overigenswel een verschilmetDalrymple diedatnietaanvaardbaarvindt.MaaringevalvandejeugdwerkloosheidwordtdeBritsepsychiateropzijnwenkenbediend.Denkaandeplannenom jeugdwerklozen tehuizen inkazernesof lastige Antillianen terug te sturen naar deAntillen.VanmoreelrelativismeisinNederlandallanggeensprakemeer. DehuidigeontwikkelingenindeNederlandsesamenleving wijzen op het bestaan van eennieuw publiek bijstandsgeheim. In 1990gebruikte ik deze term als titel van een boekover het ontstaan van een onderklasse in deNederlandse samenleving. Publieke bijstandsgeheimenzijnmaatschappelijkeverschijnselenrondlangdurigewerkloosheidensocialezekerheiddie inmeerofminderematebekendzijn,maar waarover geen systematische kennisbestaatenwaarvoormenvaakdeogenwensttesluiten.Hetgevolgisdatdemarginale,uitkeringsafhankelijke positie van kwetsbaregroepenwordtbestendigdinplaatsvanbeindigd. De reductie van het probleem van deonderklasse tot gedragsproblemen en ziektebeelden,negeerthetsociaaleconomischevraagstuk van de onderklasse. Een nieuw moreelbeschavingsoffensiefzalgeeneffecthebbenalser niet tegelijkertijd aandacht wordt besteedaandemaatschappelijkepositievankwetsbaregroepen. Hetisoverigenseenopvallendgegevendatondanksalhetnieuwebeleid indeafgelopenvijftienjaardeomvangvandemaatschappelijke onderklasse stabiel is gebleven. Er is welveel veranderd in die periode, veranderingendie mede het blijven bestaan van die onderklasseverklaren.Processenvan internationalemigratieenruimtelijkesegregatiehebbenzichonverminderdvoortgezet,evenalshetverdwijnen van laaggeschoold industrieel werk. Hetgevolgdaarvaniseenverderetoenameenconcentratie van nietwesterse migranten in degrotestedenvanNederland.Ookgenererendediensteneconomieninveelstedenonvoldoendebanenvoordeeigenlaaggeschooldebevolking.DevoorspellinguitheteindevandejarentachtigdatdewaarneembarerenaissanceindegrotestedenvanNederlandgepaarddreigt tegaan met economische marginalisering van

kwetsbare groepen, is bewaarheid geworden.DitondankshetfeitdatNederland,indejarentachtignogdeziekemanvanEuropa,eenwaarbanenwonder wist te realiseren in de jarennegentig.Momenteel isvooraldeomvangrijkejeugdwerkloosheid onder migrantengroepeneen zorgwekkend vraagstuk. De cijfers over2005latenziendatdezenogsteedsstijgt.Waarveel van hun ouders niet in staat waren deovergangtemakenvanindustrilearbeidnaareen postindustrile baan, zienwe dat bij eendeel vande jongegeneratiehet afrondenvaneenopleidingenvervolgenshetmakenvandeoverstapvanonderwijsnaararbeidnietlukt. Zoalsalkortisaangestipt,isookindesfeervansociaalbeleidveelveranderd.Detoegangtot de sociale zekerheid is selectiever geworden,uitkeringsniveauszijnverlaagdendeduurvan uitkeringen is korter geworden. De bijstandswet is gedecentraliseerd, waardoorgemeentes verantwoordelijk zijn gewordenvoor de uitvoering daarvan (de Wet werk enbijstand uit 2004). Het fraudebeleid is aangescherpt.Erisbovendieneenomvangrijkcircuitvan (private) reintegratiebedrijven ontstaanomwerklozeburgersnaarhetwerktebegeleiden.Ditalleskomtneeropeen fundamentelegedaantewisseling van de verzorgingsstaat.Daarin isveelgroterenadrukkomente liggenoparbeidsparticipatie,eigenverantwoordelijkheidenplichtenvanburgers. Dieaanscherpingvanhetsocialezekerheidsbeleid heeft gevolgen gehad voor de samenstellingvandegroepwerklozen.Deaanscherpingvanhetfraudeenactiveringsbeleidheeftdeomvangvandegroepvancalculerendebijstandsontvangers doen slinken. De vrolijkewerklozenvande jaren tachtigbestaannagenoeg niet meer. Strengere controles op bijstandsfraudeleverdeAmsterdamin2005maarliefst45miljoeneuroop. De kleine en grote stelselwijzigingen in desferenvanarbeidensocialezekerheidhebbenmaar ten dele effect gehad op het tegengaanvan processen van onderklassenvorming. Wehebben, naast het nieuwe mechanisme vanmedicalisering en criminalisering, drie nieuwepubliekebijstandsgeheimen.Dielatenziendatdeproblemenaandeonderkantvandesamen

90

95

6

100

105

110

115

7 120

125

130

135

140

145

150

8

155

160

165

9 170

175

10180

185

levingnogaltijdtemakenhebbenmetduurzame uitkeringsafhankelijkheid, maar steedsvakerookvoortkomenuiteenverminderingvandezorgdoordestaat.Afhankelijkheidwashetcodewoord van de vorige eeuw, uitsluiting ishetkernbegripvandeeenentwintigsteeeuw. Eeneerstebijstandsgeheimisdatersprakeis van een groei van het aantal werkendearmen, dat zijn burgers diewelwerkenmaaronvoldoendeinkomenverdienenombovenhetsociaal minimum uit te komen. In de periode19972003groeidehetaantalwerkendearmendat een inkomen rond het sociaal minimumheeft, van 119.000 naar 203.000.Het gaat omhuishoudensmet inkomenuit arbeidals voornaamste inkomensbron. De groep werkendearmen wordt, naast kleine zelfstandigen,gevormd door eenoudergezinnen (bijstandsmoeders) en werknemers die gesubsidieerdearbeidverrichten. Dearbeidsparticipatievandezetweelaatstegroepen is een gevolg van het activerendearbeidsmarktbeleid.Eenstellinguitmijnstudieuit1990luiddedathetstelselvansocialezekerheidleiddetoteennietsdoendeklasse,nietvanrijken,maarvanarmen. Door de groei van het aantal werkendearmengaat deze stellingniet langer op.Dezegroeikanmenalseenwinstpuntzienintermenvan activering en eigen verantwoordelijkheid.Maarindiengroepenteweiniginkomenverdienen,blijfthetarmoedeprobleemgehandhaafd.Vooralbijgezinnenmetopgroeiendekinderenisdateenzeerwezenlijkprobleem. Een tweede bijstandsgeheim is dat er nogsteeds omvangrijke groepen duurzaam afhankelijkzijnvaneenuitkering.Demarktwerkingindeuitvoeringvanhetreintegratiebeleidisinbeperkte mate succesvol. Er is een stoet vanbedrijfjesenbedrijvenbetrokkenbijdereintegratie (of bij de inburgering van migranten),maar de successen die worden geboekt zijnschaars. Innaamkennenveelgemeenteneenzogenaamdesluitendeaanpak.Naeenreintegratietrajectzouereenbaanmoetenzijn,maarvolgens voorzitter Tof Thissen vanDivosa, devereniging van directeuren van sociale diensten,luktdatmaarvoorzon10tot15procentvandeklanten.Hetmechanismevanafroming

datzokenmerkendwasvoordewerkwijzevangemeentelijke sociale diensten en arbeidsbureaus in de jaren tachtig en negentig, is nogonverkort werkbaar. Er is een reintegratieindustrieontstaanwaarinmaar liefstviermiljardeuroomgaat.Veelwerklozenenarbeidsongeschikten worden echter op een trajectgeplaatstdatveelaleenroadtonowhereblijkttezijn. Het derde publieke bijstandsgeheim is datdenieuweWetwerkenbijstandvooralsuccesvolismethetuitsluitenvannieuwebijstandsklanten. Met name jongeren wordt de deurgewezen om zelf op zoek te gaan naarwerk.Deze strenge selectie aan de poort getuigtenerzijds van meer straatwijsheid, anderzijdsbrengt deze uitsluiting maatschappelijke risicosmet zichmee. Er is een groeiende groepjongeren die geen opleiding volgt, geen baanheeft,geenuitkeringheeftenofficieelnietopzoekisnaarwerk.AmsterdamseenRotterdamseschattingen wijzen uit dat het inmiddels omtienduizendenjongerengaat.Hetgevaarisdatgroepen jongeren hun eigen criminele trajectkiezen.EnopdevijfMarokkaanseennopde zes Antilliaanse jongvolwassen mannenwerd in Rotterdam in 2004 verdacht van eenmisdrijf! Dat zijn zeer zorgwekkende cijfers.Overigens zijn er ook verschillen tussengemeentenindematewaarindituitsluitingbeleidvoorkomt.Eenanderprobleemisdatdoordituitsluitingbeleiddestatistiekenoverjeugdwerkloosheiddewareomvangvanhetvraagstuknietadequaatweergeven. Eenrelevanteachtergrondbijdezedrieontwikkelingenindebijstandisdeaanwezigheidvansubstantileaantallenillegalevreemdelingen in de randstad. Deze groepen verrichtenarbeidwaartoeregulierewerklozeburgersnietbereidzijn.Alleactiveringsretoriektenspijt ishetindeafgelopendecennianietgelukt,endatgeldtvooralleWestEuropeselanden,omwerklozeburgersopgroteschaaltelatenwerkeninbijvoorbeeld de land en tuinbouw. Dat soortwerkwordt veelal door illegale arbeiders verricht. Dehedendaagseonderklasseis,meerdaninde jaren tachtig, een ongedocumenteerde ofillegaleonderklassegeworden.Naarmijneigen

190

11

195

200

205

12

210

13

215

220

14

225

230

235

240

15 245

250

255

260

265

16 270

275

280

17

9006104677_08_BL08.indd 212 21-01-2009 10:29:02


213

levingnogaltijdtemakenhebbenmetduurzame uitkeringsafhankelijkheid, maar steedsvakerookvoortkomenuiteenverminderingvandezorgdoordestaat.Afhankelijkheidwashetcodewoord van de vorige eeuw, uitsluiting ishetkernbegripvandeeenentwintigsteeeuw. Eeneerstebijstandsgeheimisdatersprakeis van een groei van het aantal werkendearmen, dat zijn burgers diewelwerkenmaaronvoldoendeinkomenverdienenombovenhetsociaal minimum uit te komen. In de periode19972003groeidehetaantalwerkendearmendat een inkomen rond het sociaal minimumheeft, van 119.000 naar 203.000.Het gaat omhuishoudensmet inkomenuit arbeidals voornaamste inkomensbron. De groep werkendearmen wordt, naast kleine zelfstandigen,gevormd door eenoudergezinnen (bijstandsmoeders) en werknemers die gesubsidieerdearbeidverrichten. Dearbeidsparticipatievandezetweelaatstegroepen is een gevolg van het activerendearbeidsmarktbeleid.Eenstellinguitmijnstudieuit1990luiddedathetstelselvansocialezekerheidleiddetoteennietsdoendeklasse,nietvanrijken,maarvanarmen. Door de groei van het aantal werkendearmengaat deze stellingniet langer op.Dezegroeikanmenalseenwinstpuntzienintermenvan activering en eigen verantwoordelijkheid.Maarindiengroepenteweiniginkomenverdienen,blijfthetarmoedeprobleemgehandhaafd.Vooralbijgezinnenmetopgroeiendekinderenisdateenzeerwezenlijkprobleem. Een tweede bijstandsgeheim is dat er nogsteeds omvangrijke groepen duurzaam afhankelijkzijnvaneenuitkering.Demarktwerkingindeuitvoeringvanhetreintegratiebeleidisinbeperkte mate succesvol. Er is een stoet vanbedrijfjesenbedrijvenbetrokkenbijdereintegratie (of bij de inburgering van migranten),maar de successen die worden geboekt zijnschaars. Innaamkennenveelgemeenteneenzogenaamdesluitendeaanpak.Naeenreintegratietrajectzouereenbaanmoetenzijn,maarvolgens voorzitter Tof Thissen vanDivosa, devereniging van directeuren van sociale diensten,luktdatmaarvoorzon10tot15procentvandeklanten.Hetmechanismevanafroming

datzokenmerkendwasvoordewerkwijzevangemeentelijke sociale diensten en arbeidsbureaus in de jaren tachtig en negentig, is nogonverkort werkbaar. Er is een reintegratieindustrieontstaanwaarinmaar liefstviermiljardeuroomgaat.Veelwerklozenenarbeidsongeschikten worden echter op een trajectgeplaatstdatveelaleenroadtonowhereblijkttezijn. Het derde publieke bijstandsgeheim is datdenieuweWetwerkenbijstandvooralsuccesvolismethetuitsluitenvannieuwebijstandsklanten. Met name jongeren wordt de deurgewezen om zelf op zoek te gaan naarwerk.Deze strenge selectie aan de poort getuigtenerzijds van meer straatwijsheid, anderzijdsbrengt deze uitsluiting maatschappelijke risicosmet zichmee. Er is een groeiende groepjongeren die geen opleiding volgt, geen baanheeft,geenuitkeringheeftenofficieelnietopzoekisnaarwerk.AmsterdamseenRotterdamseschattingen wijzen uit dat het inmiddels omtienduizendenjongerengaat.Hetgevaarisdatgroepen jongeren hun eigen criminele trajectkiezen.EnopdevijfMarokkaanseennopde zes Antilliaanse jongvolwassen mannenwerd in Rotterdam in 2004 verdacht van eenmisdrijf! Dat zijn zeer zorgwekkende cijfers.Overigens zijn er ook verschillen tussengemeentenindematewaarindituitsluitingbeleidvoorkomt.Eenanderprobleemisdatdoordituitsluitingbeleiddestatistiekenoverjeugdwerkloosheiddewareomvangvanhetvraagstuknietadequaatweergeven. Eenrelevanteachtergrondbijdezedrieontwikkelingenindebijstandisdeaanwezigheidvansubstantileaantallenillegalevreemdelingen in de randstad. Deze groepen verrichtenarbeidwaartoeregulierewerklozeburgersnietbereidzijn.Alleactiveringsretoriektenspijt ishetindeafgelopendecennianietgelukt,endatgeldtvooralleWestEuropeselanden,omwerklozeburgersopgroteschaaltelatenwerkeninbijvoorbeeld de land en tuinbouw. Dat soortwerkwordt veelal door illegale arbeiders verricht. Dehedendaagseonderklasseis,meerdaninde jaren tachtig, een ongedocumenteerde ofillegaleonderklassegeworden.Naarmijneigen

190

11

195

200

205

12

210

13

215

220

14

225

230

235

240

15 245

250

255

260

265

16 270

275

280

17

9006104677_08_BL08.indd 213 21-01-2009 10:29:03

DE ECONOMIEBLOK 8

214


1 a Wat was het belangrijkste tekstdoel van de schrijver van tekst 3? b Tot welke tekstsoort reken je deze tekst?2 a Noteer in maximaal drie woorden het onderwerp van tekst 3. b Noteer in maximaal vijftien woorden de hoofdgedachte van deze tekst.3 De tekst Sluit je ogen niet voor de onderklasse van de 21ste eeuw telt ruim 2400

woorden. Maak van deze tekst een goed lopende samenvatting in correct Neder-lands van maximaal 300 woorden. Uit je samenvatting moet voor iemand die de oorspronkelijke tekst niet kent, duidelijk worden: om welke groep het gaat en hoe die groep ontstaat wat er in de afgelopen jaren gedaan is en waarom desondanks de groep niet

kleiner is geworden welke maatregelen niet zullen helpen en waarom niet welke maatregelen volgens de schrijver wel zullen werken en waarom.Aanbeveling: maak eerst een structuurschema.

3 Spreken, kijken en luisteren

Presenteren en solliciteren

3.1 Einddoel

Als je de opdrachten van deze module hebt gemaakt, kun je: een beschouwende, betogende of activerende presentatie houden op basis van

zelfverzamelde informatie. een goed sollicitatiegesprek voeren.

schattingverblijvenerzon150.000tot200.000illegale vreemdelingen in Nederland, van wieongeveer de helft in de vier grote steden enbinnendeviergrotestedenineenbeperktaantalmulticulturelewijken. In de jaren tachtig was het mogelijk voorillegalemigranten om een sofinummer te verwervenen tewerken.Datkannietmeer.Ookzijnzijuitgeslotenvanpubliekevoorzieningenals gevolg van de in 1998 ingevoerde Koppelingswet. Het effect daarvan is dat meer enmeer illegalen werkzaam zijn in de informeleeconomieenookvakerbetrokkenzijnbijcriminaliteit, met name bij vermogensdelicten. Uiteen binnenkort te publiceren studie blijkt datdit ook geldt voor uitgeprocedeerde asielzoekers. De nieuwe bijstandsgeheimen laten dehardheid van het probleem zien. De enormebanengroeivaneenmiljoenbanen inde jarennegentigheeftinbeperktemategeleidtoteenvermindering van de langdurigewerkloosheiden duurzame armoede. De recente stelselherzieningenindesocialezekerheidlijkenookeenbeperkt effect te hebben op een omvangrijkdeelvandezegroep.Endaarwaarzeweleffecthebben,werkenzehetfenomeenvanwerkendearmen indehand.Denieuwemaatregelenhebben vooral gevolgen voor nieuwe groependie minder gemakkelijk dan weleer toegangkrijgen tot bijstand en sociale zekerheid. Dekeerzijdehiervanisechterdatspecifiekegroepentussenwalenschiprakenomdatzijgeenwerkvindenenookgeenuitkeringhebben. Metanderewoorden:nochhetverzorgingsstaatbeleid uit de vorige eeuw noch het neoliberale beleid van de eenentwintigste eeuwheefteenadequaatantwoordophetvraagstukvandemaatschappelijkeonderklasse. Overdegevolgentastenwenoginhetduister.IndejarentachtigvandevorigeeeuwwaserdeangstvoorAmerikaansetoestanden,nuiser de angst voor Franse toestanden. DieAmerikaansetoestandenzijnernooitgekomen.Eenbelangrijkeonderzoeksbevindingisimmersdatdeonderklassenietrevolteert,maaruitgeslotenwordtenzichterugtrekt.Ookdehedendaagseangstvoorgrootstedelijkoproer(Fransetoestanden)lijktongegrond.Maarlaatikvoor

zichtigzijn:ervarenuitsluitingendiscriminatiedoorjonge,werklozemigranten, incombinatiemet toevallige incidenten en onhandige uitsprakenvanhoogwaardigheidsbekleders,kunnenkleinschaligerellenindehandwerken. Wellicht dat demografische ontwikkelingendeonderklassetehulpschieten,omdaterdoorde vergrijzing in de nabije toekomst arbeidskrachtennodigzijn.Dekansisechtergrootdatde oplossing daarvoor gezocht zal worden innieuwe vormen van reguliere arbeidsmigratieuitMiddenEuropaenvanbuitendeEuropeseUnie.Maarwietoteenoplossingvanhetonderklassenvraagstuk wil komen zal de simpeleDalrympleretoriekmoeten negeren.De oplossing van het vraagstuk ligt niet in het benadrukkenvaneigenverantwoordelijkheidofdevrije wil, minder televisiekijken, minder uitgaan,zerotoleranceofhetverbiedenvanhuidtatoeages (volgens Dalrymple zijn huidtatoeages de oorzaak van criminaliteit), maar in devernieuwingvanmaatschappelijkeinstituties. The continents education systems are crum-bling, schreef Newsweek in een indringendoverzichtsartikel. Het is schrikbarend hoeveeldropouts de Franse, Duitse, Nederlandse enItaliaanseschoolsystemenmomenteelproduceren en hoe weinig er wordt genvesteerd inonderwijs en in het verbeteren van de overgangvanschoolnaarwerk. Ook het bijstandsstelsel is nog steeds nietomgewerkt tot een werkstelsel dat mensensnel naar een reguliere baan leidt en als datniet lukt een of andere gesubsidieerde baanaanbiedt. De emancipatie van de arbeidersklassenadeTweedeWereldoorlogheeftplaatsgevonden dankzij intelligente vernieuwingenenenormeinvesteringeninonderwijs,gezondheidszorg, sociale huisvesting, sociale zekerheid en door de sociale betrokkenheid vanonderwijzers, artsen en functionarissen vanmaatschappelijkeinstellingen.Erisgeenmoreelbeschavingsoffensiefnodigvoorhetbestrijdenvan onderklassenvorming, maar een offensiefterverbeteringvandeemanciperendeenintegrerende werking van instituties als arbeid,onderwijsensocialezekerheid.

Godfried Engbersen, in: NRC Handelsblad

285

18 290

295

300

19

305

310

315

20320

21325

330

335

22340

345

350

355

23

360

24365

370

375

380

De gemeente Cuijk zegt veel maatregelen te treffen om de agressie te verspreiden.

De Weekend Krant Cuijk

x

9006104677_08_BL08.indd 214 21-01-2009 10:29:03


215

1 a Wat was het belangrijkste tekstdoel van de schrijver van tekst 3? b Tot welke tekstsoort reken je deze tekst?2 a Noteer in maximaal drie woorden het onderwerp van tekst 3. b Noteer in maximaal vijftien woorden de hoofdgedachte van deze tekst.3 De tekst Sluit je ogen niet voor de onderklasse van de 21ste eeuw telt ruim 2400

woorden. Maak van deze tekst een goed lopende samenvatting in correct Neder-lands van maximaal 300 woorden. Uit je samenvatting moet voor iemand die de oorspronkelijke tekst niet kent, duidelijk worden: om welke groep het gaat en hoe die groep ontstaat wat er in de afgelopen jaren gedaan is en waarom desondanks de groep niet

kleiner is geworden welke maatregelen niet zullen helpen en waarom niet welke maatregelen volgens de schrijver wel zullen werken en waarom.Aanbeveling: maak eerst een structuurschema.

3 Spreken, kijken en luisteren

Presenteren en solliciteren

3.1 Einddoel

Als je de opdrachten van deze module hebt gemaakt, kun je: een beschouwende, betogende of activerende presentatie houden op basis van

zelfverzamelde informatie. een goed sollicitatiegesprek voeren.


BLOK 8 DE ECONOMIE

De gemeente Cuijk zegt veel maatregelen te treffen om de agressie te verspreiden.

De Weekend Krant Cuijk

x

9006104677_08_BL08.indd 215 21-01-2009 10:29:09

DE ECONOMIEBLOK 8

216





8, 10, 11 1 Omgaan met informatie

1.3 De juiste informatie kunnen zoeken, een bronvermelding kunnen maken

8, 9, 13, 14 1.5.2 Een spreekplan kunnen maken

8, 10, 11 1.5.1 Informatie kunnen beoordelen en verwerken

1, 2, 6, 14 2 Publiekgerichtheid 2.4-2.8 Publiekgericht kunnen spreken

7, 8 3 Tekstdoelen en tekstsoorten

3.7-3.10 Een beschouwende, betogende of activerende presentatie kunnen houden

10, 11, 12 3.11 Een sollicitatiegesprek kunnen voorbereiden, beoordelen en zelf voeren

1, 3, 4, 5, 13, 14 4 Tekstopbouw 4.3 Inleiding, middenstuk en slot van een presentatie kunnen bepalen

6, 7 5 Tekststructuren 5.1, 5.2 Alineaverbanden en signaalwoorden kunnen gebruiken.

3, 4, 5 5.6 Structuurmodellen in een presentatie kunnen gebruiken

13 6 Argumenteren 6.1-6.5 Standpunt, argumenten en conclusie her-kennen en onder woorden kunnen brengen

10 6.6 Argumenten kunnen beoordelen, drogredenen kunnen vermijden

9, 15 8 Presentatie, discussie, vergade-ring en debat

8.1 Een presentatie kunnen beoordelen en houden

Als je de opdrachten van deze module hebt uitgevoerd, kun je Eindopdracht A of B maken.

3.3 Instaptoets


3.4 Opdrachten


1 Als je een presentatie gaat voorbereiden, vorm je je een beeld van je publiek. Noteer drie vragen die je hierbij kunnen helpen.

2 Het maakt nogal wat uit of je voor een algemeen publiek spreekt of voor een gese-lecteerd publiek met een hoge opleiding. Leg dat uit aan de hand van

de woordkeus figuurlijk taalgebruik de zinsbouw.

3 Noem twee manieren om aan je publiek vanaf het begin de opbouw van je presentatie duidelijk te maken.

4 Noem drie manieren om de inleiding van een presentatie pakkend te maken.5 Na afloop van een presentatie kun je vragen stellen. Welke drie typen kun je

onderscheiden?

Opdracht 2 Publiekgericht presenteren

1 a Wat betekent de afkorting SIRE? Raadpleeg zo nodig de site (www.sire.nl). b Op welk publiek richt SIRE zich?2 Wat is het doel van bovenstaande tekst?3 Beoordeel de publiekgerichtheid van de tekst Over de stichting aan de hand van

de volgende aspecten: het taalgebruik (zinsbouw, woordkeus) de toon (formeel, informeel, afstandelijk, populair) de aantrekkelijkheid (nieuwswaarde) het niveau (begrijpelijkheid) de lay-out.

4 Bestudeer enkele recente campagnes op de site van SIRE en bespreek ze met mede-leerlingen. Welke campagne/campagnes vinden jullie het meest geslaagd? Waaraan ligt dat? Aan welke onderwerpen zou SIRE volgens jullie aandacht moeten besteden?

Licht je keuze toe.5 Presenteer je bevindingen aan medeleerlingen.

SIREiseenonafhankelijkestichtingdiezichtendoel stelt onderbelichte maatschappelijkeonderwerpen publiekelijk aan de orde te stellen,bespreekbaartemakenenteagenderenbijburgers,opinieleidersenbesluitvormers.

SIREwilwakkerschuddenenmensenaanhetdenkenzettenendoenbeseffendatbepaaldekwestiesnietuithetoogverlorenmogenworden.SIREzethiertoe,metdebelangelozehulpvan de communicatiebranche, multimedialecampagnesin.

SIRE heeft geen banden met de overheid ofandereorganisaties.

SIREiseeninitiatiefvandecommunicatiebranche. Belangeloos zetten reclamebureaus, prbureaus,onderzoekbureaus,mediaexploitanten

enadviesbureaus,productiemaatschappijenenandere toeleveranciers, grafische industrie enadverteerderszichinomdecampagnestevoerendiebijdragenaaneenbeteresamenleving.HetSIREbestuurisdusdaniggeorganiseerddatdie geledingen die van wezenlijk belang zijnvoorhetvoerenvandebredeSIREcampagnesinhetbestuurvertegenwoordigdzijn.

Ditsteltonsinstaatomviademassamediaeenscalavanideenenidealenonderdeaandachtvan het grote publiek te brengen. Sinds onzeoprichtingin1967zijndatmeerdan90campagnes,zoalsbijvoorbeeldDe maatschappij dat ben jij,Je bent een rund als je met vuurwerk stunt, Eenzaamheid, Dyslexie, Overgewicht en Kort lontje.KlikvoormeerinformatieopCampagnes.

www.sire.nl

Overdestichting

5

10

15

20

25

30

9006104677_08_BL08.indd 216 21-01-2009 10:29:10


217

de woordkeus figuurlijk taalgebruik de zinsbouw.

3 Noem twee manieren om aan je publiek vanaf het begin de opbouw van je presentatie duidelijk te maken.

4 Noem drie manieren om de inleiding van een presentatie pakkend te maken.5 Na afloop van een presentatie kun je vragen stellen. Welke drie typen kun je

onderscheiden?

Opdracht 2 Publiekgericht presenteren

1 a Wat betekent de afkorting SIRE? Raadpleeg zo nodig de site (www.sire.nl). b Op welk publiek richt SIRE zich?2 Wat is het doel van bovenstaande tekst?3 Beoordeel de publiekgerichtheid van de tekst Over de stichting aan de hand van

de volgende aspecten: het taalgebruik (zinsbouw, woordkeus) de toon (formeel, informeel, afstandelijk, populair) de aantrekkelijkheid (nieuwswaarde) het niveau (begrijpelijkheid) de lay-out.

4 Bestudeer enkele recente campagnes op de site van SIRE en bespreek ze met mede-leerlingen. Welke campagne/campagnes vinden jullie het meest geslaagd? Waaraan ligt dat? Aan welke onderwerpen zou SIRE volgens jullie aandacht moeten besteden?

Licht je keuze toe.5 Presenteer je bevindingen aan medeleerlingen.

SIREiseenonafhankelijkestichtingdiezichtendoel stelt onderbelichte maatschappelijkeonderwerpen publiekelijk aan de orde te stellen,bespreekbaartemakenenteagenderenbijburgers,opinieleidersenbesluitvormers.

SIREwilwakkerschuddenenmensenaanhetdenkenzettenendoenbeseffendatbepaaldekwestiesnietuithetoogverlorenmogenworden.SIREzethiertoe,metdebelangelozehulpvan de communicatiebranche, multimedialecampagnesin.

SIRE heeft geen banden met de overheid ofandereorganisaties.

SIREiseeninitiatiefvandecommunicatiebranche. Belangeloos zetten reclamebureaus, prbureaus,onderzoekbureaus,mediaexploitanten

enadviesbureaus,productiemaatschappijenenandere toeleveranciers, grafische industrie enadverteerderszichinomdecampagnestevoerendiebijdragenaaneenbeteresamenleving.HetSIREbestuurisdusdaniggeorganiseerddatdie geledingen die van wezenlijk belang zijnvoorhetvoerenvandebredeSIREcampagnesinhetbestuurvertegenwoordigdzijn.

Ditsteltonsinstaatomviademassamediaeenscalavanideenenidealenonderdeaandachtvan het grote publiek te brengen. Sinds onzeoprichtingin1967zijndatmeerdan90campagnes,zoalsbijvoorbeeldDe maatschappij dat ben jij,Je bent een rund als je met vuurwerk stunt, Eenzaamheid, Dyslexie, Overgewicht en Kort lontje.KlikvoormeerinformatieopCampagnes.

www.sire.nl

Overdestichting

5

10

15

20

25

30

9006104677_08_BL08.indd 217 21-01-2009 10:29:13

DE ECONOMIEBLOK 8

218


Opdracht 3 Spreekdoel en structuurmodel

Noteer van elke inleiding:a het spreekdoelb het structuurmodel dat bij de presentatie past.

Opdracht 4 Pakkende inleiding

In de inleidingen A t/m E (zie opdracht 3) wordt telkens het onderwerp gentrodu-ceerd. Ook wordt de globale opbouw van de presentatie aangekondigd. Toch zijn de inleidingen niet bepaald pakkend te noemen.

1 Geef bij elke inleiding een aanwijzing om deze pakkend te maken.2 Herschrijf n van de inleidingen, presenteer deze aan medeleerlingen en vraag

om commentaar.

Opdracht 5 Slotalineas, slotzinnen

1 De sprekers van bovenstaande slotalineas gebruiken verschillende signaalwoorden en signaalformuleringen om het einde van hun presentatie aan te kondigen. Noteer deze.

2 Welke functie(s) kun je in elk slot aanwijzen?3 Bepaal van elk slot bij welk structuurmodel het hoort.4 Je kunt een presentatie afsluiten met een slotzin waarin je het publiek bedankt voor

de aandacht of uitnodigt tot het stellen van vragen. Noem twee manieren waarmee je het publiek uitdaagt tot een reactie.

Opdracht 6 Gesproken column analyseren

A Ikgamijnbetooghoudenoverkinderopvang.InNederland komen er steedsmeer gezinnenmet tweeverdieners. Er zijn ook steeds meervrouwendiegewoonblijvenwerkennahetkrijgen van een kind.Enwaar er eerst altijd eenvaderofmoederwas,isernuniemandmeeromvoordekinderentezorgen,wantbeideouderszijnaanhetwerk.Deidealeoplossingvoordezegezinnen is kinderopvang. Kinderopvang was25jaargeledeninheelwatdelenvanhetlandietsvreemds.Nuziejedatereengrootgebrekis aan opvangplaatsen.Maar ondanks de stijgendepopulariteitvandekinderopvangbestaaternogaltijdhetideedatkinderenindekinderopvang veel slechter af zijn dan wanneer zegewoonbijdeouderszoudenblijven.Ikbenvanmeningdatkinderopvanghelemaalniet slechterisvoordekinderen.Ditwilikaantonendoorenkele argumenten te geven. Ik zal ook eentegenargument geven en dat weerleggen. Inhetslotzaliktoteenconclusiekomen.

B Jongensenmeisjeskrijgennugelijkekansenomhetver te schoppen indewereld. Jehebtrecht op onderwijs, je zit tot je zestiende verplicht op de middelbare school en zowel jongens als meisjes mogen studeren. Er is geenenkele opleiding die je weigert omdat je eenmeisje of juist een jongen bent. Maar watgebeurternade studie?Mensenstuderenaf,vindeneenleukebaan,probereneenbeetjecarriretemakenenkrijgeneenrelatie.Wanneer

er dan kinderen komen, zijn het meestal demoeders die minder gaan werken. De vadersdoen dat zelden. Vrouwen kost dit vaak huncarrire.Ikvraagmeafwaaromzealdiejarenvan scholing en carrire zomaar weggooien.Mijnvraagstelling luidtdanook: Waaromzijnhet vaker de vrouwen en niet demannen diethuisblijvenomvoordekinderentezorgen?

C In mijn profielwerkstuk heb ik geprobeerdinzicht te krijgen inde vervoersproblemendiewij in Nederland kennen en ik heb ook naaroplossingengezocht.Daaromhebikmijnhoofdvraagalsvolgtgeformuleerd:ZijndevervoersproblemeninNederlandoptelossen?

D Mijn spreekbeurt gaat over het cassettebandje. Julliezullenallemaalweldenken:watouderwets.Maarnognietzoheellanggeledenwasheteengroteuitvinding.Ikzalwatvertellen over de geschiedenis van de cassette, dekwaliteitenvanhetbandjeendewerkingvanhetcassettebandjeineencassetterecorder.

E In Nederland belanden op dit moment veelmeervrouwen indeWAOdanmannenendanmetnamejongevrouwen.VrouwenhebbentweekeerzoveelkansomdeWAOintegaanenvoorvrouwenindeleeftijdscategorie2534zelfsvierkeerzoveel.Hoeisditverschilteverklaren?

Naar: www.scholieren.com

Inleidingen A De onderzoeksvraag die we aan het beginvan deze praktische opdracht geformuleerdhebben,beantwoordenwemetja.Wevindenhetethischverantwoorddateuthanasieinonzesamenlevingistoegestaan.

B Wanneerjegeweldopstraatziet,kunjedanookhetbestemeteen112bellenendekenmerkenvandedaderonthouden.Jekuntdedaderhetbestenietalleenachternarennen,jeweetnooit wat de gevolgen ervan kunnen zijn.Natuurlijkmoetjehetslachtoffertehulpschieten.

C Er zijn kortom allerlei mogelijkheden omwerknemers uit deWW enWAO te halen, alkosthetwelwatgeld.Maaralsdeoverheiderwatextrageldvoor overheeft, levertdatuiteindelijkalleenmaarmeergeldop.Danzijnernamelijk weer meer mensen aan het werk(actieven) en minder mensen in de bijstand(inactieven). En omdat de actieven premiesbetalen om de uitkering van de inactieven te

betalen, blijven de uitgaven van de overheidbinnendeperken.

D Kinderarbeidkandusalleenmaarheelgeleidelijk afgeschaft worden. Eerst moet de welvaart in ontwikkelingslanden stijgen. Ermoetgeld zijn voor het invoeren van de leerplichtvoorkinderentot14of15jaar.Alsdevolwassenen meer verdienen, hoeven hun kinderennietmeer tewerken.Het kan tientallen jarenduren,voordathetzoveris.Metontwikkelingshulpkunnenrijkelandenhelpen.Daarmeekunnen arme landen scholen bouwen voor kinderenenbanenscheppenvoorwerklozeouders.Een hogere prijs betalen voor producten uitontwikkelingslanden is ook een goedemanierom te helpen. De fabrikanten daar zullen daneerderduurderevolwassenenindienstnemen.EnwijkunnenookallemaalhelpendoororganisatiesalsUnicefenNovibtesteunen.


Slotalinea's

Naafloopvandezeuitzendingwordtgezegddatuvoor informatieen reacties terechtkuntop de website van Buitenhof, waarvan hetadresonderinbeeldverschijnt.Eenservicediemeer televisieprogrammas en kranten bieden en er wordt grif gebruik van gemaakt. Degedachtedatdemakersbelangscheppeninje

mening, ontneemt het publiek het gevoel dathetallesmaarlijdzaamheeftteslikken.Internetlijktdewerelddemocratischertemaken.

Maar schijn bedriegt. Wie nauwgezet allebinnengekomen reacties leest, krijgt een raarbeeld van Nederland. Het lijkt te bestaan uit

E-mail

1

5

10

2

9006104677_08_BL08.indd 218 21-01-2009 10:29:14


219

Opdracht 5 Slotalineas, slotzinnen

1 De sprekers van bovenstaande slotalineas gebruiken verschillende signaalwoorden en signaalformuleringen om het einde van hun presentatie aan te kondigen. Noteer deze.

2 Welke functie(s) kun je in elk slot aanwijzen?3 Bepaal van elk slot bij welk structuurmodel het hoort.4 Je kunt een presentatie afsluiten met een slotzin waarin je het publiek bedankt voor

de aandacht of uitnodigt tot het stellen van vragen. Noem twee manieren waarmee je het publiek uitdaagt tot een reactie.

Opdracht 6 Gesproken column analyseren

A De onderzoeksvraag die we aan het beginvan deze praktische opdracht geformuleerdhebben,beantwoordenwemetja.Wevindenhetethischverantwoorddateuthanasieinonzesamenlevingistoegestaan.

B Wanneerjegeweldopstraatziet,kunjedanookhetbestemeteen112bellenendekenmerkenvandedaderonthouden.Jekuntdedaderhetbestenietalleenachternarennen,jeweetnooit wat de gevolgen ervan kunnen zijn.Natuurlijkmoetjehetslachtoffertehulpschieten.

C Er zijn kortom allerlei mogelijkheden omwerknemers uit deWW enWAO te halen, alkosthetwelwatgeld.Maaralsdeoverheiderwatextrageldvoor overheeft, levertdatuiteindelijkalleenmaarmeergeldop.Danzijnernamelijk weer meer mensen aan het werk(actieven) en minder mensen in de bijstand(inactieven). En omdat de actieven premiesbetalen om de uitkering van de inactieven te

betalen, blijven de uitgaven van de overheidbinnendeperken.

D Kinderarbeidkandusalleenmaarheelgeleidelijk afgeschaft worden. Eerst moet de welvaart in ontwikkelingslanden stijgen. Ermoetgeld zijn voor het invoeren van de leerplichtvoorkinderentot14of15jaar.Alsdevolwassenen meer verdienen, hoeven hun kinderennietmeer tewerken.Het kan tientallen jarenduren,voordathetzoveris.Metontwikkelingshulpkunnenrijkelandenhelpen.Daarmeekunnen arme landen scholen bouwen voor kinderenenbanenscheppenvoorwerklozeouders.Een hogere prijs betalen voor producten uitontwikkelingslanden is ook een goedemanierom te helpen. De fabrikanten daar zullen daneerderduurderevolwassenenindienstnemen.EnwijkunnenookallemaalhelpendoororganisatiesalsUnicefenNovibtesteunen.


Slotalinea's

Naafloopvandezeuitzendingwordtgezegddatuvoor informatieen reacties terechtkuntop de website van Buitenhof, waarvan hetadresonderinbeeldverschijnt.Eenservicediemeer televisieprogrammas en kranten bieden en er wordt grif gebruik van gemaakt. Degedachtedatdemakersbelangscheppeninje

mening, ontneemt het publiek het gevoel dathetallesmaarlijdzaamheeftteslikken.Internetlijktdewerelddemocratischertemaken.

Maar schijn bedriegt. Wie nauwgezet allebinnengekomen reacties leest, krijgt een raarbeeld van Nederland. Het lijkt te bestaan uit

E-mail

1

5

10

2

9006104677_08_BL08.indd 219 21-01-2009 10:29:14

DE ECONOMIEBLOK 8

220


Bovenstaande column is uitgesproken door Dsanne van Brederode in het televisie-programma Buitenhof.

1 Op welke wijze probeert de spreekster het publiek direct bij haar presentatie te betrekken?

2 De spreekster gebruikt veelvuldig signaalwoorden, zodat het publiek de lijn van de presentatie kan volgen. Noteer de signaalwoorden uit alinea 3 en zet erachter welk verband ze aangeven.

3 a Tot welke tekstsoort reken je deze column? b Motiveer je antwoord.4 De spreekster houdt ook in haar taalgebruik rekening met de kijkers die de tekst

niet voor zich hebben. Waaruit blijkt dat?

Opdracht 7 Reactie bedenken, uitspreken en laten beoordelen

1 Bedenk een genuanceerde reactie op de gesproken column van Dsanne van Brederode (opdracht 6). Maak notities met behulp waarvan je je reactie kunt uit-spreken voor een publiek van medeleerlingen.

2 Laat je reactie door medeleerlingen beoordelen aan de hand van de volgende vragen. Wordt de aanleiding tot het spreken duidelijk gepresenteerd? Is de reactie goed uitgewerkt en duidelijk? Is de opbouw goed aangegeven door middel van signaalwoorden? Wordt de reactie op een boeiende manier gebracht?

Opdracht 8 Informatie verzamelen en verwerken

1 Ga naar de site van een omroep of een landelijk dagblad en print een betogende tekst (commentaar, column, ingezonden brief) over een actueel onderwerp dat je interesseert.

2 Maak een volgens de regels opgestelde bronvermelding.3 Noteer het onderwerp en onderstreep in het artikel:

het standpunt van de auteur de argumenten ter ondersteuning van zijn standpunt de conclusie.

Opdracht 9 Spreekplan maken, presenteren

Je gaat nu een reactie voorbereiden op de tekst die je hebt gekozen (zie opdr. 8).1 Maak een spreekplan waarin je noteert:

de aanleiding tot het spreken je eigen mening over het onderwerp, ondersteund door minstens n argument.

2 Houd, uitgaande van het spreekplan, een korte, betogende presentatie voor mede-leerlingen.

3 Bespreek de presentatie met elkaar. Was de lijn van het betoog duidelijk? Kwam ook het eigen standpunt duidelijk uit de verf?

Opdracht 10 Argumenten beoordelen, kritische vragen stellen

1 Bepaal welke fout (drogreden) er in elk van de onderstaande uitspraken is gemaakt. Soms zijn er verschillende mogelijkheden.

2 Bedenk vervolgens bij elke uitspraak een kritische vraag of opmerking waarmee je duidelijk maakt dat de redenering aanvechtbaar is.

A Het is duidelijk dat Nederlanders emigreren door een gebrek aan stilte, natuur en ruimte in ons land.

B Door mensen een uitkering te geven ontneem je ze de verantwoordelijkheid om voor zichzelf te zorgen. Je kunt de uitkeringen dus maar beter afschaffen.

C Hoe kun jij als scholier nu weten wat het is om werkloos te zijn?D Als we vandaag de cijfers van de schoolexamens verhogen, kunnen we morgen

alle leerlingen bij voorbaat een zes geven.E Alle leerlingen moeten tot hun achttiende verplicht onderwijs volgen. De werk-

loosheid onder jongeren zal dan sterk verminderen.F De vorige keer dat we in februari gingen skin, stonden we drie uur in de file.

Ik wil dus niet meer in februari op reis. Die reis alleen al G Leerlingen van 6 vwo kunnen nog niet zelf bepalen of ze de lessen volgen, want

ze zijn nog niet volwassen.H De VVD wil de uitkeringen verlagen. Ik ben het daarmee eens, want die partij

heeft sterke argumenten en bovendien ben ik lid van de VVD.

muggenzifters, betweters en opdemanspelers die hun oordeel vellen zonder zich eerstnogeensindematerieteverdiepen.Vormteltniet:somsiserzosnelgeschrevendathetmailtje wemelt van zowel spel als argumentatiefouten en je per ongeluk zou denken: Wat isiedereentochdom!Wanneerdemediasprekenvanverhardingenvervlakking inde samenleving,vreesikdatzezichonbewustbaserenopalle reacties die ze binnenkrijgen reactieswaarzenotabenezelfomvragen.

Internetdraagtdusvooralbijaaneenkarikaturalebeeldvorming,wantpraatjemetpassantenopstraat,inderijbijdekassa,danmerkjehoeveel mensen genuanceerd over hun eigenlevenendewatgroteremaatschappelijkekwesties nadenken. Misschien hebben ze ook ooiteenbriefnaareenkrantofprogrammagestuurd,maardanalleenals zehunvisienaeenhalvedag nog steeds belangrijk vonden, dan alleennadat ze zich hadden afgevraagd Als ik echteenpuntheb,hoeformuleerikdatdan?

Onlangs werd er weer een onderzoek verrichtnaardemeningenvanautochtonenoverallochtonenenwatbleek:dehardheidvaneenpaar jaar geledenwas verdwenen. Dat kwamalleen doordat de ondervraagden ditmaal nietslechtsvakjeshaddenhoevenaankruisen,maarhunantwoordenookmochtentoelichteneen

kansdievrijweliedereenhadbenut.Redelijkheidenwelwillendheidoverheersten.Hetverbaastme niks. Wat me wel verbaasde was dat ditberichtjenietgroot opdevoorpaginavanalledagbladenstond,maarwasweggestoptineenartikeltje over een nder onderzoek, over hetwelbevindenvanallochtonestudenten.Ookdieblekenoverigensgenuanceerd.Zoveelverschiliserdusniet.

Helaas leverengenuanceerdemensengeenspannendetelevisieop,enroeptmildheidgeenemotionelereactiesop.Watzouerveelgewonnenzijnbijeenmediabeleiddatzichnietsmeeraan kijkcijfers en internetreacties gelegen lietliggen,maarzichweerzoudurvenbaserenopkwaliteitsonderzoeken, zonder rapportcijfers,maar met degelijk onderbouwde oordelen.Karikaturen kunnen een machtig wapen zijntegen onderdrukking, maar als de karikatuurdieinternetreactiesenopiniepeilingenonsbiedendedienstuitmaakt,isergeensprakemeervanonderdrukking.Danbestaangenuanceerdemensenniet.Puntuit.

Hetenigesignaaldatwenogkunnengeven,isgnsignaal.Alsallemailboxenleegblijvenisdateentriomfvoornuanceenverdieping,envooronzebehoeftedaaraan.

Dsanne van Brederode, op: www.buitenhoftv.nl

15

20

3 25

30

35

4

40

45

50

5

55

60

65

6

9006104677_08_BL08.indd 220 21-01-2009 10:29:15


221

2 Laat je reactie door medeleerlingen beoordelen aan de hand van de volgende vragen. Wordt de aanleiding tot het spreken duidelijk gepresenteerd? Is de reactie goed uitgewerkt en duidelijk? Is de opbouw goed aangegeven door middel van signaalwoorden? Wordt de reactie op een boeiende manier gebracht?

Opdracht 8 Informatie verzamelen en verwerken

1 Ga naar de site van een omroep of een landelijk dagblad en print een betogende tekst (commentaar, column, ingezonden brief) over een actueel onderwerp dat je interesseert.

2 Maak een volgens de regels opgestelde bronvermelding.3 Noteer het onderwerp en onderstreep in het artikel:

het standpunt van de auteur de argumenten ter ondersteuning van zijn standpunt de conclusie.

Opdracht 9 Spreekplan maken, presenteren

Je gaat nu een reactie voorbereiden op de tekst die je hebt gekozen (zie opdr. 8).1 Maak een spreekplan waarin je noteert:

de aanleiding tot het spreken je eigen mening over het onderwerp, ondersteund door minstens n argument.

2 Houd, uitgaande van het spreekplan, een korte, betogende presentatie voor mede-leerlingen.

3 Bespreek de presentatie met elkaar. Was de lijn van het betoog duidelijk? Kwam ook het eigen standpunt duidelijk uit de verf?

Opdracht 10 Argumenten beoordelen, kritische vragen stellen

1 Bepaal welke fout (drogreden) er in elk van de onderstaande uitspraken is gemaakt. Soms zijn er verschillende mogelijkheden.

2 Bedenk vervolgens bij elke uitspraak een kritische vraag of opmerking waarmee je duidelijk maakt dat de redenering aanvechtbaar is.

A Het is duidelijk dat Nederlanders emigreren door een gebrek aan stilte, natuur en ruimte in ons land.

B Door mensen een uitkering te geven ontneem je ze de verantwoordelijkheid om voor zichzelf te zorgen. Je kunt de uitkeringen dus maar beter afschaffen.

C Hoe kun jij als scholier nu weten wat het is om werkloos te zijn?D Als we vandaag de cijfers van de schoolexamens verhogen, kunnen we morgen

alle leerlingen bij voorbaat een zes geven.E Alle leerlingen moeten tot hun achttiende verplicht onderwijs volgen. De werk-

loosheid onder jongeren zal dan sterk verminderen.F De vorige keer dat we in februari gingen skin, stonden we drie uur in de file.

Ik wil dus niet meer in februari op reis. Die reis alleen al G Leerlingen van 6 vwo kunnen nog niet zelf bepalen of ze de lessen volgen, want

ze zijn nog niet volwassen.H De VVD wil de uitkeringen verlagen. Ik ben het daarmee eens, want die partij

heeft sterke argumenten en bovendien ben ik lid van de VVD.

9006104677_08_BL08.indd 221 21-01-2009 10:29:15

DE ECONOMIEBLOK 8

222


I Je verjaardag vieren is zeer gezond. Statistisch onderzoek heeft uitgewezen dat mensen die vaak hun verjaardag vieren zeer oud worden.

J De overheid moet de economie stimuleren, want het is haar taak dat te doen.K Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het heel gezond is groene

thee te drinken.L De minister kan wel willen dat we met het openbaar vervoer reizen, maar zelf

laat hij zich in een dure auto vervoeren.M Een meerderheid van de bevolking vindt dat de minister juist gehandeld heeft,

dus het lijkt me dat hem niets te verwijten valt.N Ik ga elk jaar in de Ardennen fietsen, dus ik ben als geen ander vertrouwd met

de weersomstandigheden daar.O Ik zie niet in waarom we internet nodig zouden hebben. Voor die tijd konden

we toch ook met elkaar communiceren?P Het invoeren van het alcoholverbod tijdens Koninginnedag was succesvol, want

er zijn dit jaar aanzienlijk minder ordeverstoringen geweest.

Opdracht 11 Bewust worden van lichaamstaal bij een sollicitatiegesprek

Ga naar de site www.lichaamstaal.startpagina.nl en kies bij sollicitatietips de link lichaamscommunicatie. Lees de tips die je daar krijgt aangereikt en beantwoord de volgende vragen.

1 a Hoe kun je het beste gaan zitten tijdens een sollicitatiegesprek? Licht je antwoord toe. b Waarom is het niet raadzaam om met gekruiste armen een sollicitatiegesprek te

voeren? c Welke tips krijg je voor het aankijken van je gesprekspartners tijdens het sollici-

tatiegesprek?2 Vind je de aanwijzingen bruikbaar? Motiveer je antwoord.3 Op welk punt/welke punten wil je in het bijzonder letten als je een sollicitatiege-

sprek voert?

Opdracht 12 Solliciteren naar een studieplaats

Volgend jaar ga je studeren. Bij steeds meer studies bepaalt een toelatingsgesprek of je geschikt bent voor de studie die je graag wilt volgen. Tijdens zon gesprek schat men je competenties in. Alleen zeer gemotiveerde en talentvolle studenten worden toegelaten. Het gesprek lijkt dus wel op een sollicitatie. In plaats van je cv gebruik je onderdelen van je portfolio. Je gaat nu oefenen met het toelatingsgesprek.

1 Kijk op de site www.werk.nl/jongeren en ga naar tips voor je sollicitatiegesprek. Lees hier de informatie. Noteer tips die je wilt gebruiken bij het toelatingsgesprek.

2 Bepaal voor welke studie je het gesprek wilt voorbereiden. Zoek informatie over deze studie en de universiteit van je keuze.

3 Noteer de bijzonderheden van deze studie.4 Maak een lijst van de eisen die aan de studenten worden gesteld.5 Maak een lijst van persoonlijke kwaliteiten die jou geschikt maken voor deze studie.6 Bepaal welke punten uit je portfolio je naar voren wilt brengen.7 Voer het gesprek met een medeleerling die de rol van gespreksleider van de toela-

tingscommissie op zich neemt. Wissel daarna van rol.8 Beoordeel de bijdragen van elkaar door de zwakke en de sterke punten van de

ander te noteren en deze toe te lichten.

Opdracht 13 Kijk, luister en spreekopdracht: sollicitatiegesprek beoordelen

Je gaat nu kijken naar een aantal fragmenten van de Sollicitatieshow. In deze show strijden twee kandidaten om een baan als gevangenisbewaarder. De bedoeling is dat je heel kritisch kijkt en luistert naar de deelnemers. De kandidaten krijgen drie keer de kans zich van hun beste kant te laten zien. De eerste keer stellen ze zichzelf voor in een filmpje en de tweede keer moeten ze reageren op een werksituatie. Ten slotte hebben ze een gesprek met de sollicitatiecommissie.1 In elk van de drie situaties laten de kandidaten iets zien van hun ervaring, moti-

vatie, vaardigheden, eigenschappen, presentatie en hun omstandigheden. Hier-over vul jij iets in op het schema dat je krijgt van je docent.

2 Stel dat jij deel uitmaakt van de sollicitatiecommissie die moet beslissen wie er wordt aangenomen. Wie zou het volgens jou moeten worden: Yvonne of Anneke? Belangrijk is nu welke argumenten je in de commissie naar voren brengt bij je keuze. Noteer voor beide kandidaten waarom je vindt dat zij het wel of niet moet worden. Gebruik hierbij je aantekeningen in het schema.

3 Bespreek met drie medeleerlingen de keuzes die jullie hebben gemaakt en de argumenten daarbij.

Opdracht 14 Sollicitatieproblemen overwinnen, spreekplan maken

Op de site www.vpro.nl/programma/buitenhof vind je een aflevering over de kansen van allochtone jongeren op de arbeidsmarkt met de titel Welkom op uw sollicitatiegesprek, meneer eh de Vries.

1 Noteer de standpunten van de mensen die reageren op een voorkeursbeleid.2 Noteer hun argumenten.3 Formuleer je eigen standpunt in deze kwestie.4 Maak een volledig spreekplan voor een activerende presentatie. Het publiek is een

groep werkgevers.5 Bespreek het spreekplan met een medeleerling en breng eventueel verbeteringen aan.

Opdracht 15 Spreekdoel en publiekgerichtheid van een spreekplan aanpassen

Je gaat opnieuw een spreekplan maken, maar nu voor een beschouwende presen-tatie.

1 Ga uit van de informatie van opdracht 14. Stel je voor dat je voor een groep stu-denten een beschouwende presentatie houdt over dit onderwerp.

2 Bepaal zorgvuldig je tekststructuur.3 Maak het spreekplan. Stel een pakkende inleiding samen en kies met zorg de

voorbeelden die je wilt gebruiken in de presentatie.4 Bespreek nu met een medeleerling het spreekplan en breng zo nodig verbeteringen aan. a Welke inhoudelijke aspecten heb je speciaal voor deze doelgroep geaccentueerd? b In welk opzicht heb je in het taalgebruik rekening gehouden met de doelgroep?

Opdracht 16 Kijk, luister en spreekopdracht: presentatie beoordelen

Je gaat kijken naar fragmenten van een presentatie van leerlingen in vwo 5. Zij verzorgen een groepspresentatie voor leerlingen van vwo 3 over een project van

De meteropnemer rijdt door de straat en vangt met de computer de gebruikte kubieke meters leidingwater op.

People Planet Profit

x

9006104677_08_BL08.indd 222 21-01-2009 10:29:19


223

Opdracht 13 Kijk, luister en spreekopdracht: sollicitatiegesprek beoordelen

Je gaat nu kijken naar een aantal fragmenten van de Sollicitatieshow. In deze show strijden twee kandidaten om een baan als gevangenisbewaarder. De bedoeling is dat je heel kritisch kijkt en luistert naar de deelnemers. De kandidaten krijgen drie keer de kans zich van hun beste kant te laten zien. De eerste keer stellen ze zichzelf voor in een filmpje en de tweede keer moeten ze reageren op een werksituatie. Ten slotte hebben ze een gesprek met de sollicitatiecommissie.1 In elk van de drie situaties laten de kandidaten iets zien van hun ervaring, moti-

vatie, vaardigheden, eigenschappen, presentatie en hun omstandigheden. Hier-over vul jij iets in op het schema dat je krijgt van je docent.

2 Stel dat jij deel uitmaakt van de sollicitatiecommissie die moet beslissen wie er wordt aangenomen. Wie zou het volgens jou moeten worden: Yvonne of Anneke? Belangrijk is nu welke argumenten je in de commissie naar voren brengt bij je keuze. Noteer voor beide kandidaten waarom je vindt dat zij het wel of niet moet worden. Gebruik hierbij je aantekeningen in het schema.

3 Bespreek met drie medeleerlingen de keuzes die jullie hebben gemaakt en de argumenten daarbij.

Opdracht 14 Sollicitatieproblemen overwinnen, spreekplan maken

Op de site www.vpro.nl/programma/buitenhof vind je een aflevering over de kansen van allochtone jongeren op de arbeidsmarkt met de titel Welkom op uw sollicitatiegesprek, meneer eh de Vries.

1 Noteer de standpunten van de mensen die reageren op een voorkeursbeleid.2 Noteer hun argumenten.3 Formuleer je eigen standpunt in deze kwestie.4 Maak een volledig spreekplan voor een activerende presentatie. Het publiek is een

groep werkgevers.5 Bespreek het spreekplan met een medeleerling en breng eventueel verbeteringen aan.

Opdracht 15 Spreekdoel en publiekgerichtheid van een spreekplan aanpassen

Je gaat opnieuw een spreekplan maken, maar nu voor een beschouwende presen-tatie.

1 Ga uit van de informatie van opdracht 14. Stel je voor dat je voor een groep stu-denten een beschouwende presentatie houdt over dit onderwerp.

2 Bepaal zorgvuldig je tekststructuur.3 Maak het spreekplan. Stel een pakkende inleiding samen en kies met zorg de

voorbeelden die je wilt gebruiken in de presentatie.4 Bespreek nu met een medeleerling het spreekplan en breng zo nodig verbeteringen aan. a Welke inhoudelijke aspecten heb je speciaal voor deze doelgroep geaccentueerd? b In welk opzicht heb je in het taalgebruik rekening gehouden met de doelgroep?

Opdracht 16 Kijk, luister en spreekopdracht: presentatie beoordelen

Je gaat kijken naar fragmenten van een presentatie van leerlingen in vwo 5. Zij verzorgen een groepspresentatie voor leerlingen van vwo 3 over een project van

De meteropnemer rijdt door de straat en vangt met de computer de gebruikte kubieke meters leidingwater op.

People Planet Profit

x

9006104677_08_BL08.indd 223 21-01-2009 10:29:20

Edukans. En leerling van deze school ging naar de sloppenwijken van India om de levensomstandigheden van de mensen daar te aanschouwen. Teruggekomen van deze reis werd zij de ambassadeur van het werk van Edukans.

1 Beoordeel de presentatie op inhoud, publiekgerichtheid, opbouw en taalgebruik. Gebruik hierbij de vragen van de spreekwijzer van de paginas 237 en 238 van je informatieboek. Je ontvangt van je docent een schema. Vul dit zo volledig mogelijk in.

2 Bespreek het ingevulde schema met een medeleerling.

4 Eindopdrachten

Solliciteren en presenteren

Eindopdracht A Presenteren en solliciteren

SituatiebeschrijvingIn de stad Amsterdam bestaat de mogelijkheid voor studenten om gratis een kamer te krijgen als zij bereid zijn om tien uur per week vrijwillig in een probleemwijk te wer-ken. De studenten helpen bijvoorbeeld bij de buitenschoolse opvang en organiseren activiteiten voor jongeren. Samen met de bewoners proberen de studenten de wijk schoon en leefbaar te houden. Het idee is overgewaaid uit Isral waar goede resul-taten zijn geboekt met deze werkwijze. Ook andere studentensteden zouden met dit project willen gaan werken. De belangrijkste doelen zijn: bij studenten begrip kweken voor kansarme mensen en integratie van bevolkingsgroepen bevorderen.

Omschrijving van opdracht 1 Gespreksvorm: presentatie met beantwoording van vragen Onderwerp: project werk en gratis kamer Spreekdoel: informeren en activeren Publiek: (aspirant)studenten Tijd: 15 minuten Assistenten: beoordelaars Bronnen: informatie op internet over het project, tekst 3 van het onderdeel Lezen

van dit blok; Sluit je ogen niet voor de onderklasse van de 21ste eeuw

Omschrijving van opdracht 2 Gespreksvorm: sollicitatie naar een werkplek en gratis kamer Spreekdoel: overtuigen Rollen: projectleider, sollicitant Assistenten: beoordelaars Tijd: 10 minuten

Beoordelingcriteria1 De presentatie wordt beoordeeld volgens de richtlijnen van de spreekwijzer.2 Het sollicitatiegesprek verloopt soepel:

de sollicitant toont zijn kennis van de sollicitatietips de sollicitant formuleert helder en correct de sollicitant komt non-verbaal overtuigend over.

Resultaat opdracht 1 Een presentatie met reactie op vragen. Een spreekplan. Een bronvermelding. Volledig ingevulde beoordelingsschemas.

Resultaat opdracht 2 Een sollicitatiegesprek. Een beoordeling van het sollicitatiegesprek.

Eindopdracht B Presenteren met PowerPoint

Omschrijving van de opdracht Gespreksvorm: presentatie met beantwoording van vragen Onderwerp: keuze uit emigratie, (oplossingen) fileprobleem, de onderklasse van

de 21ste eeuw Spreekdoel: beschouwen Assistenten: filmer, observanten Hulpmiddelen: PowerPoint, camera, beoordelingsformulieren Tijd: 20 minuten Bronnen: tekst 1, 2 of 3 van het onderdeel Lezen van dit blok aangevuld met

minstens twee zelfgevonden bronnen

BeoordelingscriteriaDe presentatie wordt beoordeeld volgens de richtlijnen van de spreekwijzer.

Resultaat Een PowerPointpresentatie. Een spreekplan. Een bronvermelding. Volledig ingevulde beoordelingsschemas.

5 Proeftoets

5.1 Lezen

Theorie1 Mag een representatieve samenvatting langer zijn dan 10 procent van de oor-

spronkelijke tekst?2 Moet je bij een representatieve samenvatting de oorspronkelijke titel overnemen?3 Moet een representatieve samenvatting dezelfde opbouw hebben als de oorspron-

kelijke tekst?4 Moet een representatieve samenvatting dezelfde alineaverdeling hebben als de

oorspronkelijke tekst?

Jongeman lief en trouw zoekt alleen staande vrouwen voor vriend-schap.

Contactadvertentie in Oostgelders Vizier

x

DE ECONOMIEBLOK 8

224


9006104677_08_BL08.indd 224 21-01-2009 10:29:21

225

Resultaat opdracht 1 Een presentatie met reactie op vragen. Een spreekplan. Een bronvermelding. Volledig ingevulde beoordelingsschemas.

Resultaat opdracht 2 Een sollicitatiegesprek. Een beoordeling van het sollicitatiegesprek.

Eindopdracht B Presenteren met PowerPoint

Omschrijving van de opdracht Gespreksvorm: presentatie met beantwoording van vragen Onderwerp: keuze uit emigratie, (oplossingen) fileprobleem, de onderklasse van

de 21ste eeuw Spreekdoel: beschouwen Assistenten: filmer, observanten Hulpmiddelen: PowerPoint, camera, beoordelingsformulieren Tijd: 20 minuten Bronnen: tekst 1, 2 of 3 van het onderdeel Lezen van dit blok aangevuld met

minstens twee zelfgevonden bronnen

BeoordelingscriteriaDe presentatie wordt beoordeeld volgens de richtlijnen van de spreekwijzer.

Resultaat Een PowerPointpresentatie. Een spreekplan. Een bronvermelding. Volledig ingevulde beoordelingsschemas.

5 Proeftoets