univerzitetskivesnikИздание на Универзитетот „Св. Кирил иМетодиј“ во Скопје Број 132, јули 2012

УУССППЕЕШШННОО ООДДРРЖЖААННИИТТРРААДДИИЦЦИИООННААЛЛННИИТТЕЕММААННИИФФЕЕССТТААЦЦИИИИ ННААММЕЕЃЃУУННААРРООДДННИИООТТ ССЕЕММИИННААРРЗЗАА ММААККЕЕДДООННССККИИ ЈЈААЗЗИИКК,,ЛЛИИТТЕЕРРААТТУУРРАА ИИ ККУУЛЛТТУУРРАА ННААУУННИИВВЕЕРРЗЗИИТТЕЕТТООТТ ,,,,ССВВ.. ККИИРРИИЛЛИИ ММЕЕТТООДДИИЈЈ““ ВВОО ССККООППЈЈЕЕ

Универзитетски весник бр. 1 32

универзитетски

весник

Главен и одговорен уредник

ППрроофф.. дд--рр ВВееллииммииррССттоојјккооввссккии

Заменик главен и одговорен уредник

ММ--рр ИИллиијјаа ППииппееррккооссккии

Постојани соработнициККооссттааддииннаа ММооккррооввааББииљљааннаа ФФооттииннооввссккааММ--рр ММаарриијјаа ЦЦееннееввссккааТТооммииссллаавв ББаашшееввссккии

ЛекторВВеессннаа ИИ.. ЦЦввееттааннооввссккаа

Техничко уредувањеГГоорраанн ММууррааттооввссккии

УУССППЕЕШШННОО ООДДРРЖЖААННИИ ТТРРААДДИИЦЦИИООННААЛЛННИИТТЕЕ ММААННИИФФЕЕССТТААЦЦИИИИ ННАА ММЕЕЃЃУУННААРРООДДННИИООТТ ССЕЕММИИННААРР ЗЗААММААККЕЕДДООННССККИИ ЈЈААЗЗИИКК,, ЛЛИИТТЕЕРРААТТУУРРАА ИИ ККУУЛЛТТУУРРАА ННАА УУННИИВВЕЕРРЗЗИИТТЕЕТТООТТ ,, ,, ССВВ .. ККИИРРИИЛЛ ИИ ММЕЕТТООДДИИЈЈ ”” ВВОО ССККООППЈЈ ЕЕ

ННаајјззннааччаајјннииттее ссооддрржжииннии ппррееккуу ккооии ддооааѓѓаа ддоо ииззрраазз ццееллооккууппннаа­­ттаа ммааккееддооннииссттииччккаа ооббррааззооввннаа,, ннааууччннаа ии ккууллттууррннаа ддеејјнноосстт ннааММееѓѓууннааррооддннииоотт ссееммииннаарр ззаа ммааккееддооннссккии јјааззиикк,, ллииттееррааттуурраа ииккууллттуурраа ппррии УУннииввееррззииттееттоотт ,, ,,ССвв.. ККиирриилл ии ММееттооддиијј”” ввоо ССккооппјјее ииоовваааа ггооддииннаа ггии ппррееттссттааввуувваааа XXLLVV ллееттннаа шшккооллаа,, XXXXXXIIXX ммееѓѓууннаа­­ррооддннаа ннааууччннаа ккооннффееррееннцциијјаа ,, ккааккоо ии ккооннттииннууииррааннааттаа ррааббооттаа ннааллееккттооррааттииттее ппоо ммааккееддооннссккии јјааззиикк ввоо ссттррааннссккииттее ссррееддииннии..ММааккееддооннссккииттее јјааззииччннии ии ккнниижжееввннии ввррссккии ссоо ссттррааннссккииттее ссррее­­ддииннии оовваааа ггооддииннаа ббееаа ппррооддллааббооччееннии ппррееккуу ддввееттее ббииллааттееррааллннииннааууччннии ккооннффееррееннццииии –– ММааккееддооннссккоо­­ррууссккааттаа ннааууччннаа ккооннффеерреенн­­цциијјаа ии ММааккееддооннссккоо­­ссееввееррннооааммееррииккааннссккааттаа ннааууччннаа ккооннффеерреенн­­цциијјаа..ССииттее ннааууччннии ссооббииррии ­­ ЛЛееттннааттаа шшккооллаа,, ММееѓѓууннааррооддннааттаа ннааууччннааккооннффееррееннцциијјаа ии ддввееттее ббииллааттееррааллннии ннааууччннии ккооннффееррееннццииии ссееооддрржжаааа ввоо ттееккоотт ннаа јјууннии ии ппррввааттаа ппооллооввииннаа ннаа јјууллии 22001122 ггооддииннааввоо ппрриијјааттннииоотт ааммббииееннтт ннаа ККооннггрреессннииоотт ццееннттаарр ннаа УУннииввееррззии­­ттееттоотт ввоо ООххрриидд..

Меѓународната научна кон­ференција се одржа непо­средно пред почетокот на Летнаташкола во деновите 20 и 21 јуни2012 година. Работата на оваа тра­диционална Меѓународна конфе­ренција се одвиваше во две секции­ лингвистичка и литературна.На Конференцијата учествуваа80 професори и научни истражува­чи од земјава и од странство, меѓукои доминираа истакнати македо­нисти од повеќе странски земји(Австрија, Германија, Србија, Пол­ска, Русија, Чешка, Словенија, Хр­ватска).Лингвистичката секција рабо­теше на следниве теми:• Синтаксичката варијантност икарактеристиките на маке­донскиот јазик• Македонскиот јазик наспротидругите јазици (општа тема,која е застапена секоја година)

• Научната дискусија и Семина­рот за македонски јазик, ли­тература и култура.XXXIX научна конференција одлингвистичката секција бешемногу успешна, со богата програмараспределена во текот на дватадена. Се одржаа сите девет сесии.Рефератите од главната тема I(Синтаксичката варијантност икарактеристиките на македонски­от јазик) и од постојаната тема II(Македонскиот јазик наспротидругите јазици), кои се испрепле­туваа со оние од главната тема, беараспределени во осум сесии. Спо­

редната тема III (Научната диску­сија и Семинарот за македонскијазик, литература и култура) има­ше една сесија.Најмногу реферати беа од глав­ната тема и од постојаната тема итоа од 39 прифатени реферати, 4 несе прочитаа. Едниот беше со наја­вено оправдано отсуство на проф.Соколовски од Полска, а другитетри од домашни лингвисти, Дими­тар Пандев (најавено), АлександраСаржоска (најавено) и Лидија Тан­туровска (ненајавено). Од вкупно43 прифатени и планирани рефе­рати, 39 се прочитаа, од кои 14 беаподготвени од странски лингвисти.

Странските лингвисти што учес­твуваа на оваа Научна конферен­ција се: Влоѓимјеж Пјанка од Вар­шава (Полска), Марко Јесеншек одМарибор (Словенија), Максим Ма­карцев од Москва (Русија), ТадеушЛевашкјевич од Познањ (Полска),Наталија Прасолова од Санкт Пе­тербург (Русија), Станислав Стан­ковиќ од Белград (Србија), ИванКњижар од Нови Сад (Србија), Еле­на Иванова од Санкт Петербург(Русија), Вероника Кампф од Мајнц(Германија), Бранко Тошовиќ одГрац (Австрија), Маќеј Кафка одКраков (Полска), Кристина Чендоод Загреб (Хрватска), Елена Обу­

XXXXXXII XX ММЕЕЃЃУУННААРРООДДННАА ННААУУЧЧННАА ККОО ННФФЕЕРР ЕЕННЦЦИИ ЈЈАА

3Универзитетски весник бр. 1 32

УУССППЕЕШШННОО ООДДРРЖЖААННИИ ТТРРААДДИИЦЦИИООННААЛЛННИИТТЕЕ ММААННИИФФЕЕССТТААЦЦИИИИ ННАА ММЕЕЃЃУУННААРРООДДННИИООТТ ССЕЕММИИННААРР ЗЗААММААККЕЕДДООННССККИИ ЈЈААЗЗИИКК,, ЛЛИИТТЕЕРРААТТУУРРАА ИИ ККУУЛЛТТУУРРАА ННАА УУННИИВВЕЕРРЗЗИИТТЕЕТТООТТ ,, ,, ССВВ .. ККИИРРИИЛЛ ИИ ММЕЕТТООДДИИЈЈ ”” ВВОО ССККООППЈЈ ЕЕ

хова од Воронеж (Русија), а и одмакедонски лингвисти што работатна странски универзитети: ИлијаЧашуле од Сиднеј (Австралија) иЃоко Николовски од Марибор (Сло­венија).Домашните лингвисти штоучествуваа беа од повеќе високо­образовни институции од Македо­нија: најмногу од матичните инсти­туции за македонистички лингвис­тички истражувања, пред сѐ одКатедрата за македонски јазик приФилолошкиот факултет „Блаже Ко­нески“, како и од Институтот за ма­кедонски јазик „Крсте Мисирков“,МАНУ, потоа од катедрите застрански јазици при Филолошкиотфакултет итн. Посебно треба да сенагласи дека учествуваа и петминапостдипломци од Катедрата за ма­кедонски јазик при Филолошкиотфакултет „Блаже Конески“ со рефе­рати поврзани со придонесот настранските лингвисти за проучува­њето на македонскиот јазик.Главна карактеристика на овааКонференција беше плодната дис­кусија по секој реферат. Затоа има­ше два дена исполнети со рефератии дискусии. На затворањето наКонференцијата имаше околу 40присутни и се коментираше успеш­носта на Конференцијата, интерес­носта на рефератите, бројните дис­кусии во рамките на планиранотовреме по секој реферат и се дадоапредлози за следната конференци­ја. Бидејќи следната конференцијае јубилејна, доминираше предлоготза една поопшта тема поврзана соМакедонскиот јазик во балканскии во словенски контекст, која ќеможе да привлече многу странскилингвисти ­ слависти и балканисти,што е и главна цел на Научнатаконференција.Координатор на лингвистичкатасекција беше проф. д­р Елена Пе­троска.Литературната секција работе­ше на две теми:• Творештвото на Гане Тодо­ровски (поезија, критика, есе­истика, литературна историја,препеви на Тодоровски, препе­ви на неговата поезија, кул­турологија)

• Македонската литература идругите литератури.За првата тема беа пријавени 31реферат, а 32 излагачи. За вторататема беа пријавени 10 реферати. Запрвата тема присуствуваа 19 изла­гачи, а за втората 7.На 20 јуни 2012, за темата „Тво­рештвото на Гане Тодоровски“, сосвои реферати, како пленарен дел,имаа излагање: Блаже Ристовски,Скопје, Гане Тодоровски и Фору­мот за Македонија 2001, и ЛуанСтарова, Скопје, Времето со Гане.Во секцијата со поттемата Пое­зијата на Гане Тодоровски, наста­пија: АлаШешкен, Москва, Дали иколку бил «спокоен» чекор на тво­речката еволуциjа на Гане Тодо­ровски (во контекстот на маке­донската лирика), Катица Ќулаф­кова, Скопје, Поетиката на ГанеТодоровски, Стефан Влахов Ми­цов, Софија, Македонскиот иден­титет во поезијата на Гане Тодо­ровски, Кристина Николовска,Скопје, Ганевина, Јордан Плев­неш, Скопје, Гане Тодоровски восветската книжевна република,Наташа Аврамовска, Скопје, Лири­ката на Гане Тодоровски, ВиолетаДимова, Скопје, Трепетликата наГане Тодоровски, и Христо Петре­

ски, Скопје, Искачување кон поет­ската планина – Или за најновитепесни на Гане Тодоровски.Во секцијата со поттемите:• Гане Тодоровски ­ критика,есеистика и литературнаисторија• Гане Тодоровски како култур­на историја• Македонствување,настапија: Вера Стојчевска Антиќ,Скопје, Гане Тодоровски ­ пат без­бели што нема завршница, ВеснаМојсова Чепишевска, Скопје, Био­графија за Гане Тодоровски прекунеговата „Автобиографија“.На 21 јуни, во секцијата со пот­темите:• Гане Тодоровски – јазикотво­рец. Препеви.• Паралели.,настапија: Олга Панкина, Москва,Преправки и преиначувања на пес­ни­урнеци од светската поетскаризница, Славица Велева, Скопје,Ганевиот поетски збор ­ избор,изгор, Соња Должан, Љубљана,Поезијата на Гане Тодоровски вопреводи на словенечки јазик со по­себен осврт на превод на песнатаЉубовна и дополнителни можнос­ти како да се преведе истата,Чедо Цветановски, Скопје, Прило­

4 Универзитетски весник бр. 1 32

гот на Гане Тодоровски во маке­донските потраги на новиот ху­манизам.Во секцијата со поттемата ГанеТодоровски – пораки, настапија:Ранко Младеновски и Толе Бел­чев, Епитафните модалитети востиховите на Гане Тодоровски.За темата Македонската лите­ратура и другите литератури, нас­тапија: Јоланта Сујецка, Варшава,Функцијата на контекст во ана­лиза на литературен текст. Врзпоезијата на Богомил Ѓузел и про­за на Данило Киш, Томас Дерлат­ка, Лајпциг, За проблемите околумикророманот во македонскаталужичката и кашупската лите­ратура, Нина Анастасова­Шкри­њариќ, Скопје, Кога сонцето бешебог: соларниот мит во календар­ските празници (јужнословенскифолклорни паралели), Илија Ве­лев, Скопје, Византиско­македон­ските книжевни релации во XI век,Иван Џепароски, Скопје, Естети­ка на прозниот екфрасис: Досто­евски и Смилевски, Ѓоко Здраве­ски, Скопје, Фикција и факција

(споредбена анализа на поетики­те на Живко Чинго и Данило Киш),Иван Глигоровски, Скопје, Придо­несот на Македонската радио­телевизија во следењето и инфор­мирањето на Семинарот за маке­донски јазик, литература и кул­тура.На крајот се одржа обемна дис­кусија за двете теми, и се предлагаатеми за следната Научна конфе­ренција. Во дискусијата беше за­клучено дека темата „Творештвотона Гане Тодоровски“ е непресушнаинспирација за науката и дека евистинско време да се посветимекако литературна наука на негови­от епохален опус и влог во нашаталитература, јазик, култура и наука.Втората тема предизвика квалите­тен одѕив кај излагачите, кои во неанаоѓаат непресушен извор за сла­вистиката, македонистиката ивоопшто, литературната наука.Координатор на литературнатасекција беше проф. д­р КристинаНиколовска.

Во рамките на Меѓународната научна конференција, проф. д-рАнета Дуческа ја промовира книгата на проф. д-р Олга Мишевска-Томиќ, A Grammar of Macedonian, издадена во 2012 година од

Slavica Publishers, Indiana University, Bloomington IN, USA.

J убилејната Летна шко-ла се одржа од 22 јуни до5 јули 2012 година. На

отворањето на Летната школа,учесниците и гостите беа по-здравени и на нив им се обратијапретседателот на РепубликаМакедонија, проф. д-р Ѓорге Ива-нов, и проректорот за меѓуна-родна соработка на Универзите-тот, проф. д-р Моме Спасовски.

Oбраќање на претседателот на РепубликаМакедонија,д­р Ѓорге ИвановООББВВРРССККАА ИИ ДДООЛЛГГ ККООНН ККУУЛЛТТУУРРННООТТОО

ННААССЛЛЕЕДДССТТВВОО

Почитувани учесници,почитувани гости,Ми претставува особеначест и големо задоволствошто имам можност да при­суствувам на отворањето на

ЗЗББООГГААТТЕЕННАА ИИ ППЛЛООДДННАА ММААККЕЕДДООННИИССТТИИЧЧККАА ДДЕЕЈЈННООССТТ ННААXXLLVV ЈЈУУББИИЛЛЕЕЈЈННАА ЛЛЕЕТТННАА ШШККООЛЛАА

5Универзитетски весник бр. 1 32

Oбраќање на претседателот на РепубликаМакедонија,д­р Ѓорге ИвановООББВВРРССККАА ИИ ДДООЛЛГГ ККООНН ККУУЛЛТТУУРРННООТТОО

ННААССЛЛЕЕДДССТТВВОО

45. Летна школа на Меѓународниот семинарза македонски јазик, литература и културакој го организира Универзитетот „Св. Кирили Методиј“ во Скопје. Благодарение на овојнастан, повеќе од четири децении македон­скиот јазик, литература и култура доживу­ваат своја афирмација и популаризација ме­ѓу бројните учесници кои ни доаѓаат од раз­лични страни на светот. Преку оваа манифе­стација секоја година имаме десетици и де­сетици нови почитувачи и вљубеници воРепублика Македонија и нејзината култура,литература и јазик. Практично, со секојучесник, Република Македонија добива нов

пријател и поддржувач кој ќе ги промовирамакедонскиот јазик, литература и култура.Почитувани,

Не треба многу да се зборува што за еднадржава, за една нација, значи афирмацијатана јазикот и културата. Тие се столбовите на

идентитетот на еден народ, на едно општес­тво. Тие се средството со кое луѓето се само­идентификуваат, со кое комуницираат со си­те други, со кое се потврдува нивното посто­ење и опстојување. Ирационални се обидитево 21 век да се негира, оспорува и напаѓаидентитетот, јазикот, културата. За жал,токму ние, македонскиот јазик, идентитет икултура, сме исправени пред такви предиз­вици и такви обиди. Но, тоа се апсолутнонеодржливи и апсурдни обиди. За сопстве­ниот јазик, за сопствениот идентитет, денесникој на овој свет ниту разговара со кој било,ниту бара или очекува потврда и признава­

ње. Му се допаѓало тоа некому или не, тие сереалност, постојат, се негуваат, се афирми­раат. Тие можат само да се констатираат и дасе почитуваат. Каков било обид за негација,оспорување, не може да ја промени реалнос­та.Kрај прекрасното Охридско Езеро, на ме­стото што претставува македонско и европ­ско светилиште, осумдесетина учесници од20 земји и годинава ќе беседат на македон­ски.Често, кога сум крај Охридското Езеро, неможам, а да не истакнам дека мислата којасе раѓа на овие простори е мисла ослободенаод стеги и граници. Мисла необременета соматеријализам и егоизам, туку мисла испол­нета со духовност и хуманизам. Таа мисла,таа енергија е вткаена и во нашиот јазик. Ја­зик на кој зборуваат милиони Македонци воМакедонија и надвор од Македонија. Јазикна кој зборуваат и гласно размислуваат ил­јадници наши пријатели низ светот. БлажеКонески велеше дека јазикот е наша духовнататковина. Татковина отворена за секој доб­ронамерник, за секој гостин, за другиот.Обврската да го зачуваме и негуваме нашиотјазик не е само долг кон нашите предци инашите потомци, не е обврска само кон ситесегашни Македонци. Тоа е обврска и долгкон сите учесници на оваа Летна школа икон сите оние што го љубат, почитуваат инегуваат македонскиот јазик. Впрочем, тоа еобврска и долг кон културното наследство начовековата цивилизација, кон суштината начовековото суштествување.Токму вие, со вашиот интерес за изучува­ње на македонскиот јазик, со вашата моти­вација и желба за негово изучување стеискрени амбасадори на Република Македо­нија низ светот. Најискрено ви благодарамза сиот ваш труд и за посветеноста. Дозволе­те, на крајот, да ви посакам успешна работаво Летната школа и, секако, пријатен престојво Република Македонија.

ЗЗББООГГААТТЕЕННАА ИИ ППЛЛООДДННАА ММААККЕЕДДООННИИССТТИИЧЧККАА ДДЕЕЈЈННООССТТ ННААXXLLVV ЈЈУУББИИЛЛЕЕЈЈННАА ЛЛЕЕТТННАА ШШККООЛЛАА

6 Универзитетски весник бр. 1 32

Ова попладне е од особено значење замене, како проректор на Универзитетот „Св.Кирил и Методиј“, зашто ми припадна таачест од името на Универзитетот, како и одимето на ректорот на Универзитетот, проф.д­р Велимир Стојковски, но и од свое личноиме да ве поздравам и да ви посакам топлодобредојде!Од денес, заради Меѓународниот семинарза македонски јазик, литература и култура,Охрид повторно станува центар на македон­ската и славистичката научна мисла. Неко­гашната култна Охридска книжевна школана св. Климент од далечната 886 година соповеќе од 3.500 ученици, првиот Универ­зитет на Балканот и Европа, секоја годинаоживува во текот на деновите на траењето наСеминарот. Универзитетот „Св. Кирил и Ме­тодиј“, организаторот на оваа манифеста­ција, е достоен наследник на големото делона светите браќа Кирил и Методиј и на дело­то на св. Климент Охридски.Во ова кратко обраќање, само да се потсе­тиме на некои моменти со кои Македонија имакедонската историја и култура се вградијаво светската историја и култура. Ова тло муго даде на светот Александар Македонски.Ова тло стана вистинска почва за ширење нахристијанството во Европа. А светите сесло­венски и македонски браќа Кирил и Методијго создадоа писмото на кое денес пишуваатмногу народи.Почитувани учесници на Семинарот, дра­ги македонисти, драги пријатели на Маке­

донија и на убавиот македонски збор, ме ра­дува што токму македонскиот јазик сте гоодбрале како предмет на вашата професио­нална и научна ориентација и што во самотоизучување на македонскиот јазик, литера­тура и култура сте нашле сериозен предиз­вик. Ме радува и тоа што оваа година, овојСеминар ги собира своите македонисти појубилејен 45. пат.Оваа година на Семинарот ќе учествуваатпознати и помалку познати, стари и новистотина македонисти и слависти од 20 земји,од Австрија, Албанија, Бугарија, Германија,Полска, Романија, Русија, Словачка, Слове­нија, Србија, Турција, Украина, Унгарија,Франција, Хрватска, Чешка, но и од далеч­ните НР Кина, Ј. Кореја, САД. Фактот дека воработата на Семинарот секоја година учес­твуваат истакнати македонисти, професорипо македонски јазик и литература на стран­ските универзитети, слависти, преведувачи,научни и културни работници, студенти коиго изучуваат македонскиот јазик во нашителекторати низ светот, е уште една потврда зауспешноста на Семинарот.Почитувани учесници на 45. Меѓународенсеминар за македонски јазик, литература икултура, најискрено се надевам дека покрајсите оние секојдневни работни обврски вонаредните 15 дена, ќе најдете време и за дру­жење и за шетање и за подобро запознавањена богатите ризници на Македонија и деказа момент навистина ќе го почувствуватедухот на нашата богата историја.

Oбраќање на проректорот на Универзитетот „Св. Кирил иМетодиј“ во Скопје, проф.д­рМоме Спасовски

УУККИИММ -- ДДООССТТООЕЕНН ННААССЛЛЕЕДДННИИККННАА ДДЕЕЛЛООТТООННАА ССВВЕЕТТИИТТЕЕ ББРРААЌЌАА ККИИРРИИЛЛ ИИ ММЕЕТТООДДИИЈЈ

7Универзитетски весник бр. 1 32

Активности на XLV летна школаНа годинашнава Летна школа учествуваа 103 слу­шатели од 20 земји (Австрија, Албанија, Бугарија,Германија, Канада, НР Кина, Ј. Кореја, Полска, Рома­нија, Русија, Словачка, Словенија, САД, Србија, Турци­ја, Украина, Унгарија, Франција, Хрватска, и Чешка).Потврда за големиот интерес за изучување на јазикоте тоа што осумина учесници го кофинансираа својотпрестој во Охрид.

Меѓу учесниците имаше странски слависти, маке­донисти, балканисти, историчари, етнолози, универ­зитетски професори, научни истражувачи, преведува­чи и студенти по македонистика, славистика и балка­нистика. Учесници на Летната школа и годинава беаистакнатите македонисти: академиците ВлоѓимјежПјанка од Полска, Ала Шешкен од Русија и ИванДоровски од Чешка, професорите Маќеј Кавка, ИренаСтавови­Кавка и Јан Соколовски од Полска, БранкоТошовиќ од Австрија, Алексеј Пентковски од Русија идр.Програмата на Летната школа содржеше повеќеактивности: предавања и циклус на предавања, лек­торски вежби, курсеви по избор и културна програма,кои во целост се реализираа.Предавањата се одржаа на повеќе теми од различ­ни области, традиционално застапени во програмата.Прегледот на одржаните предавања е наведен споредобластите.

Од областа на лингвистиката: Трајко Стаматоски: Реликтната лексика воМалешевијата Димитар Пандев: 60 години од првиот дел одГраматиката на македонскиот литературен јазикна Блаже Конески Алексеј Пентковски: Охридската книжевнашкола

Од областа на литературата: Милан Ѓурчинов: Можности и перспективи навредносната критика Маја Јакимовска­Тошиќ: Традиција идемократизација на жанровите во македонскатасредновековна литература Науме Радически: Пред крстот на Миладиновциили на македонската Голгота Вера Стојчевска­Антиќ: Владимир Мошин вомакедонистиката Весна Мојсова­Чепишевска: Како се пее/љубина македонски

Од областа на историјата и културата: Лилјана Гушевска: Димитар Миладинов каконароден мобилизатор Ермис Лафазановски: Традиционалните уснинарации и современата литературна проза Ацо Гиревски: Македонска православна црква ­Охридска архиепископија (По повод 45­годиш­ниот јубилеј од обновата на автокефалноста) Бобан Петровски: Хералдиката ихералдизацијата

8 Универзитетски весник бр. 1 32

Лекторски вежбиГлавниот дел од наставата се одвиваше преку лек­торските вежби. Семинаристите беа поделени во лек­торски групи според три степени на познавање на ја­зикот. Лекторските групи ги водеа лекторите: Роза Та­севска, д­р Лидија Тантуровска и Андријана Павлова –почетен курс (4 часа дневно); м­р Марија Паунова им­р Гордана Алексова – среден курс (3 часа дневно);д­р Симон Саздов – напреден курс за јазик и д­р ВеснаМојсова­Чепишевска – напреден курс за литература (3часа дневно).

Курсеви по изборНа Летната школа беа понудeни повеќе курсеви ипо добиените податоци за извршениот избор од странана учесниците, се реализираа следниве курсеви:

Етнологија на македонскиот народ – ЉупчоРистовски Историја на македонскиот јазик – ДимитарПандев Историја на македонската култура – НикосЧаусидис Македонски народни ора – Благоја Јовановски

Македонски народни песни – Илче Ѓорески Македонска национална кујна – Васо Цуцулески

Циклус предавањаГолем интерес кај учесниците побудија циклуситепредавања, за што доказ беа нивните многубројнипрашања, на кои предавачите со задоволство одго­вараа низ пријатен и потикнувачки дијалог.

Илија Велев: Византиска култура Славица Велева: Зборообразувањето намакедонскиот јазик Марко Китевски: Народна култура Благоја Марковски: Македонска географија Снежана Велковска: Македонска фразеологија Лорета Георгиевска­Јаковлева: Македонскиотфилм (предавањата ги реализирашеМишелПавловски) Димитар Пандев: Охридската книжевна школа(текстови и коментари) Викторија Коларовска: Јазикот и музиката

Преведувачка работилницаСоставен дел на секоја Летна школа се преведувач­ките работилници, кои имаат особено значење за усо­вршување на македонскиот јазик. Годинава беа актив­ни три работилници, кои придонесоа за пренесувањезначајни творби и дела на македонските автори од до­ма кон странство. Преведувачката работилница од македонски наруски и обратноЛекторка: Роза Тасевска Преведувачката работилница од македонски наполски и обратноЛекторка: м­р Лидија Танушевска Преведувачката работилница од македонски наанглиски и обратноЛекторка: Андријана ПавловаВо работата на овие креативни работилници учес­твуваа над 40 семинаристи од повеќе земји.

9Универзитетски весник бр. 1 32

Издавачка дејност на СеминаротНа Летната школа беа претставени повеќе изданијаод сопствената издавачка дејност на Меѓународниотсеминар:

Редовните изданија: зборници од минатого­дишните Летна школа и Меѓународнанаучна конференција:­ Предавања на XLIV летна школаПромотор: д­р Веселинка Лаброска­ Зборниците од XXXVII меѓународна научнаконференција: лингвистичка секција илитературна секција Блаже Конески, преводи на 8 јазици – приреденоод Максим Каранфиловски, Роза Тасевска иБлагица ВелјановскаПромотор: д­р Маќеј Кавка Семинаристи – македонисти промотори иафирматори на Македонија и на македонскиотјазик, литература и култура од МаксимКаранфиловски и Благица ВелјановскаПромотори: акад. Иван Доровски иакад. АлаШешкен Македонски песни – приредени од МаксимКаранфиловски и Благица ВелјановскаОд искажувањата на промоторите на книгата Семи­наристи – македонисти промотори и афирматорина Македонија и на македонскиот јазик, литератураи култура:

Акад. Иван Доровски: „...книгава е ценет исто­риски документ за работата на Меѓународниотсеминар за македонски јазик, литература и кул­тура во еден подолг временски период, таа е све­доштво за едно време, за една искрена љубов конМакедонија на луѓе од разни земји“.

Акад. Ала Шешкен: „...Изданието претставуваисториjа на Семинарот проследена од самиот по­четок во 1967 и сè до 2011 година. Богата со фото­графии, документи и впечатоци од семинарис­тите, книгата е многу информативна и корисна однеколку гледни точки. Таа дава можност да сепроследи историjата на Семинарот со скроменброj на учесници во самиот почеток и со солиднаброjка од над стотина семинаристи секоја годинаво последните дваесет години. Составот на учес­ниците на Семинарот сведочи за зголемениотинтерес за македонскиот jазик во светот, бидеjќиако се тргне од географиjата на земjите, т.е. одфактот од каде доаѓале и доаѓаат тие, се забележу­ва како тој интерес интензивно се ширел и про­должува да се шири. Книгата е пишана со огромнаљубов од самите учесници на Семинарот, но и одљубов кон сите нас“.Летната школа претставуваше добра можност,своите најнови научни изданија да ги промовираатнационалните научни институти од составот на Уни­верзитетот: Институтот за македонски јазик „КрстеМисирков“, Институтот за макдонска литература, Ин­ститутот за национална историја и Интитутот за фолк­лор „Марко Цепенков” во Скопје. На учесниците имбеа отстапени примероци од промовираните изданија.

Богата културна програмаВо рамките на културната програма на Летнаташкола се претставија истакнати дејци од најразлични

10 Универзитетски весник бр. 1 32

сфери на културното живеење вонашата земја, главно преку про­моција на најновите остварувања.Така, учесниците и гостите наЛетната школа имаа извонредна иединствена можност да присус­твуваат на неколку промоции накниги: Од сегашен агол од акад.Милан Ѓурчинов, Чешко­маке­донски книжевнитеми од акад.Иван Доровски, и Ветрот носиубаво време (Антонологија нанајмладата македонската поезијаи проза), приредиле: Весна Мој­сова­Чепишевска и Иван Анто­новски.На семинаристите, како големипријатели и љубители на книгата,им се овозможија средби со до­битниците на книжевни награди:Снежана Младеновска­Ангелков,авторка на романот Единаесетжени, добитничка на наградата„Роман на годината“ на „Утрински весник“ и Алексан­дар Прокопиев, автор на романот Човечулец, добит­ник на меѓународната книжевна награда „Балканика“.За љубителите на поезијата се одржа поетска вечерпосветена на македонскиот поет Тодор Чаловски, пришто учесниците читаа преводи од неговото творештво.И оваа година се организираа разгледувања на нај­голем дел од убавините на Охрид, со посета на најзна­чaјните културно­историски споменици: црквата „Св.Софија“, Куќата на Робевци, Античкиот театар, Гале­ријата на икони, црквата „Св. Богородица Перивлеп­та“, Плаошник и Самоиловата тврдина, како и преда­вање и разгледување на манастирскиот комплекс „Св.Наум“. За време на посетата на „Св. Наум“, за учесни­ците беше организиран заеднички ручек на изворитена Црн Дрим со фолклорен концерт на ансамбл одВелгошти.За учесниците на Летната школа се организирашепосета на изворите во Вевчани, Пештерската црква воКалишта и Домот на Миладиновци во Струга.Работата на Летната школа и на Меѓународната на­учна конференција медиумски беше покриена од Ма­

кедонската телевизија и Македонското радио, Телма,Канал 5 и др., како и од радиостаниците во Охрид иСкопје. За семинаристите беа обезбедени бесплатно подесетина примероци од „Утрински весник”.За организацијата и реализацијата на Летнаташкола и Меѓународната научна конференција се гри­жеа Управата на Меѓународниот семинар (директоротпроф. д­р Максим Каранфиловски и секретарот Бла­гица Велјановска), Советот на Семинарот и лекторите.За одбележување е обезбедувањето значителна фи­нансиска поддршка од страна на ректорот проф. д­рВелимир Стојковски и Ректорската управа на УКИМ.Ректоратот на Универзитетот ја обезбеди потребнатакомпјутерска и аудиовизуелна опрема и со просторотшто го нуди универзитетскиот Конгресен центар,условите за организирање на Летната школа беа нависоко ниво.Во однос на финансирањето, Семинарот повторносе соочува со проблеми. Министерството за културадодели финансиски средства, но тие се недоволни запокривање на сите активности. За истакнување е тоашто ова Министерство, во рамките на овогодинешнатапрограма за остварување на нацио­налниот интерес во културата, гоподдржа изданието Семинаристи –македонисти промотори и афирма­тори на Македонија и на македон­скиот јазик, литература и култура,приредено од Максим Каранфилов­ски и Благица Велјановска, и на тојначин овозможи да се објави гриж­ливо собраниот документарен ма­теријал за опстојувањето на 44 воконтинуитет одржани универзитет­ски летни школи.Но, и понатаму останува обврс­ката на државата, надлежните ми­нистерства, Универзитетот и над­лежните факултети и институти вонеговиот состав да придонесуваатза одржувањето и развојот на овааманифестација, исклучително важ­на за афирмацијата на Македонијаниз целиот свет.

Од промоцијата на книгата Од сегашен аголод акад. Милан Ѓурчинов

Од промоцијата на книгата Чешко-македонскикнижвни теми од акад. Иван Доровски

11Универзитетски весник бр. 1 32

ДДВВЕЕ ЗЗННААЧЧААЈЈННИИ ББИИЛЛААТТЕЕРРААЛЛННИИННААУУЧЧННИИ ККООННФФЕЕРРЕЕННЦЦИИИИ

V МАКЕДОНСКО­РУСКА НАУЧНАКОНФЕРЕНЦИЈА

V македонско – руска научна конференцијасе одржа на 17 и 18 јуни 2012 година во Ох-рид. На отворањето на Конференцијата

поздравни обраќања имаа ректорот на Универзите-тот ,,Св. Кирил и Методиј”, проф. д-р Велимир Стој-ковски и Н.Е. амбасадорот на Руската Федерација воРепублика Македонија, Олег Шчербак.

VV ММААККЕЕДДООННССККОО –– РРУУССККАА ННААУУЧЧННАА ККООННФФЕЕРРЕЕННЦЦИИЈЈАА

Недела, 17.6.2012 г.

ОТВОРАЊЕИПОЗДРАВНИ ГОВОРИ

­ Проф. д­р Велимир Стојковски, ректор наУниверзитетот „Св. Кирил и Методиј“ воСкопје

­ Н.Е. Олег НиколаевичШчербак, амбасадорна Руската Федерација во Р. Македонија

­ Проф. д­р Максим Каранфиловски, декан наФилолошкиот факултет „Блаже Конески“ воСкопје

ПЛЕНАРНА СЕСИЈА

­ Ала ГенадевнаШешкен: Руско­македонски­те литературни врски и нивната еволуција во1945­2000 г.

­ Милан Ѓурчинов: Руската литература вомојот етички и естетски кодекс (М. Горки, Ф.М. Достоевски, А. П. Чехов, Б. Л. Пастернак)

­ Блаже Ристовски: Рускиот славист С. Б.Бернштејн и македонскиот литературен јазик(по повод 100­годишнината од неговoтораѓање)

Понеделник, 18.6.2012 г.

ЛИНГВИСТИКА

­ Наталија Владимировна Бороникова, ЕленаВладимировна Верижникова: Видови начестички во македонскиот јазик

­ Елена Јурјевна Иванова: Синтакса начестичката ли во рускиот и во македонскиотјазик

­ Самедова Незрин Гусејн гизи: Видска иневидска започнатост ­ за што сведочатподатоците од рускиот јазик?

­ Милица Миркуловска: Конструкции штоизразуваат валентен (актантен) таксис вомакедонскиот јазик и нивните рускиеквиваленти

­ Елена Викторовна Овчиникова: Влијаниетона англискиот јазик врз усвојувањето начленскиот систем во услови на руско­македонски билингвизам

­ Јулија Александровна Мареева: Рускитеприлози како категорија зборови воогледалото на македонскиот јазик

­ Красимира Илиевска: Живот живее

12 Универзитетски весник бр. 1 32

­ Лилјана Макаријоска, Еленка Стоевска­Денчова: Кон лексиката поврзана сообредната структура раѓање

­ Елена Јованова­Грујовска: За деминутивитеи хипокористиците во расказите наА.П.Чехов

­ Роза Тасевска: Антонимите во краткитефолклорни жанрови

­ Екатерина Терзијоска, Марија АнатолевнаСмирнова: Нијанси на белото

­ Биљана Мирчевска­Бошева, ЈасминкаДелова­Силјанова: Семантиката на крвта воемотивната фразеологија (врз примери одмакедонскиот, од рускиот и од чешкиотјазик)

­ Тамара Ивановна Ерофеева: Културно­говорната ситуација на градот: аспекти наистражувањето

­ Елена Валентиновна Ерофеева:Претставување на базата на податоци„Рускиот устен спонтан говор на Пермскиоткрај“

­ Соња Новотни: За промените воконсонантскиот систем и во консонантскитегрупи во Слоештичкиот патерик, во споредбасо консонантскиот систем во ракописите соруска редакција

­ Михајло Марковиќ: Редукцијата (губењето)на еровите во Слепченскиот патерик,наспрема развојот на еровите во ракописитесо руска редакција

­ Александра Гецовска: Етимолошкиот развојна зборообразувачката деривацијагоспод(ин) на македонско­руски план

ЛИТЕРАТУРА, ПРЕВОД, КУЛТУРА, ИСТОРИЈА

­ Вера Антиќ: Кон средновековните руско­македонски врски

­ Димитрија Ристески: Руско­македонскитекнижевни врски во почетокот на 21 век

­ Димитар Пандев: Јазичната слика на светотво драмскиот текст „Буре барут“(македонско­руски паралели)

­ Науме Радически: Пресоздавањето наминатото и создавањето визии за иднинатаво поезијата на А. Поповски и А. Вознесенски

­ Кристина Николовска: Поетскиот „вулкан“на Андреј Вознесенски

­ Нина Анастасова – Шкрињариќ:Матријархалниот код на митските амазонски(реликти од амазонството во јужнословен­ската традиција)

­ Кирил Трајковски: Действительноепричастие в македонских переводах

­ Здравко Божиновски: Најновите дострели вомакедонскиот уметнички препев на рускатакласична поезија

­ Лидија Танушевска: Лук или кромид? Целтана преводот

­ Емил Ниами: Преводот за деца: „38папагали‘‘ во ќор­сокак

­ Елена Сергеевна Обухова: Особенностиперевода личных имен сказок А.С. Пушкинана македонский язык

­ Софија Андреевна Заболотнаја: Специ­фиката на преводот на антропонимите вороманот на М.А.Булгаков «Мајсторот иМаргарита» на македонски јазик

­ Викторија Коларовска­Гмирја: „Рускататема“ во творештвото на Гоце Коларовски

­ Соња Здравкова­Џепароска: Улогата наруската кореографија во конституирањето иразвојот на македонскиот балет

­ Оливер Цацков, Кирил Цацков: СергејМихајлов – музички педагог, творец иреализатор на првата опера во Македонија„Паљачи“ од Леон Кавалов.

­ Наталија Владимировна Прасолова:Научните врски на Р. Македонија соБиблиотеката на Руската академија нанауките

­ Евгениј Андреевич Колосков: РРуско­македонските односи (1991­2001 г)

­ Стефанија Кузмановска: Народнитеверувања и суеверија како дел одсекојдневието на македонскиот и на рускиотнарод

СО ПОДГОТВЕНИ РЕФЕРАТИ КОИ ЌЕ СЕ ОБЈАВАТ ВО ЗБОРНИКОТУЧЕСТВУВААТ УШТЕ 30 УЧЕСНИЦИ

13Универзитетски весник бр. 1 32

VIII МАКЕДОНСКО­СЕВЕРНОАМЕРИКАНСКА КОНФЕРЕНЦИЈА

V III македонско-северноамериканска кон-ференција се одржа на 7 и 8 јули 2012 годинаво Охрид.

Учесниците на Конференцијата беа поздравени одпретседателот на Република Македонија, д-р ЃоргеИванов и ректорот на Универзитетот ,,Св. Кирил иМетодиј” во Скопје, проф. д-р Велимир Стојковски,истакнувајќи дека ваквите настани даваат исклучи-телно вреден придонес кон зацврстувањето, негување-то и афирмацијата на македонскиот јазик, литера-тура и култура.

На учесниците им се обрати акад. Виктор Фрид-ман, еден од основачите на оваа значајна славистичкаконференција и тој го промовираше зборникот од

претходната VII македонско-северноамериканскаконференција.

На Конференцијата беа поднесени следниве реферати:

Вера Стојчевска­АнтиќКон иницијативите за македонско­американските славистички врски

Виктор ФридманИмперативот на раскажување вомакедонскиот и во другите балкански исловенски јазици

Grace FielderThe Care and Maintenance of a StandardLanguage: Macedonian in the 21st Century

Марјан МарковиќЗа постпозитивните партикули возаменскиот и прилошкиот систем намакедонскиот јазик

Joseph SchallertMixing of e­ and i­verb present tense endings inthe Konikovo Gospel

Олга Мишевска­ТомиќОтстапувања од основниот ред на зборовитево македонската проста реченица

Eлени Бужаровскa / Лилјана МитковскаТипови модалност во менливите инеменливите има да­конструкции

Елена Петроска / Станислава­Сташа ТофоскаЗа некои функционални зборови штоизразуваат евиденцијалност во македонскиотјазик од аспект на семантичката синтаксаEVIDENTIAL FUNCTIONAL WORDS ANDTHE SEMANTIC STRUCTURE OF THESENTENCE IN MACEDONIAN

Марија КусевскаУлогата на дискурсните маркери приобликување на говорните чинови вомакедонскиот јазик

14 Универзитетски весник бр. 1 32

Александра ЃурковаКон текст стилистиката на македонскиотјазик

Даринка МароловаСинтаксичка повеќезначност вомакедонскиот јазик

Емил НиамиПополнување на табуизираната лексика вомакедонскиот јазик соанглизми/американизми

I секција

Carolyn SnivelyKratovo: Archaeology in R. Macedonia in the21st Century

Marija Emilija KukubajskaЕducational/professional settings in diffusingethics in culture and literature – throughecology of the soul concept

Eben FriedmanMacedonian Policy towards Roms from 1948 to2012

David WilsonРазбирајќи го „етното” во „етно­бендови”:народна музика и музичко значење

Јоана Хаџи­Лега ХристоскaМажот во македонскиот провербијален свет

Vasiliki NeofotistosBecoming Boško Mekelebovski

Весна Мојсова­ЧепишевскаЗа македонско­северноамериканскитекнижевни врски преку магистерските идокторските тези одбранети на Филолошкиотфакултет „Блаже Конески“

George MitrevskiCultural Attitudes Toward Biblical Prototexts inMacedonian Folktales

Славица СрбиновскаВлијанијата на американскатакултуролошка критика врзкомпаратистичките истражувања вомакедонската култура

II секција

Кристина НиколовскаПоетско „ехо“ на иднината (поезијата наВилијам С. Мервин)

Ранко МладеноскиЛикови­дублети во романот „Тунел“ од ПетреМ. Андреевски

Луси Караниколова„Приказната за Силјан штркот имакедонската стварност“ (или: зошто Силјанод мало коњари дојде во Скопје и што имкажа на министрите и амбасадорите)

Наталија Поп Зариева / Крсте ИлиевРоманот во Македонија и во Америка во 20век преку романите „Белата долина“ наСимон Дракул и „Бисерот“ на Џон Стеинбак

Кристина КрамерThe Frinta Lectures

Anastasia KarakasidouHealthy modern bodies and the ethnicdimensions of the cancer experience in Greeceand Macedonia

Лилјана Макаријоска / Бисера ПавлескаТрадицијата и подновувањата вомакедонската кулинарска терминологија

Снежана Веновска­Антевска, БилјанаМаленкоАсоцијативните врски кај лексиката соемотивна оцена во македонскиот јазик

Биљана Мирчевска­БошеваЉубовта и фразеологијата (на материјал одмакедонскиот, англискиот и рускиот јазик)

Емилија Бојковска / Димитар ПопоскиМожностите и перспективите намакедонскојазичниот корпус „Гралис­мак“

Максим КаранфиловскиЗа некои значења на негираниот императивво македонскиот јазик и во другитесловенски јазици

Изготвиле:проф.д­рМаксим Каранфиловски иБлагица Велјановска

15Универзитетски весник бр. 1 32

На 24.7.2012 година, во просториите на Факулте­тот за информатички науки и компјутерско ин­женерство беше потпишан Договор за соработка иразмена на студенти со Универзитетот во Бостон, САД.Со Договорот се предвидува можност за 5 студенти одФИНКИ, дел од студиите да ги изведуваат на престиж­ниот Оддел за компјутерски науки при Метрополитенколеџот на Универзитетот во Бостон. Согласно со од­луката на Владата на РМ, трошоците за студиите наовие студенти ќе бидат покриени од Министерствотоза образование и наука.Договорот беше потпишан од проф. Љубомир Чит­кушев, декан на Факултетот за компјутерски наукипри Универзитетот во Бостон и проф. Велимир Стој­ковски, ректор на Универзитетот „Св. Кирил и Мето­диј“ во Скопје. На свеченото потпишување присуству­ваа и министерот за образование и наука во Владата наРМ, м­р Панче Кралев, министерот без ресор во Вла­дата на РМ задолжен за странски инвестиции, г. БилПавлески, амбасадорот на РМ во САД, г. Ѓорѓи Јоле­ски, деканот на ФИНКИ, проф. Димитар Трајанов,како и бројни претставници од медиумите.Министерот Кралев истакна дека посебно значаенфакт е тоа што студиските програми на ФИНКИ поми­нале процес на верификација на Универзитетот воБостон, што значи студентите ќе можат да учат нанекој вид компатибилни програми кои ќе бидат меѓу­себно признаени од аспект на кредитите што ги носат.„Тоа е важно како почеток на долгогодишна сора­ботка меѓу двата универзитета која ќе се развие воповеќе области, но посебно е значајно тоа што во ид­нина ќе се стремиме да дојде до заеднички програми“­ потенцираше министерот Кралев.Министерот Павлески додаде дека станува збор задоста значаен договор во однос на привлекување­то странски инвестиции во информатичкиот сектор.Ваквиот договор, според него, ќе помогне странскитекомпании да видат дека Македонија е дестинација којае способна да квалификува соодветни образовни струк­тури.Деканот на ФИНКИ, д­р Димитар Трајанов, изразизадоволство од воспоставувањето на соработката, која,како што рече, значи дека студиите на ФИНКИ се при­фатени како партнерски за Универзитетот во Бостон.Професорот од Универзитетот во Бостон, ДимитарЧиткушев, нагласи дека иницијативата е почната во

2008 година со Владата на Република Македонија иоти оптимистички гледа на соработката како конти­нуитет кој ќе овозможи студентите да продолжат ре­довно да доаѓаат во Бостон, но и обратно.„Во рамките на ова партнерство, студенти одФИНКИ ќе можат да доаѓаат во Бостон на специја­лизација, а во иднина ќе имаме и двојни магистрату­ри и мислам дека тоа ќе отвори и мост за соработкамеѓу професори кои работат во Скопје и Бостон“ ­рече Читкушев.Универзитетот во Бостон претставува една од нај­реномираните високообразовни институции во САД.Рангиран е на 77. место на светската листа на универ­зитети, изработена од шангајскиот Јио Тонг универзи­тет. Формиран е во 1869 година, а во неговиот составфункционираат 17 школи и колеџи со преку 250 сту­диски програми.Преку својата партнерска програма, Универзитетотво Бостон идентификува факултети и универзитетиниз целиот свет, чии студенти потоа можат дел од сво­ето образование да го остварат на овој престиженУниверзитет. Процесот на воспоставување на партнер­ство се одвива преку посебна верификација на компа­тибилноста на наставните планови на факултетите иуниверзитетите со оние на Универзитетот во Бостон, запотоа да се пристапи и кон потпишување на договор засоработка.Во текот на јуни 2012, Колеџот за компјутерски на­уки при Универзитетот во Бостон, спроведе постапказа верификација на наставните планови на ФИНКИ икако заклучок препорача дека тие се потполно компа­тибилни со нивните и дека ФИНКИ при УКИМ можеда стане институција ­ партнер на овој Универзитет.На својата седница одржана на 17.7.2012 година,Владата на РМ одлучи да обезбеди 5 стипендии застуденти на ФИНКИ кои дел од студиите ќе можат даги изведуваат на Универзитетот во Бостон. Со тоа уштееднаш се потврдува заложбата за унапредување наквалитетот на високото образование во РМ. Ова исто­времено претставува и признание за ФИНКИ, чиинаставни програми се на ниво на најреномиранитесветски универзитети од областа на компјутерскитенауки и инженерство.

ППООТТППИИШШААНН ДДООГГООВВООРР ЗЗАА РРААЗЗММЕЕННАА ННАА ССТТУУДДЕЕННТТИИННАА УУННИИВВЕЕРРЗЗИИТТЕЕТТООТТ ВВОО ББООССТТООНН ИИ ФФААККУУЛЛТТЕЕТТООТТ ЗЗАА ИИННФФООРРММААТТИИЧЧККИИ

ННААУУККИИ ИИ ККООММППЈЈУУТТЕЕРРССККОО ИИННЖЖЕЕННЕЕРРССТТВВОО ((ФФИИННККИИ)) ППРРИИ УУККИИММ

ФИНКИ

16 Универзитетски весник бр. 1 32

На 12.7.2012 година, на Факултетот за информа­тички науки и компјутерско инженерство приУКИМ беа промовирани 4 нови истражувачки лабо­ратории во вредност од преку 1,5 милиони евра, дел одпроектот на Владата на РМ за осовременување наистражувачката инфраструктура, вреден 60 милиониевра.На свеченото пуштање во употреба присуствувашепретседателот на Владата на РМ, м­р Никола Груев­ски, придружуван од министерот за образование инаука, м­р Панче Кралев. Премиерот Груевски истакнадека со овие лаборатории, како и заедно со останатитешто претходно се набавени и оние што влегуваат воовој пакет, овој Факултет ќе биде еден од најопреме­ните факултети во регионот во конкуренција на други­те вакви факултети. Тој нагласи дека со набавките наовие лаборатории се прави една револуционерна рабо­та за сите универзитети во Македонија, приближу­вајќи ја науката кон современите светски и европскитрендови. Исто така, со тоа се даваат одлични можно­сти за луѓето кои сакаат да се занимаваат со наука, од­лични можности за студентите, за професорите и забизнисот, затоа што бизнисот досега за вакви целиодеше во Хрватска, во Словенија, Бугарија, Германија,Австрија. Оваа инвестиција е и една од најголемитеинвестиции во делот на образованието и науката, осо­бено во делот на науката споредено со целиот изминатпериод на независноста на Република Македонија. Тојподвлече дека бизнис­секторот веќе почнал директна

соработка со ФИНКИ на комерцијална основа, такашто лабораториите ќе бидат и еден вид дополнителниприходи за Факултетот со кои ќе може да инвестира вонова опрема и во научни цели.Станува збор за: Лабораторија за пресметувањесо високи перформанси, Лабораторија за мобилнии мултимедиски апликации, Серверска лаборато­рија и Лабораторија за грид, паралелно и дистри­буирано процесирање.Лабораторијата за пресметување со високи перфор­манси ќе се користи за масовно пресметување и прес­метување со високи перформанси, кое ќе може да секористи од сите научници во Македонија за истражу­вања во сите научни полиња каде што е потребна го­лема процесирачка моќ како: физика, сеизмологија,

метеорологија, хемија, молекуларна биологија, робо­тика, техника и сл. Оваа Лабораторија претставува нај­голем процесирачки ресурс во целата држава и е еденод најголемите во регионот. Лабораторијата располагасо 84 блејд сервери, секој со 12 физички (24 логи­чки) процесирачки јадра, со 24 GB RAM; вкупно 1008физички (2016 логички) јадра и 2TB меморија. Инста­лиран е склад од 30 GB со највисоки перформанси имрежа за поврзување со пропусен опсег од 40 Gbit и 1.5μs латентност.Лабораторијата за мобилни и мултимедиски апли­кации е поткрепена со учество и поддршка на меѓуна­родни и локални истражувачки проекти како што се:градење видеоконференциска инфраструктура науниверзитетите во Република Македонија и повр­зување на таа мрежа во европската инфраструктура.Таа интензивно се користи како поддршка на настав­ните и истражувачките процеси на ФИНКИ.Грид­технологијата претставува поддршка на ино­вативните истражувања и овозможува соработка надистрибуирани тимови на научници низ светот. Лабо­раторијата располага со 6 сервери со високи перфор­манси и 2 склада, кои се користат за хостирање намногуте сервиси од грид­инфраструкутрата, кои сенеопходни за што е можно потранспарентно искорис­тување на грид­кластерите во Македонија и Европа. Сопомош на оваа инфраструктура се прави доближувањедо европските научни текови и воспоставување регио­нална мрежа на научници кои ќе можат успешно датворат во своите држави, зацврстуваќи ја позицијатана македонската грид­иницијатива, чиј основач еУКИМ, како рамноправен партнер во европската грид­иницијатива.Серверската лабораторија на ФИНКИ, пак, ќе играулога на централен сервис за сите научни лабораториипри Факултетот. Таа обезбедува сервиси за сите оста­нати истражувачки лаборатории на ФИНКИ. Лабора­торијата располага со 8 сервери со високи перформан­си и 2 склада, современа мрежна опрема и опрема зазаштита на мрежата.Опремата ќе можат да ја користат сите факултетиво Република Македонија бесплатно, а приватниотсектор со минимален надомест.

ЧЧЕЕТТИИРРИИ ННООВВИИ ИИССТТРРААЖЖУУВВААЧЧККИИ ЛЛААББООРРААТТООРРИИИИННАА ФФИИННККИИ

ФИНКИ

17Универзитетски весник бр. 1 32

ПРЕОСМИСЛУВАЊЕ НА ПРОЦЕСОТ НА ИНТЕРНАЦИОНАЛИЗАЦИЈА

Како и да ја дефинираме, во високообразовнатасредина постои општ консензус дека интернационали­зацијата не претставува само посакувана, туку истотака и потребна стратегија која треба да се усвои засите високообразовни институции, кои, како страте­гија, кон процесот на интернационализација се стре­мат од многу причини. Клучна причина, која се сметакако манифест во многу стратегии, но и која е претста­вена во студиите за интернационализација на висо­кото образование на ИАУ (Глобална студија за интер­национализација на високото образование, 2003,2005, 2010), е подготовка на студентите да живеат и даработат во глобализиран свет, подобрување на квали­тетот на предавања, зајакнување на истражувањето,привлекување на нови студенти, обезбедување на при­ходи и престиж и репутација.Интернационализацијата претставува процес напромени, кој истовремено е инициран од чинителите(стакехолдерс) кои доаѓаат од самите високообразовниинституции и оние кои доаѓаат од надворешната сре­дина. Таа претставува динамичен процес на промени,кој можеби никогаш не бил толку популарен и сепри­сутен како во последните неколку години, притоапривлекувајќи сé поголемо внимание кај оние што сеодговорни за изготвување на стратегии, академскатасредина и раководните структури во високото образо­вание. Аргументите за интензивираниот процес наинтернационализација се темелат врз неопходноста одекономски развој, конкурентност, демографски трен­дови, но исто така и врз меѓународното разбирање,глобалната одговорност и можеби врз она најважното,а тоа е верувањето дека интернационализацијата можеда го подобри квалитетот на високото образование.Она што некогаш беше одговорност на еден човекили мала група на луѓе на универзитетот, кои работеасами за да го поттикнат интересот за меѓународна со­работка и да ја добијат поддршката на ректорот/прет­седателот, сега претставува најважен приоритет воголем број институции. Интернационализацијата еогромна, и многумина ќе речат глобална индустрија.Таа „индустрија“ подразбира партнерски проекти одмилиони долари/евра; вклучува стотици илјади сту­денти кои секоја година реализираат мобилности восветот; подразбира развој на заеднички студиски про­грами кои ги реализираат институции од секој агол на

Земјината топка. Многу често, на институционалнониво, интернационализацијата стана одговорност напоискусниот академски или административен кадар,кој работи со работни групи во рамките на целата ин­ституција во кои се вклучени голем број на вработениод факултетите и студенти.Со тоа, интернационализацијата на високото обра­зование се помести од својата маргинална позиција,која ја имаше неколку децении во повеќето универзи­тети, во сржта на стратешкото планирање и институ­ционалниот развој, барем теоретски. Самото значењеи централност кои ги зазема процесот на интернацио­нализација во високото образование, исто така, пот­тикна голем број на дебати за неговото значење – оче­кувано и релано, дома и во странство. Академскиоткадар и практичарите имаат критичен поглед конинтернационализацијата и го разгледуваат прашањетоколку и дали со ширењето интернационализацијатапретставува позитивна и корисна институционалнаразвојна стратегија. Некои прашуваат дали интерна­ционализацијата го изгубила својот пат, или пак сесоочува со некоја криза (Јан Најт); други прашуваатдали го достигнавме крајот на процесот на интерна­ционализација (Ханс де Вит и Ув Бранденбург) ипосочуваат одредени митови (де Вит) кои бараат по­детално истражување.Овие дилеми се повеќе од неопходни и корисни.Тие се клучни за да се потсетиме, да се усогласиме, ида ги потврдиме и потенцираме централните вреднос­ти и цели на интернационализацијата на високотообразование.Фактот што во глобалните студии на ИАУ постоја­но се потенцира загриженост од ризиците на интерна­ционализација, најчесто, но не само од страна на ин­ституции во земјите во развој, е главната причина по­ради овие дилеми. Тоа ја поттикна ИАУ да истражишто може да се направи за овој процес да го задржисвојот позитивен и конструктивен карактер, особенокога се имплементира во различни и многу разновид­ни контексти. ИАУ постојано ја промовира интерна­ционализацијата како средство за подобрување наакадемскиот квалитет, како процес кој го промовирабогатството од разновидни гледишта и академскитрадиции кои постојат помеѓу членките на Асоцијаци­јата. Згора на тоа, за ИАУ интернационализацијатапретставува средство за намалување на различноститеи зајакнување на институциите кои можеби распола­гаат со послаб капацитет поради недостаток на ресурсиили, едноставно, бидејќи се новоосновани. ИАУ сметадека меѓународните партнерства помеѓу високообра­зовните институции можат да придонесат за надми­нување на развојните предизвици во образованието иистражувањето, како и за изнаоѓање на решенија засоциоекономските и културните предизвици во ситеопштества.

ИИННТТЕЕРРННААЦЦИИООННААЛЛИИЗЗААЦЦИИЈЈАА ННАА ВВИИССООККООТТООООББРРААЗЗООВВААННИИЕЕ

Автор: Ева Егрон – Полак (Eva Egron - Polak),генерален секретар и извршен директор наМеѓународната асоцијација на универзитети -IAU (e.egronpolak@iau-aiu.net)

18 Универзитетски весник бр. 1 32

Двете Стратегии за интернационализација ивисоко образование без граници кои Асоцијацијата гиусвои во 2000 и 2004, исто така го поддржуваат тојстав. Принципите и препораките на овие две стратегиисе насочени кон проблемите идентификувани од стра­на на високообразовните институции. Сепак, одливотна мозоци, културната хомогенизација, конкуренци­јата помеѓу високообразовните институции, како изголемената комерцијализација и понатаму се припи­шуваат како можни последици од интернационализа­цијата на високото образование. За одредени луѓе тиесе сметаат за ризици на интернационализацијата, задруги, пак, тие претставуваат колатерална штета за са­миот процес.Целта на ad hoc експертската група на ИАУ за пре­испитување на процесот на интернационализација е дареагира конструктивно на овие предизвици. Краткитестатии кои се дадени во делот „во фокусот“, а кои се

напишани од страна на членовите на оваа група, јаилустрираат продуктивноста на оваа дискусија. Дури ипомеѓу оние што одредено време заеднички дискути­рале за овие прашања, постојат спротивставени ста­вови, имплицитни и експлицитни несогласувања. Но,како и да е, сепак владее поголемо согласување откол­ку несогласување. Она што нè обединува е цврстиотконсензус дека интернационализацијата е важна засевкупните заложби на институцијата да им понудиквалитетно искуство на сите студенти, што исто така еповрзано со истражувачката средина која е отворенакон светот и каде што истражувањето ги зема предвидсветските проблеми. Она што исто така нè обединува ецврстиот став за давање приоритет на академскиотфокус и објаснување на процесот на интернационали­зација. На крај, и академскиот кадар и практичаритесе обврзуваат да преминат од зборови на дело со целда се постигнат позитивни резултати.** *

Кога се појави терминот „интернационализација“,пред 25 години, беше сфатен – барем во СевернаАмерика – како процес на интегрирање на разнитемеѓународни активности на еден колеџ или универзи­тет и имплементирање на меѓународни перспектививо сите сегменти на институцијата. Во првите 15 годи­ни од појавата на процесот, опсегот на институционал­ни активности поврзани со интернационализацијатапостепено се зголеми, и фразата „сеопфатна интерна­ционализација“, сега масовно се користи за посочува­ње на големиот број меѓународни активности кои сеспроведуваат во рамките на колеџите и универзите­тите во САД.Оваа статија ги потенцира ставовите дека стандард­ната употреба на терминот „сеопфатна интернациона­лизација“ сепак не е толку сеопфатен како што самотозначење налага, токму поради тоа што се употребуваво контекст на поединечни институции, кои се боратза своите индивидуални цели преку независни про­цеси. Дефиницијата за „интернационализација“ на ЈанНајт од 2008 (Jane Knight) нè тера да го разгледуваметерминот надвор од границите на институционалнотониво, потенцирајќи дека интернационализацијата ста­нала национален и институционален процес поврзансо самата цел, функција и резултати на високото обра­зование. Ние целосно се согласуваме и сакаме да оди­ме чекор понатаму.Подетално, сакаме да ги поставиме следнивепрашања: Што би се случило доколку ја сметаме ин­

тернационализацијата како глобален и институциона­лен процес? Што може да се случи доколку институ­циите би ја сфаќале својата дејност како функционал­на во глобалниот систем на високото образование?Како ова би можело да ги промени институционалнитестратегии и цели? Дали е можеби време да го проме­ниме сфаќањето за “сеопфатната интернационализа­ција“ како нешто што бара поинтернационализиранаформа од интернационализацијата, форма која би гипозиционирала соработката, целите и одговорноститево својот фокус?Сметаме дека ова се прашања кои заслужуваат вни­мание. Оние што ја предводат интернационализаци­јата на универзитетите во Америка често дискутираатза придобивките на институцијата, кои најчесто гимерат преку бројот на студенти, долари и рангирање.Ова се важни прашања, но постојат и други кои инсти­туциите треба да ги земат предвид. Главно, помеѓу тиедруги прашања можеби е степенот до кој предавањата,истражувањето и функционирањето на услугите наедна институција се зајакнати преку соработката сомеѓународните партнери. Овој вид на институционал­на придобивка поттикнува став дека вистинскатавредност на интернационализацијата е нејзината спо­собност да го трансформира учењето на студентите,добивањето на знаење и вклученост на заедницатапреку синергија на различни перспективи. Ова, пак, оддруга страна води до интернационализација насоченане само кон трансформација на индивидуални инсти­туции, туку и кон градење на глобални мрежи за уче­ње. Според ова, интернационализацијата претставуванадворешен процес на поврзување и внатрешен про­цес на имплементација на придобивки, со своите целиформирани од страна на глобалниот систем на високообразование на начини кои овозможуваат споделува­ње на ресурси, зголемување на знаење, проширувањена пристапот и насочување на колективното знаењекон решавање на моменталните проблеми.Дообјаснувајќи ја оваа мисла дополнително, вакви­от проширен став за интернационализацијата истотака бара да се посвети внимание на влијанието наактивностите на една институција надвор од нејзинитеграници. Ева Егрон­Полак и ИАУ беа предводници во

ИИННТТЕЕРРННААЦЦИИООННААЛЛИИЗЗИИРРААЊЊЕЕ ННАА ИИННТТЕЕРРННАА--ЦЦИИООННААЛЛИИЗЗААЦЦИИЈЈААТТАА:: ГГЛЛООББААЛЛЕЕНН ККООННТТЕЕККССТТ

Автори: Сузан Бак Сатон (Susan Buck Sutton),Претседател на меѓународната асоцијација наобразовни администратори (AIEA) (eng1@duke.edu)и Дарла К. Дирдорф (Darla K. Deardorff), Извршендиректор, (AIEA) (d.deardorff@duke.edu), САД

19Универзитетски весник бр. 1 32

признавањето на недостатоците на интернационали­зацијата сфатена во денешен контекст, од одлив намозоци до зголемување на разликите помеѓу елитнитеинституции и другите. Интернационализираниот видна интернационализација бара од колеџите и универ­зитетите да размислат дали нивните активности гообликуваат или не глобалниот образовен систем кој ќего унапреди и трансформира високото образование воцелина.

На крај, интернационализираната интернациона­лизација ќе биде дел од институциите кои ќе склучу­ваат партнерства, ќе го мерат успехот преку заедничкакорист и глобални активности. Од оваа глобална пер­спектива, интернационализацијата станува процес којја зголемува синергијата помеѓу академската средина,ја продлабочува вклученоста на студентите и институ­циите во светот и кој создава големи мрежи кои при­донесуваат кон трансформацијата на самата природана високото образование.

Сите зборуваат за „интернационализација“ и неа јасреќаваме во секоја агенда. Глобална конкуренција заталенти, појава на меѓународни подружници на кам­пуси, користење на агенти за привлекување на студен­ти, интенационализација на студиски програми, ова сетеми за кои се дискутира на сите нивоа во светот. Све­доци сме дека не само универзитетите од Европа, Се­верна Америка и Пацификот ја прифаќаат агендата заинтернационализација, туку исто така и земјите воразвој од Азија, Латинска Америка и Средниот Истокстанаа проактивни во поттикнувањето на интернацио­нализацијата на нивното образование. Границите по­меѓу ресурсите и целните земји на интернационализа­ција почнаа да стануваат недефинирани. Позитивниотзаклучок што може да се изведе од оваа состојба е декаинтернационализацијата е во подем во високото обра­зование. Но, исто така постојат и проблеми.Во нашиот есеј со провокативен наслов „Крај на ин­тернационализацијата“ (Меѓународно високо образо­вание, CIHE­колеџ во Бостон, број 62, зима 2011), на­гласивме дека постои тренд за премин од материја воформа и таа популарност може да доведе до негирањена значењето на интернационализацијата. Доколку сеистражат последните објавени статии, може да се до­бие впечаток дека интернационализацијата има иден­титет или се соочува со средновековна криза како штопотенцира Јан Најт во IMHE Инфо (OECD/IMHE, ав­густ 2011).

Доколку прогласиме крај на процесот на интер­национализација, зошто да го оживуваме минато­то?Според нас, она што не оди во прилог на дискуси­јата е фокусирањето на преименувањето. Неодамнеш­ниот феномен во дискусиите за иднината на интерна­ционализацијата во високото образование е тенденци­јата да се додаваат нови придавки на терминот, какосеопфатна, холистичка, интегрирана интернациона­лизација. Најчестата придавка е „сеопфатна интерна­ционализација“, благодарение на статијата со истнаслов на претходниот претседател на NAFSA, ЏонХаџик (John Hudzik), со поднаслов „Од концепт дореализација“ (www.nafsa.org.cizn). Ние не сме противакциони планови за потврдување на значењето наинтернационализацијата, но доколку ја споредимедефиницијата за сеопфатна интернационализација наХаџик со општоприфатената дефиниција за интерна­ционализација на високото образование на Јан Најт:„процес на интегрирање на меѓународна, интеркул­турна или глобална димензија во целта, активноститеили резултатите на високото образование“, која потек­нува од раните 90­ти, не може да се забележи некојаразлика. Ова исто така се однесува и на други при­давки. Може да се заклучи дека овие придавки сетафтологии, користење на различни зборови за да сеобјасни иста работа дури ако повторувањето не давадополнително појаснување).Сакаме да обратиме внимание на она што може иона кое не може да ни помогне да ги вратиме работитево првобитна состојба. За да се направи ова, главнотопрашање секако е: зошто мораме да ја вратиме прво­битната состојба? Доколку прогласиме крај на проце­сот на интернационализација, зошто да го оживувамеминатото? Според нас, процесот и неговите различнипристапи имаат потреба од преориентација. Ова по­тврдува дека крајот исто така значи почеток на новаинтернационализација.Ние поддржуваме преориентација кон резултати ивлијание. Наместо да се фалиме за бројот на студентикои реализираат мобилност во странство, за тоа колкустрански студенти се примени, бројот на студискипрограми кои се изведуваат на англиски јазик и ап­страктната заложба да ги направиме студентите гло­бални граѓани, сакаме да се фокусираме на резулта­тите од учењето. Како можеме да бидеме сигурни декастудентите го добиваат потребното знаење кое ги пра­ви подготвени за еден свет кој е сè повеќе интеркул­турно и меѓународно поврзан? Што значи тоа за раз­војот на факултетите? Какви се импликациите од

** *

ВВРРААЌЌААЊЊЕЕ ННАА ИИННТТЕЕРРННААЦЦИИООННААЛЛИИЗЗААЦЦИИЈЈААТТААВВОО ВВИИССТТИИННССККАА ННААССООККАА

Автори: Ув Бранденбург (Uwe Brandenburg),проектен менаџер и партнер во Центарот засоветување за развој во високото образование,Германија (uwe.brandenburg@che-consult.de) иХанс де Вит (Hans de Wit), професор поинтернационализација, Универзитет за применетинауки во Амстердам, Холандија, и директор наЦентарот за интернационализација на високотообразование при Католичкиот универзитет „Светосрце“ во Милано, Италија (j.w.m.de.wit@hva.nl)

20 Универзитетски весник бр. 1 32

оценувањето на студентите? Како можат инструменти­те како учење во странство, предавална со странски идомашни студенти, предавање на странски јазик, при­влекување на студенти од странство да дадат придонескон процесот? Со други зборови: како можеме да биде­ме сигурни дека сите студенти, а не само мала елита навеќе меѓународно ориентирани студенти и факултетидобиваат основни интеркултурни и меѓународни веш­тини и знаење кои им се потребни во општеството?Дали е можно да се бараат нови начини на интерна­ционализација како што е виртуелната размена? Мо­жеме ли да научиме од искуствата за интернациона­лизација на средните училишта и да се надоградимена тоа? Или, пак, ќе се фокусираме на класичниотконцепт на мобилност? Во последните години сведоцисме на добра практика на нови пристапи кон интерна­

ционализацијата, кои треба да ги прифатиме иимплементираме.Без негирање на важноста и работата на канцела­риите за меѓународна соработка, интернационализа­цијата треба да се оттргне од тие канцеларии и да ста­не дел од развојот на студиски програми, обезбедува­њето на квалитет, развојот на факултетите. Според нас,не станува збор за потенцираните поделби помеѓуконкуренцијата и соработката, помеѓу дома и востранство, или пак помеѓу институцијата и студентоткои треба да го предводат процесот, туку фокусот требада биде на резултатите и на прашањето зошто и какоинтернационализацијата може да придонесе за подо­брување на квалитетот на образованието.

** *

Се проценува дека 1,7 милијарда луѓе во светот жи­веат во сиромаштија. Скоро 40% од светската попула­ција живее без градска канализација, од кои поголе­миот број се во Азија и Африка. И кога станува збор заобразование, само 10% од светот има пристап до сред­но образование и оваа бројка драстично опаѓа на 1% зависокото образование. Овие проблеми исто така по­стојат и во развиените земји: околу 33% од студентитево Америка запишани на колеџ никогаш не ги завршу­ваат своите студии и третина од сите студенти запиша­ни во прва година на студии посетиле барем едендополнителен курс по математика или читање.Јасно е дека живееме во време кое се соочува сомногу проблеми, од оние што влијаат само врз инди­видуалци, до оние што влијаат врз цела заедница илиопштество. Наспроти ова опаѓање, со преку 3,7 мили­они студенти кои ги преминуваат границите на нивни­те матични држави за да се стекнат со меѓународнообразование и со многу држави и организации коиинвестираат огромни човечки и финансиски ресурсиза промовирање на глобално образование, мора да сепостави прашањето: за кого и за чија корист меѓуна­родно образование? Покрај очигледните индивидуал­ни и културни придобивки, што може да се стекнат одмобилноста на студенти, кои локални или глобалнипроблеми ги решава меѓународното образование?Генезата на ова прашање оди подлабоко и може дасе пронајде во поделбата на две наизглед слични, носепак неспоредливи полиња: меѓународно образова­ние какво што им е познато на оние што учествуваат во„размена” или работат на полето на интернационали­

зација, и меѓународно образование, како што е дефи­нирано во рамките на полето на меѓународен развој.Експертите и практичарите од едно поле едноставноне зборуваат со оние од другото. Оние од нас кои рабо­тат во полето на меѓународна соработка во високотообразование многу ретко критикуваат за голематаимпликација и релевантност на интернационализаци­јата во изнаоѓањето на решенија за глобални, нацио­нални или проблеми на заедницата. До кој степен, например, ние ги насочуваме нашите идни студенти,мобилни на меѓународен план, да размислуваат замилениумските развојни цели, или за иницијативатаОбразование за сите или рамката за активности одДакар како примери на референтност за избор на нив­ните студиски програми и идни професии?Иако меѓународните програми отсекогаш билетрадиција за западните земји, во најголем дел тие по­стојат во формалното високо образование и обука. Нопостојат неколку програми, кои можат да бидат посо­чени како пример, што се обиделе да ја премостат тааподелба и според кои меѓународното искуство се сметаза критична насока за решавање на развојните про­блеми. Една од тие програми еПрограмата за меѓу­народни стипендии на Фондацијата Форд која поддр­жува талентирани лица од маргинализирани групиниз светот за да го искористи нивното образовно ис­куство за решавање на клучните социјални проблеми.Друг пример на иницијатива која ја поддржува приме­ната на меѓународно образование за решавање на се­којдневни проблеми еИнженери без граници, која наинженерите додипломци од САД им нуди можност заучење во странство. Како еден начин на документира­ње на овие видови активности, неодамна Институтотзапочна со студијата Отворени врати за учење востранство, за да собере податоци за стажирањата востранство (и други видови на применето искуство одучење).Групирањето и пронаоѓањето на вакви иницијати­ви не е лесен процес. Од истражувачки аспект, најго­лемиот предизвик, се разбира, е проценката на крај­ното влијание на мобилностите и размената во висо­кото образование. Како можеме да ги мериме придо­несите на меѓународното образование за решавање наглобалните проблеми? Дали треба да се обидеме да гисинтетизираме податоците за мобилност по области одпотенцијален интерес како, јавно здравство, образо­

ППРРЕЕООССММИИССЛЛУУВВААЊЊЕЕ ННАА ИИННТТЕЕРРННААЦЦИИОО--ННААЛЛИИЗЗААЦЦИИЈЈААТТАА:: ККООЈЈАА ЕЕ ЦЦЕЕЛЛТТАА ННААММЕЕЃЃУУННААРРООДДННООТТОО ООББРРААЗЗООВВААННИИЕЕ??

Автор: Рајика Бхандари (Rajika Bhandari),заменик-претседател, Институт за истражу-вање и евалуација на меѓународното обра-зование (rbhandari@iie.org)

21Универзитетски весник бр. 1 32

вание и животна средина во делот каде што студентитедаваат информација за своето поле на студирање? Овасе само еден дел од многуте прашања кои треба да серазгледаат.Изборот на дестинација и поле на студирање накрај ќе биде индивидуален, поттикнат од лични и про­фесионални аспирации, но сите ние можеме да имаме

улога во формирањето на мислењето на идните гене­рации за тоа како нивното образование може да по­могне во решавање на некои од најтешките проблемисо кои се соочува светот. Но, за да се случи тоа првинтреба повторно да размислиме и да го преформули­раме нашето сегашно сфаќање за интернационализа­цијата.

Проф. д­р Јован Пејковски е роден во Скопје во1953 година, каде што завршил основно и средно учи­лиште. Дипломирал на Економскиот факултет воСкопје во 1977 година. Магистрирал во 1989 година одобласта на економскиот развој и методите на економ­ската анализа, а докторирал во 1997 година, со одбранана докторската дисертација со наслов: Претприемач­ката функција и стопанскиот развој, со посебен освртна перспективите за развојот на претприемаштвотово Република Македонија.Бил вработен во Републичкиот секретаријат за еко­номски односи со странство во доменот на надвореш­нотрговската мрежа во странство. Во периодот од 1982до 1986 година бил секретар на Комисијата за тековнаекономска и социјална политика на Извршниот совет(Влада) на Собранието на Република Македонија. Од1986 до 2004 година бил вработен во Собранието наРепублика Македонија, како самостоен советник заекономска политика и развој и шеф на кабинетот напотпретседателот на Собранието задолжен за економ­ски и социјални прашања, и за меѓународна соработ­ка. Бил и раководител на Секторот за меѓународнасоработка на Собранието. Како член на официјалниделегации на Собранието непосредно учествувал воработата на повеќе меѓународни организации и инсти­туции во земјата и во странство. Раководел и ја коор­динирал работата на 41 пратеничка група на Собра­нието за соработка со странство, во кое својство пре­стојувал повеќе пати во странство. Бил државен совет­ник на двајца претседатели на Владата на РепубликаМакедонија за областите: економски прашања и на­дворешна политика. Од 2005 година бил вработенкако вонреден професор на Филозофскиот факултет воСкопје. Бил раководител на Институтот за социјалнаработа и социјална политика при Филозофскиот фа­култет во Скопје. Во 1999 година бил избран за доцентна Економскиот факултет во Прилеп по предметотмеѓународен менаџмент. Од учебната 2001/02 до учеб­ната 2005/06 година, на Филозофскиот факултет воСкопје, на Институтот за социјална работа и социјалнаполитика бил ангажиран како професор по предметотпланирање на социјален развој. Во 2004 година билизбран за вонреден професор на Универзитетот „Св.Климент Охридски”, Економски факултет во Прилеп,по предметот современи економски системи. На овојФакултет бил ангажиран и по предметите мултина­ционални корпорации и стратегиски алијанси, како ипо монетарна економија и девизна економија, додекана постдипломските студии по предметите: регионал­ни економски интеграции и глобален менаџмент. НаЕкономскиот институт во Скопје од 2003 до 2006 го­дина бил професор на постдипломските студии по:претприемаштво и трансфер на нови технологии. Во2005 година бил избран за вонреден професор на Фи­

лозофскиот факултет во Скопје, по предметите: соци­јален развој, економика на јавни служби и социјалнаполитика. На постдипломските студии на овој Факул­тет ги предава и: менаџмент на човечки ресурси, прет­приемаштво, економија на Европската унија и страте­шко планирање. Како визитинг­професор на Универ­зитетот „Њујорк“ во Скопје, во 2005 година го преда­вал предметот претприемаштво и развој. Исто така наУниверзитетот „Американ колеџ“ во Скопје од учеб­ната 2006/2007 до 2008/2009 година ги предавал наанглиски и македонски јазик предметите: претприе­маштво и економија на Европската унија. На Економ­скиот факултет воШтип бил ангажиран за предмети­те: здравствено и социјално осигурување и надворе­шна трговија. Во наведените универзитети и образов­ни установи бил ментор на бројни дипломски, маги­стерски и докторски трудови.Д­р Јован Пејковски има објавено над 145 научни истручни трудови. Автор е на книгата „Претприемаш­твото и развојот”, а коавтор е на монографијата“Republic of Macedonia”. Oбјавил скрипта за предметотмеѓународен менаџмент и скрипта по предметот пла­нирање на социјален развој. Исто така, објавил авто­ризирани предавања по предметите: претприемаштвои економија на ЕУ (на англиски јазик). Во 2008 годинабил објавен учебникот „Социјален развој“. Во 2009година бил издаден учебникот „Здравствено и соци­јално осигурување“, а во 2010 година бил објавен учеб­никот „Мултинационални корпорации и стратегискиалијанси“. Бил член на истражувачкиот тим на Маке­донската академија на науките и уметностите што јаподготвила и објавилаНационалната стратегија заекономскиот развој на Република Македонија ­ развоји модернизација. Д­р Пејковски изработил и учеству­вал во изработката на повеќе значајни проекти, сту­дии, анализи, одлуки и акти за потребите на Владата иСобранието на Република Македонија. Подготвил иучествувал во подготвувањето на повеќе закони идруги прописи од економскиот систем, социјалнатаполитика и меѓународната соработка усвоени од Со­бранието и од Владата. Учествувал на бројни меѓуна­родни конференции, а има и остварено повеќе студи­ски престои и учество на семинари и советувања востранство.Во звањето редовен професор бил избран на сед­ница на Универзитетскиот сенат, одржана на 5.5.2010година.

ССооггллаасснноо ссоо ооддррееддббииттее оодд ЗЗааккоонноотт ззаа ввииссоо--ккооттоо ооббррааззооввааннииее,, ккааккоо ии ннаа ССттааттууттоотт ннааУУннииввееррззииттееттоотт „„ССвв.. ККиирриилл ии ММееттооддии јј ““ ввооССккоопп јјее,, УУннииввееррззииттееттссккииоотт ссееннаатт,, ппооччннуу--вваа јјќќии оодд 33 .. ссееддннииццаа ооддрржжааннаа ннаа 44..1111 ..22000088ггооддииннаа ,, ддооннеессее ооддллууккии ззаа ииззббоорр ввоо ззвваањњееттооррееддооввеенн ппррооффеессоорр..ВВоо ооввоојј ббрроојј ннаа УУннииввееррззииттееттссккии ввеесснниикк ќќееббииддаатт ооббјј ааввееннии ккррааттккии ббииооггррааффссккии ппооддаа--ттооцции ззаа ппррооффеессооррииттее ччии јј ииззббоорр ее ииззвврршшееннввоо ииззммииннааттииоотт ппееррииоодд..

Д-Р ЈОВАН ПЕЈКОВСКИФИЛОЗОФСКИ ФАКУЛТЕТ

ННООВВИИ РРЕЕДДООВВННИИ ППРРООФФЕЕССООРРИИ ННАА УУККИИММ

22 Универзитетски весник бр. 1 32

Д­р Елена Петроска е родена на 25.11.1963 годинаво Скопје. Дипломирала на Филолошкиот факултет воСкопје во 1986 година со средна оценка 9,61 на гру­пата за македонски јазик (како прв главен предмет)и англиски јазик и книжевност (како втор главенпредмет), а дополнително полагала и полски јазик.Магистрирала на тема Елементот по ­ во современиотмакедонски јазик во 1991 година. Докторската дисер­тација под наслов Количествени категории во маке­донскиот јазик ја одбранила во јануари 2000 година.Д­р Петроска била вработена на Катедрата за маке­донски јазик и јужнословенски јазици, како стажант­приправник од 1987, потоа од 1988 како помлад аси­стент, од 1992 како асистент, од 2000 година какодоцент, а од 2005 како вонреден професор по современмакедонски јазик. Како асистент учествувала во наста­вата по предметите фонологија на современиот маке­донски јазик, современ македонски јазик (култура наговорот), увод во општа лингвистика и општалингвистика I, современ македонски јазик I за стран­ските јазични групи, дијалектологија на македонски­от јазик и др. Како доцент, ја изведувала наставата попредметите: македонски јазик I (за групата толкувањеи преведување), современ македонски јазик II (загрупите албански и турски) и синтакса на македон­скиот јазик (како предмет под ,,Б"). Во текот на овојпериод ја изведувала и наставата по предметот совре­мен македонски јазик I (за групите албански и турски)и современ македонски јазик I (за новинарство).Д­р Петроска е вклучена во наставата на постдиплом­ските студии по македонски јазик со предавања одобласта на семантиката и социолингвистиката.Д­р Петроска била ангажирана како лектор наМеѓународниот семинар за македонски јазик, лите­ратура и култура, а учествувала и во наставата замакедонски јазик како странски за студентите одУниверзитетот во Аризона, Темпи, на студиски пре­стој во Скопје (од програмата Студии во странство).Од 2001 година ја изведувала наставата по маке­донски јазик на Универзитетот Индијана, Блуминг­тон, САД, а како гостин­професор го започнала курсотпо македонски јазик на Универзитетот Индијана. Ворамките на тие престои држела и предавања од облас­та на македонистиката за студентите (постдипломци идокторанди), учествувала во повеќе работилници засоздавање материјали за настава по втор (странски)јазик, тркалезни маси за јужнословенските јазици,организирање на културни програми и сл.Била на студиски престои во Полска, Канада и воАвстралија, каде што учествувала и во наставата помакедонски јазик на Одделот за македонски студии.Д­р Елена Петроска учествувала на повеќе семинариза изучување јазици, и тоа во: Полска, Унгарија, Сло­венија. Во периодот до изборот во звањето вонреденпрофесор, д­р Петроска била вклучена и во низа другиактивности на Факултетот и надвор од него. Од 2005година, д­р Петроска е вонреден професор по совре­мен македонски јазик на Филолошкиот факултет„Блаже Конески“. Како вонреден професор ја започ­нува наставата по предметот основи на семантиката,а ја изведува и наставата по предметите: македонскијазик 1 и 2 (за групата ПИТ), современ македонскијазик 3 и 4 (за групите албански и турски) и современмакедонски јазик 3 и 4 (за ПИТА). Во овој период билаи гостин­професор на Универзитетот Индијана воСАД, на Катедрата за словенски јазици и книжевно­сти.

Учествува и во постдипломската настава по пред­метот општа лингвистика со предавања од областа насемантиката и социолингвистиката. Д­р Петроскасе покажала како добар организатор на наставно­на­учната дејност на Филолошкиот факултет, како и наУниверзитетот Индијана каде што го вовела македон­скиот јазик во наставата. Учествувала на повеќе кон­ференции и семинари во земјата и во странство (САД,Хрватска и Канада и др.), со што придонесува запоширока афирмација на македонскиот јазик и вооп­што, на македонистиката на повеќе универзитети востранство, а учествувала и во неколку научноистражу­вачки проекти. Автор е на монографијата Семантич­ката категорија количество во современиот маке­донски јазик. Во научната дејност на д­р Петроска осо­бено место зазема и социолингвистичкото проучувањена македонскиот јазик како втор јазик и како наследенјазик. Била член на Комисијата за проучување награматичката структура на словенските јазици;член е наМеѓународната европска мрежа за изра­ботка на база на податоци за показателите наевиденцијалноста во европските јазици, и е одговор­на за македонскиот јазик; член е на Американскатаасоцијација за унапредување на славистичките про­учувања, како и на Славистичкото лингвистичкодруштво, а учествувала и во два идејни проекта.Во звањето редовен професор била избрана на сед­ница на Универзитетскиот сенат, одржана на 5.5.2010година

Д-Р ЕЛЕНАПЕТРОСКАФИЛОЛОШКИФАКУЛТЕТ „БЛАЖЕ КОНЕСКИ“

М-Р МОЈЦА СЕДЕУФАКУЛТЕТ ЗАМУЗИЧКА УМЕТНОСТ

Мојца Седеу е родена 1970 година во Скопје, кадешто го завршила нижото музичко образование наотсекот пијано. Средното музичко училиште го завр­шила на два оддела: инструментален и наставно­теоретски, во МБУЦ­Скопје и добила диплома законтинуиран одличен успех по сите наставни предме­ти и проширени знаења во областа на наставно­тео­ретските предмети и удирачки инструменти. Во 1993година, Седеу дипломирала на Факултетот за музичкауметност во Скопје, со највисока оценка десет (10), наВокално ­ инструменталниот оддел ­ удирачки инстру­менти. Во 1995 година ги завршила специјалистичкитестудии по солистичко свирење ­ удирачки инструмен­ти на ДМА­Софија. Афинитетот кон камерното музи­цирање ја поттикнало да ги заврши и специјалистич­ките студии по камерна музика во 1997 година. Пост­дипломските студии на Државната музичка академијаво Софија ги завршила во 1998 година, при што сестекнала со академски степен магистер.Добитник е на највисоката награда на интернацио­налниот натпревар за инструменталисти и компо­зитори „Музиката и Земјата”, како и специјална награ­да од Здружението на композиторите на Бугарија во1998 год. Истата година, м­р Мојца Седеу добила приз­нание – високо професионална презентација на изло­жената тема „Камерна музика за удирачки инструмен­ти”, Performing Arts Resource Center­Skopje­MULTI­MEDIA. Во 2001 година на интернационалниот кон­курс „Проф. д­р Добри Палиев – Проф. д­р х.к. Зиг­фрид Финк”, Р. Бугарија, ѝ е доделено признание заодлична педагошка работа. Во 2006 година ја добиланаградата „Ѓеорги Божиков”.М­р Мојца Седеу, како еден од најактивните музи­чари на нејзината генерација, се докажа себеси како

23Универзитетски весник бр. 1 32

водечки перкусионист во Македонија. Повеќе авториинспирирани од нејзината креативна изведба посвети­ле дела за удирачки инструменти. Како изведувач, имаостварено бројни снимки за радио и ТВ ­ станици.Учествувала во проекти заедно со Heinz von Moisy, ReyCharles, Rhani Krija, DD Synthesis, Теодосиј Спасов,Tavitjan Brothers... Првите оркестарски искуства гистекнала на 16 ­ годишна возраст, во Градскиот дувач­ки оркестар во Скопје. Соработувала со повеќе оркес­три: Танцов оркестар на МРТВ, Македонска опера,Софиска филхармонија, Радиосимфониски оркестар ­Софија, Градски оркестар ­ Софија, Војводинска омла­динска филхармонија, Симфониски оркестар на ФМУ,Младински оркестар МММ, Оркестар „Банки” ­ Р. Бу­гарија, Битолски камерен оркестар, Оркестар „Моско­вија”, Балканска филхармонија, Камерен оркестар наМФ, Косовска филхармонија, Меѓународен симфони­ски оркестар, ансамбл за современа музика „Алеа”,ансамбл „Полиритмија” и др. Од 1993 год. до денес,Седеу е тимпанист ­ водач на Македонската филхар­монија. Во последните две децении, како оркестрантима реализирано над 400 концерти. Мојца Седеу билаактивна и како солист, и има остварено бројни настапина реномирани фестивали и манифестации, и тоа во:Македонија, како и во Србија, Хрватска, Бугарија, Ка­нада, Германија и Англија.Во 1997 година, Седеу била асистент и демонстра­тор на „Bach Percussion Seminar”, Грожњан–Хрватска.Во 1998 била лидер на меѓународниот семинар заудирачки инструменти „Percussion Meeting in Macedo­nia”, а од 1999 година предава удирачки инструментии камерна музика на Факултетот за музичка уметноство Скопје, како наставник избран во наставно­научно­то звање доцент. Во 2004 година била избрана за вон­реден професор. Низ нејзините различни музички ипедагошки активности, таа секогаш ја покажува своја­та заложба за растење на перкусионистичката умет­ност, за одличната изведба и за воспоставување насилен контакт помеѓу различните учесници инволви­рани во перкусионистичките полиња. Во 1998 година,м­р Седеу го основала и била уметнички раководителна ансамблот за удирачки инструменти „Сонант”Во звањето редовен професор била избрана на сед­ница на Универзитетскиот сенат, одржана на 5.5.2010година.

КАТЕРИНА ГЕЛЕБЕШЕВА-КОСТАДИНОВСКАФАКУЛТЕТ ЗАМУЗИЧКА УМЕТНОСТ

Катерина Гелебешева–Костадиновска е роденана 16.3.1969 година во Скопје. Во нижото музичко учи­лиште била примена на 5 – годишна возраст учејќипијано во класата на проф. Евушка Трпкова – Елезо­виќ, кај која продолжила и во средното музичко учи­лиште, како и во класата на проф. Тодор Светиев. НаМузичката академија во Загреб се запишала во 1987година во класата на истакнатиот пијанист и педагогпроф. Владимир Крпан. Дипломирала како најдобарстудент во 1991 година, здобивајќи се со звањето ака­демски музичар, пијанист и професор по пијано. Пост­дипломските студии ги завршила во 1993 година, наФакултетот за музичка уметност во Скопје, во класатана проф. Борис Романов. Во текот на нејзиниот едука­тивен период редовно учествувала на голем број јавничасови, на аудиции, а настапувала честопати и на кон­церти, додека од 1980 година станала редовен учесник

на сите натпревари на ученици и студенти по музика,секогаш освојувајќи високи награди како во Републи­ката, така и надвор од нејзините граници и тоа први,втори и специјални награди. Исто така активно учес­твувала на многубројни семинари за пијано под рако­водство на истакнати пијанисти и педагози како штосе Р. Керер, И. Ендо, Е. Тимакин, Р. Мураро, М. Н.Гинзбург и др. Веднаш по нејзиното дипломирање, ра­ботела како професор по пијано во МБУЦ „Илија Ни­коловски – Луј“ во Скопје. Во 1995 година била избра­на за доцент по пијано на одделите I, II, VI и VII наФМУ во Скопје, а од 2004 година изведува настава настудиската програма за пијано. Во 2005 година билаизбрана во звањето вонреден професор по пијано наФакултетот за музичка уметност во Скопје, но исто та­ка ги предава предметите камерна музика и корепе­тиција на Катедрата за пијано.Нејзината успешна уметничка кариера како пија­нист која започнува многу рано ја одбележуваат големброј на концерти како во нашата земја така и надвород неа, проследени со извонреден прием од публикатаи музичката критика. Покрај нејзината активност насцената како самостоен солист, често зема учество икако пијанист во повеќе камерни состави. Од 2002 го­дина активно соработува со обоистот Васил Атанасов,со кого има реализирано над 30 концерти низ Македо­нија (Скопје, Куманово, Струмица, Гевгелија, Неготи­но, Охрид...), како и на сите значајни фестивали какоОхридско лето, Скопско лето, Битола ­ Хераклејски ве­чери, Штипско лето, ДММ, Есенски музички свечено­сти. За музичката архива на МРТВ направиле повеќетрајни тонски снимки.Особено забележителна концертна дејност од 2001година па сè до денес остварува со пијано ­ дуото Геле­бешеви, кое го формирала со нејзиниот сопруг ГлигорГелебешев. Во концертната актива на пијано ­ дуотовлегуваат над 40 јавни настапи во скоро сите градовиниз Македонија (Скопје, Битола, Прилеп, Штип, Ох­рид, Куманово, Тетово, Струмица, Гевгелија...), коимузичката критика ги оценува со најпофални зборови.На идентичен прием наидуваат и концертите остваре­ни и на речиси сите најзначајни фестивали во држава­та (Охридско лето, Скопско лето, Битолско лето, При­лепско лето, Интерфест ­ Битола, Златна лира, ДММ.Пијано ­ дуото Гелебешеви настапува и во странство:2005 година, настап во Париз (Франција); 2007година, настап во Нови Сад (Србија); 2008 година,настап во Букурешт, Крајова (Романија); 2009 година,настап во Ниш (Србија); 2009 година, настап воХарлем, Ден Бош (Холандија). Во 2008 година гоимаат издадено и првото ЦД со дела од Дебиси,Хачатурјан, Шопен, Шабрие и Барток. Како пијано ­дуо за МРТВ оствариле и повеќе трајни тонски снимки.Својата педагошка дејност Катерина Гелебешева јазапочнува во МБУЦ „Илија Николовски­Луј” од Скоп­је, каде што како професор по пијано работи во перио­дот 1991­ 1995 година. Се истакнува како успешен младпедагог за што сведочи и фактот дека нејзините уче­ници редовно и успешно учествувале на тематскитевечери и на завршните концерти организирани одМБУЦ. По нејзиниот избор за вонреден професор во2005, К. Гелебешева се вклучила и во наставата за ко­репетиција на Вокално ­ инструменталниот оддел, вокојшто и денес е активна. Во последните 5 годининејзините студенти редовно учествувале на концертитеорганизирани од страна на ФМУ и „Музика вива“, до­стигнувајќи забележителни резултати.Во звањето редовен професор била избрана на сед­ница на Универзитетскиот сенат, одржана на 5.5.2010година.

Универзитет „Св. Кирил и Методиј“бул. Гоце Делчев бр. 9, 1 000 Скопје, Македонија

: +389 2 3 293 293 : +389 2 3 293 202

: ukim@ukim.edu.mk : www.ukim.edu.mk