Teorijske perspektive prouavanja meunarodnih odnosaVrijednost teorije: Spoznajna (teorija omoguava pozitivno poznavanje realnosti meunarodnih odnosa) Normativna (omoguava shvatanje realnosti m.o. i odgovara na pitanje kakvi bi trebalo da budu) Politiki instrument (tei da promijeni m.o, dravnici prihvataju odreeni koncept kao zakonitost na osnovu koje se mora djelovati)

Razlike istorija teorija Vremenska uslovljenost izvanvremenost Konkretan dogaaj opti uzroci, posljedice, faktori Skup prijedloga i koncepata koji tee da objasne odreene fenomene definiui odnos izmeu koncepata, a osnovni cilj je predvianje buduih fenomena. Pomae u razumijevanju dogaaja jer im daje smisao na nivou apstrakcije

Generalne

teorije, tj. perspektive: Liberalno idealistika (kasnije neoliberalna) Realistika (kasnije neorealistika) Alternativne perspektive (radikalizam, neomarksizam) o Konstruktivizam o Feminizam

Liberalizam:

ljudska priroda je dobra, zlo potie iz drutva, drave da se pomau i ine jedne drugima to manje zla Temelji: Monteskje, Lok, Kant, Ruso, Mil, Smit, Rikardo Vrhunac: Stvaranje Lige naroda i kraj Hladnog rata Kriza: Drugi svjetski rat i Hladni rat

Ekonomska dimenzija (meunarodna trgovina) Normativna (meunarodno pravo) Etika (meunarodni moral) Tehnoloka (televizija, internet...) Tri pogleda na reforme: izgradnja meunarodnih institucija (Liga naroda) pravna regulativa (Stalni sud m.pravde, BrijanKelogov pakt) razoruanje (Vaingtonska i Londonska konferencija)

Norman

Endel, Velika iluzija (1909) Tijesna povezanost privreda (interdependance) sprjeava zapoinjanje oruanog konflikta Iza vojne sile ne stoji nuno i ekonomska, i obratno. Primjer: Rusija, Belgija Racionalna ekonomska logika iracionalni nacionalizam

Neoliberalizam: Robert Kiohejn i Dozef Naj Ekonomija je motorna snaga svijeta, vanost dobijaju pravni i ekonomski instrumenti, a sila gubi na znaaju Pored drave, subjekti su razne vrste meunarodnih organizacija, kao i unutardravni regioni. Drava nije jedini akter, i potire se klasina podjela na spoljnu i unutranju politiku. Drava je i sama sastavljena od konglomerata aktera. Transnacionalni okvir odnosa (a ne blokovski) i uzajamna meuzavisnost

Dva znaajna koncepta koja uvode neoliberali: Sloena meuzavisnost, koja je u izvjesnom smislu predvidjela proces globalizacije Meunarodni reimi, stvoreni sa eljom da u odreenim sluajevima reguliu meunarodnu aktivnost-prihvatanje naela, normi i pravila u odreenoj oblasti (izvoz nafte, me.trgovina u STO, odlaganje otpada, neirenje naoruanja...)

Nakon Hladnog rata: Teorije demokratskog mira: demokratije ne ratuju meu sobom Transnacionalne institucije onemoguavaju izbijanje sukoba Frensis Fukujama: Uslovi za univerzalizaciju zapadnih liberalnih demokratija kao konanog oblika vladanja; lokalni konflikti ostaju, ali iskljuen je svjetski konflikt

Kritika liberalizma: Naglaavanje teze o smanjenju nasilja to ne nailazi na empirijsku potvrdu Preveliko isticanje privrede, tehnikog napretka, normi i reima u visokoj politici, naspram i u miru prisutne bezbjednosne problematike Insistiranje na meuzavisnosti koje je prenaglaeno s obzirom na njenu asimetrinost Isticanje da drave nijesu jedini akteri, pri emu se zaboravlja da one sudjeluju i u stvaranju drugih oblika institucionalnog djelovanja (organizacija, reima...)

Realizam:

Pojedinci su organizovani u drave i svaka drava tei da maksimalno ostvari svoje interese definisane u sili Pretee: Tukidid, Sveti Avgustin; predstavnici: Hans Morgentau, Dor Kenan, Henri Kisinder

Zajedniko svim realistima: Autonomna drava kao glavni akter Meunarodni sistem u kome one djeluju je anarhian, a anarhija nije vezana za neku vremensku etapu ve je stalna karakteristika odnosa Glavna kategorija koja dominira m.o. je sila Gotovo da nema sile koja ne bi bila identifikovana sa vojnim instrumentima djelovanja

Edvard Kar, Dvadesetogodinja kriza Napada Endela nazivajui liberalizam utopizmom Liberali-utopisti ele radikalne promjene, i izgradnju nekog novog svijeta, realisti su vrsto postavljeni na praksi i realnostima ivota, nastoje da spoznaju svijet, ne da ga radikalno mijenjaju Slobodna trgovina se ne moe shvatiti bez faktora sile-V.Britanija joj je teila radi svojih interesa, nasuprot nekim slabijim dravama

Neorealizam Realizam zanemaruje jaanje liberalnih institucija, moralna naela, rast neogranienih vojnih izdataka... Kenet Volc (Teorija meunarodne politike) strukture drava, sila nije samo vojna Beri Buzan: zrela anarhija koja je podlona regulisanju od strane zapadnih demokratija koje su jemstvo meunarodne sigurnosti Robert Gilpin: znaenje ekonomskog dijela sile kao osnovni pokazatelj; hegemoni su kroz istoriju padali zbog tendencije da previe troe, premalo investiraju; na bazi modernije tehnologije nakon izazova dolazi novi hegemon

Kritika:

Preveliko isticanje drave Opravdava postojei sistem i ne trai reforme Zaboravlja ili negira postojanje i ekonomskih i pravnih normi Zapostavlja saradnju naspram stalnog konflikta Ne uoava poveanu meuzavisnost drava koja vodi ka stvaranju meunarodnih institucija

Radikalizam: razliite kole, ali zajedniko je shvatanje znaaja ekonomije U V. Britaniji termin-revolucionarizam-odnosi se na vjerske ratove u Evropi, marksistike ideje, religijski fundamentalizam Imperijalizam kao hijerarhini meunarodni sistem koji favorizuje neke drave, organizacije i pojedince na tetu drugih. Multinacionalne kompanije i banke-glavni centri moi u nerazvijenim dravama-neokolonijalizam. Sukob saradnje i sukoba meu dravama se prebacuje na konflikt i saradnju meu klasama. Analiza odnosa unutar drave i znaaja ekonomskih inilaca ini ove teorijske perspektive i dalje vanim iako su izgubile na ranijem znaaju nakon raspada socijalistikog sistema

Teorija zavisnosti Raul Prebi Svjetski sistem je podijeljen na centar i periferiju, a razdjelnica je pristup modernim tehnologijama Centar prihvata najmodernije tehnologije, ija primjena donosi najvei profit Empirijska osnova-junoamerika iskustva Teza o istupanju periferije iz svjetskog kapitalistikog sistema danas, nakon propasti real-socijalizma kao alternative, nije realno ostvariva

Imanuel Volerstin: centralna kategorija je svjetska kapitalistika perspektiva, a sistem meunarodnih odnosa je jedinstven kapitalistiki sistem Centralne-razvijene regije, poluperiferija, periferija (daje sirovine i nekolovanu radnu snagu) Stalna utakmica izmeu kratkoronih interesa (maksimalizacija profita) i dugoronih (stabilni rast). Kratkoroni preteu to rezultira geografskom ekspanzijom kapitala koja otvara novu eksploataciju radnika.

Drave su suprotstavljene i meu njima djeluje ravnotea snaga Pojavljuje se drava koja eli da dominira i preuzima ulogu hegemona. Hegemon ima prednost u tri podruja: poljoprivrednoindustrijskom, trgovakom i finansijskom Holandija (1620-1673) pomorska flota Velika Britanija (1815-1873) SAD (1945-1967)

Konstruktivizam: nema jedinstvenu kategoriju, unaprijed odbija stvaranje jedne jedinstvene teorije m.o. Teoretisanje o teoriji Uvodi nove koncepte koji se odnose na etnicitet ili rod, to je novo u m.o. Svijet je drutvena konstrukcija koja se stalno mijenja Ne treba da objanjava stvarnost, ve da je aktivno mijenja (Aleksandar Vent) Snaga kulture, jezika i ideja dobija na znaaju

Feminizam od 1960-ih godina u prvi plan se postavlja pitanje nejednakosti polova Odluan napad na iskljuenje ena iz diskusija o javnim i meunarodnim odnosima Razliiti pristupi: Neomarksistiki-polna eksploatacija Postkolonijalni-obespravljenost u zemljama u razvoju Psihoanalitiki-istie jednakost ljudskog roda Radikalni feminizam-radikalno za punu zastupljenost i ravnopravnost

Kritika alternativnih perspektiva: Neomarskizam je previe vezan za klasne odnose gubei iz vida ulogu drava i drugih aktera m.o. Konstruktivizam ne nudi svoj model empirijskog istraivanja, a previe se temelji na metateoriji i filozofskim raspravama, ne pomaui mnogo boljem razumijevanju m.o. Feminizam treba da krene dalje od kritike neravnopravnosti i nepravednosti svijeta ka konkretnim pitanjima vezanim za m.o. i djelovanje ena