Seminar Upravljanje događaja

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji UVOD

1. UVOD

1.1. Pojam sportskоg događaja

Reč sport vuče poreklo od latinske reči „di sportare“ koja je potom preuzeta u druge evropske jezike. U našem jeziku pod sportom se podrazumeva igra, zabava, razonoda.

Sportski događaji predstavljaju široki društveni fenomen savremene civilizacije. Pod sportskim događajem podrazumevaju se različite aktivnosti organizatora, koje su usmerene na ponudu programa, odnosno igre izvršilaca sportskog događaja određenoj sportskoj publici, sa ciljem ostvarivanja sportskog rezultata.

Sportski događaji se mogu posmatrati i u širem kontekstu, gde se izražava njihov netakmičarski karakter. U ovom slučaju, sportski događaji obuhvataju i rekreaciju, relaksaciju, zabavu sa drugačijim pristupom organizovanja.

Za menadžment sportskih događaja značajno je da postoje sledeće karakteristike sporta:

struktuiranost i organizovanost aktivnosti, koje se organizuju prema preciznim i opšte prihvaćenim pravilima

sportske aktivnosti su usmerene na stalno i svesno predviđanje mogućih posledica,

učesnici u sportu su motivisani a ponašanje podređuju ostvarivanju cilja.

Sportski događaji se organizuju kako bi se zadovoljile socijalne, odnosno društvene potrebe posetilaca. Posetiovi sportskih događaja ne predstavljaju homogenu grupu ljudi, jer oni mogu da budu u većoj ili manjoj meri vezani za program sportskog događaja, ali i za izvršioce, odnosno sportiste, klubove ili reprezentacije. Publika sportskih događaja je slojevita po pitanju afirmacije njihovog programa, odnosno identifikacije sa izvršiocima ili dominacije u odnosu na drugu grupu.

Sportske događaje treba razlikovati od održavanja aktivnosti fizičke kulture, za koju se smatra da je širi pojam od sporta, odnosno sportskih događaja. Fizička

Strana 1


kultura je deo opšte kulture. Pogrešno je poistovećivanje sportskih događaja sa održavanjem aktivnosti fizičkog vaspitanja, jer ono nije primarno orjentisano na ostvarenje rezultata kroz različite oblike takmičenja.

1. 2. Nastanak i razvoj sporta

Sportski događaji poznati su još od početaka ljudske civilizacije. Sa napretkom u organizovanju društvenog života, primećuje se razvoj sportskih događaja u današnjem smislu reči. Početak organizovanja sportskih događaja datira iz antičkog perioda. Prve Olimpijske igre održane su davne 776. godine p.n.e, u antičkoj Grčkoj. Naravno, razlikovale su se od današnjeg oblika Olimpijada, jer se radilo o petoboju. Slava je vila najveća nagrada i glavni motiv učestvovanja.

U vreme Rimskog carstva, sporski duh antičke Grčke zamenjen je borbama u arenama, u kojima su se umesto sportista gladijatori borili na život i smrt. Rimsko društvo nije razvijalo sportski duh.

Razvoj savremenog sporta se vezuje za 1884. godinu, odnosno za odrzavanje Međunarodnog kongresa u Sorboni u Parizu, na kojem je doneta odluka o formiranju Međunarodnog Olimpijskog Komiteta. Prvi predsednik Međunarodnog olimpijskog kvaliteta bio je gospodin Dimetrio Vikelis, a prve savremene Olimpijske igre odrzane su 1896. godine u Atini, dakle u zemlji porekla, odnosno Grckoj.

Obnavljanjem Olimpijskih igara, sportski događaji postaju sve ucestaliji, u formi nacionalnih i međunarodnih takmicenja, sa veoma razuđenim programom, namerama i pravilima odrzavanja. Sportski događaji su ubrzo postali integralni deo drustvenog zivota velikog broja naroda i drzava, tako da se u danasnje vreme drzave pojavljuju kao pokrovitelji, a cesto i kao suorganizatori, odnosno domacini popularnih sportskih takmicenja.

Dinamičan razvoj sportskih događaja ne bi bio moguć bez velikih ulaganja u sportsku infrastrukturu, na lokalnom, nacionalnom i međunarodnom nivou. Sve je izraženiji nacionalni i državni rivalitetna savremenim sportskim događajima, koji dovodi do sve veće spremnosti država na velika ulaganja u poboljšanje i razvoj sportske infrastrukture.

Strana 2


U menadžmentu sportskih događaja, pored vrste sporta, razlikuju se i osnovni oblici sporta, koji u velikoj meri određuju postavljanje i izvršenje sportskih događaja. Pod osnovnim oblicima sporta podrazumevaju se:

Profesionalni sport, koji podrazumeva placeno bavljenje sportskim

aktivnostima; Amaterski sport, kod kojih ucesnici teze da ostvare drustvenu afirmaciju,

a postoji i mogucnost ostvarivanja dopunskih prihoda; Rekreativni sport, u okviru kojeg ucesnici prevashodno nastoje da

odrzavaju fizicku kondiciju i stabilno zdravstveno stanje; Školski sport, koji je prilagođen potrebama i afinitetima ucenika

razlicitog uzrasta.

Razvoj sportskih događaja tekao je paralelno sa razvojem takmicarskog duha u sportu. U sportskoj literaturi postoje misljenja po kojima je pobeda drugo ime za sport. Savremeni sportski događaji postaju prepoznatljivi po znacaju pobede pojedinaca, odnosno timova i reprezentacija. Pored snazno izrazenog takmicarskog aspekta, savremeni sportski događaji poprimaju karakteristike show-business-a i karnevala. Na ovaj nacin, sportski događaji privlace veliku paznju i interes siroke sportske i drustvene javnosti, koja se pojavljuje kao publika u fizickom i informacionom okruzenju.

Strana 3

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji SPECIFIČNOSTI MENADŽMENTA

2. SPECIFIČNOSTI MENADŽMENTA SPORTSKIH DOGAĐAJA

Sportski događaji postali su značajna karakteristika savremenih društava. U Anglosaksonskom smislu sport je specifična industrija, jer ostvaruje visoke godišnje stope rasta. Procene su da se u sportskoj industriji godišnje realizuke od 213 do 350 USD. Sportski događaji beleže znatno povećanje posećenosti i medijske pokrivenosti, što omogućuje dalji dinamičan razvoj sportske industrije.

Globalni rast i razvoj sportske industrije doprinosi ukupnom ekonomskom razvoju, kao i otvaranju novih radnih mesta. Izdvajanje sportske industrije, kao sve značajnijeg segmenta ekonomskih i poslovnih aktivnosti, dovelo je i do potreba razvijanja menadžment pristupa održavanju sportskih događaja. Sportski radnici treba da budu obrazovani i osposobljeni u primeni veština i funkcija menadžmenta na sportske događaje. Razvoj teorije sportskog menadžmenta doprinosi profilisanju sportskih menadžera u kvalifikovane stručnjake, koji mogu da planiraju, organizuju, upravljaju i kontrolišu sportske događaje.

2.1. Bitni elementi neophodni za održavanje publici atraktivnog sportskog događaja

-SPORTSKOG OBJEKTA, odnosno uređenog mesta na kojem se održava sportsko takmičenje;-VREMENA PREDVIĐENOG ZA ODRŽAVANJE PROGRAMA određenog sportskog događaja;-SPORTISTA, odnosno aktivnih učesnika sportskog događaja koji se takmiče za ostvarivanje sportskog rezultata;-SPORTSKE OPREME, koja je neophodna za aktivno učestvovanje sportista u toku održavanja sportskog događaja;-SPORTSKE PUBLIKE, koja predstavlja tražnju za sportskim proizvodom u profesionalnom sportu;-PRATEĆI PROIZVODI i USLUGE, koji proširuju ponudu i prihode određenog sportskog događaja.

Strana 4


2.2. Osnovne funkcije menadžmenta sportskih događaja!

- finansiranje sportskog događaja;- upravljanje rizikom održavanja sportskog događaja i osiguranje;- organizovanje sportskog takmičenja;- registracija učesnika;- upravljanje angažovanim posrednicima;- marketing sportskog događaja.

Finansiranje je od izuzetnog značaja u organizovanju sportskih događaja, budući da se oni u najvećoj meri oslanjaju na izvorne prihode. Problem zatvaranja finansijske konstrukcije sportsog događaja otežava činjenica da je teško potpuno precizno predvideti ukupne prihode, jer se nezna tačan broj posetilaca, njihova potošnja na sportskom događaju, interesovanje potencijalnih sponzora i medija. Ono što je u finansiranju sportskog događaja poznato, odnosi se na planiranje svih pratećih troškova održavanja ovakvog događaja.

Upravljanje rizikom održavanja sportskog događaja i osiguranje predstavljaju drugu funkciju menađmenta sportskog događaja. Afirmisani i uspešni organizatori sportskig događaja preuzimaju sve neophodne radnje kako bi se mogućnost povređivanja sportista, sportskih radnika i publike svela na minimum. Upravljanje rizicima održavanja sportskog događaja ogleda se u primeni adekvatnih metoda procene različitih opasnosti koje opterećuju održavanje sportskog događaja. U današnje vreme ova funkcija je posebno fokusirana na fizičko obezbeđenje učesnika.

Funkcijom organizovanja sportskog takmičenja angažuje se osoblje u korišćenju neophodnih resursa za postavljanje određenog sportskog događaja. Organizovanjem se obuhvataju aktivnosti koje predhode sportskom događaju, zatim aktivnosti u toku održavanja, kao i aktivnosti nakon održavanja. Najsloženije aktivnosti organizacije su one koje predhode , jer se one odnose na prostorno planiranje i obezbeđenje sportskog događaja, planiranje i obezbeđivanje neophodnih resursa i sportske opreme, programiranje aktivnosti održavanja sportskog događaja, komunikaciju sa zainteresovanim medijima i sponzorima, realizaciju promocije, delegiranje odgovornosti i dr. Uspešni organizatori sportskih događaja praktikuju upotrebu programa aktivnosti, kojima se detaljno opisuje redosled, izvršioci i odgovornosti u realizaciji postavljanja i izvršenja sportskog događaja.

Registracija učesnika predstavlja značajnu fukciju menadžmenta sportskog digađaja, jer se njenom implementacijom ostvarije kontakt između osoblja

Strana 5


zaduženog za organizovanje sportskog događaja i i učesnika, odnosno takmičara. Efikasna registracija ostavlja snažan prvi utisak na učesnike i značajno određuje profesionalni karakter sportskog događaja. Organizatori koriste različite metode u registraciji učesnika, sa ciljem smanjenja potrebnog vremena i napora sportistima u zadovoljavanju formalnih uslova učestvovanja.

Upravljanje angažovanim posrednicima značajno je za postavljanje i izvršenje sportskog događaja, jer su organizatori često primorani da angažuju različite posrednike za obavljanje aktivnosti u kojima nisu kvalifikovani. Veličina događaja u pravilu određuje i potrebu za angažovanjem posrednika. Događaji čije postavljanje i organizovanje traje duži period, odnosi više meseci ili godina, uključuje i angažovanje većeg broja posrednika. Realizacija ove funkcije odnosi se na sagledavanje potreba, broja i strukture neophodnih posrednika, njihovo upoznavanje sa programom, kao i potrebno informisanje i osposobljavanje.

Pod marketingom sportskog događaja podrazumevaju se sve aktivnosti oblikovane za zadovoljavanje potreba i želja sportskih potrošača u procesu sportske razmene. Specifičnost ovog marketinga određena je osobenošću potreba koje se zadovoljavaju učešćem, odnosno praćenjem događaja. Marketing funcija je ne neizostavna funkcija menađmenta sportskog događaja.

2.3. Funkcije koje obavljaju sportski menadžeri ili specijalizovane agencije

1. Zastupanje klijenata, koje se odnosi na zastupanje njihovih interesa prilikom sklapanja ugovora vezanih za različite oblike sportske imovine, od franšize, sportskog događaja, medija, pa do ustupanja licence. Zatim, razvoj i upravljanje sportskim događajima. Razvoj novih sportskih događaja posebno je dobio na značaju sa povećanjem medijskog interesovanja i pojavvom sportskih TV kanala. Sportski događaji i TV prenosi su ostvarili naizmeničan uticaj na međusoban razvoj. Povećanje medijske praćenosti sportskih događaja dovelo je do pojave korporativnog sponzorstva u sportu. Pronalaženje i privlačenje korporativnih sponzora postalo je značajna aktivnost specijalizovanih agencija.

2. Razvijanje grassroots programa, namenjenih učesnicima osnovnih nivoa sportskog takmičenja. Ovi programi stimulišu dugoročno povećanje sportskih proizvoda, s obzirom da lokalni sportski događaji imaju ograničene mogućnosti kratkoročnog ostvarenja prihoda.

Strana 6


3. Istraživanje sportskog tržišta, koje praktikuju spotrske organizacije u cilju procene uspešnosti pojedinih spotrskih događaja. Rezultati istraživanja sportskog tržišta se koriste i u realizaciji korporativnog sponzorstva u sportu.

4. Finansijsko planiranje sportskog događaja, postaje sve značajnija funkcija sportskih menadžera i specijalizovanih agencija.

Strana 7

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji MARKETING SPORTSKOG DOGAĐAJA

3. MARKETING SPORTSKOG DOGAĐAJA

Marketing sportskog događaja ili marketing u sportu pretstavlja koncepcijsko zaokruživanje primene teorije i prakse marketinga na specifično područje sportskih događaja. Pod sportskim marketingom podrazumevaju se sve aktivnosti oblikovane za zadovoljene potreba i želja sportskih potrošača u procesu sportske razmene.

Početsci sportskog marketinga vezuju se za Staru Grčku i Rim, u kojima su poznati slučajevi sponzorisanja sportskih takmičenja, odnosno gladijatorskih borbi. U savremenom smislu, za početak primene sportskog marketinga može se uzeti sponzorisanje "Turn Australije" iz 18 61. godien, kada su kompanije Spiers i Pond finansijski potpomogle aktivnosti ;elburn kriket kluba. Promocija je prva aktivnost sportskog marketinga, koja je otvorila put njegovom daljem razvoju i koncepcijskom uobličavanju.

Dinamičan razvoj marketinga nastao je pojavom radija i televizije. Masovni mediji omogućili su nastanak masovnog tržišta sportskih događaja, kao i profesionalizaciju sporta. Aktivnosti sportskog marketinga praktikuju menađeri sportskih događaja, sportisti, sportski klubovi i organizacije.

3.1. Aspekti sportskog marketinga

Specifičnost sportskog tržišta nalaže posmatranje sportskog marketinga sa dva aspekta:- marketing sportskih organizacija- marketing poroizvoda i usluga vezanih za sport

Marketing sportskih organizacija se u suštini odnosi na marketing sportskih događaja. Specifičnosti marketinga sportskog događaja ogledaju se u originalnim karakteristikama sportske ponude i neizvesnosti sportskog rezultata, što onemogućava potpunu kontrolu menadžera spotrskih događaja u oblikovanju sportske ponude. Marketing sportskih događaja se odnosi na ponudu koja nije potpuno predvidiva.

Marketing proizvoda i usluga vezanih za sport Marketing sportskih događaja je deo sportskog marketinga, koji obuhvata i marketing za sport vezanih proizvoda i usluga. Navedeni proizvodi odnose se na sportsku opremu, odeću,

Strana 8

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji MARKETING SPORTSKOG DOGAĐAJA

obuću, spotrske suvenire i rekvizite. Usluge vezane za sport uključuju usluge održavanja sportskih objekata, usluge obezbeđenja, posluženja, zdravstvene ugostiteljske, marketing usluge, edukativne usluge, usluge stručne pomoći.

3.2. Područja delovanja marketing menadžera

Uspešno organizovanje sportskih događaja zahteva detaljno planiranje njihovih marketing programa. Marketing menadžeri sportskih događeja svoje aktivnosti usmeravaju na osam osnovnih područja:

1.Obezbeđenje KORPORATIVNOG SPONZORSTVA sportskog događaja, koje predstavlja značajne izvore finansiranja mnogih sportskih događaja;

2. EKONOMSKU PROPAGANDU sportskog događaja;

3. Realizaciju ODNOSA SA JAVNOŠĆU, koja je posebno značajna ukoliko organizatori sport. dog . nemaju dovoljno sredstava za realizaciju ekonomske propagande;

4. Pružanje UGOSTITELJSKIH USLUGA posetiocima sportskih događaja;

5.efikasna PRODAJA ULAZNICA za sportskih događaja;

6. Obezbeđivanje TELEVIZIJSKOG PRENOSA PROGRAMA sportskih događaja, jer se time povećava kredibilitet organizatora i privlače se novi sponzori;

7. Prodaju LICENCIRANIH PROIZVODA, na kojima je istaknut naziv sportskog događaja, logo organizatora, zaštitni znak ili maskota;

8. FANDRAJZING, koji dolazi do izražaja prilikom organizovanja neprofitnih sportskih događaja, a razlikuje se od sponzorstva, jer ne omogućava donatoru ostvarivanje promotivnih efekata.

Strana 9

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji STRUKTURA SPORTSKE PONUDE

4. STRUKTURA SPORTSKE PONUDE

Sportski događaj je deo sportske ponude. Ponuda se naziva i sportskim proizvodom, koji označava sve što može biti ponuđeno na tržištu, kako bi se zadovoljile određene želje ili potrebe potrošača.

U razmatranju strukture sportske ponude, odnosno sportskog proizvoda, menadžeri sportskih događaja trebaju da poznaju odgovore na tri osnovna pitanja:

1. Šta mogu sportske organizacije, klubovi ili sportisti pojedinci da ponude sportskoj publici, odnosno potrošačima sportskih događaja?

2. Koje potrebe sportske publike zadovoljavaju sportisti pojedinci, klubovi ili sportske organizacije?

3. Kojim metodama trebaju da se koriste menadžeri sportskih događaja u zadovoljavanju identifikovanih potreba sportske publike?

Postoji razlika u zadovoljavanju potreba ljudi koji prate održavanje sportskih događaja. Široka sportska publika dolazi na sportske terene i objekte u cilju zadovoljenja potrebe za razonodom. Deo sportske publike, koji predstavljaju navijači i članovi sportskih događaja zadovoljavaju potrebe za pripadnošću. Predstavnici medija koji prate održavanje sportskih događaja zadovoljavaju egzistencijalne, odnosno profesionalne potrebe.

4.1. Nivoi sportske ponude – Struktura sportske ponude

Sportska ponuda, odnosno sportski proizvod može se, prema hijerarhiji vrednosti za posetioce, dekomponovati na pet osnovnih nivoa:1. sportski doživljaj, kao prvi nivo sportske ponude,2. sportski događaj, drugi nivo,3. sportski rezultat, treći nivo,4. imidž sportskih klubova ili sportista, četvrti nivo,5.sportski brend, peti nivo.

Strana 10


Sportski dozivljaj oznacava privlacan stil sportskog nadmetanja, kojeg karakterisu brzina, vestina, spretnost, fizicka snaga, harmonija i sl. Najaktraktivnije sportske dozivljaje priređuju vrhunski profesionalci, odnosno sportske zvezde, koje publici pruzaju nezaboravne utiske sportske igre. To je i osnovni razlog zbog kojeg sportske organizacije nastoje da imaju ovakve pojedince u svojim timovima. Sportski dozivljaj je osnovni nivo sportske ponude, koji kreiraju neposredni izvrsioci sportskog programa, odnosno sportisti i treneri.

Posmatrano iz ugla sportskog marketinga, sportski dozivljaj odgovara srzi ili bitnoj koristi sportske ponude.

Sportski događaj je drugi nivo sportske ponude, a odnosi se na osnovnu ponudu u hijerarhiji vrednosti za potrosace sportskog događaja. Kao sto je vec istaknuto, sportski događaj oznacava svako takmicenje koje se odvija prema nekom sportskom programu, koji ukljucuje jedan ili vise aspekata zabave, za cije je odrzavanje neophodno istovremeno postojanje izvrsioca, mesta, publike i vremena odrzavanja sportskog događaja.

Pracenje sportskog događaja, bilo u fizickom ili informacionom okruzenju, omogucuje zadovoljenje potreba publike za sportskim dozivljajem. Osim neposrednog pracenja sportske igre, publika koja prisustvuje sportskom događaju u prilici je da kupuje i proizvode, odnosno usluge vezane za sport, cime se pojacava intenzitet direktnog uzivanja u sportskom dozivljaju.

Sportski rezultat je treci nivo sportske ponude. Moze se reci, da sportski rezultat predstavlja kljucni nivo sportske ponude, jer je najveci deo publike sportskih događaja zainteresovan upravo za određeni ishod sportskog rezultata. Sportska publika pracenjem sportskog događaja zadovoljava potrebu za sportskim dozivljajem, ali je isto tako zainteresovana za ostvarivanje sto boljeg sportskog rezultata svojih sportskih miljenika, bilo da se radi o klubovima ili sportskim pojedincima, jer se na taj nacin zadovoljava ostvarivanje potreba za uspehom i samopotvrđivanjem.

Sportski rezultat, sa elementima uspeha, odnosno neuspeha, dozivljavanjem pobede ili poraza, predstavlja prosirivanje osnovnog sportskog dozivljaja.

Emotivnost i uzbuđenost sportske publike u velikoj meri se vezuje za ostvarivanje ocekivanog ili prizeljkivanog sportskog rezultata. Drugacije receno, sportski rezultat predstavlja nivo sportske ponude, kojim se zainteresovanost publike prevodi u pripadnost, odnosno identifikaciju sa

Strana 11


klubovima ili sportistima pojedincima. Sportski rezultat predstavlja, dakle, prosirenje sportske ponude u odnosu na zabavu, atraktivnost ili zanimljivost.

Imidz sportskih klubova ili sportista pojedinaca jeste cetvrti nivo sportske ponude. U uzem smislu, imidz predstavlja pozitivnu sliku u svesti posetilaca sportskog događaja o klubovima ili sportistima pojedincima, koji se takmice na tom sportskom događaju. U sirem smislu, imidz obuhvata i sliku posetilaca sportskih događaja o sportskoj ponudi, odnosno poziciji sportskih klubova ili sportista pojedinaca na određenom segmentu sportskog trzista.

Imidz spada u psiholoske karakteristike dozivljavanja sportskog događaja, kluba ili sportista pojedinaca od strane sirokog sportskog auditorijuma.Imidz se izgrađuje marketing komuniciranjem sportskih organizacija sa postojecom i potencijalnom sportskom publikom. Marketing komuniciranje orijentisano na izgrađivanje imidza podrazumeva prenosenje promotivnih poruka u neposrednoj i posrednoj komunikaciji, zatim isticanjem u javnosti sportskog imena, logoa, zastitnog znaka, simbola i maskote određenog sportskog događaja. U izgrađivanju imidza sportskih klubova ili sportskih pojedinaca, dolazi i do izrazaja ponasanje sportista na sportskim terenima i borilistima, ali i van njih u vidu ostvarivanja vizuelnog indetiteta.

Izgrađen pozitivan imidz u sportskoj javnosti omogucuje organizatorima sportskih događaja privlacenje veceg broja posetilaca, izgrađivanje i odrzavanje obostrano korisnih odnosa sa medijima, kompanijama promoterima, sponzorima, ali i prihvatanje sportskih organizacija kao "dobrih građana" u okruzenju određenog sportskog događaja.

Sportski brend je peti, i ujedno poslednji nivo sportske ponude. Americko udruzenje za marketing definise brend kao ime, pojam, znak, simbol ili dizajn, ili kao kombinaciju navedenog, na osnovu cega se identifikuju proizvodi ili usluge jednog prodavca ili grupe prodavaca i diferenciranju u odnosu na konkurente.Brend, dakle, predstavlja proizvod ili uslugu sa dodatnim dimenzijama, na osnovu kojih se izdvajaju od ostalih proizvoda ili usluga dizajniranih za zadovoljenje iste potrebe. Razlike između brenda i ostalih konkurentskih proizvoda i usluga kojima se zadovoljavaju iste potrebe mogu da budu funkcionalne, racionalne ili opipljive. Kada se radi o sportskom brendu, tada se navedene razlike vise odnose na simbolicke, emotivne ili neopipljive razlike.

Uloga sportskog brenda je da u sportskoj javnosti istice kreatora određene sportske ponude, a sportskoj publici da organizatorima sportskih događaja

Strana 12


nametnu odgovornost. Sportski brend ukazuje i na određeni kvalitet sportske igre, sto dovodi do zadovoljenja posetilaca i ponavljanja posecivanja i pracenja brendiranih sportskih događaja. Lojalnost publike sportskom brendu omogucuje organizatorima sportskih događaja predvidvljivost, odnosno izvesnost sportske traznje.

Vrednost sportskog brenda predstavlja dodatnu vrednost koja se integrise u koncept sportske ponude. Ispoljavanje vrednosti sportskog brenda moze da bude u razmisljanju publike o sportskom brendu, emocijama koje sportski brend izaziva, ponasanju publike prema sportskom brendu, i sl. U svakom slucaju, vrednost sportskog brenda jeste neopipljiva vrednost sa kojom raspolazu organizatori sportskih događaja,a koja im obezbeđuje ostvarivanje psiholoske i materijalne koristi.

Postoji sest kriterijuma na osnovu kojih se vrsi izbor elemenata sportskog brenda. U pitanju su pamtljivost, znacenje, dopadljivost, prenosivost, prilagodljivost i zastita. Prva tri kriterijuma se direktno odrazavaju na izgrađivanje sportskog brenda, dok preostala tri kriterijuma predstavljaju odbrambene elemente vezane za razlicite mogucnosti i ogranicenja.

Strana 13

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji KVALITET PROGRAMA

5. KVALITET PROGRAMA SPORTSKOG DOGAĐAJA

Koncept sportske ponude dugoročno je održiv ukoliko se bazira na kvalitetu sportskog programa, koji organizatori nude sportskoj publici. Kvalitet programa nije lako definisati. U literaturi se više govori o kvaliteetu usluga koje se pružaju sportskim potrošačima.

Kvalitet sportskog programa direktno je povezan sa satisfakcijom publike. Organizatori trebaju da imaju jasan odnos prema strukturi vrednosti sportskog programa. U najširem smislu, kvalitet podrazumeva podudaranje sa specifikacijama, što znači da organizatori trebaju da imaju precizne specifikacije vezane za njihove programe.

Kvalitet se definiše i kao sposobnost određenog proizvoda za upotrebu, što znači da proizvod treba da zadovolji identifikovane potrebe potrošača. Program treba da zadovolji realne potrebe publike za zabavom, takmičenjem i sportskim doživljajima.

Ocenu kvaliteta programa donose posetioci, tj. sportska publika. Oni imaju pozitivnu percepciju kvaliteta njihovog programa, kada doživljeni kvalitet odgovara očekivanom kvalitetu programa. Satisfakcija posetilaca programom se ostvaruje, ukoliko se percipirani kvalitet podudari sa očekivanim.

5.1. SPORTSERV model

U ocenjivanju percepcije posetilaca programa određenog sportskog događaja, može se koristiti SPORTSERV model. Primenom ovog modela postižu se dobri rezultati u merenju percepcije kvaliteta usluge u profesionalnom sportu, od strane sportske publike. Ovaj model ima pet osnovnih dimenzija:

1. Pristup mestu održavanja sportskog događaja,2. Pouzdanost u izvršenju sportskog događaja,3. Osetljivost u pružanju neophodnih usluga u toku održavanja sportskog

događaja,4. Opipljivost materijalnih resursa sportskog događaja,5. Sigurnost takmičara i publike na sportskom događaju.

Strana 14

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji KVALITET PROGRAMA

Opipljive dimenzije imaju značajan uticaj na kvalitet programa sportskog događaja, jer uključuju adekvatnost sportskog objektaodređenom programu, udobnost za publiku, raspoloživu prostornu infrastrukturu, i dr, ali same po sebi ne dovode do satisfakcije publike. Zadovoljstvo publike ostvaruje se pruženom zabavom, igrom, uzbuđenjima i nezaboravnim sportskim doživljajima. Visok kvalitet programa postiže se optimalnim kombinovanjem svih pet osnovnih dimenzija.

U menadžmentu sportskih događaja uočavaju se tipični razlozi neodgovarajućeg kvaliteta sportskog događaja. Veoma često, slabije afirmisani organizatori kvalitet podređuju kvantitetu, a zanemaruju i tržišnu usmerenst održavanja sportskog događaja, Osim toga, korišćenje neodgovarajućih materijalnih resursa postavljanja i izvršenja sportskog događaja, kao i nepripremljenost izvršioca, takođe, dovede do slabe percepcije kvaliteta.

Visok kvalitet sportskog događaja omogućuje ostvarivanje satisfakcije posetilaca, koja dovodi do lojalnosti publike prema organizatoru. Lojalnost podiže predviđenost i izvesnost tražnje za sportskim događajima, što se dalje manifestuje u ostvarivanju odgovarajućeg učešća na tržištu sportskih događaja.

Strana 15

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji PLANIRANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA

6. PLANIRANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA

Planiranjem sportskogdogađaja određuju se aktivnosti koje je neophodno preduzeti u postavljanju i izvršenju ovakvog događaja. Planiranje se odnosi na identifikovanje aktivnosti koje će se preduzeti, vremenski raspored izvršenja pojedinih aktivnosti, načine njihove realizacije, kao i ciljeve koji se trebaju ostvariti. Planiranjem sportskog događaja obuhvataju se i neophodni resursi za njegovo postavljanje, kao i izvršioci.

Rezultat procesa planiranja sportskog događaja jeste detaljan plan aktivnosti. Planom se predviđa i delegiranje odgovornosti menadžera na saradnike i izvršioce. Generalno posmatrano, planovi su povezani sa izborom adekvatne strategije menadžmenta.

Planovi treba da sadrže sledeće elemente:

- Pregled neophodnih aktivnosti postavljanja i izvršenja sportskog događaja- Definisane ciljeve sportskog događaja- Analizu situacije (SWOT analizu)- Kreiranje strategije menadžmenta sportskog događaja- Budžetiranje sportskog događaja- Merenje efekata sportskog događaja

U planiranju sportskog događaja organizatori polaze od sopstvenog iskustva, prakse afirmisanih konkurenata, karakteristika sportskog tržišta , sopstvenih mogućnosti, potreba, zahteva i očekivanja publike. Planiranje treba da bude tržišno orjentisano, kako bi se osim sportskih, ostvarili i ekonomski ciljevi profesionalno upravljanog sportskog događaja.

Menadžeri sportskog događaja zajedno sa angažovanim planerima učestvuju u kreiranju adekvatne strategije menadžmenta sportskog događaja. Stratefija mora da sadrži načine ostvarivanja postavljenih ciljeva, kao i izvorne konkurentske prednosti, koje ovu strategiju diferencijaju o odnosu na konkurentske.

Praksa menadžmenta pokazuje, da se ne mogu svi kreirani planovi sportskih događaja ujedno i realizovati.

Strana 16


6.1. Faze procesa planiranja sportskog događaja!

U zavisnosti od od fizičke veličine i obima sportskog događaja, proces planiranja može da obuhvati veći ili manji broj aktivnosti. U suštini, aktivnosti procesa planiranja sportskog događaja obuhvaćene su pojedinim fazama, od kojih se po značaju izdvajaju:

- Istraživanje sportskog tržišta,- Određivanje misije sportskog događaja,- Analiza sportske ponude i za sport vezanih usluga,- Analiza konkurencije,- Definisanje ciljeva sportskog događaja,- Plan akcije,- Ocenu plana sportskog događaja.

Istraživanje sportskog tržišta predstavlja prvu fazu procesa planiranja sportskog događaja. U ovoj fazi prikupljaju se podaci i informacije o tome da li postoji interes sportske publike i sportskih organizacija za održavanje određenog sportskog događaja.

Menadžeri treba da budu svesni ciljnog auditorijuma određenog događaja. Primena adekvatnog metoda istraživanja sportskog tržišta u velikoj meri olakšava sagledavanje potreba, zahteva i očekivanja određenog segmenta sportskog tržišta. Istraživanjem se rizik smanjuje na prihvatljivu meru, ali ga je nemoguće potpuno isključiti.

Sportski događaji se međusobno razlikuju po fizičkoj veličini i obimu. Po tome se i razlikuju potrebe za istraživanjem tržišta. Razlikujemo osam kategorija sportskih događaja:

1. Sportski događaji u susedstvu, koje organizuju različita udruženja ili grupe, sa ograničenim finansijskim mogućnostima;2. Sportski događaji lokalnog karaktera, koji privlače interes nešto većeg ciljnog auditorijuma, a najčešće nemaju stalan kalendar održavanja;3. Sportski događaji šireg značaja, koji se održavaju u velikim gradovima, a služe za obeležavanje značajnih gradskih datuma;4. Sportski događaji državnog nivoa, koji predstavljaju državna prvenstva različitih vrsta sportova;5. Sportski događaji regionalnog karaktera, čiji organizatori dolaze iz nekoliko država, najčešće susednih;

Strana 17


6. Sportski događaji nacionalnog karaktera, kod kojih se ističu nacionalni sportski turniri;7. Sportski događaji međunarodnog karaktera, koji po fizičkoj veličini i obimu odgovaraju mega sportskim događajima;8. Sportski događaji promotivnog karaktera, čiji programi sadrže sportske, kulturne i zabavne karakteristike, sa ciljem promovisanja određenih proizvoda ili usluga.

Određivanje misije sportskog događaja jeste druga faza u procesu planiranja sportskog događaja. Osnovno pitanje organizovanja nekog događaja jeste određivanje njegove misije, odnosno svrhe. Ona se određuje prema programu, namerama i karakteristikama okruženja.

Misija sportskog događaja može da bude takmičarskog, ali i netakmičarskog karaktera, koji se više odnosi na ostvarivanje određenih društvenih uticaja u okruženju sportskog događaja. Određivanjem misije definišu se i aktivnosti koje je neophodno preduzeti, kako bise organizovao određeni događaj. Ona u suštini oredstavlja opis razloga održavanja određenog sportskog događaja.

Misijom se obuhvataju neophodni resursi njegovog postavljanja i izvršenja, ciljni segment sportskog događaja. Tako se stvara identitet sportskog događaja. Misija sportskog događaja ogleda se u stvaranju posetilaca.

Bez određivanja misije ne mogu se precizno definisati ciljeve velikih, a naročito mega sportskih događaja. Adekvatno definisanje misije sportskog događaja stimulativno deluje na na obledinjavanje napora neophodnih u procesu odlučivanja na svim nivoima menađmentasportskog događaja.

Pod misijom sportskog događaja podrazumeva se i njegova fundamentalna vrednost, odnosno zbog čega se održava, koji su njegovi ciljevi i koje segmente sportskog tržišta nastoji da zadovolji.

Analiza sportske ponude i za sport vezanih usluga označava treću fazu procesa planiranja sportskog događaja. Sportska ponuda se suštinski odnosi na pružanje atraktivnih i publici nezaboravnih sportskih doživljaja. Pored brojnih sportskih doživljaja, ponuda sportskog događaja uključuje i pružanje različitih usluga vezanih za sport – usluge zabave, udobnog smeštaja, obezbeđenja, posluženja, itd.

Posetioci očekuju određeni kvalitet za sport vezanih usluga, koji se povezuju sa osnovnim dimenzijama. Dimenzije kvaliteta usluga odnose se na pristupačnost,

Strana 18


pouzdanost, osetljivost, opipljivost i sigurnost. Kvalitet navedenih uslugapodiže konkurentnost sportske ponude.

Uvažavanjem hijerarhije potreba posetilaca, ponuda se može dekomponovati na tri nivoa:

1. Sportski doživljaj, osnovni razlog posete2. Proizvodi i usluge vezani za sport, koje su u funkciji upotpunjavanja

sportskog doživljaja, ali suštinski nisu značajni ta ostvarivanje cilja sportskog događaja

3. Periferne usluge, kojima se zadovoljavaju potrebeod manjeg značaja – posluženje, obezbeđenje parkinga, prodaja suvenira, rekvizita, i sl.

Menadžeri sportskih događaja treba da planiraju, organizuju, upravljaju i kontrolišu navedene nivoe ponude, sa ciljem potpunog zadovoljena potreba, zahteva i očekivanja posetilaca.

U organizovanju mega sportsih događaja, kao što su kontinentalna i svetska prvenstva popularnih sportova i Olimpijskih igara, neophodno je koristiti stručne i specijalizovane usluge različitih posrednika. Budući da je za organizovanje ovakvih događaja neophodna duža, pa čak i višegodišnja priprema, organizatori sa posrednicima sklapaju ugovore u sledećim formama:- Ugovor o zakupu- Ugovor o koncesiji- Ugovor o zakupu/koncesiji

Analiza konkurencije predstavlja četvrtu fazu procesa planiranja sportskog događaja. Menađeri sportskog događaja treba da poznaju i aktivnosti konkurenata, budući da se sa njima zajedno takmiče za privlačenje interesa i pažnje isto ciljnog auditorijuma sportske publike. Analiza konkurencije predstavlja analizu atraktivnosti programa sportskih događaja koje organizuju konkurentske sportske organizacije.

Za menađere sportskih događaja je značajno da poznaju koje aktivnosti preduzimaju konkurenti u odabranom okruženju sportskog događaja, kakve su im snage i slabosti, zakoje strategije menadžmenta su se opredelili, kakva je struktura njihove sportske ponude, na koji načinkomuniciraju sa sportskom publikom, kako bi mogli da im efikasno i efektivno pariraju u postravljanju i izvršenju sportskog događaja.

Strana 19


Analizom konkurencije, obuhvataju se brojne aktivnosti, koje govore o tržišnoj usmerenosti organizatora konkurentskih sportskih događaja. Naglašene su sledeće aktivnosti vezane za analizu konkurencije:- Indentifikacija postojećih i potencijalnih organizatora sportskih događaja sa istovrsnim programom u odabranom okruženju

- Analiza profila, tj. snaga konkurentske ponude- Analiza potencijala posetilaca sportskih događaja

Ocena konkurentnosti u organizovanju sportskih događaja određenog programa jedste dinamičan proces, budući da se broj aktivnosti konkurenata vremenom mogu povećavati, odnosno smanjivati.

Definisanje ciljeva sportskog događaja jeste peta faza procesa planiranja sportskog događaja. U praksi menadžmenta sportskih događaja retke su situacije da organizatori uspevaju zafovoljiti potrebe, zahteve i očekivanja svih posetilaca sportskog događaja. Ograničenost u raspolaganju materijalnim u ljudskim resursima postavljanja i izvršenja sportskog događaja nalaže skaliranje potreva, zahteva i očekivanja posetilaca po redosledu važnosti.

Organizatori ostvaruju ciljeve sportskog događaja u zadovoljavanju potreba, zahteva i očekivanja precizno određenog segmenta sportskog tržišta. Generalno posmatrano, ciljevi koji se ostvaruju na ciljnom tržišnom segmentu mogu se razdvojiti u dve osnovne grupe:

- Profitni ciljevi sportskog događaja,- Neprofitni, odnosno sportski ciljeni

Profitni ciljevi sportskog događaja odnose se na prodaju ulaznica posetiocima, prodaju prava medijskog prenosa programa sportskog događaja, zaključivanje ugovora sa sponzorima, sklapanje ugovora sa donatorima, prodaju proizvoda i usluga vezanih za sport, kao i pružanje perifernih usluga posetiocima određenog sportskog događaja.

Neprofitni, odnosno sportski ciljevi vezani su za ostvarenje pozitivnog sportskog rezultata, bogatstvo sportskih doživljaaj pruženih posetiocima, atraktivnost i originalnost programa, i konačno, podudaranje očekivanog i ostvarenog kvaliteta programa, odnosno satisvakciju posetilaca određenog sportskog događaja.

Strana 20


SMART pristup. Pod SMART pristupom podrazumeva se određen, merljiv, dostizan, realistican i vremenski ogranicen pristup definisanju ciljeva sportskog događaja. Ukoliko definisani ciljevi sportskog događaja udovoljavaju zahtevima SMART pristupa, povecava se verovatnoca njihovog efikasnog i efektivnog ostvarivanja. U svakom slucaju, ciljevi sportskog događaja trebaju da budu precizno definisani, da se jasno ukazuje sta se zeli postici odrzavanjem sportskog događaja određenog programa, na kojem ciljnom segmentu sportskih trzista i u kojem vremenskom periodu.

U menađmentu sportskih događaja razlikuju se i dva osnovna tipa ciljeva održavanja određenog sportskog događaja:

- Operativni ili ciljevi postavljanja sportskog događaja- Ciljevi izvršenja sportskog događaja.

Plan akcija odnosi se na šestu fazu procesa planiranja sportskog događaja. U ovoj fazi procesa planiranja sportskog događaja planiraju se konkretne akcije koje je neophodno preduzeti, kako bi se ostvarili planirani ciljevi određenog sportskog događaja. Plan akcije obuhvata i određivanje izvršilaca pojedinih aktivnosti, koji učestvuju i snose odgovornost u realizaciji planiranih ciljeva.

Akcionim planom menadžeri obuhvataju aktivnosti čijim se izvršenjem dolati do sledećih odgovora:- Koje aktivnosti treba preduzeti, kako vi se ostvarili planirani ciljevi?- Gde će se planirane aktivnosti realizovati?- Ko snosi odgovornost za realizaciju navedenih aktivnosti?

Ocena plana sportskog događaja označava poslednju, tj. sedmu fazu procesa planiranja sportskog događaja. Završna faza procesa planiranja određenog sportskog događaja odnosi se na ocenu ostvarenja planiranih ciljeva. Ocenom plana proverava se racionalnost i realnost ispoljena u toku procesa planiranja. Menadžeri sportskih događaja ocenjuju njihove planove, najčešće nakon održavanja sportskog događaja, iako u metodološkom smislu, ocenu plana treba sprovoditi i tokom gore navedenih šest faza procesa planiranja određenog sportskog događaja.

Primena metoda marketinga istraživanja može značajno doprineti efikasnosti i efektivnosti ocene plana sportskog događaja, a naročito metod ispitivanja, metod posmatraja, motivaciona istraživanja, kao i metod usmenog odnosno pismenog ispitivanja mišljenja sportskih eksperata. U praksi, često se koristi i

Strana 21


analiza video snimaka, koje ukazuju na propuste u pripremi i održavanju određenog sportskog događaja.

Ocena plana sportskog događaja omogućuje menadžerima i organizacionim odborima uočavanje faktora i otklanjanje posledica koje bi rezultirale nezadovoljenjem potreba, zahteva i očekivanja posetilaca određenog sportskog događaja.

Strana 22

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji ORGANIZOVANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA

7. ORGANIZOVANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA

Organizovanje lokalnih i regionalnih sportskih događaja ustaljenog ili povremenog kalenfara održavanja ne predstavlja poseban proble, tako da se njime u suštini bave menadžeri sportskog događaja, koji angažuju neophodan broj saradnika i izvršilaca. Sportski događaji manje fizičke veličine i obima ne zahtevaju dugo vreme pripreme, kao ni formalnu organizacionu strukturu, karakterističnu po različitim nivoima odgovornosti i definisanim tokovima informacija.

Organizovanje postaje složena funkcija u menadžmentu velikih, odnosno mega sportskih događaja, kao što su Olimpijske igre i kontinentalna, odnosno svetska prvenstva popularnih sportova. Pripreme za održavanje ovakvih događaja mogu da traju i po nekoliko godina, u njihovom organizovanju učestvuje veliki broj izvršilaca i angažovanih posrednika, a fao pokrovitelji mogu da se pojave društvene i državne institucije, odnosno vlade zemalja domaćina.

U organizovanju ovakvih događaja, osim menadžera događaja pojavljuju se i organizacioni odbori, odnosno komiteti, koji predstavljaju najviši nivo odlučivanja. Umesto klasičnih formalnih organizacionih struktura, sve se više koriste partnerstvaposlovne mreže i alijanse, zajedničko ulaganje i upravljanje resursimaneophodnih u postavljanju i izvršenju velikih, odnosno mega sportskih događaja, kao i definisanje zajedničkih ciljeva u čijem ostvarivanju učestvuje veći broj poslovnih subjekata. Ovakav pristup organizovanju ističe kooperativnost učesnika koji teže ostvarivanju zajedničkih ciljeva.

7.1. Mrežna organizacija velikog sportskog događaja

Praksa menadžmenta velikih spotskih događaja pokazuje prednost mrežne organizacije, kao i savremenog i fleksibilnog organizacionoh rešenja, kojim se povezuju delovi i celine pojedinih kompanija, sa ciljem realizacije različitih poslovnih funkcija, na osnovu ugovorom utvrđenih odnosa.

Prednost mrežne organizacije proizilazi iz prilagodljivosti brzim promenama u okruženju sportskih događaja. Mrežne organizacije su karakteristične po efikasnom protoku informacija neophodnih u organizovanju velikih sporstkih događaja. One uključuju veliki broj unutrašnjih i međusobnih kontakata i odnosa umreženih organizacija. Ovakvi odnosi omogućavaju razmenu znanja i iskustva neophodnih u efikasnom i efektivnom reagovanju na promene u

Strana 23

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji ORGANIZOVANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA

okruženju. Najvredniji resursi su nevidljivog karaktera, a to su pojedinačne i zajedničke kompetencije, kao i resursi uspostavljenih i izgrađenih odnosa.

Učesnici odnosno partneri u mrežnoj organizaciji drugačije se usmeravaju u postavljanju i izvršavanju velikih sportskih događaja. Umreženi partneri su prevashodno orjentisani na:- Određivanje atraktivne misije velikog događaja za široki ciljni audotorijum- Upravljanje procesima u organizovanju veliog sportskog događaja- Razvijanje kompetencija i mogućnosti angažovanih izvršilaca

Prilikom formiranja mrežne strukture velikog sportskog događaja, povezani partneri se odriči potpune kontrole u poslovanju, zarad prilagođavanja i kontrolisanja promena u okruženju planiranog događaja. Osim toga, povezani partneri su najčešće dobro specijalizovani u obavljanju određenih aktivnosti vezanih za postavljanje i izvršenjesportskog događaja, što je preduslov adekvatne podele rada unutar mrežne strukture.

Mrežna organitacija predstavlja interorganizacioni pristup postavljanju i izvršenju velikog događaja, na osnovu integrisanja znanja, sposobnosti i veština povezanih partnera. Mrežna organizaciaj omogućuje uspostavljanje i izgrađivanje odnosa sa kvalitetnim partnerima, koji dele slične ili istevrednosti i ciljeve, a usmereni su na pronalaženje optimalnog odnosa između samostalnosti i kontrole unutar mreže.

Strana 24

Domaći stakeholderi

Domaće marketing agencije

Strane marketing agencije

Strani stakeholderi

Domeće finansijske institucije

Domaći mediji

Domaći sponzori

Strani sponzori

Strani mediji

Strane finansijske institucije

Organizator velikog sportskog događaja

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji LITERATURA

8. LITERATURA

Menađment događaja, Prof. dr Aleksandar Andrejević, Doc. dr Alrksandar GruborFerranal and M. Pages: Image Management in Sport Organizationing: the creator of value, European Jurnal of Marketing, Vol. 33, No. ¾, 1999.Č. Ljubojević i A. Andrejević: Menadžment događaja, FABUS, Novi Sad 2002. D. Koković: Socologija sporta, Sportska akademija, Beograd, 2001.G.S.Erikson and R.J. Kushner: Public Event Network: An Aplication of Marketing Theory to Sport Events, European Jurnal of Marketing, Vol 33, No. 3-4,1999H. Thomas, D. O Neal and M. Gherman: Strategy, Structure and Style, Willey, 1997Lj. Lazarević: Psihološke osnove fizičke kulture, VŠST, Beograd, 2001.M. Gašović: Sportski marketing, IntermaNet, Beograd 2004.N.Pope and D. Turco: Sport & Event Marketing, The McGrow Hill Companies, Inc, Rosevill, 2001.P.B. Crosby: Quality whitout Tears, New American Library, Newjork, 1984.R.Jeckson: Making Special Fit in the 21st Century, Champaign, IL, Sagamore Publishing, 1997.T. Erdem: Brand Equity as a Signaling Phenomenon, Jurnal of Consumer Psychology, Vol. 7, No. 2, 1998

Strana 25

SEMINARSKI RAD - Sportski događaji SADRŽAJ

9. SADRŽAJ

1. UVOD 11. 1. Pojam sportskog događaja 11. 2. Nastanak i razvoj sporta 2

2. SPECIFIČNOSTI MENAĐMENTA SPORTSKIH DOGAĐAJA 42. 1. Bitni elementi za održavanje publici atraktivnog događaja 42. 2. Osnovne funkcije menadžmenta sportskih događaja 52. 3. Funkcije koje obavljaju sportski menadžeri ili spec. agencije 6

3. MARKETING SPORTSKOG DOGAĐAJA 83. 1. Aspekti sportskog marketinga 83. 2. Područja delovanja marketing menadžera 9

4. STRUKTURA SPORTSKE PONUDE 104. 1. Nivoi sportske ponude – Struktura sportske ponude 10

5. KVALITET PROGRAMA SPORTSKOG DOGAĐAJA 145. 1. SPORTSERV model 14

6. PLANIRANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA 166. 1. Faze procesa planiranja sportskog događaja 17

7. ORGANIZOVANJE SPORTSKOG DOGAĐAJA 237. 1. Mrežna organizacija velikog sportskog događaja 23

8. LITERATURA 259. SADRŽAJ 26

Strana 26

Documents

Seminar Upravljanje događaja