Reforma upravljanja čvrstim otpadom

Na osnovu Zakona o lokalnoj samoupravi (član 17.1 f) i izmenjenim Zakonom o otpadu iz 2012 godine, opštine na Kosovu su preuzele nove nadležnosti za upravljanje otpadom. Trenutna tekuća reforma u sektoru pokrenula je mnoga pitanja, jer postoji neizvesnost među donosiocima odluka u vezi sa njihovim ulogama i nadležnostima u pravilnom upravljanju sektorom za upravljanje otpadom. Ova publikacija ima za cilj da osigura kontekstualnu osnovu i odgovori na najčešća pitanja iz pravne i tehničke perspektive i može se proširiti u budućem periodu.

Ako imate dodatnih pitanja molimo Vas da se obratite Ministarstvu životne sredine i prostornog planiranja (g. Enver Tahiri, Enver.Tahiri@rks-gov.net)

Često postavljana pitanja (ČPP)

Ko je odgovoran za upravljanje otpadom na lokalnom nivou?

Da li su opštine obavezne da ponude usluge za prikupljanje, transport i odlaganje otpada?

Koja je procedura u okviru opštine da organizuje usluge prikupljanja otpada preko dva ili više operatora?

Da li bi opštine trebalo da postignu sporazum sa JKP o uslugama upravljanja otpadom pre nego što budu spremne da ponude ove usluge?

Da li regionalna JKP ima pravo da pod-ugovara druge kompanije za usluge prikupljanja otpada?

Da li je licencirana kompanija automatski kvalifikovana za početak prikupljanja otpada u opštini?

Ko je odgovoran za određivanje tarifa za prikupljanje, transport i odlaganje otpada na lokalnom nivou?

Da li su opštine obavezne da postavljaju nove tarife?

Koji je proces uspostavljanja tarifa za prikupljanje, transport i odlaganje otpada na lokalnom nivou?

Ko je odgovoran za naplatu naknada za usluge otpada?

Koje su koristi ako opština preuzme odgovornost za prikupljanje naknada za otpad?

Koji je proces koje opštine trebaju pratiti prilikom preuzimanja odgovornosti za naplatu naknada?

Da li opštine mogu usloviti plaćanje naknade za komunalne usluge otpada pružanjem drugih opštinskih usluga?

Koji su mehanizmi koje opštine mogu aktivirati da bi uslovili opštinske usluge plaćanjem tarifa za otpad?

Da li su opštine obavezane zakonom da uspostave jedinice za upravljanje otpadom?

Kako uspostaviti jedinicu za upravljanje otpadom?

Ko je odgovoran za upravljanje otpadom na lokalnom nivou?Prema Zakonu o otpadu opštine su odgovorne za upravljanje uslugama otpada na lokalnom nivou.

Da li su opštine obavezne da ponude usluge za prikupljanje, transport i odlaganje otpada?

Ne, opštine imaju mogućnost da ponude a izgleda da na Kosovu postoji saglasnost da to treba učiniti. Ipak, opštine nisu obavezne da objave tender.

Zakon o otpadu (Član 15, par. 1.7) se poziva na Zakon o javnim nabavkama, ali se pritom ne ograničava na to. Zakon o javnim nabavkama (ZJN, Član 32-34) omogućava tri opcije: (1.) Otvorene procedure (ZJN, Član 4. par. 1.37) dozvoljavajući svakom zainteresovanom ekonomskom operateru da podnese ponudu (na taj način i privatni operateri i JKP); (2) Pregovarački postupak (ZJN, Član 34, par. 2.3) koji se ne sprovodi, jer JKP koja se bave otpadom nemaju ekskluzivna prava (Član 13, Zakon o JP) i (3) interno ugovaranje (ZJN, Član 9, par. 4) što je izuzetak od otvorenog postupka u kojem autoritet za ugovaranje (javni autoritet) zahteva pružanje usluga čiji je operator i javni autoritet. Definisan je „javni autoritet“ (ZJN Član 4. Par. 1.50) kao […]angažovan u aktivnostima javnih usluga [...] sa dve opcije: Lokalna i među-opštinska javno komunalna preduzeća (Zakon o među-opštinskoj saradnji, Član 5). Konačno, Zakon o javno privatnom partnerstvu (Član 2, par. 1.5) pruža opciju […]za pružanje javnih usluga i/ili javne infrastrukture u svim ekonomskim i socijalnim sektorima, uključujući: sakupljanje, odlaganje, recikliranje i upravljanje otpadom.

Ukratko, zakonski okvir pruža sledeće opcije:• Direktno ugovoriti postojeća međuopštinska javno komunalna preduzeća (JKP);• Uspostaviti i ugovoriti opštinsko javno komunalno preduzeće;• Ugovorite privatnu kompaniju ili vašu JKP putem otvorenog tendera;• Ulazak u javno-privatno partnerstvo (JPP); i• Koristiti opštinsko osoblje za pružanje usluga. Opštine mogu pružati usluge u vezi sa otpadom samo sa jednim od gore navedenih operatera ili kombinacijom dva ili više operatora. Do sada, samo opština Prizren pruža usluge prikupljanja otpada preko više operatera koji imaju koristi od konkurencije, a time i povećan kvalitet usluga prikupljanja otpada.

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Law%20on%20Waste.pdfhttp://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdfhttp://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2008_03-L087_en.pdf http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2010-241-eng.pdfhttp://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Law%20on%20intermunicipal%20cooperation.pdf

http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/Law%20on%20intermunicipal%20cooperation.pdf http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2009_03-L-090_en.pdfhttp://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2009_03-L-090_en.pdf

Koja je procedura u okviru opštine da organizuje usluge prikupljanja otpada preko dva ili više operatora?

Preduslov za opštinu da organizuje usluge prikupljanja otpada putem dva ili više operatora jeste da mora podeliti svoju opštinsku teritoriju u uslužne zone. Podelom teritorije opštine u zone za sakupljanje otpada opštine obezbeđuju pravičnu i transparentnu raspodelu usluga koje će biti pružene od operatora koji podnose ponudu.Efikasan način podele teritorije jedne opštine u uslužne zone jeste analiza prostornog uređenja njegovih naselja, putnih veza i lokacije deponije/transfer stanica. Analizirajući ove aspekte, opštine mogu podeliti svoje teritorije u efikasne uslužne zone koje omogućavaju optimalne operativne troškove.

Da li bi opštine trebalo da postignu sporazum sa JKP o uslugama upravljanja otpadom pre nego što budu spremne da ponude ove usluge?

Iako ne postoji obaveza utvrđena zakonom, preporučljivo je od opština da potpišu takav sporazum:

• Sporazum bi povećao odgovornost JKP-a prema opštinama, pošto utvrđuje odgovornosti svake strane koja se bavi procesom prikupljanja otpada i može poslužiti kao efikasan alat za opštine da prate performanse JKP-a.• Verovatno će povećati kvalitet i efikasnost usluga prikupljanja otpada u opštinama, pošto se onda možete odnositi na standarde koji su zajednički utvrđeni i dogovoreni.• Ne ometa opštine da pripremaju tenderski postupak.

Ovde možete naći standardizovani formular za ugovore o nivou usluga koji ukazuju na obavezne i opcione elemente (tj. klauzule koje mogu biti prilagođene lokalnim kontekstima): http://mapl.rks-gov.net/Main-menu/Komunat/Marreveshje-per-Sherbimet--e-Menaxhimit-dhe-Largim.aspx

Da li regionalna JKP ima pravo da pod-ugovara druge kompanije za usluge prikupljanja otpada?

Ne, prema važećem zakonodavstvu samo su opštine odgovorne za primenu tenderskih procedura za usluge prikupljanja otpada. Stoga, samo opštine mogu ugovoriti usluge sakupljanja otpada jednom ili više operatera - bilo da je to javno ili privatno partnerstvo.JKP su pravna lica osnovana da ponude usluge sakupljanja otpada, međutim ne postoji zakonska odredba koja podržava JKP da zamene ulogu opštine na tenderima ili ugovornim uslugama upravljanja otpadom. Prema tome, JKP su podobne za pod-ugovaranje drugih preduzeća samo ako prođu kroz tendersku proceduru koju organizuje dotična opština i u tenderu navode da su voljni da pod-ugovore usluge uklanjanja otpada trećoj strani.

Da li je licencirana kompanija automatski kvalifikovana za početak prikupljanja otpada u opštini? Ne, kompanija koja je licencirana od strane MŽSPP da prikupi, transportuje i odlaže otpad, nije automatski kvalifikovana za početak sakupljanja otpada u opštini. Da privatna kompanija počne sa sakupljanjem otpada u opštini, moraju proći kroz tendersku proceduru koju organizuje odgovarajuća opština. Tek nakon što se tenderske procedure završe i ako se privatna kompanija proglašava dobitnikom, tek onda mogu zakonito početi pružati usluge sakupljanja otpada. Trenutno ne ugovorene kompanije - sa ili bez dozvole - deluju nezakonito.

Ko je odgovoran za određivanje tarifa za prikupljanje, transport i odlaganje otpada na lokalnom nivou?

Prema Zakonu o otpadu, opštine imaju nadležnost da utvrđuju tarife za prikupljanje, transport i odlaganje otpada na lokalnom nivou. Do 2012 godine, Regulatorni ured za vodu i otpad (RUVO) bio je odgovoran za određivanje tarifa. Nakon što je Zakon o otpadu odobren u 2012 godini, odgovornost se prebacila na opštine.Tarife moraju biti odobrene od strane odgovarajućih opštinskih skupština na osnovu predloga opštinske kancelarije za upravljanje otpadom.

Da li su opštine obavezne da postavljaju nove tarife?

Da, prema važećem zakonodavstvu, nadležnost i dužnost opštine je da odredi naknade i način prikupljanja sredstava za komunalne usluge.

Koji je proces uspostavljanja tarifa za prikupljanje, transport i odlaganje otpada na lokalnom nivou?

Postoje tri koraka koje treba preduzeti da opština odredi tarife za prikupljanje otpada:

Izračunati pune troškove vezane za sakupljanje, transport i odlaganje otpada.

Opštine moraju izračunati direktne i indirektne troškove vezane za prikupljanje, transport i odlaganje otpada. Ove informacije pružaju osnovu za određivanje cena usluga za svaku kategoriju potrošača. Pored toga, pruža mogućnost da analizira efikasnost usluge otpada, operativno i finansijski.

Kategorizacija klijenata otpada

Opštine moraju kategorizovati svoje klijente u odgovarajuće kategorije kako bi uspostavile cene usluga za svaku kategoriju. Sadašnje kategorije koje je postavio RUVR se i danas primenjuje i često ih osporavaju klijenti. Građani se žale da su stavljeni u pogrešnu kategoriju i time odbijaju plaćati tarifu. Proces kategorizacije će omogućiti opštinama da razjasne šemu kategorizacije, postavljaju tarife za svaku kategoriju, izbegnu žalbe za kategorizaciju i na kraju povećaju naplatu prihoda.

Tarifno modeliranje

Tarifno modeliranje omogućava opštinama da analiziraju finansijske performanse celog sistema. Ona upoređuje izdate račune i prikupljene prihode i omogućava podešavanje tarifa utvrđivanjem ciljeva za prikupljanje prihoda. Budući da sadašnje prosečno prikupljanje prihoda na Kosovu iznosi oko 50-70%, opštine moraju postaviti realne ciljeve za prikupljanje prihoda kako bi razvili finansijski održive tarife.

Ko je odgovoran za naplatu naknada za usluge otpada?

Prema Zakonu o otpadu, opštine mogu odlučivati o načinu i metodama po kojima žele sakupljati naknade za naknadu sa sledećim opcijama:• opštine same sakupljaju naknade za otpad;• opštine delegiraju odgovornost za JKP, kao što je trenutno urađeno; ili• sakupljanje tarife je vanjski ugovoreno sa privatnim/javnim preduzećem.• u okviru JPP-a, sakupljanje naknade može se preneti na pružaoca usluga.

Koje su koristi ako opština preuzme odgovornost za prikupljanje naknada za otpad?

Trenutno na Kosovu, Regionalna javno komunalna preduzeća (JKP) prikupljaju naknadu po tarifama za otpad. Prosečna stopa prikupljanja prihoda varira od 50% do 70%. JKP ne mogu povećati stopu naplate prihoda, jer nemaju odgovarajuće mehanizme za sprovođenje kako bi građani platili uslugu, stoga imaju ozbiljan finansijski izazov kada je u pitanju finansiranje čitavog sistema. Ako opštine preuzmu odgovornost za naplatu naknada za otpad, šta one imaju na raspolaganju kao mehanizme za uslovljavanje plaćanja naknade sa opštinskim uslugama, kao što je registracija automobila.

Koji je proces koje opštine trebaju pratiti prilikom preuzimanja odgovornosti za naplatu naknada?

Da bi opštine preuzele odgovornost za naplatu tarife, moraju postupiti na sledeći način:

Uspostaviti jedinicu za upravljanje otpadom

Opštine moraju uspostaviti jedinice za upravljanje otpadom kako bi upravljale čitavim procesom naplate i prikupljanja prihoda, nadgledale performanse operatora sakupljanja otpada i prijavile količine otpada.

Usvojiti lokalni propis o upravljanju otpadom

Samo putem opštinskih propisa o upravljanju otpadom može se zakonito preuzeti odgovornost za naplatu tarifa.

Ažuriranje / stvaranje registra klijenata usluga otpada u opštini

Opština može koristiti postojeću bazu klijenata iz JKP-a i dodati ili filtrirati kroz postojeće informacije. Druga metoda je upotreba kao osnove postojeće baze podataka poreza na imovinu u opštini i filtriranje kroz nju.

Softver za naplatu

Opština će morati da prilagodi softverski program za izdavanje računa i upravljanje klijentskim informacijama i potraživanjima. Program će pomoći u monitoringu i analizi rasta prihoda, kao i za upravljanje podacima.

Planirati i dodeliti budžet za usluge prikupljanja otpada

Budući da će opštine sakupljati tarifne naknade za otpad, one takođe moraju planirati i dodeliti dovoljan početni budžet za plaćanje operatora sakupljanja otpada.

Da li opštine mogu usloviti plaćanje naknade za komunalne usluge otpada pružanjemdrugih opštinskih usluga?

Trenutno ne, pošto prema važećem zakonodavstvu opštine ne mogu da uslovljavaju usluge koje ne pružaju. Opštine mogu usloviti plaćanje tarifa za otpad samo svojim opštinskim uslugama samo kada preuzmu odgovornost za naplatu naknada. Pri preuzimanju odgovornosti za prikupljanje naknada opštine moraju pretvoriti tarifu za otpad u porez na otpad.

Prema važećem zakonodavstvu, opštine imaju ovlašćenje da primenjuju poreze samo kada ispunjavaju funkciju ili odgovornost koja im je vlada zakonski odobrila. Odgovornost za upravljanje otpadom, uspostavljanje tarife za prikupljanje otpada i utvrđivanje načina na koji oni žele da naplaćuju naknadu za otpad su preneti na lokalni nivo u skladu sa Zakonom o otpadu. Tada su takve opštine ovlašćene da pretvaraju tarifu za otpad u porez na otpad prilikom preuzimanja tarifne naknade za sakupljanje. Opštine mogu pretvoriti tarife za otpad u porez na otpad samo putem lokalnog ureda o upravljanju otpadom (član 13 iz Zakona o lokalnim finansijama).

Koji su mehanizmi koje opštine mogu aktivirati da bi uslovili opštinske usluge plaćanjem tarifa za otpad?

Prema sadašnjem zakonodavstvu, opštine mogu usloviti građane samo za usluge koje same one pružaju. Ako opština preuzme naplatu naknada za otpad, ona ima pravo da svojim građanima uslovljava usluge u skladu sa Administrativnim uputstvom 2010 o Uslovljavanju komunalnih usluga: • Odeljenje za urbano planiranje • Odeljenje za katastar i geodeziju • Odeljenje za javne usluge • Odeljenje za finansije

• Odeljenje za imovinska pitanja • Odeljenje za inspekciju • Kancelarija za javne nabavke

Da li su opštine obavezane zakonom da uspostave jedinice za upravljanje otpadom?

Zapravo, sadašnje zakonodavstvo ne obavezuje opštine da uspostavljaju jedinice za upravljanje otpadom. Međutim, jedinice za upravljanje otpadom su preduslov da opština počne uspešno da preuzima nadležnosti za upravljanje otpadom kako je propisano Zakonom o otpadu.

Kako uspostaviti jedinicu za upravljanje otpadom?

U zavisnosti od veličine opštine, preporučljivo je imenovati makar jednog člana osoblja koji će se trajno baviti aktivnostima upravljanja otpadom unutar odgovarajućeg odeljenja. Opštine mogu izabrati da zapošljavaju nove kadrove, reorganizuju postojeće osoblje ili dodaju zadatke upravljanja otpadom već postojećem osobljem unutar direktorijata. Svi članovi jedinice za upravljanje otpadom moraju imati precizne opise posla kojeg obavljaju tokom radnog vremena.

Republika e KosovësRepublika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria - Vlada - Government

Ministria e Administrimit të Pushtetit LokalMinistarstvo Administracije Lokalne Samouprave

Ministry of Local Government Administration

Republika e KosovësRepublika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria - Vlada - Government

Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit HapësinorMinistarstvo Sredine i Prostornog Planiranja

Ministry of Environment and Spatial Planning

Supported by