LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014

Kotor, 2010. godine

SADRAJ1. UVOD----------------------------------------------------------------------------------------------------------1.1. Ciljevi plana-------------------------------------------------------------------------------------------------1.2. Osnovni principi upravljanja otpadom------------------------------------------------------------------2. INSTITUCIONALNI I ZAKONDAVNI OKVIR U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM---------------------------------------------------------------------------------------------------2.1.Uesnici u donoenju odluka (Institucionalni nivo)----------------------------------------------------2.2.Postojee zakonodavstvo u Dravi-----------------------------------------------------------------------2.2.1. Nacionalni propisi----------------------------------------------------------------------------------------2.2.2. Optinski propisi-----------------------------------------------------------------------------------------2.3.Zakonodavstvo Evropske Unije---------------------------------------------------------------------------2.4.Uee javnosti u donoenju odluka----------------------------------------------------------------------2.5.Znaenje izraza ---------------------------------------------------------------------------------------------3. POSTOJEE STANJE UPRAVLJANJA OTPADOM---------------------------------------------3.1. Opti podaci o optini Kotor------------------------------------------------------------------------------3.2. Koncept cjelovitog sistema upravljanja otpadom------------------------------------------------------3.2.1. Osnovne postavke cjelovitog sistema upravljanja otpadom----------------------------------------3.2.2. Osnovni elementi cjelovitog sistema upravljanja otpadom-----------------------------------------3.2.3. Osnovni koncept cjelovitog sistema upravljanja otpadom Optine Kotor------------------------3.3. VRSTE, KOLIINE I MJESTO NASTANKA OTPADA-------------------------------------------3.3.1. Komunalni otpad-----------------------------------------------------------------------------------------3.3.2. Industrijski otpad-----------------------------------------------------------------------------------------3.3.3. Medicinski otpad-----------------------------------------------------------------------------------------3.3.4. Graevinski otpad----------------------------------------------------------------------------------------3.3.5. Veterinarski otpad----------------------------------------------------------------------------------------3.3.6. Biorazgradivi ( organski)--------------------------------------------------------------------------------3.3.7. Otpadne baterije i akumulatori-------------------------------------------------------------------------3.3.8. Otpadne gume--------------------------------------------------------------------------------------------3.3.9. Otpadna elektronska i elektrina oprema-------------------------------------------------------------3.3.10. Otpadna ulja---------------------------------------------------------------------------------------------3.3.11. Ambalani materijali-----------------------------------------------------------------------------------3.3.12. Komunalni mulj-----------------------------------------------------------------------------------------3.3.13. Azbestni otpad------------------------------------------------------------------------------------------3.3.14. Otpadna vozila------------------------------------------------------------------------------------------3.4. LOKACIJE POSTOJEIH POSTROJENJA I OBJEKATA ZA OBRADU I ODLAGANJE OTPADA----------------------------------------------------------------------------------------------------3.4.1. Lokacije neureenih odlagalita otpada---------------------------------------------------------------3.5. VRSTE OTPADA I NAIN NJIHOVOG SELEKTIVNOG SKUPLJANJA---------------------3.5.1. Upravljanje Komunalnim otpadom--------------------------------------------------------------------3.5.2. Upravljanje Medicinskim i Farmaceutskim otpadom-----------------------------------------------3.5.3. Upravljanje otpadnim akumulatorima i baterijama--------------------------------------------------3.5.4. Upravljanje otpadom od elektrinih i elektronskih proizvoda-------------------------------------3.5.5. Upravljanje otpadnim gumama------------------------------------------------------------------------3.5.6. Upravljanje otpadnim uljima---------------------------------------------------------------------------3.5.7. Upravljanje poljoprivrednim i zelenim otpadom----------------------------------------------------3.5.8. Boje i lakovi----------------------------------------------------------------------------------------------3.5.9. Upravljanje otpadnim vozilima -----------------------------------------------------------------------3.5.10. Upravljanje graevinskim otpadom, utom i materijalom iz otkopa----------------------------3.5.11. Upravljanje azbestnim otpadom----------------------------------------------------------------------3.5.12. Upravljanje umsko-drvenim otpadom--------------------------------------------------------------1 1 1 2 2 4 4 6 6 7 7 10 11 13 13 14 16 17 18 21 21 21 21 21 22 22 22 22 22 22 22 22 22 23 24 25 27 27 28 28 28 29 29 30 30 30 31

3.5.13. Upravljanje kanalizacionim muljem-----------------------------------------------------------------3.6. DJELATNOSTI KOJE SE ODVIJAJU U OKVIRU RECIKLANIH DVORITA I TRANSFER STANICA U CILJU PRIVREMENOG SKLADITENJA OTPADA------------3.6.1. Reciklana dvorita i djelatnosti u okviru reciklanih dvorita------------------------------------3.6.2. Razdvajanje i reciklaa----------------------------------------------------------------------------------3.6.3. Zelena i ekoloka ostrva---------------------------------------------------------------------------------3.6.4. Pretovarne (transfer) stanice za lokalno stanovnitvo-----------------------------------------------3.6.5. Kompostiranje--------------------------------------------------------------------------------------------3.7. EKONOMSKO FINANSIJSKA ANALIZA POSLOVANJA JKP KOTOR (SA CIJENAMA I POKRIEM TROKOVA)-------------------------------------------------------3.8. OCJENA STANJA-----------------------------------------------------------------------------------------4. PLAN ZA 2010 2014.GODINU------------------------------------------------------------------------4.1. PROCJENA BUDUIH KOLIINA KOMUNALNOG OTPADA--------------------------------4.2. PROGRAM SAKUPLJANJA OTPADA IZ DOMAINSTAVA I PROIZVODAA OTPADA KOJI NE PODLIJEU OBAVEZI DONOENJA PLANA-----4.3. PROGRAM SAKUPLJANJA OPASNOG OTPADA IZ DOMAINSTAVA I PROIZVOAA OTPADA KOJI NE PODLIJEU OBAVEZI DONOENJA PLANA----4.4. KONANO ZBRINJAVANJE OTPADA-ODLAGANJE NA SANITARNOJ DEPONIJI----4.4.1. Predlog upravljanja otpadom na deponiji------------------------------------------------------------4.4.2. Predlog sistema za izdvajanje i korienje biogasa sa deponije-----------------------------------4.4.3. Predlog sistema zahvatanja ocjednih voda nastalih na deponiji-----------------------------------4.4.4. Kontrola buke i mirisa u cilju osiguranja zatite od njihovog irenja sa lokacije---------------4.5. MJERE ZA SPRJEAVANJE NASTAJANJA ILI SMANJENJA KOLIINE OTPADA I NEGATIVNIH UTICAJA NA IVOTNU SREDINU-----------------------------------------------4.6. SANACIJA NEUREENIH ODLAGALITA-------------------------------------------------------4.7. UPRAVLJANJE POSEBNIM VRSTAMA OTPADA-----------------------------------------------5. INSTITUCIONALNE PROMJENE--------------------------------------------------------------------5.1. PODJELA ODGOVORNOSTI I DECENTRALIZACIJA------------------------------------------5.2. JAANJE INSTITUCIONALNE STRUKTURE I SEKTORSKA INTEGRACIJA-------------5.3. REGIONALNO POVEZIVANJE----------------------------------------------------------- -----------5.4. UKLJUIVANJE PRIVATNOG SEKTORA I RESTRUKTUIRANJE JKP KOTOR-------6. DINAMIKA FINANSIRANJA I IZVORI FINANSIJSKIH SRESTAVA----------------------6.1. INVESTICIONI TROKOVI ZA OPREMU------------------------------------------- --------------6.2. INVESTICIONI TROKOVI DEPONIJE-------------------------------------------------------------6.3.ZAKLJUNO O INVESTICIJAMA--------------------------------------------------------------------7. RAZVIJANJE JAVNE SVIJESTI O UPRAVLJANJU OTPADOM-------------- -------------8. AKCIONI PLAN SA DINAMIKOM REALIZACIJE------------------------------- --------------PRILOG 1--------------------------------------------------------------------------------------------------------

31 31 31 32 33 33 34 34 38 40 40 41 42 43 43 44 45 46 47 49 52 54 55 55 56 57 59 60 61 62 62 63 65

2

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20141. UVOD Zakonom o upravljanju otpadom (Sl. list RCG, br.80/05 i Slubeni list CG 73/08) Crna Gora se opredijelila da poslove sakupljanja, privremenog skladitenja, prevoza, obrade i odlaganja otpada organizuje uz potovanje principa: odrivog razvoja, blizine, (regionalnog upravljanja otpadom), preventivnog djelovanja ''zagaiva plaa'' i potovanja redosleda u praksi upravljanja otpadom. Ovim zakonom je utvreno da se upravljanje otpadom vri u skladu sa dravnim i lokalnim planovima upravljanja otpadom. Optinski plan upravljanja otpadom (u daljem tekstu Plan) predstavlja osnovni dokument kojim se odreuju srednjoroni ciljevi i obezbjeuju uslovi za racionalno i odrivo upravljanje otpadom u optini Kotor. Pored Zakona o upravljanju otpadom, okvir za pripremu ovog plana su: Nacionalna politika upravljanja otpadom i Strateki master plan za upravljanje otpadom na republikom nivou i Plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008-2012 godine. Optina Kotor donosi Plan upravljanja otpadom za period od 2010 - 2014. godine (u daljem tekstu: Plan), koji sadri sljedee: 1) ocjenu stanja upravljanja otpadom; 2) ciljeve upravljanja otpadom; 3) dugorone i kratkorone mjere u upravljanju otpadom u planskom periodu sa dinamikom realizacije; 4) okvirna finansijska sredstva za izvrenje plana; 5) nain realizacije i subjekte odgovorne za realizaciju; 6) razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom. 1.1. CILJEVI PLANA Provoenje glavnih ciljeva Nacionalne politike upravljanja otpadom i Stratekog master plana, postavljenih do 2014. godine u Crnoj Gori obezbijedie se doslijednom realizacijom Dravnog plana upravljanja otpadom i optinskih planova. Cilj Lokalnog plana je da se smanji negativan uticaj otpada na zdravlje ljudi i kvalitet stanja ivotne sredine, pobolja efikasnost korienja resursa i saniraju negativni efekti upravljanja otpadom u prethodnom periodu na podruju optine Kotor. Ostvarenjem ovog cilja poslovi upravljanja otpadom organizovae se na nain koji je u skladu sa evropskim standardima i direktivama. Osnovni zadatak Lokalnog plana u razdoblju od 2010 2014. godine je provoenje glavnih stratekih odrednica upravljanja otpadom na teritoriji optine Kotor i to: - uspostavljanje integralnog sistema upravljanja otpadom koji se zasniva na: poveanju koliine otpada koji se sakuplja, smanjenju koliine otpada koji se odlae, uvoenju reciklae, - sanacija i zatvaranje postojeih odlagalita, - sanacija "crnih taaka", odnosno lokacija visoko optereenih otpadom, - razvoj i uspostavljanje meuoptinske (regionalne) sanitarne deponije, sa ponovnom upotrebom ili odstranjivanjem otpada prije konanog zbrinjavanja ili odlaganja. 1.2. OSNOVNI PRINCIPI UPRAVLJANJA OTPADOM Principi koji se moraju uzeti u obzir prilikom uspostavljanja i implementacije plana upravljanja otpadom su: Odrivi razvoj potovanjem ovog principa stvaraju se pretpostavke za odrivo upravljanje otpadom to znai efikasnije korienje resursa i smanjenje koliina proizvedenog otpada, a kada je ve proizveden, postupanje sa njim na nain koji e doprinijeti optim ciljevima1

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014 odrivog razvoja. Princip blizine otpad treba tretirati ili odloiti to je mogue blie mjestu njegovog nastanka. Princip ima za cilj da se izbjegnu neeljeni uticaji transporta otpada na ivotnu sredinu. Ovaj princip, meutim, zavisi od lokalnih uslova i mora se uspostaviti ravnotea ovog principa i ekonominosti, to najee podrazumijeva regionalno organizovanje poslova upravljanja otpadom. Princip predostronosti, odnosno prevencije znai da ukoliko postoji mogunost ozbiljne ili nepovratne tete, nedostatak pune naune pouzdanosti ne moe biti razlog za nepreduzimanje mjera za spreavanje degradacije ivotne sredine. Princip ''zagaiva plaa'' predstavlja opredjeljenje da zagaiva mora da snosi pune trokove za posljedice svog djelovanja. Trokovi proizvodnje, tretmana i odlaganja otpada moraju biti sadrani u cijeni usluge. Princip potovanja hijerarhije upuuje na obavezu potovanja redosleda prioriteta u upravljanju otpadom: prevencija stvaranja otpada; ponovna upotreba proizvoda za istu ili drugu namjenu; reciklaa korienje otpada kao sirovine; iskorienje otpada kroz kompostiranje, proizvodnju energije i sl; deponovanje ili spaljivanje otpada koji se nije mogao na drugi nain obraditi. INSTITUCIONALNI I ZAKONODAVNI OKVIR U OBLASTI UPRAVLJANJA OTPADOM

2.

U rjeavanju problema u upravljanju otpadom, praktina iskustva nedvosmisleno govore da se ova pitanja ne mogu uspjeno rjeavati parcijalno. S tim u vezi, optina Kotor mora omoguiti usaglaenost odnosa i sinhronizovano funkcionisanje u ovoj oblasti i stalnu i kontinuiranu saradnju i koordinaciju svih nadlenih subjekata na cijelom svom prostoru. 2.1. UESNICI U DONOENJU ODLUKA (INSTITUCIONALNI OKVIR) Integralnim pristupom ovom pitanju postiu se najbolji rezultati u upravljanju otpadom. Zbog toga je vano obezbijediti odgovarajui zakonodavni i institucionalni okvir. Dravni nivo - sistem zatite i unapreivanje ivotne sredine; - pripremu i implementaciju politike i strategije i zakonodavnog okvira u oblasti upravljanja otpadom, kao i priprema Dravnog plana upravljanja otpadom i drugih programa i planova; - uspostavljanje standarda za tretman otpada, postupak izdavanja dozvola, tehnike standarde postrojenja za tretman otpada; - koordinaciju pitanja upravljanja otpada sa drugim ministarstvima i institucijama; - upravljanje i koordinaciju projekata o otpadu finansiranih iz nacionalnih i meunarodnih izvora; - izdavanje dozvola postrojenjima za tretman otpada, ukljuujui reciklau; - inspekciju i uestvovanje u ekolokim kontrolama; Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodoprivrede je odgovorno za: - zatitu i upotrebu poljoprivrednog zemljita; - kontrolu otpada ivotinjskog porijekla; - reim voda;2

Ministarstvo nadleno za zatitu ivotne sredine je odgovorno za:

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014- zatitu voda. Ministarstvo ekonomije je odgovorno za rudarstvo, energetiku i geoloka istraivanja; Ministarstvo ureenja prostora i zatite ivotne sredine je odgovorno za urbnistiko i prostorno planiranje; Ministarstvo zdravlja je odgovorno za zdravstvenu njegu, ukljuujui upravljanje medicinskim otpadom, sanitarne standarde, sanitarnu kontrolu i inspekciju; Ministarstvo rada i socijalnog staranja je odgovorno za socijalno osiguranje; Ministarstvo saobraaja, pomorstva i telekomunikacija je odgovorno za sve vrste transporta; Ministarstvo unutranjih poslova i javne uprave je odgovorno za rad lokalne samouprave; Ministarstvo finansija je odgovorno za donoenje budeta, sistem i politiku poreza, za strana ulaganja, donacije i pomo iz inostranstva; Agencija za zatitu ivotne sredine:

Agencija za zatitu ivotne sredine je nezavisno tijelo koje se bavi sprovoenjem i primjenom zakona, monitoringom ivotne sredine, inspekcijskim nadzorom, izdavanjem dozvola, primjenom procedura. Uloga agencije u odrivom upravljanju otpadom je, takoe, da prikuplja podatke i priprema izvjetaje o stanju u oblasti upravljanja otpadom nadlenim meunarodnim organizacijama, prije svih, organizacijama Evropske unije. Lokalni nivo

Optina Kotor kao jedinica lokalne samouprave je odgovorna za razvoj i primjenu politike upravljanja otpadom na lokalnom nivou kroz: - usvajanje programa i planova upravljanja otpadom na svojoj teritoriji, - zajednike programe izmeu dvije ili vie optina, - procjenu proizvodnje otpada, - plan sakupljanja i transporta (pokrivanje svih naselja, optimizacija uestalosti i ruta), - restrikciju proizvodnje otpada, - poboljanje osposobljenosti JKP-a (obezbjeenje kontejnera, vozila itd.) - uvoenje prakse i sistema za odvajanje reciklanih materijala, biorazgradivog otpada, kabastog otpada i opasnog otpada; - izgradnja javnih centara za upravljanje otpadom (mjesta za prijem i privremeno skladitenje) - unapreivanje sistema dozvola; - informisanje javnosti. Preduzea

Poznata je injenica da u optini Kotor kao i u ostalim jedinicama lokalne samouprave u Crnoj Gori, poslovi sakupljanja, transporta i odlaganja otpada organizovani su u okviru javnih komunalnih preduzea. Optine izvravaju propise koje donosi Drava i sama optina, obezbjeuju finansijske uslove za obavljanje svojih aktivnosti, usvajaju kratkorone i dugorone programe aktivnosti i obezbjeuju dio sredstava za njihovu realizaciju, odreuju cijene komunanih usluga. Jedinice lokalne samouprave vre inspekcijske poslove, naplatu taksi i izricanje novanih kazni, izdaju dozvole za sakupljanje i tretman komunalnog otpada na lokalnom nivou.3

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014Upravljanje komunalnim otpadom, na nain predvien Stratekim master planom, zahtijeva potpunu specijalizaciju, visok stepen obavijetenosti iz ove oblasti, visoke trokove odravanja objekata i opreme, velika ulaganja u moderna tehnoloka rjeenja i visoke operativne trokove. Optimalna rjeenja, u dijelu deponovanja otpada u skladu sa direktivama EU, se postiu izgradnjom meuoptinskih deponija sa reciklanim centrima, vodei pri tome rauna o interesima graana. Ukljuenje privatnog sektora

Shodno Zakonu o komunalnim djelatnostima poslove sakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada, pored javnih mogu obavljati i privredna drutva i preduzetnici. Ukljuenje privatnog sektora u obavljanju ovih poslova treba da poiva na: - transparentnosti procesa povjeravanja obavljanja navedenih poslova; - adekvatnoj tehnikoj i organizacionoj osposobljenosti preduzea ili preduzetnika; - efektivnom regulisanju partnerskih aranmana; - zakljuivanju adekvatnih ugovora sa privatnim partnerom na bazi jasno definisanih odnosa, monitoringa i kontrole. Stvorene zakonske pretpostavke za uee privatnog sektora imaju za cilj uvoenje trinih principa u obavljanju navedenih poslova, ime se omoguava unapreenje konkurencije izmeu javnog i privatnog sektora. 2.2. POSTOJEE ZAKONODAVSTVO U DRAVI U pripremi plana potovane su odredbe zakonskih i podzakonskih propisa kao i direktive EU koje se odnose na oblast upravljanja otpadom. 2.2.1. Nacionalni propisi Zakon o upravljanju otpadom definie naine i klasifikaciju otpada, propisuje postupke upravljanja otpadom i stvaranje uslova za upravljanje otpadom, sadraj i postupak donoenja planova upravljanja otpadom, odgovornost i obaveze upravljanja otpadom, nain upravljanja posebnim vrstama otpada (otpadna ulja, baterije i akumulatori, otpadne gume, otpadna vozila, elektrini i elektronski otpad, otpadna ambalaa), kao i nain upravljanja ostalim vrstama otpada (medicinski i veterinarski otpad, kanalizacioni mulj, graevinski otpad), postrojenja za spaljivanje otpada kao i neka druga pitanja. Opredeljenja ugraena u Zakon o upravljanju otpadom su preduslov da se oblast upravljanja otpadom regulie u skladu sa direktivama i standardima koji vae u zemljama lanicama EU. Ostvarivanje ovog cilja zahtijeva izmjene u ponaanju svih subjekata i nosilaca odgovornosti za upravljanje otpadom. Ostali nacionalni propisi koji imaju uticaja na pitanja upravljanja otpadom: - Zakon o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. list RCG, br. 80/05), - Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. list RCG, br.80/05), - Zakon o integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja ivotne sredine (Sl. list RCG, broj 80/05), - Zakon o zatiti vazduha (Sl. list RCG, broj 25/10), - Zakon o vodama (Sl. list RCG, br. 27/07), - Zakon o ivotnoj sredini (Sl. list CG, br. 48/08), - Zakon o zatiti prirode (Sl. list CG, br.51/08), - Zakon o zatiti od buke u ivotnoj sredini (Sl. list CG, br.45/06),4

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014- Zakon o komunalnim djelatnostima (Sl. list RCG, br. 12/95), - Zakon o upravljanju otpadom (SL. List RCG, br. 80/05 i SL. List CGbr 73/08), - Uredba o kriterijumima, visini i nainu plaanja posebne naknade za upravljanje otpadom (Sl.list CG, br. 11/09 i 46/09), - Uredba o visini naknada, nainu obrauna i plaanja naknada zbog zagaivanja ivotne sredine (Slubeni list RCG, br. 26/97, 9/00 i 52/00 i Slubeni list CG, broj 33/08), - Pravilnik o sadrini elaborata o procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl.list CG, br. 14/07), - Pravilnik o bliim karakteristikama lokacije, uslovima izgradnje, sanitarno-tehnikim uslovima, nainu rada i zatvaranja deponija za otpad, strunoj spremi, kvalifikacijama rukovodioca deponije i vrstama otpada i uslovima za prihvatanje otpada na deponiji (Sl. list CG, br. 84/09), - Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehnikim uslovima za isputanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, nainu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadraju izvjetaja o utvrenom kvalitetu otpadnih voda (Sl. list CG, br. 09/10), - Pravilnik o bliim uslovima koje treba da ispunjava komunalni kanalizacioni mulj, koliine, obim, uestalost i metode analize komunalnog kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i uslovima koje treba da ispunjava zemljite planirano za njegovu primjenu (Sl. list CG, br. 89/09), - Pravilnik o klasifikaciji otpada i o postupcima njegove obrade, prerade i odstranjivanja (Sl. list CG, br. 86/09), - Uredba o kriterijumima, visini i nainu plaanja posebne naknade za upravljanje otpadom (Sl. list CG, br. 11/09 i 46/09), - Uredba o nainu i postupku prijave stavljanja ambalae i upakovanih proizvoda na trite, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpadne ambalae i rada tog sistema (Sl. list CG, br. 09/10) - Uredba o nainu i postupku prijave stavljanja elektrinih i elektronskih proizvoda na trite, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpada od elektrinih i elektronskih proizvoda i rada tog sistema (Sl. list CG, br. 09/10) - Uredba o nainu i postupku prijave stavljanja guma na trite, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpadnih guma i rada tog sistema (Sl. list CG, br. 09/10) - Uredba o nainu i postupku prijave stavljanja vozila na trite, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade otpadnih vozila i rada tog sistema(Sl. list CG, br.09/10) - Uredba o nainu i postupku prijave stavljanja baterija i akumulatora na trite, osnivanja sistema preuzimanja, sakupljanja i obrade istroenih baterija i akumulatora i rada tog sistema (Sl. list CG, br. 15/10) - Pravilnik o postupanju sa otpadnim uljima (Sl. list CG, br. 21/10) Ostalo: Nacionalna politika upravljanja otpadom (2004) Strateki Master plan za upravljanje otpadom na republikom nivou (2005.) U Stratekom Master planu upravljanja otpadom na republikom nivou prikazana je mrea meuoptinskih deponija za odlaganje vrstog komunalnog otpada. U skladu sa tim konceptom predviena je zajednika meuoptinska sanitarna deponija za optine Kotor, Tivat i Budvu. Plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008-2012. godine Dravni plan upravljanja otpadom koji je donjela Vlada Crne Gore, 14.02.2008, predstavlja osnovni dokument kojim se odreuju srednjoroni ciljevi i obezbjeuju uslovi za racionalno i odrivo upravljanje otpadom u Crnoj Gori, sadri sledee:5

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014- ocjenu stanja upravljanja otpadom, ciljeve upravljanja otpadom dugorone i kratkorone mjere u upravljanju otpadom u planskom periodu sa dinamikom realizacije, okvirna finansijska sredstva za izvrenje plana, nain realizacije i subjekte odgovorne za realizaciju, razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom. Prostorni plan Crne Gore za period do 2020. godine

2.2.2. Optinski propisi Odluka o odravanju istoe (Sl. list Optine Kotor, br. 08/98) Odluka o optim uslovima za vrenje komunalnih djelatnosti (Sl. list Optine Kotor, br. 01/96) Odluka o ureenju grada i naselja optine Kotor (Sl. list Optine Kotor, br. 02/06) Odluka o komunalnoj policiji (Sl. list Optine Kotor, br. 05/06)

Ovim odlukama propisano je da se otpad sa javnih povrina sakuplja na selektivan nain u posude za separatno odlaganje otpada i definisane su obaveze pravnih i fizikih lica u pogledu iznoenja, odvoza i deponovanje otpada sa javnih povrina i kunog otpada. 2.3. Zakonodavstvo Evropske Unije Direktive EU su pravne instrukcije za usklaivanje nacionalnih propisa, pa su samim tim i obavezujue pravne norme EU u pogledu ciljeva koji se trebaju postii. Direktive za upravljanje otpadom mogu se podijeliti u etiri kategorije direktiva, u zavisnosti od toga to propisuju: a. okvir upravljanja otpadom (okvirna direktiva o otpadu), b. posebne tokove otpada c. transfer otpada, (uredba o nadzoru i kontroli otpreme otpada unutar podruja, na podruju i s podruja Evropske unije) i d. objekti za obradu i odstranjivanje otpada. a. Novu okvirnu direktivu o otpadu 2008/08EC, usvojio je Evropski parlament u decembru mjesecu 2008. godine. Direktiva definie hijerarhiju postupanja s otpadom sledeim redosledom: prevencija ponovno korienje reciklaa energetsko iskoriavanje odstranjivanje otpada na sanitarnoj deponiji. Ovako uspostavljenoj hijerarhiji odstranjivanje otpada na deponiji je zadnja opcija, poto su sve prethodne u potpunosti iskoriene. Direktivom su postavljeni ciljevi vezani za reciklau otpada do 2020. godine 50% od ukupno prikupljenog komunalnog otpada se mora reciklirati i 70% od ukupno prikupljenog graevinskog otpada. b.Direktive za posebne tokove otpada Direktiva 2004/12/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 11.februara 2004.godine kojom se dopunjuje Direktiva 94/62/EC o ambalai i ambalanom otpadu Direktiva 2000/53/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 18.septembra 2000.godine o istroenim vozilima (ELV) Direktiva 2002/96/EC Evropskog Parlamenta i Evropskog Saveta od 27.januara o otpadu od elektrine i elektronske opreme (WEEE) Direktiva 2006/66/EC o baterijama i akumulatorima i otpadnim baterijama i akumulatorima (kojim se ukida Direktiva 91/157/EEC) Direktiva 96/59/EC o odlaganju PCB i PCT (polihloriranih bifenila i polihloriranih terfenila)6

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014 Direktiva 2004/35/EC Evropskog parlamenta i Savjeta od 21. aprila 2004. god. o odgovornosti za ivotnu sredinu u vezi s prevencijom i rehabilitacijom tete nastale u ivotnoj sredini c. Direktiva 259/93/EEC za nadzor i kontrolu otpremanja otpada d. Direktive za obradu i odstranjivanje otpada Direktiva 1999/31/EC o deponijama otpada, Direktiva 2000/76/EC o spaljivanju otpada, Direktiva 2008/1/EC o integrisanom spreavanju i kontroli zagaivanja ivotne sredine 2.4. Uee javnosti u donoenju odluka Iskustva prije poetka izgradnje sanitarne deponije ''Lovanja'' nedvosmisleno su pokazala da se reakcija javnosti ponekad manifestuje kao prepreka i smetnja za usvajanje i implementaciju strategije o integralnom upravljanju otpadom i neophodnih promjena u postojeoj praksi upravljanja otpadom ili razvoja novih postrojenja. U sluaju izgradnje novih postrojenja, javnost razliito reaguje. To je razlog iz kojeg proistie potreba razvoja i implementacije sveobuhvatnog programa za stalnu komunikaciju i konsultacije sa javnou i drugim uesnicima prije i za vrijeme implementacje ovog plana u dijelu koji se odnosi na rjeenje lokacije za meuoptinsku (regionalnu) sanitarnu deponiju. 2.5. ZNAENJE IZRAZA U Planu su korieni izrazi dati Zakonom o upravljanju otpadom, Zakonom o zatiti ivotne sredine i Direktivama EU. 1) Otpad je svaka materija ili predmet koji je vlasnik odbacio ili je duan da odbaci; 2) Komunalni otpad je otpad nastao u domainstvima, kao i drugi otpad koji je po svojim svojstvima slian otpadu nastalom iz domainstva; 3) Opasni otpad je svaki otpad koji sadri elemente i jedinjenja koji imaju neke od sledeih svojstva: eksplozivnost, reaktivnost, zapaljivost, nadraivost, tetnost, toksinost, infektivnost, kancerogenost, mutagenost, svojstvo oksidiranja, svojstvo nagrizanja i otputanja otrovnih gasova hemijskom ili biolokom reakcijom; 4) Ambalani otpad je ambalaa preostala nakon raspakivanja proizvoda, a obuhvata sve proizvode, koji slue za zatitu, rukovanje, plasman i prodaju drugog proizvoda; 5) Industrijski otpad je otpad koji je nastao u proizvednim procesima u industriji i zanatstvu, a razlikuje se od komunalnog otpada po sastavu i karakteristikama; 6) Medicinski otpad predstavlja otpad nastao u medicinskim ustanovama u pruanju zdravstvenih usluga, vrenjem naunih eksperimenata i istraivanja u oblasti medicine; 7) Proizvoa medicinskog otpada je svaka ustanova, pravno ili fiziko lice, koja se bavi pruanjam zdravstvenih usluga, vrenjem istraivanja i eksperimenata iz date oblasti; 8) Infektivni otpad je opasan medicinski otpad koji u sebi sadri tetne mikroorganizme koji mogu dovesti u opasnost zdravlje ljudi i ivotinja; 9) Farmaceutski otpad su ljekovi i njihova primarnu ambalaa koji su istekom roka postali neupotrebljivi u medicini; 10) Veterinarski otpad je otpad nastao ispitivanjem i lijeenjem ivotinja ili pruanjem veterinarskih usluga, kao i otpad nastao prilikom naunih ispitivanja i eksperimenata vrenim na ivotinjama; 11) Neopasni otpad je otpad koji po sastavu i svojstvima nema neku od karakteristika opasnog otpada;7

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-201412) Inertni otpad je otpad kod kojeg nije mogue izazvati znaajnu fiziku, hemijsku ili bioloku promjenu, koji se ne moe rastvoriti, koji ne zagauje ivotnu sredinu, ne kodi zdravlju ljudi i ne utie tetno na stvari sa kojima doe u kontakt, vrijednost opasnih supstanci u ocjednoj vodi inertnog otpada i ekotoksinost ocjedne vode ne ugroava kvalitet povrinske i podzemne vode; 13) Graevinski otpad je otpad nastao prilikom izgradnje, odravanja i ruenja graevinskih objekata; 14) Elektrini i elektronski otpad (EE-otpad) je elektrina ili elektronska oprema koju je korisnik odbacio, a koja je utvrena katalogom otpada; 15) Auto otpad su vozila van upotrebe, djelovi vozila koji nijesu za upotrebu, a koje je vlasnik odbacio; 16) Otpadna ulja su maziva ili industrijska ulja koja se ne mogu koristiti za prvobitnu namjenu, naroito ulja iz motora sa unutranjim sagorijevanjem, ulja za mjenja, ulja za turbine, ulja za hidrauliku i druga industrijska ulja i maziva; 17) Poljoprivredni otpad je otpad nastao u poljoprivrednim domainstvima u povrtnjacima, vonjacima, vinogradima, batovanstvu, itd; 18) Biorazgradivi otpad je otpad koji se aktivnou aerobnih i anaerobnih mikroorganizama razlae; 19) Kanalizacioni mulj je mulj nastao u postupku preiavanja otpadnih voda; 20) Primjena komunalnog kanalizacionog mulja je rasprostiranje komunalnog kanalizacionog mulja po povrini zemljita, njegovo deponovanje ili primjena u drugim procesima bez ugroavanja ivotne sredine u cilju ponovnog korienja; 21) Ocjedne vode su vode koje nastaju na deponijama komunalnog ili industrijskog otpada; 22) Biogas deponije je gas koji nastaje zbog razlaganja otpada i ine ga prevashodno metan (CH4) i ugljen-dioksid (CO2); 23) PCB su polihlorisane bifenile, polihlorisane terfenile, monometiltetra-hlorodifenil metane, monometildihlorodifenil metane, monometildibromodifenil metane i smjee koje sadre neku od pomenutih supstanci u ukupnoj koliini veoj od 0,005 % teine jedinjenja u kome se nalaze; 24) Posebne vrste otpada su: PSB otpad, otpadna ulja, baterije i akumulatori, otpadna vozila, otpad od elektrinih i elektronskih proizvoda, komunalni mulj. 25) Deponija je sanitarno tehniki ureen prostor na kojem se, uz primjenu odgovarajuih tehnolokih postupaka, vri odstranjivanje otpada; 26) Rukovodilac deponije je lice odgovorno za organizovanje i obavljanje poslova na deponiji; 27) Rukovodilac postrojenja za spaljivanje je lice odgovorno za organizovanje i obavljanje poslova u postrojenju za spaljivanje otpada; 28) Smetlite je povrina na kojoj se nekontrolisano odlau razliite vrste neopasnog i opasnog otpada, bez primjene mjera za sprijeavanje zagaivanja ivotne sredine; 29) Neureeno odlagalite je odlagalite na koje neko naselje, vie domainstava ili pojedina domainstva unutar nekog naselja, odlau proizveden otpad na nekontrolisan nain; 30) Sanacija je skup propisanih mjera i aktivnosti kojima se nadomjetava stanje ivotne sredine koje je bilo prije nastanka tete, odnosno zagaenja ivotne sredine; 31) Pretovarne (transfer) stanice predstavljaju mjesto gdje e se otpad isporuuje radi razvrstavanja prije transfera do drugog mjesta za reciklau, preradu ili odstranjivanje; 32) Reciklano dvorite je prostor namjenjen razvrstavanju i privremenom skladitenju, na kojem graani mogu odlagati razne vrste otpada; 33) Zelena ostrva, ili sabirne take, su mjesta gdje se primarno izdvajanje reciklabilnih komponenti iz otpada (izdvajanje na mjestu nastanka) vri postavljanjem zasebnih kontejnera za papir, staklo, limenke, plastiku i sl. na lokacijama kojima se slui vie stambenih jedinica; 34) Reciklani centri (reciklane stanice ) su mjesta ili postrojenje gdje se vri selekcija i obrada otpada (drobljenje, kidanje i presovanje) ; 35) Integralna prevencija i kontrola zagaenja (IPPC) je zamiljena da sprijei, ili gdje je to nemogue smanji zagaenje, iz svih industrijskih ili drugih postrojenja za upravljanje otpadom, putem izdavanja dozvola a zasnovana na primjeni najboljih dostupnih tehnika;8

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-201436) Kompost je zrnasti materijal koji je nastao u procesu kompostiranja i slui sa poboljanje fizikih i hemijskih osobina zemljita; 37) Kompostiranje je aerobni mikrobioloki proces u kojem se organski otpad pretvara u stabilan zrnasti materijal-kompost; 38) Aerobno razlaganje mikrobioloki proces razgradnje organskog materijala uz prisustvu kiseonika; 39) Anaerobno razlaganje mikrobioloki proces razgradnje organskog materijala bez prisustva kiseonika; 40) Upravljanje otpadom je spreavanje, smanjenje, ponovno korienje, sakupljanje, prerada i odstranjivanje otpada, ukljuujui i nadzor tih postupaka i nadzor poslije njihovog odstranjivanja; 41) Odrivo upravljanje otpadom efikasno korienje materijalnih resursa, smanjenje koliine otpada koji se proizvodi, a kad je otpad ve proizveden, postupak sa njim u skladu sa ciljevima aktivnog doprinosa odrivog razvoja; 42) Odrivi razvoj je razvoj drutva koji kao takav moe da zadovoljava potrebe sadanjosti i mogunost da budue generacije zadovolje svoje potrebe uz dugorono ouvanje segmenata ivotne sredine; 43) Katalog otpada je popis otpada prema svojstvima i mjestu nastanka, razvrstan na grupe, podgrupe i vrste otpada, sa popisom djelatnosti koje proizvode otpad; 44) Reciklaa je prerada otpada koja obuhvata preradu materija i materijala sadranih u otpadu radi dobijanja supstanci i materijala u svrhu daljeg korienja ukljuujui i organsku reciklau, osim za proizvodnju energije. Prerada otpada se vri u isti ili razliiti proizvod; 45) Ponovna upotreba otpada je djelatnost koja ne ugroava ivot i zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, a koja obuhvata korienje otpada u cjelini ili djelimino, odnosno izdvajanje i korienje materija i materijala radi proizvodnje energije; 46) Organska reciklaa je aerobna prerada, ukljuujui i preradu u gnojivo ili anaerobnu preradu bioloki razgradivog otpada u kontrolisanim uslovima i pod uticajem mikroorganizama za proizvodnju organske materije ili metana; 47) Sakupljanje otpada je pripremanje otpada za prevoz do mjesta obrade, a naroito ubacivanje otpada u kontejnere, sortiranje i skladitenje; 48) Odstranjivanje otpada je postupak pripreme za odstranjivanje i odstranjivanje otpada koji nije mogue preraditi; 49) Odlaganje otpada je jedan od postupaka odstranjivanja pri kojem se vri punjenje deponije otpadom; 50) Skladitenje otpada je privremeno skladitenje kod proizvaaa otpada ili prilikom sakupljanja otpada prije njegovog prevoza, kao i skladitenje otpada prije postupka njegove prerade ili odstranjivanja; 51) Obrada otpada je fiziki, termiki, hemijski ili bioloki postupak prerade ili odstranjivanja otpada, ukljuujui njegovo sortiranje, kojim se vri promjena karakteristika otpada, ukljuujui i klasifikaciju; 52) Prerada otpada je postupak obrade otpada sa namjenom korisne upotrebe otpada i njegovih komponenti. Pod preradom otpada smatra se priprema otpada za ponovnu upotrebu, reciklaa supstanci iz otpada, spaljivanje otpada radi energetskog iskoriavanja i prerade u gorivo; 53) Spaljivanje otpada je oksidacioni proces prerade otpada, ukljuujui sagorijevanje, proizvodnju gasa (gasifikaciju) i razlaganje otpada, kao i pirolitiko razlaganje, izvreno u specijalnim objektima ili uz pomo specijalne opreme; 54) Vlasnik otpada je proizvoa otpada ili pravno i fiziko lice koje raspolae otpadom; 55) Proizvoa otpada je pravno ili fiziko lice ija djelatnosti dovodi do nastajanja otpada ili koji vri prethodnu preradu, mijeanje ili druge postupake kojima se mijenja sastav ili svojstva otpada; 56) Postrojenje za spaljivanje otpada je postrojenje za termiku obradu otpada; 57) Upravljanje otpadom je postizanje pune kontrole nad svim tokovima otpada od njegovog nastanka do konanog zbrinjavanja; podrazumjeva sprjeavanje, smanjenje, ponovno korienje,9

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014sakupljanje, prevoz, prerada i odstranjivanje otpada, ukljuujui kontrolu poslije njegovog odstranjivanja; 58) Odrivo upravljanje otpadom je efikasno korienje materijalnih resursa, smanjenje koliine otpada koji se proizvodi, a kad je otpad proizveden, postupanje sa njim na nain koji aktivno doprinosi ekonomskim, socijalnim i ekolokim ciljevima odrivog razvoja; 59) Regioni za upravljanje otpadom su prostorne cjeline koje obuhvataju dvije ili vie susjednih optina koje zajedniki upravljaju otpadom na meuoptinskom nivou; 60) ivotna sredina je prirodno okruenje: vazduh, zemljite, voda, more, biljni i ivotinjski svijet; pojave i djelovanje: klima, jonizirajua i nejonizirajua zraenja,buka, vibracije, kao i okruenje koje je stvorio ovjek: gradovi i druga naselja, kulturno-industrijska batina, infrastrukturni i drugi objekti; 61) Zatita ivotne sredine je skup aktivnosti, mjera, uslova i instrumenata kojima se prati, sprijeava, ublaava, i ograniava zagaenje ivotne sredine, uva i odrava prirodna ravnotea, odrivo koriste i unapreuju prirodne i radom stvorene vrijenosti. 62) Zagaivanje ivotne sredine je unoenje zagaujuih materija ili energije u ivotnu sredinu, izazvano ljudskom djelatnou ili prirodnim procesima koje ima ili moe imati tetne posljedice na kvalitet ivotne sredine i zdravlje ljudi; 63) Zagaiva je svako pravno i fiziko lice koje posrednim ili neposrednim djelovanjem ili proputanjem djelovanja uzrokuje zagaenje ivotne sredine i koje je upisano u katastar zagaivaa; 64) Katastar zagaivaa je registar svih vrsta zagaivaa ivotne sredine sa podacima o njihovoj lokaciji, proizvodnim procesima, zagaujuim materijama koje se koriste kao sirovina ili nastaju kao poluproizvod, proizvod ili nusproizvod, dinamika isputanja zagaujuih materija, mjestima ispusta i nainu i postupku njihovog uklanjanja; 65) Zagaujue materije su sve prirodne i vjetake materije, kao i pojave i djelovanja koje remete prirodni sastav, osobine ili integritet ivotne sredine u cjelini; 66) Direktive EU pravne instrukcije EU koje povezuju sve zemlje lanice i moraju biti ugraene u njihovu zakonsku regulativu. 3. POSTOJEE STANJE UPRAVLJANJA OTPADOM Problematika upravljanja otpadom na podruju Optine Kotor uklapa se u stanje koje je trenutno prisutno gotovo u svim sredinama u Crnoj Gori. Sistem upravljanja otpadom ne funkcionie u potpunosti na zakonski ispravan i ekoloki zadovoljavajui nain. Trenutna situacija je nepovoljna jer jedinice lokalne samouprave, pa tako i Optina Kotor pristupaju rjeavanju problema bez dugorone strategije i na nain kako mu to tehnike i finansijske mogunosti dozvoljavaju. Generalno gledano, posledice neprimjerenog upravljanja komunalnim i ostalim vrstama otpada su brojne, od nepovoljnog stanja u prostoru koji je degradiran raznovrsnim otpadom pa do smanjenja kvaliteta okoline i kvaliteta ivljenja, te poveanja nepovoljnih uticaja na zdravlje stanovnitva. Ako se uzme u obzir da dugo godina nije mogla biti zatvorena finansijska konstrukcija za sanaciju postojeih i izgradnju sanitarnih deponija, da je postojala kontrola cijena komunalnih usluga koja nije omoguavala ni prostu reprodukciju tehnikih sredstava rada, da je zakonska regulativa bila neusaglaena sa evropskim standardima, ali i nedosledne primjene one koja je bila na snazi, postojee stanje i nije moglo biti bolje. Od velike je vanosti na ovom mjestu istaknuti i dugo postojanje sindroma NIMBY (Not In My Back Yard-Ne u mom dvoritu) i s time povezane tekoe odabira lokacija za zbrinjavanje komunalnog i proizvodnog otpada. Naravno ovaj sindrom je pratio i NIMET efekt (Not In My Election Time-Ne za vrijeme mog mandata), tj. neodlunost politiara za preduzimanje aktivnosti po pitanju upravljanja otpadom, a posebno kod izbora lokacija za deponovanje otpada. Navedeno nije izuzetak ve svjetska specifinost kada je u pitanju upravljanje s otpadom.10

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014Dakle, postojee stanje u optini Kotor po pitanju upravljanja otpadom karakterie loa praksa koja sa sobom nosi rizike po ivotnu sredinu i zdravlje ljudi, ali i napori da se ovi problemi rijee na sistematian, sveobuhvatan i ekonomski odriv nain. Ciljevi kojima se tei u oblasti upravljanja otpadom su: smanjenje uticaja otpada na zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, zatita prirodnih resursa kroz smanjenje proizvodnje otpada, saniranje negativnih efekata upravljanja otpadom u prethodnom periodu i drugi. Radi ostvarivanja ovih ciljeva Plan predvia da se poslovi upravljanja otpadom organizuju na nain koji je u skladu sa evropskim standardima i direktivama. 3.1. OPTI PODACI O OPTINI KOTOR Kotor je grad primorsko mediteranske regije Crne Gore. Povrina optine je 335 km. Broj stanovnika je u stalnom porastu. Ilustracije radi po popisu 1948. godine u kotorskoj optini je ivelo 14.124 stanovnika. Popisom iz 1971. godine na teritoriji grada je ve 18.917 stanovnika, a po zadnjem popisu 2003. godine u Kotoru ivi 22.947 stanovnika. Gustina naseljenosti po popisu iz 2003. godine je 68,5 stanovnika/km. Najvea naselja po ovom popisu po broju stanovnika su: Dobrota 8.169, kaljari 4.002, Risan 2.083, Kotor (Stari Grad) 1.331, Pranj 1.244. Ostala naselja broje do hiljadu i manje stanovnika. Broj naselja na podruju optine je 56 od ega je gradskih 5 u kojima ivi 13,136 stanovnika to u ukupnom stanovnitvu ini 57,4%, a ostatak od 42.6% ini ruralno stanovnitvo. Naselja kotorske optine sa brojem stanovnika prikazan je donjoj tabeli.Naziv naseljaBIGOVA BRATEII BUNOVII AVORI DOBROTA DONJI MORINJ DONJI ORAHOVAC DONJI STOLIV DRAGALJ DRAIN VRT DUB GLAVATI GLAVATIII GORNJI MORINJ GORNJI ORAHOVAC GORNJI STOLIV GOROVII HAN KAVA KNELAZ KOLUUNJ KOSTANJICA KOTOR KOVAI KRIMOVICA KUBAI LASTVA GRBALJSKA LEDENICE

Broj stanovnika114 52 1 2 8.169 261 257 336 32 59 248 160 69 16 36 10 44 60 443 26 7 127 1.331 81 55 24 428 32

Naziv naseljaLIPCI LJEEVII MALI ZALAZI MALOV DO MIRAC MUO NALJEII PELINOVO PERAST PITET PODBRE PRANJ PRIJERADI RADANOVII RISAN STRP SUTVARA III KALJARI PILJARI TRENJICA UKROPCI UNIJERINA VELIKI ZALAZI VINJEVA VRANOVII ZAGORA ZVEAVA

Broj stanovnika36 150 0 11 80 677 147 71 349 0 119 1.244 25 663 2.083 45 325 94 4.002 8 0 2 20 0 128 133 48 7

Tabela br. 1: Naselja u optini Kotor sa brojem stanovnika

Prosjena starost u godini popisa je 38,1 godina. Prirodni prirataj u 2003. godini imao je negativan trend, brojkama izraen, ivoroenih je bilo 252, a umrlih 255 to ini negativnu prirodnu promjenu -3 to moe biti nagovjetaj da prirodni prirataj nije ili bar nije u presudnoj mjeri inilac11

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014poveanja broja stanovnika. To su u veoj mjeri drugi faktori (migracija stanovnitva doseljavanje). Prema nacionalnoj pripadnosti, struktura stanovnitva optine je sledea: Crnogorci 46.81%, Srbi 30.91%, Hrvati 7.68%, Muslimani 0.46%, Albanci 0.33% Bonjaci 0.07% i ostali 13.74%. Radno aktivnog stanovnitva je 42,8% od ega je zaposleno 25.9% sa prosjenom zaradom od 344,4 EUR - a. Sa ekonomskog stanovita stanovnitvo se moe posmatrati preko dva kriterijuma. Jednu grupu ine svi zaposleni s punim ili djelimino punim radnim vremenom. Drugu grupu (aktivno stanovnitvo) ine svi koji obavljaju neko zanimanje i oni koji nijesu u radnom odnosu (dio u poljoprivredi, zanatstvu, pomaui lanovi porodice i sl.). U Kotoru je vie radno aktivnog nego zaposlenog stanovnitva. Struktura stanovnitva prema djelatnostima, intelektulnom nivou, kulturi ivljenja i starosnoj dobi, dobar je pokazatelj stepena razvijenosti ekoloke svijesti i odraz jaeg ili slabijeg usmerenja odreene sredine prema pojedinim aktivnostima pa i o formiranim navikama sakupljanja i odlaganja individualnog - kunog otpada. Uobiajna je podjela na tri osnovna sektora (primarni, sekundarni i tercijani), ali u novije vrijeme esto se izdvaja i kvartarni sektor, jedini koji obuhvata neprivredne djelatnosti. Na podruju optine jedan dio stanovnitva je zaposlen u sekundarnim djelatnostima, a to su: vaenje kamena, preraivaka industrija, vodosnabdjevanje i graevinarstvo (preko 10%). Najvie zaposlenih je u tercijalnoj delatnosti: trgovini, hotelijerstvu i ugostiteljstvu, saobraaju, skladitenju, vezama i finansijama (oko 50% zaposlenog stanovnitva), dok je kvartalnim djelatnostima: uprava i odbrana, socijalno osiguranje, obrazovanje i razne usluge zaposleno oko 40% od ukupnog broja zaposlenog stanovnitva. Interesantna je injenica da na teritoriji Optine ima vie enske populacije. Od ukupno 22. 947 stanovnika 12.074 je enskog pola, od ega 4.692 pripada radno aktivnom stanovnitvu, 2.914 obavlja odreena zanimanja, a 2.797 ima lina primanja. Vie od polovine enske populacije radi u tercijalnim i kvartalnim djelatnostima. Procesi dubljih drutvenih promjena na globalnom nivou, ali i na podruju nae optine zapoeti krajem 80 - tih i poetkom 90 - tih godina u znaku su nekoliko osnovnih transformacionih procesa koji za sada imaju uglavnom negativne posljedice po kvalitet ivota stanovnika. Prije svega radi se o transformaciji dojueranjih dravnih/drutvenih firmi s obzirom na njihov vlasniki status i sistem upravljanja, formiranje novih prevashodno privatnih firmi i ekspanzivni rast preduzetnitva, bujanje sive ekonomije i velika redistribucija ekonomske moi i na toj osnovi uspostava nove strukture moi, to dovodi do dubljih drutvenih nejednakosti i raslojavanja drutva. U optini dominiraju privatna svojina, domai i strani kapital i oblici organizovanja sa ogranienom odgovornou. Na teritoriji optine ima 7.385 domainstava, a 8.206 stambenih jedinica potencijalnih proizvoaa otpada. Najvei broj stanova odgovara sanitarno higijenskim i savremenim uslovima ivota. Opremljenost instalacijama i pomonim prostorijama neto je povoljnija u gradu nego u ostalim podrujima (prigradskim, vikend i seoskom) gdje oko 15% domainstava nema kupatilo i WC, a oko 8% vodovodne instalacije. Meusobna povezanost naselja na teritoriji optine je uglavnom dobra i ogleda se kroz lokalnu putnu infrastrukturu cca 454 km prikazano je u donjoj tabeli kao i na slici datoj u prilogu P1.Oznaka dionice 1 2 3 4 5 6 Dionica Dragalj-Joviina voda Zveera-CrkviceDragalj Unijerina-ZveeraH.Novi Metkova voda - Crkvice Gornji Morinj-Donji Morinj Kotor Ljuta Duina (km) 6,38 11,52 2,828 9,565 5,27 6,094 irina (m) 3-3 3-6 3-4 3,2-3,2 3-3 4-5 Oznaka dionice 21 22 23 24 25 26 Dionica M2-Stari put-Jugodrvo L 15 Zagora-Popovii Gorade Dub Crkvice Orijen Ledenice Ilii Price - Odoljen - Tunel Vrmac Duina (km) 1,153 3,314 1,647 10,13 1,3 1,2 irina (m)3-3 2-3 3-3 3-3 2-3

12

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20147 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Vidikovac Kotor Trojica- Vrmac Trojica - Gradionica Gorade Mirac Stara fortica Lastva Pobre Radanovii Pobre Ljeevii Murva Glavati Pobre Krimovica Sutvara Bigova Naljeii Pelinovo Radanovii Glavatiii Bigovo L 15 Krimovica Trsteno Jaz Glavatski put Lastva 2,48 4,458 3,772 5,313 12,14 2,47 2,405 5,597 9,419 9,151 2,26 6,83 4,42 1,228 4-6 3-3 4-4 3-3 3-4 3-3 3-3 3-3 3-3 3-7 3-4 3-3 3-4 3-3 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Podi Kolounj Mirac avori Bukova aluga - Malov do Peraev krst - Veliki zalazi Stari most Velika voda Radanovii-Bjelila-Prijeradi Ercegovina Mramor (priob. Podruje) Prolaz kroz Perast Sv Petka Sv Jovan Tunel Vrmac Kalake vode Orahovac Kava Poanii Trenjevo Prijeljen Grakavac Velje zmijino brdo Glavatiii ukovac 1,2 2,5 5,5 5 5 3,5 0,8 1,5 2,675 3 1,5 3,5 3,5 2,55

Tabela br. 2: Lokalni putevi u Optini Kotor

U najveem broju sluajeva radi se o putevima sa asfaltiranim ili betonskim kolovozom uglavnom dobrog i srednjeg stanja. Dio Optine u primorskom akvatoriju od Veriga do Veriga povezan je u najveem dijelu magistralnim i regionalnim putnim pravcima. Stanovnici optine Kotor se sve vie okreu razvoju turizma i djelatnostima vezanim za njega, to u krajnjem moe da dovede do poboljanja jednog segmenta kvaliteta ivota, podizanja nivoa ivotnog standarda. Meutim, imajui u vidu savremeno shvatanje kvaliteta ivota i injenicu da je uslovljen i kvalitetom ivotne sredine i kvalitetom radne sredine, odnosno u svakom smislu kvalitetne turistike ponude, segment upravljanja otpadom je od egzistencijalno razvojnog znaaja. 3.2. KONCEPT CJELOVITOG SISTEMA UPRAVLJANJA OTPADOM Ve se nekoliko decenija pokuava osmisliti sistem upravljanja otpadom kojim e se sprijeiti ne samo ugroavanje okoline nego i samog ovjeka tj. njegovog zdravlja. Rast otpada je uzrokovan porastom ivotnog standarda i potroakih navika, velikim industrijskim rastom koji sa sobom nosi i poveanu proizvodnju otpada ukljuujui i opasan otpad. Nastojanja da se koliina otpada za odlaganje smanji te da se isti zbrine na ekoloki prihvatljiv nain pokrenuta su jo sedamdesetih godina prolog stoljea kada su u EU donese i prve konkretne zakonske odredbe. U zadnjih tridesetak godina osmiljeno je i vie tehniko-tehnoloki postupaka za obradu razliitih vrsta otpada koji su sastavni djelovi sistema upravljanja otpadom na nivou pojedinih gradova odnosno regija. Koncept ''Cjeloviti sistem upravljanja otpadom'' pri tome podrazumijeva provoenje cijelog niza mjera koje se odnose na praenje i postupanje s otpadom od mjesta nastanka pa do mjesta konanog zbrinjavanja. Mjere se odnose na prihvat, reciklau, obradu i zbrinjavanje, i moraju se voditi kriterijima zatite okoline, ekonomskim naelima i drutvenom prihvatljivou. 3.2.1 Osnovne postavke cjelovitog sistema upravljanja otpadom Cjeloviti sistemi upravljanja otpadom imaju osnovi cilj, a to je ostvariti pozitivno djelovanje na okolinu, kako se generisanjem otpada ne bi naruio postojei ekoloki bilans i ravnotea. Navedeno se moe postii samo odgovornim i razumnim postupanjem s proizvedenim otpadom ime se jedino moe jamiti drutveni razvitak u skladu s prirodom, to je terminoloki definisano pojmom odrivog razvoja. U tom smislu osnovne postavke cjelovitog sistema upravljanja otpadom polaze od naela potpunog uvida u tok otpada od mjesta nastanaka pa do mjesta konane obrade13

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014i zbrinjavanja. Izmeu ove poetne i krajnje take postoji cijeli niz mjera koje su u postupku provoenja hijerarhijski podreena jedna drugoj. U skladu s zakonskom regulativom, cjeloviti sistemi upravljanja otpadom definiu zbirne radnje u okviru tehnikih i organizacionih normi koje u skladu sa tehnikim i ekonomskim polazitima ukljuuju sledee hijerarhijske postavke: a) b) c) d) e) Izbjegavanje nastanka otpada, Smanjenje koliina i vrsta otpada, Ponovna upotreba, Reciklaa otpada, Prerada i odstranjivanje otpada,

Navedene postavke definiu cjelovitu, opte prihvaenu univerzalnu koncepciju za postupanje s svim vrstama otpada. Koncept je u potpunosti implementiran na nivou tehnikih propisa i strategija upravljanja otpadom te se u Crnoj Gori postojei sistem upravljanja prikupi i odloi prilagoava navedenom konceptu. Sistem objedinjuje upotrebu velikog broja specifinih mjera i metoda koje su vezane uz prethodno navedene aktivnosti od izbjegavanja i smanjenja koliina otpada, separatnog prikupljanja otpada, upotrebe i reciklae tako prikupljenog otpada, prevoza i privremenog skladitenja otpada, obrade i konanog zbrinjavanja. 3.2.2 Osnovni elementi cjelovitog sistema upravljanja otpadom Svaka mjera ''cjelovitog sistema upravljanja'' ima specifinu ulogu u planiranom sistemu upravljanja otpadom. Za provoenje prethodno navedenih postavki i mjera koje ine teoretsku osnovu cjelovitog sistema upravljanja otpadom potrebno je u praksi definisati elemente za njegovo provoenje. Jednostavna ema s glavnim elementima cjelovitog sistema upravljanja otpadom moe se prikazati na sledei nain:

NASTANAK OTPADA

REC. DVORITA

IZDVAJANJE

POSTUPANJE SA OTPADOM

IZDVAJANJE

EKOLOKA OSTRVA

ODLAGANJE PRIVREMENO SKLADITENJE

PRIJEVOZ

SKUPLJANJE

OBRADA(RECIKLAA, MBO, TERMIKA)

ODLAGANJE

ema br. 1: Integralni (cjeloviti) sistem upravljanja otpadom

14

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014a) Nastanak otpada Otpad nastaje gotovo u svim djelatnostima. Kada je u pitanju komunalni otpad, nastanak se veim dijelom vee uz domainstva, a manjim dijelom na industrijske djelatnosti koje ipak po svojstvima proizvode otpad razliit od komunalnog; b) Postupanje s otpadom Podrazumijeva one aktivnosti manipulacije s otpadom kojima se isti odlae u za to predviene kante i kontejnere. Navedeno ukljuuje i aktivnosti odvojeno prikupljenog dijela otpada putem posebnih posuda (zelena ostrva) ili u za to predvienim mjestima (reciklana dvorita); c) Privremeno odlaganje tj. skladitenje Obavlja se na unaprijed odreenim mjestima u sklopu adekvatnih posuda ili pretovarnih stanica; d) Sakupljanje privremeno skladitenog otpada Ukljuuje radnje njegovog pretovara; e) Prevoz privremeno skladitenog otpada Podrazumijeva radnje prevoz i pretovar otpada u vea/manja vozila do mjesta obrade odnosno konanog zbrinjavanja; f) Prerada otpada Podrazumijeva aktivnosti tretiranja otpada bilo u sklopu pogona za reciklau ili u kompostnim odnosno termikim jedinicama. g) Odlaganje Odlaganje je konano zbrinjavanje u okviru ureenog odlagalinog prostora. Cjeloviti sistem upravljanja komunalnim otpadom ne mora se razumljivo ograniiti samo na upravljanje komunalnim otpadom ve se u isti sistem prema potrebi mogu ukljuiti i drugi proizvodni tokovi otpada sa svojstvima slinim komunalnom otpadu. Meutim komunalni otpad predstavlja praktino jedini tok koji se u veim koliinama pojavljuje svakodnevno, dok se iz industrijskih aktivnosti isti pojavljuje uglavnom arno. Upravljanje komunalnim otpadom poinje na mjestu njegovog nastanaka. Naime u ovoj poetnoj taki cjelovitog sistema upravljanja se postavljaju zahtjevi za smanjenje nastanka otpada koji uveliko zavise od ponaanja pojedinca i drutva u cjelini. U cjelovitom sistemu upravljanja otpadom definisane su kategorije i vrste otpada. Svaka kategorija i vrsta otpada ima zaseban tok obrade i zbrinjavanja. Mnoge korisne komponente otpada mogu se izdvojiti i separatno prikupljati u za to predvienim mjestima. Odvojeno prikupljanje otpada predstavlja polazite savremenog upravljanja i njime se omoguava ouvanje prirodnih resursa (manje sirovina), tednja energije, izbjegava se nastajanje otpada i na taj nain potencijalno zagaenje okoline. U cjelovitom sistemu upravljanja otpadom, dvije su glavne odrednice odvojenog prikupljanja i to: izdvajanje iskoristivih komponenti kao sekundarnih sirovina i izdvajanje materija sa karakteristikama opasnog otpada s ciljem njihove detoksikacije i recikliranja. Odvajanje otpada na mjestu nastanka, podrazumijeva njihovo odlaganje i privremeno skladitenje u posebnim prihvatnim jedinicama. Mijeani komunalni otpad se odlae u za to pripremljene posude i kontejnere koji su rasporeeni u svakoj ulici, ispred kue, odnosno15

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014domainstava. Iskoristive ili problematine komponente takoe se odlau u posude, ali u sklopu posebno opremljenih prostora kao to su reciklana dvorita ili zelena ostrva. Ovi prostori su opremljeni posebnim prihvatnim spremnicima koji su koliinski postavljeni obzirom na broj gravitirajuih stanovnika, odnosno domainstava. Odloeni otpad u spremnicima, prikuplja se putem odgovarajuih kamiona tj. pogodnog voznog parka koji mora biti prilagoen sistemu prikupljanja. Sakupljanje podrazumijeva jednostavne operacije punjenja voznog parka otpadom, koji se odvozi na privremeno skladitenje prema transfer stanici ili direktno na obradu odnosno zbrinjavanje. Obrada prikupljenog komunalnog otpada podrazumijeva postupke mehanike obrade, mehaniko-bioloke obrade, fiziko hemijske obrade, bioloke obrade i razliitih oblika termike obrade. Iz karaktera pojedinih tehnologija za obradu otpada, vidljivo je da iste podrazumijevaju iskoritenje korisnih svojstava u materijalne i energetske svrhe, smanjenje zapremine otpada i uklanjanje njihove eventualne toksinosti. 3.2.3 Osnovni koncept cjelovitog sistema upravljanja otpadom na teritoriji Optine Kotor Koncept sistema upravljanja otpadom na teritoriji optine Kotor zasniva se na regionalnom zbrinjavanju otpada na sanitarnoj deponiji. Deponije predstavljaju krajnju taku cjelovitog sistema upravljanja otpadom koje prihvataju neiskoristive ostatke otpada za konano zbrinjavanje. Tehniki je i ekonomski logino da se uz odlagalita grade i sistemi prerade mijeanog otpada i sistemi prerade reciklibilnih materijala. U jednoj takvoj varijanti, sistem cjelovitog upravljanja otpadom predvien je i za prostor Kotorske optine. Kada je u pitanju Kotor, osnovni koncept cjelovitog sistema upravljanja otpadom Kotora ine redom elementi opisani u taki 3.2.1. kako slijedi: izbjegavanje i smanjivanje koliina otpada, odvojeno skupljanje otpada (primarna reciklaa), skupljanje i prevoz otpada, skladitenje otpada, obrada otpada i odlaganje otpada. Navedeni princip djelovanja sastava s procesnim tokovima je prikazan na donjoj emi :

ema br. 2: Principijelna ema integralnog sistema upravljanja otpadom

16

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20143.3 VRSTE, KOLIINE I MJESTO NASTANKA OTPADA Otpad je svaka materija ili predmet koje je vlasnik odbacio ili je duan da odbaci. Klasifikacijom otpada vri se podjela po grupama, podgrupama i vrstama, a sve u skladu sa porijeklom otpada. Klasifikacija otpada vri se na osnovu kataloga otpada. Karakterizacija otpada je postupak ispitivanja kojim se utvruju fizike, hemijske i bioloke osobine otpada. Na osnovu izvrene karakterizacije, otpad se oznaava u skladu sa Zakonom i Direktivama EU. Vlasnik otpada duan je da vri karakterizaciju za sve vrste otpada, osim za otpad iz domainstva. Vlasnik otpada je duan da izvri preradu otpada, a ukoliko je prerada otpada nemogua, ekonomski ili sa stanovita zatite ivotne sredine neopravdana i tetna, duan je da otpad odstrani u skladu sa planom i principima zatite ivotne sredine. Ukoliko se ne upravlja na adekvatan nain, otpad ugroava osnovne komponente ivotne sredine (vodu, vazduh i zemljita). Otpad se u zavisnosti od stepena opasnosti, dijeli se na: - Neopasni otpad i - Opasni otpad. Opasni otpad je svaki otpad koji sadri elemente i jedinjenja koji imaju neke od sledeih svojstva: eksplozivnost, reaktivnost, zapaljivost, nadraivost, tetnost, toksinost, infektivnost, kancerogenost, mutagenost, svojstvo oksidiranja, svojstvo nagrizanja i otputanja otrovnih gasova hemijskom ili biolokom reakcijom. Opasni otpad moe biti: 1. opasni otpad iz domainstva: Ovaj otpad uglavnom ine odbaena elektrina i elektronska oprema (friideri, bojleri, TV, PC, ketridi, toneri, baterije, alkalna i kiselinska sredstva za ienje, pesticidi (fungicidi, insekticidi, herbicidi) i dr.). 2. opasni otpad iz industrije: glavni proizvoai opasnog industrijskog otpada su mala i srednja preduzea, luka, benzinske pumpe, auto-servisi, praonice automobila, fotografske radnje, kozmetiki saloni, hemijske istione i sl. Neopasni otpad je otpad koji po sastavu i svojstvima nema neku od karakteristika opasnog otpada. Prema mjestu nastanka otpad dijelimo na: Komunalni otpad Industrijski otpad Medicinski otpad Graevinski otpad od ruenja Zemlja i ut iz otkopa Poljoprivredni, umarsko-drveni otpad

Takoe, Zakon nas upozorava i na posebne vrste otpada: Otpadne baterije i akumulatori Otpadne gume i gumeno-tehniki materijal Otpadna vozila Otpadna elektronska i elektrina oprema (e otpad) Otpadna ambalaa Mulj izdvojen iz fekalnih otpadnih voda17

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014 Otpadna ulja 3.3.1. Komunalni otpad je otpad iz domainstava, otpad iz proizvodne ili uslune djelatnosti, ako je po svojstvima slian otpadu iz domainstava. U komunalni otpad spada i otpad dobijen u privrednim organizacijama, koji nije nastao u procesu proizvodnje. Podaci o koliinama i sastavu komunalnog otpada Jedan od najvanijih instrumenata za planiranje odrive i dugorone implementacije sistema upravljanja vrstim otpadom je dobra baza podataka o trenutnoj situaciji u oblasti proizvodnje otpada i njen kvalitet. Koliina proizvedenog otpada znatno se razlikuje od koliine sakupljenog, tretiranog i deponovanog otpada. Podaci o koliinama se prikazuju u razliitim mjernim jedinicama (t/dan; m3/dan i sl.). S obzirom da su od 12.07.2004. do 31.12.2007. godine optine Kotor, Budva i Tivat, odlagale otpad na regionalnoj sanitarnoj deponiji ''Lovanja'', za taj period imamo precizne podatke o koliinama deponovanog otpada. Saglasno prethodnom, godinje sakupljene koliine otpada na regionalnoj sanitarnoj deponiji ''Lovanja'', za taj period prikazana je u tabeli koja slijedi:

OPTINA

KOTOR KOL. T

TIVAT KOL. T 2 497,56 5 057,20 5 656,90 6 700,78 19 912,44

BUDVA KOL. T 7 651,56 14 653,76 16 299,22 20 410,54 59 015,08

UKUPNO KOL. T 13 540,28 27 038,74 31 083,02 37 541,46 109 203,50

MJESEC 2004 2005 2006 2007 UKUPNO 3 391,16 7 327,78 9126,90 10 430,14 30 275,90

Tabela br. 3: Sakupljene koliine otpada

18

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014Koliine deponovanog otpada po optinam a za 2004/05/06/07. godinu 25,000.00 20,000.00 15,000.00 10,000.00 5,000.00 0.00 2004 2005 2006 2007

KOTOR TIVAT BUDVA

Slika br. 1. Grafiki prikaz rasta koliina otpada za period 2004 2007 godinaUee optina u ukupnoj koliini deponovanog otpada u 2004/05/06/07.godini

Kotor 25%

Budva 57% Tivat 18%

Slika br. 2. Uee optina u ukupnoj koliini deponovanog otpada za period 2004 2007. godine

Udio otpada od turistike djelatnosti razlikuje se zavisno od doba godine i podruja na kojem nastaje i u dirketnoj je vezi sa brojem noenja. Ovaj otpad se uglavnom generie u jednom razdoblju godine. Varijacije mjesenih koliina otpada i vrlo izraeno poveanje koliina otpada u ljetnjim mjesecima prikazano je na slici 3 (kao primjer je uzeta 2004-2005.godina)

19

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014KOLICINE DEPONOVANOG OTPADA5,000.00 4,500.00 4,000.00 3,500.00 3,000.00 2,500.00 2,000.00 1,500.00 1,000.00 500.00 0.00 Jul-04 Aug-04 Sep-04 Oct-04 Nov-04 Dec-04 Jan-05 Feb-05 Mar-05 Apr-05 May-05 Jun-05 Jul-05 Aug-05 Sep-05 Oct-05 Nov-05 Dec-05

DEPONOVANA KOLICINA (t)

MJESEC

KOLICINE DEPONOVANOG OTPADA

Slika br. 3. Varijacije mjesenih koliina deponovanog otpada

U 2008. godini (nakon zatvaranja deponije Lovanja) na teritoriji optine Kotor sakupljeno je oko 11.500 tone otpada. Naravno ukupno proizvedene koline otpada su vee jer se procijenjuje da je sakupljanjem otpada od strane komunalnih preduzea obuhvaeno oko 90% stanovnitva koje ivi u gradskim naseljima, dok se otpad koji se stvara u selima i manjim naseljima odlae na neureenim odlagalitima ili unitava spaljivanjem. Tako se procjenjuje da je nivo usluge sakupljanja u optini Kotor oko 80%. Ostale vrste otpada sa prostora optine Kotor predstavljaju znaajnu koliinu materijala koji se odlae na gradskom odlagalitu, a ine ga graevinski otpad, e-otpad (uglavnom kuni aparati), namjetaj, zeleni otpad i dr. Prema procjenama iz JKP Kotor" ove vrste otpada ine 20 % ukupno odloenog materijala Procjena prikupljene koliine ostalog otpada koji slijedi odnosi se na 2008. godinu: Kabasti otpad gruba procjena: 17 m/dan. Zeleni otpad gruba procjena: 11 m/dan. ut, zemlja gruba procjena: 150 m3/dan. Auto gume gruba procjena: 0,15 m3/dan Za ostale vrste otpada nemamo podatke o koliinama. Sastav komunalnog otpada Podaci o fizikom sastavu otpada su vani za procjenu i utvrivanje sljedeih aktivnosti: - izbor i korienje odgovarajue opreme za skladitenje, sakupljanje, transport, tretman i odlaganje otpada; - procjenu izvodljivosti smanjenja otpada ponovne upotrebe na mjestu nastanka, recikliranja i obnove energije; - projektovanje transfer (pretovarnih) stanica, postrojenja za tretman otpada postrojenja za reciklau, deponija i objekata na deponijama. Generalno, komunalni otpad se sastoji od sljedeih glavnih frakcija: - organski otpad (ostaci hrane, otpad iz dvorita, trava, lie, odsjeene grane, drvee);20

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014- papir i karton (novine, knjige, asopisi, komercijalna tampa, kancelarijski papir, papir za pakovanje, papir za ienje, valoviti papir); - plastika (ambalani materijal, kutije, boce, plastine kese, folije i drugi proizvodi od plastike); - staklo (boce, tegle, ambalaa za pia, ravno staklo); - metal (limene kante, limenke, aluminijum, gvoe i drugi metali); - tekstil i koa; - ostalo (prljavtina, pepeo, ulino smee, praina, neidentifikovani materijali). Saglasno naprijed navedenom, pretpostavljeni sastav komunalnog otpada u Optini Kotor (formiran na osnovu podataka dobijenih iz prakse i iskustava zemalja u okruenju), izgleda: Papir i karton 20 Staklo 15 Metal 5 Plastika 15 Tekstil 5 Organski 30 Ostali 10 Ukupno 100

Tabela br. 4 : Sastav komunalnog otpada u Optini KotorOstali 10%

Papir i karton 20%

Organski 30%

Staklo 15%

Tekstil 5%

Plastika 15%

Metal 5%

Slika br. 4. Procentualno uee pojedinih vrsta komunalnog otpada.

Poznato je da turistika privreda proizvodi disproporcionalno vie otpada od ambalanog materijala (limenke, boce za vodu i pia, kartonske kutije, staklene boce, plastina pakovanja). 3.3.2. Industrijski otpad moe biti opasan i neopasan. Pod ovim otpadom podrazumijevaju se sve vrste otpadnog materijala i nus proizvodi koji nastaju uslijed odreenog tehnoloko industrijskog procesa. Na prostoru optine Kotor jedini preostali proizvoa industrijskog otpada je ''Daido Metal'' industrija kliznih leajeva, dok su hemijska industrija Rivjera i fabrika gumenotehnikih proizvoda faktiki prestale da postoje i nemamo podataka o preostalom industrijskom otpadu. Industrija kliznih leajeva ''Daido Metal'', ima izraen Plan upravljanja otpadom, ima implementiran standard ISO 14001 kojim se utvruje koji od radnih procesa zagauje ivotnu sredinu, odreuju se realni ciljevi i uvode neophodne mjere za ostvarenje tih ciljeva itd. Takoe treba naglasiti da ''Daido Metal'' posjeduje dozvolu od Agencije za zatitu ivotne sredine za izvoz otpada (50 tona mulja i filterskih kolaa koji sadre opasne stvari galvanski mulj, oznaka prema Baselskoj konvenciji: A1050, broj u Katalogu otpada EWC:11 01 09, ime se ovaj otpad svrstava u kategoriju opasnog otpada).

21

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20143.3.3. Medicinski otpad moe biti neopasan (po svojstvima slian komunalnom otpadu) i opasan (infektivni, otri predmeti, farmaceutski, patoloki, genotoksini, radioaktivni, posude pod pritiskom, hemijski i otpad sa visokim sadrajem tekih metala). Nastaje u zdravstvenim ustanovama pri pruanju zdravstvene zatite, naunih ili istraivakih djelatnosti iz oblasti medicine. 3.3.4. Graevinski otpad nastaje prilikom izrade graevinskih proizvoda i vrenju graevinskih radova. Spada u kategoriju neopasnog otpada. U optini Kotor u Industriskoj zoni postoji lokacija za privremeno odglaganje graevinskog otpada. 3.3.5. Veterinarski otpad moe biti neopasan (po svojstvima slian komunalnom otpadu) i opasan. Nastaje u ustanovama i ordinacijama koje pruaju zdravstvenu zatitu ivotinja. 3.3.6. Biorazgradivi (organski) otpad spada u kategoriju neopasnog otpada. Glavni proizvoai su poljoprivredna domainstva, stolarske radionice itd. Posebne vrste (tokovi) otpada 3.3.7. Otpadne baterije i akumulatori moraju se na poseban nain tretirati. Glavni proizvoai otpadnih baterija i akumulatora su: auto-servisi, privredna drutva, domainstva. Ne postoje podaci o koliinama ove vrste otpada koji nastaje na teritoriji optine Kotor. 3.3.8.Otpadne gume Glavni proizvoai otpadnih guma su: preduzea, auto-servisi, vulkanizeri i druga javna i privatna preduzea koja se bave transportom, graevinske firme koje koriste terensku opremu i pojedinana domainstva. Ne raspolae se podacima o broju otpadnih guma koje nastaju na godinjem nivou. 3.3.9. Otpadna elektronska i elektrina oprema (EE otpad) Glavni proizvoai su: domainstva, privredna drutva, i dr. Optina Kotor ne raspolae podacima o koliinama ove vrste otpada. 3.3.10. Otpadna ulja Glavni proizvoai otpadnih ulja su: auto-servisi, hoteli, restorani, privredna drutva, domainstva. 3.3.11.Ambalani materijali . Znaajna koliina ovog otpada prestavlja sekundarnu sirovinu i moe se reciklirati. Glavni proizvoai su: privredna drutva koja se bave trgovinom, pojedinana domainstva, hoteli, restorani. Ne raspolae se podacima o koliinama. 3.3.12. Komunalni mulj izdvojen iz otpadnih voda. Poto u optini Kotor jos uvjek nema nijednog postrojenja u funkciji za preiavanje otpadnih voda, nema ni ove vrste otpada. 3.3.13. Azbestni otpad pripada grupaciji opasnog otpada i to kao sirovi azbest i kao materijal ili predmet koji sadri azbest i azbestana vlakna, azbestna praina nastala emisijom azbesta u vazduh kod obrade azbesta, materijala i proizvoda koji sadre azbest koje vlasnik odbacuje najmjerava ili mora odbaciti. Proizvodi koji sadre azbest do 90% su osjetljiviji i lake se oteuju. Tu spadaju obloge bojlera i cijev. Kod proizvoda koji imaju manji sadraj azbesta, od 10-15% (azbestni cementni krovovi i ploe), azbest je zacementiran i teko dolazi do zagaenja, osim ako se mehaniki ne otete ovi materijali. Udisanje vazduha sa prisutvom vlakana od azbesta je kancerogeno (izaziva rak plua i druge plune bolesti). Nemamo preciznih podataka o proizvoaima i koliinama azbestnog otpada. 3.3.14.Otpadna vozila Glavni proizvoai su: auto-servisi, auto otpadi, privredna drutva i pojedinana domainstva.22

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014S obzirom da ne postoji, potrebno je sainiti kvalitetnu bazu podataka u kojoj treba tano definisati mjesto nastanka otpada, koliinu sakupljenog otpada, transportovanje do mjesta reciklae, odstranjivanja ili prerade. 3.4. LOKACIJE POSTOJEIH POSTROJENJA I OBJEKATA ZA OBRADU I ODLAGANJE OTPADA Pod kapacitetima za upravljanje otpadom se podrazumjevaju: - prostori u za postavljanje specijalnih kontejnera u kojima se na selektivan nain sakuplja otpad (zelena ostrva); U optini Kotor ovakva oprema (nekompletna) je postavljena na nekoliko lokacija - oprema za selektivno prikupljanje otpada nabavljena je u okviru pilot projekta koji je realizovalo JKP Kotor u okviru projekta ''Organizovano sakupljanje i primarna selekcija sekundarnih sirovina sa reciklanom stanicom na podruju optine Kotor'' koji je u saradnji sa USAID-om realizovala Optina Kotor; - Javno komunalno preduzee raspolae i sa 16 specijalnih vozila za sakupljanje i transport otpada; - servisna radionica locirana je u Kavu - deponija za odlaganje otpada - Nakon zatvaranja privremene deponije Lovanja, optina Kotor ne posjeduje sopstvene ili zajednike kapacitete za deponovanje otpada, ve otpad odlae na deponiji u Podgorici. - pretovarna (transfer stanica) i reciklani centar nakon zatvaranja deponije Lovanja preostala je oprema koju koriste opine Kotor i Tivat, koja je trenutno nalazi u krugu bive deponije Lovanja - centar za kompostiranje optina Kotor ne raspolae ovim kapacitetima; - reciklana dvorita u kojima bi graani odlagali pojedine vrste kabastog i opasnog otpada, nijesu izgraena na teritoriji optine Kotor. Postojei kapaciteti za postupanje s otpadom na podruju Optine Kotor koji se u daljnjim takama detaljnije analiziraju principijelno se temelje na: a) postojeim kapacitetima za prihvat komunalnog i slinog otpada od strane graanstva i industrije, b) tehnikim kapacitetima i mogunostima Javnog komunalnog preduzea Kotor koje se bavi prikupljanjem, odvozom i zbrinjavanjem otpada, c) kapacitetima za obradu prikupljenog komunalnog otpada, d) kapacitetima za izdvojeno prikupljanje (primarnu i sekundarnu reciklau) iskoristivih dijelova komunalnog otpada, e) kapacitetima za trajno zbrinjavanje neiskoristivih dijelova otpada. Urbanistikim planom Optina Kotor nije definisala i osigurala korienje lokacije za veinu potrebnih sadraja, to onemoguava kvalitetan rad Javnog komunalnog preduzea, a to se odraava na ukupnu istou grada. 3.4.1. Lokacije neureenih odlagalita otpada lan 81. Zakona o upravljanju otpadom obavezuje jedinice lokalne samouprave da naprave popis neureenih odlagalita.

23

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014Neureena odlagalita Na zemljitu uglavnom pored lokalnih i nekategorisanih puteva iji su vlasnici optina Kotor i drava Crna Gora, esto se deponuje otpad i stvaraju neureena odlagalita ije uklanjanje iziskuje dodatni finansijiski angaman za optinu i Javno komunalno preduzee. Lokacije gdje se nalaze neureena odlagalita: - uz Regionalni put Kotor Njegui - uz Lokalni put ka Mircu - oko Tvrave na Goradu - stara deponija Javnog komunalnog preduzea Kotor ija je sanacija u toku - uz Lokalni put u Privrednoj zoni od "Kipsa" ka "Daido metalu" - uz lokalne puteve u Gornjem i Donjem Grblju - uz magistralni put Lipci Kne Laz - uz stari put Risan Niki. Gomile otpada koji se nekontrolisano odlau du puta se povremeno pokrivaju zemljom iz graevinskih iskopa ili graevinskim utom, to ne rjeava pitanje zbrinjavanja otpada i jednako je neestetski kao i sam otpad koji se pokriva. Najea vrsta otpada koji se odlae na ovim lokacijama je kabasti otpad i graevinski otpad (zamjenjena stolarija, namjetaj, stari kuanski aparati...). Sinjarevo Prije izgradnje privremene sanitarne deponije Lovanja, Sinjarevo je bilo odlagalite otpada iz Kotora, Budve i Tivta. Nakon poetka korienja Lovanje, primjetno je da nekontrolisano odlaganje otpada od strane graana na ovoj lokaciji nikad nije prestalo. Na odlagalite je deponovan otpad svih kategorija ukljuujui sanitarni ali i opasni otpad iz brodogradilita poput grita od pjeskarenja. Radi toga je neophodno provesti vrlo ozbiljnu sanaciju ovog lokaliteta. Otpad se odlagao bez ikakvog prethodnog tretmana, dnevnog pokrivanja i kontrole. Po zvaninom zatvaranju odlagalita, nije izvrena sanacija prema propisima, odlagalite je djelimino pokriveno tankim slojem zemlje to nije dovoljno da bi se eliminisali negativni uticaji na okolinu, kako onu neposrednu tako i iru. Posebno su opasne otpadne vode koje su oite na povrini u kinim razdobljima, a izvjesno su prisutne i u podzemnim tokovima. Zbog izostanka adekvatne sanacije na Sinjarevu se i dalje odlau odreene koliine razliitog otpada, a slui i kao sabirni centar za neke vrste reciklanog otpada (metal, papir...) koje sakupljaju zajednice RAE populacije koji su izgradili (nelegalno) i stambene objekte na rubu odlagalita. 3.5. VRSTE OTPADA I NAIN NJIHOVOG SELEKTIVNOG SKUPLJANJA Zakon o upravljanju otpadom obavezuje da se otpad sakuplja na selektivan nain. Posmatrajui ovu obavezu, Javno komunalno preduzee Kotor uvidjelo je svoju ansu, da kroz pokretanje pilot projekta organizovanog sakupljanja sekundarnih sirovina, izgradnjom reciklane stanice i zapoljavanjem novih radnika, objedini sve pomenute aspekte, te ostvari ekoloku i ekonomsku prednost. Rije je o projektu znaajnom ne samo za Javno komunalno preduzee, ve i za kotorsku optinu u cjelini, jer je sada Javno komunalno preduzee Kotor tehniki potpuno opremljeno za proces reciklae komunalnog otpada. Projekat sa nazivom ''Organizovano sakupljanje i primarna selekcija sekundarnih sirovina sa reciklanom stanicom na podruju optine Kotor'' je realizovan u saradnji sa Misijom USAID-a za Crnu Goru, uz podrku i pomo Optine Kotor, a njegova ukupna vrijednost je oko 400.000 .24

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014U realizaciji projekta USAID je uestvovao sa 158.500 za sprovoenje i nadzor graevinskih radova. Javno Komunalno preduzee, kao krajnji korisnik investiralo je u ovaj projekat 190.000 , ime je obezbijeena nabavka 50 kontejnera za papir, 50 kontejnera za staklo, kao i 50 kontejnera za PET ambalau i limenke. Takoe, nabavljena je drobilica za staklo, zatim trgalica odnosno reder za tvrdu plastiku, metal i drvenu ambalau, horizontalna presa za PET i aluminijumske limenke, te tri transportne trake sa usisnim koevima. Optina Kotor uloila je 50.000 , ime je obezbijeena izgradnja bokseva za kontejnere, te izgraena i opremljena nova trafo-stanica. Takoe je u 2008. godini (nakon zatvaranja deponije Lovanja) pokrenuto reciklano postrojenje na Lovanji (vlasnitvo DOO Lovanja). Prikupljeni komunalni otpad se odvozi na reciklanu/transfer stanicu gdje se vri redukcija otpada putem izdvajanja sekundarnih sirovina, a zatim konano zbrinjava na deponiji Livade u Podgorici. Izgradnjom savremene meuoptinske sanitarne deponije zaustavie se neodgovarajue odlaganje vrstog komunalnog otpada, to e sprijeiti dalju devastaciju prostora. Nekontrolisano odlaganje svih vrsta otpada, ne samo komunalnog, (medicinski i opasan otpad) govori o opasnostima zagaivanja ivotne sredine i direktnog uticaja na zdravlje ljudi i drugih ivih bia, a posebno na turistike aktivnosti ovog dijela Crne Gore, koja je prepoznata kao jedna od najvanijih ekonomskih aktivnosti ovog podruja. 3.5.1. Upravljanje komunalnim otpadom Poslove sakupljanja, transporta i odlaganja komunalnog otpada sa teritorije optine Kotor obavlja Javno komunalno preduzee ''Kotor - Kotor. U uem gradskom podruju optine Kotor, uz morski pojas i prigradskim mjesnim zajednicama pokrivenost podruja uslugama sakupljanja i odvoza komunalnog otpada je skoro stoprocentna. Na seoskom podruju sakupljanje i odvoz komunalnog otpada je najee rijeeno postavljanjem kontejnera du znaajnijih saobraajnica.Komunalni otpad sa prostora optine Kotor sakuplja se u gradskom podruju i u prigradskim naseljima jednom dnevno, a za Stari grad, djelove Dobrote i kaljara dva puta dnevno. Dinamika odvoza za vrijeme trajanja turistike sezone se poveava za jo jednu turu po potrebi. Svi proizvoai otpada nijesu obuhvaeni komunalnim uslugama. Usluga prikupljanja obavlja se iz domainstava i poslovnih prostora na podruju Optine Kotor. Navedena usluga se odnosi na 780 firmi-pravnih osoba i na 6.920 stambenih prostora. Javno komunalno preduzee koje obavlja usluge prikupljanja otpada, takoe prema utvrenom rasporedu isto odvozi na krajnje zbrinjavanje. Za odvoz prikupljenog otpada postoje kapaciteti i vozni park koji je prilagoen situaciji prikupljanja otpada, putem kontejnera i kanti. Potrebni kapacitet prevoza se uglavnom ostvaruje preko kamiona smeara i autopodizaa. Tu su jo i autoistilice (vacuum istilice), specijalno vozilo za pranje kontejnera i autoperilica, autocistijerna i slino. Pregled putnih pravaca zona koje odrava JKP Kotor ZONA 1. ZONA 2. ZONA 3. ZONA 4. ZONA 5. Magistralni put -Tunel - Lastva Grbaljska Industrijska zona Dub Bigova Gorovii Prokos; Duina puta u jednom pravcu 30 km; 68 kontejnera od 1,1m3 umsko gazdinstvo Stoliv; Duina puta u jednom pravcu 12,50 km; 92 kontejnera od 1,1m3 i 7 malih kanti od 80 l Sv.Vraa Kavalin Kamp Otvoreni bazen; Duina reona u jednom pravcu 11km; 72 kontejnera od 1,1m3 Kamelija Perast Risan Kostanjica; Duina ovog reona u jednom pravcu je 35 km; 186 kontejnera 1,1m3 i 42 male kante od 80 l Zavod za psihijatriju Dom studenata kola Savo Ili - Parking Cvjeara Panto market Autobuska stanica Direkcija Rakite Novo naselje Gornji kaljari;25

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-2014Duina ovog reona u jednom pravcu je 12 km; 76 kontejnera 1.1m3 ZONA 6. (veliki kontejneri) kola Risan kontejner 5m3 Bolnica Risan kontejner 7m3 Vujovi Dobrota kontejenr 7m3 Dom Zdravlja - kontejner 5m3 Meerov brijeg kontejner 7m3 Vrti kontejner 7m3 Benovo kontejner 7m3 Expo - kontejner 5m3 Autoremont - kontejner 5m3 Podbor ivkovi kontejner 7m3 Price kontejner 7m3 Naljeii kontejner 7m3 Jugopetrol Zona kontejner 7m3 ''Enmon'' Industrijska zona kontejner 7m3 Krimovica kontejner 7m3 Troica kontejner 7m3 Kontejneri (broj i zapremina) - kontejneri od 1.1m3 : - kontejneri za separatno odlaganje otpada: - kontejneri (kitre) od 5 m3: - kontejneri (kitre) od 7 m3: Odlaganje otpada Nakon zatvaranja sanitarne deponije ''Lovanja'' JKP Kotor se nalo u vrlo tekoj situaciji jer se otpad morao odvoziti i odlagati najprije na Cetinje, a kasnije u Podgoricu na sanitarnu deponiju Livade. Uz pomo Optine JKP Kotor je nabavilo pretovarnu stanicu i kamion za prevoz abrol kontejnera, to e uiniti da se smanje negativni uticaji nastale situacije (trokovi prevoza i pojaano raubovanje opreme). Potrebno je to hitnije da se nadlene optinske slube pozabave rjeavanjem ovog problema jer je deponija (ili neki drugi nain konanog zbrinjavanja otpada) kamen temeljac integralnog sistema upravljanja otpadom.Vrsta vozila 1. 2. 3. 4. 5. 6. Specijalno- za smee (potisna ploa) Specijalno- za smee (rotopres) Specijalno- za smee (potisna ploa) Specijalno- za smee (potisna ploa) Specijalno- za smee (potisna ploa) (2 kom) Specijalno- za smee (potisna ploa) MarkaVozila Mercedes 22/22 FAP 19/21 TAM 190 T FAP 19/21 Renault 220 Midlum Renault 180 Midlum God.Proiz. 1986 1996 1987 1990 2005 2005 Namjena Kupljenje smea iz kontejnera 3 1,1m i kanti (kapacitet 18m) Kupljenje smea iz kontejnera 1,1m3 i kanti (kapacitet 16m) Kupljenje smea iz kontejnera 3 1,1m i kanti (kapacitet 9m) Kupljenje smea iz kontejnera 1,1m3 i kanti (kapacitet 9m) Kupljenje smea iz kontejnera 3 1,1m i kanti (kapacitet 13m) Kupljenje smea iz kontejnera 1,1m3 i kanti (kapacitet 9m)

410 kom; 150 kom 5 kom; 5 kom;

26

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20147. 8. 8. 9. 10. 11. 13. 14. 15. Specijalno- za smee (potisna ploa) Cisterna Cisterna za pranje kontejnera Teretno-kiper/grajfer Teretno-kiper Teretno-putar Specijalno- za smee-auto podiza Kombinovana graevinska maina Servisno vozilo sa hidraulinom platformom Iveco-Atrik FAP 16/16 Renault 320 Midlum Man Man TAM Renault220/ Miler JCB Mercedes 1985 2005 2007 2008. 1981 2005 Kupljenje smea iz kontejnera 1,1m3 i kanti (kapacitet 9m) Zalivanje zelenih povrina, pranje ulica, ... Pranje kontejnera Prevoz raznog materijala zapremine do 7m3 Prevoz raznog materijala zapremine do 7m3 Prevoz granja i zelenog otpada (kapaciteta 3m) Kupljenje smea iz specijalnih kontejnera zapremina 5m3 i 7m3 Razni iskopi, utovar,saniranje divljih deponija... Za potrebe odravanje javnih zelenih povrina- orezivanje stabala, kao i za potrebe servisa mehanizacije

Tabela br. 5. Vozila kojim JKP ''Kotor '' sakuplja i odvozi otpad

Ukupno 16 vozila. Broj radnika angaovanih na prikupljanju otpada : ~ 50 radnika 3.5.2. Upravljanje medicinskim i farmaceutskim otpadom Na podruju optine Kotor identifikovani su sljedei proizvoai medicinskog otpada: JZU Dom Zdravlja Kotor JZU Opta bolnica Kotor (152 kreveta) Zavod za psihijatriju Kotor (241 krevet) Bolnica Risan (178 kreveta) privatne ambulante i ordinacije privatne stomatoloke ordinacije laboratorije

Ne postoje precizni podaci o koliini i vrsti medicinskog otpada koji se proizvede u optini. Glavni proizvoai farmaceutskog otpada na podruju optine su: JZU Dom Zdravlja Kotor, JZU Opta bolnica Kotor, Zavod za psihijatriju Kotor, Bolnica Risan, privatne bolnice, ambulante i ordinacije apoteke u privatnom i dravnom vlasnitvu, laboratorije. Farmaceutski otpad se ne smije odlagati na deponijama za komunalni otpad.

27

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20143.5.3. Upravljanje otpadnim akumulatorima i baterijama Otpadni akumulatori i baterije ine opasan otpad, koji nastaje u domainstvima, ustanovama, servisima i sl. Ova vrsta otpada je opasna iz razloga jer su kod njega prisutni elementi kao to su iva, kadmijum, olovo, bakar, selen, litijum, berilijum, bor i dr. Zbog svoje specifinosti ovu vrstu otpada mogue je odlagati na posebno odreenim mjestima, uz mogunost prethodnog tretmana. U optini postoji znaajna koliina ovog otpada, kao posljedica poveanog broja vozila. Otpadni akumulatori sadre opasne materije kao to su olovo (Pb) i sumporna kiselina (H 2SO4). Zbog ovih opasnih materija moraju se preduzeti odgovarajui koraci da se sprijei nekontrolisano odlaganje ove vrste otpada zbog velike opasnosti od zagaenja ivotne sredine. Upravljanje opasnim otpadom kao to su baterije i akumulatori treba da ima za cilj sljedee: - da sprijei zagaivanje ivotne sredine usled neadekvatnog tretmana, promoviui upravljanje koje nije tetno za ivotnu sredinu, - da zatiti zdravlje ljudi, - da sagleda postojee tehnike i ekonomske mogunosti Optine Kotor. Kada ova vrsta dospije na tako odreenu lokaciju tehnolokim procesom neophodno je tano definisati proces rastavljanja i daljeg tretmana (npr. neutralizacija kiseline iz akumulatora). Pravilnom selekcijom korisnih komponenti mogue je doi do znaajne koliine ovih materijala koje mogu dati znaajne ekonomske efekte. 3.5.4. Upravljanje otpadom od elektrinih i elektronskih proizvoda Elektrini i elektronski (EE) otpad ine: otpadna elektrina i elektronska oprema koja ukljuuje sklopove i sastavne dijelove koji nastaju u privredi (industriji, preduzetnitvu i slino); - otpadna elektrina i elektronska oprema nastala u domainstvima ili proizvodnim i uslunim djelatnostima, kad je po vrsti i koliini slina EE otpadu iz domainstava Postupanje sa EE otpadom je potrebno vriti u skladu sa Zakonskom regulativom uz maksimalno mogue mjere zatite ivotne sredine. 3.5.5. Upravljanje otpadnim gumama Otpadne gume su gume putnikih automobila, autobusa, teretnih automobila, radnih maina, radnih vozila i traktora, kao i drugi slini proizvodi koje vlasnik zbog oteenja, istroenosti, isteka roka trajanja ili drugih razloga ne upotrebljava, pa ih zbog toga mora odbaciti. Povean broj automobila u kotorskoj optini poslednjih godina je uticao na poveanje broja otpadnih automobilskih guma, meutim ne raspolae se podacima o godinjim koliinama otpada koji se stvara na ovaj nain. Polazei od toga da se automobilske gume, ne smiju deponovati u tijelo deponije, ve na posebno, za te namjene, ureenim platoima, potrebno je uraditi studiju o koliinama otpada od istroenih guma koji se stvara u Crnoj Gori, a samim tim i u optini Kotor. Savremeni postupci upravljanja gumama definiu upotrebu otpadnih guma: kao pogonsko gorivo u cementarama, reciklau kod proizvoaa automobila, proizvodnja granulata, protektiranje.28

OPTINA KOTOR - LOKALNI PLAN UPRAVLJANJA OTPADOM 2010-20143.5.6 Upravljanje otpadnim uljima Otpadna ulja mogu poticati od ulja za podmazivanje koja se koriste u industriji i od jestivih ulja. Potronja i jednih i drugih ulja je u porastu, a nakon upotrebe ta ulja postaju otpadna ulja. Ne raspolae se podacima o koliini ulja koja se stavljaju u promet, pa nije mogue procijeniti ni koliine otpadnih ulja. Upravljanje otpadnim uljima treba da obezbijedi: da se sakupljanje i odlaganje otpadnog ulja u okviru auto servisa vri upotrebom odgovarajuih posuda i odlae na odgovarajue mjesto unutar auto servisa, da se obezbijedi preuzimanje otpadnih ulja iz auto servisa od strane ovlaenog preduzea, da ovlaeno preduzee izvri transport otpadnog ulja sa lokacije preuzimanja do lokacije skladitenja, da se ukoliko je to mogue obezbijedi odgovarajui tehnoloki tretman otpadnog ulja uz mogunost njegove dalje upotrebe, da se prilikom sakupljanja i njegovog tretmana preduzmu odgovarajue mjere kontrole da bi se izbjegla mogunost njegovog nekontrolisanog odlaganja sa ciljem zatite zemljita, povrinskih i podzemnih voda.

Savremeni postupci upravljanja otpadnim uljima: regeneracija, rekondicioniranje, rerafinacija, spaljivanje i suspaljivanje.

3.5.7. Upravljanje poljoprivrednim i zelenim otpadom Na prostoru optine Kotor uglavnom JKP Kotor odrava i ureuje zelene povrine i gazduje pijacama te u tom smislu organizovano sakuplja zeleni otpad sa javnih povrina i ostatke sa pijanih prostora. Koliina zelenog otpada koja se sakupi na trnicama i pijacama ne moe se tano utvrditi. Takoe, znaajna koliina ovog otpada se proizvodi u poljoprivrednim domainstvima, sa kojom se uglavnom ne postupa na adekvatan nain, spaljuje se, to je suprotno standardima o smanjenju koliina CO2 u vazduhu. Poljoprivredni i zeleni otpad se na bazi savremenih tehnolokih postupaka moe upotrijebiti za: - kompostiranje, - proizvodnju biogasa i elektrine energije. 3.5.8. Boje i lakovi Sakupljanje ovog otpada e biti javno ponueno i povjereno privrednom drutvu ili preduzetniku uz uslov da se obezbijedi prostor na vlastitom zemljitu, a potujui odredbe urbanistikih planova i drugih optinskih odluka (odluka o komunalnom redu, odluka o privremenim objektima kao i drugi sanitarni i ekoloki propisi i ogranienja koja iz njih proistiu...). Druga je mogunost organizovanje odlaganja ove vrste otpada u okviru reciklanog dvorita.

29