Driemaandelijks magazine van Natuurpunt - regio Meanderland - Afdelingen Netebronnen, Balen-Nete, Geel-Meerhout en Ham Afgiftekantoor: Geel 1 - P209043 • v.u. An Gijs - Weidestraat 11 2490 Balen

Belgie -BelgiqueP.B.-2440 Geel 1

BC1323

MEANDER2015 Januari | Februari | Maart • Jaargang 14 nr. 1

Meander 12 |

NatuurpuntNatuurpunt, vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen, telt

meer dan 91.000 gezinnen als lid. De vereniging stelt zich tot doel om

de natuur te beschermen door aankoop en beheer van natuurgebieden

en door beïnvloeding van het overheidsbeleid inzake natuurbehoud en

ruimtelijke ordening. Natuurpunt heeft de symbolische kaap van 20.000

hectare beheerd natuurgebied overschreden, 68% daarvan is eigendom

van de vereniging, het overige gedeelte wordt gehuurd. Daarnaast

wil de vereniging ook een voortrekkersrol vervullen op het vlak van

natuurstudie en natuur- en milieueducatie.

Lid wordenDoor overschrijving van 27 euro op rekening BE17 2300 0442 3321

met vermelding ‘nieuw lid’. Als lid ontvangt u automatisch het nationaal

contactblad ‘Natuur.blad’. Extra abonnementen: Natuur.focus (natuurstudie

en -beheer) en Natuur.oriolus (vogelstudie), afzonderlijk elk 8,5 euro, beide

extra abonnementen 14,5 euro.

MeanderMeander is het gratis driemaandelijks contactblad voor de leden van

Natuurpunt in de afdelingen Balen-Nete, Geel-Meerhout, Ham en

Netebronnen (Dessel-Mol). Andere geïnteresseerden kunnen een

jaarabonnement op Meander nemen door overschrijving van 8 euro

op rekening BE31 0015 6350 0055 van Meander.

De Meander is gratis te raadplegen op www.issuu.com/meanderland.

Oplage: 2.000 exemplaren.

RedactieAn Gijs, Jef Sas, Frans Emmerechts, Jeannine Simonis, Marc Verachtert,

Jan De Schepper, Tom Schildermans, Goedele Reyniers, Jan Albrecht,

Rudi Rademaekers, Arne Vermeulen.

ContactFrans Emmerechts, emmerechts@base.be.

Met dank aan onze fotografenFrans Emmerechts, Jan Albrecht, Marc Mangelschots, An Gijs, Tom

Schildermans, Jef Eykmans, Pieterjan Vervecken, Marie Bouly en Kris

Boeckx.

Coverfoto’s: Vos ©Pieterjan Vervecken, Natuur.huis De Rammelaars ©Jan

Albrecht, Bels Heide ©Jan Albrecht, Wesp op struikheide ©Frans Emme-

rechts, Oostelijke Smaragdhagedis ©Marc Mangelschots.

Op alle foto’s rusten auteursrechten. Voor de gegevens van de fotografen

kunt u contact opnemen met de redactie.

Deadline teksten volgende Meander:Vrijdag 10 februari 2015 bij emmerechts@base.be.

Verschijnt eind maart 2015.

Inlichtingen voor het leveren van tekst en beeld: emmerechts@base.be.

GiftenGiften voor de aankoop van natuurgebieden in de regio

Meanderland zijn welkom op rekening BE56 2930 2120 7588

van Natuurpunt Beheer met vermelding van de naam en het nummer van

het project dat je wenst te steunen:

3770 - Grote Netewoud

7703 - Keiheuvel (Balen)

7709 – De Maat (Mol)

7067 – Zammelsbroek (Geel)

7088 - Neerhelst (Geel)

7118 - Griesbroek (Balen)

7725 - Buitengoor en Vleminksloop (Mol)

7734 - De Vennen (Balen)

7736 - Malesbroek (Geel/Meerhout)

7739 - Molse Nete (Balen/Mol)

7763 - Belsbroek-De Vloyen (Geel/Meerhout)

7769 - Breeven (Geel)

7779 - Scheppelijke Nete (Mol/Balen)

7783 - Zelguis (Geel)

7784 - De Bleken (Mol)

8810 - De Rammelaars (Ham)

8874 - Veldhovenheide (Ham)

Contactpersonen afdelingsbesturen

Afdeling NetebronnenContact: Jef Sas, jefsas@skynet.be

www.natuurpuntnetebronnen.be

Afdeling Balen-NeteContact: Tom Schildermans, tom.schildermans@skynet.be

www.natuurpuntbalen-nete.be

Afdeling Geel-MeerhoutContact: Marc Verachtert, marc.verachtert@skynet.be

www.natuurpunt.be/geel-meerhout

Afdeling HamContact: Frans Hoes, frans.hoes2@telenet.be

www.natuurpuntham.be

Colofon

Eenzaam paard in De Rammelaars winter 2013/2014©Jan Albrecht

januari - maart 2015 | 3

GezochtVRIJWIL

LIGERSHet is vandaag 11 november, herdenkingsdag van de

‘Groote Oorlog’. Ook in onze regio heeft die zijn sporen nagelaten. Getuigen daarvan zijn de vele monumenten en

de tentoonstellingen die in onze gemeenten lopen met verhalen over ‘onze’ soldaten aan het front, maar ook over de mensen hier die geconfronteerd werden met de bezetter en zijn ‘Dodendraad’ op de grens met Nederland. Vrijwilligers van heemkundige kringen en andere enthousiaste verzamelaars hebben een schat aan informatie weten te verkrijgen over die duistere tijdsperiode.

Ook Natuurpunt leeft met en door zijn

enthousiaste vrijwilligers en daar hebben

we er dus nooit genoeg van... Vandaar

deze oproep: nieuwe vrijwilligers gezocht

voor taken allerhande! Maak zelf je keuze!

Als ik even mijn afdeling Netebronnen

onder de loupe neem, kunnen de be-

heerteams van de Molse Nete, het Bui-

tengoor/Meergoor en De Maat best nog

wat nieuwe mensen gebruiken. Gelukkig

is er vanaf half september een professio-

nele ploeg van Natuurpunt geïnstalleerd

in de gemeenteloods op De Maat die al

mooi werk verricht heeft in onze reserva-

ten o.l.v. ploegleider Bert Teunkens.

Ook het natuurtuinproject ‘Den Hof’ aan

residentie Smet in Dessel rekent op nog

veel helpende handen bij de nog lo-

pende aanleg en het verdere onderhoud

van deze tuin, die iedereen kan en mag

bezoeken. In dat kader willen we daar in

het voorjaar zelfs een cursus ecotuinieren

organiseren i.s.m. Velt en Natuurpunt

Educatie. Voel jij je groene vingers al

kriebelen, hou dan onze agenda zeker in

de gaten!

Verder hoop ik ook dat het aankoop-

compromis voor De Maat nog dit jaar

rondgeraakt. In die overeenkomst wordt

gevraagd of Natuurpunt voor een deel

wil mee participeren in het Ecocentrum

De Goren. Als mogelijke poort tot het

Grote Netewoud hadden we daar graag

een deeltijdse NP-coördinator geïnstal-

leerd, maar nu de bevoegde minister de

broodnodige subsidie hiervoor geschrapt

heeft, willen we met een vrijwilligersteam

proberen om daar (een deel van) de

weekendpermanentie te verzorgen.

Wie zich nu aangesproken voelt om zich

als vrijwilliger actief in te zetten binnen

een afdeling, kan dat best snel laten

weten aan de contactpersonen van de af-

delingsbesturen (zie colofon Meander) of

komt voor een nadere kennismaking naar

de lokale algemene ledenvergadering die

begin 2015 zal plaatsvinden binnen elke

afdeling. De juiste datums vind je verder

in deze Meander. Welkom!

Je ziet, er staan ons nog heel wat uitda-

gingen te wachten de volgende jaren en

zonder jullie gewaardeerde en vrijwillige

inzet gaat het niet of toch veel minder

goed lukken. In elke afdeling zal je dan

ook met open armen ontvangen worden

en kan je zeker een keuze maken die past

bij jouw tijd en interesses. Je kan je nuttig

maken op het vlak van natuurbeheer en/

of -studie, in de bezoekerscentra (Natuur.

huis De Rammelaars - Ham, De Water-

molen Meerhout, Ecocentrum De Goren

Mol) of evenementen (café Winterwoud,

Cultuur in de Natuur, spaghetti-avonden

e.a.), in Den Hof in Dessel en bij andere

afdelingsprojecten...

Ik wens iedere Natuurpunter dan ook

nog een voorspoedig en natuurrijk

2015 en elke Meanderlandafdeling een

‘bende’ gemotiveerde en enthousiaste

vrijwilligers!

Jef SaSvoorzitter NP-Netebronnen

Colofon

Foto©Frans Emmerechts, montage Jan Albrecht

4 | Meander 1

GAGELEER

januari - maart 2015 | 5

De Liereman is onze achtertuin, onze voortuin en onze wandeltuin. Een biotoop vol wereld. Met vijfentwintig kilometer wandelwegen. Je kunt er de dagen zien opknappen in lengte van dagen, je ziet het altijd met andere ogen. Niets blijft er hetzelfde. Dit landschap is als een schatkamer van levende juweeltjes.

tekst: Achilles cools

Maar er zitten dieven! In de zomer wes-

pendieven, in de herfst kiekendieven,

in de winter gageldieven. De koper- en

goud kleurige struiken trekken struikro-

vers aan. Gagel is voor fortuinzoekers een

verlokkelijk goedje. De sierlijke gageltak-

jes met roodbruine katjes halen op de

bloemenveiling hogere prijzen dan een

roos of een tulp.

Vorig jaar werd hier nog een gageldief

op heterdaad betrapt. Vanuit de hoge

observatietoren werd hij ontdekt door

wandelaars die onmiddellijk de toezich-

ter verwittigden. Die was snel in het

veenmoeras om de dief terecht te wijzen.

Maar het liep uit op een zwaar incident.

De toezichter kreeg een harde klap waar-

bij hij een breuk opliep en de gageldief

zette het op een lopen. De politie werd

meteen opgeroepen, en het toeval trof

dat een politiehelikopter in de buurt een

proefvlucht hield. Deze zette de achter-

volging in en de pikker werd gesnapt. De

dief had al honderden busseltjes gagel

gestapeld op een verborgen plek.

Maar gagel schiet in het voorjaar weer op

en kleurt het veenmoeras helemaal rood.

Gagel is een rode lijst soort, een zeld-

zame plant en beschermd. Met slechts

een klein areaal. Hij houdt van laagland

en zeeklimaat op zure gronden. Daarom

heeft gagel een ‘amfiatlantisch’ versprei-

dingsgebied, beperkt tot pleistocene

streken, heide, veen en moeras. Met de

voeten in het water, maar hij heeft water-

knolletjes waarmee hij stikstof bindt en

adem haalt.

Zijn wereldkundige naam is Myrica Gale,

afgeleid van het Keltische woord gal,

wat zoveel betekent als balsem. Bij ons

was de plant bekend als ‘Brabantse mirt’.

Veel gebruikt en verwerkt. Kempense

toponiemen en volksnamen getuigen

van zijn faam, Mierthout, Miert, Mierdse

Heide, Hoge en Lage Mierde, Mierlo. Of

Gruitrode, Gruiter. Grutman omwille van

de gagelgrutten. Maar nog beter kende

de volksmens deze plant als vlooienhout

of vlooienbossie. Bundeltjes gageltwij-

gen en bladeren werden gebruikt om

muggen te verdrijven en tegen motten

in kleerkasten. Tussen het linnengoed gaf

het een prettige reuk. Er zitten haarvlok-

jes en harsklieren op de jonge blaadjes

die een sterke lauriergeur verspreiden.

Deze puntjes produceren etherische olie.

Aromatisch geurend als zoete parfum.

Vooral bij windstil weer ruikt de hele

omgeving rondom de heesters als een

snoepwinkel.

Gagel is tweehuizig: man en vrouw wo-

nen dus in een verschillend huis. Dat wil

zeggen in twee aparte struiken van een

meter hoog. In het voorjaar zwellen de

mannetjes als rosse katertjes, daarna

volgen de katjes in vurig karmijnrode

toefjes, klein en fijn alsof ze zich willen

verbergen. Naar vrouwtjes moet je zoe-

ken. Mannetjes zijn er in overvloed en

vallen op. In hele struwelen beginnen die

na Nieuwjaar zacht rood te kleuren en

ontploffen in april.

Gagel is een toverplant. Al in de oudheid

kende men de kracht van deze plant.

Kruidenbundels werden gevonden bij

veenlijken. Plunderende Noormannen

nuttigden het gemixt met gedroogde

vliegezwam om hun angsten te bedwin-

gen tijdens rooftochten op onbekend

terrein.

In vroeger tijden werd extract van gagel

voor alles en nog wat toegepast. Als

verfstof en fijnolie, tegen huidziekten,

kiespijn, om pijnen aan handen en benen

te verzachten. De bast werd gebruikt bij

leerlooierijen. De vruchtjes waren het

waardevolst als voornaamste bestand-

deel voor het bekende gruit: een kruiden-

mengsel met ook rozemarijn, wat dui-

zendblad, laurierbessen, dennenhars en

salie. Dat de handel in gruit in de vroege

Middeleeuwen belangrijk was bewijst

de weelde van één van de rijkste families

van Brugge: Gruuthuuze. Hun vermogen

haalden ze uit de commercie in gruut en

bijhorende accijnzen. ‘Iene miene mutte,

tien pond grutten’. Wie is de baas?

Gagel bracht veel op. De aromatische

olie uit de harsklieren is giftig en roesver-

wekkend. Honderden jaren werd gagel

gebruikt om in plaats van hop het bier te

kruiden. Het werd verboden bij het begin

van de achttiende eeuw omdat bleek dat

mensen van dit bier agressief werden.

Als zodanig heette de plant: Porst, Posse,

Poster, Postel en Posterholt. In tal van

drankjes is het aroma van gagel verwerkt.

Er werd ook zachte gageljenever ge-

maakt: de Porsesnaps.

Brouwen is een oude traditie van Belgen.

In de Liereman gingen enkele bollebozen

op zoek naar het oude recept van het

gruttenbier. De enthousiastelingen lieten

een brouwsel gagelbier bereiden en bot-

telden het in heuse flesjes met een etiket.

De ‘Gageleer’ was geboren. Meteen had-

den ze de smaak te pakken en besloten

om er een bescheiden handeltje van te

maken. Ze wilden met de verdiensten

nog een schraal graslandje aankopen in

het reservaat. Maar de Gageleer smaakte

naar meer en de bedenkers lieten nog

twintig brouwsels trekken. Het biobier

veroverde de bierdrinkende Belgen,

bierkenners die zo’n goedje niet versma-

den. Het gerstenat vloeide! Natuurpunt

schonk het uit op iedere manifestatie of

vergadering. Van Gageleer krijg je rode

kaken, blinkende ogen en een vergezicht.

In de Liereman ontplooide Charel Grillet

zich als de bezieler die de Gageleer be-

kendheid gaf tot over de landsgrenzen.

Hij levert het heidebier tot in Amerika.

Er worden nu dagelijks vaten getrokken.

Het recept is beschermd en de gagel is

veilig. De opbrengst gaat naar het reser-

vaat De Liereman. Het landschap onder-

ging de laatste jaren een hele verande-

ring. Boomleeuweriken neuriën boven de

heide alsof ze jubileren. Wulpen jodelen

tierig over de weides en langs de gagel-

struwelen. Kieviten lopen als pimpelaars

pieren te trappen. Er vliegen nu blauwe

kiekendieven, dansend als engelen. De

Liereman is als een hemel op de hei. Want

in de hel is geen bier, daarom drinken wij

het hier. Proost!

Verschijnt bij ATLAS-CONTACT, Amsterdam.

Meander 16 |

HET SELGUISEen stukje Grote NeteWoud

Het natuurgebied Selguis ligt in Geel-Sint-Dimpna, langs de Molse Nete, tussen de Voort en de Molseweg, en strekt zich uit tot over de grens met Mol-Ezaart. De Molse Nete is een belangrijke zijrivier van de Grote Nete.

tekst: Frans emmerechts en martin Geboers

Hij ontspringt in Lommel-Kat-

tenbos. Op Geels grondgebied

stroomt hij eerst door het Selguis

en vervolgens langs de noordkant van

het Malesbroek, waar hij uitmondt in de

Grote Nete. Aan de rand van het Selguis,

langs Molseweg en -Nete, bevinden zich

de restanten van de oude watermolen

van Kievermont (15de eeuw). Hij werd

gerenoveerd voor bewoning. Het water-

rad en de sluizen zijn verdwenen. Om een

vismigratieknelpunt weg te werken werd

er in 2008 door de Vlaamse Milieumaat-

schappij een kronkelende vishelling aan-

gelegd. Omwille van de hoge ecologische

waarde van het gebied ging Natuurpunt,

kort na de millenniumwisseling, in het

Selguis gronden aankopen. De vereniging

bezit er ondertussen 10 hectare en heeft

daarbij nog 1,2 hectare in beheer.

Hoe was het vroeger?De naam Selguis is afkomstig van Sel-

gaes (in 1587 Saergaes, in 1713 Solgaes).

‘Sol’ betekende poel, ‘gaes’ was weiland

of grasland. Een gebied met poelen en

natte weiden dus. Het was vroeger een

van de mooiste valleilandschappen in

Geel. Rond de sterk meanderende Molse

Nete kwamen er – naast de natte weiden

of beemden en de poelen – moerassen,

rietland, hooilanden, akkers, wilgen- en

elzenbroekbossen voor. Ten tijde van

de Ferrariskaart (1777) was het een uit-

gestrekt beemdengebied met kleine

blokvormige percelen. Enkel in het hoger

gelegen noordelijke deel waren er land-

bouwgronden. De kaart van Vandermae-

len (1854) toont aan dat het gebied bijna

een eeuw later nauwelijks was veranderd.

In de tweede helft van de 19de eeuw ging

men er echter turf en moer winnen. Deze

activiteiten duurden tot na de Tweede

Wereldoorlog. Wanneer de eerste turf-

lagen met de spade waren uitgehaald,

schoot de uitgediepte grond onder water

en werd hij, naar gelang van de opper-

vlakte, kuil of kwacht genoemd. Sommige

van die kwachten hadden een opper-

vlakte van bijna een hectare. Daarna werd

er moer uit de kuilen of de kwachten

gebaggerd en als slijk op de omliggende

weiden uitgespreid. Met een stok werd

dat slijk dan in kleine vierkantjes verdeeld

(er werden ‘blokjes geschreven’), waarna

het in de zon werd gedroogd. Als die

blokjes voldoende droog waren werden

ze kruisgewijze opgezet in stapeltjes. Zo

werden ze kurkdroog, waarna ze werden

opgeborgen als brandvoorraad in de

schuur.

Tussen de Eerste en de Tweede Wereld-

oorlog trok het Selguis veel waterrecre-

anten aan uit de omgeving, zowel uit

Geel als uit Mol. Ze kwamen er op zondag

Grote Plas ©Frans Emmerechts

januari - maart 2015 | 7

zwemmen in de grote vijvers. Verder werd

er gejaagd op waterwild en veel gevist.

De vis werd geconsumeerd of verhuisde

naar privéwater. Ook scheppers van vers

de vase (de rode larven van dansmuggen)

trachtten hier toen al een centje bij te

verdienen.

In het begin van de jaren 1970 riep de

Kultuurraad voor de Kempen vergaderin-

gen samen om het voorontwerp van de

gewestplannen te bespreken. Uit die ver-

gaderingen werd een ‘voorlopig groenko-

mitee’ geboren, hoofdzakelijk bestaande

uit leden van de Kulturele Raad Geel. Het

comité drong er onder meer op aan om

het merkwaardig natuurgebied rond

het Selguis te vrijwaren. In 1978 werd de

streek op het Gewestplan Herentals-Mol

ingekleurd als natuurgebied.

BeheerMomenteel is het Selguis een mooi,

kleinschalig cultuurlandschap dat rijk

is aan kleine landschapselementen en

dat werd opgenomen in het Europees

Habitatrichtlijngebied ‘Bovenloop van de

Grote Nete met Zammelsbroek, Langdon-

ken en Goor’. Het bestaat uit plassen en

vijvers - veelal oude turf- of moerputten

- met daartussen weekendverblijven en

een uitgestrekte, aaneengesloten natte

vegetatie. Op de percelen die Natuurpunt

er kocht, heeft het tot nu toe weinig ge-

werkt: ‘braaklegging’ moet er voor zorgen

dat een spontane natuurontwikkeling op-

treedt. Op die manier kunnen die perce-

len op termijn evolueren naar broekbos.

Een van de aandachtspunten van Natuur-

punt is het vergroten van de toegankelijk-

heid van het gebied. Wegens het overwe-

gend privékarakter van de meeste perce-

len is het Selguis op dit ogenblik immers

niet geschikt voor het uitstippelen van

een rustige wandeling. Bij elke aankoop

door de vereniging komt de realisatie van

een echt wandelpad echter dichterbij.

In 2013 werd het Selguis opgenomen in

het Life+-project Grote Netewoud. Met

de financiële steun van LIFE, het vroegere

Life-natuurfonds, hoopt men er nieuwe

kansen op aankopen te zullen krijgen.

Met enkele eigenaars werden alvast con-

tacten gelegd. Dit betekent niet alleen dat

een overeenkomst moet worden gevon-

den over de waarde van de percelen maar

soms ook over de waarde van de bomen

die op die percelen staan.

Fauna en floraIn de zomer van 2009 bezocht de Ecologi-

sche Werkgroep Meanderland een drietal

percelen van het gebied om er planten te

inventariseren. Een van die percelen was

kort voordien nog in gebruik als week-

endverblijf met vijver. Men vond er zowel

op het land als in het water, naast de

inlandse flora, nogal wat soorten die wa-

ren aangeplant door de vorige eigenaar,

waaronder enkele hardnekkige exoten.

Op de twee andere percelen werden een

50-tal hogere plantensoorten aangetrof-

fen die in dit moerassige gebied van na-

ture thuishoren.

In de zomers van 2010 en 2011 werden

die laatste percelen verder en grondiger

onderzocht. Op een ervan stelde men een

spontane bebossing vast met zwarte els

en wilg als voornaamste soorten. Het aan-

tal waargenomen hogere plantensoorten

groeide aan tot ongeveer 100. Verder

vond men 8 soorten mossen en korst-

mossen, 6 paddenstoelen, 2 amfibieën, 8

bijen, wespen en hommels, 10 kevers, 13

spinnen, 3 slakken, 5 wantsen, 24 dag- en

nachtvlinders, 16 vogels, 8 sprinkhanen

en cicaden en een 20-tal vliegen, mug-

gen en overige insecten. Soorten die een

aparte bespreking kregen waren gewone

bereklauw, gewone engelwortel en

gladde witbol (hogere planten), gewone

haarmuts (een mos dat in opmars is), ko-

perrode gordijnzwam, wilgenwespvlinder

en appeltak (nachtvlinders), marmerspin,

tijgerspin, rietkruisspin, struikspin, groene

stinkwants, Himacerus apterus (een roof-

wants), Franse veldwesp, blinde bij en

akkerdistelboorvlieg. Men had ook oog

Meander 18 |

voor gallen. Gallen zijn vergroeiingen van

planten. Ze variëren van verdikkingen in

de meeldraden en omgekrulde bladran-

den tot knikkergrote bolletjes op blade-

ren, sterk behaarde bolletjes in stengels en

woekeringen van enige tientallen centi-

meters in takken. Zelfs op wortels kunnen

gallen voorkomen. Elke galvormer heeft

zijn eigen galvorm. De werkgroep vond er

in het Selguis meer dan 10 verschillende.

In de loop van de voorbije twee jaar wer-

den op waarnemingen.be voor het gebied

ingevoerd: 25 vogelsoorten, 18 nachtvlin-

ders en micro’s, 10 libellen, 2 sprinkha-

nen, 10 vliegen en muggen, 18 kevers, 7

wantsen en cicaden, 4 spinnen, 6 vissen,

10 paddenstoelen, 3 mossen en korst-

mossen en 166 plantensoorten. En daar

waren interessante waarnemingen en ook

zeldzaamheden bij! Bij de planten: slan-

genwortel, kikkerbeet, witte waterlelie,

moeraswederik, elzenzegge, stijve zegge,

hoge cyperzegge, gele plomp, Cardamine

pratensis subsp. picra (een inheemse on-

dersoort van pinksterbloem), grijze melde

en donzige klaproos. Bij de dieren enkele

zeldzame waterroofkevers (Rhantus grapii

en Acilius canaliculatus), een steltmug

(Eutonia barbipes) en een langpootmug

(Tipula staegeri). Typische vogels voor het

gebied zijn ijsvogel (een goede populatie

die zich na een strenge winter vlug her-

stelt), waterral, waterhoen, meerkoet, fuut,

nachtegaal, grote gele kwikstaart, groene-,

zwarte-, kleine en grote bonte specht,

boomklever, boomkruiper, een enkele

zomertortel en wielewaal, roerdomp

(tijdens sommige winters), wilde eend,

krakeend, kuifeend, wintertaling (veel in

de winter!) en af en toe een slob- of tafel-

eend. Langs de grote vijver bevindt zich

een slaapplaats van aalscholvers (tot 60

exemplaren). Bij de vissen is de toestand

verbeterd sinds het aanleggen van de

vishelling. Er zit weer winde op de grote

plas. Verder: baars, rietvoorn, blankvoorn,

kolblei, brasem, karper, giebel, zeelt,

snoek, zonnebaars en paling. Padden en

andere amfibieën uit de ruime omgeving

komen in het voorjaar uit hun winterver-

blijven tevoorschijn en trekken dan in de

richting van de plassen om zich voort te

planten. Die ‘paddentrek’ vindt plaats in

de periode februari tot april. De combi-

natie van temperatuur (minimaal 6°C) en

luchtvochtigheid (hoe natter hoe beter)

is belangrijk voor het op gang komen van

de paddentrek. Om te voorkomen dat de

wegen in de buurt (de Voort!) zouden ver-

anderen in ‘paddenslagvelden’ worden de

diertjes bij het oversteken reeds vele jaren

geholpen door buurtbewoners, in het ka-

der van de Geelse Paddenwerkgroep van

Natuurpunt. Wat zoogdieren betreft: reeën

worden wel eens waargenomen en soms

klagen mensen in de streek erover dat een

vos hun kippenren zou binnendringen en

dat hij fazanten zou doodbijten. Een vrij

verrassende ontdekking kwam er echter in

april 2014…

Bever Anderhalve eeuw nadat de laatste Eu-

ropese bever in Vlaanderen verdween,

dook het grootste knaagdier van Europa

er terug op in de herfst van het jaar 2000.

Een bever is een schuw, nachtactief dier

dat zelden overdag wordt waargenomen.

Vishelling aan de oude watermolen ©Frans Emmerechts

Stijve zegge, Witte waterlelie, Elzenzegge ©Martin GeboersActie Geelse paddenwerkgroep, ©Jan Albrecht

januari - maart 2015 | 9

De eerste Vlaamse waarnemingen sinds

1848 vonden plaats in de Dijlevallei. Het

betrof bevers afkomstig van een populatie

die enkele jaren voordien, net over de

grens met Wallonië (Rixensart) geïntro-

duceerd was. Onder andere vanuit deze

populatie gingen de dieren zich over de

rest van Vlaanderen verspreiden. In de

provincie Antwerpen dook de eerste be-

ver op in het Mechels Broek, in 2003. Elf

jaar later, in 2014, werden ook sporen van

een bever ontdekt in het Selguis, langs

de Molse Nete. Natuurpunt plaatste een

cameraval en kreeg een bever te zien, in

close-up én aan de maaltijd! Onmiddellijk

daarna ontdekte de vereniging gelijkaar-

dige sporen in het natuurreservaat De

Maat, in Mol (waar de bever misschien al

wel langer aanwezig is). Vanuit de over-

heid wordt aan een visie in verband met

de bever gewerkt. Bevers, hun holen,

dammen, burchten en leefgebied zijn

strikt beschermd door Vlaamse en Euro-

pese wetgeving. Ook het verstoren van de

dieren is verboden. Af en toe ondervinden

landbouwers echter schade aan hun ge-

wassen of zijn er problemen met vernat-

ting van een gebied. Daarom loopt er een

onderzoek naar de bever in Vlaanderen

aan de Universiteit Antwerpen. Er wordt

nagegaan wat de habitatvereisten zijn, en

welke nog niet ingenomen gebieden ge-

schikt zijn voor de bever. Vervolgens wordt

geanalyseerd hoe gemakkelijk deze gebie-

den bereikt kunnen worden. Ook wordt

onderzocht welke riviereigenschappen

bepalen of er dammen gebouwd zullen

worden. Tot slot wordt bekeken op welke

plaatsen in Vlaanderen deze dammen de

grootste economische schade kunnen

veroorzaken.

Wie geïnteresseerd is in het gebied en

graag eens meegaat op een watervogel-

telling contacteert best Martin Geboers,

014/31 34 08 of martin.geboers@skynet.be.

Scheppen vers de vase aan de Grote Plas ©Frans Emmerechts Aalscholvers ©Jef Eyckmans

Beverspoor aan Molse Nete ©Frans EmmerechtsBever ©Marie Bouly

Referenties 1 Rutger Barendse, Manu Büscher, Martin

Geboers e.a., Selguis op waarnemingen.be, september 2012 tot september 2014.

2 Karel Cools, Toponymie van Geel, Boek I, Katholieke Universiteit Leuven, 2007, p.1039.

3 Steven De Jaeger, Kristijn Swinnen en Goe-dele Verbeylen, ‘De Bever verovert Vlaande-ren’, in Natuurbericht.be, maart 2012.

4 Martin Geboers, Vallei van de Molse Nete aan de oostelijke oever van het Selguis te Geel, terreinstudie Natuurgids, 2005, 58 p.

5 Kanunnik G. Janssens, Gheel in Beeld en Schrift, Turnhout, 1900.

6 Jan Loos, ‘Vallei van de Molse Nete’, in Meander, Natuurpunt regio Meanderland, jg. 10, nr. 2, 2011, p. 2-6.

7 Louis Pals, persoonlijke mededeling.8 Jef Sas, persoonlijke mededeling.9 Paul Wouters en Marianne Horemans, Eco-

logische Werkgroep Meanderland, Selguis juli 2009, juli 2010 en augustus 2011.

Meander 110 |

CursusWilde bijenDe honingbij is waarschijnlijk het best onderzochte insect ter wereld, maar de kennis van onze 350 soorten wilde bijen is bij de meeste mensen onbestaande. Toch heeft Geel alles in huis om een grote diversiteit aan soorten te herbergen. De heides van Bel, de bloem-rijke wegbermen langs het kanaal en uitbundige wilgenstruwelen langs de Grote Nete...

tekst: JeAnnine simonis

Ook in parken en tuinen kan je

tussen maart en oktober al gauw

tientallen soorten vinden. Naast

interesse bij onze leden is er interesse

vanuit de stad Geel, de gemeente Kas-

terlee, de imkerbond Sint-Ambrosius, de

Bijengilde Kasterlee, de volkstuinders

van ‘Tuinhier’ en de Thomas More Ho-

geschool. Natuurpunt Educatie brengt,

samen met de NP-afdelingen Geel-Meer-

hout en Kasterlee, al deze mensen samen

en organiseert een leerrijke en kleurrijke

cursus over de bloemetjes en de bijtjes.

Joeri Cortens, enthousiast lesgever bij

Natuurpunt Educatie wil zijn kennis en

ervaring graag met ons delen.

Wat moeten we ons voorstellen bij pluim-

voet- of slobkousbijen? Hoe onderscheid

je roodgatjes, geeltipjes en zilveren

fluitjes? Leven er zandbijen in de leem-

streek? Helpen vosjes aan de bestuiving

van fruitbomen? En vooral… wie kan wat

doen voor een gezondere bijenstand?

Dit en nog veel meer komt aan bod op

deze unieke cursus van 3 theorielessen

en 3 praktijklessen.

Info-avond bijen in de moestuinHet ideale voorsmaakje voor de cursus

en onmisbaar voor de tuinier. Het nut

van bijen kan moeilijk overschat worden.

Wereldwijd staan ze bekend als ijverige

bestuivers van wilde planten en land-

bouwgewassen. Ook in de moestuin

leveren zij bijzonder nuttig werk, gratis

en voor niks. In tegenstelling tot wat vaak

wordt aangenomen is de hoofdrol niet

weggelegd voor de honingbij. Zij wordt

bijgestaan door tientallen verschillende

soorten hommels en solitaire bijen, die

het werk verdelen naargelang hun eigen

ecologische voorkeuren. Met de juiste

kennis over deze prachtige insecten is het

mogelijk om de bestuiving van groenten

en fruit te optimaliseren. Dinsdag 3 febru-

ari, van 20 tot 22 u Stadhuis, Werft, Geel

(organisatie van ‘Tuinhier’). Info: May.Ley-

sen@telenet.be of 0495/64 11 99.Rosse metselbij ©An De Wilde

Grijze zandbij ©Frans Emm erechts

Pluimvoetbij ©Frans Emmerechts

Slobkousbij ©Frans Emmerechts

PraktischTheorielessen

op donderdagavonden 19 maart,

26 maart en 2 april in het Stadhuis

op de Werft te Geel, van 19.30 tot

22.30 u.

Praktijklessen

op zaterdagen 28 maart, 25 april en

6 juni, van 14 tot 17 u. De locaties

worden tijdens de cursus meege-

deeld.

Inschrijven

Deelnemen kost 38 €. Inschrijven

via de website: http://activiteiten.

natuurpunt.be/Activiteit/14854/ of

bij Jeannine Simonis: 014/59 31 65 of

0498/18 67 46 of Jeannine.Simonis@

telenet.be.

januari - maart 2015 | 11

Verschillende soorten insecten passen mi-

micry (of nabootsing) toe om te ontsnap-

pen aan hun bejagers. Vaak zijn ze heel fel

gekleurd of geel-zwart gestreept zodat ze

qua uiterlijk zeer sterk op bijen en wespen

lijken. Met die vermomming schrikken ze

heel wat natuurlijke belagers af. Bepaalde

soorten zweefvliegen lijken op bijen en

wespen en bootsen deze perfect na. Deze

fopbijen, fopwespen en fophommels zijn

echter vliegen die zich, door hun kleurpa-

tronen en beharing vermommen, in de

hoop dat ze zo niet worden opgegeten

door predatoren. De gelijkenis met een

bij, wesp of hommel is vaak zo perfect, dat

zelfs vele mensen zich laten foppen en

schrik hebben van deze vliegen.

Zweefvliegen vormen een grote familie

van kleine tot grote vliegen en zijn totaal

ongevaarlijk. De Belgische lijst telt 341

soorten. Ze hebben geen angel en kun-

nen dus ook niet steken. Door hun snelle

manier van vliegen en het feit dat ze ge-

durende lange tijd ter plaatse in de lucht

kunnen blijven hangen, zijn ze als familie

in het veld herkenbaar. Zweefvliegen heb-

ben twee vleugels, terwijl bijen, hommels

en wespen er vier hebben. Om echter met

zekerheid te kunnen bepalen of je met

een zweefvlieg te maken hebt, dien je

de vleugels te controleren op een zoge-

naamde vena spuria (zwevende of valse

ader). Dit is een ader die niet eindigt in de

vleugelrand of in een andere ader.

Net als alle soorten vliegen kennen ook

zweefvliegen een volledige gedaantever-

wisseling van ei naar larve, pop en uitein-

delijk imago. Bij de zweefvliegen is er een

grote variatie in levenswijze van de larven.

Zo leven sommige larven in erg vervuild

zuurstofarm water en hebben ze zich

daaraan aangepast met een lange adem-

buis aan het achterlijf. Hierdoor worden

ze ook wel ‘rattenstaartlarven’ genoemd,

andere eten bladluizen of eten van plan-

tenwortels en knollen. De mannetjes en

vrouwtjes van zweefvliegen zien er meest-

al bijna hetzelfde uit qua tekening en

grootte. Vrouwtjes hebben echter kleinere

ogen die verder uit elkaar staan, terwijl

de meeste soorten mannetjes grote ogen

hebben, die elkaar in het midden raken.

Vele zweefvliegen foerageren op bloemen

en vervullen als uitstekende bestuivers

een nuttige rol in de natuur, omdat ze zich

net als bijen met nectar voeden. Kortom:

zweefvliegen zijn mooie vliegen om te

zien en zeker de moeite waard om eens

goed te bekijken.

Grote fopwesp ©Paul Wouters & Marianne Horemans Hommelbijvlieg ©Paul Wouters & Marianne Horemans Hommelreus ©Paul Wouters & Marianne Horemans

Blinde bij ©Paul Wouters & Marianne Horemans

Gele halve maanzweefvlieg ©Paul Wouters & Marianne Horemans

Gefoptdoor een vlieg!tekst: PAul Wouters & mAriAnne horemAns

Meander 112 |

Mijn interesse voor vleermuizen, die ‘minder aaibare soort’, is begon-nen tijdens een cursus natuurgids. In de jaren die volgden groeide een hobby uit tot een ware passie die bovendien oversloeg op ons hele gezin. In het begin legden we de nadruk vooral op educatie en bescherming. Meer en meer werden er thuis echter gewonde vleermuizen binnengebracht. En ook al vertegenwoordigen deze vliegende zoogdieren zowat een vierde van de bij ons aanwezige zoogdiersoorten, snel bleek dat er in Vlaanderen weinig geweten was over het verzorgen en revalideren van gestrande exemplaren.

tekst: kris Boeckx

Werking VleermuizenopvangEen volgende stap was dan ook het ver-

krijgen van de vereiste vergunning om

zelf een opvang te kunnen beginnen.

Eens deze verworven, ging de aandacht

in de eerste plaats uit naar een adequate

huisvesting voor de slachtoffers, de in-

richting van de verblijven en de aankoop

van noodzakelijke toestellen zoals een

weegschaaltje tot op 0,1 gram nauwkeu-

rig, verwarmingsmatjes, transportboxen,

enz.

Voor kennis en ervaring werd contact

opgenomen met de Engelse vleermui-

zenwerkgroep Bat Conservation Trust

(BCT), die onder haar leden heel wat

ervaren ‘batcarers’ telt. Het verzorgen van

pech-vleermuizen vraagt namelijk om

een paar specifieke aandachtspunten.

Vooreerst moet men kijk hebben op de

aparte levenswijze van vleermuizen. Le-

ven doen ze ’s nachts en voedsel zoeken

en verorberen, net als drinken gebeurt in

de natuur tijdens de vlucht. Het verzor-

gen is dan ook heel intensief, vraagt er-

varing en valt zelden binnen de normale

werkuren. Bovendien is het percentage

vleermuizen dat terug de natuur in kan

vrij klein. Men moet een tegenslag van

zich af kunnen zetten en zich niet laten

ontmoedigen. Succes is lang niet altijd

verzekerd. In een aantal gevallen zijn

de dieren dermate toegetakeld dat ze

geëuthanaseerd moeten worden. Verder

moeten er een of meer geschikte kooien

voorhanden zijn, die voldoen aan de ei-

sen van, en enkel gebruikt worden voor

vleermuizen.

Het aanbod aan vleermuizen varieert

heel sterk tijdens het jaar. In bepaalde

maanden zoals juni, juli tot half augustus

(de voortplantingstijd), regent het oproe-

pen en vragen. Daarna valt het zowat stil.

In de winter doen vleermuizen hun win-

terslaap en enkel bij verstoring kunnen ze

aangetroffen worden. Typische voorbeel-

den zijn afbraakwerken waarbij plots een

hoop dwergvleermuizen uit een muur

rolt, of het afzagen van holle bomen

waarbij rosse vleermuizen uit een holte

tuimelen. Deze dieren laten overwinte-

ren in een asiel, vraagt dan weer andere,

Vleermuizenopvang De LaatvliegerHoe het groeide

Tweekleurige vleermuis ©Kris Boeckx Zicht op de huisvesting ©Kris Boeckx

januari - maart 2015 | 13

klimatologische omstandigheden.

Aaibare dierenEen vleermuizenopvang is een ongeloof-

lijk hulpmiddel om vleermuizen populair

te maken. Mensen hebben een adres

waar ze met vragen of een slachtoffer

terecht kunnen. Voor scholen zijn voor-

drachten die we geven dikwijls een aan-

leiding om rond het thema vleermuizen

te gaan werken. De rol van educatieve

vleermuizen, die er uiterlijk perfect uit-

zien maar niet meer vrijgelaten kunnen

worden in de natuur, valt hierbij niet te

onderschatten. De vleermuizen ‘krijgen

een gezicht’ en worden bij wijze van spre-

ken een tastbaar iets. Hun rol in de natuur

wordt beter begrepen en hun imago van

in de haren vliegend ongedierte, bijge-

steld. Plots blijken het kleine, lieve en wel

degelijk aaibare diertjes te zijn.

De tweekleurige vleermuisOp 28 september 2014 werd vanuit Lier

een dier binnengebracht dat bij nader

toezien een tweekleurige vleermuis (Ves-

pertilio murinus) bleek te zijn. Een soort

wiens verspreidingsgebied ten noorden

en ten oosten van ons gesitueerd is. Ze

wordt voor Vlaanderen omschreven als

‘dwaalgast’. Elk jaar, overwegend in het

najaar, verschijnen er een paar in onze

contreien. Het zijn bijna altijd mannetjes

die, op zoek naar vrouwtjes, gedreven

door paardrang wegtrekken. Doorgaans

worden ze helemaal uitgeput of ernstig

gekwetst aangetroffen. De door ons

opgevangen vleermuis had geen uiter-

lijk zichtbare verwondingen. Maar een

vliegtest wees uit dat ze niet meer kon

vliegen. Er wacht haar een lange, hopelijk

succesvolle revalidatie.

De tweekleurige vleermuis neemt in haar

verspreidingsgebied de plaats in van

onze laatvlieger (Eptesicus serotinus). Ze

is iets kleiner dan deze laatste en soms

nog actief bij temperaturen onder en

rond het nulpunt. Ze ontleent haar naam

aan het feit dat haar zwarte rugharen ein-

digen in een wit puntje. Vandaar ook de

grijze schijn over de rug.

Wat kan jij doen?Je vindt een vleermuis die op de grond

ligt of ergens open en bloot hangt. Hoe

kan je helpen zonder zelf enig risico te

lopen?

Tracht te vermijden om de vleermuis

met blote handen vast te nemen. Ook al

is de kans dat je rabiës (hondsdolheid)

oploopt zo goed als onbestaande, toch

laat je je best niet bijten! Vleermuizen

zijn zelden uit zichzelf agressief, zelfs niet

als ze in het nauw worden gedreven. Ze

zullen je nooit aanvallen. Maar ze kunnen

bijten uit zelfverdediging als ze vastge-

nomen worden. Gebruik dus een doek of

een handschoen om ze vast te nemen en

plaats ze in een doos. De doek waarmee

je ze opneemt, kan eventueel in de doos

blijven.

Een schoendoos of om het even welke

doos met ongeveer dezelfde afmetingen,

kan dienst doen. Let erop dat ze veilig

kan worden afgesloten. Maak een paar

kleine gaatjes in het deksel. Maak ze niet

te groot want een vleermuis kan door

een gaatje van een paar vierkante cen-

timeter. Neem een lap stof of een hand-

doek en leg deze in plooien in de doos.

Verder ook een plastic dop van een fles

of het deksel van een confituurpotje. Doe

een beetje water in het dopje zodat de

vleermuis kan drinken.

Breng de vleermuis naar het dichtst-

bijzijnde VOC of VlOC. Hier zal men het

diertje met de beste zorgen omringen.

Vleermuizen zijn beschermde dieren en

het is verboden om ze zelf te houden.

Vleermuizenopvangcentrum ‘De Laat-

vlieger’, Koeneind 13, 2440 Geel, 014/59

26 26, Kris.Boeckx@vleermuizeninfo.be.

Facebookpagina Vleermuizenopvang ‘de

laatvlieger’.

Dwergvleermuis in Natuurpuntmuseum Turnhout ©Frans Emmerechts

Meander 114 |

Iedere natuurliefhebber is van harte welkom op deze digi-avond (aansluitend op de algemene ledenvergadering) van NP-Netebronnen, op vrijdag 6 februari om 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.Om te beginnen laten Paul Wouters en Marianne Horemans

ons bijzondere en fraaie natuurfenomenen ontdekken in onze

Meanderland-reservaten. Verrassende natuur van dichtbij onder

de loep! Vervolgens bezorgt Fred Nevelsteen ons een korte im-

pressie uit de Franse Alpen.

Na de pauze nemen David Verdonck, Hans Van Gompel en

Michel Huysmans ons mee naar het natuurrijke binnenland

van Turkije. Van het Aladag-hooggebergte met bruine visuil en

Kaspisch berghoen naar de Goksu-delta, ging het verder over

steppen en halfwoestijnen naar Birecik aan de Eufraat. Niet enkel

zeldzame vogels, maar ook libellen en vlinders kwamen aan bod.

Na het fotograferen van doelsoorten zoals Perzische woestijnpa-

trijs, pijpbloemapollo, rode korenbout en Koerdische tapuit nabij

het culturele Nemrut Dagi, reden ze verder naar de afgelegen

hoogplateaus van Koerdistan, aan de grenzen van Georgië en

Armenië. Indrukwekkende vulkaanlandschappen vol met bloe-

menweiden brachten hen aan het slot van hun reis in de Ponti-

sche Alpen aan de Zwarte Zee.

Kom mee genieten van deze prachtige fotoreeksen!

Digi-avondin Molfoto’s:

Uitzonderlijke vogels Turkije, Bloemenweide Pontische Alpen ©Michel HuysmansZwart Lieveheersbeestje, Molse Nete te Balen Wildenest ©Paul Wouters/Marianne Horemans

januari - maart 2015 | 15

Activiteiten Meanderland zondag 4 januari › Nieuwjaarsexcursie naar de Riebos in Lommel

• Tijdens deze wandeling naar reservaat de Riebos (Lommel) gaan we op zoek naar ganzen, roofvogels en andere over-winteraars.

• Afspraak: 8.30 u op parking Blauwe Kei (aan Sas 1) Lommel.Einde: 12 u. Laarzen mee bij regenweer!

• Info: jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.

zondag 11 januari › Voorbereiding vogelweekend in BC De Watermolen

• Kom één week voor het grote telweekend van 13 tot 17 u langs in Bezoekerscentrum Grote Netewoud in Meerhout en ontdek hoe je de meest voorkomende tuinvogels observeert en herkent, hoe je met eenvoudige recuperatiematerialen perfecte voederplaatsen maakt, hoe je de mooiste voeder-taarten maakt (wordt een echte vogelchef!), leer voeder-plankjes en nestkastjes timmeren en nog veel véél meer. Dit is de perfecte gelegenheid om met het hele gezin af te zakken naar de gezellige ruimtes van het Bezoekerscentrum. Er is een heel divers aanbod aan kinderanimatie, onze gidsen geven je vogeltips en uiteraard zijn er ook biobiertjes en warme dranken te verkrijgen. Iedereen welkom!

• Info: wim.pauels@natuurpunt.be of 014 :21 34 50.

zondag 18 januari › Winterwandeling NP Ham met Nieuwjaarsborrel

• Wandeling met gids door gebied Veldhovenheide dicht bij de dorpskernen van Kwaadmechelen en Oostham.

• Uitstekende gelegenheid voor belangstellenden van het project Cultuur in de Natuur 2015 kennis te maken met het projectgebied.

• Afspraak 14:00, Oude Pastorie, Pastoriestraat, Oostham. • Info: www.natuurpuntham.be, info@natuurpuntham.be

zondag 18 januari › Internationale watervogeltelling op alle Molse (zand)put-

ten• Op zoek naar grote zaagbekken en nonnetjes, echte gasten

uit het noorden. • Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-

Donk). Einde ca. 12 u op De Maat. • Meer info: jefsas@skynet.be, tel.014/31 26 57 of gsm 0499/34

62 60.

woensdag 21 januari › Lokale algemene ledenvergadering NP Geel-Meerhout

• Werking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Kandidaatstelling (via mail aan voorzitter marc.verachtert@skynet.be) voor bestuursfuncties bij Geel-Meerhout. Heb je plannen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn!

• Afspraak: om 19.30 u in Ontmoetingscentrum Winkelom-heide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel.

• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of marc.verachtert@skynet.be. We kijken uit naar je komst!

zaterdag 24 januari › Poelenwerkgroep Waterleven

• Wateranalyse van verschillende poelen. Wie graag meegaat met Louis Pals komt om 9 u naar Aqua Ski, aan het Albertka-naal, Kemeldijk, Geel-Winkelomheide. Eric Stoffelen vertrekt om 9 u aan de oude pastorij van Sint-Jozef Olen, Lichtaartse-weg 200. Info: Jeannine.Simonis@telenet.be.

zaterdag 24 januari › Lokale algemene ledenvergadering NP Balen-Nete

• Geen saaie vergadering, maar een terugblik op 2014 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaars-receptie.

De Most De Vennen©Paul Wouters & Marianne Horemans

16 | Meander 1

Activiteitenkalender

• Afspraak: de Kruierie, Bevrijdingsstraat 1, Balen om 20 u. • Info: Tom Schildermans, 0473/66 10 99.

zondag 25 januari › Capreolusexcursie in de Molse Netevallei

• Op zoek naar reeën en hun sporen. • Afspraak: 9 u Mol-Gompel, Kerk. Einde tegen 12 u. Laarzen! • Info: guy.hannes@skynet.be of tel. 014/31 71 54.

zaterdag 31 januari › Cafe Winterwoud in Meerhout

• Gast Koen Leysen van Natuurpunt Educatie. Over de nach-telijke activiteiten van vogels is nog relatief weinig geweten. Toch is het bijzonder boeiend, want wie slaapt er dan en wie niet? Hoe komen ze levend die gevaarlijke nacht door? Sla-pen ze dan zomaar ergens op een takje? En slapen ze alleen of liefst in groep, en waarom? Welke vogels vliegen ’s nachts rond en zijn ze dan op zoek naar voedsel? Welke vogels trek-ken ’s nachts, hoe pakken ze dat aan en hoe weten we dat.

• Info: Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.

zondag 1 februari › Nieuwjaarswandeling rond Breeven in Geel

• Gedurende drie uurtjes op wandel op de oude Aard in een uitgestrekt en afwisselend landschap. Veel bos met land-schappelijk waardevolle gebieden eromheen. We komen samen om 14 u aan café Sportvriend, Aardseweg in Geel-Ten Aard.

• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of marc.verachtert@skynet.be.

zondag 1 februari › Jaarlijkse busuitstap naar Zeeland

• Wandelschoenen, kijker en/of telescoop en knapzak mee-brengen. Soepje mogelijk onder de middag.

• Afspraak: 6.45 u gemeentehuis Oud-Turnhout of 6.30 u bij garages Marcel Cars Dessel. Prijs 14 €, JNM en kinderen 9 €, niet-leden 18 €, vóór 24 januari op rek.nr. 001-1785968-80 tnv NP-Turnhoutse Kempen, Klein Engeland 20, 2300 Turn-hout. Wel eerst Ronny Jansen telefonisch verwittigen na 18 u. op 014/88 29 72.

• Meer info bij gids Paul Prinsen: 014/43 73 63 of Jef Sas: 014/31 26 57.

zondag 1 februari › Feestelijke algemene ledenvergadering NP Ham

• Wandeling, evaluatie 2013, plannen 2014, verkiezing be-stuur, hapje en drankje en Film De nieuwe Wildernis.

• met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Graag ook kandidaatstelling voor bestuursfuncties zoals secretaris, penningmeester, activiteitencoordinator, etc. Heb je ideeen, suggesties of voorstellen, probeer er dan zeker bij te zijn!

• Afspraak: 14:00 Natuur.huis De Rammelaarsfsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60. We verwachten je!

dinsdag 3 februari › Info-avond Bijen in de moestuin

• Van 20 tot 22 u in het Stadhuis, Werft, te Geel. • Info: May.Leysen@telenet.be of 0495/64 11 99. Meer info el-

ders in dit nummer.

vrijdag 6 februari › Lokale algemene ledenvergadering NP Netebronnen

• Werking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers. Kandidaatstelling (ook via mail aan voorz. jefsas@skynet) voor bestuursfuncties bij Netebronnen. Heb je plannen en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn!

• Afspraak: om 19 u (met aansluitend de digi-avond!) in Eco-centrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.

• Meer info: jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60. We verwachten je!

vrijdag 6 februari › Digi-avond NP-Netebronnen in Ecocentrum De Goren

• Paul en Marianne laten ons bijzondere en fraaie dingen ont-dekken in onze Meanderland-reservaten. Fred Nevelsteen bezorgt ons een korte impressie uit de Franse Alpen en Mi-chel Huysmans en kompanen nemen ons na de pauze mee op natuurreis door oostelijk Turkije met het natuurschoon van de hoog-plateaus van Koerdistan (met uitzonderlijke vo-gels en vlinders) en de indrukwekkende vulkaanlandschap-pen (bloemenweiden!) in de Pontische Alpen aan de Zwarte Zee als blikvangers. Een aanrader voor elke natuurliefhebber!

• Afspraak: 20 u in Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol.

• Meer info: alfons.van.vlerken@telenet.be of 014/31 76 33. Elke natuurliefhebber welkom! Gratis inkom!

zaterdag 7 februari › Spaghetti-avond Geel-Meerhout

• Weet je ’t nog van vorig jaar? Dat was smullen hé? En het is ten voordele van onze natuurgebieden… schrijf je nu in. Doen!

• Afspraak: Ontmoetingscentrum Winkelomheide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel. Tussen 17 en 20 u.

• Info: Marc Verachtert, tel. 014/58 39 71 of marc.verachtert@skynet.be. Meer info elders in dit nummer.

zondag 8 februari › Winterexcursie door het Buitengoor in Mol

• Kom kennismaken met dit unieke moerasgebied in de win-ter. Laarzen wel verplicht!

• Afspraak: 14 u op parking Ecocentrum De Goren, Postelse-steenweg 71, Mol. Einde: ca. 16.30 u.

• Info: Frans Michiels 0472/56 39 75.

dinsdag 10 februari › Vormingsavond over waarnemingen

• Vanaf 19.30 u in de Asberghoeve in Zoerle-Parwijs (Asberg). Lesgever Koen Leysen van Natuurpunt Educatie. Deze avond staat open voor alle leden van Natuurpunt. Wellicht een kleine prijs, nog te bepalen (enkele euro’s).

januari - maart 2015 | 17

zondag 15 februari › Watervogeltelling op de Molse zandputten

• Bij vriesweer kans op grote concentraties watervogels in de wakken.

• Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-Donk). Einde: ca. 12 u op De Maat (Jagershof).

• Info: coördinator jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.

zondag 22 februari › Winterwandeling in De Vennen in Balen

• Rode neuzenwandeling, wie geen rode neus krijgt van de winterse koude kan na de wandeling eens proberen met je-never of erwtensoep. Laarzen zijn onmisbaar.

• Afspraak: parking FC Cools, Peer Luytendijk te Balen om 13.30 u.

• Info: Jan Mallants, 014/81 70 09.

zaterdag 28 februari › Poelenwerkgroep Waterleven

• We komen met een leesgroep samen om het pas uitgeko-men boek over Aquatische ecologie te bestuderen. Omdat chemie een belangrijk deel uitmaakt van dit werk worden wij hierin bijgestaan door ons medelid Louis Pals, gewezen docent chemie aan de Katholieke Hogeschool Kempen. Van 9 tot 12 u.

• Plaats: Teunenberg 51B, Olen. • Inschrijving: Jeannine.Simonis@telenet.be. Na inschrijving

zullen we u de te lezen tekst bezorgen om u de kans te ge-ven deze al eens door te nemen. Prijs: gratis voor leden, niet leden betalen 7 €. De activiteit staat open voor iedereen. Ook beginners zijn welkom.

zaterdag 28 februari › Café Winterwoud in Meerhout

• Gast Bas Van Der Veken. Waar liggen de échte grenzen van de Kempen? Waarin onderscheiden we ons van andere re-gio’s? De Kempen blijkt Zandland, Randland en – in meerde-re opzichten – het gedroomde land te zijn. Een verhaal met een sterk landschappelijk –historische inslag en een open blik op de toekomst, i.s.m. met RLKGN, VALK en Cultuurraad voor de Kempen.

• Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.

zondag 1 maart › Winterwandeling in Geel-Bel

• Heeft de natuur zich al wat hersteld na de ingrijpende na-tuurinrichtingswerken? Hoe ziet het Torfven er nu uit? En waar zitten de uilen?

• Afspraak: kerk Geel-Bel om 14 u. Einde rond 16.30 u. • Info: Gaston Dams, tel.0479/86 17 01 of Juliennehoremans@

telenet.be.

zondag 8 maart › Vroege voorjaarsexcursie langs en door de Reuselse Moe-

ren • Een bijna klassieke voorjaarsuitstap juist over de grens: mis-

schien laten de heikikkers zich weer horen? • Afspraak: 9 u aan de Postelse Hofstee (grensovergang Postel/

Reusel). Einde: ca. 12 u. • Info: jaak.wijnants1@telenet.be of 014/31 33 74.

Natuurgebied Grote Beek Ham©Jan Albrecht

18 | Meander 1

Activiteitenkalender

zondag 15 maart › Laatste winterwatervogeltelling op de Molse zandputten

• De eerste lentevogels en -geluiden zijn alweer terug! • Afspraak: 8.30 u parking dokterspraktijk Warande (brug Mol-

Donk). Einde ca. 12 u op de Maat (taverne Jagershof). • Info: coördinator jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of

0499/34 62 60. Laatste kans om mee op pad te gaan!

donderdag 19 maart › Cursus wilde bijen

• Lesgever Joeri Cortens van Natuurpunt Educatie. In het Stad-huis op de Werft te Geel, van 19.30 tot 22.30 u. Eerste les in een reeks theorie- en praktijklessen. Meer info elders in dit nummer.

zaterdag 21 maart › Poelenwerkgroep Waterleven

• Cursus Watertreders. Van 9-12 u in grote zaal Teunenberg 51B, Olen.

• Inschrijven Jeannine.Simonis@telenet.be met vermelding of je al dan niet in het bezit bent van een binoculair. Zo niet zorgen wij er voor één.

• Iedereen welkom, ook beginners! Meer info elders in dit nummer.

maandag 23 maart › Poelenwerkgroep Waterleven

• 14 u: 1ste bemonstering poel 677a met voorjaarsbloeiers. Marlybrug, komend van Westerlo net voor de Netebrug. Van 18 tot 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuurpunt, Teunenberg 51B, Olen.

• Info: Jeannine.Simonis@telenet.be.

zaterdag 28 maart › Zwerfvuilopruimactie Zammelsbroek

• Info: koenthibau@hotmail.com.

zaterdag 28 maart › Café Winterwoud in Meerhout

• Christel Verheyen: ‘Eenvoudig op weg naar een natuurlijke voedingswijze’. Wat is echt gezond en wat hebben we echt nodig? Hoe kan je (terug) naar een dagdagelijkse natuurlijke voedingswijze zonder honderd kookboeken te moeten ko-pen, zonder een fortuin uit te geven, zonder ingewikkelde studies en zonder veel poespas?

• Deuren open vanaf 19 u, gratis toegang, beperkt aantal plaatsen. Graag een seintje als je komt: winterwoud@telenet.be of 0485/62 86 76 (Zita Snellinx). Bezoekerscentrum, Wa-termolen 8, Meerhout.

zondag 29 maart › Speenkruidwandeling in het Griesbroek in Balen

• Ontdek de voorjaarsbloeiers die het Grote Netewoud kleur geven.

• Afspraak: parking taverne De Waterhoek, Olmensebaan 126, Balen om 14 u. Info: Dirk Geenen, 0472/47 96 20.

maandag 6 april › Poelenwerkgroep Waterleven

• 14 u: 1ste bemonstering poel Wilders met voorjaarsbloeiers. Aqua ski, Kemeldijk aan het Albertkanaal, Geel-Winkelom-heide. Van 18 tot 22 u determinatie waterdiertjes in lokaal Natuurpunt, Teunenberg 51B, Olen.

• Info: Jeannine.Simonis@telenet.be.

zondag 26 april › Vroege morgenexcursie in en om reservaat De Maat in Mol

• Met mogelijkheid voor een lekker ontbijt achteraf in taverne Het Jagershof. Luisteren naar vroege lentevogels met als or-kestmeester de nachtegaal.

• Afspraak: 6.30 u op parking taverne Jagershof, Waterstraat 43, Mol. Einde ca. 9 u. Ontbijt vanaf 9.15 u. Inschrijven hier-voor aan 8,50 €/pers. bij Jos van Het Jagershof, 014/43 60 73 of bij jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.

De Maat©Frans Emmerechts

januari - maart 2015 | 19

woensdag 21 januari Algemene ledenvergadering NP GEEL-MEERHOUTWe verwachten de leden van de afdeling Geel-Meerhout op een gezellige bab-belavond bij een hapje en een drankje. We bespreken het voorbije jaar, bekijken de plannen voor 2015 en uiteraard reserveren we tijd voor opmerkingen en vragen.Daarnaast kiezen we een nieuw bestuur. Het huidige

bestuur is ontslagnemend. Stel je kandidaat voor een

bestuursfunctie via mail aan voorzitter marc.verach-

tert@skynet.be! Heb je plannen en voorstellen voor

onze werking, probeer er dan zeker bij te zijn.

Afspraak: om 19.30 u in Ontmoetingscentrum Winkel-

omheide, Kemeldijk (nabij de kerk) in Geel. Info: Marc

Verachtert, tel. 014/58 39 71 of marc.verachtert@skynet.

be. We zien uit naar je komst!

zondag 1 februari 14:00Feestelijke ALVNP HAMKom meer te weten over Natuurpunt in Ham! De algemene ledenvergadering is een informatieve en vermakelijke bijeenkomst voor alle leden en vrijwilligers. Een uitste-kende gelegenheid kennis te maken met onze gevarieerde bende vrijwilligers.

Programma:

• Wandeling

• Natje en hapje

• Terugblik 2014

• Bestuurverkiezing

• Plannen 2015

• Film De nieuwe Wildernis

Natuur.huis De Rammelaars, Broekstraat z/n, ligt langs

het kanaal naar Dessel. Volg in Kwaadmechelen vanaf

de N141 tussen de 2 kanalen in Kwaadmechelen de

bruine bordjes “De Rammelaars”. Na ongeveer 2 km zie

je links tussen de bomen het houten Natuur.huis.

zaterdag 24 januari Algemene ledenvergadering NP BALEN-NETEGeen saaie vergadering, maar een terugblik op 2014 en een vooruitblik op het nieuwe jaar met aansluitend nieuwjaarsreceptie.Afspraak:

De Kruierie, Bevrijdingsstraat 1, Balen om 20 u.

Info: Tom Schildermans, 0473/66 10 99.

vrijdag 6 februari Algemene ledenvergadering NP NETEBRONNENWerking van het voorbije jaar, plannen voor het nieuwe jaar met inbreng van leden en oproep voor nieuwe vrijwilligers.Kandidaatstelling (ook via mail aan voorz. jefsas@skynet)

voor bestuursfuncties bij Netebronnen. Heb je plannen

en voorstellen voor onze werking, probeer er dan zeker

bij te zijn!

Afspraak: om 19 u (met aansluitend de digi-avond!) in

Ecocentrum De Goren, Postelsesteenweg 71, Mol. Meer

info: jefsas@skynet.be of 014/31 26 57 of 0499/34 62 60.

We verwachten je!

Wilders ©Frans Emmerechts

EEn Warm WElkombij je lokale afdeling

Geocaching wint de laatste jaren aan

populariteit. Het wordt als volgt ge-

organiseerd: iemand verstopt ergens

een waterdichte doos, met daarin een

logboek en een aantal voorwerpen; met

een hand-GPS bepaalt hij de precieze

coördinaten van de schuilplaats; vervol-

gens publiceert hij die op de site:www.

geocaching.com. Andere mensen lezen

die coördinaten op de geocache-website

en kunnen dan op zoek gaan naar de ‘ca-

che’ of schat. Vinden ze die, dan schrijven

ze hun bevindingen over de tocht neer

in een logboek en mogen ze uit de doos

een voorwerp nemen, maar ze moeten

er ook weer één bijplaatsen. De afkorting

‘CITO’ betekent ‘cash in trash out’.

Geocaching heeft duidelijke afspraken

gemaakt met zijn leden omtrent activitei-

ten in natuurgebieden. De belangrijkste

regel: respecteer steeds de natuur. Als

algemene regel geldt dat ze niet mogen

afwijken van de paden die voor wande-

laars zijn opengesteld. Het niet opvolgen

van de regels kan leiden tot vervolging

en sancties.

NP Balen-Nete werkt samen met 1 groep

geocachers, namelijk de groep rond Davy

en Liesbeth. Op 23 augustus vond een

eerste CITO-event plaats, waaraan een

30-tal geocachers deelnamen.

Als tegenprestatie is deze groep bereid

om jaarlijks mee te werken aan beheer-

werken in ons gebied.

Zo heeft één groep reeds een omheining

en exoten verwijderd rondom ‘de vijver

van Hasselt’. Na enkele uurtjes zwoegen

ontstond er zowaar iets dat op een ‘jaag-

pad’ lijkt. Voor een andere groep hadden

we waadpakken voorzien, waarna ze

enkele uurtjes modderzwijn hebben ge-

speeld. Dit om spontane bebossing tegen

te gaan in een nabijgelegen rietveld. Een

derde groep heeft zwerfvuil verwijderd

in een deel van het Griesbroek. Er werd

enorm veel afval verzameld. Het blijft

onbegrijpelijk dat er nog steeds mensen

zijn die een natuurgebied verwarren

met een stortplaats voor afval. Nadien

hebben we alle helpers getrakteerd op

soep en brood. Ook Gageleer mocht niet

ontbreken.

Het was voor de onze afdeling een gezel-

lige en nuttige dag, die zeker voor herha-

ling vatbaar is. Wij wensen dan ook bij

deze alle geocachers nogmaals te danken

voor het prachtige werk dat ze verzet

hebben in het Griesbroek.

CITO-eventGriesbroek

Natuurpunt Balen-Nete organiseerde in samen-werking met een groep geocachers een CITO-event in het Griesbroek. Titel en eerste zin vragen al onmiddellijk om een woordje uitleg.

TekST: Rudi RademaekeRSfoTo’S: diRk Geenen

Dat heideherstel niet altijd eenvoudig is, hebben de deelnemers aan de cursussen Natuurbeheer en Grote Netewoud verkenner het afge-lopen jaar meermaals te horen gekregen. Grote herstelwerken zoals in de Belse bossen leveren weliswaar spectaculaire veranderingen op, maar ook kleinschalig natuurbeheer kan het gewenste resultaat opleveren. Halverwege de jaren 2000 kregen we in

het Griesbroek de kans om enkele den-

nenbossen en ook een stukje verboste

heide aan te kopen. Het stuk verboste

heide deed ons dromen van een moza-

iek van gemengd bos, heide en schrale

graslanden langs de drogere noordzijde

van het natuurgebied. In eerste instantie

richtte het beheer zich dan ook op het

openkappen en deels maaien van de

reeds bestaande heide. De aangekochte

dennenbossen werden voor ongeveer

een derde gekapt en op een van de per-

celen werd bij wijze van experiment een

vierkante meter van de bosbodem weg-

geplagd. Reeds na een jaar stond deze

plek vol heide die spontaan terug ge-

groeid was van oude zaden in de bodem.

Heidezaadjes zijn in staat om gedurende

jaren kiemkrachtig te blijven in een zoge-

naamde zaadbank. Dit is niet veel meer

dan een dun laagje bodem net onder de

humuslaag. Als men die humuslaag voor-

zichtig verwijdert, krijgen deze zaadjes

terug licht en lucht en kunnen ze kie-

men. Dit is dan ook wat we hier gedaan

hebben. Met schop, kruiwagen en veel

spierkracht werd door het beheerteam

de organische laag verwijderd. Op het

eerst geplagde perceel leverde dit al van-

af het eerste jaar resultaat op. Vrijwel over

het gehele stuk schoten overal jonge

heiplantjes op. Het volgende perceel dat

we plagden leek in het begin een minder

groot succes. In de eerste jaren domi-

neerden jonge berken en braamstruiken

het terreintje en bestond het beheer dan

ook uitsluitend uit het maaien en ver-

wijderen daarvan. Dit jaar dachten we er

zelfs aan om ook hier de verbossing naar

inheems loofbos maar zijn gang te laten

gaan, tot plots tijdens de werken hier en

daar heideplantjes ontdekt werden. Blijk-

baar kan het dus zelfs bijna 10 jaar na het

vrijmaken van de zaadbank nog gebeu-

ren dat heide kiemt.

Bovendien zijn er nog meer planten die

zo lang kiemkrachtig blijven, afwachten

dus maar. Het is dus voor de beheerte-

ams zeker de moeite waard in de reserva-

ten hier en daar een proefstukje te plag-

gen en het nodige geduld te hebben. Wie

weet wat er tevoorschijn komt!

TekST: Tom SchildeRmanSfoto’s: Dopheide, Wesp op struikheide ©Frans EmmerechtsBeheerwerken Griesbroek © An Gijs

Geduld

22 | Meander 1

2 impressies van het Evenement Cultuur in de Natuur Ham 2014 foto’s©Jan Albrecht

januari - maart 2015 | 23

FUTUUR NATUURCultuur in de Natuur Ham 2015Voor deze 2e editie van Cultuur in de natuur nodigt Natuurpunt

Ham kunstenaars en vrijwilligers uit om ideeën en projecten uit te werken rond het thema Futuur•Natuur.Hoe ziet de toekomst er uit ? Zijn er dan plastic panda’s? Wordt de natuur een schuilplaats ? Zal de wereld overgenomen worden door mieren? Wat voor bloemen zullen we zien bloeien?Futuur•Natuur wil mensen uitdagen en aan het denken zetten rond ontwikkelingen in de natuur door bezoekers en wandelaars op een speelse manier te verrassen.

In natuurgebiedDe 1ste editie ‘Cultuur in de natuur’ in

2014 ging door in Natuurgebied De Ram-

melaars. In 2015 kiest Natuurpunt Ham

voor een natuurgebied dichter bij de

dorpskernen van Oostham en Kwaad-

mechelen. Het nieuwe gebied draagt de

naam Veldhovenheide en wordt de ko-

mende jaren verder ontwikkeld.

Tussen het voorjaar en eind 2015 zullen de

kunstwerken in het natuurgebied Veldho-

venheide tot stand komen en te zien zijn.

Er zullen workshops, tentoonstellingen

en evenementen plaatsvinden en er komt

een bewegwijzerde wandeling doorheen

het natuurgebied.

DiversHet cultuurproject Futuur Natuur is een

initiatief van Natuurpunt Ham. Geïnteres-

seerde kunstenaars, vrijwilligers en per-

formers worden uitgenodigd om mee te

werken en ideeën te ontwikkelen.

Futuur.Natuur wordt een palet van sculp-

turen, performances, land-art, vertellin-

gen, kunstzinnige installaties, constructies

en poëzie.

We plannen activiteiten voor klein en

groot en denken hierbij aan het samen

bouwen van grotere en kleinere artistieke

constructies, kunstworkshops met natuur-

lijke materialen, activiteiten rond poëzie

en taal. Ook individuele ideeën en kunst-

werken zijn welkom.

Feestelijke opneningIn het weekend van zaterdag 27 en zon-

dag 28 juni 2015 wordt het evenement

feestelijk geopend in de Oude Pastorij

in Oostham. Daar start ook de Futuur-

natuur-wandeling. Ook tijdens de zomer-

maanden zal de Pastorij regelmatig open

zijn. De Futuur.Natuur route is permanent

toegangklijk

DeelnemenIedere geïnteresseerde die actief wil deel-

nemen is welkom op onze winterwan-

deling op zondag 18 januari 2015. Dan

maken we een verkennende wandeling

doorheen het projectgebied, een uitste-

kende gelegenheid om Veldhovenheide

onder begeleiding van een gids te leren

kennen.

Uitgebreide informatie over deelname

en programma kan je vinden op onze

website: www.natuurpuntham.be/

cultuurindenatuur.

Mail: futuurnatuur@natuurpuntham.be

We nemen dan zo snel mogelijk contact

met u op om afspraken te maken

Mi familia muerta, Adrian Vilar Rojas, Segunda Bienal del fin del mundo, ArgentinaOnderzoekers proberen panda in kooi te krijgen

24 | Meander 1

Zaterdag 24 meiOnze natuurreis van 2014 werd een hele

week natuurbeleving in Hongarije. We

waren met 16 deelnemers te gast in Farm

Lator bij Rob de Jong en zijn familie in

het dorpje Lator Puszta. Ons verblijf was

prachtig gelegen op de grens van natio-

naal Park Bükk in de zuidoostelijke uitlo-

pers van het gelijknamige gebergte (zie

ook de fotorijke en informatieve website

www.farmlator.hu). Vertrek vanaf Eindho-

ven Airport en 2 uur later stonden we in

Boedapest, waar onze chauffeur, Laci, ons

opwachtte met zijn ‘luxebus’. Onderweg

naar Farm Lator werden al bijeneters ge-

spot; dat beloofde dus al veel goeds en

het werd alleen nog beter... Op Farm La-

tor werden we hartelijk ontvangen door

Rob, zijn vrouw Barbara en de kinderen.

Bij het voederhuisje in de tuin kwamen

appelvinken, middelste- en grote bonte

spechten gretig zaadjes en nootjes eten.

Ook eekhoorns waren er heel actief. Bij

de rondleiding over het natuurrijke do-

mein vlogen pruimenpage, roodbonte

parelmoervlinder en lathyruszwever voor

onze voeten...

Zondag 25 meiNa het ontbijt stapten we vanuit ons

verblijf naar een zgn. ichnymbrietplateau

(vulkanische oorsprong). Het eerste uur

raakten we al 200 m verder! Een (ooste-

lijke) keizerarend boven onze hoofden

in gevecht met een nietige buizerd, een

oostelijke smaragdhagedis zich nog

opwarmend in een houtstapel en een

zuidelijke pijpbloemvlinder perfect pose-

rend voor de vele fotocamera’s zorgden

voor langdurig, maar aangenaam op-

onthoud en een file bij onze fotografen.

Verder bergop richting plateau kregen

we grauwe gors, zomertortel en Euro-

pese kanarie in de telescopen. Eenmaal

boven trokken tussen de bijzondere flora

de verschillende parelmoervlinders en

blauwtjes, wantsenorchissen en wel-

riekende nachtorchis de aandacht. Een

eerste dreigend warmte onweer stuurde

ons vervroegd terug door het bos naar

Farm Lator, waar de fotografen nog een

uurtje konden genieten van de vele ac-

tieve vogeltjes voor de vaste schuilhut in

de boomgaard.

Natuurreis Netebronnen Lator Puszta

TekST: Jeanne hoRemanS en Jef SaS

Eindeloze bloemenrijkdom ©Jef Eykmans

Oostelijk Kalkgraslanddikkopje ©Marc Mangelschots Roodbonte Parelmoervlinder ©Marc Mangelschots

januari - maart 2015 | 25

Maandag 26 meiVandaag staat een vogelrijk gebied

Borsodi-Mezöség, in de volksmond ‘de

kleine Hortobagy’, op ons programma.

Dit steppegebied en tevens beschermd

landschap is slechts door de Tisza rivier

gescheiden van zijn nog beroemdere

tegenhanger, de grote Hortobagy. Wij

zaten al om 6 u in de bus en bij onze eer-

ste stop serveerde Rob ons een paartje

sakervalk in hun nestbak op een elek-

triciteitspyloon. Dit nestkastenproject

behoedde de sakervalk van uitsterven

in Hongarije. Er broeden nu opnieuw

ca. 150 paar. Onze tweede stop aan een

oude boerderij bood ons een baltsende

kleine klapekster vanuit zijn favoriete

populier en een andere doelsoort, een

Syrische bonte specht, mooi voor ons po-

serend in een dorre boom. In de grachten

overal roepende vuurbuikpadjes. Bij een

volgende stop bracht Rob ons naar een

dijkje: nestplaats van een kleine kolonie

bijeneters, volop zingende grote kare-

kieten en een jagende boomvalk. Opval-

lend ook de bijzondere riddersporen

(oostelijke en westelijke) mooi in bloei in

de bermen. Tijdens de (br)lunch op een

caféterras in een dorpje passeerden bo-

ven onze hoofden achtereenvolgens een

volwassen zeearend, een keizerarend,

een havik en een zwarte ooievaar, terwijl

een witte met jongen op het nest zat

juist om de hoek. Wat een zalig moment!

Nadien nam Rob ons nog mee voor een

2 u durende wandeling door de steppe-

poesta in een blakende zon: kraanvogels,

lepelaars, scharrelaars, nu een schreeuw-

arend, grauwe klauwier, kleine klapekster,

kwak, waterral, boomkikkertjes en een

witpuntoeverlibel zorgden hier voor de

hoogtepunten. Het werd dus een dag om

nooit meer te vergeten!

Dinsdag 27 mei

Met een zelfgetekend kaartje van Rob

in de hand gingen we op tocht in de

fotogenieke Tardvallei, een stroomdal in

de zuidelijke Bükk. Bij aanvang kregen

we al een zandgroeve met een mooie

kolonie bijeneters in het vizier zodat

onze fotografen al niet verder meer mee

moesten/wilden. De rest ging op zoek

naar de sperwergrasmus en de siesels

(=grondeekhoorns) in deze prachtige,

erg bloemrijke vallei. De sperwergrasmus

kregen we mooi in beeld, maar halfweg

de vallei ergens bij de sieselkolonie (die

lieten zich niet zien!) barstte een hevig

onweer los. Ondanks onze schuilplaats

in een dicht bosje stond bij iedereen het

water in de schoenen toen we terug bij

Laci’s bus kwamen. Op Farm Lator wer-

den vlug droge kleren aangetrokken en

Laci bracht ons nog weg voor een mooie

boswandeling met een paar oude verla-

ten steengroeves en een voorhistorische

rotswoning.

Woensdag 28 mei

Vroege vogels gingen even verder in

onze straat even op bezoek bij meneer

en mevrouw withalsvliegenvanger,

druk doende rond hun nestkast. Na het

ontbijt kregen we Attila mee, een lokale

gids, voor een uitgebreid bezoek aan

de Hortobagy-visvijvers. Elke rechtge-

aarde vogelaar kent de naam van het

beroemde Nationaal Park Hortobagy,

een van de beste vogelgebieden van

Europa. Het gebied herbergt 70.000 ha

poestalandschap: droge steppen afge-

wisseld met wetlands (met meer dan 160

soorten broedvogels!). Eerste stop bij een

typische poestabewoner: een kolonie(tje)

van roodpootvalken (niet erg schuw), die

nesten gekraakt hadden in een roeken-

kolonie. Ook een hop kwam daar mooi

in beeld. Dan verder met de bus naar de

Hortobagy-visvijvers met zijn honderden

meters brede en kilometers lange rietkra-

gen met daarbij natuurlijk de bijhorende

bewoners van zo’n moerasgebied. Aan

het bezoekerscentrum had een ringslang

juist een kikker te pakken bij zijn poot.

Oostelijke Smaragdhagedis©Marc Mangelschots

Groep zoekt Grote Trap ©Jef Eykmans Zuidelijke pijpbloemvlinder ©Marc Mangelschots

Meander 126 |

Luid piepend probeerde die nog vrij te

komen , maar tevergeefs. Enkele top-

waarnemingen tijdens onze wandeling

langs het spoor: hop, wouwaap vlakbij

in de vlucht, baardmannetjes, een nest-

bouwende buidelmees, witwangsterns,

ralreiger, witoogeend en auditief in de

rietkraag een klein waterhoen. Terugke-

ren deden we om 16.30 u met het laatste

treintje vanaf het stationnetje aan de

laatste schuilhutten. Hier hadden we

nog wel veel langer willen blijven... Onze

laatste stop in velden vol papapers zou

ons grote trap moeten opleveren... kardi-

naalsmantels profiteerden van dit bloe-

mentapijt en in de verte foerageerden

kraanvogels. Top of the bill was echter

wel een grote trap die op een vijftigtal

meter van ons opvloog. Wat een dag in

de poesta!

Donderdag 29 meiRob bracht ons op deze dag naar een

botanisch lustoord, Kisgyor, een dorpje in

de zuidoostelijke uitlopers van het Bükk-

gebergte met veel typische pannonische

en/of pontische soorten. Het werd dus

een dag vol bloemekes en vlinderkes die

bij ons zelden of helemaal niet voorko-

men. Vlinders: zilveren maan, zilvervlek,

zwarte Apollo, Adonisblauwtje, vetkruid-

blauwtje, kardinaalsmantel, toortspa-

relmoervlinder, oostelijk kalkgrasland-

dikkopje, voorjaarserebia... en bovenop

de heuveltop (met prachtig zicht op het

dorp) bij hun waardplanten enkele spi-

reazwevers. Planten: bleek bosvogeltje,

groene nachtorchis, bossalie, Zweeds

soldaatje (tweekleurig), Iris variegata,

rood slangenkruid... als meest opvallende

en typische soorten voor dit gebied.

Voldaan dronken we nog een frisse pint

op een terras in het dorp om even later

in Farm Lator weer aan te schuiven voor

een lekkere maaltijd van Barbara en haar

kookploeg met smaakmakers en kruiden

uit de eigen tuin. Soms verrassend, maar

altijd erg lekker die Hongaarse keuken

daar!

Vrijdag 30 meiMet de getekende plannetjes van Rob

terug op weg naar de kleine Horto-

bagy voor de scharrelaars en de kleine

klapeksters. Dan naar de vallei van de

Tisza-rivier. Hier werden we al direct na

aankomst verwend met kwaliteitswaar-

nemingen: een adulte en een juveniele

zeearend in een luchtgevecht met een

bruine kiek en even verder twee zwarte

ooievaars die door de tegenwind vlak

boven onze hoofden bleven zweven!

Een biddend ijsvogeltje kwam als nr.141

op onze vogellijst terecht en een kleine

weerschijnvlinder werd nr.51 op de lijst

van de dagvlinders. En dit op een week

tijd, terwijl er in heel Vlaanderen op een

heel jaar nog geen 50 soorten dagvlin-

ders te vinden zijn! Als orgelpunt liet een

mannetje wielewaal zich nog in zijn volle

pracht in zit bewonderen in een dorre

boom langs de dijk. Als afsluiter vergastte

Rob ons ‘s avonds na het eten nog op

zelfgestookte palinka. Zo kon er getoost

worden op een meer dan geslaagde

natuur-belevenis-week. Gezondheid!

Zaterdag 31 meiIn de voormiddag trok iedereen nog even

op eigen houtje op pad met rood bosvo-

geltje en bloeiende vuurwerkplanten als

resultaat. Bij het afscheid maakten velen

het voornemen om zeker nog eens terug

te keren naar Farm Lator. Bedankt Rob

en Barbara en Laci voor deze geslaagde

week vol natuur!

P.S. Alle waarnemingslijsten (vogels, vlin-

ders, planten, e.a. bijzonderheden) zijn

op eenvoudig verzoek verkrijgbaar. Stuur

een mailtje naar jefsas@skynet.be of

marc.mangelschots@telenet.be.

Natuurvierdaagse 2015La Lorraine14 mei tot 17 mei 2015: (Noord-Frankrijk).

Volgend jaar met het O-H-Hemelvaartweek-

end plannen we terug een natuurvierdaagse.

Ook hier zal het aantal deelnemers beperkt

zijn tot 16, dus tijdig inschrijven is zeker de

boodschap! Het belooft een mooi program-

ma te worden met een mix van natuurstudie,

habitatherkenning (van bijzondere soorten)

en beheer. Om een mooie diversiteit te ha-

len, zullen er boshabitats en akkerlanden,

kalkhellingen en moerassen bezocht worden

o.l.v. twee ervaren gidsen (waarschijnlijk Billy

Herman en Indra Jacobs) van Starling, die

deze vierdaagse mee organiseren. Verblijf in

hotel op basis van halfpension. Richtprijs: ca.

€300 (exclusief vervoer = carpooling).

Wil je zeker mee, wacht dan niet met inschrij-

ven bij jefsas@skynet.be of 0499/34 62 60 of

014/31 26 57. Na bevestiging mag je €100

per persoon overschrijven op rek. nr. BE18

0011 5777 9165 van Natuurpunt Netebron-

nen met vermelding ‘Lorraine 2015’. Zorg dat

je erbij bent!

Purperreiger ©Marc Mangelschots

Onderweg met de ‘luxebus’ van Laci©Jef Eykmans

Vetkruidblauwtje ©Marc Mangelschots

januari - maart 2015 | 27

NP Ham zoekt nog steeds... Bestuursleden en vrijwilligersOnze levendige en gezellige groepje vrijwilligers zoekt

ondersteuning:

• Secretaris

• Penningmeester

• Co-natuur-beheerder

• Vrijwilligers beheer: maaien, hooien, knotten, on-

derhoud hekwerk, bruggetjes en wandelpaden,

snoeiwerk.

• Vrijwilligers activiteiten: openhouden natuur.cafe,

aktiviteiten organiseren en begeleiden, informatie

verstrekken,maar ook: foto’s maken, verslag schrij-

ven, artikeltjes voor Meander en website.

Vrijwilligers kunnen deelnemen aan de vormingscursus-

sen van Natuurpunt. Contacteer ons of kom gewoon

langs op de Algemene Vergadering 1februari 2015! Frans

Hoes. Frans.Hoes2@telenet.be, tel: 0472-57 75 15

Natuur.cafe De Rammelaarsopent vanaf zondag 29 maartNatuur.huis De Rammelaars in Ham opent elke zon- en feestdag van 13u tot 18 u zijn deuren. Je kan er terecht voor een flinke wandeling, een frisse pint bio-bier op ons schitterende terras en een gezellig babbeltje.De vrijwilligers ontvangen je met open armen en geven graag

advies als je een korte of langere wandeling wil maken in het

mooie kleinschalige landschap met bloemrijke hooilanden en

broekbossen in een prachtige Kempische beekvallei.

In het Natuur.huis verkopen we kaarten, Natuurpunt-artikelen,

boeken, verse honing. Voor de kinderen is er een leuke speel-

hoek met interessante (natuur)boekjes en verrassingen.

Groepen en scholen zijn erg welkom in ons natuurgebied. We

stellen graag een aangepast programma op maat voor. Het Na-

tuur.huis is ook beschikbaar voor cursussen en kleine feestjes.

Voor de tarieven en meer info kan je terecht bij:Voor info over

wandelingen contacteer je best:

frans.hoes2@telenet.be, tel: 0472-57 75 15.

OPEN:Vanaf 10 uur, woensdag gesloten

Van 15 oktober tot Pasen:dinsdag en woensdag gesloten.

Beide foto’s Natuurpunthuis De Rammelaars©Jan Albrecht

28 | Meander 1

CursusWatertreders

Spaghetti-avondGeel-Meerhout

Zin in een gezellig samenzijn? Dan kan je op zaterdag 7 februari vanaf 17 u (tot 20u) terecht in het ontmoetings-

centrum van Winkelomheide (Kemeldijk, nabij de kerk) voor een spaghettimaaltijd ingericht door afdeling Geel-Meerhout ten voordele van de natuur in de regio. En we willen alle leden oproepen om familie, vrienden en buren mee te brengen…

De vleeseters krijgen een speciale spaghetti à la Galloway

geserveerd met vlees van de Schotse runderen uit onze

Natuurpuntgebieden. Voor vegetariërs is een apart sausje

voorzien. De prijs bedraagt €10 per persoon, een kinder-

portie kost €5. En voor een nagerechtje zorgen we natuur-

lijk ook!

Om alles in goede banen te kunnen leiden, zouden we het

erg op prijs stellen indien de liefhebbers op voorhand zou-

den inschrijven bij marc.verachtert@skynet.be , 014/58 39

71 of jurgen.verreyt@telenet.be. Dat mag tot vrijdagavond

6 februari, maar het is uiteraard veel handiger als je vroe-

ger een belletje geeft of een mailtje stuurt. Ook kandidaat-

helpers mogen zich melden! Die nemen best rechtstreeks

contact met Jurgen Verreyt, 014/32 37 85, 0497/70 63 08 of

jurgen.verreyt@telenet.be of met Marc Verachtert, 014/58

39 71, marc.verachtert@skynet.be.

Tijdens de wintermaanden, wanneer het te koud is om buiten aan de slag te gaan en beestjes te scheppen, houdt de Poelenwerkgroep zich binnen bezig. Zo richt ze ook een bijscholing in waar een specifieke groep van waterkevers belicht wordt door Nobby Thys.

De watertreders zijn een familie kleine kevers, een halve centi-

meter groot, die in zoet water leven, maar niet echt goed kun-

nen zwemmen. Ze bewegen zich met afwisselende bewegin-

gen van de achterpoten, waardoor ze onhandig lijken. Vaak zie

je hen kruipen aan de waterkant. De slanke larven voeden zich,

net als de volwassen kevers, voornamelijk met algen. Een twin-

tigtal geslachten zijn in België inheems. Met de hulp van Nobby

leren we de verschillende kevertjes te onderscheiden met de

binoculair. De activiteit staat open voor iedereen.

Cursus WatertredersZaterdag 21 maart van 9 tot 12 u in de grote zaal, Teunenberg 51B, Olen.

Inschrijven bij Jeannine.Simonis@telenet.be met vermel-

ding of je al dan niet in het bezit bent van een binoculair.

Zo niet zorgen wij er voor één. Prijs: 7 € op rekening BE18

0015 5921 3665.

januari - maart 2015 | 29

VoedselveiligheidHet TTIP-verdrag, het Trans-Atlantisch Partnerschap voor Handel en Investeringen.Nog nooit van gehoord?Dat kan, want de onderhandelingen erover gebeuren achter gesloten deuren. Het gaat om plannen voor een verdrag over vrijhandel tussen de VS en de EU.

Hinderlijke consumentenbeschermingTTIP is een verdrag dat vooral bedoeld is om de regels voor

producten van beide te harmoniseren. En op die manier het han-

delsverkeer tussen beide markten uit te breiden. Dit verdrag zou

volgens de officiële verklaringen leiden tot meer groei en meer

werkgelegenheid.

Verschillende niet-gouvernementele organisaties vrezen echter

dat de huidige strengere wetgeving ter bescherming van het mi-

lieu, de gezondheid en de consument, van de EU, als hinderlijk

voor de handel wordt gezien en dus afgezwakt zal worden.

Hormonen, GGO, chemie in het eten...Zo zijn er momenteel in Europa meer dan 1.300 chemische stof-

fen verboden in cosmetica, in Amerika slechts 11. Daar zijn hor-

monen en genetisch gemanipuleerde gewassen niet verboden,

bij ons in Europa wel, enz.

Het zijn nog maar onderhandelingen, de argumenten om het

verdrag goed te keuren zijn zwak. Maar er is een risico dat er

grote campagnes opgezet zullen worden om het verdrag aan de

burger te ‘verkopen’. Het kan worden voorgesteld als de oplos-

sing om de Europese economie aan te zwengelen…

Wat kunnen wij doen?We kunnen alvast bewust beginnen consumeren, meer lokale

en biologische producten gebruiken. Lokale producten hebben

minder verpakkingsmateriaal nodig, minder transport en ze

zorgen voor een lokale economie. Biologische producten ver-

zekeren ons niet alleen dat de voeding veilig is maar ook dat ze

geproduceerd is met respect voor de natuur. Kortom, wij kunnen

zelf beslissen dat het TTIP-verdrag overbodig is.

Bio van hierWe willen je hierbij graag een handje helpen, daarom

organiseren wij ook in 2015 onze leveringsrondes met

overheerlijke biologische producten van hier, waaronder vlees

van vee dat graasde in natuurgebieden. De eerstvolgende ronde

is voorzien in februari. Voor meer info of bestellingen kan je

terecht bij jurgen.verreyt@skynet.be of 0497/70 63 08.

JuRGen VeRReyT

mail: info@jankok.be tel. 0474.888.166

!Turnhoutsebaan 19 - 2400 Mol - T 014/32 04 28 - F 014/32 36 58

info@dezwervermol.be - www.dezwervermol.be !ma 13u - 18u / di-vrij 09u30 - 18u / za 09u30 - 17u !

OERDEGELIJK MATERIAAL VOOR REIZEN EN BUITEN

5% rechtstreekse korting op vertoon van lidkaart Natuurpunt

EEN NIEUWE KIJK OP OPTIEK VANDERLINDEN

Een hoge vakkennis en jarenlange ervaring gecombineerd met moderne apparatuur en een vernieuwde winkel garanderen de beste service.

Optiek Vanderlinden, sinds 1953 uw vertrouwen waard!

OP LOEPEN EN VERREKIJKERS Nikon, Steiner, Minox, Huygens: 10% korting voor leden van Natuurpunt!

De Natuurpunt afdelingen in uw buurt zijn:Balen-Nete www.natuurpuntbalen-nete.beGeel-Meerhout www.natuurpunt.be/geel-meerhoutNetebronnen (Mol-Dessel) www.natuurpuntnetebronnen.beHam www.natuurpuntham.be

Langzaam maar gestaag groeien onze schitterende natuurgebieden en daarmee ook ons beheerwerk!Ook jij kunt helpen.Neem contact op met je afdeling!

Meanderland