Bosna i HercegovinaFederacija Bosne i Hercegovine

KANTON SARAJEVOV L A D A

PROGRAM RAZVOJA MALE PRIVREDE ZA PERIOD 2016.-2019. GODINA

Nosilac izrade: Ministarstvo privrede

Sarajevo, februar/2016. godine

Zakon o poticaju razvoja male privrede (Slubene novine Kantona Sarajevo, broj:29/15), donijela je Skuptina Kantona Sarajevo, na sjednici odranoj dana 21.07.2015. godine.Na prijedlog Ministarstva privrede Kantona Sarajevo, u skladu sa lanom 10. stav (1)navedenog Zakona, Vlada Kantona Sarajevo donosi Program razvoja male privrede (u daljemtekstu: Program), za period od etiri godine. Na osnovu Programa a na prijedlog nosiocaPrograma iz lana 16. Zakona o poticaju razvoja male privrede (u daljem tekstu: Zakon)donosi se Godinji plan provoenja Programa (u daljem tekstu: Godinji plan). Godinji planusvaja Vlada Kantona Sarajevo i on obuhvaa: plan pojedinih poticajnih mjera i aktivnosti,potrebna finansijska sredstva, izvore sredstava, kriterije, uslove i nain koritenja sredstava.

Program sadri pregled smjernica za provedbu poticaja za razvoj male privrede urazdoblju od 2016. do 2019. godine, te utvruje ciljeve, mjere i zadatke koji ukljuujumehanizme provedbe, praenje aktivnosti i projekata. Program predstavlja razvojni dokumentza Kanton Sarajevo kojim se utvruju:

smjernice razvoja malih i srednjih preduzea, poticajne mjere, nosioce provoenja poticajnih mjera, aktivnosti za provoenje poticajnih mjera, izvore sredstava i metodologiju provoenja i praenja pojedinih mjera.

Program obuhvata pet okvirnih cjelina:

I UvodII Analiza stanja male privrede Kantona Sarajevo III Ciljevi razvoja male privrede Kantona Sarajevo IV Mjere za postizanje zacrtanih ciljeva iV Metodologija praenja provoenja pojedinih mjera - Monitoring

I UVOD

Stvaranje uvjeta za razvoj malog i srednjeg preduzetnitva zahtijeva usklaenupolitiku kojom se obuhvaaju aktivnosti razliitih podruja od obrazovanja i nauke,uklanjanja administrativnih prepreka i prevelikog broja propisa, do jaanja institucijapreduzetnitva i poslovne infrastrukture i regionalnog razvoja. Sveobuhvatan zakonski,strateki i institucionalni pristup razvoju malog i srednjeg preduzetnitva pretpostavke sujaanja konkurentske sposobnosti privrede. Stoga se poticanje razvoja malog i srednjegpreduzetnitva provodi kontinuirano, uz uvoenje standarda EU kroz primjenu zakonodavstvai poticaja. Jaanjem preduzetnitva doprinosi se poveanju zaposlenosti, uinkovitostisocijalne sigurnosti, poticanju domae proizvodnje, izvoza i stvaranju povoljne preduzetnikeklime, te se ostvaruju smjernice o razvoju male privrede kao generatoru razvoja. Mala isrednja preduzea kao osnovni generatori zapoljavanja i razvoja privrede imaju kljunuulogu u razvoju privrede Europske unije. Prema slubenoj statistici EU oko 99,8 % preduzeaine upravo mala i srednja preduzea, te tako ine prioritet razvoja cjelokupne privrede.Njihov se znaaj posebno ogleda u injenici da Europska komisija upravo ovaj sektor privredeprepoznaje kao glavni generator razvoja privrede i rasta zapoljavanja. Mnogi domaipreduzetnici vidjeli su ansu za ostvarenje svoje ideje pokretanjem biznisa i koritenjemprirodnih bogatstava. Razvojem malog i srednjeg preduzetnitva koje zauzima kljuno mjestou strukturi privrede EU jaa ukupna snaga privrede, poveava se zaposlenost i utjee napoveanje stepena nezavisnosti i stabilnosti ekonomije zemlje. Kada govorimo o malom

2

preduzetnitvu u EU treba napomenuti da su postojale velike razlike meu dravama udefiniranju malih i srednjih preduzea, pa je Europska komisija preporuila dravamalanicama, Evropskoj investicijskoj banci, te Evropskom investicijskom fondu upotrebujedinstvenih kriterija za definiranje malih i srednjih preduzea. Ta preporuka nastala jekombinovanjem nekoliko sljedeih kriterija:

1. broj zaposlenih,2. godinji obim prodaje,3. prosjeni obim aktive preduzea i4. samostalnost u odluivanju (kontrola od strane drugih ne smije biti vea od 25%).

Prema Preporuci Komisije EU preduzeem se smatra svaki subjekt ukljuen uekonomsku aktivnost, bez obzira na pravnu formu. Ovo ukljuuje osobe koje se samezapoljavaju i porodine biznise koji se bave obrtom ili drugim aktivnostima, kao ipartnerstva i udruenja koja su redovno ukljuena u ekonomske aktivnosti. Premazakonodavstvu i preporukama Komisije EU glavni faktori koji odreuju da li je nekopreduzee u grupi MSP ili ne su: broj zaposlenih i ukupan promet ili ukupan iznos bilanse.Kategorija mikro, malih i srednjih preduzea sastoji se od:

a) srednja preduzea koja zapoljavaju manje od 250 osoba i iji godinji promet neprelazi 50 miliona eura, i/ili ukupna godinja bilanca ne prelazi 43 miliona eura.

b) malo preduzee je ono koje zapoljava manje od 50 osoba i iji godinji promet i/iliukupna godinja bilanca ne prelazi 10 miliona eura.

c) mikro preduzee je ono koje zapoljava manje od 10 osoba, i iji godinji promet i/iliukupna godinja bilanca ne prelazi 2 miliona eura.

Kategorije male privrede u EU:

Kategorija Broj zaposlenih Promet Ukupan iznospreduzea bilanse

Srednje < 250 50 mil. Eura 43 mil. EuraMalo < 50 10 mil. Eura 10 mil. EuraMikro < 10 2 mil. Eura 2 mil. Eura

Izvor podataka: Commision regulation (EC) No 70/2001 COMMISSION RECOMMENDATION of 6 May 2003concerning the definition ofmicro, small and medium-sized enterprises (notified under document number C(2003) 1422)(Text with EEA relevance) (2003/361/EC), Official Journal of the European Union.

I-1. Uloga i znaaj malih i srednjih preduzea u EU

Svjesna znaaja i uloge malih i srednjih preduzea, prvenstveno kao glavnih inovatorai izvora zaposlenosti, EU konstantno unaprjeuje i naglaava politike koje pomau razvojmalog i srednjeg preduzetnitva. Upravo mala i srednja preduzea predstavljaju samo srceekonomije jer su ona glavni izvor zapoljavanja, inovativnosti, dinaminosti, kontinuiteta irasta. Svjesna znaaja i uloge malih i srednjih preduzea koja ine osnovicu preduzetnitva irazvoja, Evropska unija promovie inovativnost kao osnovu zdravih malih i srednjihpreduzea i konkurentske prednosti istih, te daje sve vei naglasak razvojnim politikama, kaoi razvoju preduzetnikog kapaciteta ovog sektora. Evropska unija ima za cilj stvaranjekonkurentnog, dinaminog, inovativnog i zdravog preduzetnitva utemeljenog na znanju iosposobljenog za odriv ekonomski rast i razvoj. Subjekti male privrede ine 98,8% svih

3

preduzea u EU, nasuprot velikih preduzea koja su inila samo 1,2% ukupnog brojapreduzea. Najvei broj preduzea koja posluju na podruju Europske unije registrovana suupravo kao mala i srednja preduzea. Prema podacima Europske komisije, cca 99%preduzea, od preko 20 miliona preduzea, su male i srednje veliine. Od toga broja cca 93%su ona najmanja, takozvana mikropreduzea, koja imaju do deset zaposlenih. To je osnovnirazlog to MSP predstavljaju glavni izvor zapoljavanja radne snage, i predstavljaju veomavaan izvor stvaranja bogatstva u EU.

Politika EU na podruju malog i srednjeg preduzetnitva moe se svesti na osamosnovnih ciljeva:

1. Otklanjanje prepreka administrativnog, finansijskog i pravnog karaktera,2. Poticati integraciju malih i srednjih poduzea u jedinstveno trite,3. Pruati pomo malim i srednjim poduzeima u cilju koritenja programa EU, 4. Pruati podrku uslugama koje su u funkciji razvoja malih i srednjih preduzea,5. Promovirati zajednitvo, saradnju i partnerstvo,6. Pruati pomo pri obezbjeenju kapitala,7. Unaprijediti kvalitet menaderskog djelovanja u malim i srednjim poduzeima i8. Prilikom formimanja novih normi uzeti u obzir iskustva malih i srednjih preduzea.

Mala i srednja preduzea kljuna su za stvaranje snanijeg rasta, novih i boljih radnih

mjesta, to su dva najvanija cilja Lisabonske strategije za ovu kategoriju privrednihsubjekata. Ona predstavljaju najvei izvor radnih mjesta, preduzetnikih vjetina, inovacijakao i ekonomske i socijalne kohezije u Evropskoj uniji. Poveanom uinkovitou iinovacijama u preduzeima na podruju organizacije, procesa, proizvoda, usluga ili tritajaa se konkurentna snaga privrede. injenica je da su preduzetnici u EU u svom poslovanjusuoeni s brojnim preprekama. Kao najvei problemi ili prepreke s kojima se susreu mala isrednja preduzea istiu se: razna ogranienja administrativnog karaktera, nedostatakkvalificirane radne snage, nerazvijena infrastruktura, ogranien pristup finansiranju, problemiu primjeni novih tehnologija, nekvalificiran menadment, neprofitabilnost sektora MSP,nekoordiniranost politika pri stvaranju povoljnog preduzetnikog okruenja, nepovoljnopolitiko okruenje, nerazvijenost financijskih trita za zadovoljavanje potreba MSP, tekorupcija. EU potie rast malih i srednjih preduzea kako bi stimulisala njihove potencijale usmjeru implementacije inovativnih projekata, te tako podstie sam rast i razvoj ovog sektora.Aktuelna financijska kriza nije zaobila ni ovaj sektor privrede, pa tako brojni izvjetajiEvropske komisije govore o problemima s kojima se suoavaju mala i srednja preduzea:nedostatak financijskih sredstava, nedostatak informacija, slaba upuenost u procedure javnenabavke, visoki administrativni trokovi, problemi s pronalaenjem inopartnera i slino.

I-2. Znaaj sektora malog i srednjeg preduzetnitva (MSP) u BiH

Mala privreda i njeni subjekti, fizike i pravne osobe, naroito mala i srednjapreduzea, temeljni su stup gotovo svih razvijenih privreda, izvor zapoljavanja i poslovnihideja, uslov privrednog rasta i napretka, a time i prioritet svake uspjene ekonomije. Stoga seu tim privredama poslovno okruenje razvija u skladu sa potrebama malog i srednjegpreduzetnitva. O znaaju sektora male privrede govori podatak da je u Bosni i Hercegovini(prema statistikim podacima) registrovano priblino 160.000 privrednih subjekata, od kojihnjih blizu 99 % ine MSP (sa manje od 250 zaposlenih). Meu njima je:

a) 92 % mikro preduzea (sa 1-9 zaposlenih), b) 6 % ine mala preduzea (sa 10-49 zaposlenih), c) 1 % ine preduzea srednje veliine (sa 50-250 zaposlenih).

4

Struktura, broj i uee poslovnih subjekata po Kantonima u FBiH za 2014. godinu

stanje na dan: 31.12.2014. godine

Kanton PravnalicaPoslovne jedinice u sastavu pravnih lica Obrt Ukupno %

Unsko - Sanski 4.997 3.376 3.810 8.807 8,67Posavski 1.012 865 541 1.553 1,53Tuzlanski 8.566 5.534 10.904 19.470 19,18Zeniko - Dobojski 6.085 3.952 6.282 12.367 12,19Bosansko - Podrinjski 526 423 447 973 0,95Srednjobosanski 4.530 2.421 6.210 10.740 10,58Hercegovako - Neretvanski 6.310 2.970 7.022 13.332 13,14Zapadno - Hercegovaki 2.935 826 1.722 4.657 4,59Kanton Sarajevo 14.947 6.551 10.774 25.721 25,38Kanton 10 1.967 922 1.888 3.855 3,79Ukupno FBiH 51.875 27.840 49.600 101.475 100

Izvor podataka: FZS Obradio: Federalni zavod za programiranje razvoja

Registar poslovnih subjekata obuhvata pravna i fizika lica registrovana na teritorijiFBiH. Poslovni subjekti su pravne i fizike osobe koje obavljaju djelatnost u skladu sapropisima, te tijela dravne vlasti, tijela dravne uprave i tijela lokalne samouprave i uprave.Ukupan broj poslovnih subjekata na dan 31.12.2014. godine iznosio je 101.475, to je vie za0,2 % u odnosu na prethodnu godinu. Registrovan broj pravnih lica sa stanjem 31.12.2014.godine iznosio je 51.875, to je vie za 2,5% u odnosu na prethodnu godinu. Na dan31.12.2014. godine registrovano je ukupno 27.840 poslovnih jedinica u sastavu pravnih licaili 1,6% vie nego u 2013. godini. Pod jedinicama poslovnih subjekata podrazumijevaju seorganizacione jedinice u sastavu poslovnog subjekta (radionice, skladita, uredi, stovarita,predstavnitva, prodajna mjesta itd.) smjetene na geografski odreenom mjestu. Fizikeosobe su osobe koje samostalno vre djelatnosti, obavljaju djelatnost obrta i slobodnihzanimanja u svoje ime i za svoj raun. Broj registrovanih fizikih lica obrtnika u 2014.godini iznosio je 49.600 to je manje za 2,2% u odnosu na 2013. godinu. Najvei brojobrtnika registrovan je u Kantonu Sarajevo i ini 21,98 % ukupnog broja registrovanih obrta,a zatim slijede Hercegovako Neretvanski Kanton sa 14,16 % i Zeniko Dobojski Kantonsa 12,66 % uea u ukupnom broju registrovanih obrta u FBiH.

Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, u svom Saoptenju, broj: 3 od 20.08.2014.godine pod nazivom "Jedinice Statistikog poslovnog registra sa stanjem na dan 30.06.2014.godine objavila je podatke o broju privrednih subjekata (bez obrtnika) razvrstanih premaekonomskim djelatnostima, klasama zaposlenih i klasama prihoda, a na osnovu podatakaadministrativnih poslovnih registara, godinjih finansijskih izvjetaja, Centralnog registratransakcijskih rauna Centralne banke BiH i rezultata statistikih istraivanja. Saoptenjem suobuhvaeni sljedei subjekti:

a) privredni subjekti koji su podnijeli finansijske izvjetaje za prethodnu godinu, pa su zanjih raspoloivi podaci o broju zaposlenih i/ili poslovnom prihodu;

b) privredni subjekti koji nisu dostavili finansijske izvjetaje za prethodnu godinu, aliimaju aktivan transakcijski raun u Centralnoj banci BiH; i

5

c) privredni subjekti koji se vode u administrativnim poslovnim registrima, meutim, nepodnose finansijske izvjetaje, nemaju aktivan transakcijski raun i nisu prijaviliprestanak poslovanja (gaenje).

AKTIVNI PRIVREDNI SUBJEKTI U BIHu statistikom poslovnom registru (SPR) prema podrujima KD BiH 2010

sa stanjem na dan 30.06.2014. godine

1. Ukupan broj privrednih subjekata u statistikom poslovnom registru ------ 60.983

2. Aktivni privredni subjekti koji podnose izvjetaj za AFIP-------------------- 34.599

3. Ukupan broj privrednih subjekata koji nisu ugaeni u administrativnim registrima, a koji ne podnose finansijske izvjetaje ---------------------------- 26.384

Od ukupnog broja privrednih subjekata (26384) koji nisu ugaeni u administrativnimregistrima, a koji ne podnose finansijske izvjetaje, na evidenciji statistiko poslovnog registraimamo 14766 privredni subjekt koji ima aktivan transakcijski raun i 11618 privredni subjektkoji nema aktivan transakcijski raun. Od ukupnog broja posmatranih privrednih subjekta uSPR- u, 56,7 % je aktivnih privrednih subjekata u smislu okvira za provoenje statistikihistraivanja, dok 43,3 % predstavljaju privredni subjekti koji nisu ugaeni u administrativnimregistrima, ali nisu podnijeli godinje finansijske izvjetaje za prethodnu godinu. Posmatrajuistatistiki aktivni privredni subjekti (okvir za statistika istraivanja) prema djelatnostima KDBiH 2010 uoljivo je da je najvei broj, njih 72,6 %, rasporeeno u sljedeih est podrujadjelatnosti: 30,8 % u podruje G (Trgovina na veliko i malo; popravak motornih vozila imotocikala), 14,1 % u C (Preraivaka industrija), 8,1 % u M (Strune, naune i tehnikedjelatnosti), 7,5% u podruje S (Ostale uslune djelatnosti), 6,4 % u F (Graevinarstvo) i 5,7% u podruje H (Prijevoz i skladitenje).

Razvrstavanje privrednih subjekata u klase prema veliini koritenjem kriterija brojzaposlenih pokazuje da najvei udio u ukupnom broju razvrstanih privrednih subjekata, ak75,1 %, imaju mikro preduzea (09 zaposlenih). Mala preduzea (1049 zaposlenih) uukupnom broju sudjeluju sa 17,9%, srednja preduzea (50249 zaposlenih) sa 6, 1 %, dok jeudio velikih preduzea (250 i vie zaposlenih) samo 0,9 %.

Najvei broj mikro preduzea, 34,3 %, razvrstano je u podruje G (Trgovina na velikoi malo; popravak motornih vozila i motocikala), zatim slijede podruje C (Preraivakaindustrija) sa 12,3 %, podruje M (Strune, naune i tehnike djelatnosti) sa 9,6%, podruje S(Ostale uslune djelatnosti) sa 8,1%, podruje F (Graevinarstvo) sa 6,1 % i podruje H(Prijevoz i skladitenje) sa 6,1 %.

Takoer, najvei broj malih preduzea, 26,7 %, razvrstano je u podruje G (Trgovinana veliko i malo; popravak motornih vozila i motocikala). Mala preduzea zastupljena su uveem broju i u sljedeim podrujima: C (Preraivaka industrija) 19,8 %, P (Obrazovanje)9,4%, F (Graevinarstvo) 8,8 % i H (Prijevoz i skladitenje) 5,9%.

Od ukupnog broja srednjih preduzea najvie, odnosno 22,3 %, razvrstano je upodruje P (Obrazovanje), zatim slijedi C (Preraivaka industrija) sa 21,2 %, G (Trgovina naveliko i na malo; popravak motornih vozila i motocikala ) sa 12,1 % , O (Javna uprava iodbrana; obavezno socijalno osiguranje) sa 10,9 %, te Q (Djelatnosti zdravstvene i socijalnezatite) sa 6,7 % udjela.

MSP u BiH osiguravaju priblino 70 % radnih mjesta. Podaci ukazuju na negativnustrukturu MSP-a u BiH, iz koje se vidi da 92 % kompanija ima status mikro preduzea (sa 1-9zaposlenih), to znai da je neophodna pomo, u smislu institucionalne potpore, kako bi se

6

omoguio prelazak mikro preduzea na vii nivo, odnosno u skupinu malih ili srednjihpreduzea. Insistiranje na razvoju i konkurentnosti malog i srednjeg preduzetnitva opravdavase prednostima koje ono ima u odnosu na velika preduzea, a to su: a) interes vlasnika za vlastito zaposlenje i jednostavna struktura vlasnitva: b) usmjerenost ka ostvarenju najveeg mogueg profita i brzo prilagoavanje tritu; c) razumno preuzimanje rizika, odgovornost i samostalnost u donoenju odluka; d) otvaranje novih radnih mjesta; e) manje posljedice za okruenje; i f) mogunost proizvodnje specifinih proizvoda u malim serijama i manje potrebe za sredstvima finansiranja.

Evropska unija je preduzetnitvo, zajedno sa inovacijama, postavila kao prioritetneciljeve unutar Lisabonske deklaracije iz 2000. godine. Iz tih ciljeva su proizale i politike kojepotiu nastajanje i opstanak malih i srednjih preduzetnika, a meu njima je i Evropska poveljao malim preduzeima (dalje: Povelja). Njen potpisnik je i Bosna i Hercegovina, koja se timeobavezala postii napredak u deset podruja koje Povelja obuhvaa:

1. Obrazovanje i obuka u podruju poduzetnitva 2. Jeftinije i bre osnivanje preduzea 3. Kvalitetnije zakonodavstvo i regulativa 4. Dostupnost vjetina 5. Poboljan elektronski pristup 6. Bolja iskoritenost prednosti jedinstvenog trita 7. Oporezivanje i finansijska pitanja 8. Jaanje tehnolokih kapaciteta malih preduzea 9. Uspjeni modeli elektronskog poslovanja i podrke malim preduzeima 10. Razvijanje jaeg i djelotvornijeg zastupanja interesa malih preduzea na razini EU i na nacionalnoj razini

Imajui u vidu ostvarenje ciljeva zacrtanih u Povelji, ija implementacija predstavljastrateki zadatak BiH na putu pridruivanja Evropskoj uniji, ovaj Program prvenstvenoanalizira stanje malog i srednjeg preduzetnitva u Kantonu Sarajevo. Na osnovu ocjene stanjau Kantonu, nastojale su se prepoznati potrebe male privrede i mogunosti da se na te potrebeodgovori unutar institucionalnog i zakonodavnog okvira u kojem taj segment djeluje, teutvrde ciljevi koji se ele postii u narednom etverogodinjem periodu. Posebno poglavljePrograma sadri prikaz mjera kojima se mogu postii zacrtani ciljevi, dok se u zadnjempoglavlju obrauje metodologija praenja provoenja tih mjera, tzv. monitoring.

II ANALIZA STANJA MALE PRIVREDE KANTONA SARAJEVO

II-1. Mala privreda kao nosilac razvoja privrede Kantona SarajevoProgram razvoja mora sistemski i dugorono definisati pravce razvoja, metode i

naine rada kojima e se rijeiti problemi razvoja. Analiza stanja MSP treba dati prijedloge,smjernice i sugestije za izradu Programa razvoja Kantona Sarajevo u periodu 2016. - 2019.godina. Kanton Sarajevo je administrativno, ali i nauno, privredno, preduzetniko srediteFBiH i BiH. Razvoj industrije i preduzetnitva mora se zasnivati na savremenim, inovativnimdjelatnostima temeljenim na znanju, visokim tehnologijama i industrijskoj tradiciji uskopovezanoj sa univerzitetima, istraivanjem i razvojem. Fakulteti moraju biti povezani saindustrijom i moraju obrazovati mlade ljude koji e imati gdje raditi i svoje znanje ulagati u

7

razvoj privrede. Velika ekonomska kriza kroz koju prolazi BiH, veliki broj nezaposlenih,veliki trgovinski deficit, a posebno problemi s kojima se svakodnevno suoavaju preduzetnicikoji se bave proizvodnjom i nastupaju na stranom tritu pokazuju da je u realnom svijetustanje veoma teko a rezultati nisu na nivou uloenih sredstava, izvoza ima malo, proizvodinisu konkurentni, a pored svega i nakon uloenih sredstava u razvoj obrtnitva ukupan brojobrtnika opada. Problemi s kojima se suoava Kanton Sarajevo u svom razvoju:

a) Trgovinski deficit;b) Izvozne mogunosti se drastino smanjuju;c) U privredi dominiraju uvoznici i trgovci;d) Sve je manje izvozno sposobnih preduzea i proizvoda konkurentnih na tritu; ie) Konkurentnost i inovativnost preduzea pada.

II-2. Makroekonomski pokazatelji u Kantonu Sarajevo u 2014. godini

Ovo poglavlje se bavi analizom privrednih subjekata Kantona Sarajevo, kroz osnovnemakro-ekonomske pokazatelje, za koje su podaci prikupljeni na osnovu izvjetaja Federalnogzavoda za statistiku sa stanjem na dan, 31.12.2014. godine.

Prema podacima Porezne uprave FBiH, u 2014. godini u Federaciji BiH, ukupniporeski prihodi svih kantona (porezi graana i porez na dohodak) iznose 282.553 hiljade KM,to je u odnosu na prethodnu godinu vie za 8,0% (prihodi u 2013. godini su iznosili 261.651hiljade KM), dok poreski prihodi po glavi stanovnika (prisutni broj stanovnika) u FBiH iznose121 KM i vei su za 8,0% u odnosu na prethodnu godinu.

U Kantonu Sarajevo u 2014. godini ostvareni su poreski prihodi u iznosu od 105 mil.KM, to je u odnosu na prolu godinu vie za 9,8%.

Poreski prihodi po glavi stanovnika (prisutni broj stanovnika) u Kantonu Sarajevoiznose 236 KM, to je u odnosu na prolu godinu vie za 9,2%.

U 2014. godini u FBiH ostvaren je rast fizikog obima industrijske proizvodnje postopi od 0,1%. Uee fizikog obima industrijske proizvodnje u Kantonu Sarajevo uindustrijskoj proizvodnji Federacije BiH iznosilo je 22,4%, dok je u Kantonu Sarajevoostvaren pad fizikog obima industrijske proizvodnje po stopi od 0,8%.

IzvozU 2014. godini u Federaciji BiH ostvaren je izvoz u iznosu od 5.779 mil. KM to je za

4,2% vie u odnosu na izvoz u 2013. godini, dok je u Kantonu Sarajevo izvoz iznosio 918 mil.KM ili 0,1% vie u odnosu na prethodnu godinu. Izvoz Kantona Sarajevo uestvuje uukupnom izvozu FBiH sa 15,9%.

UvozU 2014. godini u Federaciji BiH ostvaren je uvoz u iznosu od 10.354 mil. KM ili 5,3%

vie u odnosu na 2013. godinu, a u Kantonu Sarajevo uvoz je iznosio 3.692 mil. KM ili 4,1%vie u odnosu na prethodnu godinu. Uvoz Kantona Sarajevo uestvuje u ukupnom uvozuFBiH sa 35,7%.

Procenat pokrivenosti uvoza izvozom u 2014. godini u FBiH iznosio je 55,8%, a uKantonu Sarajevo 24,9%.

ZaposlenostU 2014. godini u FBiH ostvaren je prosjean broj zaposlenih u ukupnom iznosu od

443.587, to je u odnosu na isti period prethodne godine vie za 1,9% ili 8.474. U Kantonu Sarajevo prosjean broj zaposlenih iznosio je 125.184, to je u odnosu na

prethodnu godinu vie za 2.322 ili 1,9%.

8

Broj zaposlenih u Kantonu Sarajevo uestvuje u ukupnom broju zaposlenih u FBiH sa28,2%.

NezaposlenostRegistrovan broj nezaposlenih u FBiH sa stanjem na dan 31.12.2014. godine iznosi

392.265, to je vie za 0,1% u odnosu na 2013. godinu. Registrovana nezaposlenost u Kantonu Sarajevo u 2014. godini na kraju decembra

iznosila je 71.415 lica koja trae zaposlenje, to je manje za 1.078 ili 1,5% u odnosu naprethodnu godinu. Broj nezaposlenih u ukupnom broju nezaposlenih u FBiH iznosi 18,2%.

Stepen nezaposlenosti u odnosu na radnu snagu u FBiH u 2014. godini iznosio je46,9%, a u Kantonu Sarajevo 36,3%.

PlaeU 2014. godini u FBiH prosjena mjesena isplaena neto plaa iznosila je 833 KM ili

0,2% manje u odnosu na prethodnu godinu. U Kantonu Sarajevo, u 2014. godini prosjenaplaa iznosila je 1 036 KM to je vie za 0,7% u odnosu na 2013. godinu, a to predstavlja124,4% u odnosu na prosjek FBiH.

PenzijeUkupan broj penzionera u FBiH u decembru 2014. godine iznosio je 394.900, to je za

1,6% vie nego u istom periodu prethodne godine. U Kantonu Sarajevo broj penzionera udecembru 2014. godine iznosio je 85.768 to je za 1,3% vie i ini 21,7% od ukupnog brojapenzionera u FBiH.

REGISTAR PRIVREDNIH SUBJEKATA (prema podacima Federalnog zavoda za statistiku)

a) Prema statistikim podacima ukupan broj poslovnih subjekata u FBiH na dan31.12.2014. godine iznosio je 101.475 i vii je za 0,2% u odnosu na prethodnu godinu.Ukupan broj poslovnih subjekata u Kantonu Sarajevo iznosio je 25.721 i manji je za702 ili 2,7% u odnosu na prethodnu godinu. Broj poslovnih subjekata u KantonuSarajevo uestvuje u ukupnom broju poslovnih subjekata u Federaciji BiH sa 25,3%.

b) Broj registrovanih pravnih lica iznosio je 51.875 u Federaciji BiH, to je vie za 1.250ili 2,5% u odnosu na 2013. godinu, dok je u Kantonu Sarajevo broj registrovanihpravnih lica iznosio 14.947, to je u odnosu na prethodnu godinu vie za 474 ili 3,3%.Broj registrovanih pravnih lica u Kantonu Sarajevo uestvuje u ukupnom brojuregistrovanih pravnih lica u Federaciji BiH sa 28,8%.

c) Broj registrovanih fizikih lica obrtnika sa stanjem na dan 31.12.2014. godineiznosio je 49.600 u FBiH, to je manje za 1.095 ili 2,2% u odnosu na prethodnugodinu,

d) Broj registrovanih obrtnika u Kantonu Sarajevo iznosio je 10.774 to je manje za1.176 ili 9,8% u odnosu na 2013. godinu. Broj registrovanih fizikih lica-obrtnika uKantonu Sarajevo uestvuje u ukupnom broju registrovanih fizikih lica - obrtnika uFederaciji BiH sa 21,7%.

Izvor podataka: Federalni zavod za programiranje razvoja - Makroekonomski pokazatelji poKantonima FBiH za 2014 godinu (objavljeno u maju 2015. godine)

9

BROJ REGISTROVANIH PRIVREDNIH SUBJEKATA U FBiH (podaci Federalnog zavoda za programiranje razvoja na bazi predatih izvjetaja za AFIP)

Kanton 2011 2012 2013 2014USK 1.813 1.890 1.902 1.881PK 405 415 412 391TK 3.341 3.554 3.582 3.563ZDK 2.296 2.461 2.486 2.502BPK 171 175 164 165SBK 1.594 1.680 1.710 1.699HNK 2.269 2.390 2.394 2.405ZHK 1.166 1.186 1.181 1.151Kanton Sarajevo 5.472 5.963 6.205 6.345K10 646 675 646 634FBiH 19.173 20.389 20.682 20.736

Izvor podataka: AFIP, obradio Federalni zavod za programiranje razvoja

Pregled registrovanih pravnih lica po Kantonima u FBiH

Izvor podataka: AFIP, obradio Federalni zavod za programiranje razvoja

Za 2014. godinu, AFIP-u je godinje finansijske izvjetaje predalo ukupno 20.736preduzea u FBiH (obuhvaena analizom) to je u odnosu na 2013. godinu vie za 54,odnosno 0,26%. Broj zaposlenih u ovim preduzeima u 2014. godini iznosio je 298.299, to jeu odnosu na prethodnu godinu vie za 1.522, odnosno 0,51%.

Najvei broj preduzea registriran je u Kantonu Sarajevo, gdje se nalazi 6.345preduzea, odnosno 30,6% od ukupnog broja preduzea u FBiH koji su predali svoje godinjefinansijske izvjetaje za 2014. godinu. Potom slijedi Tuzlanski kanton sa 3.563 preduzea,odnosno 17,2% i Zeniko-dobojski kanton sa 2.502 preduzea, odnosno 12,1% od ukupnogbroja preduzea u FBiH.

10

Podaci o makroekonomskim kretanjima nam pokazuju da se FBiH vrlo sporooporavlja od krize. U posljednje dvije godine zabiljeeno je nominalno poveanje BDP-a za2,6% u 2013. godini i za 2,4% u 2014. godini, dok je realno poveanje BDP-a u 2014. godiniiznosilo 1,2%.

Prema podacima AFIP-a, broj preduzea se svake godine u posljednje etiri godinepoveao, dok broj zaposlenih biljei promjenjivo kretanje. U 2014. godini, broj zaposlenih jepovean za 0,5% u odnosu na prethodnu godinu. Ostvareni ukupni prihodi na nivou FBiH suza 2% vii, dok je neto ista dobit preduzea via za 37,4% u odnosu na prethodnu godinu.

Analiza poslovanja preduzea u FBiH pokazuje da se preduzea FBiH ve dui nizgodina susreu sa velikim problemima u svom poslovanju. U veini sektora evidentan jekonstantno nizak stepen likvidnosti, dok je u mnogim sektorima povean koeficijentzaduenosti.

Da se preduzea susreu sa velikim potekoama u odravanju stabilnog poslovanjagovori i podatak Centralne banke BiH da je u FBiH broj firmi koje imaju barem jedanblokiran transakcijski raun na kraju 2014. godine iznosio 10.909, to je za 620 vie u odnosuna kraj 2013. godine, dok je ukupan broj blokiranih transakcijskih rauna povean za 903.

Ekonomski ambijent u Kantonu Sarajevu obiljeen je ve od 2009. godine snanimuticajem globalne ekonomske krize, koja je imala uinak na slabljenje ekonomije, uslijed egaje u ovom periodu pa i u 2014 godini dolo do smanjenja privrednih aktivnosti. Kriza jedovela do slabijeg kreditiranja privrede, smanjenog dotoka kapitala kao to su direktna stranaulaganja, te smanjenja potranje za proizvodima koje BiH izvozi u regiju i EU. Zbog manjegpriliva sredstava u budete, na svim nivoima vlasti, u 2014. godini smanjena su i izdvajanjana ime potronje u javnom sektoru, socijalnih transfera kao i potronje za socijalnu zatitu.Smanjena su i izdvajanja za poticaj razvoja male privrede, putem kreditnih i grant sredstavapodrke malim i srednjim poduzeima.

II-3. Struktura subjekata male privrede u Kantonu Sarajevo

Kanton Sarajevo posjeduje znaajne potencijale za razvoj malih i srednjih preduzeakoja mogu podrati djelatnost velikih preduzea, kako kod osiguranja sirovina, repro-materijala i rezervnih dijelova, tako i u koritenju finalnih proizvoda velikih preduzea udaljoj proizvodnji. Meutim, veina MSP jo uvijek posluje u sektoru trgovine iugostiteljstva. Preferiranje trgovine i nekih uslunih djelatnosti, prilikom osnivanja preduzea,nastaje zbog vie razloga: - prije svega jer je potrebno manje kapitala za pokretanje biznisa,potrebe za strogim standardima i procedurama poslovanja nisu izraene kao u sluajuproizvodnje, manji su poslovni rizici, a vee mogunosti za sivu ekonomiju. Proizvodnja traivei stepen kvalificiranosti kadrova, adekvatan i konkurentan nivo tehnologije i opreme, tesamim time i vei obim ulaganja. Nedostatak kapitala i njegova visoka cijena, nuno imaju zaposljedicu da je broj registrovanih preduzea u proizvodnji manji nego u drugim sektorima.Ovaj problem e se rjeavati na efikasniji nain, tek ako opredjeljenje Vlade KantonaSarajevo bude strategija poticaja intenzivnog koritenja komplementarnih prednosti resursakojima raspolae Kanton Sarajevo, kao to su: voda, energija, ume, mineralni resursi,turistiki potencijali i sl. Takva strategija zasigurno bi uticala na porast broja MSP-a i usektoru proizvodnje, to je intencija ovog Programa. Posebnu ansu za dalji privredni razvoj,Kanton Sarajevo bi dobio izgradnjom objekata sa potpunom opremljenou u pogleduelektroenergetiskih, infrastrukturnih i ostalih prateih sadraja.

11

Najrazvijenije privredne grane u Kantonu Sarajevo su:

a) umarstvo i drvopreraivaka industrija; b) prehrambena industrija; c) metalurgija i metalopreraivaka industrija; id) poljoprivreda.

Oko 80% ukupnih privrednih aktivnosti u oblasti proizvodnje i izvoza ine srednja ivelika preduzea. To ukazuje na injenicu da je neznatan broj subjekata male privrede koji sebave proizvodnjom orjentisanom na izvoz, pa je tim privrednim subjektima u godinjimplanovima ubudue potrebno dati prioritet u poticajnim programima, iz razloga to onidoprinose brem ekonomskom razvoju i prosperitetu Kantona Sarajevo.

II-4. STRUKTURA PRIVREDNIH SUBJEKATA U KANTONU SARAJEVO

Osnovni pokazatelji privrednih kretanja

Prema raspoloivim statistikim podacima privredni subjekti (pravne osobe i fizikeosobeobrtnici) su prikazani kroz sljedee evidencije:

(1) registrovani privredni subjekti po opinama i (2) registrovani privredni subjekti po djelatnostima i opinama.

Pregled broja i uea privrednih subjekata po opinama u Kantonu Sarajevo (prema podacima FZS)

stanje na dan 31.12.2014. godine

Opina Pravna lica Poslovne jedinice u sastavu pravnih lica Obrt Ukupno %

Centar 4.372 1.475 2.195 6.567 25,55Novi Grad 2.575 1.363 2.449 5.024 19,54Novo Sarajevo 2.987 1.164 1.742 4.729 18,38Ilida 2.303 1.142 1.362 3.665 14,25Stari Grad 1.468 616 1.718 3.186 12,38Vogoa 529 312 406 935 3,63Hadii 377 257 440 817 3,17Ilija 294 190 378 672 2,61Trnovo 42 32 84 126 0,49Ukupno Kanton Sarajevo 14.947 6,551 10.774 25.721 100 Ukupno FBiH 51.875 27.840 49.600 101.475

Izvor podataka: FZS, Federalni zavod za programiranje razvoja

12

Pregled registrovanih pravnih lica po opinama u Kantonu Sarajevo (prema podacima FZS)

Pregled registrovanih poslovnih jedinica u sastavu pravnih lica po opinama u KantonuSarajevo

(prema podacima FZS)

13

Pregled registrovanih obrta po opinama u Kantonu Sarajevo (prema podacima FZS)

Pregled ukupnog broja registrovanih privrednih subjekata po opinama u KantonuSarajevo

(prema podacima FZS)

Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, 2014.godina

14

U prethodnoj tabeli dat je pregled privrednih subjekata po opinama u Kantonu Sarajevo sastanjem na dan 31.12.2014. godine. Iz navedenih podataka zakljuujemo da u pet opinaKantona Sarajevo ( Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, Ilida i Stari Grad) posluje ukupno25.721 privredni subjekt ili 90.08% ukupnog broja. Najvei broj privrednih subjekata 6.567 ili25,53% registrovano je na podruju Opine Centar, a najmanji broj 126 privrednih subjekataili 0.49% registrovano je na podruju Opine Trnovo. Najvei broj pravnih lica 4.372(ukljuujui poslovne jedinice u sastavu pravnih lica) registrovano je na podruju OpineCentar, a najvei broj obrtnikih djelatnosti 2.449 registrovano je na podruju Opine NoviGrad.

II-5. ANALIZA DJELATNOSTI PRIVREDNIH SUBJEKATA Registrovani privredni subjekti u Kantonu Sarajevo prema podrujima KD BiH 2010

stanje 31.12.2014. godinePrivredni subjekti prema podrujima KD BiH 2010 Pravna lica Obrt Ukupno %

A Poljoprivreda, umarstvo i ribarstvo 88 396 484 1,88B Vaenje ruda i kamena 17 2 19 0,08C Preraivaka industrija 974 1.583 2.557 9,95D Proizvodnja elek. energije, plina 52 3 55 0,21E Snabdijevanje vodom, upravljanje otpadom 49 4 53 0,20F Graevinarstvo 727 426 1.153 4,49G Trgovina na veliko i malo 4.021 2.189 6.210 24,15H Prijevoz i skladitenje 389 1.529 1.918 7,51I Hotelijerstvo i ugostiteljstvo 392 1.757 2.149 8,35J Informacije i komunikacije 575 211 786 3,05K Finansijske djelatnosti 157 39 196 0,76L Poslovanje nekretninama 337 33 370 1,44M Strune, naune i tehnike djelatnosti 1.619 958 2.477 9,65N Administrativne uslune djelatnosti 462 204 666 2,59O Javna uprava i odbrana 313 0 313 1,21P Obrazovanje 284 43 327 1,22Q Djelatnosti zdravstvene i socijalne zatite 269 282 551 2,14R Umjetnost, zabava i rekreacija 1.034 83 1.117 4,34S Ostale uslune djelatnosti 3.160 1.030 4.190 16,30T Djelatnost domainstva kao poslodavca 0 2 2 0U Djelatnosti vanteritorijalnih organizacija 28 0 28 0,10

UKUPNO 14.947 10.774 25.721 100Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, 2014. godina

U prethodnoj tabeli dat je pregled broja privrednih subjekata u skladu sa podrujimaKD BiH 2010 u Kantonu Sarajevo, te njihovog uea u ukupnom broju registrovanihprivrednih subjekata sa stanjem na dan 31.12.2014. godine.

15

Pregled ukupnog broja registrovanih privrednih subjekata u Kantonu Sarajevo (prema KD BiH 2010)

Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, 2014. godina

Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine, je donijela Odluku o klasifikacijidjelatnosti BiH 2010, koja je objavljena u Slubenom glasniku BiH broj 47/10 od 08. juna2010. Klasifikacija djelatnosti Bosne i Hercegovine (KD BiH) je u svojoj osnovi preuzetievropski standard kojim se osigurava kontinuitet usporedivosti BiH podataka na europskoj isvjetskoj razini. U prethodnoj tabeli dat je pregled svih registrovanih privrednih subjekata uKantonu Sarajevo prema KD BiH 2010. U 2014. godini broj preduzea na 1000 stanovnikabio je najvei u Hercegovakoneretvanskom (73). Kanton Sarajevo je imao najvei brojprijavljenih obrtnika (10.774), dok je najmanji broj obrtnika u Bosansko-podrinjskom kantonu(447).

Analiza zastupljenosti privrednih subjekata u Kantonu Sarajevo (prema registrovanim privrednim djelatnostima koje su najvie zastupljene)

stanje 31.12.2014. godinePrivredna djelatnost Broj poslovnih subjekata Uee (%) Trgovina 6.210 24,15%Preraivaka industrija 2.557 9,95%Hotelijer. i ugostiteljstvo 2.149 8,35%Prijevoz i skladitenje 1.918 7,51%Ostale uslune djelatnosti 4.190 16,30%

16

Ostale djelatnosti 7.887 33,74%Ukupno 25.721 100%Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, 2014. godina

Pregled zastupljenosti privrednih subjekata u Kantonu Sarajevo (na osnovu registrovanih privrednih djelatnosti koje su najvie zastupljene)

Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, 2014. godina

U 2014. godini najvei broj privrednih subjekata meu pravnim licima i obrtimaregistrovan je u oblasti trgovine na veliko i malo te je inio 24,15% ukupnog brojaregistrovanih privrednih subjekata na podruju Kantona Sarajevo. Iz prethodne tabele vidljivoje da je u pet (5) grupa prema klasifikaciji djelatnosti KD BiH 2010, registrovano 66,26% ili2/3 ukupnog broja registrovanih privrednih subjekata.

UKUPAN BROJ ZAPOSLENIH I PLAE U KANTONU SARAJEVO

stanje 31.12.2014. godinePrivredni subjekti prema podrujima KD BiH 2010

Prosjean brojzaposlenih

Prosjena neto plaa(KM)

A Poljoprivreda, umarstvo i ribarstvo 909 1.036B Vaenje ruda i kamena 141 794C Preraivaka industrija 12.945 737D Proizvodnja elek. energije, plina 2.013 1.502E Snabdijevanje vodom, upravljanje otpadom 2.391 889F Graevinarstvo 6.596 687G Trgovina na veliko i malo 24.007 747H Prijevoz i skladitenje 7.611 1.017

17

I Hotelijerstvo i ugostiteljstvo 5.939 563J Informacije i komunikacije 7.399 1.222K Finansijske djelatnosti 5.569 1.532L Poslovanje nekretninama 949 957M Strune, naune i tehnike djelatnosti 6.867 1.021N Administrativne uslune djelatnosti 2.881 647O Javna uprava i odbrana 15.443 1.363P Obrazovanje 9.948 1.018Q Djelatnosti zdravstvene i socijalne zatite 9.100 1.106R Umjetnost, zabava i rekreacija 1.752 947S Ostale uslune djelatnosti 2.724 1.173

UKUPNO 125.184 1.036Izvor podataka: FZS, obradio Federalni zavod za programiranje razvoja

Pregled zaposlenih u privrednim subjektima u Kantonu Sarajevo(prema podrujima KD BiH 2010)

Izvor podataka: FZS, obradio Federalni zavod za programiranje razvoja

Na kraju 2014. godine u FBiH zabiljeen je blagi rast broja zaposlenih. Prosjean brojzaposlenih u 2013. godini iznosio je 435.113, a u 2014. godini se poveao na 443.587, to jevie za 8.474 ili 1,9% u odnosu na 2013. godinu. U strukturi zaposlenih, 19,0% ine zaposleniu preraivakoj industriji, 17,7 % u trgovini i 10,9 % u javnoj upravi. Najvee poveanje

18

zaposlenih je u preraivakoj industriji za 4.592 ili 5,8%, dok je najvei pad zaposlenihzabiljeen u rudarstvu za 289 ili 2,1%. Rast broja zaposlenih zabiljeen je u djelatnostimapruanja smjetaja, te pripreme i usluivanja hrane (hotelijerstvo i ugostiteljstvo), kao udjelatnostima umjetnosti, zabave i rekreacije. Stepen zaposlenosti stanovnitva u FederacijiBiH u 2014. godini po EU metodologiji, tanije po metodologiji Meunarodne organizacijerada (ILO) - (broj zaposlenih u odnosu na radno sposobno stanovnitvo) iznosi 27,5 % to je uodnosu na prethodnu godinu vie za 1,6%. Prema Anketi o radnoj snazi 2014. koja jeprovedena po preporukama i definicijama ILO organizacije i zahtjevima Statistikog uredaEU (EUROSTAT) stopa zaposlenosti u FBiH u 2014 godini iznosi 30,2%.

U 2014. godini u FBiH prosjena mjesena isplaena neto plaa iznosila je 833 KM ili0,2% manje u odnosu na prethodnu godinu. Najvia prosjena neto plaa je u KantonuSarajevo (1.036 KM), a najmanja u Srednjobosanskom kantonu (678 KM).

UKUPAN BROJ NEZAPOSLENIH U KANTONU SARAJEVO

stanje 31.12.2014. godineOpina VSS VS SSS NSS VKV KV PKV NKV UKUPNOCentar 1.485 137 2.584 46 40 1.735 39 1.689 7.755Novi Grad 2.236 255 6.186 102 106 5.590 87 5.365 19.927Novo Sarajevo 1.673 165 2.963 60 51 1.988 33 1.677 8.610Ilida 1.004 121 3.452 66 77 3.366 111 3.457 11.654Stari Grad 792 83 2.152 37 55 1.740 30 1.550 6.439Vogoa 487 48 1.480 19 27 1.552 22 1.770 5.405Hadii 237 24 1.457 3 14 1.883 20 2.084 5.722Ilija 278 17 1.187 20 15 1.609 39 2.236 5.401Trnovo 32 2 104 1 6 119 0 238 502Ukupno KantonSarajevo 8.224 852 21.565 354 391 19.582 381 20.066 71.415Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku

U Kantonu Sarajevo na evidenciji Slube krajem decembra 2014. godine registrovanoje 71.415 nezaposlenih lica. Udio nezaposlenih ena u istom mjesecu je 42.769 odnosno59,89%. Najvei broj registrovanih nezaposlenih lica evidentiran je u opinama Novi Grad(19.927 ili 27,90%), Ilida (11.654 ili 16,32 %), Novo Sarajevo (8.610 ili 12,06%) i Centar( 7.755 ili 10,86%). Uee strunih lica u ukupnom broju nezaposlenih iznosi 50.614 ili70,87%, od ega sa VSS 8.224 ili 11,51%, VS 852 ili 1,19%, SSS 21.565 ili 30,20%, VKV391 ili 0,55% i KV 19.582 ili 27,42%, a nestrunih 20.801 ili 29,13%, od ega NKV 20.066ili 28,10% PKV 381 ili 0,53 i NSS 354 ili 0,50%. Broj nezaposlenih lica koja prvi put traezaposlenje, u ukupnom broju registrovanih, je 27.523, odnosno 37,54%. Od toga je strunihlica 17.539 ili 63,72%, a nestrunih 9.984 ili 36,27%. Od ukupnog broja registrovanihnezaposlenih lica u navedenom periodu uee demobiliziranih branilaca iznosi 8.048 ili11,27%, ratnih vojnih invalida 818 ili 1,15%, lanova porodica poginulih branilaca 1.011 ili1,42% i ostalih invalida (civilne rtve rata, kategorizovana omladina...) 1.106 ili 1,54%

19

Pregled ukupnog broja nezaposlenih po opinama u Kantonu Sarajevo

Izvor podataka: Federalni zavod za statistiku, JU SZZKS

Ukupan broj zaposlenih u FBiH u 2014. godini iznosio je 443.587 radnika, to je uodnosu na 2013. godinu vie za 8.474 uposlenika ili 1,9%. Broj zaposlenih u 1991. godini napodruju koje danas pripada FBiH iznosio je 631.020, tako da je nivo zaposlenosti u 2014.godini dostigao 70,3% nivoa iz 1991. godine. Stepen zaposlenih u 2014. godini iznosio je27,5% (mjeren u odnosu na radno sposobno stanovnitvo prema metodologiji Eurostata registrirana zaposlenost). Gledajui po kantonima, u 2014. godini najvei broj zaposlenihimao je Sarajevski kanton (125.184), zatim Tuzlanski (81.588), Zeniko-dobojski (69.668), anajmanji broj zaposlenih je u Bosansko-podrinjskom (6.458) i Posavskom kantonu (5.660).Najvei stepen zaposlenosti imao je Kanton Sarajevo (41,5%), zatim Hercegovako -neretvanski (32,1%), Zapadnohercegovaki (30,2%), Bosansko- podrinjski (29,3%), Zeniko-dobojski (25,0%). Stepen zaposlenosti iznad prosjeka FBiH je ostvaren u etiri kantona(Kanton Sarajevo, HNK, ZHK i BPK), dok je ispod prosjeka FBiH, stepen zaposlenostiostvaren u preostalih est kantona. FBiH ima najmanji stepen zaposlenosti30 u okruenju.Stepen zaposlenosti u FBiH (27,5%), je manji dva i po puta od evropskog prosjeka (69,2%).Od zemalja u regionu Slovenija je imala najvii stepen zaposlenosti 67,8%. Prema stepenustrunog obrazovanja zaposlenih u FBiH najvee uee u 2014. godini odnosi se na SSSspremu (45,5%), VSS (21,2%), KV (14,8%), VS (5,9%), NKV (4,7%), VKV (3,7 %), NSS(2,5%), PKV (1,7%). Analiza zaposlenih radnika prema djelatnostima znaajna je jerpokazuje koje djelatnosti najvie doprinose zaposlenosti. Preraivaka industrija zauzimaprvo mjesto po broju zaposlenih (84.997 ili 19,2% od ukupnog broja zaposlenih), zatimtrgovina na veliko i malo (79.145 ili 17,8%), javna uprava i odbrana (48.498 ili 10,9%). Ovetri oblasti zapoljavaju skoro 50% od ukupnog broja zaposlenih u FBiH. Posmatrano podjelatnostima najvee smanjenje broja zaposlenih u 2014. godini evidentirano je u vaenjuruda i kamena ( 289 ili 2,1%) i proizvodnji i snabdijevanju elektrinom energijom (76 ili

20

0,8%). Najvei rast broja zaposlenih zabiljeen je u hotelijerstvu i ugostiteljstvu (2.536 ili12,5%), preraivakoj industriji (5.215 ili 6,5%), trgovini (1855 ili 2,4%), obrazovanju (558ili 1,4%), javnoj upravi i odbrani (219 ili 0,5%). I pored injenice da trokovi javnog sektora uFBiH veoma mnogo uestvuju u BDP-u, u 2014. godini je dolo do poveanja brojazaposlenih u sektoru dravne uprave i odbrane. Osnovni razlog nezaposlenosti jestenedovoljan broj radnih mjesta i neravnopravan poloaj mladih bez radnog iskustva.Poslodavci u 90% objavljenih oglasa trae dodatna znanja i vjetine, to mladi tek izali izprocesa obrazovanja ne posjeduju. Na evidencijama su najvie prijavljeni mladi sa treimstepenom obrazovanja, koji posjeduju neadekvatna zanimanja sa zastarjelim znanjima ivjetinama za kojima ne postoji tranja na tritu rada. S druge strane, izuzetno su traenapojedina zanatska zanimanja za koja postoji mali ili nikakav interes uenika za upis.

Broj nezaposlenih u FBiH u 2014. godini iznosio je 392.265 lica, to je vie za 323lica ili 0,1% u odnosu na 2013. godinu. Stepen nezaposlenosti (registrovana nezaposlenost) u2014. godini iznosio je 46,9%, a u 2013. godini 47,4% (mjeren brojem nezaposlenih u odnosuna radnu snagu). Jedan od bitnih uzroka visoke nezaposlenosti je neusklaenost obrazovnogsistema s potrebama trita. U posljednje etiri godine radilo se na ovom problemu, provodilisu se projekti koje je finansirala EU, ali nije napravljen znaajniji pomak. Pored ekonomskekrize, strukturnih problema privrede i pada investicija, ovako visokoj stopi registriranenezaposlenosti u znatnoj mjeri doprinosi veoma velika prisutnost rada na crno, pri emu su,pored stvarno nezaposlenih u ovaj podatak ukljueni i zaposleni koji rade u sivoj(nelegalnoj) ekonomiji. Najvie radnika na crno radi u oblasti ugostiteljstva i turizma,trgovine, eksploatacije i prerade drveta, te uslunim djelatnostima. Kada se posmatrajukantoni, najvei stepen nezaposlenosti imao je Unsko-sanski kanton (59,0%), zatim Tuzlanski(54,8%), Srednje - bosanski (50,6%), Zeniko-dobojski (50,3%), K-10 (49,9%), Posavski(49,6%). Stepen nezaposlenosti iznad prosjeka FBiH je ostvaren u est kantona (Unsko-sanski, Posavski, Tuzlanski, Zeniko-dobojski, Srednje-bosanski i K-10), dok je ispodprosjeka FBiH, stepen nezaposlenosti ostvaren u preostala etiri kantona. Najvee uee uukupnoj nezaposlenosti u FBiH u 2014. godini imao je Tuzlanski kanton (25,2%), KantonSarajevo (18,2%), Zeniko-dobojski (18,0%), Srednje-bosanski (10,7%). Najvee ueebroja nezaposlenih osoba u 2014. godini odnosi se na KV spremu (34,2%), NKV (29,2%),SSS (26,0%), VSS (6,6%), PKV (2,0%), VS (1,3%), VKV (0,5%), i NSS (0,2%). Povean jebroj nezaposlenih sa visokom i srednjom strunom spremom u odnosu na 2013.godinu.

Trite rada u BiH i dalje karakteriu niska stopa aktivnosti, visoka stopanezaposlenosti, posebno meu mladima, i visok nivo neformalnog zapoljavanja (rad nacrno). Visoko uee neregularnog zapoljavanja u ukupnom broju zaposlenih i dalje jejedan od glavnih problema na tritu rada. Povean je broj osoba koje su ostale bez posla zbograzliitih okolnosti, a iji radno pravni status jo nije rijeen. Obrazovni sistem nije efikasnopovezan sa tritem rada i potrebno ga je unaprijediti i u odreenim segmentima prilagoditipotrebama privrede kroz poveanje broja sati praktine nastave i saradnju sa poslovnimsubjektima, te primjenu novih tehnologija. Opte stanje na tritu rada i dalje je teko. Stanjena tritu rada dodatno je uslonjeno strukturom nezaposlenih, jer je uglavnom rije oosobama koje se tee zapoljavaju (dugotrajno nezaposleni, osobe sa invaliditetom, bezkvalifikacija ili bez radnog iskustva).32 Evidentno je da postoji strukturna neravnotea natritu rada, manifestirana kroz neusklaenost ponude i tranje za radnom snagom u pogleduzanimanja, obrazovanja, kvalifikacija ili regionalnog rasporeda. Naalost, u radno sposobnomstanovnitvu i radnoj snazi participira veliki broj osoba bez ikakve kvalifikacije. Obrazovnisistem nije efikasno povezan sa tritem rada i potrebno ga je unaprijediti i u odreenimsegmentima prilagoditi potrebama privrede.

21

Vizija poboljanja vjetina na tritu rada ima tri kljuna prioriteta koji su zacrtani uStrategiji Evropske komisije a iji ciljevi su:

a) inteligentan rast (razvoj utemeljen na znanju i inovacijama), b) odrivi rast (resursno efikasnija, ekoloki prihvatljiva i konkurentnija ekonomija) i c) socijalno osjetljiv rast (ekonomija pune zaposlenosti koja prua socijalnu i teritorijalnu

usklaenost).

UKUPNO REGISTROVANI SUBJEKTI MALE PRIVREDE PO OPINAMA (prema KD BiH 2010 i podacima FZS)

stanje na dan 31.12.2014. godineOpina/KD 2010 Centar

NoviGrad

NovoSarajevo Ilida

StariGrad Vogoa Hadii Ilija Trnovo UKUPNO

Ukupno 6.567 5.024 4.729 3.665 3.186 935 817 672 126 25.721A 39 75 19 57 29 46 62 13 51 391B 7 3 1 5 2 0 0 1 0 19C 396 494 339 395 604 124 117 58 1 2.557D 25 4 11 3 5 1 4 1 0 54E 10 14 7 8 1 2 5 7 1 55F 205 304 208 218 90 47 54 13 1 1.140G 1.235 1.360 1.122 1.253 493 258 229 132 2 6.210H 311 558 267 267 327 69 63 23 19 1.918I 522 355 405 304 341 76 76 20 11 2.149J 283 142 208 62 66 14 8 2 0 785K 76 31 56 9 18 1 2 10 0 203L 102 49 57 97 35 16 6 8 0 370M 1.024 360 602 214 243 55 24 14 0 2.536N 192 112 138 107 84 12 8 6 5 664O 123 35 44 25 28 11 20 29 7 322P 89 54 75 36 35 14 12 17 1 333Q 177 91 134 66 68 14 11 9 3 573R 369 173 160 131 131 55 28 46 8 1.101S 1.331 875 867 408 580 120 88 75 16 4.190T 2 0 0 0 0 0 0 0 0 2U 11 2 9 0 6 0 0 0 0 28

Izvor podataka: FZS, Federalni zavod za programiranje razvoja

U prethodnoj tabeli, prema podacima FZS, prikazana je struktura subjekata maleprivrede (pravna lica + poslovne jedinice koje posluju u sastavu pravnih lica + obrtnikeradnje) po oblastima djelatnosti u skladu sa KD 2010, u Kantonu Sarajevo i po opinama kojesu sastavni dio Kantona Sarajevo. Na osnovu ovih podataka zakljuujemo da je najvei brojsubjekata male privrede registrovan u oblasti trgovine na veliko i malo, i u podruju ostalihuslunih djelatnosti. Ovaj podatak je karakteristian za sve opine u sastavu KantonaSarajevo, a procenat zastupljenosti ovih djelatnosti u ukupnom broju registrovanih subjekatakree se izmeu 20 i 30%, dok se procenat zastupljenosti subjekata male privrede u oblastimapoljoprivreda, umarstvo, ribarstvo i preraivaka industrija kree od 1 do 8%.

22

Pregled ukupno registrovanih privrednih subjekata po opinama (prema KD BiH 2010 i podacima FZS)

Izvor podataka: FZS, Federalni zavod za programiranje razvoja

Legenda KD BiH 2010A Poljoprivreda, umarstvo i ribarstvo B Vaenje ruda i kamena C Preraivaka industrija DProizvodnja i snabdjevanje/opskrba elektrinom energijom E Snabdjevanje/opskrba vodom; FGraevinarstvo G Trgovina na veliko i malo H Prijevoz i skladitenje I Djelatnosti pruanja smjetaja(hotelijerstvo iugostiteljstvo) J Informacije i komunikacije K Finansijske djelatnosti L Poslovanjenekretninama M Strune, naune i tehnike djelatnosti N Administrativne i pomone uslunedjelatnosti O Javna uprava i odbrana P Obrazovanje Q Djelatnosti zdravstvene i socijalne zatite RUmjetnost, zabava i rekreacija S Ostale uslune djelatnosti T Djelatnosti domainstva kao poslodavcaU Djelatnosti vanteritorijalnih organizacija i organa

Prema statistiskim podacima ukupan broj poslovnih subjekata u FBiH na dan31.12.2014.godine iznosio je 101.475 i vii je za 0,2% u odnosu na prethodnu godinu.Ukupan broj poslovnih subjekata u Kantonu Sarajevo iznosio je 25.721 i manji je za 702 ili2,7% u odnosu na prethodnu godinu. Broj poslovnih subjekata u Kantonu Sarajevo uestvujeu ukupnom broju poslovnih subjekata u Federaciji BiH sa 25,3%. Broj registrovanih pravnihosoba iznosio je 51.875 u Federaciji BiH, to je vie za 1.250 ili 2,5% u odnosu na 2013.godinu, dok je u Kantonu Sarajevo broj registrovanih iznosio 14.947, to je u odnosu naprethodnu godinu vie za 474 ili 3,3%. Broj registrovanih pravnih osoba u Kantonu Sarajevouestvuje u ukupnom broju registrovanih pravnih osoba u Federaciji BiH sa 28,8%. Brojregistrovanih fizikih lica obrtnika sa stanjem na dan 31.12.2014. godine iznosio je 49.600 uFBiH, to je manje za 1.0952323 ili 2,2% u odnosu na prethodnu godinu, dok je u KantonuSarajevo broj registrovanih obrtnika iznosio 10.774 to je manje za 1.176 ili 9,8 % u odnosuna 2013. godinu. Broj registrovanih fizikih lica-obrtnika u Kantonu Sarajevo uestvuje uukupnom broju registrovanih fizikih lica - obrtnika u Federaciji BiH sa 21,7%. Premapodacima FZS koje je obradio Federalni zavod za programiranje razvoja najvei registrovanih

23

broj privrednih subjekata (ukljuujui i registrovane obrte) zabiljeen je na podruju opina:Centar, Stari Grad, Novi Grad i Novo Sarajevo. Najvei broj privrednih subjekata zabiljeenje u oblastima trgovine, preraivake industrije i ostalih uslunih djelatnosti.

Ukupno registrovani privredni subjekti po opinama koji su predali izvjetaj za AFIP Kanton Sarajevo, 2014. godina

Opina Centar NoviGrad

NovoSarajevo

Ilida StariGrad

Vogoa Hadii Ilija Trnovo UKUPNO

Ukupno 1.410 1.009 1.274 1.203 481 263 175 121 13 5.949

Izvor podataka: SERDA - podaci o broju pravnih lica - MSP (mala i srednja preduzea),prema podnesenim izvjetajima za AFIP u 2014. godini. Podaci ne ukljuuju broj poslovnihjedinica koje posluju u sastavu pravnih lica i obrtnike koji imaju registrovane obrtnikeradnje.

Pregled ukupno registrovanih privrednih subjekata po opinama u Kantonu Sarajevo(predali izvjetaj za AFIP 2014)

Izvor podataka: SERDA - podaci o broju MSP, prema podnesenim izvjetajima za AFIP

24

Uporedni pregled ukupno registrovanih privrednih subjekata po opinama(prema podacima FZS i podacima AFIP)

Podaci FZS Podaci AFIP

Izvor podataka: FZS i AFIP

U prethodnoj tabeli navedeni su podaci o broju poslovnih subjekata (pravna lica bezprikazivanja poslovnih jedinica koja posluju u sastavu pravnih lica i bez prikazivanja brojaobrtnika koji posluju u Kantonu Sarajevo) koji su predali izvjetaje Agenciji za finansijske,informatike i posrednike usluge d.d. Sarajevo (AFIP), zakljuno sa 2014. godinom. Ukupanbroj od 5.759 privrednih subjekata (mala i srednja preduzea) koja posluju na podrujuKantona Sarajevo za 2014. godinu predalo je svoje izvjetaje o poslovanju. Iz navedenihpodataka vidimo da je ukupno 4.718 ili 81,92% malih i srednjih preduzea sa sjeditem napodruju 4 (etiri) opine Kantona Sarajevo (Centar, Novo Sarajevo, Ilida i Novi Grad).

Uporeujui podatke o broju privrednih subjekata koji svoje izvjetaje predaju zaAFIP (prikazane u ovoj tabeli) sa podacima o ukupnom broju privrednih subjekataprikupljenim od strane Federalnog zavoda za statistiku, a koje je obradio Federalni zavod zaprogramiranje razvoja, uoljivo je da postoji velika razlika u broju privrednih subjekata kojiposluju na teritoriji Kantona Sarajevo, odnosno da postoji odreeni (veliki) broj privrednihsubjekata koji nisu ugaeni u administrativnim registrima, a koji ne podnose finansijskeizvjetaje za AFIP.

III CILJEVI RAZVOJA MALE PRIVREDE KANTONA SARAJEVO

III-1. Uvod

U privredama visokorazvijenih industrijskih zemalja prevladavaju po broju i pozaposlenima mala i srednja preduzea (MSP), a slini su i podaci zemalja u neposrednom idaljem okruenju. Tako je u susjednoj Hrvatskoj, u ukupnom broju preduzea, priblino 97 %

25

MSP-a. Istovremeno, MSP zapoljavaju 66% od ukupnog broja zaposlenih. Ti su podacigotovo identini podacima o MSP-ima u Austriji. No, kada se govori o ulaganjima, austrijskimali i srednji preduzetnici prednjae, te su priblino 60% svih ulaganja ostvarili mali i srednjipreduzetnici, dok taj isti pokazatelj u Hrvatskoj iznosi 40%. To se moe objasniti i osnovnimrazlikama meu preduzetnicima u ove dvije zemlje.

Kada se osnovni pokazatelji za malo i srednje preduzetnitvo u Federaciji BiHuporede sa Austrijom i Hrvatskom, osobito udio malog i srednjeg preduzetnitva u brojuzaposlenih u privredi, jasno je da su pokazatelji za Federaciju znatno slabiji i da je malom isrednjem preduzetnitvu potrebna jaa institucionalna i finansijska podrka. Kada se govori ozaposlenosti u MSP-a, u Federaciji BiH, tada treba uzeti u obzir i rairenu sivu ekonomiju,osobito meu manjim preduzetnicima. Kada bi se neprijavljeni radnici u malim preduzeimaukljuili u procjene, pokazatelji za Federaciju BiH bili bi znatno povoljniji. Treba istai iinjenicu da se u razvijenim privredama mali preduzetnici na osnivanje preduzea eeodluuju radi ostvarenja dobre poslovne prilike, a u tranzicijskim privredama, kakva je naa,preduzetnitvo je esto izlaz iz loijeg socijalnog stanja i nezaposlenosti (tzv. GEMmotivacijski indeks). Poetna sredstva i izvori finansiranja razvijeniji su i ire dostupni u EU,nego u tranzicijskim privredama, a to je takoer jedan od uslova za bri razvoj preduzetnitva.

U Kantonu Sarajevo je, prema podacima FZS registrovano ukupno 25.721 privrednihsubjekata, od ega je 14.947 pravnih lica (ukljuujui i poslovne jedinice koje posluju usastavu pravnih lica), a 10.774 fizikih lica (obrta). Spomenuti problemi s kojima se susreumali i srednji preduzetnici zahtijevaju posebnu panju i pomo, obzirom da je podrujeKantona Sarajevo malo trite, bez mogunosti da se u kraem vremenu stvore veapreduzea. No, postoje velike mogunosti za jaanje preduzetnitva u nekoliko djelatnosti.Kanton Sarajevo koji raspolae ouvanim prirodnim, kulturnim i istorijskim vrijednostima,ima veliki potencijal za razvoj turizma. Isto tako, poljoprivreda omoguava proizvodnjuspecifinih domaih proizvoda, osobito u podruju proizvodnje zdrave hrane. Takoer, velikemogunosti za razvoj preduzetnitva proizlaze i iz iskustva steenog u industrijskojproizvodnji (metalna i drvna industrija), u posljednje vrijeme stalan rast i razvoj IT industrije,te iskustva u proizvodnim obrtima su osnovni pravci razvoja subjekata male privrede unarednom periodu. Stoga, i zbog ovih prilika, malo i srednje preduzetnitvo treba znaajnijepoticati, kako bi ono vie doprinosilo ukupnom privrednom razvoju.

Program razvoja se donosi u vrijeme kada Vlada Kantona Sarajevo, ali i lokalne vlastimoraju odgovoriti izazovima velike financijske krize, kada su Budetske mogunosti svemanje, a potreba za tednjom i uravnoteenjem budetskih rashoda s realno ostvarivimprihodima sve vea.

III -2. STRATEKI CILJEVI PROGRAMA RAZVOJA

Poveanje ekonomskog rasta kroz poveanje broja subekata male privrede i poveanjezaposlenosti u Kantonu Sarajevo su osnovni strateki ciljevi koji se ele postii ovimProgramom, u razdoblju 2016. do 2019. godina. Sveobuhvatni programski ciljevi u razdoblju2016. do 2019. godine kojima se ele stvoriti uvjeti i pretpostavke za daljnji razvoj subekatamale privrede obuhvataju sljedee kljune ciljeve:

III-2.1. Strateki cilj 1. - Unaprjeenje ekonomskog rasta i razvojaa) Unapreenje ekonomskog rasta i razvoja subjekata male privrede u sektorima IKT,

proizvodno - preraivake industrije (drvna, metalna, i prehrambena), te drugih uslugaveim ulaganjem, viim stepenom inovacija, rastom izvoza te daljnjim razvojem imeusobnom povezanou.

26

b) Pruanje poticaja privrednim subjektima u modernizaciji postrojenja i opreme,uvoenju tehnologija, postupaka i normi te mjere za unapreenje uinkovitosti sektoraproizvodnje.

c) Poticanje usvajanja i upotrebe informacijske te komunikacijske tehnologije i poticajina ulaganja u digitalnu tehnologiju.

d) Razvoj klastera i poslovnih mrea koje obuhvaaju malu privredu, kao i javnihistraivakih organizacija za jaanje konkurentnosti pojedinanih preduzea.

e) Pruanje poticaja preduzeima za ulaganje i inovacije te povezivanje s visokokolskimustanovama i javnim istraivakim organizacijama za jaanje konkurentnosti razvojemnovih proizvoda i usluga.

f) Pruanje poticaja preduzeima u primjeni tehnikih normi i standarda kvalitete.

III-2.2. Strateki cilj 2. - Unaprjeenje dostupnosti izvorima finansiranja

a) Poveanje ponude finansiranja i ostalih inicijativa za pristup finansijama za otvaranjenovih preduzea, te olakavanje problema u ranom ivotnom ciklusu (startuppreduzea) s kojima se suoava subjekt male privrede.

b) Razvijanje oblika finansiranja za postojee i novoosnovane subjekte male privredeputem kreditno garantnog fonda i pruanje poticaja subjektima male privrede zaosiguravanje koritenja na taj nain osiguranih financijskih mogunosti.

c) Pruanje poticaja za jaanje kapaciteta u sektoru male privrede za pripremanjesamoodrivih i profitabilnih investicijskih projekata te razvoj kapaciteta preduzetnikaza pripremanje projekata i upravljanje projektima, posebno onim projektima kojiimaju poticaje Strukturnih fondova EU i ostalih donatora.

III-2.3. Strateki cilj 3. - Promocija preduzetnitva

a) Pruanje poticaja osnivanju novih preduzea, poveanje broja aktivnih poduzea ijaanje institucija koje pruaju poticaja preduzetnicima kako bi se na taj nainpridonijelo ravnomjernijem i uravnoteenom razvoju svih jedinica lokalnesamouprave.

b) Poticaj otvaranja i registrovanja novih privrednih subjekata, te pruanje podrkenovoosnovanim subjektima male privrede i samozaposlenima.

c) Poticaj obrazovanja za preduzetnitvo i preduzetnike kompetencije u sklopukurikuluma kolskih i visokokolskih ustanova, te na univerzitetima i naunimustanovama.

d) Poboljanje kvaliteta i kvantiteta usluga pruanja poslovnih poticaja, posebno za onenamijenjene preduzetnicima poetnicima i onima koji se bave djelatnostima baziranimna znanju.

e) Stvaranje povoljnog utjecaja na ulagaku klimu i osiguranje konkurentnosti za straneulagake projekte, te proaktivno privlaenje direktnih stranih ulaganja.

III-2.4. Strateki cilj 4. - Unaprjeenje preduzetnikih vjetina

a) Pruanje podrke brem razvoju subjekata male privrede jaanjem njihove uprave,uvoenjem i djelovanjem veeg broja visokokvalificiranih zaposlenika, te pruanjempodrke cjeloivotnom uenju zaposlenih u subjektima male privrede.

b) Podrka unaprjeenju strukovnih kompetencija preduzetnika i njihovih zaposlenikaukljuivanjem u razliite oblike neformalnog obrazovanja (seminari, kursevi i dr.) iformalnog obrazovanja.

27

c) Pruanje strune podrke kljunim aspektima poslovnog upravljanja, kao to suinovacije, upravljanje kvalitetom i marketing.

d) Razvijanje novih modela pristupa i usvajanja najbolje prakse upravljanja tepromocija uspjenih pria za poticanje irenja inovativnog upravljanja u sektoru maleprivrede.

e) Podrka razvoju ope svijesti o potrebi edukacije i usavravanja te veem usvajanjucjeloivotnog uenja.

III-2.5. Strateki cilj 5. - Poboljanje administrativnog i poslovnog ambijenta

a) Nadgradnja ostvarenog napretka uklanjanjem administrativnih optereenja iolakavanjem poslovanja u Kantonu Sarajevo.

b) Nastavljanje skraivanja vremena i unapreenje uvjeta za rjeavanje problemaotvaranja i registrovanja subjekata male privrede, sa ciljem da se preduzetnicimaolaka ulazak u poslovni svijet u skladu sa evropskim standardima.

c) Dalje smanjivanje regulatornih optereenja za preduzetnike, posebno kad je rije odobijanju svih vrsta dozvola i prijenosa imovine (vlasnitvo nad preduzeima).

d) Pokretanje inicijativa za pojednostavljivanje postupaka koji se odnose na uvoz i izvozproizvoda.

e) Podrka nadlenim organima pri uvoenju takvih promjena (porezna rastereenja,suzbijanje sive ekonomije i sl.) u porezni sistem koji e privui preduzetnike naotvaranje novih preduzea i omoguiti lake poslovanje.

IV MJERE ZA OSTVARIVANJE STRATEKIH CILJEVA PROGRAMA RAZVOJA

Provoenje prethodno navedenih stratekih ciljeva Programa razvoja treba omoguitijaanje konkurentske sposobnosti svih privrednih subjekata - KONKURENTNOST ipoveanje zaposlenosti kroz poveanje ekonomskog rasta i poveanje broja privrednihsubjekata - ZAPOLJAVANJE.

Konkurentnost se provodi putem kontinuiranog poboljanja produktivnosti privrednihsubjekata, razvoja subjekata male privrede temeljenih na visokim tehnologijama, izgradnjomsavremene nauno-tehnoloke i poslovne baze i poboljanjem poslovnog okruenja.Ostvarivanjem i poboljanjem uslova za razvoj postojeih i novih privrednih subjekata, tepoboljanjem trita rada kroz razvoj preduzetnike kulture doprinjee se mogunosti za novaradna mjesta, nova zapoljavanja i strune kadrove.

IV-1. JAANJE KONKURENTSKE SPOSOBNOSTI I ZAPOLJAVANJA

Osnovne poticajne mjere za ostvarivanje navedenih stratekih ciljeva Programarazvoja, jaanja konkurentske sposobnosti i zapoljavanja su:

a) dalji poticaj razvoja brzo rastuih privrednih subjekata; b) stvaranje razvojnih uvjeta za produktivnije poslovanje preduzetnika;c) poveanje broja subjekata male privrede temeljenih na visokim tehnologijama; d) poveanje ukupnih ulaganja u razvoj male privrede;e) poveanje izvoza i izgradnja klastera;f) cjeloivotno obrazovanje u preduzetnitvu i obrazovanje u skladu sa potrebama

privrede; i g) poticanje fleksibilnih oblika zapoljavanja (rad na odreeno vrijeme, rad sa nepunim

radnim vremenom) .

28

IV-2. INSTRUMENTI PROVEDBE STRATEKIH CILJEVA:

a) Program: Kreditiranje subjekata male privrede pod povoljnijim uslovimaProvesti program Kreditiranje subjekata male privrede pod povoljnijim uslovima koji trebaomoguiti subjektima male privrede da obezbijede finansijska sredstva po povoljnimkreditnim uvjetima (nie efektivne kamatne stope i trokovi obrade kredita, mjere za lakipristup dodatnim kolateralima korisnika sredstava i drugi instrumenti zatite od rizika), ijanamjena je u najveem dijelu ulaganje u stalna sredstva na nain koji omoguava poveanjeobima proizvodnje i/ili usluga koritenjem savremene tehnologije i opreme, te u skladu sa timi obezbijeenje novih radnih mjesta.

b) Program: Subvencioniranja kamata po preuzetim kreditimaProvesti program Subvencioniranja kamata po preuzetim kreditima na nain da se putemjavnog poziva korisnicima koji redovno ispunjavaju svoje obaveze obezbijede finansijskasredstva za subvencioniranje dijela kamata po kreditima odobrenim u komercijalnim bankamaza rast i razvoj subjekata male privrede.

c) Program: "Poticaj razvoja subjekata male privrede putem regresiranja dijelakamatne stope"

U saradnji sa komercijalnom bankom iji izbor se vri putem javnog poziva,realizacijom ovog programa potie se razvoj subjekata male privrede putem regresiranja dijelakamatne stope na kredite koje dodjeljuje komercijalna banka. Na ovaj nain, ovim subjektimase olaava pristup jeftinijim finansijskim sredstvama, odnosno kreditima komercijalnebanke. d) Program: Pruanje podrke razvoju brzorastuih privrednih subjekata Provesti program finansijske podrke za brzorastue i izvozno orijentisane subjekate maleprivrede putem sufinansiranja uvoenja novih tehnologija u onim privrednim subjektima kojisu u zadnje 3 godine, prije objavljivanja javnog poziva, ostvarili ukupan rast prihoda do 10 %.Ova vrsta poticaja e omoguiti modernizaciju postrojenja i opreme, uvoenje novihtehnologija, postupaka i normi s naglaskom na ostvarenje ekonomskog rasta i poveanja brojatakvih subjekata u proizvodno - preraivakom i IT sektoru.

e) Program: Pruanje strune i savjetodavne pomoi za subjekte male privrede"Provesti program Pruanje strune i savjetodavne pomoi za subjekte male privrede" kojiima cilj da u razdoblju od 2016. do 2019. godine poticajnim mjerama ostvari kvalitativnepromjene u poslovnoj infrastrukturi i strunoj podrci preduzetnitvu, te potakne razvojcentara za akademsko preduzetnitvo i povezivanje s malom privredom.

f) Projekt: Podrka i subvencije za razvoj izvozno orijentisanih subjekata maleprivredeProvesti program Podrka i subvencije za razvoj izvozno orijentisanih privrednihsubjekata koji e kroz kriterije za bespovratne poticaje motivirati izvozno orijentisanesubjekte male privrede na poveanje kapaciteta i aktivniji nastup na stranim tritima.

g) Program: Obrazovanje u preduzetnitvu Provesti program Obrazovanje u preduzetnitvu kojim e se obuhvatiti preduzetnicipoetnici, preduzetnici u rastu i razvoju, socijalno preduzetnitvo, te posebni obrazovniprogrami za izvoznike: informatiko usavravanje i e-poslovanje i sektorske strune obuke zajaanje kapaciteta ljudskih resursa u privredi.

29

h) Program: Usklaivanje s EU normama, inovacije, nove tehnologije i marketing Provesti projekt za jaanje tehnolokih kapaciteta malog i srednjeg preduzetnitva iolakavanje pristupa najkvalitetnijem istraivanju i novim tehnologijama, te uvoenje sistemaupravljanja kvalitetom i usaglaavanje s tehnikim normama u EU.

i) Program: Unapreenje institucijske preduzetnike infrastruktureUreenje i opremanje prostora za prihvat preduzetnika; odnosno preduzetnika poetnika,razvoj preduzetnikih institucija (tehnoloki parkovi, poslovni inkubatori i klasteri),unapreenje proizvodnje privrednih subjekata umreenih u klastere, privlaenje investicija istvaranje mogunosti za primjenu savremenih tehnologija i otvaranje novih radnih mjesta.Ciljne grupe kao korisnici sredstava su preduzetnike institucije s podruja Kantona Sarajevo(tehnoloki parkovi, poslovni inkubatori, poduzetniki centri i klasteri).

j) Program: Smanjenje administrativnih preprekaUnapreenje aktivnosti kojima se osigurava cjelovito uklanjanje administrativnih prepreka, usvim fazama preduzetnikog projekta i poslovanja, u skladu sa naelima EU i Povelje za malogospodarstvo, omoguiti smanjenje trokova preduzetnika u pribavljanju usluga dravne ijavne uprave, kao i poveanje transparentnosti informisanja.

k) Program: Podrka u pripremi, uvoenju i certificiranju sistema kvaliteta i drugihstandarda (uvoenje ISO, HACCP standarda, osiguranje CE znaka i dr.)Uvoenje sistema upravljanja kvalitetom (ISO, HACCP i drugih standarda) i osiguranje CEznaka sa ciljem poveanja konkurentnosti i broja subjekata male privrede sa uvedenimstandardima kvaliteta i tehnikom usaglaenou izvoznih proizvoda sa zahtjevima EU, a to bidoprinjelo poveanju ekonomskog rasta, zaposlenosti i orijentisanost ka izvozu.

IV-3. FINANSIJSKA SREDSTVA ZA PROVEDBU STRATEKIH CILJEVA:a) U skladu sa lanom 11. Zakona finansijska sredstva za provoenje Programa

osiguravaju se u Budetu Kantona Sarajevo za svaku kalendarsku godinu u visini od0,5% do 2% vrijednosti godinjeg Budeta Kantona Sarajevo u prethodnoj godini.

b) Obezbijeena finansijska sredstva e se koristiti za ostvarenje stratekih ciljevaPrograma putem kreditnih i grant sredstava.

c) Finansijska sredstava u iznosu do 80% sredstava za poticaj razvoja male privredeplaniranih Budetom Kantona Sarajevo namjenjeno je za kreditiranje subjekata maleprivrede putem revolving kredita, a ostatak finansijskih sredstava sa namjenom da sekao grant sredstva iskoriste za poticaj razvoja subjekata male privrede.

d) Za provedbu ciljeva ovog Programa Ministarstvo privrede Kantona Sarajevo e zasvaku godinu izraditi Godinji plan s razraenim aktivnostima, kriterijima za dodjelupoticaja, rokovima izvrenja i planiranim iznosima iz budeta, te isti predloiti VladiKantona Sarajevo na usvajanje.

V METODOLOGIJA PRAENJA PROVOENJA MJERA MONITORING" I EVALUACIJA

Ministarstvo privrede i Ministarstvo finansija nadziru, prate i evaluiraju provoenjePrograma i Godinjeg plana, a Ministarstvo privrede priprema i podnosi izvjetaje. Monitoring

Monitoring obuhvata mjerenje napretka prema ostvarenju planiranih rezultata i ishodi.Rezultati i ishodi e se iskazati putem skupa indikatora koji e provedbom monitoringa pruiti

30

informacije o tome da li su ishodi ostvareni. Vanost monitoringa ogleda se u tome da inosiocu Programa (l. 17. i 18. Zakona) omoguava sakupljanje i analizu kljunih indikatora injihovu komparaciju sa oekivanim i planiranim rezultatima iskazanim kroz primjenu l. 12 i14. Zakona. U tom smislu monitoring predstavlja sistematsko i kontinuirano sakupljanje,analizu i koritenje informacija (podataka, indikatora) neophodnih za upravljanje i donoenjeodluka u okviru Programa. Koristi monitoringa su brojne:

a) procjena da li se Program odvija po planu (da li su aktivnosti i rezultati u skladu saodobrenim dokumentima);

b) davanje mogunosti za unapreenje upravljanja buduim programima (ta se moebolje uraditi?); i

c) objektivniji proraun resursa (planiranih/koritenih) finansijskih sredstava u okviruPrograma (finansijski i ljudski resursi).

Subjekti male privrede u dostavljenom Izvjetaju o utroku sredstava nakon provedeneimpementacije sredstava obavezni su navesti specifine rezultate koji su direktno ostvareniimplementacijom programa/projekta. Mjerenje rezultata provedenih aktivnosti e se vriti naosnovu rezultata monitoringa impementacije sredstava, rezultata utvrenih direktnimobilaskom korisnika na terenu i na osnovu pismenih izvjetaja korisnika sredstava kojiukljuuju podatke korisnika poticajnih sredstava i odgovarajuih institucija (PIO/MIO; ZZO;itd.).

Monitoring podrazumijeva kontinuirani komunikacijski proces (razgovore, analize ikoritenje informacija vezanih za realizovanje Programa) izmeu Nosioca programa razvojamale privrede i korisnika sredstava, posebno ukljuujui sljedee podatke: o angaovanimsredstvima (inputi), o poduzetim aktivnostima, o ostvarenim rezultatima (outputi). Navedenotreba biti obavljeno kroz razvijeni mehanizam, pomou kojeg e se odgovarajue informacijeplasirati odgovornim osobama i institucijama u pravo vrijeme, kako bi mogli donositikvalitetne odluke. Cilj monitoringa je, takoer, isticanje prednosti i nedostataka u samomProgramu, kao i pri njegovoj realizaciji.

EvaluacijaEvaluacija treba dati iru sliku stanja o oblasti realizacije programa i godinjih planova

kako bi se dobio odgovor na pitanje da li je ostvareni napredak u oblasti male privrederezultat primjene Zakona ili je napredak uzrokovan drugim faktorima. Procjena utjecajaprovedbe Programa provodie se evaluacijom Godinjih planova, uz podrku strunog ineovisnog angaovanog osoblja i konsultanata sa ciljem ocjene: relevantnosti, efektivnosti,odrivosti, efikasnosti i mjerenja utjecaja na stanje male privrede u Kantonu Sarajevo.

KRITERIJ OPIS KRITERIJA INDIKATIVNI SET PITANJA

Relevantnost

Adekvatnost Programa zaeljenu promjenu stanja istepena usaglaanostipercepcije potrebnog odstrane korisnika Programai Vlade KS.

Da li: Su strateki ciljevi Programa definirani na

nain da odgovore potrebama razvoja maleprivrede?

Su intervencije dizajnirane na nain daobezbjede promjenu?

Se provedbom programa utjee na eljenupromjenu?

Su prethodno definirane intervencijerelevantne i nakon proteka odreenog perioda?

31

Efektivnost

Ocjena povezanostirezultata pojedinanihprograma sa ispunjenjemstratekih ciljeva.

U kojoj mjeri svaki pojedinani provedeniprogram utjee na ispunjenje svakog stratekogcilja?Kakve i kolike efekte provedeni programi saiskoritenim resursima su proizvedeni i u kojojmjeri je ispunjen sveukupni cilj Programa?

OdrivostProcjena odrivostipostignutog utjecaja namalu privredu u KS.

U kojoj mjeri je u privrednim drutvima maleprivrede omogueno odravanje postignutihrezultata (poveanog izvoza, zaposlenosti,finansijske odrivosti isl.)?Da li su privredna drutva u mogunosti odratirezultate poslovanja bez daljnjih intervencija?Da li Vlada KS prepoznaje postignuti utjecaj iiskazuje spremnost za daljnjom podrkomprivredi?

Efikasnost

Ocjena ostvarenihrezultata u odnosu narealizovana izdvajanja izbudeta i angamanMinistarstva privrede KS

Koliki su mjerljivi efekti intervencija u odnosuna uloena budetska sredstva?Da li je alternativnim intervencijama bilomogue postii bolju efikasnost?

Utjecaj

Procjena utjecajaintervencija na direktne iindirektne korisnike iocjena pozitivnih inegativnih efekata naprivredu KantonaSarajevo, trite ipercepciju privrednihdrutava, graana i ostalihkljunih interesnih grupa.

Koji utjecaj su intervencije proizvele uprivrednim drutvima?Kako su navedene intervencije utjecale na trita(ukoliko relevantno po opsegu), poput izvoza,trita rada, kreditnih plasmana, investicija isl.?Da li su proizvedeni negativni efekti poputtrinih distorzija, percepcije javnosti iprivrednih drutava i ako jesu, koji?

Uobiajeni koraci u primjeni Monitoringa i Evaluacije rezultata su:1. Ocjena spremnosti potencijalnog korisnika sredstava2. Usaglaavanje ishoda i rezultata koji e biti predmet monitoringa i evaluacije (Ugovor

iz l. 14 Zakona)3. Prikupljanje poetnih podataka kod korisnika sredstava i na nivou Programa4. Praenje rezultata5. Evaluacija6. Izvjetavanje o nalazima Monitoringa i Evaluacije7. Koritenje nalaza za planiranje narednih jednogodinjih planova

ZAKLJUAK:

Ostvarivanje ciljeva Programa doprinosi poveanju konkurentnosti i ravnomjernomrazvoju sektora male privrede koji se temelji na porastu broja uspjenih poslovnih subjekata,kontinuiranom poveanju izvoza, visokom stepenu inovacija, inovativnoj proizvodnji,kvalitetno obrazovanom menadmentu, povoljnom poslovnom okruenju te olakanompristupu financijskim i ostalim instrumentima kako bi se postigle znaajne stope rasta ovog

32

sektora te kako bi se pribliili EU standardima koji vladaju u ovom sektoru. ProvoenjePrograma razvoja treba da doprinese unapreenju proizvodnih procesa i trinekonkurentnosti proizvoda a povezano je sa umreavanjem proizvodnje i znanja, odnosnouvoenjem novih tehnologija i tehnolokih postupaka, modernizacijom postojeih tehnologijai tehnolokih postupaka, razvojem novih proizvoda i proizvoda s viom dodanom vrijednosti.Obrazovanje u funkciji konkurentnosti privrede uz primjenu naela cjeloivotnog uenjadoprinosi da se koliina novih znanja ubrzano poveava a znanja steena u formalnomobrazovnom sistemu adekvatno iskoriste i odgovore potrebama privrede i podizanjudrutvenog standarda. Koordinacijom Vladinih politika, u stvaranju poticajnog okruenja zapreduzetnike aktivnosti zajedno sa koordinacijom u poticaju preduzetnitva e biti ostvareniciljevi kojima se zakonodavac rukovodio, prilikom donoenja Zakona o poticaju razvoja maleprivrede.

IZVORI PODATAKA:

Prilikom izrade Programa razvoja male privrede za period 2016.-2019. godinakoritena su dokumenta i podaci sljedeih institucija:

1. Federalni zavod za statistiku: a) Statistiki godinjak/ljetopis FBiH za 2014. godinu b) Kanton Sarajevo u brojkama

2. Federalni zavod za programiranje razvoja FBiH: a) Makroekonomski pokazatelji po kantonima za 2013. i 2014. godinu b) Socioekonomski pokazatelji po opinama u FBiH u 2014. godini c) Izvjetaj o razvoju FBiH za 2014 septembar, 2015. godine d) Strategija razvoja FBiH 2010 2020. godine

3. Federalni zavod za programiranje razvoja FBiH Analiza poslovanja preduzea u FBiH 2014. (objavljena u septembru 2015. godine)

4. Sarajevska regionalna razvojna agencija SERDA

5. Javna ustanova Sluba za zapoljavanje Kantona Sarajevo Sarajevo BILTEN - Statistiki pregled, decembar 2014. godine

33

PROGRAM RAZVOJA MALE PRIVREDEZA PERIOD 2016.-2019. GODINA