Komunikologija - skripta I1.Komunikologija je nastala sredinom 20 veka 2.Komuniciranje je izucavano i pre nastanka komunikologije tacno 3.Znak je culna jedinica,nadrazaj koji ukazuje na odredjeni objekat. 4.Iz pristupa Carlsa Morisa izvodimo zakljucak da je znak medju zavisna relacija izmedju oznake i oznacenog na kojoj za coveka nastaje znacenje odredjenog znaka. 5.Kod je drustvenog i istoriski uslovljena konvencija o upotrebi znakova tacno 6.Koja je funkcija koda? I Odredjuje sirinu semantickog polja znaka II utvrdjuje medjusobni odnos znakova III omogucava proces semioze i preobrazaj znaka IV vezivno je tkivo simbolijskih i semantickih sistema V pretpostavka je simbolijskoh sadrzaja svesti i emocija kao poruka

7.Semioza je proces? u kome nastaje znacenje znaka.Cinioci procesa semioze su oznaka,oznaceno,znacenje i covek.Radojkovic citira Proces semioze je zivotno zbivanje u kojem se pod odredjenim uslovima,desava da nesto pocne da funkcionise kao znak,da igra ulogu znaka. 8.Semioloske discipline su: I semantika.Proucava odnos izmedju oznake i oznacenog.Pravilo da svaki poseban objekat,kao pojedinacni objekat ili klasa objekata podrazumeva odredjenu oznaku. II sintatika Proucava odnos izmedju znakova.Pravilo transformacije,stvaranje druge recenice iz prethodne III Pragmatika Proucava kako nastaje znacenje u dinamickom kontekstu,imajuci u vidu semanticko i sintaticka pravila 9.Simbolijski sistem je Ogranicen ili neogranicen skup znakova,medjusobno povezanih odredjenim kodom ili kodovima. 10.Znacenje znaka/simbola zavisi od okolnosti pod kojim se znakovi upotrebljavaju.Njega odredjuju Interpretator,mogucnosti kombinovanja znakova,vreme i prostor upotrebe,,postojanje aktivnog odnosa subjekta prema okruzenju kao svetu znakova 11.Prema Ferdinandu de Sosiru jezik postoji kao I opsta mogucnost langue II pojedinacno ostvarenje parole 12.Ekstralingvisticki simbolski sistemi dele se na I kinezicki simboli II proksemicki simboli III tkz. Jezicke zamene IV specificni semioticki sistemi 13.Informacija je Sadrzaj svesti ili saznanja do koga dolazimo u procesu semioze Strana 1

Komunikologija - skripta I14.Komunikabilna poruka je ona poruka koja postize visok stepen izomorfizma znacenja kod subjekta komuniciranja,a stepen komunikabilnosti je odredjen: individualnim karakteristikama subjekta komuniciranja ; socijalnim kontekstom u kome nastaje i biva komunicirana 15.Strukturu poruke cine I informaciono jezgro II redundansa III vrednosno ili vrednosno-persuazivni slojevi 16.Uzimajuci kao kriterijum izomorfizam znacenja poruke one se mogu podeli na I pragmatske II estetske 17.Dva osnovna znacenja poruke u komuniciranju mogu biti na pragmatske i estetske izvedena je na osnovu stepena izomorficnosti njihovog znacenja za subjekte komuniciranja.Stepen izomorficnosti direktna je posledica simbolijskih sistema kojima se poruke organizuju 18.Jezik diskurzivnih i jezik prezentacionih simbola prepoznajemo po osnosvu I osobina osnovnih jedinica znacenja II karakteristika kodova III razlika u mogucnosti kombinovanja osnovnih jedinica znacenja IV razlika u mogucnosti medjusobnog objasnjavanja V razlika u iskazivanju znacenja 19.Svaki komunikacioni cin je - I izvor informacija iz okruzenja II enkodiranje poruke III interakcijske transmisije poruke IV recepcija poruke 20.Svaka komunikaciona situacija odredjena je I subjektima komuniciranja II socijalnim kontekstom III simbolskim sistemom IV karakteristikama medija kojim se ostvaruje razmena poruke 21.Komuniciranje je sustinska ljudska interakcija primarnog drustvenog znacaja koja se ostvaruje razmenom informacija neposredno ili posredstvom medija u prostorno i vremenski odredjenom kontekstu sa odredjenim trenutnim efektima i relativno trajnim posledicama 22.Interpersonalno komuniciranje predstavlja razmenu izmedju dva ili vise pojedinca,neposredno ili posredstvom medija uz mogucnost - reciprocne izmenjivosti uloga posiljaoca 23.Glasina je drustveno nepotvrdjena poruka.Nepoznat je prvi oblikovatelj kao i posiljalac.Nepostoji nacin da se proveri njena istinitost.Moze biti istinita,delmicno istinita,neistinita. 24.Glasine u rumornom komuniciranju nuzno teze - I nivelisanju II distorziji III dramatizaciji 25.Vidovi komuniciranja u vecim drustvenim grupama su I ex-cathedra (skola,fakultet) II teatarsko(opera,balet) III komuniciranje na trgu IV komuniciranje u areni 26.Masovno komuniciranje je organizovano institucionalizovano i javno distributiranje poruke iz jednog ili vise komunikacionih centara posredstvom medija masovnog komuniciranja ka masovnoj publici. 27.Medij je Podrazumevamo prirodnu ili vestacku supstancu nastalu sklopom prirodnih ili vestackih uslova posredstvom koje se ostvaruje komuniciranje cije su pretpostavke,posledice,motivi i efekti odredjeni medijem 28.Uzimajuci kao kriterijum prisustvo,odnosno neizbeznost u komuniciranju mediji se mogu podeliti I primarne medije II sekundarne medije Strana 2

Komunikologija - skripta I29.Teorijski modeli istrazivanja masovnog komuniciranja su I transmisioni II ritualno ekspresivni III model raspodele publiciteta IV recepcijski model 30.U komunikologiji su razvijena 3 teorijska pristupa problemu medija i komuniciranja,a to su I klasicni II moderni III postmoderni 31.Stampa je zbirni naziv za knjiga,letak,plakat,novine,strip 32.Stampa je pocela da se razvija sredinom - XV veka kada je - Gutenberg otkrio stamparsku presu sa pomicnim slovima i odstampao prvu knjigu,a to je bila Biblija 33.Film je izraz u srpskom jeziku koji istovremeno oznacava I medij masovnog komuniciranja II sadrzaj koji se posreduje tim,ali i nekim drugim medijem 34.Auditivnu strukturu svakog radio programa cine I govor II muzika III tisina IV ritam V zvucni efekti 35.Nabroj funkcije medija masovnog komuniciranja I informisanje II obrazovanje III zabava 36.Cetiri obrasca protoka informacija I registracija II konsultacija III alokucija IV konverzacija 37.Cenzura je niz postupaka organa javne vlasti najcesce posebnih drzavnih organa ali i onih institucija koje raspolazu elementima drzavne vlasti,a javlja se kao I preventivna II suspenzivna 38.Pod sve tehnike manipulacije spadaju I dezinformacija II reklama III propaganda IV public relations 39.Virtuelno komuniciranje je - novi oblik komuniciranja.Predstavlja razmenu poruka posredstvom kompjuterske mreze izmedju 2 ili vise,neogranicenog broja ljudi sa mogucnostu reciprocne zamene uloga emitera i recipijenta u realnom ili asihronom vremenu. 40.Karakteristike masovne publike ovaj pojam je srodan pojmu javnosti,ali je vise heterogena,pasivna i promenljiva u stavovima.Masovnu publiku cine brojni pojedinci sa razlicitim biografijama koji medijskom sadrzaju pripisuju razlicita znacenja. 41.Pod pojmom masovnog komuniciranja razumeju se izjave koje se javno,putem, tehnickih distribucijskih sredstava jednostrano prenose siroj publici.Masovno komuniciranje je uvek indirektno,medijski posredovano komuniciranje i bez ucesca medija se ne moze realizovati.Funkcije medija masovnog komuniciranja su edukativna,informativna,distraktivna

- Komunikologija kao nauka je ustanovljena u 20. veku. - Komunikologija se bavi komuniciranjem kao primarnom ljudskom interakcijom.

Strana 3

Komunikologija - skripta I- Pre komunikologije, komunikacija se proucavala kroz druge nauke; sociologija, lingvistika, psihologija, antropoloija, politikologija, ekonomija, kibernetika... - Znak je osnovna jedinica komuniciranja; to je culni nadrazaj koji ukazuje na postojanje odredjenog objekta (predmeta, bica, ideje...) - Struktura znaka se sastoji iz dva elementa: - oznaka (ime, naziv) - oznaceno (predmet, pojava) - Znakovi se klasifikuju po: - nacinu nastanka - prirodni (signali) - vestaki (arbitrarni, konvencionalni) - culnoj percepciji - auditivni - vizuelni - taktilni - olfaktivni - gustativni - slozenosti - jednostavni (monosemini) - slozeni (polisemini) - Funkcije znaka: - ekspresivna (izraavanje stanja objekta) - apelativna (ukazivanje na objekat) - reprezentativna (zamenjivanje objekta) - komunikaciona (nosioci informacija) - Kod - sire znacenje: kod=kodni sistem = znakovni sistem = simbolski ili semioticki sistem; skup jedinica i pravila koji se kombinuju u komuniciranju. - uze znacenje: skup ili sistem pravila koji omoguava razumevanje znaenja znakova u jednom znakovnom sistemu. Zasniva se na principima: - ekvivalencije (denotacija) - korelacije (konotacija) - Po nastanku, kodovi mogu biti: - spontani (postie se konsenzus prihvatanjem normi) - arbitrarni (formalni sporazum strunjaka) - Po sirini upotrebe, kodovi mogu biti: - opsti - posebni (podkodovi, subkodovi) - Na osnovu stepena konvencionalnosti, kodovi mogu biti: - logicki (suavaju znaenjsko polje znakova) i oni su: - lingvistiki - paralingvistiki Strana 4

Komunikologija - skripta I- ekstralingvistiki - nauni - drustveni - mantiki - estetski revitalizuju znaenja, pa su njihova denotativna znaenja potisnuta izborom moguih konotativnih znaenja) - Svaki kod ima 5 funkcija: - odredjuje irinu semantikog polja znakova - utvrdjuje meusobni odnos znakova - omogucava proces semioze - kao skup/sistem normi je neizbena pretpostavka nastanka simbolskih/semiotikih sistema - svojim postojanjem je pretpostavka simbolsog organizovanja sadraja svesti i emocija kao poruka - Enkodiranje je simbolsko organizovanje informacije kao poruke ("unoenje" informacije u poruku odreenim kodom) - Dekodiranje je tumacenje, razumevanje znaenja poruke korienjem istog koda kao i prilikom enkodiranja poruke. - Socijalizacija je ucenje, ovladavanje kodovima. - Covekov kognitivni potencijal se izraava u broju i raznovrsnosti kodova kojma vlada. - Discipline semiotike: - semantika (odnos izmeu oznake i oznaenog) - sintatika (odnos izmeu znakova tj. oznaka - pravilo formacije i pravilo transformacije) - pragmatika (nastajanje znaenja u dinamikom kontekstu - korienje znakova za subjekte komuniciranja koji vladaju ili ne vladaju odreenim kodovima) - Semioza je proces u kome nastaje znaenje znaka. - Cinioci semioze su: - oznaceno - znacenje - interpretator (ovek koji uzima u obzir oznaku u odnosu na oznaeno u odreenom kontekstu) - Simbol je mentalna jedinica i omoguava da pojmimo odreeni objekat. To je sadraj mentalnog koncepta ili predstave koju odreeni znak izaziva u procesu semioze. - Signal je potencijalni znak, koji se moe upotrebiti simboliki ako je u dometu oveka. - Simbolski sistem je skup znakova koji su meusobno povezani odreenim kodom ili kodovima - Simbolski sistemi se dele na: - verbalne tj. lingvistike - neverbalne, odnosno nelingvistike

Strana 5

Komunikologija - skripta I- Semioticki sistem je siri pojam od simbolskog sistema jer ukljuuje i odreeni broj ekspresivnih mogunosti oveka. (Primeri: protokoli, rituali, igre...) - Ferdinand de Sosir: Jezik nije isto sto i govor uopste, jer je jezik samo odreeni deo govora. - Opsta mogunost jezika je langue, a individiualno ostvarenje je parole - Jezik je dominantni i neizbezan verbalni simbolski sistem u komuniciranju - Jezik predstavlja apstraktni simbolski sistem koji se moe izraziti jedino usmenim ili pisanim govorom. - Govor kao primarni medij komuniciranja, slui da na verbalni nain (usmeno ili pisano) drugima saoptimo sadraj svesti i emocije. - Govor je usmena ili pisana realizacija jezika, shvaenog kao apstraktnog simbolskog sistema. - Svaki poseban jezk je sistem verbalnih simbola, tj. kodiranih znakova, a ispoljava se kroz usmeni ili pisani govor. - Funkcije jezika/govora: - ekspresivna - konativna - poetska - referencijalna - fatika - metajezika - Klasifikacije jezika/govora: Po trajnosti: - izmrli - ivi Po nacinu nastanka: - prirodni - vetaki Po simbolskoj ekspresiji: - usmeni - pisani - Pidzin - hibridni jezik nastao u komuniciranju drutvenih grupa koje imaju razliite maternje jezike. - Kreolski jezici - nastaju od pidin jezika, kada pidin postane maternji. - Sleng - opteprihvaena jezika varijacija u standardnom govoru, koja je nastala uvoenjem posebnog koda kojim se menjaju semantike vrednosti odreenih rei ili fraza. - Zargon - subkulturna jezika varijacija u standardnom govoru zasnovana na posebnim kodovima koje se razvijaju unutar drutvenih grupa. - Argo - "satrovacki jezik" predstavlja vrstu zargona i javlja se iskluivo u arkanskim drutvenim grupama. - Pismo je kodirani sistem odreenog broja vizuelnih znakova, koji predstavlja pretpostavku pisanog jezika/govora. Strana 6

Komunikologija - skripta I- Usmeni govor je emocionalniji, afektivniji, fragmentarniji, nasuprot pisanom koji je po pravili kognitivan, logian i linearan. - Verbalno komuniciranje moe biti: - usmeno - pisano - Vrste nelingvistickih simbolskih sistema su: - paralingvistika (na marginama verbalnog iskaza - pauza u govoru, intonacija, dikcija, glasnost) - ekstralingvistia (kineziki i proksemiki simboli tzv. "jezike zamene") - Vrste neverbalnih simbola: - bioloki (boja oiju, kose, koe, visina, teina, pol..) - telesni - gestovi (govor tela) - facijalni - mimika (grimase) - fizioloki (suze, preznojavanje, drhtanje...) - relacioni (darovi, prostor/vreme, nemuti kontakti) - ukrasni (odevanje, ukraavanje, deformacija tela) - ambijentalni (stanite, radno mesto, prevoz...) - Jezicke zamene - potpuno kodirani neverbalni simbolki sistemi unutar odreenih grupa sa specifinim razlozim grupisanja: brajova azbuka, jednoruni ili dvoruni "jezik" gluvonemih, pantomima, dimni signali... - Informacija je tvorevina i sadrzaj svesti, koji nastaje u procesu semioze. - Nastajanje informacije, mora da zadovolji dva pragmaticna uslova: - uslov korisnosti - uslov verovatnoce - Poruka je simbolicki, ciljano i vrednosno, odnosno vrednosno-persuazno organizovana informacija ili informacije. - Struktura poruke: - informaciono jezgro - redudansa - vrednosni ili vrednosno-persuazni slojevi na poruku utie i socijalno-psihiki kontekst u kome se ona saoptava. - Vrste poruke: - culna percepcija (auditivne, vizuelne, audio-vizuelne, taktilne...) - simbolicki sistemi (verbalne, neverbalne) - izomorfizam znaenja: a) pragmatske b) estetske - Izomorfizam podrazumeva njenu slinost, bliskost ili (retko) identinost znaenja za subjekte komuniciranja Strana 7

Komunikologija - skripta I- Pragmatske poruke podrazumevaju visok stepen izomorfizma. One se organizuju na kognitivnom planu, korienjem tzv. jezika diskurzivnih simbola ije su semantike vrednosti poznati subjektima komuniciranja i relativno su nepromenljivi. Ovde je re o porukama relativno fiksiranog znaenja. - Estetske poruke se enkodiraju i dekodiraju na emocionalno-afektivnom planu, sa izuzetno niskim stepenom izomorfizma. Mogu imati vie konotativnih slojeva, u zavisnosti od referentnog okvira subjekata komuniciranja i semiotikih sistema, tzv. jezik prezentacionih simbola. Estetska poruka, zapravo moe imati neogranien broj znaenja. - Jezik diskurzivnih simbola ima za posledicu relativno fiksirano snaenjsko polje znaka, kodovi su opteprihvaeni, jer imaju viskok stepen arbitrarnosti. Poruke se oblikuju po principu diskurzivnosti linearnost i loginost, a osnovne jedinice znaenja se mogu definisati jedna drugom (princip ekvivalencije). U jeziku diskurzivnih simbola, poruke uvek imaju denotativno znaenje, sa mogunou konotacije, to ukazuje na visok stepen monoseminosti. - Kod jezika prezentacionih simbola, oznaka i oznaeno se u procesu semioze "proizvode" meusobno, gde svesni subjekt razliito interpretira znak, a kodovi se mogu uspostavlajti tokom organizacije (estetske) poruke i imaju vrlo niski arbitrarnost. Veina (estetskih) poruka ne podlee zakonu diskurzivnosti, te se linearnost i loginost menjaju istovremenou i sinergijom, a sintaktika praila imaju veoma mali uticaj na oblikovanje poruka. Osnovne jedinice znaenja su skoro potpuno autonomne i poruke uopte ne moraju da denotiraju bilo kakvo znaenje, jer se ono izvodi iz njihove simbolike strukture, to ukazuje na visok stepen poliseminosti. - Znacenje poruke zavisi od biolosko-fizioloskih i mentalno-psihikih predispozicija kao i od referentnog okvira. - Biolosko-fizioloske i mentalno-psihicke predispozicije su genetsko nasledje (sposobnost ulne percepcije, psihomotorike sposobnosti, tip linosti... - Referentni okvir je splet u mentalno psihikoj strukturi oveka, koji nastaje u procesu socijalizacije, a kao posledica njegove: - socijalne odreenosti - materijalnog poloaja - obrazovanja - podloznosti uticaju razliitih oblika drutvene svesti Prema socijalnom kontekstu, poruka moe biti: - javna/privatna - funkcionalno organizovana oblast drutvenog ivota u javnoj sferi - odredjena brojem subjekata komuniciranja - ekspresivnih mogucnosti da se medijima poruka (ne)prosledi - Komunikabilna je ona poruka joja postize visok stepen izomorfizma znacenja kod subjekata komuniciranja. - Prema subjektima komuniciranja znaenje poruke zavisi od: - posaljioca - primaoca - posaljioca, primaoca i same poruke Strana 8

Komunikologija - skripta I- Kod masovnog komuniciranja, poruka treba da bude: - istinita - objektivna - aktuelna - pravovremena - Tri vrste poruke kod masovnog komuniciranja: - poruka kao ogledalo stvarnosti istinita i objektivna - poruka kao interpretacija stvarnosti - poruka kao proizvodnja - Ljudska svest se ispoljava kroz: - prisvajanje prirode rad - ljudske interakcije komuniciranje - Komunikacione revolucije: 1. nastajanje ljudskog govora 2. otkrice pisma 3. otkrice stampe 4. otkrice elektronskih medija 5. otkrice i razvoj kompjuterske mree interneta Sociocentricnost uslovljenost drustvenog razvoja i komunikacione prakse zavisi vie od materijalnih i ekonomskih faktora, dok je komunikaciona praksa posledica Medijacentricnost obrnuto od sociocentricnosti, miljenje da odluujuu ulogu u razvoju drutva upravo ima komunikaciona praksa I sociocentricnost i medijacentricnost mediji su ujedno i drutveni proizvod i proizvoa drutvenih promena TEORIJSKO ODREDJENJE KOMUNICIRANJA POJAM KOMUNICIRANJA KOMUNICIRANJE i KOMUNIKACIJA (koriste se kao sinonimi) Oba izraza upucuju na PRELAZ OD INDIVIDUALNOG KA OPSTEM. KOMUNICIRANJE i KOMUNIKACIJA nisu bezrezervni sinonimi. Zato treba obratiti panju na kontekst upotrebe oba izraza. Primer: MEDIJI MASOVNIH KOMUNIKACIJA!? KA DEFINISANJU KOMUNICIRANJA Definicije zavise od: - idejno-filozofskog okvira, - naunog identiteta (lingvistika, psihologija, antropologija, sociologija, kibernetika), - predmetnog okvira istraivanja/prouavanja (dubina istraivakog zahvatanja u fenomen komuniciranja u njegovom totalitetu: celina fenomena ili pojedini njegovi aspekti). Unutar komunikologije, nezavisno od prethodnih epistemolokih varijabli, iskristalisale su se dve paradigme u razumevanju komuniciranja: Strana 9

Komunikologija - skripta IKIBERNESTSKA i SOCIOANTROPOLOKA. DEFINICIJA KOMUNICIRANJA KOMUNICIRANJE JE SUSTINSKI LJUDSKA INTERAKCIJA, PRIMARNOG DRUSTVENOG ZNACAJA, KOJA SE OSTVARUJE RAZMENOM INFORMACIJA/PORUKA, NEPOSREDNO ILI POSREDSTVOM MEDIJA, U PROSTORNO I VREMENSKI ODREENOM PSIHOSOCIJALNOM KONTEKSTU, SA ODREENIM TRENUTNIM EFEKTIMA I RELATIVNO TRAJNIM DRUTVENIM POSLEDICAMA. ELEMENTI DEFINICIJE KOMUNICIRANJA - KOMUNICIRANJE SVOJSTVENO SAMO LJUDIMA - OSNOVNI ELEMENT DRUTVENE STRUKTURE - INTERAKCIJA: PONAANJE I INTERPRETACIJA - USLOVLJENA PSIHOSOCIJALNIM KONTEKSTOM, VREMENOM I PROSTOROM - UVEK IZAZIVA TRENUTNE EFEKTE I RELATIVNO TRAJNE DRUTVENE POSLEDICE SUBJEKTI KOMUNICIRANJA Subjekti komuniciranja/komunikatori jesu: - posiljalac/posiljaoci, tj. emiter/emiteri - primalac/primaoci, odnosno recipijent/recipijenti - poruke/poruka. NAPOMENA: subjekti komuniciranja uglavnom se u naoj literaturi oznaavaju kao komunikator(i) i recipijent(i), to semantiki implicira da primalac/recipijent nije komunikator. To nije tano, posebno u interpersonalnom komuniciranju. KOMUNIKACIONI CIN Komunikacioni cin predstavlja dinamicki momenat komuniciranja, jer se komuniciranje kao (i) vremenski odreena interakcija ostvaruje kroz kontinum komunikacionih inova. Faze komunikacionog cina: - izbor (selekcija) informacije iz okruenja, - enkodiranje poruke, - interakcijske transmisije poruke i - recepcije poruke. RECEPCIJA PORUKE Podrazumeva: - culnu percepciju poruke, - dekodiranje poruke i - trenutno ili vremenski odloeno reagovanje na informaciju/informacije, ime po pravilu zapoinje novi komunikacioni in, ali u suprotnom smeru. KOMUNIKACIONA SITUACIJA Komunikacioni cinovi, komuniciranje kao njihov niz u vremenu, deavaju se u odredjenoj komunikacionoj situaciji. Komunikaciona situacija odreena je: - subjektima komuniciranja, - socijalnim kontekstom, - simbolskim sistemom unutar kojeg se informacije enkodiraju u poruke, - karkteristikama i specifinostima medija posredstvom kojeg se ostvaruje razmena poruka. Strana 10

Komunikologija - skripta ISUBJEKTI KOMUNICIRANJA Individualne karakteristike subjekata komuniciranja odreene su njihovim: - BIOLOSKO-FIZIOLOKIM I MENTALNO-PSIHIKIM PREDISPOZICIJAMA i REFERENTNIM OKVIROM. SOCIJALNI KONTEKST/AMBIJENT KAREKTARISTIKE I SPECIFICNOSTI MEDIJA - (NE)UCESCE SEKUNDARNIH MEDIJA - NEPOSREDNO KOMUNICIRANJE: subjektima komuniciranja na raspolaganju svi simbolski sistemi. - POSREDNO KOMUNICIRANJE: tehniko-tehnoloke specifinosti i ekspresivne mogunosti medija. KRITERIJUMI I KLASIFIKACIJA KOMUNICIRANJA Komuniciranje je primarna ljudska interakcija koja se ostvaruje razmenom informacija/poruka, neposredno ili posredstvom medija, u prostorno i vremenski odreenom socijalno-psihikom kontekstu, sa odreenim trenutnim efektima i relativno trajnim drutvenim posledicama. VRSTE KOMUNICIRANJA - INTRAPERSONALNO KOMUNICIRANJE - INTERPERSONALNO KOMUNICIRANJE - KOMUNICIRANJE U VEIM DRUTVENIM GRUPAMA - MASOVNO KOMUNICIRANJE - VIRTUELNO KOMUNICIRANJE SIMBOLSKI SISTEMI Polazei od simbolskih sistema unutar kojih se informacije organizuju kao poruke i tako postaju sadraj komuniciranja, mogu se prepoznati: - VERBALNO KOMUNICIRANJE i - NEVERBALNO KOMUNICIRANJE. TRANSPARENTNOST SADRZAJA KOMUNICIRANJA - JAVNO KOMUNICIRANJE, - RUMORNO KOMUNICIRANJE i - TAJNO KOMUNICIRANJE. (NE)POSREDNOST KOMUNICIRANJA - NEPOSREDNO/DIREKTNO/ KOMUNICIRANJE LICEM U LICE (FACE TO FACE: F2F) ljudski govor (uvek sinhrono), - POSREDNO/INDIREKTNO KOMUNICIRANJE svi sekundarni mediji (sinhrono i asinhrono). OBLAST DRUSTVENOG ORGANIZOVANJA - POLITICKO KOMUNICIRANJE, - PEDAGOSKO KOMUNICIRANJE, - POSLOVNO KOMUNICIRANJE, - RELIGIOZNO KOMUNICIRANJE... INTRAPERSONALNO KOMUNICIRANJE DIJALOKI ORGANIZVANO MILJENJE JE PSEUDOKOMUNICIRANJE. To jo ne znai da nije mogue dokazati postojanje intrapersonalnog komuniciranja. Strana 11

Komunikologija - skripta IDva dokaza: - MOGUNOST ULNE PERCEPCIJE PORUKE, - MOGUNOST MEDIJSKOG POSREDOVANJA PORUKE. Fakticko uobliavanje poruka, njihovo upuivanje fiktivnim biima kao stvarnim komunikacionim partnerima ili sebi samom, posredstvom nekog medija, koje izaziva odreene posledice u individualnom ili socijalnom ivotu oveka pojedinca jedinog subjekta ovakvog ina, ne moe se svrstati ni u jedan od ostalih oblika komunikacione prakse oveka i, sledstveno tome, postoji komunikoloko opravdanje da se ono tretira kao poseban, istina vrlo specifian, oblik komuniciranja. INTERPERSONALNO KOMUNICIRANJE Interpersonalno komuniciranje predstavlja: - razmenu poruka izmeu dva ili vie pojedinaca, - neposredno ili posredstvom medija, - uz mogunost reciprone izmenjivosti uloga poiljaoca i recipijenta. Pet tipova primarnog grupisanja ljudi: - prigodne grupe, - katarktike grupe, - grupe za igru, - grupe za odluivanje i - akcijske grupe. Vidovi interpersonalnog komuniciranja: - SPONTANO, - UVEBANO, - PLANSKO. Pretpostavke komunikacione kompetetntnosti: 1. KOGNITIVNE - sposobnost empatije - mogunost sagledavanje interakcije iz socijalne perspektive komunikacionog partnera, - kognitivna kompleksnost, - razumevanje prirode uspostavljenog ili odnosa koji se uspostavlja, - sposobnost samoposmatranja i - vladanje simbolskim sistemima; 2. INTERAKCIJSKE - ukljucenost u interakciju, - upravljanje interakcijom, - fleksibilnost ponaanja i - drutveni stil S obzirom na stepen komunikacione kompetentnosti, interpersonalnim komuniciranjem moe upravljati prema sledeim ishodima: - smanjivanje napetosti, - zbliavanje, - razreenje sukoba, - saglasnost, - zavaravanje, - konflikt i - prekid komuniciranja. Strana 12

Komunikologija - skripta IKOMUNICIRANJE U VECIM DRUSTVENIM GRUPAMA Komuniciranje u veim drutvenim grupama (usovno: grupno komuniciranje), kao poseban oblik komunikacione prakse, predstavlja razmenu poruka, neposredno ili posredstvom medija, izmeu jednog ili vie poiljalaca i brojano i personalno prepoznatljive grupe recipijenata - publike, na osnovu postojanja trenutnog ili relativno trajnog zajednikog interesa za sadrajni okvir komuniciranja, na odreenom prostoru i u odreenom vremenskom periodu. U pitanju su cetiri empirijski prepoznatljiva vida komuniciranja u veim grupama: - komuniciranje ex cathedra, - teatarsko komuniciranje - komuniciranje na trgu - komuniciranje u areni Kriterijumi razlikovanja od ostalih oblika komunikacione prakse: - prethodno postojanje zajednikog interes(ovanj)a za odreeni sadraj komuniciranja kod svih subjekata komuniciranja, - jasna podeljenost komunikacionih uloga, - gde se na strani emitera pojavljuju pojedinac ili primarna drutvena grupa, - a na recepcijskom polu specifina struktuirana drutvena grupa PUBLIKA, - uz latentnu mogunost a) interpersonalnog komuniciranja izmeu odreenog broja subjekata b) depersonalizacije publike i njen preobraaj u astrukturalne drutvene grupe sa asocijalnim ponaanjem (gomila). Karakteristike publike: - numericki odrediva, - personalno prepoznatljiva, - istovremena okupljenost na istom prostoru, - struktuiranost i do visokog stepena organizovanosti, - slicno socijalno poreklo, sklonosti, navike, ukus ili stil ivota. VERBALNO KOMUNICIRANJE Vidovi: -- USMENO KOMUNICIRANJE: - alokucija/monolog, - dijalog; -- PISANO KOMUNICIRANJE; -- STAMPANO KOMUNICIRANJE. Karakteristike verbalnog komuniciranja: -- PLANIRANO -- RACIONALNO S obzirom na culnu percepciju poruke moe biti: - auditivno ili - vizuelno. S obzirom na vremenski okvir komuniciranja moe biti: - sinhrono i Strana 13

Komunikologija - skripta I- asinhrono. NEVERBALNO KOMUNICIRANJE Razmena poruke meu ljudima koje su organizovane neverbalnim simbolskim sistemima. Karakteristike neverbalnog komuniciranja: - spontano i - afektivno (PONASANJE) - SINHRONO S obzirom na ulnu percepciju: - VIZUELNO - auditivno (prozodija) i - taktilno VERBALNO I NEVERBALNO KOMUNICIRANJE U najveem broju komunikacionih situacija u interpersonalnom i komuniciranju u veim drutvenim grupama ISTOVREMENO SE RAZMENJUJU USMENE VERBALNE I NEVERBALNE PORUKE. Neverbalno komuniciranje (poruke) moe: - PRETHODITI, - REGULISATI, - NADOPUNJAVATI, - POTENCIRATI, - PROTIVRECITI ili - PONISTAVATI sadraje (poruke) verbalnog komuniciranja. JAVNO I TAJNO KOMUNICIRANJE Kriterijum: dostupnost poruka, koje se razmenjuju u razliitim oblicima komunikacione prakse, svim zainteresovanim ljudima. JAVNO KOMUNICIRANJE se poistoveuje samo sa MASOVNIM KOMUNICIRANJEM. Pojam javnog komuniciranja IRI je od masovnog komuniciranja. TAJNO KOMUNICIRANJE se deava u interpersonalnom i nekim vidovima komuniciranja u veim drutvenim grupama (primer). Ostvaruje se: - prostornim izolovanjem subjekata komuniciranja, - korienjem zatvorenih medijskih kanala i - upotrebom specifinih simbolskih sistema (argo i ifre) RUMORNO KOMUNICIRANJE Specifian oblik komunikacione prakse, jer: - ostvaruje se interpersonalnim komuniciranjem. - sadraji rumornog komuniciranja su polu-javni/tajni Rumorno komuniciranje je najstariji nain komuniciranja i re je, zapravo, o masovnom komuniciranju. Osnovne razlike: - ne postoji jedan KOMUNIKACIONI CENTAR, - poruka je podlozna PROMENI, Strana 14

Komunikologija - skripta I- ne dolazi do svih pripadnika jedna socijalne zajednice KOJI TO ZELE, - poruku nije mogue KONTROLISATI kao u masovnom komuniciranju. Poruka u rumornom komuniciranju: GLASINA Glasina nije isto to i TRA, poruke koja se, takoe, iri rumornim komuniciranjem. Sutinska razlika: GLASINA KAO PORUKA NALAZI SE U POLJU JAVNOG INTERESA veina pripadnika jednog soscijeteta zaintersovana je za da bude tano informisana o nekom apsektu stvarnosti koji je sadran u glasini. TRAC je sadraj rumornog komuniciranja za koji su zainteresovani pripadanici samo odredjenih drustvenih grupa i pripada privatnoj sferi. GLASINA JE DRUSTVENO NEPOTVRDJENA PORUKA - nepoznat je prvi oblikovatelj i poiljalac, - ne postoji nain da se proveri njena istinitost, - ne oblikuje se na osnovu svih relevantnih injenica (pravilo druge strane). Moze biti: - ISTINITA, - DELIMICNO ISTINITA i - NEISTINITA (dezinformacija) Uzroci nastajanja glasina i rumornog komuniciranja: - SOCIJALNI - INDIVIDUALNI Sadrzajni okvir glasina: - STEREOTIPI - PREDRASUDE Glasine teze: - NIVELISANJU - DISTORZIJI - DRAMATIZACIJI DRUSTVENI ZNACAJ MASOVNOG KOMUNICIRANJA Ako je komuniciranje osnovni element drustvene strukture, onda je masovno komuniciranje neizbeni element strukture savremenog, masovnog drutva. Zasienost drutva masovnim komuniciranjem proizvela potpuno novi tip kulture MASOVNU KULTURU. Predominacija masovnog komuniciranja u drutvenom ivotu uzrokovala pojavu komunikologije. TEORIJSKI MODELI ISTRAZIVANJA MASOVNOG KOMUNICIRANJA Razvijena su cetiri teorijska model istrazivanja i proucavanja masovnog komuniciranja: - TRANSMISIONI MODEL, - RITUALNI/EKSPRESIVNI MODEL, - MODEL RASPODELE PUBLICITETA, - RECEPCIJSKI MODEL. KARAKTERISTIKE MASOVNOG KOMUNICIRANJA - Masovno komunciranje je uvek indirektno, medijski posredovano komuniciranje i bez uea masmedija ne moe se realizovati. Strana 15

Komunikologija - skripta INije re o svim medijma, nego samo o medijma masovnog komunicranja u koje spadaju: tampa, film, radio, televizija, kao i: gramofosnska ploa/gramofon, magnetofonska traka/magnetofon, audiokaseta/kasetofon, videotraka/videorikorder, audio, vizuelni i audiovizuelni kompkat disk/odgovarajui rikorder ili personalni kompjuter. Budui da je medijski posredovano, masovno komuniciranje nuno je javno komuniciranje. Naredna karakteristika masovnog komuniciranja jeste da je ono uvek organizovano i institucionalizovano. Distributer poruka nije vie usamljeni publicista, ve komunikacioni centar. Sledea karakteristika ovog oblika komunikacione prakse jeste neodredivost broja uesnika na recepcijskoj strani masovnog komuniciranja, zbog ega je u drutvenim naukama i komunikologiji artikulisana kao posebna drutvena, empirijski prepoznatljiva, kategorija masovna publika.

-

Sve ove karakteristike masovnog komuniciranja determiniu i jasnu podeljenost uloga poiljaoca (komunikacioni centar/i) i recipijenata (masovna publika) poruke, koja izvire iz neizbenosti medijskog posredovanja njihove interakcije i onemoguava zamenu uloga i recipronost u razmeni poruka. Stoga je masovno komuniciranje nuno jednosmerno. ELEMENTI DEFINICIJE MASOVNOG KOMUNICIRANJA Masovno komuniciranje je organizovano, institucionalizovano i javno distribuiranje poruka iz jednog ili vie komunikacionih centara, posredstvom nekog od medija masovnog komuniciranja, prema masovnoj publici. Komunikacionu situaciju karakterie jasna podela uloga izmeu komunikacionih centara i masovne publike a komunikacioni in sloenost enkodiranja, transmisije i dekodiranja poruka sa nunim drutvenim posledicama. POJAM MEDIJA Izraz medij potice od latinske rei medius, sa znaenjima: - srednji, koji se u sredini nalazi; i - usred, nasred, u sredini. Ve samo poreklo rei pokazuje da je u pitanju odreeni POSREDNIK u komuniciranju. DEFINICIJA MEDIJA Pod medijem, kao posredujuim faktorom u komuniciranju i neizbenim strukturalnim elementom svake komunikacione situacije, treba podrazumevati prirodnu i/ili vetaku supstancu, nastalu sklopom prirodnih i/ili vetakih uslova, posredstvom koje se ostvaruje komuniciranje, ije su pretpostavke, motivi, sadraj, efekti i posledice u manjoj ili veoj meri odreeni samim medijem. VRSTE MEDIJA Uzimajui kao kriterijum prisustvo: - primarni medij - sekundarene medije PRIMARNI MEDIJ Primarni medij je LJUDSKI GOVOR, bez kojeg je, praktino, nemogue komunicirati. SEKUNDARNI MEDIJI U odnosu na ljudski govor sekundarni su svi ostali mediji od vatre i dima do kompjuterske mree. Oni mogu, ali ne moraju biti deo komunikacione sitacije, nasuprot ljudskom govoru, koji je, shvaen kao medij, neizbean u komuniciranju. Strana 16

Komunikologija - skripta IKLASIFIKACIJA SEKUNDARNIH MEDIJA Po nacinu percepcije medijski posredovanih poruka: - vizuelne (vatra i dim, svi tampani mediji...), - auditivne (bubnjevi, radio...) i - audiovizuelne medije (film, televizija, kompjuterska mrea...) Prema komunikacionoj praksi kojoj je odreeni medij imanentan: - medije za intrapersonalno komuniciranje (diktafon, kompjuter...), - medije interpersonalnog komuniciranja (pismo, telefon, pejder...), - medije za grupno komuniciranje (bubnjevi, vatra i dim, megafon, interna televizija...), - medije masovnog komuniciranja (tampa, radio, film, televizija...) i - medije za virtuelno komuniciranje/multimedije (kompjuterska mrea). MULTIMEDIJ Sistem vie medija koji istovremenim delovanjem stvaraju istu poruku. U ovom izrazu bitna je sinhronost sistema, u suprotnosti sa prostom akumulacijom medija. MEDIJI MASOVNOG KOMUNICIRANJA Mediji masovnog komuniciranja (masovni mediji, masmediji) predstavljaju tehniko-tehnoloke strukture (odailjake,transmisione/distributerske,prijemne), nastale sklopom prirodnih i vetakih uslova, sa odreenim i imanentnim mogunostima simbolike ekspresije, posredstvom kojih se iz jednog ili vie komunikacionih centara distribuiraju poruke prema neogranienom mnotvu pojedinaca masovnoj publici. VRSTE MASMEDIJA KLASICNI: - STAMPA (knjiga, novine, plakat, letak, strip) - FILM - RADIO - TELEVIZIJA OSTALI: - gramofon/gramofonska ploa, - magnetofon/magnetofonska traka, - kasetofon/kaseta, - video rikorder/video kaseta, - CD rlauer/kompakt disk i - DVD rlauer ili kompjuter/digitalni video disk KLASIFIKACIJA MASMEDIJA - vizuelne, - auditivne i - audiovizuelne MEDIJI I KOMUNICIRANJE Tri teorijska pristupa: - KLASICNI - MODERNI - POSTMODERNI KLASICNI PRISTUP Strana 17

Komunikologija - skripta IDzozef Klaper: MEDIJI SU BEZLINE TEHNIKE POSREDOVANJA. Komuniciranje je razmena informacija/poruka meu ljudima i posredstvom medija te su, stoga, ovek i sadraj komuniciranja determinante koja ga presudno oblikuju, a mediji se nalaze u drugom planu, oni su samo sredstva komuniciranja. MODERNI PRISTUP Marsal Mekluan: MEDIJ JE PORUKA; Iz ovakvog pristupa razvijena je teorija komuniciranja kao parasocijalnoj interakciji, ija je maksimalno pojednostavljena premisa u tvrdnji da ljudi ne komuniciraju sa drugim ljudima posredstvom medija, nego sa samim medijima. POSTMODERNI PRISTUP Zan Bodrijar (knjiga Simulakrumi i simulacija): sve sto se desava u takozvanoj stvarnoj stvarnosti jeste simuliranje simulakruma, odnosno nestvarne medijske stvarnosti u kojoj se referncijal, stvarna stvarnost, polako gubi i od koje smo svakim novim danom sve udaljeniji, ivei u virtuelnoj stvarnosti. DEFINICIJA I KARAKTERISTIKE STAMPE tampa je zbirni naziv za pojedinane tampane medije masovnog komuniciranja: knjigu, letak, plakat, novinu i strip. Njihov najmanji zajedniki imenilac je: a) identicna medijska struktura i b) posredeovanje iskljuivo vizuelnih: - verbalnih, - ikonickih i - verbalno-ikonickih poruka. MEDIJSKA STRUKTURA Strukturu svih pojedinanih tampanih masmedija ine sledei elementi: - pismo, - materijal kojim se stampa, - materijal na kojem se stampa i - uredjaje kojima se stampa. MEDIJSKE SPECIFICNOSTI Medij iskljucivo vizuelnih, pretezno verbalnih, pragmatskih i estetskih poruka. KNJIGA Prvi stampani medij u istoriji ljudskog drutva. Nastaje povezivanjem ogranienog broja listova (minimalno 49) papira odreenih dimenzija, uglavnom standardizovanih formata. tampa se u odreenom tirau (koji moe biti i milionski) i u neogranienom broju izdanja. Posredovani sadraji se bitno ne menjaju i knjiga nema vremenski odreenu periodiku izlaenja, to su sutinske razlike izmeu nje i novina kao dva najdominantnija tampana masmedija u drutvu. Knjigom se posreduju iskljuivo vizuelne: verbalne i/ili ikonike poruke. Poslednja faza u razvoju knjige kao medija masovnog komuniciranja, zapoeta krajem drugog milenijuma unutar savremene nauno-tehnoloke revolucije, jeste pojava elektronske hiperknjige. Strana 18

Komunikologija - skripta IPLAKAT I LETAK Plakat je prvi pojedinani tampani medij koji se artikulisao kao masovni u socijalnoj praksi neposredno posle otkria tamparske prese sa pominim slovima. Standardni plakat je pojedinani tampani masmedij kojim se posreduju vizuelne ikoniko-verbalne poruke. To je distributivni medij koji se tampa u velikim tiraima i postavlja na stacionarnim ili pokretnim javnim objektima i povrinama. Zahvaljujui tome, plakat je medij masovnog komuniciranja, jer je broj recipijenata poruka koje se posreduju njime prostorno i vremenski neodrediv. Osnovna klasifikacija plakata, u zavisnosti od teleoloke usmerenosti poruke na njima, prepoznaje umetniki, edukativni i propagandni plakat, dok ovaj poslednji moe biti reklamni, politiki i ratni plakat. Izuzimajui umetniki plakat, ovim medijem se po pravilu posreduju jednoznane i direktivne poruke koje i estetskom ikonikom teksturom treba da pojaaju upravo tu jednoznanost. Najvazniju razliku izmeu plakata i letka predstavljaju fizika veliina ovih medija i nain njihove distribucije. Letak je znatno manjih dimenziija nego plakat. NOVINE Ovaj pojam objedinjuje sve dnevno i periodino tampane istoimene publikacije, ija je dinamika tampanja prethodno utvrena, a posredovane poruke promenljive u zavisnosti od periodike izlaenja. Periodinost novina i promenljivost sadraja u njima - dve su najznaajnije osobenosti koje novine ine drugaijim tampanim medijem masovnog komuniciranja od knjige, plakata i letka. Razlikujemo: - dnevne i - periodine novine. Dnevne novine tampaju se svakodnevno ili pet/est dana u sedmici i mogu biti: a) jutarnje ili b) veernje. Periodine novine mogu biti: sedmine, petnaestodnevne, mesene, tromesene i, vrlo retko, polugodinje i godinje. Uobiajeno je da se periodine novine nazivaju asopisima i/ili magazinima. U zavisnosti od sadraja prepoznajemo: - informativno-politicke, - revijalne i - specijalizovane novine. Novine se mogu podeliti i na osnovu publike kojoj su namenjene i to na: - multinacionalne, - nacionalne i - lokalne. STRIP Pojam strip je u srpski jezik uveden doslovnim preuzimanjem istozvune engleske rei strip, sa znaenjem pruga ili traka. Strip je homonimni izraz. Njime se, istovremeno, oznaava: - pojedinani tampani medij masovnog komuniciranja: strip-medij; ali i Strana 19

Komunikologija - skripta I- sadraj skup ikoniko-verbalnih poruka u linearnom nizu koji se posreduje tim medijem ili novinama, a nastaje crtanjem (crtani strip) ili fotografisanjem (foto strip) po odreenoj fabuli: strip-pria. Strip-priu, strukturalno uvek ini odreeni broj kvadrata i/ili pravougaonika (panela) u kojim je ikoniki i verbalno data jedan sekvenca prie. Standardan pristup podrazumeva ikoniku poruku, crte ili fotografiju, i tzv. balone, povrine u jednom panelu, strelicom povezane sa likovima, u kojima se nalazi verbalna poruka. POJAM I TEORIJSKO ODREDJENJE Izraz film u srpskom jeziku je, slino kao i strip homonim. Njime se istovremeno denotira: - medij masovnog komuniciranja i - sadrzaj koji se posreduje tim, ali i nekim drugim, medijem. STRUKTURA Strukturu filmskog medija, prvog audiovizuelnog medija masovnog komuniciranja, cine: - filmska traka fizicki nosilac poruke, - uredjaji za snimanje, - uredjaji za reprodukciju, kao i - situacioni okvir recepcije, denotiran brojnim izrazima: filmska/bioskopska/projekciona dvorana, bioskop, kino FILM KAO MEDIJSKI SADRZAJ Sadrzaji koji se posreduju filmskim medijem, film komunikoloki shvaen kao poruka, mogu biti: - dokumentarni dokumentarni film, - informativni filmski urnal, - performativni igrani film (sa mnotvom anrova: komedija, drama, vestern, istorijski spektakl, nauna fantstika, horor, akcioni, mjuzikl, triler) i - animirani crtani film i lutka-film. FILMSKI SPEKTAKL Filmski spektakl predstavlja razliitim kreativnim postupcima i tehnikama, u toku snimanja filma i montae, izvedenu ikoniko-auditivnu rekonstrukciju stvarnosti. Faktografski aspekt stvarnosti uvek se pojavljuje kao predloak filmskog spektakla, koji mu obezbeuje denotativno znaenje. Dogaaj se interpretira u prostorno-vremenskoj ravni u kojoj ga je u realnom ivotu nemogue sagledati, a simboliki spektar koji se u procesu stvaranja filmskog spektakla koristi obogauje njegovo semantiko polje i ini da film bude prvenstveno estetska poruka, dakle otvorena ikoniko-auditivna simbolika struktura sa mnotvom moguih konotativnih znaenja. JEZIK FILMA Ekspresivne mogucnosti filma definisane su specificnim semiotickim sistemom koji se naziva jezik filma. Filmski jezik je nastao i razvija se determinisan: - fizickom injenicom da se u filmskom mediju dvodimenzionalno prezentira trodimenzionalna stvarnost - bilokom injenicom da njegovu sintaktiku, semantiku i pragmatiku strukturu mogu da ine, dominantno, oni simboli i izraajna sredstva koji su dostupni kameri, tj. ljudskom oku. Morfologija i sintaksa filmskog jezika moe se prikazati analogijom sa usmenim/pisanim jezikom. Strana 20

Komunikologija - skripta IAko je fotogram, kao osnovna jedinica pokreta, analogna fonemi u usmenom ili grafemi u pisanom jeziku/govoru, onda kadar u filmskom jeziku predstavlja ekvivalent rei, scena sintagmi, a sekvenca reenici. Kadar je sve ono to se vidi i uje u neprekinutom inu snimanja, od ukljuivanja do iskljuivanja kamere. Vie kadrova oformljuje scenu, vie scena sekvencu, a niz sekvenci kratkometrani ili dugometrani/celoveernji film. Jezik filma takoe ima svoje stilske figure za oblikovanje filma kao poruke i specifinu interpunkciju u njenoj strukturi. Najee stilske figure u filmskom jeziku jesu: - elipsa, - flebek i - metonimija. Sve ove stilske figure postiu se sistemom kadriranja, ali i interpunkcijom filmskog jezika koju ine postupci: - otamnjenja ili zatamnjenja kadra, - rezovi, - pretapanje kadrova, - dupleks i multipleks pozicije (slike na sliku), - geometrizacija kadrova (romboidni, zvezdasti, okrugli, elipsasti, iskrzani... kadrovi izlaze ili ulaze u kvadratni kadar, na primer), itd. RECEPCIJA FILMA Mentalno-psihiki procesi: - IDENTIFIKACIJE i - PROJEKCIJE. INDUSTRIJA FILMA Od samog nastanka filmskog medija on postao okosnica nove industrije industrije filma, koja se zasniva na premisi da je i film roba. Film kao roba zasnovan je na principima: - VEDETIZACIJE, - SKRIVENE EROTIKE, - HAPPY END-A. RADIO: NASTANAK I RAZVOJ Radio je prvi elektronski medij masovnog komuniciranja, ija je struktura u tehniko-tehnolokom smislu konano oformljena u prvim decenijama XX veka i, time, stvoreni uslovi da se njime masovno distribuiraju auditivne poruke u oblikovanim radio-programima. RADIO: MEDIJSKA STRUKTURA Medijsku strukturu RADIJA ine: - studio u kojem se stvara auditivna poruka, - studijska tehnika, kojom se auditivna poruka prevodi u elektronski ekvivlent, - odailja/predajnik, koji slui za stvaranje modulisanih struja visoke uestalosti/frekvencije, - odailjaka/predajna antena, koja se napaja tim strujama i isijava elektromagnetne/radio talase, - vazduh/etar Strana 21

Komunikologija - skripta I- prijemna antena, koja prima elektromagnene talase i pretvara ih u slabe struje visoke frekvencije i - radio prijemnik, koji te struje prime, pojaava, demodulie i time elektrosignal ponovo pretvara u odaslatu auditivnu poruku. SPECIFICNOSTI RADIJA Medijske prednosti: - u tehniko-tehnolokom, produkcionom i recepcijskom smislu iziskuje najmanje materijalnih sredstava, - najrasprostranjeniji medij masovnog komuniciranja, - najneposredniji i najprilagodljiviji masmedij, - najbri u posredovanju stvarnosti, - omoguava uspostavljanje najkorektnije direktne povratne veze najirem krugu recipijenata Najznaajniji nedostatak: EKSPRESIVNO JEDNODIMENZIONALNI MEDIJ AUDITIVNA STRUKTURA: EKSPRESIVNE MOGUNOSTI RADIJA Struktura svakog radio programa, kao zaokruene auditivne celine, zasniva se na pet ekspresivnih mogunosti: - govoru, - muzici, - zvunim efektima, - tiini i - ritmu. TELEVIZIJA: DRUSTVENA ULOGA Svi mediji, a narocito mediji masovnog komuniciranja, ostavljali su i ostavljaju odreeni trag u individualnom i socijalnom ivotu ljudi, ali postojanje, delovanje i (zlo)upotreba televizije imaju znaaj civilizacijskog peata po kojem e se i u dalekoj budunosti prepoznavati epoha prelaska drugog u trei milenijum. TELEVIZIJA: POJAM Re televizija je neologizam nastao od grke rei tele (daleko) i latinske rei visio (gledanje, vienje, predstava). TELEVIZIJA Vrste: - RADIODIFUZNA, - KABLOVSKA, - SATELITSKA i - DIGITALNA. TELEVIZIJSKA SLIKA Nezavisno o koj televiziji da je re strukturalno je ovaj masmedij vrlo slian radiju (studijsko-odailjaka tehnika, prirodni ili vetaki kanal veze, televizijski prijemnik), ali tehniko-tehnoloki obogaen ureajima za stvaranje, transmisiju i prijem audiovizuelne poruke dinamine, ive i, najee, auditivno dopunjene slike. Slika realnog i tekueg zbivanja je najznaajnija odrednica televizije, bez koje ona kao masmedij ne bi postojala. TELEVIZIJSKI SPEKTAKL Televizijski spektakl je autentino televizijska prezentacija dogaaja u direktnom prenosu (pod direktnim televizijskim prenosom ne treba podrazumevati samo prenos dogaaja izvan televizijskog studija, ve prenos svakog dogaaja, i onog u studiju, u realnom vremenu), nastala oblikovanjem poruke koja u svojoj Strana 22

Komunikologija - skripta Istrukturi nuno sadri faktografsko-logiki predloak stvarnosti, ali i subjektivnu/rediteljsku simbolikospektakularnu interpretaciju zbivanja koje se posreduje televizijom, to za posledicu ima televizijsko udvajanje stvarnosti. VRSTE TELEVIZIJSKIH PROGRAMA Televizijski spektakl kojim se gledaocima posreduje dogaaj u toku moe se, stoga, odrediti kao apsolutna televizija. Ali, televizijski program, kao sloenu strukturu, pored: - direktnih prenosa, u kojima obitava televizijski spektakl, ine, takoe, - snimljene emisije, - teletekst i - filmovi. SNIMLJENE EMISIJE Snimljene emisije se, u anrovskom smislu, mogu grupisati u: - serijale, - serije, - televizijske drame, - televizijske filmove, - dokumentarne reportae, - igre (kvizovi, skrivne kamere), - muzike video klipove i - propagandne spotove. SERIJALI I SERIJE Sustinska razlika izmedju serijala i serije je u pretenziji autora ovog drugog anra da seriju to vie priblie umetnikom izrazu, koristei estetske standarde postavljene u stvaranju igranih filmova i tehnike mogunosti televizije. Kada im to ne poe za rukom serija postaje ki-proizvod. SERIJALI Svaka sapunica ili telenovela, odnosno televizijski serijal, zapravo je emisija bez kraja . SLOBODA INFORMISANJA SLOBODA JE VREDNOSNO IMPREGNIRAN POJAM Sloboda informisanja u sebi agregira dve posebne slobode: - slobodu misli i govora/izraavanja i - slobodu tampe, odnosno medija masovnog komuniciranja. CENZURA - KLASICNA CENZURA - INDIREKTNA CENZURA - SAMOCENZURA KLASICNA CENZURA U najuzem smislu cenzura obuhvata niz postupaka organa javne vlasti, najcesce posebnih drzavnih organa, ali takoe i onih institucija koje faktiki raspolau instrumentima dravne vlasti. Ovakva, klasina cenzura ispoljava se kroz dva svoja oblika: - preventivnu cenzuru i - suspenzivnu cenzuru. Strana 23

Komunikologija - skripta IINDIREKTNA CENZURA Dzon Kin (Mediji i demokratija): - vanredna ovlascenja, - naoruzana tajnost, - laganje, - drzavno oglasavanje, - korporativizam. Takodje: - kontrola frekventnog spektra, - poreski sistem, - kaznena politika u medijskom sistemu (dekriminalizacija i samoregulacija). SAMOCENZURA Samocenzura nije izraz odgovornosti koja proistie iz drutveno nunih ogranienja slobode informisanja zbog zabrinutosti za jednakopravnost svakog pojedinca u drutvu, nego je posledica spoljnim uticajima. MANIPULACIJA Mogucnosti masmedijske maipulacije izviru iz svih karakteristika masovnog komuniciranja. Prema istraivanjima Vensa Pakarda (1994) i Filipa Bretona (2000) manipulacija se ostvaruje u dve psiholoke ravni: afektivnoj i kognitivnoj. Sledstveno, moe se govoriti o: - afektivnoj i - kognitivnoj manipulaciji. AFEKTIVNA MANIPULACIJA Afektivna manipulacija ostvaruje se: - apelovanjem na oseanja i - izazivanjem tzv. utiska stapanja. Pozivanje na oseanja je najstariji nain masmedijske manipulacije u kome se uspostavlja direktna relacija izmeu sadraja poruke i emocionalnih slojeva u mentalno-psihikoj strukturi oveka brojnim tehnikama zavoenja: - demagogijom komunikatora, - stilom komuniciranja, - (ne)jasnoom poruke, - estetizacijom poruke, - izazivanjem straha, - sugerisanjem autoriteta, - (zlo)upotrebom dece i - stvaranjem tzv. afektivnog amalgama (npr. erotski motivi u reklamiranju najprozainijih proizvoda). - Utisak stapanja izaziva se manipulativnim tehnikama zavoenja koje se oslanjaju na teoriju i praksu neurolingvistikog programiranja (NLP). KOGNITIVNA MANIPULACIJA Kognitivna manipulacija slui se velikim brojem tehnika koje se mogu svrstati u dve velike grupe: - tzv. manipulatorsko kadriranje i - tzv. kognitivne spojeve/amalgame. ISPOLJAVANJE MANIPULACIJE U MASOVNOM KOMUNICIRANJU Strana 24

Komunikologija - skripta INajznacajniji vidovi ispoljavanja manipulacije (primene razliitih tehnika u organizovanju poruke masmedijskog sadraja) jesu: - DEZINFORMACIJA, - REKLAMA, - PROPAGANDA i - PUBLIC RELATIONS. DEZINFORMACIJA Dezinformacija je najgrublji oblik manipulacije i svodi se, etiki, na obinu la. Meutim, nije re o oiglednoj lai, jer bi tada bila nemogua. Te lai jesvestan samo jedan od subjekata komuniciranja emiter, ali ne i primalac poruke na sasvim drugom komunikacionom polu. REKLAMA I PROPAGANDA Reklama i propaganda istovremeno ukazuju na: - vrstu poruka koje se distribuiraju u masovnom komuniciranju - skup persuazivnih aktivnosti koje za krajnji cilj imaju odgovarajue ponaanje ljudi. Prvom pojmu vrlo esto pridaje samo ekonomsko, a drugom samo politiko znaenje: reklamira se roba, a propagiraju ljudi, ideje, organizacije. Reklama je i kao poruka i kao aktivnost nii stepen propagande, mada se ove rei u svakodnevnom govoru esto koriste kao sinonimi. PROPAGANDA Propaganda kao aktivnost je sinonim za, u uzem smislu, propagandnu kampanju, a sire za kontinum svih aktivnosti i postupaka koji se u drutvu preduzimaju da bi se persua-zivno delovalo na graane, uticalo na njihove stavove i socijalno ponaanje. PUBLIC RELATIONS REKLAMA I PROPAGANDA AKTIVNOSTI IZNAD LINIJE PR AKTIVNOSTI ISPOD LINIJE MASMEDIJI SU PROIZVOAI PUBLICITETA (PRIMARAN I SEKUNDARAN, POZITIVAN ILI NEGATIVAN) POZITIVAN PUBLICITET USLOV JE ZA STVARANJE POZITIVNE JAVNE (MEDIJSKI INSTITUCIONALIZOVANE) PREDSTAVE (IMIDA - BRENDA) POZITIVNA JAVNA PREDSTAVA ODREUJE SOCIJALNU POZICIONIRANOST ODREENOG DRUTVENOG SUBJEKTA POJAM KULTURE Kultura ima podrazumevajue znaenje u svakodnevnom ivotu, ali Pojedini istraivai nabrojali 257 relevantnih definicije kulture: - od najuoptenijih (Sa stanovita antropologa, kultura je oveanstvo), - do vrlo redukovanih (Kulturu ine samo najsofisticiraniji izrazi ljudskog duha). KA DEFINICIJI KULTURE Zajednicko u svim definicijama kulture: - To je pojam OPOZITAN PRIRODI, - KULTURA JE SVE ONO TO NIJE DEO PRIRODE, TO NIJE SAMONIKLO, NEGO JE IZRAZ OVEKOVOG PRILAGOAVANJA PRIRODE SOPSTVENIM POTEREBAMA. TEORIJSKO ODREDJENJE KULTURE Kultura: materijalne vrednosti + svet simbola Strana 25

Komunikologija - skripta IU uzem smislu: kultura je ovekov svet simbola (KULTURA JE KOMUNIKACIJA) koji se izraava kroz religiju, tradiciju, obiaje, moral, filozofiju, nauku i umetnosti, kao najsloenije forme duhovnog stvaralatva. SOCIJALNO-ISTORIJSKA ODREDJENOST KULTURE Kulturna dinamika: - KULTURA i PODKULTURA - procesi ENKULTURACIJE i AKULTURACIJE TIPOVI KULTURE Iz retro-per-spektive savremenog, masovnog drustva prepoznaju se dva osnovna istorijska tipa kulture: - TRADICIONALNA KULTURA i - MASOVNA KULTURA. TRADICIONALNA KULTURA Dva vida: - NARODNA KULTURA i - ELITNA KULTURA. NARODNA KULTURA Glavni atributi narodne kulture jesu: - samorodnost i - posebnost. ELITNA KULTURA Elitna kultura, ciji je glavni socijalni atribut ekskluzivnost, korespondira sa klasnom i drugim (rasnom, kastinskom, konfesionalnom...) stratifikacijama u drutvu. RAZLOZI NASTANKA I RAZVOJA MASOVNE KULTURE Masovna kultura nastajale je i razvijala se kroz procese: - INDUSTRIJALIZACIJE, - URBANIZACIJE i - MODERNIZACIJE (masmediji, radno slobodno vreme). MASMEDIJI I MASOVNA KULTURA Masovne kulture, ma kako je odredili, ne bi bilo bez masmedija, u prvom redu elektronskih, koji su nastali i doiveli buran razvoj, do potpune sveprisutnosti i u nerazvijenim delovima sveta, tokom 20. veka. DEFINICIJA MASOVNE KULTURE MASOVNA KULTURA JE SKUP DUHOVNIH I IZ NJIH IZVEDENIH MATERIJALNIH VREDNOSTI, SADRANIH U MASMEDIJIMA POSREDOVANIM PORUKAMA, KOJE SE OD PRIPADNIKA MASOVNE PUBLIKE USVAJAJU KAO DOMINANTAN KULTURNI OBRAZAC/OBRASCI U INDIVIDUALNOM I DRUTVENOM IVOTU. KARAKTERISTIKE MASOVNE KULTURE MONOCENTRICNOST (nasuprot policentrinosti tradicionalne kulture) OPSTOST (namenjena svima, a ne odreenim drutvenim grupama) EKLEKTICNOST (nasuprot orginalnosti) STANDARDIZOVANOST (na nivou prosenog ukusa) Strana 26

Komunikologija - skripta ISTEREOTIPNOST (ponavaljanje istih siea: polnosti, sentimenta itd.) HOMOGENIZOVANOST (uproavajua Marks za poetnike, imanentna bestseleri, mehanika turbofolk) ROBNI KARAKTER (opsatanak odreene vrednosti kao kulturne vrednost zavisi najpre od njene trine vrednosti) MASOVNA KULTURA U PROCESIMA GLOBALIZACIJE PREDISTORIJA MASOVNE KULTURE: druga polovina XIX i prva polovina XX veka GLOBALIZACIJA MASOVNOG KOMUNICIRANJA AMERIKANIZACIJA MASOVNE KULTURE KOMPJUTERSKA MREZA I VIRTUELNO KOMUNICIRANJE DRUSTVENI USLOVI - EKONOMSKI - POLITICKI - NAUCNO-TEHNOLOSKI NASTANAK KOMPJUTERSKE MREZE Kao vreme nastanka prve kompjuterske mree moe se uzeti period od 1967. do 1971. godine, kada je u okviru Agencije za napredna istraivanja (Advanced Research Project Agency), koja je formirana u amerikom Ministarstvu odbrane, projektovan i poeo uspeno da funkcionie ARPANet kompjuterska mrea sa, te 1971. godine, 23 kompjutera. TEORIJSKO ODREDJENJE KOMPJUTERSKE MREZE Kompjutersku mrezu ini ogranicen ili neogranien broj razliitim fizikim kanalima (kabl klasini, optiki; radiotalasi; satelit) meusobno povezanih kompjutera, ija se tehniko-programska kompatibilnost i sinhronizovan rad obezbeuje standardnim protokolima. Ovaj (multi)medij omogucava sinhronu i/ili asinhronu razmenu vizuelnih (pisanih, tampanih, ikonikih, holografskih), auditivnih i audiovizuelnih poruka korisnicima kompjutera koji su deo mree i to: 1. mogucnoccu koriscenja svih baza podataka koje se nalaze u memorijama kompjutera ukljuenih u mrezu, 2. elektronskom potom i 3. mreznim konferencijama/forumima. VRSTE KOMPJUTERSKIH MREZA Polazeci od broja i karakteristika korisnika kompjutereske mreze, unutar novog medija mogu se prepoznati: 1. lokalne mreze, 2. globalne mreze i 3. globalni sistem racunarskih mreza Internet. VIRTUELNO KOMUNICIRANJE Sustina novog oblika komuniciranja je u ukidanju razlike izmeu svih klasinih oblika komunikacione prakse, ponajpre interpersonalnog i masovnog komuniciranja. Novi oblik komuniciranja predstavlja, razmenu poruka posredstvom kompjuterske mree izmeu dva, vie ili neogranienog broja ljudi (pojedinaca, grupa, organizacija) sa mogunou reciprone zamene Strana 27

Komunikologija - skripta Iuloga emitera i recipijenata u realnom ili asinhronom vremenu, ime se ponitava veliki deo razlika izmeu klasinih oblika komunikacione prakse, prvenstveno interpersonalnog i masovnog komuniciranja. OBRASCI PROTOKA INFORMACIJA REGISTRACIJA (centralno skladitenje informacija u elektronskoj formi baze/banke podataka) KONSULTACIJA (mogucnost pristupa uskladistenim informacijama, pod odredjenim uslovima HIPERTEKST: PORUKA BEZ GRANICA) ALOKUCIJA (grupno i masovno komuniciranje) KONVERZACIJA (interpersonalno komuniciranje) MOGUCE SOCIJALNE POSLEDICE - RADNO I SLOBODNO VREME - ZASTITA PRIVATNOSTI - INTEGRISANOST ZAJEDNICE - SLOBODA U KOMUNICIRANJA - KLASICNI MEDIJI - UMETNOST - OBRAZOVANJE INFORMACIONO DRUSTVO - Agrarna revolucija: ZEMLJORADNJA (prvi talas) - Industrijska revolucija: INDUSTRIJSKA PROIZVODNJA (drugi talas) - Naucno-tehnoloska/informaticka revolucija: PROIZVODNJA INFORMACIJA (treci talas)

Strana 28