ผเรยบเรยงรศ. สาเรจ คาโมงนายสดใจ ทศพรรศ. ดร. ณรงคชย ปฎกรชตผศ. มณฑา กมทองนายชนนทร พมศรผศ. ดร. อนรรฆ จรณยานนท

ผตรวจผศ. เดชน คงอมนายโฆษต มนคงหตถนายสทธชย ตนเจรญ

บรรณาธการดร. มนส แกวบชานายสมเกยรต ภระหงษ

พมพครงท ๑สงวนลขสทธตามพระราชบญญตISBN : 978-616-203-625-5

รหสสนคา ๓๖๑๕๐๐๒

ดนตร ม.๖ชนมธยมศกษาปท ๖กลมสาระการเรยนรศลปะ

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

ÊÒúÑÞ

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ñ ´¹µÃաѺÇѲ¹¸ÃÃÁ ñ-ñø ● »˜¨¨ÑÂÊíÒ¤ÑÞ·ÕèÁÕÍÔ·¸Ô¾Åµ‹Í¡ÒÃÊÌҧÊÃä� §Ò¹´¹µÃÕ ò ● ÅѡɳÐà´‹¹¢Í§´¹µÃÕã¹áµ‹ÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ ö

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ò ¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ´¹µÃÕä·Â ñù-óö

● ´¹µÃÕä·Â¡ÑºÊѧ¤Áä·Â òð ● á¹Ç⹌Á¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¤‹Ò¹ÔÂÁ¢Í§Êѧ¤Áä·Â µ‹Í´¹µÃÕä·Â òô ● á¹Ç·Ò§¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁáÅÐ͹ØÃÑ¡É�´¹µÃÕä·Â ò÷ ● Êѧ¤Õµ¡ÇÕä·Â óñ

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ó ¡Òû¯ÔºÑµÔ´¹µÃÕä·Â ó÷-öò

● ¡ÒúÃÃàŧ´¹µÃÕä·Â óø ● ¡ÒâѺÌͧà¾Å§ä·Â ôò ● ËÅÑ¡¡Òû¯ÔºÑµÔà¤Ã×èͧ´¹µÃÕä·Â : «Í´ŒÇ§ õò ● ÈѾ·�Êѧ¤Õµ·Õè㪌㹡Òýƒ¡»¯ÔºÑµÔ´¹µÃÕä·Â öð

§Ò¹´¹µÃÕ

µ‹Í´¹µÃÕä·Â òô

¤íÒ¹íÒ กลมสาระการเรยนรศลปะ เปนกลมสาระทจะชวยพฒนาใหผเรยนมความคด

รเรมสรางสรรค มจนตนาการทางศลปะ รจกชนชมความงาม มสนทรยภาพ ความซาบซง

ซงยอมมผลตอคณภาพชวตของผเรยน เพราะกจกรรมทางศลปะชวยพฒนาผเรยน

ทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา ตลอดจนการนาไปสการพฒนา

สงแวดลอม สงเสรมใหผเรยนมความเชอมนในตนเอง

การจดทาหนงสอเรยนกลมสาระการเรยนรศลปะ ชนมธยมศกษาปท ๖ (ม.๖)

เพอใหสะดวกแกการจดการเรยนการสอน รวมทงเพอใหสอดคลองกบธรรมชาตวชา

จงจดทาหนงสอเรยนแยกเปน ๓ เลม คอ หนงสอเรยนสาระทศนศลป ๑ เลม สาระดนตร

๑ เลม และสาระนาฏศลป ๑ เลม ซงทางครผสอนและสถานศกษาพงใชควบคกน

เพอประสทธภาพในการเรยนการสอนและการมผลสมฤทธทางการเรยนทดของผเรยน

สาหรบหนงสอเรยน ดนตร เลมน เนอหาสาระเรยบเรยงตรงตามสาระการเรยนร

แกนกลางของหลกสตร เพอเสนอองคความรพนฐานทจาเปนแกผเรยน รวมทงเรองนาร

ตางๆ อยในกรอบเสรมสาระและเกรดศลป ตลอดจนเสนอแนะกจกรรมศลปปฏบต เพอให

ผเรยนนาไปปฏบตจรง อนจะนาไปสการบรรลตวชวด ตามทหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐานกาหนดไว

อยางไรกตาม เนองจากธรรมชาตของสาระดนตร เนนทกษะปฏบต ดงนน การศกษา

สาระนใหเกดผลสมฤทธทด จาเปนทผเรยนพงลงมอปฏบตจรง แสดงจรง เพอจะไดม

ทกษะฝมอและความชานาญ รวมทงตองรจกแสวงหาความรเพมเตมจากภมปญญา

ศลปนทมกระจายอยในแตละทองถนดวย กจะชวยใหผเรยนไดรบประสบการณมากยงขน

คณะผเรยบเรยงคาดหวงวา หนงสอเรยนเลมนจะเปนประโยชนอยางยงตอการ

นาไปใชประกอบการจดการเรยนการสอนกลมสาระการเรยนรศลปะของสถานศกษาทกแหง

ชวยใหผเรยนไดรบความร มทกษะ ชวยพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค

ตลอดจนบรรลตวชวดตามทหลกสตรแกนกลาง ฯ ไดกาหนดไวทกประการ

คณะผเรยบเรยง

หนวยการเรยนร

ตวชวด ● เปรยบเทยบอารมณและความรสกทไดรบจากงานดนตรทมาจากวฒนธรรม ตางกน (ศ ๒.๑ ม.๔-๖/๗)● เปรยบเทยบลกษณะเดนของดนตรในวฒนธรรมตางๆ (ศ ๒.๒ ม.๔-๖/๓)

สาระการเรยนรแกนกลาง

● การถายทอดอารมณ ความรสกของงานดนตรจากแตละวฒนธรรม● ลกษณะเดนของดนตรในแตละวฒนธรรม

ดนตรกบวฒนธรรมñ ดนตรมความเกยวของกบวฒนธรรมและสงคมมนษยมาตงแตอดตจนถงปจจบน โดยเปนหลกฐานสาคญอยางหนงทสะทอนใหเหนถงเรองราวของสงคมไดเปนอยางด

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ô ¤ÇÒÁÃÙŒà¡ÕèÂǡѺ´¹µÃÕÊÒ¡Å öó-÷ø

● ´¹µÃÕÊҡšѺÊѧ¤Áä·Â öô ● á¹Ç⹌Á¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§¤‹Ò¹ÔÂÁ¢Í§Êѧ¤Áä·Â µ‹Í´¹µÃÕÊÒ¡Å ÷ð ● Êѧ¤Õµ¡ÇÕÊÒ¡Å ÷ñ

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè õ ¡Òû¯ÔºÑµÔ´¹µÃÕÊÒ¡Å ÷ù-ñðö

● à¤Ã×èͧËÁÒÂáÅÐÊÑÞÅѡɳ�·Ò§´¹µÃÕÊÒ¡Å øð ● ¡ÒúÃÃàŧ´¹µÃÕÊÒ¡Å ùñ ● ¡ÒâѺÌͧà¾Å§ÊÒ¡Å ùô ● ÈѾ·�Êѧ¤Õµã¹´¹µÃÕÊÒ¡Å ùù ● ËÅÑ¡¡Òû¯ÔºÑµÔà¤Ã×èͧ´¹µÃÕÊÒ¡Å : ¡ÕµÒÃ�àºÊä¿¿‡Ò ñðð

ºÃóҹءÃÁ ñð÷

µ‹Í´¹µÃÕÊÒ¡Å ÷ð

๑.3วถชวต

มอทธพลตอการสรางสรรคงานดนตรเปนอยางมาก ดนตรทสรางสรรคขนจากวถชวตของมนษย

ในทางวชาการเรยกวา “ดนตรฆราวาสหรอดนตรชาวบาน” (Secular Music) ซงเกดขนมาตงแต

กอนยคกรกโบราณ ในชวงประมาณครสตศตวรรษท ๑๑-๑๓ มกลมนกรอง นกดนตรฆราวาสยคกลาง

ของยโรปตระเวนรองเพลง เลนดนตร สรางความบนเทงใหแกผคน เชน กลมทรบาดร (Troubadour)

อยทางตอนใตของประเทศฝรงเศส กลมทรแวร (Trouvere) อยทางตอนเหนอของประเทศฝรงเศส

กลมมสสเทรล (Minstrel) อยในดนแดนประเทศองกฤษ เปนตน

ดนตรทสรางสรรคจากวถชวตของมนษย เกดจากความตองการทจะบรรยาย พรรณนาเรองราว

ถายทอดอารมณ ความรสกผานบทเพลง หรอเพอเปนการนนทนาการ ผอนคลายความเครยดและ

ใหความบนเทงแกผชม เชน การแสดงอปรากร (Opera) ของชาวยโรป การแสดงโขนของชาวไทย

ลาว และกมพชา การแสดงละครคาบก (Kabuki) ของชาวญปน เปนตน

นอกจากน ยงมการสรางสรรคดนตรเพอปลกใจใหมความฮกเหมและเปนการสรางก�าลงใจ

ในการออกรบ ซงอาจมการเตนออกทาทางในลกษณะขมขศตรรวมดวย เชน การเตนร�าปเลา ปเลา

(Pilou-Pilou Dance) ของชาวคานค (Kanak) ในแถบหมเกาะทางตะวนออกของประเทศนวซแลนด

ทมลกษณะการเตนดวยการกาวเทาแบบกระทบพน พรอมกบการเคาะกระบอกไมไผเปนจงหวะ

ประกอบกบการโหรองและเปาปากหวดเสยง โดยกลมของนกรบนบรอยคนจะเตนร�าพรอมถออาวธ

ในทวงทาเดยวกนอยางพรอมเพรยง เปนตน

การแสดงละครคาบก (Kabuki) ของชาวญปน (ภาพซาย) และการแสดงอปรากร (Opera) ของชาวยโรป (ภาพขวา) นบเปนตวอยางการแสดงประกอบดนตรทสรางสรรคขนเพอสรางความบนเทงใหแกผชม

3

๑. ปจจยสาคญทมอทธพลตอการสรางสรรคงานดนตร ดนตรมอยในสงคมมนษยทกชนชาตและมบทบาทสาคญตอวถชวตของมนษย ซงมนษยใช

ดนตรในการทากจกรรมทหลากหลาย ดงนน ดนตรทดารงอยนน จงมทมาดวยเหตปจจยตางๆ

ของแตละกลมชน หรอกลมวฒนธรรม ซงปจจยมดงตอไปน

๑.๑ ความเชอ

อยคกบมนษยมาตงแตสมยโบราณ ซงในปจจบนมนษยกยงคงมความเชอในสงทเหนอธรรมชาต

(Supernatural) เชน การนบถอบชาผสาง เทวดา และสงศกดสทธตางๆ ดงนน จงมการประกอบ

พธกรรมเพอแสดงถงความเคารพบชา องคประกอบตางๆ ของการนามาประกอบพธกรรมนน

สวนหนงจะเปนเครองเซนไหว เชน พวงมาลย อาหาร เปนตน และสงสาคญทมกจะขาดไมไดกคอ

“ดนตร” ซงตองเปนดนตรทมคณคาทางสนทรยศาสตร ดนตรทเกดขนจากความเชอจงทาหนาท

เปนองคประกอบในพธกรรม หรอเรยกวา “ดนตรพธกรรม” (Ritual Music)

๑.๒ ศาสนา นบเปนสงหนงทเปนเครองยดเหนยวจตใจของมนษย ซงนอกจากความเชอในการนบถอ

สงเหนอธรรมชาตแลว มนษยยงมความเชอและความศรทธาในศาสนา ซงในการประกอบพธกรรม

ทางศาสนากมการสรางสรรคงานดนตร เพอนามาใชในการประกอบพธกรรม เชน ในศาสนาครสต

ไดนาเอาเพลงสวดมาขบรองเพอใชในขนตอนตางๆ ของการประกอบพธแมส (Mass) หรอพธมสซา

(Missa) เปนตน

ดนตรถอเปนองคประกอบทสาคญอยางหนงในการประกอบพธกรรมทางศาสนา เชน ในศาสนาครสตไดนาเอาเพลงสวดมาขบรองประกอบในพธมสซา (Missa) เปนตน

๒

เมอเขาสยคครสตศตวรรษท ๒๐ นกประพนธไดเรมมการใหความสนใจกบการสรางสรรค

ดนตรดวยกระบวนการทางวทยาศาสตร ประพนธดนตรโดยการใชคอมพวเตอรและเครองสงเคราะห

ÁØÁ´¹µÃÕ

เครองสงเคราะหเสยง (Synthesizer) เปนเครองดนตรอเลกทรอนกสชนดหนง ทปรบเปลยนคลนเสยงโดยใชวงจรอเลกทรอนกส ซงถกออกแบบมา

เครองเลนเพลงแบบพกพาขนาดเลก เปนหนงในเทคโนโลยทางดนตรทกาวไกลและทนสมย ซงในปจจบนไดรบความนยมเปนอยางมาก

เสยง (Synthesizer) ทาให เกด

ดนตรอเลกทรอนกสขน ๒ ชนด คอ

ชนดแรกเปนการนาเอาเสยงตางๆ

ในธรรมชาตมาบนทก เชน เสยง

คนพด เสยงนาไหล เสยงนกหวด

เปนตน จากนนนามาเปลยนแปลง

นาเสยงทางไฟฟาดวยวธการตางๆ

เชน เปลยนความเรวของเสนเทปให

เรวขน หรอชาลง แลวจงนามาปะตด

ปะตอกน เปนตน

สวนชนดท ๒ คอ การสรางดนตรทประกอบดวยนาเสยงทสรางขนใหมจากอปกรณ

อเลกทรอนกส เชน คอมพวเตอร เครองสงเคราะหเสยง เปนตน ทาใหเกดเสยงใหมๆ และระดบ

เสยงในขนาดระยะหางทเปนไมโครโทน (Microtone) หรอใชอปกรณอเลกทรอนกสสรางเสยง

ใหเสมอนกบเสยงของเครองดนตรทเกดจากเสยงธรรมชาต

โลกของเทคโนโลยทเกยวของกบดนตรมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ซงมการทดลอง

สงใหมๆ ใหเกดขนใหมอยตลอดเวลา และการดนตรทเกยวของกบเทคโนโลยกพฒนาตอไปอยาง

ไมมทสนสด

เพอใชสงเคราะหเสยงในการบนทกเสยง

ของเครองดนตร โดยใชเทคนคตางๆ เชน

การเพมเสยง การลดเสยง การทาให

คลนเสยงผดเพยนรปรางไป เปนตน

ซงนบวาเปนเทคโนโลยทชวยในการ

สรางสรรคงานดนตรใหดมากยงขน

๕

๑.4เทคโนโลย

เปนอกปจจยหนงทท�าใหดนตรไดรบการสรางสรรคและพฒนา การพฒนาเทคโนโลยสงผล

ตอการพฒนาดนตร และในทางกลบกนดนตรกท�าใหเทคโนโลยปรบตวตามไปดวย เทคโนโลย

ชวยใหเกดการพฒนาในดนตรมาตงแตสมยโบราณ เหนไดชดจากการน�าเอาวธคดของพทาโกรส

(Pythagoras) นกปราชญชาวกรก มาชวยในการปรบปรงระบบการตงบนไดเสยงในดนตรสากล

โดยการน�าไปประยกตพฒนาวธการปรบปรงบนไดเสยงใหไดตามทเทคนคและรปแบบของดนตร

ทเปลยนไป นอกจากน ยงมการปรบตงระบบบนไดเสยงของเครองดนตร โดยมการเกลยเสยงยอย

๑๒ เสยง ใน ๑ ชวงทบของบนไดเสยงดนตรสากล ใหมระยะทเทากนทง ๑๒ เสยง เรยกวา“ระบบ

อควล” (Equal Temperament) ซงการด�าเนนการเชนนตองอาศยเทคโนโลยเขามาชวย เพอให

ดนตรเปนไปตามความตองการของนกประพนธ

ในดานเทคโนโลยการบนทกเสยง กไดรบการพฒนาใหคณภาพเสยงมความใกลเคยง

เสยงดนตรของจรง จนไมสามารถแยกแยะขอแตกตางได สงผลใหมการท�าซ�าและเผยแพร

ออกไปสมวลชนไดอยางรวดเรว เปนการกระตนใหนกประพนธดนตรสรางสรรคผลงานในรปแบบ

ใหมๆ ออกมาเปนจ�านวนมาก โดยเฉพาะดนตรสมยนยมทเกดขนในเชงพาณชย ท�าใหดนตรม

การเปลยนแปลงพฒนารปแบบออกไปในชวงเวลาทสนลงกวาในสมยกอน โดยมการเปลยนแปลง

ประมาณทก ๒-๕ ป อยางทเรามค�าศพทเรยกรปแบบดนตร เพลงทไดรบความนยมในชวงหนง

เปนทศวรรษ เชน ดนตรสมย 60s (The Sixties) 70s (The Seventies) เปนตน

เทคโนโลยชวยอานวยความสะดวกใหกบดนตรเปนอยางมาก ทงในดานการบนทกเสยง การสรางสรรคดนตรรปแบบใหม และการเผยแพรงานดนตรสสาธารณชน

4

ประเภทของเครองดนตรจน จดแบงออกเปน ๘ หมวดหม ตามวสดอปกรณทน�ามาใชท�า

เครองดนตร คอ โลหะ หน ไม ดน หนง ไมไผ น�าเตา และไหม เครองดนตรทส�าคญและควรรจก

มดงตอไปน

กฉน(GuQin)

เปนเครองดนตรประเภทเครองดด ตวเครองเปนกลองด�าลงรกฝง

เปลอกมก ม ๗ สาย ในสมยโบราณสายจะท�าดวยเสนไหม แตใน

ปจจบนสายท�าดวยลวดหมพลาสตก การใชสายทมขนาดตางกน

และการกดสายในต�าแหนงทแตกตางกน จะท�าใหเกดเสยง

ทหลากหลาย ซงถอวาเปนเครองดนตรทบรรเลงไดยากมาก

เนองจากเวลาดด จะตองดดใหออกเสยงตรงตามเครองหมาย

ทก�าหนดไว ๑๓ จด เสยงทออกมาจงจะไมผดเพยน

ด(Di)

เปนเครองดนตรประเภทเครองเปา (เปาดานขาง) ท�าจาก

ไมไผ บางครงเลยมดวยงาชางทงหวและทาย หรอแกะสลก

เปนหวมงกรและหางมงกร มรเปด - ปดเพอเปลยน

ระดบเสยง นยมน�ามาบรรเลงแบบเดยว แบบรวมวง

ออรเคสตรา (Orchestra) และแบบประกอบ

การแสดงอปรากรจนดวย

เออห(Erhu)

เปนเครองดนตรประเภทเครองส ม ๒ สาย ขนหางมาของคนชก

จะอยตรงกลางระหวางสายทง ๒ สาย สวนกลองเสยงเปนรปทรงหกเหลยม

หมดานหนาดวยหนงง หวซอนยมแกะสลกเปนรปมงกร หรอคางคาว

ระดบเสยงของซอจะกวางถง ๓ ชอง เสยงจะสามารถถายทอดถงอารมณ

ความรสกทเตมเปยมไปดวยพลงทมทงความหนกแนน และ

ความออนหวานผสมผสานกน

7

๒. ลกษณะเดนของดนตรในแตละวฒนธรรม ดนตรเปนศลปะแขนงหนงทสะทอนใหเหนวฒนธรรมของสงคมมนษย ซงแตละชนชาตกจะม

เอกลกษณทางดนตรทแตกตางกนออกไป ลกษณะเดนของดนตรในแตละวฒนธรรมสามารถสรปได

ดงตอไปน

๒.๑วฒนธรรมดนตรจน

ประเทศจนเปนประเทศทกวางใหญไพศาล มประวตศาสตรและวฒนธรรมทเกาแกแหงหนง

ของโลก โดยชาวจนไดสงสมวฒนธรรมของตนมาอยางตอเนองและยาวนาน รวมไปถงวฒนธรรม

ทางดนตรดวย ดนตรในแบบแผนดงเดมของจนถกประพนธขนจากบนไดเสยง ๕ เสยง ทเรยกวา

“บนไดเสยงเพนทาทอนก”(Pentatonic Scale) ลกษณะของดนตรจะประกอบไปดวยท�านองและ

เสยงประสาน ลกษณะทโดดเดนทสดของดนตรจน คอ การใชเครองดนตรทมสสนของเสยง

สอดคลองกบแนวท�านองเพลงจน

วฒนธรรมดนตรจนมหลายชวงทมความเจรญเฟองฟ และกมบางชวงทตองหาหนทางเพอให

ดนตรด�ารงอย หลงจากการสนสดของราชวงศสดทายของจนใน พ.ศ. ๒๔๕๔ ดนตรจนทเคยมใน

ราชส�านกสบเนองมาอยางยาวนานไดถกพจารณาเปนความลาสมย ดนตรแบบแผนดงเดมไมไดรบการ

สนบสนน ท�าใหนกดนตรทอถอยและหมดก�าลงใจ แตหลงจากทประเทศจนไดเปลยนแปลงสภาพ

การปกครองภายใตแนวคดใหม ดนตรจนกไดรบการสงเสรมและพฒนาจากรฐบาลใหกาวหนายงขน

วฒนธรรมดนตรจนมประวตความเปนมาทยาวนาน นกปราชญ ราชบณฑต และชนชนสงของจนตางมคานยมในการศกษาและบรรเลงดนตร

6

เครองดนตรของประเทศอนเดย นอกจากมในประเทศอนเดยแลว บางชนดกแพรกระจาย

ไปยงประเทศเนปาล ประเทศเมยนมา ประเทศไทย ประเทศกมพชา และประเทศลาว ซงเครองดนตร

ทส�าคญและควรรจก มดงตอไปน

ตาบลา(Tabla)

เปนเครองดนตรประเภทเครองตทมบทบาทมากทสด สามารถ

ท�าเสยงจงหวะไดหลายรปแบบ ซงจะประกอบไปดวยกลอง

๒ ใบ กลองใบทอยดานขวามอของผบรรเลงจะเรยกวา

“คาบาน”ใหเสยงสง สวนกลองใบทอยดานซายมอของ

ผบรรเลงจะเรยกวา “บายาน” ใหเสยงต�า ขางกลองแตละ

ใบมไมขงไวเพอปรบระดบเสยง วสดทใชท�ากลองมทง

ไม เหลกกลา อะลมเนยม ทองแดง ดนเผา และขงดวย

หนงวว หรอหนงแพะ

ไม เหลกกลา อะลมเนยม ทองแดง ดนเผา และขงดวย

ซตาร(Sitar)

เปนเครองดนตรประเภทเครองดด แตเดมมสายจ�านวน

๓ สาย ตอมาไดมการพฒนาใหมจ�านวนสายเพมขน

เปน ๒๐ สาย สวนการจดเรยงสาย

มทงดานบนและดานลางของตว

เครองดนตร จดเปนเครองดนตร

ทมอทธพลอยางมากในทาง

ตอนเหนอของประเทศอนเดย

เชหไน(Shehnai)

เปนเครองดนตรประเภทเครองเปา มลกษณะเปนปลนค ใหเสยง

ทมลกษณะแหลมเลก ล�าตวท�าจากไม ตรงสวนปลายมล�าโพง

เปนรปทรงกรวยท�าดวยโลหะ มรเปด-ปดนวเพอเปลยน

ระดบเสยงไปตามท�านองเพลง นยมน�ามาใช

เปาเพอเลยนเสยงผขบรอง ในประเทศไทย

จะเรยกปทมลกษณะรปทรงเชนนวา “ปไฉน”9

๒.๒วฒนธรรมดนตรอนเดย

ประเทศอนเดยเปนประเทศทมพนทกวางขวาง มประชากรอาศยอยหนาแนน เปนแหลง

อารยธรรมทมอทธพลแพรกระจายไปยงดนแดนตางๆ ของภาคพนเอเชยและทอนๆ ของโลก

ดนตรของประเทศอนเดยทเปนทรจกกนโดยทวไปกคอ “ดนตรศลป”(Art Music) หรอ “ดนตร

คลาสสกของอนเดย” (Classical music of India) ซงเปนดนตรในแบบแผนศลปะชนสงทไดรบ

การศกษาคนควาและบนทกเสยงอยางกวางขวาง โดยมรากฐานสบเนองมาตงแตสมยโบราณ

ดนตรศลปเนนไปทการพฒนาแนวท�านอง โดยใชวธการดนท�านอง (Improvisation) ซงหมายถง

การเลนท�านองออกมาในทนทโดยไมไดแตงท�านองไวกอน แตกมท�านองทแตงไวกอนแลวอยดวย

เชนกน ซงนกดนตรจะศกษาการบรรเลงท�านองโดยใชความจ�า หรออาจมการบนทกโนตดนตรบาง

การประสมวงดนตรของประเทศอนเดยมลกษณะเปนวงดนตรขนาดเลก มผบรรเลง ๓-๕ คน

ซงจะประกอบไปดวยผบรรเลงเดยวเครองดนตรประเภทเครองดดหนงคน เครองดนตรทใช คอ ซตาร

(Sitar) และจะมผเลนเครองดนตรประเภทเครองดด หรอประเภทอนอกชนหนงเพอรวมบรรเลง

ประกอบ พรอมดวยผเลนกลองซงบางครงกเปนนกรองไปดวยในขณะเดยวกน รวมทงมเครองดนตร

ทท�าเสยงหง (Drone) คอ เสยงทมระดบเสยงเดยวครางนงยาวอยตลอดเวลาขณะทวงดนตรก�าลง

บรรเลง ระยะเวลาทใชในการบรรเลงเพลงดงกลาว จะใชเวลาประมาณ ๓๐ นาท

การประสมวงดนตรของประเทศอนเดยจะมผบรรเลงเพยง ๓-๕ คน ซงชาวอนเดยใชดนตรทงในการบวงสรวงเทพเจาและใชในการสรางความรนเรงบนเทงใจใหกบผคนในสงคมอกดวย

8

ประเทศอนโดนเซยไดรบอทธพลเครองดนตรส�ารดจากวฒนธรรมดองซอนของประเทศเวยดนาม

ซงไดมการสรางกลองมโหระทก ฆอง และเครองดนตรอกหลากหลายชนด ซงเครองดนตรทส�าคญ

และควรรจก มดงตอไปน

โบนง(Bonang)

เปนเครองดนตรประเภทเครองต นยมน�ามาใชบรรเลงอยในวงกาเมลน จดเปน

เครองตทเปนเสยงหลกในการบรรเลง

ท�านอง โดยสวนใหญจะบรรเลง

ดวยความรวดเรว โบนงทนยมเลน

มอยดวยกน ๓ ชนด ไดแก โบนงพา

เนรส โบนงบารง และโบนงพาเนมบง

ซลง(Suling)

เปนเครองดนตรประเภทเครองเปาทท�าดวยไมไผ มลกษณะ

คลายกบขลย มหลายขนาด ใหเสยงทไพเราะ ใชประสมอย

ในวงกาเมลน นยมน�ามาใชบรรเลงประกอบการขบรอง

และประกอบกจกรรมตางๆ

เกนเดอร(Gender)

เปนเครองดนตรประเภทเครองต นยมน�ามาใชบรรเลงอยในวงกาเมลน มลกษณะ

เปนโลหะบางแบบระนาดเหลก ม ๗ ค

ดานลางของเครองดนตรมทอล�าไมไผ

ขยายเสยง บรรเลงโดยการใชไมกลมแบน

ตดวยมอขางหนงและใชมออกขางหนง

คอยกดหามเสยง หรอปลอยเสยงใหดง

กงวาน

๑๑

๒.3วฒนธรรมดนตรอนโดนเซย

ประเทศอนโดนเซยเปนประเทศทประกอบไปดวยหมเกาะมากมาย ตงอยในภมภาคเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต มกลมชนมากมายทมวฒนธรรมแตกตางกน ทงในดานภาษา ขนบธรรมเนยม

ประเพณ และคานยม ซงความหลากหลายทางวฒนธรรมนไดกลายเปนความโดดเดนของ

ชาวอนโดนเซย

ในการศกษาวฒนธรรมดนตรอนโดนเซย ควรศกษาเกยวกบวฒนธรรมดนตรกาเมลน

(Gamelan Music) ซงเปนวฒนธรรมดนตรทโดดเดนและเปนทรจกกนมากทสด เดมคอดนตร

ในราชส�านก แตในขณะเดยวกนกเปนดนตรทใชบรรเลงในการนนทนาการดวย วฒนธรรมดนตร

กาเมลนมการพฒนาและเปนทรจกกนมากทสดอยในพนทของเกาะชวาและเกาะบาหล ดนตร

กาเมลนของชาวเกาะชวามลกษณะทแสดงถงแบบแผนดงเดม จงหวะของดนตรทด�าเนนไป

อยางชาๆ และสงางาม สวนดนตรกาเมลนของชาวบาหลสวนใหญมความคลองแคลว มชวตชวา

และมการประยกตใหมความทนสมย

ลกษณะของดนตรมส�าเนยงแปลกไปจากดนตรในวฒนธรรมอนๆ ของโลก เนองจากมบนไดเสยง

ทแตกตางกน และในปจจบนมการประพนธบทเพลงใหมๆ ซงในการบรรเลงจะไมมการดโนตเพลง

ในขณะทเลน แตเปนการบรรเลงจากความทรงจ�า ไมมการดนสด ลกษณะของท�านองแตละ

เครองดนตรมความเปนอสระจากกน แตจะอยในโครงสรางของท�านองเดยวกน

ดนตรกาเมลนเปนวฒนธรรมดนตรทรจกกนมากทสดในประเทศอนโดนเซย ซงเปนดนตรทมความเกยวของกบศลปะแขนงตางๆ ทงในดานวรรณศลป นาฏศลป และการละคร

๑0

เครองดนตรทใชบรรเลงอยในตะวนออกกลางจะมอยดวยกนหลายประเภท ซงเครองดนตร

ทมความส�าคญและควรรจก มดงตอไปน

ตอมบก(Tom- Bak)

เปนเครองดนตรประเภทเครองตทมรปรางคลายกบ

แกวไวน หรอบางชนมรปรางคลายกบนาฬกาทราย

อด(Ud)หรอโอด(Uod)

เปนเครองดนตรประเภทเครองดดชนดหนงในกลมเครองสายโบราณ

มรปทรงของล�าตวเปนรปลกแพรคลายกตาร (Guitar) ดานหนาม

ลกษณะเปนรปวงร มขนาดใหญกวากตารทใชเลนในปจจบนเลกนอย

จดเปนเครองดนตรทไดรบความนยมเปนอยางมากใน

กลมชนชาวอาหรบ โดยชาวอาหรบยกยองเครองดนตร

ชนดนวาเปน “ราชาแหงเครองดนตร”

รอบบ(Rebab)

เปนเครองดนตรประเภทส เกดขนมาตงแตครสตศตวรรษท ๘

และแพรกระจายไปทวโลกทมประชากรนบถอศาสนาอสลาม โดยเชอ

กนวาเปน “เครองดนตรบรรพบรษของไวโอลน”

๑3

๒.4วฒนธรรมดนตรอาหรบ

อาหรบเปนชนชาตหนงทอาศยอยบรเวณคาบสมทรอาหรบ หรอภมภาคเอเชยตะวนตกเฉยงใต

รวมทงตอนเหนอของทวปแอฟรกา สวนใหญนบถอศาสนาอสลาม พดภาษาอาหรบ ค�าวา “อาหรบ”

ในตระกลภาษาเซมตก แปลวา ทะเลทราย บอเกดของศาสนาอสลามอยทอาหรบตะวนตก หรอ

อาหรบเปอรเซย ซงเปนกลมประเทศในทวปเอเชย เชน ประเทศอหราน ประเทศซาอดอาระเบย

ประเทศตรก เปนตน ซงเปนตนก�าเนดของดนตรอาหรบในปจจบน

ส�าหรบเครองดนตรอาหรบสวนใหญเปนประเภทเครองสาย (Chordophone) และเครองเปา

(Idiophone) แนวการบรรเลงดนตรมจดเดนตรงการประสานเสยงระหวางท�านองและจงหวะท

กลมกลน มลลาของท�านองทไพเราะสอดแทรกการประสานเสยงรองกบเครองดนตรและจงหวะ

กลองทไพเราะ ท�าใหแสดงถงความเปนเอกภาพของชาวอาหรบทมความสามคคกนไดเปนอยางด

พวกเปอรเซยท�าใหศาสนาอสลามเรมเปนศาสนาส�าคญของโลก นบตงแต ค.ศ. ๗๕๐ กอนจะแผ

ขยายอทธพลไปยงดนแดนตางๆ ทงแอฟรกาตอนเหนอและยโรปตอนใต ท�าใหวฒนธรรมดนตร

อาหรบไดรบการเผยแพรไปยงดนแดนดงกลาวดวย นอกจากน การเดนทางไปยงสถานทตางๆ

ของนกดนตรและพอคาชาวอาหรบ มสวนท�าใหดนตรอาหรบไดรบถายทอดและหลอหลอมรปแบบ

ชวต วฒนธรรม และศลปะยโรป โดยเฉพาะบรเวณคาบสมทรไอบเรย สเปน และโปรตเกสดวย

ปจจบนการแสดงดนตรอาหรบทอยในลกษณะของคอนเสรต หรอการแสดงดนตรอยางเปน

ทางการมไมมาก การแสดงสวนใหญมลกษณะทไมเปนทางการ มการแสดงดนตรบางในสถานบนเทง

ทไดรบอนญาตจากภาครฐ

การแสดงดนตรอาหรบโดยสวนใหญจะเปนลกษณะทไมเปนทางการ ซงจะเนนใหความสนกสนานเพลดเพลนใจ รวมถงการแสดงตามสถานบนเทงตางๆ ใหนกทองเทยวไดชม

๑๒

เครองดนตรในวฒนธรรมดนตรแอฟรกนมเปนจ�านวนมากและมความหลากหลาย สวนใหญ

ทนยมใชมกเปนเครองดนตรประเภทเครองต ซงเครองดนตรทส�าคญและควรรจก มดงตอไปน

โครา(Kora)

เปนเครองดนตรประเภทเครองดดทมลกษณะเชนเดยว

กบพณ นยมใชเลนกนทวไปในแอฟรกาตะวนตก โดยมการน�า

ผลน�าเตาขนาดใหญมาผาซกแลวขงดวยหนงววเพอใหเกด

เสยงสะทอน ประกอบเขากบสะพานสายเชนเดยวกบกตาร (Guitar)

ซงเสยงของโคราจะมลกษณะคลายคลงกบเสยงของฮารป (Harp)

ทนยมใชมกเปนเครองดนตรประเภทเครองต ซงเครองดนตรทส�าคญและควรรจก มดงตอไปน

เสยงสะทอน ประกอบเขากบสะพานสายเชนเดยวกบกตาร (Guitar)

ซงเสยงของโคราจะมลกษณะคลายคลงกบเสยงของฮารป (Harp)

ดเจมเบ(Djembe)

เปนเครองดนตรประเภทตทมาจาก

แอฟรกาตะวนตก มรปรางคลายกบโถ

หนากลองขงดวยหนงสตว ไดรบ

ความนยมมาอยางยาวนานตงแต

ปลายศตวรรษท ๒๐

ววเซลา(Vuvuzela)หรอเลปาตาตา(Lepatata)

เปนเครองดนตรประเภทเครองเปาคลายกบทรมเปต (Trumpet) ม

ความยาวประมาณ ๑ เมตร เสยงของววเซลาจะมความดงกกกองคลายกบ

เสยงรองของชาง ปจจบนนยมน�ามาใชในการเชยรกฬา

๑5

๒.5วฒนธรรมดนตรแอฟรกน

ทวปแอฟรกาเปนทวปทมขนาดใหญและมความซบซอน วฒนธรรมและวถชวตของผคน

มการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว โดยมการปรบตวจากการไดรบอทธพลทแปรเปลยนกลบไปกลบมา

ระหวางวฒนธรรมของซกโลกตะวนตกกบวฒนธรรมดงเดมทเปนเอกลกษณเฉพาะของตน

ดนตรของชาวแอฟรกนเปนดนตรทผฟงมสวนรวม สามารถเปนไดทงผเลน ผเตนร�า และผฟง

ไปในเวลาเดยวกนได รปแบบของดนตรแอฟรกนมความโดดเดนในดานการบรรเลงเครองตทม

จงหวะเราใจ ซงดนตรตามแบบแผนดงเดมของชาวแอฟรกนมกจะมสงตางๆ เขามาประกอบในการ

แสดงออกทางดนตรดวย เชน การตกแตงรางกาย เสอผา การเตนร�า รปปน เปนตน สวนเพลงขบรอง

นนจะใชเพอแสดงออกทางความคด ซงเปนองคประกอบส�าคญในการเลานทานทกลาวถงความ

เปนมาของชนเผาและใชในการประกอบพธกรรมตางๆ เชน การฉลองเดกเกดใหม พธมงคลสมรส

รวมไปถงการลาสตว สงครามระหวางชนเผา เปนตน

ในปจจบนดนตรแอฟรกนไดปรบเปลยนและผสมผสานกบวฒนธรรมดนตรตะวนตก เพอให

เกดดนตรในรปแบบใหมๆ แตกยงคงมการรกษาเอกลกษณดงเดมเอาไว ทงน ไมเพยงเปลยนดาน

ลกษณะของดนตรแตยงรวมไปถงบรบทของดนตรดวย กลาวคอ บทบาทของผฟงและผเลน

เปลยนจากททกคนมสวนรวมกลายเปนผฟงจะนงฟงเพยงอยางเดยว ในขณะเดยวกนบทเพลง

จากเดมทเกดจากการดนสดไมมการบนทกโนต กเปลยนแปลงไปสการสรางบทประพนธขนใหม

มการเขยนบนทกโนตเพลง และน�าเอาเครองดนตรตะวนตกมาประสม ซงบทประพนธใหมทเกดขนนน

ไดสะทอนถงการยอมรบอทธพลดนตรตะวนตกทเขามาประสมในวฒนธรรมดนตรของตน

ดนตรแอฟรกนมความโดดเดนในดานการบรรเลงเครองตทมจงหวะเราใจ

๑4

สรป

ดนตรมความสมพนธกบสงคมมนษยมาตงแตอดตจนถง

ปจจบน ปจจยสาคญทมผลตอการสรางสรรคงานดนตรมหลาย

ประการ เชน ความเชอ ศาสนา วถชวต เทคโนโลย เปนตน ซงการ

สรางสรรคดนตรของแตละวฒนธรรมจะมเอกลกษณทแตกตางกน

ออกไปตามสภาพสงคม ความเปนอย ฯลฯ ดงนน เราจงควรศกษา

ลกษณะเดนของดนตรในแตละวฒนธรรม เพอใชเปนพนฐาน

ความร ในดานดนตรทมาจากวฒนธรรมตางๆ และนามาใช ในการ

พฒนารปแบบงานดนตรของตนเองตอไป ในอนาคต

๑7

เสรมสาระ

ประเทศอนโดนเซยนบเปนประเทศหนงทมวฒนธรรมทางการแสดงอนเกาแกและมลกษณะโดดเดน

เปนเอกลกษณเฉพาะของตน โดยมพนฐานของวฒนธรรมมสลมและฮนดปรากฏอยอยางเดนชดในศลปะ

การแสดงของประเทศอนโดนเซย

“วายง” (Wayang) หรอเรยกเตมชอวา “วายง ปรวา” (Wayang Purwa) เปนศลปะการแสดงทเปน

เอกลกษณเดนชดของประเทศอนโดนเซยและยงเปนศลปะการแสดงประจาชาตทเกาแกทสด ซงเปนการเชด

ตวหนททาจากหนงใหเกดเปนภาพเงาบนจอผา การแสดงเชดหนเงาฉบบดงเดมจะใชหนเชดททาดวยหนงสตว

เรยกอกชอวา “วายง กลต” (Wayang Gulit) ซงเปนศลปะการแสดงทวจตรงดงามกวาการแสดงชนดอนๆ

อกทงยงรวมศลปะหลากหลายแขนงไวดวยกน เชน ดานการประพนธบทละคร การดนตร นาฏกรรม ศลปกรรม

เปนตน ทงยงสะทอนใหเหนถงความลกซงในเชงประวตศาสตร การศกษา ปรชญา ศาสนา ความลกลบ

และสญลกษณในการตความหมาย นอกจากการแสดงวายงชนดทตองเชดตวหนงและหนแบบตางๆ แลว

ยงมศลปะการแสดงทนาสนใจทเลยนแบบการเชดหนง หรอการเชดหนกระบอกซงใชคนแสดงจรง ไดแก

๑. วายง โตเปง (Wayang Topeng) เรยกสนๆ วา “โตเปง” เปนระบาหนากากทใชผชายแสดงทงหมด

หนากากแกะสลกจากไม มลกษณะหนาปดนนดผดธรรมชาต การแสดงนเชอวามความเปนมาจากพธกรรม

การบวงสรวงบชาภตผปศาจในสมยโบราณ ลลาการเตนคลายกบตวหน เรองราวทนยมนามาแสดง คอ การผจญภย

ของเจาชายปนหย กษตรยและนกรบทมชอเสยงของชวา การแสดงชนดนมขอบงคบอยางหนงคอ ถาแสดงตอหนา

พระพกตรของกษตรย ผแสดงจะตองถอดหนากากออก ดงนน ผแสดงจงตองแสดงบทบาทและอารมณใหมากกวาปกต

๒. วายง โอรง (Wayang Orang) แปลวา “หนทเปนมนษย” เปนนาฏศลปอนโดนเซยทเปนแบบ

ฉบบสมบรณ โดยมาตรฐานของศลปะราชสานก ผแสดงเปนเจานายและเชอพระวงศในราชสานก

เปนระบาทไมสวมหนากาก นยมแสดงเรองราวทนามาจากรามายณะและมหาภารตะ ใน

ระยะแรกเครองแตงกายเปนลกษณะเครองแตงกายทวไป

ในราชสานก ตอมามการเปลยนแปลงเครองแตงกาย

ใหคลายกบทปรากฏบนหนวายง กลต

การแสดงวายงในประเทศอนโดนเซยมมากมาย

หลายชนด ซงนบวาเปนศลปะการแสดงทไดรบความ

สนใจและเปนทร จกกนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะ

วายง กลต หรอวายง ปรวา เปนทร จกแพรหลาย

ในระดบนานาชาต ถอเปนสญลกษณประจาชาต

และศลปะการแสดงอนเปนเอกลกษณของประเทศ

อนโดนเซยกวาได

วายง

๑๖

๑ ปจจยส�าคญทมอทธพลตอการสรางสรรคงานดนตรคอสงใด

๒ ดนตรในแตละวฒนธรรมมลกษณะทโดดเดนแตกตางกนอยางไร

๓ การศกษาเกยวกบลกษณะเดนของดนตรในแตละวฒนธรรมมประโยชนตอนกดนตรหรอไม อยางไร

กจกรรมท

๑ใหนกเรยนรวมกนอภปรายเกยวกบปจจยส�าคญทมอทธพลตอการสรางสรรค

งานดนตร จากนนสรปประเดนส�าคญลงกระดาษรายงาน สงครผสอน

กจกรรมท

๒

ใหนกเรยนแบงกลมออกเปน ๕ กลม จากนนใหแตละกลมรวมกนศกษาดนตร

ในแตละวฒนธรรมกลมละ ๑ วฒนธรรม ดงตอไปน

๑. จน ๒. อนเดย ๓. อนโดนเซย ๔. อาหรบ ๕. แอฟรกน

แลวน�าขอมลทไดศกษามารวมกนจดนทรรศการเรอง “ดนตรกบวฒนธรรม”

¡Ô¨¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä�¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ

¤Ó¶ÒÁ »ÃШÓ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒA

Q&A&AA&A&Q&Q

AQ

A&AQ

AQ&Q

๑8