ดนตร ม.๔ชนมธยมศกษาปท ๔กลมสาระการเรยนรศลปะ

ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑

ผเรยบเรยงรศ. สาเรจ คาโมงนายสดใจ ทศพรรศ. ณรงคชย ปฎกรชตผศ. มณฑา กมทองนายชนนทร พมศร

ผตรวจผศ. เดชน คงอมผศ. อนรรฆ จรณยานนทนายโฆษต มนคงหตถ

บรรณาธการดร. มนส แกวบชานายสมเกยรต ภระหงษ

พมพครงท ๑สงวนลขสทธตามพระราชบญญตISBN : 978-616-203-440-4

รหสสนคา ๓๔๑๕๐๐๘

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹

¤Œ¹¤ÇÒÁÃÙŒ¢ÂÒ¤ÇÒÁ¤Ô´¨Ò¡EB GUIDE

ทพมพกากบหวขอสาคญในหนงสอเรยนหลกสตรแกนกลางฯ ผาน www.aksorn.com ไปยงแหลงความรทวไทย-ทวโลก

ÊÒúÑÞหนวยการเรยนรท ñ ´¹µÃÕä·Â ๑-๑๐ ● สØนทรยÈาสตร ๒ ● ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรäทย ๖ ● บทบาทของดนตรäทยในการสะทอนสงคม ๗

หนวยการเรยนรท ò ความรพนฐานดานดนตรä·ย ๑๑-๓ò ● คسค‹าและความสíาคÞของดนตรäทย ๑๒ ● ดนตรäทยในแต‹ละยØคสมย ๑ó

● ลกɳะเด‹นของดนตรäทย ๒๑ ● ประวตสงคตกวดานดนตรäทย ๒๙

หนวยการเรยนรท ó วงดนตรä·ย ๓๓-๕ò ● ประเภทของวงดนตรäทย óô ● แนวทางการอนØรกÉและส‹งเสรมดนตรäทย ô๘

หนวยการเรยนรท ô การปฏบตดนตรä·ย ๕๓-๗ô ● มาตราเสยงของดนตรäทย õô ● ทíานองของดนตรäทย õô ● จงËวะของดนตรäทย õõ ● âนตเพลงäทย õ๖ ● การเลอกเครองดนตรและเทคนคการบรรเลง õ๙ ● การบรรเลงดนตรäทย ๖ô ● การขบรองเพลงäทย ๖õ

¤íÒ¹íÒ กลมสาระการเรยนรศลปะ มงสงเสรมพฒนาใหผเรยนมความคดรเรมสรางสรรค

มจนตนาการทางศลปะ รจกชนชมความงาม มสนทรยภาพ ความซาบซง ซงยอมจะมผล

ตอคณภาพชวตของผเรยน เพราะกจกรรมทางศลปะจะชวยพฒนาผเรยนทงทางดาน

รางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม ตลอดจนการนาไปสการพฒนาสงแวดลอม

สงเสรมใหผเรยนมความเชอมนในตนเอง

การจดทาหนงสอเรยนกลมสาระศลปะ ในระดบชนมธยมศกษาปท ๔ (ม.๔)

เพอใหสะดวกแกการจดการเรยนการสอน รวมทงเพอใหสอดคลองกบธรรมชาตวชา

จงจดทาหนงสอเรยน แยกเปน ๓ เลม คอ หนงสอเรยนสาระทศนศลป ๑ เลม สาระดนตร

๑ เลม และสาระนาฏศลป ๑ เลม ซงทางครผสอนและสถานศกษาพงใชควบคกน

เพอประสทธภาพในการเรยนการสอนและการมผลสมฤทธทางการเรยนทดของผเรยน

สาหรบหนงสอเรยน ดนตร เลมน เนอหาสาระจะเรยบเรยงตรงตามสาระแกนกลาง

ของหลกสตร เพอเสนอองคความรพนฐานทจาเปนแกผเรยน รวมทงเรองนารตางๆ อยใน

กรอบเสรมสาระ และเกรดศลป ตลอดจนเสนอแนะกจกรรมศลปปฏบตเพอใหผเรยน

นาไปปฏบตจรง อนจะนาไปสการบรรลตวชวด ตามทหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐานกาหนดไว

อยางไรกตาม เนองจากธรรมชาตของสาระดนตร เนนทกษะปฏบต ดงนน การศกษา

สาระนใหเกดผลสมฤทธทด จาเปนทผเรยนพงลงมอปฏบตจรง แสดงจรง เพอจะไดม

ทกษะฝมอและความชานาญ รวมทงตองรจกแสวงหาความรเพมเตมจากภมปญญา

ศลปนทมกระจายอยในแตละทองถนดวย กจะชวยใหไดรบประสบการณมากขน

คณะผเรยบเรยงคาดหวงวา หนงสอเรยนเลมนจะเปนประโยชนอยางยงตอการ

นาไปใชประกอบการจดการเรยนการสอนกลมสาระศลปะของสถานศกษาทกแหง ชวยให

ผเรยนไดรบความร มทกษะ ชวยพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะอนพงประสงค ตลอดจน

บรรลตวชวดตามทหลกสตรแกนกลาง ฯ ไดกาหนดไวทกประการ

คณะผเรยบเรยง

หนวยการเรยนรท

´¹µÃÕä·Âñ

ดนตรเปนศลปะแขนงหนงทมนษยไดสรางสรรคขนโดยการเลยนแบบเสยงจาก

ธรรมชาต หรอสรางสรรคขนจากจนตนาการของตนเอง แลวถายทอดใหมนษยไดรบร

รบฟง และสบทอดตอกนมาจากชนรนหนงสชนอกรนหนง ซงดนตรจดวาเปนผลงาน

แขนงหนงทชวยจรรโลงโลกใหสดใส และเปนศลปะสากลททกเพศ ทกวย และทกเชอชาต

สามารถเขาถงความงามได โดยผานทางการด การฟง และเปนศลปะทมคณคาตอมนษย

ในการปรงแตงชวตใหมความสข ผอนคลายอารมณ ทาใหเกดความอมเอมใจ

สาหรบดนตรไทยกมความงดงาม และมสนทรยะเชนเดยวกน โดยมการสรางสรรค

สบทอดกนมาตงแตสมยกอนสโขทยจนถงสมยปจจบน

สาระการเรยนรแกนกลาง

■ ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรในแตละวฒนธรรม

■ บทบาทดนตรในการสะทอนสงคม

ตวชวด

ศ2.๑ม.๔-6/3

■ อธบายเหตผลทคนตางวฒนธรรมสรางสรรคงานดนตรแตกตางกน

ศ2.2ม.๔-6/๔

■ อธบายบทบาทของดนตรในการสะทอน แนวความคดและคานยมทเปลยนไปของคนในสงคม

หนวยการเรยนรท ๕ ดนตรสากล ๗๕-๙๐● ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรสากล ๗๖● บทบาทของดนตรสากลในการสะทอนสงคม ๘๗

หนวยการเรยนรท ๖ ความรพนฐานเกยวกบดนตรสากล ๙๑-๑๐๖● ววฒนาการของดนตรสากล ๙๒● ประวตสงคตกวดานดนตรสากล ๑๐๐

หนวยการเรยนรท ๗ วงดนตรสากล ๑๐๗-๑๑๘● ประเภทของวงดนตรสากล ๑๐๘● วงดนตรพนบาน ๑๑๖

หนวยการเรยนรท ๘ การปฏบตดนตรสากล ๑๑๙-๑๓๘● การเลอกปฏบตเครองดนตรและเทคนคการบรรเลง ๑๒๐

● การขบรองเพลงสากล ๑๒๙

บรรณานกรม ๑๓๙

ศลปะทกแขนงจดวาเปนสนทรยศาสตรทงสน โดยแตละแขนงประกอบดวยธาตทง

๔ ไดแก

๑) สอ ศลปะทกแขนงตองอาศยสอในการถายทอด เพอใหผรบสามารถสมผสได

ดวยประสาทสมผสตางๆ เชน ทศนศลปหรอวจตรศลปตองใชภาพเปนสอ สามารถรบรไดดวย

จกษประสาท นาฏศลปตองใชลลาทาทางเปนสอ สามารถรบรไดดวยจกษประสาทและโสตประสาท

สวนดรยางคศลป คตศลป หรอโสตศลปตองใชเสยงเปนสอ สามารถรบรไดดวยโสตประสาท เปนตน

๒) เนอหาเปนสงทปรากฏใหเหน ไดยน ไดฟงเปนทประจกษ เชน เนอหาทางทศนศลป

หรอวจตรศลป คอ ภาพหรอสงประดษฐทศลปนสรางขน เนอหาทางนาฏศลป คอ การแสดง

ชดตางๆ ทศลปนคดประดษฐขน สวนดรยางคศลป คตศลป หรอโสตศลป คอ เครองดนตร บทเพลง

ท�านองเพลง ท�านองรอง ทศลปนทางดนตรไดคดประดษฐขน

๓)สนทรยธาต คอ องคประกอบหลกของศลปะแตละแขนง ๓ ประการ ไดแก

ความงาม ความนาดนาฟง และความเปนเลศ

๔)ศลปนธาต ไดแก ความรสกนกคด ความร ประสบการณ ความเฉลยวฉลาด

และความสามารถ ซงมอยในตวผทเปนศลปน แลวน�ามาสอดแทรกลงในงานศลปะทเขาสราง

หรอแสดงออก

๑.2สนทรยศาสตรทางดนตร

ดนตรจดเปนศลปะแขนงหนงทมนษยสรางขนโดยอาศยเสยงเปนสอในการถายทอด

อารมณ ความรสกของศลปน ใหผทไดยน ไดฟง ไดรบรและเกดอารมณความรสกเคลบเคลม

คกคะนอง ฮกเหม โศกเศรา สนกสนาน บนเทง หรอเกดอารมณสะเทอนใจ เสยงดนตรเปนเสยงท

ผประพนธไดน�ามาเรยบเรยงเปนบทเพลงอยางมศลปะ มความไพเราะ ผสมกลมกลน สอดประสาน

กนอยางเหมาะสมตามหลกวชาดนตร ประกอบดวย

๑) เสยงคอ สงทมากระทบโสตประสาทท�าใหเราไดยน มหลายลกษณะ คอ สน ยาว

เบา-แรง, สง-ต�า, ดง-เบา เสยงจงเปนองคประกอบทส�าคญของดนตร เพราะถาไมมเสยง

ผฟงกจะไมสามารถรบรถงอารมณ หรอความรสกทผประพนธตองการจะถายทอดได คณสมบต

ของเสยงประกอบดวย ระดบเสยง ความสน ยาว และกระแสเสยง

๒) ท�านอง คอ เสยงลกษณะตางๆ ไดแก สง-ต�า, สน-ยาว ทผประพนธน�ามา

เรยบเรยงใหตอเนอง ผสมผสานกนไดอยางกลมกลน สวนของท�านองเพลงนจะเปนสวนทท�าให

ผฟงประทบใจและจดจ�าไดด โดยแตละท�านองเพลงจะมความแตกตางกน แบงเปน ๒ ประเภท

คอ ท�านองรอง (ทางรอง) และท�านองบรรเลง (ทางเครอง)

3

เสยงของดนตรไทยมผลตอการปรงแตงจตใจของมนษยใหมจตใจทดงาม เกดความรสกทผอนคลาย และดนตรยงชวยใหสงคมและวฒนธรรมของชมชนด�ารงอย

๑. สนทรยศาสตร สนทรยศาสตร (Aesthetics) เปนเนอหาวาดวยการศกษาเรองมาตรฐานของความงามใน

เชงทฤษฎอนเกยวกบประสบการณทางสนทรยภาพ กฎเกณฑทางศลปะ สนทรยศาสตรนบเปน

แขนงหนงของปรชญาในสวนทเกยวของกบการแสวงหาคณคา ในสมยกอนวชานเปนทรจกใน

รปของวชาทฤษฎแหงความงามหรอปรชญาแหงรสนยม

๑.๑ ความหมาย

สนทรยศาสตร เปนค�าทมาจากภาษาบาล ประกอบดวยค�าวา “สนทรยะ” แปลวา

ความงาม ความด สมาสกบค�าวา “ศาสตร” แปลวา ความรหรอวชา ดงนน สนทรยศาสตร

จงหมายความวา วชาทวาดวยความด ความงาม หรอความไพเราะ และสามารถรบรไดดวยประสาท

สมผส ท�าใหเกดความรสกตางๆ เชน เพลดเพลน สนกสนาน ปตยนด อมเอมใจ พอใจ หรอ

เศราโศก ภาษาองกฤษใชค�าวา “Aesthetics” เปนค�าทมาจากภาษากรกวา “Aisthetikos”

หมายถง วชาปรชญาสาขาหนงทเกยวของกบความงาม และการรบร คณคาของความงาม

หรอสงทดงาม ซงยดหลกความคดพนฐานวา “ศลปะนนสรางขนเพอศลปะมไดสรางขนเพอ

วตถประสงคอน” การจะเขาถงไดตองอาศยประสาทสมผสดวยตนเอง และตองเปนความรสก

บรสทธทเกดขนจากความรสกภายใน ไมตองการผลตอบแทนใดๆ เชน เวลาทไดเหนดอกไมทม

สสวย มกลนหอม มโอกาสไดสมผสและสดดมกลนกจะเกดความสขใจ จดเปนสนทรยะ เปนตน

แตถาเมอใดทนกถงการน�าดอกไมดอกนนไปท�าประโยชนอนๆ เชน น�าไปจดเปนชอ

เพอจ�าหนายจนเกดเปนผลประโยชน ความรสกทเกดขนนนจะไมเรยกวา “สนทรยะ”

2

๑.3 การรบรความงามของดนตร

ดนตรเปนศลปะทเกยวของกบเสยง ความงดงามของดนตรกคอ ความไพเราะทสามารถ

สมผสไดดวยโสตประสาท โดยเพลงแตละเพลงจะไพเราะหรอไมนนขนอยกบความสามารถของ

ผประพนธเพลง คณภาพของเครองดนตร ความสามารถของผบรรเลงหรอขบรอง และความร

ความเขาใจหรอประสบการณดานดนตรของผฟง

สงทกลาวมาลวนเปนนามธรรม ไมสามารถจบตองไดเหมอนศลปะแขนงอนๆ การจะ

เขาถงไดตองใชโสตประสาทสมผสเทานน เมอโสตประสาทไดรบรจะสงผานไปยงระบบสมอง เพอ

กลนกรอง วเคราะห โดยผสมผสานกบความคด อารมณ และความรสก รวมถงความรและประสบการณ

ของแตละบคคล

ดงนน การรบรถงความงาม ความไพเราะ หรออารมณเพลงของแตละบคคลจงแตกตางกน

ไมเหมอน และไมเทาเทยมกน การรบรความงามของดนตรจงเปนการยากทจะเขาถงได หากผใด

ทตองการจะเขาถงจ�าเปนตองอาศยหลกการตอไปน

๑. ควรศกษาและท�าความเขาใจเกยวกบพนฐานของบทเพลงทฟงวา ผประพนธ

ตองการถายทอดอารมณความรสกใด เปนเพลงลกษณะใด มโครงสรางอยางไร เพราะถาไดศกษา

และท�าความเขาใจกอนฟงเพลงจะชวยท�าใหรบรความงามของดนตรไดงายขน

๒. ศกษาและเรยนรเกยวกบเสยงของเครองดนตรชนดตางๆ เพอสามารถจ�าแนกและ

รบรไดดขน

๓. ท�าตนใหเปนอสระ หมายถง ตองท�าตนใหวางจากภาระงานทกสงขณะฟงเพลง

เพราะการฟงเพอใหเกดการรบรถงความงามของดนตรจ�าเปนตองใชสมาธ ผฟงตองตงใจฟง

ไมควรปลอยใจละจากเสยงเพลงทรบฟง

๔. ควรจดล�าดบการฟง เพราะการรบรและความพงพอใจจะเกดขนเมอไดยน ไดเหน

และไดกระท�าสงทใจปรารถนา ดงนน การฟงใหเกดการรบรจงตองเลอกฟงตามความพอใจ

ไมมการก�าหนดล�าดบทแนนอน ขนอยกบความพอใจของแตละบคคลทจะเลอกฟงสงใดกอน

สงใดหลง เชน บางคนอาจจะตองการฟงทวงท�านองโดยรวมกอนทจะฟงเสยงเครองดนตรแยกเฉพาะ

บางชนด หรอบางคนตองการฟงเพอหาความหมายของเพลงกอนคอยฟงทวงท�านอง เปนตน

๕. โนมใจเพอรองรบสมผสแหงอารมณของบทเพลง การฟงใหเกดการรบรผฟงตองม

อารมณรวมกบเสยงเพลงทฟง จงจะชวยใหเกดการรบรไดเรวและชดเจน

๖. ควรฟงซ�าหลายๆ ครง เพราะจะชวยใหผฟงเกดการรบรไดด

๗. ศกษาเนอหาสาระของบทเพลงตามทผประพนธไดถายทอดไวในบทเพลง

5

การบรรเลงดนตรประสานเสยงจะตองเลอกเสยงของเครองดนตรทจะน�ามารวมกลมใหถกตองตามหลกไวยากรณดนตร

๓) จงหวะ หมายถง การแบงชวงระยะความสน ยาว ของท�านองเพลงใหม

สดสวนเทาๆ กน โดยใชเครองดนตรประเภทเครองก�ากบจงหวะ ไดแก ฉง ฉาบ กรบ โหมง

และกลองตางๆ ซงจงหวะทใชในเพลงไทย ไดแก จงหวะสามญ จงหวะฉง และจงหวะหนาทบ

๔)พนผวและการประสานเสยง พนผวในทางดนตร หมายถง ลกษณะหรอรปแบบ

ของเสยงโดยรวมของเครองดนตรแตละชนด

สวนการประสานเสยง หมายถง การน�าเสยง

หลายๆ เสยง หรอโนตหลายตวมารวมกลม

เพอบรรเลงสอดประสานไปพรอมๆ กนในแนวตง

หรอแนวดง เพอสนบสนนแนวท�านองหลกให

เดนขน กลมเสยงทใชประสานเสยงเรยกวา

“ทรยแอด” หรอ “คอรด”

การจะเลอกเสยงใดมารวมกลม

ทรยแอดหรอคอรดนน จะตองเลอกใหถกตอง

ตามหลกไวยากรณดนตรและตองด�าเนนคอรด

คอ เปลยนคอรดใหสมพนธกบแนวท�านองดวย

à¡Ãç´ÈÔÅ»Š

กรบ

กรบ เปนเครองดนตรทใชก�ากบจงหวะรวมกบฉง จดเปนเครองดนตรทเกาแกชนดหนงของมนษย สนนษฐานวาพฒนามาจากการปรบมอของมนษย และเมอปรบมอเปนระยะเวลานานเสยงปรบมออาจเบาลง หรอเกดอาการเจบมอ รวมทงเหนวาไมเมอน�ามาเคาะกนท�าใหเกดเสยงไพเราะขน จงมการน�าไมมาเคาะกนแทนการปรบมอซงกชวยเพมสสนของเสยงในการเลนดนตรมากขน ภายหลงจงไดน�าไมมาเหลา มาเกลา เพอใหเกดความสวยงามและความสะดวกในการใชงาน กรบท�าดวยไมไผผาซก เหลาใหเรยบและเกลยงไมใหมเสยน มรปรางตามซกไมไผ มความหนาตามขนาดของเนอไม ยาวประมาณ ๔๐ เซนตเมตร ท�าเปน ๒ ค คละ ๒ อน ใชตใหผวกระทบกนทางดานแบนจะเกดเปนเสยงดง กรบ กรบ กรบ ส�าหรบกรบทใชอยในวงดนตรไทยมอยหลายแบบ ไดแก กรบค กรบพวง และกรบเสภา ส�าหรบกรบเสภามกนยมท�าจากไมชงชน เหตทโบราณนยมใชไมชงชนเพราะเปนไมทมแกนแนน เสยงดโดยธรรมชาตและมเสยงกอง โดยไมทจะน�ามาท�ากรบตองเปนไมแขนงเดยวกนทง ๔ อน เพราะตองการใหมระดบเสยงเดยวกน เทากนและเหมอนกน ลกษณะการจบกรบขบเสภา ผขยบกรบจะถอกรบมอละค ขยบทงสองมอ ใหกรบแตละขางสอดแทรกกระทบกน และเขาจงหวะกบเสยงของผขบเสภา

๔

http://www.aksorn.com/LC/Mu/M4/01EB GUIDE

ดนตรมประโยชนตอชวตประจ�าวน มนษยสามารถเลอกสรรดนตรเหลานนมาใชกบงานในโอกาสตางๆ ไดตามความเหมาะสม

๒)ศาสนาเปนอกปจจยหนงทท�าใหเกดผลงานทางดนตร จะเหนไดวาทงดนตรไทย

และดนตรสากลลวนมความเกยวของกบศาสนาทงสน เชน ศาสนาครสต เรมจากการสวดมนต

ในโบสถแลวววฒนาการเปนการขบรองรวมกบดนตร สวนในพระพทธศาสนากมการน�าดนตร

มาใชประกอบพธกรรมตางๆ เชน อปสมบท เทศนมหาชาต เปนตน

๓) วถชวต การด�ารงชวตของมนษยมไดมเพยงอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย

และยารกษาโรคเทานน ยงตองมสงอนๆ ท

ชวยใหเกดความรนเรง บนเทงใจ ไดแก ดนตร

และนาฏศลป ดงนนจงปรากฏผลงานเกยวกบ

ดนตรและนาฏศลปหลากหลายรปแบบทน�ามา

ใชในโอกาสตางๆ แหงวถชวต เชน งานวนเกด

งานมงคลสมรส งานศพ งานเฉลมฉลองใน

โอกาสตางๆ เปนตน

๔) เทคโนโลย ในสมยโบราณ

กอนทมนษยจะรจกการหลอมโลหะ เครองดนตร

ทประดษฐสวนใหญจะเปนเครองต ตอมา

เมอมนษยมความสามารถดานเทคโนโลย รจก

การหลอมโลหะ จงมการประดษฐเครองดนตรทท�าจากโลหะ เชน ฉง กลอง แตร เปนตน

นอกจากน แตเดมผคนจะรบรหรอฟงเพลงไดกตองไปนงดการแสดงสดๆ ท�าให

ดนตรไทยแพรหลายในวงจ�ากด ตอมาเมอเรมมการบนทกแผนเสยงท�าใหดนตรไทยมความ

แพรหลายมากยงขน โดยเฉพาะในยคปจจบนซงเปนยคทเทคโนโลยสารสนเทศมความกาวหนา

อยางมาก ท�าใหเกดการบนทกเสยงในรปแบบดจทล และยงสามารถพฒนาผลงานดนตร

ใหเกดรปแบบใหมทมความหลากหลายมากไปกวาเดม เชน การผสมผสานใหดนตรไทยบรรเลง

รวมกบดนตรสากล หรอน�าเครองดนตรอเลกทรอนกสมาบรรเลงเพลงไทย เปนตน

๓. บทบาทของดนตรไทยในการสะทอนสงคม มนษยชาตทกเผาพนธมวฒนธรรมดานคานยม และความเชอทเกยวของกบดนตรมาตงแตอดต

อยหลายอยาง ซงบางอยางกหายสาบสญไปจากสงคมไทยแลว แตบางอยางกไดรบการถายทอด

สบตอกนมา

ในทนจะขอยกตวอยางคานยมและความเชอทเกยวกบดนตรไทย ดงน

๑) คานยมของสงคม ดนตรไทยนบเปนเครองมออยางหนงทชวยสะทอนคานยม

ของผคนในสงคม กลาวคอ ถาในชวงใดทดนตรไทยเฟองฟมากนนกแสดงใหเหนวาผคนมคานยม

ใหความส�าคญกบดนตรไทย ทงนคานยมกยอมเปลยนแปลงตามสภาพของสงคมทเปลยนไป

7

ปรากฏการณทางธรรมชาต เชน เสยงฟารอง ฟาผา เปนแรงบนดาลใจทท�าใหเกดการสรางเครองดนตรขน

พธแหนางแมวขอฝน ในระหวางการแหจะมการบรรเลงเครองดนตรและการรายร�าประกอบ

๒. ปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรไทย ศลปะทกแขนงเกดขนจากการคด การประดษฐ และการสรางสรรคของมนษยแตละกลม

แตละยค แตละสมย ดงนนยอมมบรบท สภาพแวดลอม และชวตความเปนอยทแตกตางกน

ศลปะทกแขนงจงมการเปลยนแปลงและมววฒนาการอยางตอเนอง ดนตรไทยกเชนกน

ปจจบนมการพฒนารปแบบ การบรรเลงทตาง

ไปจากแบบแผนเดม มการน�าเครองดนตรสากล

มาผสมผสาน มการประพนธบทเพลงใหมทม

ลลาจงหวะกระชบ สนกสนาน หลากหลายรปแบบ

โดยปจจยทชวยใหเกดการสรางสรรค

ผลงานดนตรไทย ไดแก ความเชอ ศาสนา

วถชวต และเทคโนโลย

๑) ความเชอ เปนสงทเกดขน

จากความคดและประสบการณของมนษยทม

ตอสงตางๆ ในอดตทการศกษาดานวทยาศาสตร

และเทคโนโลยยงไมเจรญกาวหนา มนษยใชชวต

อยทามกลางธรรมชาต ท�าการเกษตรเพอเลยงชพ ใชแรงงานมนษยและวสดอปกรณทหาไดใกลตว

เครองมอ เครองทนแรงกเปนแบบงายไมสลบซบซอน

ดงนน เมอเกดปรากฏการณทางธรรมชาต เชน ฝนแลง ไฟปา น�าทวม แผนดนไหว

เปนตน มนษยจงมความเขาใจวาเปนเพราะสงศกดสทธหรอเทพเจาพโรธ จงบนดาลใหเกดขน

เมอมความเชอเชนนน จงพยายามหาวธทจะท�าใหสงศกดสทธหรอเทพเจาพอใจหายพโรธ

โดยการหาวสดมาประดษฐเปนเครองดนตร

เพอใชบรรเลงรวมกบการขบรอง รายร�า เพอ

บชาสงศกดสทธ ซงอาจเปนเหตบงเอญท

ปรากฏการณตามธรรมชาตเหลานนกกลบคนส

สภาวะปกตหลงการบชา จากความคดและ

ประสบการณดงกลาวไดพฒนาเปนความเชอ

และค�าสงสอนสบทอดตอกนมาตามล�าดบ เชน

พธแหนางแมวขอฝนในภาคตะวนออกเฉยง-

เหนอ เปนการบชาสงศกดสทธเพอใหฝนตก

จะไดมน�าไวใชในการท�าการเกษตร เปนตน

6

ตะโพนเปนเครองแทนพระประคนธรรพในพธไหวคร และถอเปนเครองควบคมจงหวะทส�าคญทสด

สรป สนทรยศาสตรทางดนตร เปนสงทมนษยสรางขนจากการเลยนแบบธรรมชาตหรอ

จนตนาการขน โดยใชเสยงเปนสอในการถายทอดอารมณ ความรสก สามารถรบรไดดวย

โสตประสาท ชวยใหเกดความเพลดเพลน สนกสนาน หรอโศกเศรา

ทงน การจะรบรถงความงามของดนตรได ผฟงตองมสมาธ ตงใจฟง ฟงซาหลายๆ ครง

ตองศกษาเสยงของเครองดนตร และพนฐานของบทเพลงนนๆ จดลาดบการฟง มอารมณรวม

และศกษาความหมายของเพลง จงจะทาใหเกดการรบรไดด

สาหรบดนตรไทยนนไดรบการสรางสรรคขนตงแตสมยโบราณ โดยปจจยทชวยใหเกด

การสรางสรรคผลงานดนตรไทย ไดแก ความเชอ ศาสนา วถชวต และเทคโนโลย ซงดนตร

กเปรยบเสมอนกระจกเงาทชวยสะทอนสภาพสงคม วฒนธรรม ดานความคด คานยม และ

ความเชอ รวมทงเปนมรดกทางวฒนธรรมทควรชวยกนสบสานไว

๒)ความเชอมความเชอของสงคมอยหลายประการทเกยวของกบดนตรไทยทเหน

ไดเดนชดกคอ “ดนตรไทยถอวามคร” ดงนนจงตองท�าพธไหวครกอนเมอจะฝกหดเลนหลงจาก

พธไหวครแลวจงจะถงพธ “ครอบ” หมายถง การประสทธประสาทวทยาการหรออนมตใหเรมเรยน

วชาดนตรนนๆ ได หากผใดไมกระท�าจะพบกบอปสรรคหรออาจถงแกชวต หรอในงานพธกรรม

ตางๆ ทตองการความขลง ความศกดสทธ กจะตองมการบรรเลงดนตรไทยประกอบดวยหรอม

ความเชอเกยวกบตะโพนวา “ตะโพนเปนเครองดนตร

ศกดสทธ ถอเปนบรมครทางดรยางคศลป” ดงนน กอนจะ

เรมการบรรเลงจะตองน�าดอกไม และจดธปบชาตะโพนกอน

ทกครง คนทไมมครหรอคนทมใชเปนนกดนตรจะมาตเลน

ไมได และหามมใหใครเดนขามตะโพนเพราะอาจไดรบ

อนตราย ทงนในวนครตะโพนจะไดรบการเจมเปนพเศษ

เครองดนตรบางอยางจะเกยวพนกบเทพยดา

อาทเชน ชาวอสานบางสวนถอวาเสยงแคนสามารถชวย

สอสารถงแถนหรอเทวดาบนทองฟาได หรอคนในทองท

ภาคกลางบางแหงถอวา ถาจะเชญเทพผใหญหรออญเชญ

สงศกดสทธมาในมณฑลพธจะตองบรรเลงดวยเพลงหนาพาทย

สงเหลาน สะทอนใหเหนวาสงคมยดมนในระบบอาวโส การมสมมาคารวะยดถอความ

กตญรคณ ความมระเบยบแบบแผน และถอปฏบตสบตอกนมาจนปจจบน

๙

http://www.aksorn.com/LC/Mu/M4/02 EB GUIDE

à¡Ãç´ÈÔÅ»Š

การจดประกวด หรอการจดการแขงขนดนตรไทยนบวาเปนแนวทางการสงเสรมใหเยาวชนไทยสนใจดนตรไทยมากขน

เชน แตเดมสงหนงทแสดงฐานะของบคคลในสงคมกคอการอปถมภวงดนตรโดย

เฉพาะขาราชการชนผ ใหญทจะมวงดนตรเปนของตนเอง แลวน�ามาแขงขนประกวดกนวา

วงของทานผใดมฝมอเปนเลศ แตปจจบนคานยมแบบนไดลดนอยถอยลงจนหมดไปในทสด

นอกจากน คานยมการฟงดนตรไทยในสมยกอน นยมฟงเพอความเพลดเพลน

ชวยกลอมเกลาจตใจ และดวยวถชวตทไมรบเรง

การบรรเลงดนตรจงบรรเลงไดยาว มการขบรอง

เออนเสยง ซงแตละเพลงใชเวลานาน ผฟงดนตร

ไทยถอเปนผมรสนยมด แตปจจบนดวยวถชวต

ทเรงรบ ดนตรไทยจงถกจ�ากดเวลา ท�าใหเพลง

ถกตดทอนใหสนลง ขณะเดยวกนเยาวชนรนใหม

มองวาดนตรไทยเปนเรองลาสมย คนทชอบ

ดนตรไทยถอเปนคนหวเกา ท�าใหเยาวชนรนใหม

หางเหนไปจากดนตรไทยมากขน ซงสะทอน

ใหเหนวา ดนตรไทยมผสนใจนอยลงไปเรอยๆ

อยางไรกตาม ในงานพธหรองาน

ทเกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณไทย

วงปพาทยมอญ

วงปพาทยมอญ เปนวงดนตรไทยทไดรบอทธพลมาจากชาวมอญหรอรามญ ทอพยพเขามาอาศยอยในประเทศไทยนบตงแตสมยอยธยาเปนตนมา แตเดมใชบรรเลงในงานอนเปนมงคล แตภายหลงนยมน�ามาบรรเลงในงานอวมงคล แตคนไทยในสมยปจจบนยดถอวา วงปพาทยมอญใชบรรเลงไดแตในงานศพเทานน สาเหตทคนไทยสวนใหญนยมใชบรรเลงในงานศพ คงสบเนองมาจากในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเมอครงจะมงานถวายพระเพลงพระบรมศพสมเดจพระเทพศรนทรามาตย พระราชมารดา ทรงพระด�ารวาพระราชมารดาของพระองคทรงมเชอสายมอญโดยตรง จงโปรดเกลาฯ ใหน�าวงป พาทยมอญมาใชบรรเลงซงในงานออกพระเมรสมยตอๆ มากมการใชวงปพาทยมอญมาโดยตลอด เหตผลอกประการหนงกคอปมอญมเสยงทโหยหวนชวนใหเกดความเศราใจ จงเหมาะกบลกษณะของงานสรปจาก : http://www.pirun.kps.ku.ac.th/~b4927046/mon9_7.html

ผคนยงมคานยมทจะตองมดนตรไทยประกอบอยดวยไมนยมใชดนตรตะวนตก

ทงนคานยมบางอยางในการเลนดนตรไทยกเปลยนไปจากเดม เปนตนวา มการน�า

เครองดนตรตะวนตกมาเลนผสมวงกบดนตรไทย มการใชเครองดนตรไทยบรรเลงเพลงสากล

สมยใหมหรอมการประพนธเพลงไทยทมจงหวะเรวขน หรอมทวงท�านองสมยใหม เพอใหเขากน

กบลกษณะการด�าเนนชวตของผคนในสงคมปจจบน

๘

Ò¶ÒÁ»ÃШíÒ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ¤

¡Ô¨¡ÃÃÁÊÌҧÊÃä�¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ

๑. สนทรยศาสตรทางดนตรหมายถงอะไร และจะสมผสไดดวยวธการอยางไร

๒. ผลงานดนตรไทยทสรางสรรคขนมา เกดจากปจจยส�าคญอะไรบาง

๓. จงวเคราะหถงบทบาทของดนตรไทยในการสะทอนแนวความคด และคานยมทเปลยนไปของคน

ในสงคมไทย

กจกรรมท ๑ ครผสอนหาเพลงบรรเลง ๑ เพลง เปดใหนกเรยนฟงโดยใหนกเรยนหลบตาฟง

แลวใหนกเรยนเขยนเลาจนตนาการ ความรสกทไดฟงเพลงดงกลาว ครคดเลอก

ขอเขยนทสอจนตนาการออกมาไดด ๓-๕ ชน น�ามาอานใหนกเรยนฟง

กจกรรมท ๒ ครและนกเรยนรวมกนอภปรายถงเหตผลทคนตางวฒนธรรมกน จะสรางสรรค

ดนตรแตกตางกนออกไป โดยใหนกเรยนชวยกนยกตวอยางประกอบการอภปราย

และบนทกสาระส�าคญเกบไว

กจกรรมท ๓ ใหนกเรยนแตละคน จดท�าแผนภาพหรอแผนภม หรอผงความคด (mind

mapping) เกยวกบปจจยในการสรางสรรคผลงานดนตรไทย พรอมสรปขอมล

สงเขปลงบนกระดาษรายงาน ออกแบบใหสวยงามแลวน�ามาสงครผสอน

กจกรรมท ๑ ครผสอนหาเพลงบรรเลง ๑ เพลง เปดใหนกเรยนฟงโดยใหนกเรยนหลบตาฟง

กจกรรมท ๒

กจกรรมท ๓ ใหนกเรยนแตละคน จดท�าแผนภาพหรอแผนภม หรอผงความคด (mind

๑๐