Expresivno- stilska obilježja frazeoloških

jedinica

Osnovne funkcije jezika:

1. NOMINATIVNA (referencijalna, denotativna)

Obezbjeđuje standardnost, regularnost jezičkih jedinica;

2. EKSPRESIVNA

(ekspresivno- stilska, estetska)

Funkcija stimulira njihovu nestandardnost, tj. Idiomatičnost;

•Nastanak i razvoj ekspresije i slikovitosti frazema nisu u odnosu apsoulutne antonimije prema njihovoj referencijalnoj ( nominativnoj) funkciji. Međutim, u prvi plan su izbili njihov konotativni smisao, ekspresivnost i stilska boja.

Primjer : ideja vodijlja, medeni mjesec, posljednji akord, prst Božiji, sveto slovo, rastegljiv pojam, žuta štampa...

Ekspresivna estetska funkcija jezika imaju poseban značaj:

• Frazemi u jeziku umjetničke književnosti (idiomatski izrazi; frazeme profiliraju govor likova i njihov sociokulturni, duhovni i moralni identitet. )

• Semantička struktura frazeoloških jedinica i značenjskih veza među njihovim komponentama;

• Stikska boja frazema zavisi od stepena idiomatičnosti njihove semantičke ( asocijativno- konotativne) strukture;

• Karakter veza među njihovim komponentama, npr. Održati riječ, oduzeti ( kome) riječ, biti na liniji, pretvoriti se u uho, peći se na vatri, pod otvorenim nebom ...

Odnos frazema: “...Se pekli na vreloj vatri...” i “...Šehagine mržnje i ledili se na mrazu...” i sveopšte ravnodušnosti...”

• Međustilske frazeme označavaju najrazličitije realije i pojmove te obično ne sadrže ekspresivnost;Upotrebljavaju se u svim funkcionalnim stilovima, npr. :

Imati u vidu, podići glavu, s vremena na vrijeme, pod otvorenim nebom.• Razgovorne frazeme iskazuju obično šaljivi, ironični, familijarni

smisao, npr. : natrljati (kome) nos, pojesti batine/ degenek, dobiti limun, podviti rep, tapkati u mjestu, napuniti džepove, ...

• Frazeologija karakteristična za pisanu riječ, npr.: položiti oružje- predati se;

ljepši pol- žene;Vječni počinak- grob;

Mjesto pod suncem- povoljno mjesto;

Frazemi karakteristični za nučni funkcionalni stil, npr. Specifična težina, slobodan pad, baciti sidro, sići sa scene...

Alogični frazemi; nastali povezivanjem neobičnih, neočekivanih i nemogućih nelogičnih pojava u realnom svijetu;

... mlad kao rosa u podne...

... kad na vrbi rodi grožđe...... pliva k’o ćuskija...... nježan k’o slon...... bistar k’o tinta...

Frazemi nastali povezivanjem HIPERBOLE i KONTRASTA, npr.... praviti od muhe medvjeda...

... manji od makova zrna...... sipati so ( pijesak) u more...

Frazemi karakteristični za književnoumjetnički funkcionalni stil;

Naglašena ekspresivnost i metaforičnost:

.. Ideja vodilja..

...Medeni mjesec...

... Sveto slovo...

... Labudova pjesma...

Semantička struktura frazeologiziranih izazova u književnim djelima sadrži tri osnovna povezana elementa:

1. Primarna denotacija riječi;

2. Slikovita predstava stimulirana značenjskom transpozicijom primarnih denotata;

3. Metaforično iskazan logični sadržaj;