DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 2/2015

2

Przedstawiam Państwu drugi w roku 2015

numer e-biuletynu Dolnośląski Informa-

tor Bibliotek Pedagogicznych DIBP.

Hasłem naczelnym działań placówki jest

Biblioteka otwarta na czytelnika.

Rozwijanie kompetencji czytelniczych

oraz upowszechnianie czytelnictwa

wśród dzieci i młodzieży to jeden z po-

stulatów realizacji polityki oświatowej na

rok szkolny 2015/2016.

Dlatego w tym numerze nie zabraknie

atrakcyjnych inicjatyw placówek eduka-

cyjnych na rzecz rozwoju czytelnictwa.

Biblioteki na przestrzeni ostatnich kil-

ku lat przechodzą dynamiczny rozkwit. Od

katalogów bibliotecznych dostępnych

online po profile na portalach społeczno-

ściowych i serwisach typu Facebook. W

zmieniającym się dynamicznie społeczeń-

stwie informacyjnym i cyfrowym różne ka-

nały komunikacji w bibliotekach stają się

niemalże standardem.

SZANOWNI CZYTELNICY

WSTĘP REDAKCYJNY

DOLNOSLĄSKI INFORMATOR

BIBLIOTEK PEDAGOGICZNYCH

Półrocznik ukazuje się w wersji elektronicznej

od 2012 roku. ISSN 2299-2936.

Wydawca: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna,

ul. Worcella 25-27, 50-448 Wrocław,

reprezentowany przez dyrektora

Lucynę Kurowską-Trudzik.

Adres e-mail Redakcji :

[email protected] ;

tel. (71) 377 28 26.

Skład redakcyjny:

Redaktor naczelna:

Urszula Tobolska; adres e-mail:

[email protected]

Zastępca redaktora:

Lidia Soszyńska; adres e-mail:

[email protected]

Opracowanie graficzne:

Alina Dyrek; adres e-mail:

[email protected]

Korekta:

Anna Chawawko; adres e-mail:

[email protected]

Magdalena Pilińska; adres e-mail:

[email protected]

Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych

DIBP jest dostępny na licencji Creative Commons

Uznanie autorstwa 3.0.

Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonania

koniecznych zmian utworu, wynikających

z opracowania redakcyjnego oraz zwielokrotnie-

nia techniką cyfrową.

3

Tak jest też i w przypadku Dolnoślą-

skiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-

cławiu. Czytelnicy mogą zaglądać na pro-

file biblioteki na Facebooku, gdzie zyskują

informacje o wydarzeniach zaplanowa-

nych w Bibliotece, nowościach, wysta-

wach.

Dzień Bezpiecznego Internetu obcho-

dzony jest w całej Europie już od 2004

roku. Jego inicjatorem jest Komisja Euro-

pejska. Celem działań jest upowszech-

nianie bezpiecznego i odpowiedzialnego

korzystania z nowych technologii głównie

przez dzieci i młodzież. Placówki oświa-

towe zachęcane są do wspierania tego

przedsięwzięcia przez organizację lokal-

nych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa

młodych internautów oraz nagłaśnianie

tematyki dotyczącej bezpieczeństwa onli-

ne. W lutym 2015 roku w Dolnośląskiej

Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu z

okazji przypadającego Dnia Bezpieczne-

go Internetu odbyło się spotkanie szkole-

niowe pt. Bezpieczni w sieci.

Urszula Tobolska przygotowała materiał

nt. bezpieczeństwa najmłodszych inter-

nautów w sieci pt. Czuj się bezpiecznie

w sieci. Artykuł powstał na kanwie po-

dejmowanych na spotkaniu szkoleniowym

zagadnień.

W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej

we Wrocławiu odbyło się też spotkanie

miłośników czytelnictwa zatytułowane

Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim

miejsca na ważne dyskusje o czytelnic-

twie. Inspiracją do wymiany doświadczeń

były wystąpienia kolejnych referentów.

Jednym z zagadnień przedstawionych na

seminarium było znaczenie roli bibliote-

rapii jako sprzymierzeńca wychowania,

które wygłosiła Urszula Tobolska.

Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie

rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014

cykl imprez kulturalnych skierowanych do

uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Ce-

lem działań było poznanie wartości i roz-

budzenie zainteresowania dziedzictwem

kulturowym regionu, jako żywej inspira-

cji działań twórczych, koniecznej przy od-

szukiwaniu i zachowaniu swej tożsamo-

ści. Stosowny materiał przedstawiła Syl-

wia Kuszka z Biblioteki Pedagogicznej w

Dzierżoniowie.

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs uczestni-

czyła w wyjeździe do Warszawy, którego

organizatorem było Stowarzyszenie Bi-

bliotekarzy Polskich z Oddziału Wro-

cławskiego.

4

Echem tej wycieczki jest rozmowa prze-

prowadzona przez Lidię Soszyńską.

Alina Dyrek przedstawiła ciekawą alterna-

tywę dla początkowej nauki czytania i

edukacji matematycznej dzieci w wieku

przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Są to

aplikacje na tablet lub telefon oraz stro-

ny internetowe wprowadzające dzieci

w świat liter i cyfr poprzez zabawę.

Nowa formuła egzaminu maturalnego

zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest

konsekwencją sukcesywnego wdrażania

od roku szkolnego 2009/2010, na kolej-

nych etapach edukacji, nowej podstawy

programowej kształcenia ogólnego.

Urszula Tobolska przygotowała scena-

riusz i prowadzi zajęcia edukacyjne dla

uczniów klas III szkół ponadgimnazjal-

nych. Z czytelnikami dzieli się pomysłem

przeprowadzenia lekcji.

Kalendarium wydarzeń prężnie działającej

Biblioteki Pedagogicznej w Trzebnicy

przygotował Sebastian Węgrzynowski.

Książka Paradoks czasu Philipa Zimbar-

do i Johna Boyda stała się impulsem do

refleksji na temat trwania (czasu). Dla

każdego z nas czas ma znaczenie –

przynajmniej powinien takie mieć. Gdyby-

śmy jednak chcieli odpowiedzieć na pyta-

nie, czym jest, odpowiedź byłaby bardzo

trudna. Nie jest jednak ważne wiedzieć,

czym jest czas, ważniejsze jest… umieć

go używać. Do tego motywuje czytelników

Urszula Tobolska.

W najnowszym numerze przedstawiam

sylwetkę Patrycji Lali - nauczyciela bi-

bliotekarza pracującego w Bibliotece Pe-

dagogicznej w Oławie.

Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania

szkoły i współczesnego nauczyciela to

dobry kierunek działań osób nieobojęt-

nych na potrzebę realnej poprawy jakości

kształcenia. Urszula Tobolska - autorka

recenzowanej publikacji Odpowiedzialni

nauczyciele w zmieniającym się świe-

cie przybliżyła postulaty autorów reko-

mendowanej lektury o konieczności

przemiany polskiej szkoły.

W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym

kraju pozostawia wiele do życzenia, a sta-

tystyczny Polak chwali się, że nigdy nie

przeczytał żadnej książki, przed bibliote-

kami szkolnymi stoją poważne wyzwania.

Przełamanie niechęci do czytelnictwa jest

problemem, z którym zmagają się

niemal wszyscy bibliotekarze. Agata Pen-

der nauczyciel bibliotekarz biblioteki

5

szkolnej przedstawiła wybrane działania

czytelnicze placówki, mające na celu

przełamanie tego niechlubnego trendu.

Ważną częścią działalności Biblioteki jest

działalność edukacyjna. Dotyczy ona róż-

nych szczebli nauczania. Tym razem ofer-

tę wzbogacono o cykl zajęć dla najmłod-

szych pt. Książka moim przyjacielem od

najmłodszych lat. Opisała je Monika Tu-

ła z Biblioteki Pedagogicznej w Strzelinie.

Poszukując skutecznych metod aktywiza-

cji czytelników należy uwzględnić ich na-

turalną chęć do zabawy i aktywności. Bi-

blioteka jest miejscem dla wielu interesu-

jących artystycznie przedsięwzięć dla

dzieci i młodzieży. Konkurs biblioteczny o

nazwie Ilustracja do lektury przedstawiła

Ewa Bochynek z Biblioteki Pedagogicznej

w Wałbrzychu.

Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i

Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w

Strzelinie, zajmują się gromadzeniem re-

gionaliów w swoich zbiorach. W ubiegłym

roku zostały wydane dwie pozycje po-

święcone historii Strzelina. Autorem jed-

nej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni

nauczyciel, pan Piotr Rozenek. Wioletta

Matelonek zapoznaje czytelników e-

biuletynu z jego książką pt. Ulice dawne-

go Strzelina.

Iwona Rabów przedstawia działalność

jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki

Pedagogicznej we Wrocławiu w zakresie

pracy z dzieckiem na różnych etapach

edukacji, ze szczególnym uwzględnie-

niem dziecka niepełnosprawnego.

W artykule pt. pomysłu do realizacji jego

autorka Beata Malentowicz przedstawiła

rozwiązania, jakie przyjęła Dolnośląska

Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

podczas realizacji nowych zadań wynika-

jących z uregulowań prawnych dotyczą-

cych bibliotek pedagogicznych. Artykuł

podsumowuje pierwszy rok pracy z tego

obszaru.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we

Wrocławiu jest otwarta na współpracę z

szerszą grupą odbiorców. Aleksandra Na-

lazek opisuje działalność wystawienniczą

w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej

we Wrocławiu. Artykuł obejmuje wybrane

działania z lat 2012-2015.

Życzę miłej lektury naszego e-biuletynu.

Redaktor naczelna

Urszula Tobolska

6

Wstęp redakcyjny…………………………………………………………………………………………………..4-9

Urszula Tobolska. Czuj się bezpiecznie w sieci. Bezpieczeństwo najmłodszych internautów

w sieci ……………………………………………………..……………………………………………………….8-12

Urszula Tobolska. Biblioterapia jako sprzymierzeniec wychowania młodszego

dziecka …………………………………………………………………...……………………………………….13-23

Sylwia Kuszka. Promowanie przez poznanie. Powiat dzierżoniowski inspiracją

dla twórczości uczniów …………………………………………………..….. ………………………………24-28

Lidia Soszyńska. Wyjazd studyjny : rozmowa z panią Elżbietą Kortkowicz-Białowąs

– uczestniczką wycieczki do Warszawy ……………………………………………………………………29-30

Alina Dyrek. Aplikacje i strony internetowe zawierające gry i zabawy edukacyjne do nauki

czytania i liczenia dla dzieci …………….………………………………………………………………..…..31-40

Urszula Tobolska. Ustny egzamin maturalny z języka polskiego. Scenariusz zajęć

edukacyjnych dla uczniów klas III szkół ponadgimnazjalnych ………..............................................41-60

Sebastian Węgrzynowski. Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy. Kalendarium wydarzeń……..61-64

SPIS TREŚCI

WSTĘP REDAKCYJNY

NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE

PODZIEL SIĘ POMYSŁEM

7

Urszula Tobolska. Życie człowieka naznaczone czasem. Na kanwie książki Paradoks czasu

Philipa Zimbardo i Johna Boyda ……………………..……………………………………………..……....65-69

Patrycja Lala. Nauczyciel bibliotekarz pracujący w Bibliotece Pedagogicznej w Oławie………….70-72

Urszula Tobolska. Odpowiedzialni nauczyciele w zmieniającym się świecie.

Recenzja ………………………………………………………………………………………………………….73-81

Agata Pender. Wybrane działania czytelnicze biblioteki szkolnej Zespołu Szkół

Ogólnokształcących i Zawodowych im. Jana Pawła II w Gryfowie Śląskim………………………….82-85

Monika Tuła. Spotkanie przedszkolaków z książką w Bibliotece Pedagogicznej w Strzelinie…...86-90

Ewa Bochynek. Konkurs szkolno-biblioteczny z edukacji czytelniczej

„Ilustracja do lektury” …………………………………………….…………………………………….……..91-94

Wioletta Matelonek. Promocja książki Piotra Rozenka. Ulice dawnego Strzelina…………………..95-99

Iwona Rabów. Działalność jeleniogórskiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej

we Wrocławiu w zakresie pracy z dzieckiem na różnych etapach edukacji,

ze szczególnym uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego …………………………………….100-105

Beata Malentowicz. Dolnośląskie biblioteki pedagogiczne w Sieci Edukacji Regionalnej……..106-108

Aleksandra Nalazek. Działalność wystawiennicza w Dolnośląskiej Bibliotece

Pedagogicznej we Wrocławiu. W latach 2012-2015 (w wyborze) …………….………………..…....109-114

LEKTURY NA RECEPTĘ

PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY

REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI

WIEŚCI Z SIECI

8

1

Internet jest obecny nieomal we wszyst-

kich dziedzinach ludzkiej działalności. To

duże pole aktywności, zwłaszcza dla mło-

dego pokolenia. Dla niego nowe techno-

logie są nieodzownym, naturalnym śro-

dowiskiem. Jak wskazują badania blisko

90 % młodych ludzi korzysta z Internetu,

spędzając w sieci nawet kilka godzin

dziennie.

Dla osób korzystających z Internetu z jed-

nej strony jest on doskonałym źródłem

wiedzy, czy rozrywki. Drugi biegun stano-

wią, niestety, działania bezprawne i szko-

dliwe, często patologiczne. Wraz z poja-

wieniem się rozmaitych forów, blogów,

chatów, wzrosła liczba zagrożeń czyhają-

cych na młodych ludzi (acz nie tylko na

1 Tę relację w opracowaniu Beaty Malentowicz i z do-

datkiem zdjęć, w wykonaniu Aleksandry Nalazek, można przeczytać i pobrać ze strony http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclaw-wydarzenia/archiwum-wydarzen/file/250-bezpieczni-w-sieci-spotkanie-szkoleniowe.

młodych). Okazuje się, że zbyt łatwo

można natrafić na niebezpieczne treści

lub mieć pokusę do złych zachowań

w sieci). Rodzi to bardzo poważne konse-

kwencje.

Źródłem zagrożenia dla nastoletnich in-

ternautów są niebezpieczne strony zawie-

rające przemoc czy treści pornograficzne.

Zdecydowanie zbyt łatwy jest dostęp do

stron promujących narkotyki oraz inne

używki, czy stron zawierających elementy

psychomanipulacji.

Zarówno nauczyciele, jak i rodzice, tech-

nologicznie nie tak biegli, jak młodzi lu-

dzie, nie do końca uświadamiają sobie

skalę zagrożeń, jaką jest przemoc siecio-

wa (cyberprzemoc). Z kolei młodzi ludzie

bagatelizują problem ewentualnego „sta-

nia się” ofiarą przemocy rówieśniczej,

a w konsekwencji negatywnego wpływu

CZUJ SIĘ BEZPIECZNIE W SIECI

bezpieczeństwo najmłodszych internautów

w sieci

Urszula Tobolska

Nauczyciel bibliotekarz

Dolnośląska Biblioteka

Pedagogiczna

we Wrocławiu.


Dzień Bezpiecznego Internetu obchodzony jest w całej Europie już od 2004 roku. Jego inicjatorem jest

Komisja Europejska. Celem działań jest upowszechnianie bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania

z nowych technologii głównie przez dzieci i młodzież. Placówki oświatowe zachęcane są do wspierania

tego przedsięwzięcia przez organizację lokalnych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa młodych internautów

oraz nagłaśnianie tematyki dotyczącej bezpieczeństwa online. 13 lutego 2015 roku w Dolnośląskiej Biblio-

tece Pedagogicznej we Wrocławiu z okazji przypadającego Dnia Bezpiecznego Internetu odbyło się spo-

tkanie szkoleniowe pt. Bezpieczni w sieci 1.

9

na ich psychikę. Dlatego ważna jest edu-

kacja na temat zasad bezpiecznego poru-

szania się w sieci.

Ochrona dzieci przed realnym interneto-

wym zagrożeniem polega na uświado-

mieniu im, w jaki sposób powinni korzy-

stać z sieci, jakich zachowań unikać, ze

wskazaniem skutków tych niewłaściwych.

Uświadamianie prawidłowego postępo-

wania powinno następo-

wać także poprzez

rozbudzanie od-

powiedzial-

ności za

siebie. To

dziecko

musi mieć

świadomość

przestrzegania

zasad i czynić to.

Nauczyciele czy rodzice

nie mają pełnej zdolności kontroli dziecka

w tym obszarze.

Nastolatek korzystający z Internetu bez

świadomości związanych z tym zagrożeń

może narazić się na niebezpieczeństwo

poprzez udostępnianie swoich danych

osobowych, kontakt z oszustami lub

nieświadomy udział w działaniach nie-

zgodnych z prawem. Znajomość interne-

towa może okazać się zgubna dla dziecka

i może skutkować niepożądanymi konse-

kwencjami, jak: oszustwo, kradzież,

przemoc.

Jak edukować?

Rodzice powinni orientować się, jakie

formy aktywności w sieci preferują ich

dzieci. Dlatego dobrze jest rozmawiać

z dziećmi nt. co ich interesuje, jakie mają

problemy itp. Nade wszyst-

ko należy dać dzie-

ciom poczucie

bezpieczeń-

stwa i prze-

konanie, że

zawsze mo-

gą zwrócić

się do rodzi-

ców i wycho-

wawców o pomoc

w rozwiązywaniu ich pro-

blemów. Należy mówić o tym, co mogą,

a czego winny bezwzględnie wystrzegać

się w sieci. Dziecko musi wiedzieć o nie-

bezpieczeństwo w sieci, a także o tym, że

informacje w Internecie nie zawsze są

wiarygodne. Dlatego trzeba mu też wska-

zywać inne sposoby zdobycia ich.

10

Oferta edukacyjna dla przedszkoli

http://www.necio.pl

To projekt edukacyjny skierowany do

dzieci w wieku 4-6 lat, którego celem jest

nauka bezpieczeństwa w Internecie. w roli

głównej występuje przyjazny robocik Ne-

cio, który zaprasza najmłodszych do

wspólnej zabawy.

Oferta edukacyjna dla szkół

podstawowych klasy I-III

http://dzieckowsieci.fdn.pl/owce-w-sieci

Celem kreskówek pt. Owce w Sieci jest

edukacja na temat zagrożeń związanych

z korzystaniem przez dzieci z Internetu,

telefonów komórkowych i innych nowych

technologii. Założeniem autorów jest, by

cykl kreskówek dla najmłodszych inter-

nautów pokazał ich internetowe zachowa-

nia w krzywym zwierciadle.

Zajęcia lekcyjne Zuzia i Tunio poznają

Internet

Zajęcia przygotowane z inicjatywy Funda-

cji Orange i adresowane do uczniów klas

II-IV szkoły podstawowej. Ideą zajęć jest

zapoznanie dzieci z podstawowymi me-

chanizmami funkcjonowania sieci oraz

propagowanie bezpiecznego i efektywne-

go korzystania z Internetu.

Oferta edukacyjna dla szkół

podstawowych klasy IV-VI

Zajęcia lekcyjne 3… 2… 1… Internet!

dotyczą szerokiego spektrum zagrożeń

internetowych, m.in. przemocy rówieśni-

czej, kontaktów z obcymi i nadużywania

komputera.

http://www.sieciaki.pl

To serwis dla dzieci (9-12 lat) mający na

celu nauczanie najmłodszych internautów

bezpiecznego korzystania z sieci. Pod-

czas zajęć dzieci oglądają kreskówki,

w których przez pryzmat przygód Siecia-

ków (tj. grupy dzieci zwalczających w In-

ternecie złe Sieciuchy), poznają za pomo-

cą robota Netrobiego podstawowe zagro-

żenia internetowe. Uzupełnieniem jest

Kurs e-learning Poznaj Bezpieczny Inter-

net.

Wybrane portale internetowe

przedstawiające problem bezpieczeń-

stwa dzieci i młodzieży w sieci

www.dzieckowsieci.pl

Znakomitą propozycją, godną rozważenia

przez rodziców i wychowawców jest ini-

cjatywa Dziecko w Sieci, z którą w 2004

roku wystąpiła Fundacja Dzieci Niczyje.

W obliczu wyraźnych zagrożeń w sieci

warto stworzyć pewne zasady bezpie-

11

czeństwa i wpoić je dziecku korzystają-

cemu z Internetu. Należy podkreślić, że

nie chodzi o pozbawienie dzieci dostępu

do sieci, lecz raczej o umiejętne posługi-

wania się Internetem.

www.saferinternet.pl

To strona Polskiego Centrum Programu

Safer Internet, na której można znaleźć

liczne informacje na temat obchodów

Dnia Bezpiecznego Internetu.

http://www.bezpieczneinterneciaki.pl

Strona Bezpieczne Interneciaki to plan

współfinansowany ze środków Minister-

stwa Administracji i Cyfryzacji. Celem pro-

jektu jest organizowanie akcji o charakte-

rze informacyjnym skierowanym bezpo-

średnio do dzieci i rodziców na temat za-

grożeń sieciowych.

Ponadto większość tych stron (ale też i

innych, niewymienionych w artykule) ofe-

ruje liczne kursy e-learningowe, dzięki

którym i dzieci, i rodzice mogą znaleźć

informacje o zaletach i zagrożeniach

w sieci.

Gdzie szukać pomocy w razie

zagrożenia?

Wspomniana wyżej Fundacja Dzieci Ni-

czyje istniejąca od 1991 roku chroni dzie-

ci przed krzywdzeniem oraz niesie pomoc

dzieciom krzywdzonym, ich rodzinom i

opiekunom.

Oczywiście problemy bezpiecznego ko-

rzystania z Internetu powinny być podej-

mowane zarówno w szkołach podstawo-

wych, jak i w gimnazjach.

Rodzice, którzy chcą chronić własne dzie-

ci przed nieodpowiednimi treściami do-

stępnymi w sieci, mogą skorzystać z wielu

form pomocy.

Dobrym przykładem działań na rzecz

bezpiecznego internetu jest serwis inter-

netowy www.helpline.org.pl.

Jego celem jest niesienie pomocy młodym

internautom, którzy znaleźli się w sytuacji

zagrożenia w Internecie lub podczas ko-

rzystania z telefonów komórkowych.

W przypadku natrafienia na materiały

o treści nielegalnej lub przestępczej w

sieci, należałoby zgłosić ten fakt choćby

na adres [email protected]. Samo

dziecko też ma być czujne i cokolwiek

wzbudza jego niepokój powinno o tym

fakcie jak najszybciej poinformować opie-

kunów.

Autor grafiki:

Urszula Tobolska

12

Bibliografia:

1. Sierpniak, Agnieszka. Zagrożenia zwią-

zane z korzystaniem przez dzieci z Inter-

netu. „Nauczanie Początkowe : kształce-

nie zintegrowane” R. 37 (59), nr 3

(2013/2014), s. 34-42.

2. Zygmunt, Katarzyna. Portale internetowe

przedstawiające problem cyberprzemocy

oraz zagadnienia bezpieczeństwa dzieci

i młodzieży w Internecie. „Dziecko

Krzywdzone” 2009, nr 1, s. 150-152.

Kontakt z autorem:

[email protected]

13

Lorem ipsum dolor sit amet, consetetur

Sprzymierzeńcem możemy nazwać osobę, która po-

maga nam w trudnych chwilach. To nasz sojusznik,

partner, swój człowiek, po prostu przyjaciel. Jego

obecność sprawia, że życie staje

Sprzymierzeńcem możemy nazwać oso-

bę, która pomaga nam w trudnych chwi-

lach. To nasz sojusznik, partner, swój

człowiek, po prostu przyjaciel. Jego obec-

ność sprawia, że życie staje

się łatwiejsze, możemy liczyć na jego po-

moc. Współczesny świat choć oferuje

szereg udogodnień ułatwiających życie, to

dostarcza także wielu niebezpieczeństw

i jest niezwykle lękotwórczy. Postęp tech-

niczny zrewolucjonizował różne dziedziny

życia, w tym, niestety wychowanie. Można

zauważyć wiele ujemnych skutków emo-

cjonalnego rozwoju dzieci na skutek ich

nadmiernego zainteresowania telewizją

i komputerami. Na szczęście obserwuje-

my powrót do znaczenia książki w życiu

dziecka. W dobie komputerów spójrzmy

na szansę, jaką daje kontakt dziecka

z książką.

Implikacje wychowawcze obcowania z nią

to przede wszystkim budowanie zaufania,

zrozumienia, poczucie bezpieczeństwa

dziecka. Poza tym uwrażliwienie dziecka

na dobro i piękno, stymulowanie rozwoju

oraz poznanie własnych motywów działa-

nia. Dla osób zajmujących się wychowa-

niem dziecka książka jest wsparciem

w prowadzeniu tego wychowania. Na bi-

blioterapię można spojrzeć zatem jako na

drogowskaz rozwoju osobowości dziecka.

Zdaniem znakomitego pedagoga profeso-

ra Włodzimierza Goriszowskiego znacze-

nie książki można rozpatrywać pod kątem

tego, co daje ona w zakresie rozwoju

osobowości dziecka 1.

1 Goriszowski, Włodzimierz. Książka a wychowanie.

Katowice 1973, s. 28.

BIBLIOTERAPIA JAKO

SPRZYMIERZENIEC WYCHOWANIA

MŁODSZEGO DZIECKA

Urszula Tobolska



Pedagogiczna

we Wrocławiu.


W Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu odbyło się spotkanie miłośników czytelnictwa

zatytułowane Atelier biblioterapii. Nie zabrakło w nim miejsca na ważne dyskusje o czytelnictwie. Inspi-

racją do wymiany doświadczeń były wystąpienia kolejnych referentów. Sprawozdanie z ciekawych wystą-

pień prelegentów dostępne jest na stronie Biblioteki http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/wroclaw-

wydarzenia/archiwum-wydarzen/file/267-atelier-biblioterapii-relacja-z-seminarium. Jednym z zagadnień przedsta-

wionych na seminarium było przedstawienie treści dotyczących znaczenia roli biblioterapii jako sprzymie-

rzeńca wychowania.

14

Determinantami rozwoju osobniczego są

zarówno czynniki endogenne (predyspo-

zycje genetyczne), jak też czynniki egzo-

genne, na które składają się oddziaływa-

nie środowiska i wychowania. Książka jest

jednym z elementów tworzących środowi-

sko, w jakim wzrasta dziecko i kształtuje

się jego osobowość.

Wpływ literatury na najmłodszego odbior-

cę jest przedmiotem dociekań wielu ba-

daczy i to z różnych dziedzin. Obok psy-

chologów, biblioterapeutów, literatura za-

ciekawia też literaturoznawców czy języ-

koznawców. W obszarze ich poszukiwań

badawczych znalazła się koncepcja, którą

nazwano noosferą literacką. Greckie

noos znaczy dusza. I choć pochodzenie

tego słowa osadza ten obszar w naukach

głównie filozoficznych, to odnajdziemy

również odniesienia do kręgu literatury.

Termin noosfera adekwatnie do literatury

wprowadziła przeszło 30 lat temu Helena

Starzec, autorka pracy pt. Wychowanie

literackie. Pojęciem tym nazwała swoistą

sferę ochronną, jaką tworzy literatura wo-

kół dziecięcego odbiorcy. Reaktywowała

to pojęcie profesor Alicja Ungeheuer-

Gołąb, badaczka literatury dziecięcej. Do

współpracy zaprosiła znawców tematu

i w książce pt. Noosfera literacka zawar-

ła wybrane problemy o literaturze jako

wspomaganiu rozwoju dziecka.

Dorothy Nolte (amerykańska pisarka i te-

rapeutka) stworzyła swoisty kodeks wy-

chowania dziecka. Jej zdaniem dzieci

uczą się tego, czym żyją. I (…)„jeśli dzieci

żyją otoczone szczerością, uczą się

prawdomówności”, „Jeśli dzieci żyją oto-

czone uczciwością, uczą się sprawiedli-

wości”, „Jeśli dzieci żyją otoczone stra-

chem, uczą się być pełne obaw” itd. (tych

prawd jest więcej). Warto zanalizować

zachowanie swoje i innych osób w kon-

tekście potencjalnego wzbudzania lęku

u dzieci.

Dziecko ma trudności z wyrażaniem

i uświadomieniem sobie większości

uczuć, lęków, sytuacji trudnych dla niego.

Sytuacje trudne, które często wywołują

u dziecka lęk, są związane z nabywaniem

przez niego doświadczeń. To są np.

pierwsze dni pobytu dziecka w przedszko-

lu, pojawienie się nowego dziecka w ro-

dzinie i wiele innych. Emocje, jakie wów-

czas odczuwa, często prowadzą do za-

chowań, które budzą dezaprobatę oto-

czenia. Jest krnąbrne, kapryśne. Ale nie

rozumie ani tych sytuacji, ani siebie, nie

zna słów określających własnych emocji.

15

A przy tym nie potrafi zwracać się o po-

moc do dorosłych. Oczywistym jest, że

dziecko potrzebuje wsparcia ze strony

dorosłych, którzy zechcą skierować swą

uwagę na jego potrzeby, nawiązać do je-

go naturalnych tendencji rozwojowych.

Wśród wielu metod, którymi posługuje się

terapia pedagogiczna, szczególne miej-

sce zajmuje biblioterapia wychowaw-

cza. Nadrzędnym celem biblioterapii wy-

chowawczej zwanej też wychowawczo-

humanistyczną albo rozwojową, jest mi-

nimalizowanie lęków towarzyszących

dziecku. Działania terapeutyczne zapro-

ponowane w wystąpieniu odnoszą się do

perspektywy biblioterapii wychowawczej

i wyrosły z intuicji i doświadczeń terapeu-

tów.

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY CO?

To przede wszystkim niezła historia. Dwa

wyrazy pochodzenia greckiego biblion-

książka, oraz therapeo-leczę, ujmuje bi-

blioterapię jako leczenie książką.

Już w starożytności zdawano sobie spra-

wę z terapeutycznego oddziaływania lite-

ratury. To wówczas zrodziły się zalążki

wykorzystania książek do uzdrawiania

umysłu ludzkiego. Władca starożytnego

Egiptu, Ptolemeusz, który był wielkim bi-

bliofilem, nakazał każdej osobie wjeżdża-

jącej do Aleksandrii z jakąś księgą, zwo-

jem czy pismem, zostawianie go w depo-

zycie biblioteki, a odebranie… dopiero po

jej skopiowaniu. Dzięki temu przyczynił

się do zgromadzenia w bibliotece wielu

znaczących zbiorów. A na ścianie biblio-

teki kazał umieścić napis: Książki

to lekarstwo dla umysłu. To bar-

dzo stare, lecz mądre spojrzenie na siłę

literatury, osadzone zostaje w kontekście

pomocy pedagogicznej czy psychologicz-

nej. Jak głosi legenda księżniczka Sze-

cherezada opowiadała co noc swojemu

mężowi sułtanowi jedną z jej baśni. Zbiór

ten liczył sobie 1001 sztuk. Teksty działały

uzdrawiająco na sułtana, lecząc go z

depresji.

16

Najstarsze informacje dotyczące

kierowanego czytelnictwa pochodzą z

XVII wieku, kiedy to jezuici zalecali swoim

chorym czytanie tekstów religijnych.

Szczególną uwagę starano się zwrócić na

refleksyjne

czytanie. Teksty świeckie wprowadzono

do leczenia po raz pierwszy w XIX wieku

do szpitali głównie angielskich i ame-

rykańskich. W latach 30. XX wieku

zaczęto też badania nad terapeutyczną

funkcją czytania (przerwane jednak przez

II wojnę światową). Po wojnie zaczęto

myśleć o stworzeniu naukowych podstaw

biblioterapii. Termin biblioterapia w litera-

turze przedmiotu doczekał się bardzo wie-

lu definicji. W latach 60. ubiegłego wieku

rozgorzała dyskusja nad tym, czym jest

biblioterapia – czy metodą psychoterapii,

czy jej techniką, a może samodzielną

dyscypliną naukową?

Pewien kres sporu położyła definicja

utworzona w 1966 roku przez Stowarzy-

szenie Bibliotek Amerykańskich (Ameri-

can Library Association). Mówi o użyciu

wyselekcjonowanych materiałów czytelni-

czych do pomocy terapeutycznej w roz-

wiązywaniu problemów osobistych po-

przez ukierunkowane czytanie.

Biblioterapia stojąca na pograniczu psy-

chologii, pedagogiki i medycyny wcale nie

jest niczym nowym, nieznanym. Na pew-

no niejednokrotnie zetknęli się Państwo

z terapeutycznymi wartościami literatury

(świadomie bądź nieświadomie).

Pochylając się nad zagadnieniem bibliote-

rapii będącej sprzymierzeńcem wycho-

wania dziecka najmłodszego nie sposób

ominąć opinii czołowej propagatorki biblio-

terapii, jaką jest Maria Molicka. Jest psy-

chologiem, w sferze jej zainteresowań po-

zostaje dziecko i jego problemy. Swoje

desiderata (propozycje) mają też inni au-

torzy prezentujący liczne możliwości pra-

cy z dziećmi na polu biblioterapii, jak: Li-

dia Ippoldt, Ewa Tomasik, Ewelina Ko-

nieczna czy Irena Borecka 2.

2 Biblioterapia w praktyce : poradnik dla nauczycieli,

wychowawców i terapeutów. Red. Ewelina Tomasik. Kraków 2012. Borecka, Irena. Biblioterapia : teoria i praktyka : po-radnik. Warszawa 2001.

17

BIBLIOTERAPIA TO ZNACZY JAK?

Specjalną noosferą literacką wczesnego

dzieciństwa są bajki i baśnie. W termino-

logii literaturoznawczej bajka oznacza

krótki, dowcipny utwór, najczęściej

poetycki o charakterze satyrycznym

lub dydaktycznym.

Lektura dla najmłodszych – zaraz po

kołysankach śpiewanych dzieciom – za-

czyna się od poezji. Jan Brzechwa (autor

m.in. utworów : Kaczka Dziwaczka, Leń,

Psie smutki, Zoo, Witajcie w naszej bajce

itp.) tak pisał o swojej twórczości dla dzie-

ci: „literatura […] powinna rozszerzać sfe-

rę ich wyobraźni, wzbogacać słownictwo

[…] starałem się, aby w każdym utworze,

który pisałem, zawarte było jakieś wyda-

rzenie czy anegdota, jakaś niespodzianka

w rozwiązaniu i zakończeniu, aby dobry

rym stawał się punktem ogniskującym

uwagę, mobilizującym pamięć dziecka,

aby elementy dźwiękowe wiersza wybijały

się na czoło”.

Ippoldt, Lidia. Biblioterapia w szkole podstawowej : pomoce metodyczne do zajęć biblioterapeutycznych : scenariusze dla klas I-III, scenariusze dla klas IV-VI. Warszawa 2012. Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedago-gice specjalnej. Warszawa 1994.

Rym i rytm ułatwiają dzieciom

przyswajanie treści

Wierszyki podobają się dzieciom. Dziecko

lubi się śmiać a komizm płynący z tekstu

daje uczucie zadowolenia i tworzy przy-

jazne nastawienie do życia.

Bajka posiada specyficzne właściwości,

które wpisują się w potrzeby rozwojowe

dzieci. Bohater bajkowy jest często nie-

podobny fizycznie do dziecka (jest to małe

zwierzątko, jakaś roślinka), to podobień-

stwo dotyczy raczej sytuacji i doświad-

czania podobnych emocji. Dziecko od-

krywa, że bohater bajki znajduje się w ta-

kiej samej bądź podobnej trudnej sytuacji,

co ono. I bohater nie pozostaje sam, bo-

wiem tę trudną sytuację próbują opano-

wać inne postaci z bajki. Przez pryzmat

bajki dziecko poznaje świat, przyswaja

społecznie akceptowane zachowania.

Bajki dotyczą rzeczy i zjawisk ważnych

dla dziecka, gdyż wyrażają w słowach

i zdarzeniach to, co zachodzi w jego we-

wnętrznych przeżyciach. Rzeczywiste sy-

tuacje często są podobne do usłyszanych.

Zdecydowanie bajkoterapia jest

rodzajem biblioterapii

Bajki terapeutyczne są specyficznym ro-

dzajem opowieści. Treść bajek terapeu-

tycznych koncentruje się wokół sytuacji

18

emocjonalnie trudnych, które to zdarzają

się w toku rozwoju dziecka. Bardzo trud-

nym zadaniem rodziców/wychowawców

jest pomaganie dzieciom w znajdywaniu

sensu ich życia. Bajka tego typu ma na

celu uspokojenie, zredukowanie proble-

mów emocjonalnych, wspieranie rozwoju

osobowego dziecka. Jej specyfiką jest to,

że kierowana jest do konkretnego odbior-

cy mającego problem. Pozwala ona

dziecku bez lęku spojrzeć na przeżywane

przez nie sytuacje trudne i uczy jak sobie

z nimi radzić. Choć bajki nie narzucają

wzorców działania, to dziecko słuchając

różnych historii, nieświadomie przyswaja

je, a potem wykorzystuje w codziennym

życiu do walki z różnymi problemami, np.

lękiem.

Szczególne opowieści dla terapii

pedagogicznej odkrył Bruno

Bettelheim

Zdaniem autora, przeważająca część tzw.

„literatury dziecięcej” stara się albo uczyć

albo bawić, albo łączyć zabawę z nauką.

Jeśli opowieść ma przykuć uwagę dziec-

ka, zabawić je i obudzić w nim ciekawość,

to taką rolę może i spełnia. Lecz więk-

szość tych książek ma treść tak płytką, że

nie wnoszą one nic istotnego do rozwoju

dziecka.

Baśnie cudowne i pożyteczne

Żadna literatura dziecięca (poza nielicz-

nymi wyjątkami) nie równa się z baśniami,

jeśli chodzi o wzbogacanie wyobraźni,

porządkowanie uczuć, rozeznanie wła-

snych trudności, a jeszcze podawanie

sposobów rozwiązywania nękających

dziecko problemów. Środki masowego

przekazu, niestety, zubożyły wyobraźnię,

fantazję i świat baśniowych wyobrażeń.

Dziś dziecko poznaje świat bardziej przez

to, co widzi, niż przez to, co może sobie

wyobrazić.

Rola baśni

Baśnie dają do zrozumienia, że pomyślne,

pełne satysfakcji życie dostępne jest każ-

demu, mimo życiowych przeciwności –

lecz jedynie wówczas, gdy nie ucieka się

przed pełnymi niebezpieczeństw życio-

wymi zmaganiami.

(Bruno Bettelheim. Cudowne i pożyteczne)

Identyfikując się z bohaterem dziecko do-

wiaduje się, że i ono w życiu będzie mu-

siało borykać się z trudnościami. Ale do-

staje też cenną wskazówkę. Jeśli będzie

wytrwałe i nie podda się (tak jak baśniowy

bohater), to w końcu osiągnie to, o czym

marzy. Nauczy się też, że wokół są ludzie,

na których wsparcie może liczyć. A to nie-

19

zwykle cenna wiedza na całe życie. To

właśnie baśnie (wywodzące się z folklo-

ru), opowiadane przez stulecia, są zrozu-

miałe i dostępne zarówno umysłowości

wykształconego człowieka, jak i niewy-

kształconemu jeszcze umysłowi dziecka.

Baśń konfrontuje dziecko w uczci-

wy sposób z podstawowymi kłopo-

tami egzystencjalnymi.

Baśnie Andersena czy braci Grimm mó-

wią o samotności, ubóstwie, chorobach,

starości, śmierci w tym także śmierci ro-

dziców. Te właśnie problemy ukazane są

w prostej formie, łatwej do zrozumienia

przez dziecko. Dziecko, słuchając takiej

baśni, może powoli oswoić trudne tematy,

stopniowo włączając je do swojej świa-

domości.

Wszystkie złe postaci (straszny

wilk, który chce pożreć niewinną

dziewczynkę, okrutna Baba Jaga

czyhająca na dzieci itp.) paradok-

salnie porządkują emocje dzieci.

Słuchając baśni, dziecko mierzy się ze

strachem, zazdrością czy gniewem.

Oczywiście ma prawo do takich uczuć.

Śledząc losy bohaterów może znaleźć

bezpiecznych adresatów swych emocji,

których przeżywania się boi lub wstydzi.

Może zatem bezpiecznie złościć się na

czarownicę czy znienawidzić smoka.

Dzięki odreagowywaniu uczuć podczas

słuchania baśni malec porządkuje swój

świat emocjonalny, nawet nie zdając so-

bie z tego sprawy.

Dobro-zło.

Przedstawione postaci są jednoznacznie

określone – albo są dobre albo złe, albo

mądre albo głupie. Taki przejrzysty układ

przemawia do dziecka. Zestawienie po-

staci przeciwstawnych pozwala dziecku

łatwiej uchwycić zachodzącą między nimi

różnicę. Łatwiej utożsamia się ze szla-

chetnym Kopciuszkiem czy dobrą wróżką.

Nie chce postępować nieuczciwie jak zła

postać z baśni. Zawsze ta postać amoral-

na ponosi klęskę, dzięki czemu dziecko

zyskuje przeświadczenie, że niegodzi-

wość nie popłaca.

Występowanie przeciwstawnych postaw

ułatwia dziecku podjęcie decyzji, jakim

chce być człowiekiem.

Zawsze jest jakieś wyjście.

Bohaterowie baśni często wpadają w kło-

poty, muszą pokonywać wiele przeszkód,

by osiągnąć cel, który sobie wyznaczyli.

Zawsze jednak znajdują pozytywne roz-

wiązanie swoich problemów.

20

Jej koncepcja wykorzystania baśni w pro-

cesie rehabilitacji wynikała z poszukiwań

naturalnych czynników rozwoju dziecka

lekko upośledzonego. Dziecko o specjal-

nych potrzebach edukacyjnych jest obcią-

żone problemami wynikającymi nie tylko

z jego niepełnosprawności, ale także

z nietolerancji czy wręcz odrzucenia

w środowisku. Te przykre poczucie inno-

ści rozwija u niego porównywanie się z

innymi i prowadzi do stwierdzenia: „jestem

inny”.

Stworzony przez nią system nazwała

„Metodą Baśniowych Spotkań”

i opisała go

Baśń okazała się naturalnym, prostym

i bliskim dzieciom środkiem do wzbudza-

nia i wspomagania jego rozwoju. Baśnio-

wy bohater nie jest ani mądrzejszy, ani

odważniejszy od dziecka. A dziecko od-

najduje u niego podobne uczucia, ja-

kie jemu towarzyszą: strach, złość czy

bezradność. I powoli oswaja się z nimi.

Daje mu to szansę większej kontroli nad

własnymi przeżyciami.

Baśń wzbogaca wewnętrzny świat

dziecka i jest dla niego bezpieczna

psychicznie

W pracy z dzieckiem wymagającym spe-

cjalistycznych form edukacji wykorzystała

całą baśniową potęgę:

- to, co jest w baśni proste i zrozumiałe

dla dziecka

- to, co jest naturalne, a nie sztucznie

skonstruowane

- to, co jest bliskie, przyjazne dziecku,

a nie odległe,

obce jego potrzebom i możliwościom

- co teraz pobudza jego myśli, uczucia,

aktywność

BIBLIOTERAPEUTA, TO ZNACZY

KTO?

Na przestrzeni lat biblioterapią zajmowali

się przedstawiciele różnych dyscyplin na-

ukowych. Najwcześniej wprowadzili ją do

szpitali lekarze i odpowiednio przygoto-

wani bibliotekarze i pielęgniarki. Coraz

częściej sięgają po nią nauczyciele (głów-

nie przedszkola i edukacji wczesnoszkol-

21

nej), pedagodzy, psycholodzy. Bibliotera-

peutą może być właściwie każdy, kto chce

pomóc dzieciom bezpiecznie i pogodnie

przejść przez trudy dzieciństwa. Do ko-

lekcji sprzymierzeńców wychowania zali-

czymy: terapeutów, logopedów, rodziców,

babcie i dziadków.

Podstawą efektywnej pracy biblioterapeu-

tycznej jest przyjazna dziecku postawa

biblioterapeuty. Ważne jest, aby osoba,

która będzie opowiadać lub czytać bajkę,

dobrze znała dziecko, wiedziała, z czym

aktualnie ma problemy, co je niepokoi,

jakie kwestie są dla niego niezrozumiałe.

To powinna być osoba wzbudzająca zau-

fanie, cierpliwa, tolerancyjna.

„Jeśli dzieci żyją otoczone aprobatą,

uczą się lubić siebie”

„Jeśli dzieci żyją otoczone akceptacją,

uczą się kochać”

(Dorothy Nolte)

Tylko w atmosferze pełnego zaufania i

szacunku do dziecka, dając mu odpo-

wiednie wsparcie, biblioterapeuta jest

w stanie zachęcić dziecko do podjęcia

wysiłku uświadomienia własnych proble-

mów, a niekiedy wzbudzić w nim pasje

poznawcze.

„Jeśli dzieci żyją otoczone zachętą,

uczą się wiary we własne siły”

(Dorothy Nolte).

Dobrze, gdyby biblioterapeuta posiadał

pewne wrodzone predyspozycje. Lecz

nawet w przypadku ich braku, bibliotera-

peuta powinien być osobą kompetentną,

posiadającą dobre przygotowanie facho-

we. Dzięki bogatym źródłom czasopi-

śmienniczym i książkowym Biblioteki Pe-

dagogicznej we Wrocławiu osoba parają-

ca się biblioterapią – jest w stanie skom-

pletować potrzebny jej zbiór publikacji,

dobrać beletrystykę do interesujących go

zajęć, poznać metody zabaw, które ze-

chce wykorzystać na zajęciach. Ogromna

liczba propozycji lektur znajduje się w za-

sobach DBP we Wrocławiu.

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY

KIEDY?

Jak najczęściej, a zwłaszcza wtedy, gdy

dziecko potrzebuje wsparcia poznawcze-

go i emocjonalnego. Wsparcie poznaw-

cze następuje dzięki dostarczaniu dziecku

pozytywnego, doświadczenia, które wyko-

rzystuje ono do budowania skutecznych

dla siebie sposobów radzenia sobie ze

stresem i redukowania negatywnego na-

22

pięcia emocjonalnego. Wsparcie emocjo-

nalne poprzez kontakt z bajką daje dziec-

ku możliwość porównania siebie z innymi

osobami, uświadamia, że inni mają po-

dobne problemy. Ten rodzaj wsparcia da-

je nadzieję, podnosi samoocenę.

Oczywiście bajki możemy tworzyć sami

i szczerze do tego zachęcam. Ponadto

Doris Brett przedstawia rodzicom sku-

teczną metodę wspierania ich dzieci w

zmaganiach z rozmaitymi trudnościami.

a proponowanym przez nią sposobem

udzielania pomocy jest opowiadanie, naj-

bardziej wspólne zajęcie rodziców i dzieci.

Warto nawet zapytać dziecko, co chciało-

by usłyszeć. Nieodmiennie temat, który

wybiera, odzwierciedli jego własne niepo-

koje (obawa przed pójściem do dentysty

itp.).

Dostępna literatura podpowiada, jak pisać

bajki. Przykłady tworzenia bajek podała

nam Maria Molicka czy Doris Brett.

Możemy z niego korzystać.

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY GDZIE?

Terapia książką powinna odbywać się

w przyjaznym dla dziecka środowisku,

które dobrze zna i w którym czuje się

bezpieczne. Czyli w każdym miejscu,

również w plenerze, gdzie można wyko-

rzystać walory natury.

Korelacja biblioterapii z innymi

formami zajęć

Możemy też mówić o tendencjach inte-

gracyjnych w biblioterapii, na które skła-

dają się dziedziny jej towarzyszące, jak:

muzyka, taniec, sztuki plastyczne.

BIBLIOTERAPIA, TO ZNACZY PO CO?

Jakie są efekty biblioterapii w życiu dziec-

ka; jak to się dzieje, że odpowiednia opo-

wieść może mieć działanie terapeutyczne.

Pod wpływem lektury celem jest nie tyle

sama zmiana, co wywołanie chęci do jej

wprowadzenia. Czytanie dzieciom baśni

jest tak ważne dla ich psychiki, gdyż te-

matyka baśni dotyka męczących dzieci

wewnętrznych konfliktów. Dzięki baśnio-

wym treściom udaje się często dzieciom

rozładować wiele napięć, opanować lęk,

uspokoić się wewnętrznie.

Kapitalnie bowiem baśnie pobudzają wy-

obraźnię dziecka, a poprzez terapeutycz-

ną moc wpływają na funkcjonowanie

dziecka w sytuacjach trudnych. Doznając

przeżyć baśniowych dzieci czują się bez-

pieczne.

23

Wielu rodziców uważa, że jego dziecko

powinno stykać się jedynie z rzeczywisto-

ścią pozytywną i obrazami, które sprawia-

ją przyjemność.

Tymczasem tego rodzaju jednostronny

pokarm żywi umysł tylko w jednostronny

sposób, a tymczasem życie ma nie tylko

jasne strony.

Okazuje się, że właśnie baśnie uczą do-

rosłych, czego potrzebują maluchy. Jeśli

upiera się, by czytać tę samą baśń wielo-

krotnie, przychylmy się do tej prośby. Wi-

docznie jest w niej coś szczególnie waż-

nego dla dziecka.

Autor grafiki:

Alina Dyrek

Kontakt z autorem:

[email protected]

24

W Roku Czytelnictwa odbyło się

ważne wydarzenie rozpoczynające

działania inspirujące poczucie przy-

należności do własnego regionu. Był

nim Przegląd Poezji Poetów Ziemi

Dzierżoniowskiej pt. Spektakl sło-

wa – piękne czytanie. Adresatami

byli uczniowie wszystkich poziomów

nauczania szkół powiatu dzierżo-

niowskiego.

Intencją pomysłodawców było przy-

bliżenie twórczości rodzimych poet-

ów ziemi dzierżoniowskiej, rozbu-

dzenie zainteresowań poetyckim

słowem, a także… sprawdzenie

predyspozycji do głośnego czytania.

Honorowymi gośćmi i jednocześnie

jurorami byli regionalni poeci: Ur-

szula Kowalewska, Ryszard Mierze-

jewski, Zdzisław Maciejewski i Mi-

łosz Wrzesiński.

PROMOWANIE PRZEZ POZNANIE

powiat dzierżoniowski inspiracją

dla twórczości uczniów

Sylwia Kuszka


Biblioteka

Pedagogiczna

W Dzierżoniowie.


Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie rozpoczęła w roku szkolnym 2013/2014 cykl imprez kulturalnych

skierowanych do uczniów powiatu dzierżoniowskiego. Celem działań było poznanie wartości i rozbudzenie

zainteresowania dziedzictwem kulturowym regionu, jako żywej inspiracji działań twórczych, koniecznej

przy odszukiwaniu i zachowaniu swej tożsamości.

Przegląd Poezji Poetów 13.03.2014 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

25

W Przeglądzie… wzięło udział 24

uczniów. Podjęli się pięknego zadania

czytania wierszy poetów wymienionych

wyżej oraz innych lokalnych mistrzów

słowa, a nieobecnych na spotkaniu, jak:

Adama Lizakowskiego, Edwarda Berbe-

cia, Barbary Janickiej, Tadeusza Żuraw-

ka, Alfredy Graff i Grzegorza Hady-

Jasikowskiego.

Opisywane przez autorkę wydarzenie ce-

lowo nie zostało nazwane konkursem re-

cytatorskim, ponieważ organizatorom

przyświecała myśl Anny Dymnej: „Gdy

się recytuje wiersze, zdarza się, że

forma zabija treść. Poeci swoje wiersze

czytają prosto, konkretnie i poezja czy-

tana w ten sposób brzmi najlepiej. Wi-

sława Szymborska powiedziała mi, że

trzeba czytać tak, jakby się głośno my-

ślało. Wtedy słowo nie traci swej mocy

i sensu (...)”.

[Cytat pochodzi z rozmowy z Anną Dym-

ną zamieszczonej w „Gazecie Wyborczej”

22 września 2004 roku].

Nie dało się ukryć, że obecni poeci byli

pod dużym wrażeniem interpretacji wła-

snych utworów. Nie spodziewali się, że

młodzi interpretatorzy tak pięknie oddadzą

myśli zawarte w ich poezji. Spotkanie

z twórcami dało też młodym ludziom nie-

powtarzalną okazję do zaprezentowania

się przed autorami i pochwalenia się wła-

snym talentem. Wydarzenie zachwyciło

zarówno uczestników Przeglądu, jak i ich

nauczycieli oraz obecnych poetów.

Wybór laureatów był niezwykle trudny.

Dlatego wszyscy uczniowie biorący udział

w Przeglądzie otrzymali nagrody książko-

we i podziękowania za uczestnictwo

w nim. Poeta Ryszard Mierzejewski ogła-

szając werdykt zaznaczył, że odbiór poe-

zji jest niezwykle subiektywny. Po ogło-

szeniu werdyktu role zostały odwrócone -

poezję czytali jej twórcy. I tym razem

obecni słuchali wierszy w wielkim skupie-

niu. Na zakończenie uroczystości ucznio-

wie zadawali poetom pytania dotyczące

ich twórczości i pasji tworzenia.

Wzorem roku poprzedniego Biblioteka

Pedagogiczna postanowiła kontynuować

też działania zmierzające do promowania

walorów własnego regionu. W związku

z tym wykorzystując powiatowy grant

oświatowy zorganizowano konkurs foto-

graficzno-literacki Znane i nieznane

miejsca powiatu dzierżoniowskiego

w obiektywie. Uczestnicy konkursu mieli

samodzielnie wykonać fotografię, ich zda-

niem atrakcji powiatu dzierżoniowskiego,

i stworzyć krótki jej opis podkreślający wa-

26

lory przedstawionego na fotografii miej-

sca, czy obiektu.

Do konkursu zgłosiło się 28 uczniów z 19

szkół powiatu dzierżoniowskiego. Celem

konkursu, oprócz rozbudzenia zaintere-

sowania własnym regionem, było rozwija-

nie wśród uczniów postaw twórczych,

kształtowanie ich wrażliwości artystycznej

oraz rozwijanie zainteresowań literackich.

Podczas uroczystej gali, która odbyła się

31 marca 2015 r. w Bibliotece, uczniowie

mieli możliwość zaprezentowania wyko-

nanej przez siebie fotografii. A opisując

przedstawione na niej miejsce, zachęcić

zebranych do odwiedzania znanych i nie-

znanych zakątków powiatu dzierżoniow-

skiego.

Miłym akcentem uroczystości było wystą-

pienie przewodniczącego jury pana Kazi-

mierza Janeczki – nauczyciela, publicysty,

fotografika. Przekazał on wiele interesują-

cych informacji na temat zasad fotografo-

wania oraz opowiedział o atrakcjach re-

gionu, z pewnością wartych uwiecznienia

na fotografii. Przybyli na uroczystość ucz-

niowie wraz z opiekunami słuchali wystą-

pienia z wielkim zainteresowaniem, mając

przy tym nadzieję, że nie tylko „robią

zdjęcia”, ale już profesjonalnie fotogra-

fują. Cenne zaś wskazówki dotyczące

zasad fotografowania z pewnością wyko-

rzystają w najbliższej przyszłości.

Konkurs przysporzył dużo radości uczest-

nikom. Nie lada problem miało jury z wy-

łonieniem najlepszej pracy. W czasie, gdy

jury rozpoczęło debatę nad werdyktem,

przybyli goście udali się do czytelni na

poczęstunek. Dodatkową

atrakcją była przygotowana

w Bibliotece ekspozycja ksią-

żek prezentujących walory

i atrakcje turystyczne powiatu

dzierżoniowskiego.

Konkurs fotograficzno-literacki 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

27

Po przerwie jury przyznało na-

grody i wyróżnienia za najlep-

sze fotografie i opisy literackie.

Wręczono każdemu uczestni-

kowi konkursu upominki ufun-

dowane przez Wydział Ochrony

Środowiska, Rozwoju i Promo-

cji Starostwa Powiatowego

w Dzierżoniowie oraz Urząd

Miasta w Dzierżoniowie.

Uwieńczeniem uroczystości

była wspólna fotografia wszyst-

kich uczestników konkursu. Wystawę pre-

zentowanych przez uczniów prac można

oglądać w Bibliotece Pedagogicznej

w Dzierżoniowie.

Kolejnym przedsięwzięciem z cyklu Pro-

mowanie przez poznanie było spotkanie

regionalnych poetów: Ryszarda Mierze-

jewskiego i Kazimierza Jasińskiego z

uczniami szkół podstawowych gimnazjal-

nych i ponadgimnazjalnych.

Wydarzenie odbyło się 16 kwietnia 2015 r.

i spotkało się z dużym zainteresowaniem

uczniów i opiekunów – cała sala była peł-

na gości. Zaproszeni poeci

czytali swoje wiersze, przy

czym prezentacja każde-

go utworu poprzedzona

była krótką wzmianką na

temat okoliczności jego

powstania. Przybyli na

uroczystość goście wysłu-

chali pięknych wierszy

prezentujących uroki ziemi

dzierżoniowskiej. Poeci opowiedzieli także

wiele ciekawostek związanych z historią i

geografią regionu.

Podczas tego spotkania swym talentem

poetyckim popisali się też uczniowie czy-

tając własne wiersze. Wzbudziło oczywi-

Spotkanie poetyckie 16.04.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

Prace konkursowe 31.03.2015 r. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Dzierżoniowie.

28

ście spore zaciekawienie i uznanie lokal-

nych poetów. Okazało się, że młodzież

jest bardzo wrażliwa na słowo. Spotkanie

poetyckie dostarczyło uczniom niezapo-

mnianej lekcji poezji, regionalizmu

i uświadomiło istnienie ponadczasowych

wartości. Całej imprezie towarzyszyła wy-

stawa pt. Książki z przeszłością prezen-

tująca unikatowe woluminy znajdujące się

w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej oraz

wystawa Zakładki do książek przedsta-

wiająca kolekcję ciekawych zakładek

z całego świata.

W związku z dużym zainteresowaniem

i licznym udziałem uczniów zarówno

w Przeglądzie Spektakl Słowa - piękne

czytanie, konkursie literacko-

fotograficznym Znane i nieznane miej-

sca powiatu dzierżoniowskiego

w obiektywie oraz spotkaniu poetyckim

planowane będą kolejne wydarzenia kul-

turalne, których nadrzędnym celem bę-

dzie promowanie własnego regionu.

Kontakt z autorem:

[email protected]

29

Lidia Soszyńska:

Witam. Dziękuję, że zechciała pani po-

dzielić się z naszymi czytelnikami wraże-

niami z wycieczki, która odbyła się

w dniach 29-30 maja 2015 r. do Warsza-

wy. Organizatorem tego wyjazdu było

Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich

z Oddziału Wrocławskiego w osobie pa-

ni Maryli Błażewskiej. Co zachęciło Panią

do tego wyjazdu?

Elżbieta Kortkowicz-Białowąs:

Uczestniczę w niemal wszystkich wy-

cieczkach organizowanych przez nasz

oddział SBP. Atmosfera wśród uczestni-

ków jest zawsze przesympatyczna. Jeż-

dżą z nami pracownicy wrocławskich bi-

bliotek. Do tego wyjazdu skłonił mnie inte-

resujący program, zwłaszcza możliwość

zwiedzenia nowego interaktywnego i mul-

timedialnego Muzeum POLIN.

Lidia Soszyńska:

Czym zainteresowało Państwa Naro-

dowe Archiwum Cyfrowe?


W NAC zapoznano nas z historią powsta-

nia tej instytucji oraz jej misją czyli digitali-

zacją dokumentacji elektronicznej, prze-

chowywaniem i udostępnianiem doku-

mentacji fotograficznej i audiowizualnej.

Omówiono najważniejsze zespoły i zbiory

fotografii w NAC i kwestię praw autorskich

fotografii. Pracownicy NAC poinformowali,

że wszystkie fotografie udostępniane

przez nich w Internecie można wykorzy-

stywać. Natomiast w przypadku pozosta-

łych zbiorów należy zwracać się do nich

z prośbą o udostępnienie. Archiwum nie

posiada własnej siedziby i z tego względu

wielu pracowników wykonuje swoją pracę

zdalnie z domu.

WYJAZD STUDYJNY

rozmowa z panią Elżbietą

Kortkowicz-Białowąs – uczestniczką

wycieczki do Warszawy

Lidia Soszyńska



Pedagogiczna

we Wrocławiu.


30

Lidia Soszyńska:

Wiem, że zwiedzała Pani Muzeum Histo-

rii Żydów Polskich POLIN. To bardzo

nowoczesne muzeum. Czy warto odwie-

dzić to miejsce?


Muzeum zwiedzaliśmy indywidualnie.

Można było wypożyczyć audioprzewod-

nik. Kolekcja zbiorów składa się z obiek-

tów o unikalnej wartości artystycznej i hi-

storycznej od osiemnastowiecznych dzieł

do prac współczesnych artystów.

Drugiego dnia wycieczki program przewi-

dywał wizytę w Muzeum Powstania

Warszawskiego. Zostało otwarte

w sześćdziesiątą rocznicę wybuchu Po-

wstania. Mieści się w dawnej elektrowni

tramwajowej, zabytku architektury prze-

mysłowej z początku XX w. u zbiegu ulic

Przyokopowej i Grzybowskiej na Woli.

Lidia Soszyńska:

Jakie wrażenia towarzyszyły oglądaniu

wystawy?


Muzeum zwiedzaliśmy oprowadzani przez

przewodnika. Trwało to ok. 2 godzin. Je-

stem pod wielkim wrażeniem zbiorów

i sposobu ich eksponowania. Obiecałam

sobie jeszcze kiedyś do niego powrócić.

Lidia Soszyńska:

A jak ocenia Pani komfort autokaru, hotel

i ogólnie organizację wyjazdu? Było bar-

dzo dużo czasu wolnego.


Dojazd, powrót i zakwaterowanie zapew-

niono nam na dobrym poziomie. Wyży-

wienie, poza śniadaniem w hotelu należa-

ło zorganizować we własnym zakresie.

Pierwszego dnia jadłyśmy obiad w Mu-

zeum POLIN. Dużo czasu wolnego moż-

na było przeznaczyć na spacery po mie-

ście, zwiedzanie innych ciekawych miejsc,

wyjście do teatru czy zakupy w stolicy.

Lidia Soszyńska:

Dziękuję za rozmowę!

Kontakt z autorem:

[email protected]

31

Początek nauki z wykorzystaniem aplikacji i stron internetowych, może być przydatny

zwłaszcza dla tych dzieci, które niechętnie podchodzą to prac stolikowych lub jeszcze sła-

bo się koncentrują na dłuższych zadaniach. Aplikacje i strony internetowe oczywiście nie

zastąpią tradycyjnej nauki, ale mogą ją wzbogacić i uatrakcyjnić.

Instalowanie aplikacji nie sprawia większego problemu - wystarczy, że z tabletu lub telefo-

nu wejdziemy na stronę Google Play i wyszukamy odpowiednią aplikację, a następnie klik-

niemy na przycisk instaluj.

Strony internetowe

Kiddoland http://kiddoland.pl/o-kiddoland – to projekt, który powstał z myślą o przedszko-

lakach (3-6 lat). Portal zawiera gry edukacyjne, dostosowane do wieku dzieci. Wszystkie

gry i zabawy opierają się na zasadzie EDUTAINMENT – dziecko miło spędza czas bawiąc

się i jednocześnie zdobywa wiedzę.

Alina Dyrek



Pedagogiczna

we Wrocławiu.


Ciekawą alternatywą dla początkowej nauki czytania i edukacji matematycznej dzieci w wieku przed-

szkolnym i wczesnoszkolnym są aplikacje na tablet lub telefon oraz strony internetowe wprowadzające

dzieci w świat liter i cyfr poprzez zabawę. Pozwalają one zacząć naukę czytania poprzez zabawę od pod-

staw – czyli od poznawania literek, przez sylabizowanie, zgadywanie wyrazów na pierwszą literę, a w koń-

cu czytanie całych wyrazów. Dziecko może w taki sposób poznawać cyfry, uczyć się dodawania i odej-

mowania, a także dzielenia.

APLIKACJE I STRONY INTERNETOWE

zawierające gry i zabawy edukacyjne

do nauki czytania i liczenia dla dzieci

32

W dziale sówki Mądrusi znaleźć można gry i zabawy edukacyjne wprowadzające w świat

literek i alfabetu. Dzieci mogą poznać alfabet, kolejność literek, a także przygotować się do

nauki czytania i pisania. Strona zawiera literowe układanki i gry – np. słowo na literkę, do-

pasowywanie małej i dużej literki, nauka alfabetu, wyszukiwanie literek na klawiaturze. Na

stronie głównej dzieci mogą też zagrać w gry matematyczne, gry dotyczące spostrzegaw-

czości i rozpoznawania kształtów.

Danonki Wirtualne Przedszkole http://www.danonki.pl/gry-dla-dzieci/

Strona zawiera zabawy tematyczne np. farma, świat zwierząt, ogródek itp., w których

można znaleźć gry dydaktyczne dotyczące liter, cyfr, liczenia, kolorowania, spostrzegaw-

czości i języka angielskiego. Znajdują się tu m.in. zabawy w których trzeba uzupełnić literki

w wyrazie, znaleźć słowo na literę, podzielić, dodawać i odejmować liczby, dopasowywać

wyrazy w języku angielskim do obrazków.

33

Lulek.tv http://www.lulek.tv/ Lulek.tv – to edukacyjne gry dla dzieci wspomagające rozwój

różnych rodzajów inteligencji.

Dział video zawiera m.in. naukę liter alfabetu i cyfr, literowanie wyrazów, liczenie w języku

angielskim i angielski alfabet, dodawanie do 10, 20. Dział gry zawiera 150 zabaw rozwija-

jących logiczne myślenie, wspomagają rozwój mowy i inteligencji. Nad poprawnością por-

talu pod kątem merytorycznych czuwa Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego.

34

Portal zawiera gry, które nauczyciel może wykorzystać podczas lekcji z edukacji wcze-

snoszkolnej, np. pracując z tablicą multimedialną.

Pisupisu http://pisupisu.pl/1/slowne-zabawy/sylaby-dla-najmlodszych

Portal zawiera gry edukacyjne dotyczące w łączenie wyrazów z sylab, słowa na literkę,

naukę pisania na klawiaturze, słowne zabawy, bajki i ćwiczenia z ortografii, gry na spo-

strzegawczość.

W celu otworzenia gier, należy kliknąć na postać dziecka. W portalu można znaleźć też

zadania do wydrukowania i ręcznego uzupełniania, np. liter alfabetu.

Matematyczne ZOO http://www.matzoo.pl/klasa1 – to serwis zawierający działania ma-

tematyczne, dostosowane do poziomu poszczególnych klas szkoły podstawowej 1-6. Por-

tal może być ciekawą pomocą dydaktyczną w edukacji matematycznej, zawiera zadania,

których forma może zainteresować uczniów.

35

Minusem strony są ukazujące się przy kilku grach reklamy, które trwają kilkadziesiąt se-

kund, zanim ukaże się zadanie.

Buliba.pl. http://www.buliba.pl/ zawiera różnego typu gry edukacyjne dla dzieci – układa-

nie wyrazów, dodawanie, gry na spostrzegawczość, gry o tematyce ekologicznej i przyrod-

niczej.

36

Aplikacje na tablet i telefon

Aplikacje te są często bezpłatne i w związku z tym nie zawsze jednak dobrze dopracowa-

ne. Na początku może być nam trudno odnaleźć się i wybrać potrzebną nam aplikację

w gąszczu innych. Dlatego też celem tego artykułu jest przedstawienie kilku wybranych

aplikacji do nauki czytania, przedstawienie ich zalet i wad.

Nauka czytania metodą sylabową

Aplikacja została pomyślana jako ciekawa pomoc dla rodziców pracujących razem z dziec-

kiem.

Zawiera naukę litera alfabetu przy pomocy fiszek. Każdą fiszkę można obrócić i pokazać

dziecku obrazek związany z daną literą alfabetu.

Dzięki aplikacji można nauczyć dziecko sylab. Nauka zaczyna się od samogłosek, następ-

nie dziecko uczy się spółgłosek – od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Wyrazy są opa-

trzone ilustracjami, ale powinny one być odsłaniane dopiero po poprawnym przeczytaniu

słowa.

37

Na dziecko, które opanowało już podstawy czeka pięć bajek do samodzielnego przeczyta-

nia.

Można podnieść stopień trudności wyłączając kolory sylab w słowach.

38

Świat liter https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.swiatliter&hl=pl

Gra do nauki litera alfabetu dla przedszkolaków. Zawiera gry, dzięki którym dziecko pozna

poszczególne litery, wyrazy zaczynające się od danej litery, ma możliwość spróbowania

pisania liter.

Puzzle dla dzieci – nauka liter

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.GalanteLabs.PuzzleLetters&hl=pl

Gra jest przeznaczona dla przedszkolaków – uczy liter podczas zabawy w układanie puzz-

li. Dziecko ma za zadanie złożyć z rozrzuconych puzzli literę, powiązaną z przedmiotem

zaczynającym się na daną literę. Po ułożeniu puzzli, lektor mówi dziecku co przedstawia

obrazek (np. M – mamut).

39

W menu ustawień można wybrać język odczytu i podpisu litery – polski lub angielski – apli-

kacja ta może więc stanowić pierwszy krok w nauce języka angielskiego. Puzzle można

dowolnie wybierać zmieniając obrazki strzałkami w rogach.

Proste słowa https://play.google.com/store/apps/details?id=com.baglajdev.prosteslowa

Aplikacja pozwala na oswojenie się dziecka z wyrazami

poprzez powiązaną z nimi formę graficzną. Dziecko ma

za zadanie wskazanie wyrazu lub obrazka związanego

z danym obrazem czy słowem. Kliknięcie w główny obra-

zek, bądź w główny wyraz skutkuje odtworzeniem wymo-

wy przez lektorkę.

40

Wygilgaj Literki – nauka liter w formie humorystycznej zabawy.

https://play.google.com/store/apps/details?id=com.SuperEduGames.WygilgajLiterki&hl=pl

Gra pozwala na zapoznanie się dzieci z literami w formie zabawy, ma pozytywnie nastra-

jać do nauki czytania. Dziecko odgaduje poszczególne litery - ma za zadanie łaskotać

wskazaną przez lektora literkę. Prawidłowe wskazanie liter jest nagradzane. Literki są czy-

tane w formie krótkiej, np: "G", nie "Gie", aby maksymalnie ułatwić dziecku późniejsze łą-

czenie literek w całe wyrazy.

Kontakt z autorem:

[email protected]

41

Poziom kształcenia:

Szkoła ponadgimnazjalna - klasa III

Czas trwania:

45 minut

Miejsce zajęć:

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu

Cele ogólne zajęć:

- przedstawienie informacji dotyczących egzaminu ustnego z języka polskiego

- przygotowanie do analizy poleceń i tworzenia wypowiedzi na ustnym egzaminie z języka

polskiego

Cele szczegółowe zajęć:

- uczeń zna nową procedurę egzaminu, kategorie pytań, sposób oceniania

- uczeń zna zasady tworzenia samodzielnej wypowiedzi na określony temat, zgodnej z

zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki

Pomoce dydaktyczne:

- prezentacja PowerPoint

USTNY EGZAMIN MATURALNY

Z JĘZYKA POLSKIEGO

scenariusz zajęć edukacyjnych dla uczniów

klas III szkół ponadgimnazjalnych

Urszula Tobolska



Pedagogiczna

we Wrocławiu.


Nowa formuła egzaminu maturalnego zaczęła obowiązywać od roku 2015. Jest konsekwencją sukcesyw-

nego wdrażania od roku szkolnego 2009/2010, na kolejnych etapach edukacji, nowej podstawy progra-

mowej kształcenia ogólnego.

42

Formy pracy:

- wykład

Przebieg zajęć

1. Etap wstępny – powitanie uczniów, przedstawienie tematu oraz celu zajęć (5 minut).

2. Etap główny – wykład z elementami pogadanki w oparciu o przygotowaną prezenta-

cję multimedialną (35 minut).

3. Etap końcowy – podsumowanie lekcji i pożegnanie uczniów (5 minut).

Opisanie nowej formuły ustnego egzaminu z języka polskiego

Zamiast dotychczasowej prezentacji maturalnej, zdający będzie odpowiadał na wybrane

losowo pytanie przygotowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Dla uczniów lice-

ów ogólnokształcących zaczęła obowiązywać od roku 2015 (uczniowie techników egzamin

maturalny w nowej formule będą zdawać po raz pierwszy w 2016 roku). Jest konsekwen-

cją wdrażania nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego od roku szkolnego

2009/2010, na kolejnych etapach edukacji (począwszy od gimnazjum).

Przedstawienie idei oraz celu wprowadzenia zmian

Uczeń w trakcie edukacji polonistycznej zdobywa określoną wiedzę na temat świata kultu-

ry i jego wybranych przejawów zostaje wyposażony w narzędzia analizy i interpretacji

różnorodnych tekstów kultury. Ustny egzamin z języka polskiego ma stanowić sprawdzenie

umiejętności tworzenia samodzielnej wypowiedzi ustnej na określony temat, zgodnej z

zasadami poprawności językowej, logiki i retoryki. Inspiracją do wypowiedzi jest tekst kul-

tury. Zadaniem maturzysty jest rozwinięcie i poszerzenie podanych w poleceniu wątków -

poprzez odwołanie się do innych, dowolnie wybranych tekstów kultury.

Przedstawienie strony formalnej egzaminu

Egzamin jest obowiązkowy. Wszyscy zdają go na jednakowym poziomie. Jest przeprowa-

dzany i oceniany przez przedmiotowe zespoły egzaminacyjne powołane w szkole, do któ-

rej uczęszczał absolwent.

Ogólne informacje dotyczące komisji egzaminacyjnej

Zespół przedmiotowy tworzą nauczyciele języka polskiego. Przynajmniej jeden nauczyciel

musi być zatrudniony w innej szkole. Członkiem zespołu może być także nauczyciel aka-

demicki posiadający przygotowanie z zakresu języka polskiego. Podczas egzaminu mogą

43

być obecni obserwatorzy np. ekspert okręgowej komisji egzaminacyjnej (nie ma on jednak

prawa głosu, nie może wpływać na ocenę).

Ogólne informacje dotyczące przebiegu egzaminu

� egzamin odbywa się według ustalonego harmonogramu

� należy mieć przy sobie dokument stwierdzający tożsamość z aktualnym zdjęciem,

do sali nie można wnieść żadnych urządzeń

� po wejściu losuje się zadanie egzaminacyjne zawierające tekst kultury oraz odno-

szące się do niego polecenie.

� podczas wystąpienia na sali znajduje się druga osoba, która przygotowuje się do

egzaminu

� pytania egzaminacyjne nie są wcześniej znane, na każdy dzień przewidziana jest

nowa pula pytań

� egzamin może być przeprowadzony z wykorzystaniem zadań/pytań w formie wydru-

ków albo z wykorzystaniem komputera (sala egzaminacyjna musi być odpowiednio

przygotowana)

� jeżeli egzamin przeprowadzany jest z użyciem komputera – losuje się kartkę z nu-

merem zadania oraz hasłem do pliku, jeżeli używane są wydruki, losuje się kartkę z

wydrukowanym poleceniem

� notatki można sporządzać na czystej kartce z pieczęcią szkoły, nie można notować

na wydrukach

Czas trwania egzaminu

Egzamin trwa około 30 minut i składa się z trzech części:

� przygotowanie wypowiedzi – 15 minut

� wypowiedź monologowa – około 10 minut

� rozmowa z egzaminatorami – około 5 minut

Przygotowanie wypowiedzi

� nie można korzystać ze słowników i innych pomocy

� osoba, która weszła wcześniej, może w tym czasie odpowiadać na własne pytanie

Wypowiedź monologowa

Powinna składać się z czterech części. Są to:

� wstęp – w którym następuje określenie problematyki

� teza

44

� uzasadnienie (argumentacja). W pierwszej kolejności należy odwołać się do tekstu

cytowanego w poleceniu

� wnioski – podsumowanie wypowiedzi

Wypowiedź nie może być przerywana przez zespół przedmiotowy – z wyjątkiem sytuacji,

kiedy upłynął czas. Można ją wygłosić w czasie krótszym niż 10 minut.

Rozmowa z zespołem przedmiotowym

Rozmowa może wyłącznie dotyczyć treści związanych z problemem określonym w zada-

niu, dołączonym tekstem kultury oraz zagadnieniami poruszonymi podczas wypowiedzi.

Członkowie zespołu mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia, zachęcać do pogłębienia wy-

branych aspektów wypowiedzi. Mogą używać zwrotów: czy mógłbyś…, oceń…, pomyśl

czy można…, co uzasadnia takie spojrzenie na ten utwór?... itp.

Kategorie pytań

Pytania podzielone są na trzy grupy, które obejmują:

� teksty literackie

� teksty językowe

� teksty ikoniczne

ZADANIA LITERACKIE

Mogą dotyczyć Użyte czasowniki operacyjne przy formułowa-

niu pytań

� problematyki społecznej i kulturowej

� wartości i wartościowania

� stylizacji i jej funkcji

� problemów etycznych

� zagadnień krytycznoliterackich

� bohatera i świata przedstawionego

� kontekstu historycznego

� motywu, symboliki itp.

� omów

� rozważ

� odpowiedz

� odwołaj się do….

45

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE LITERACKIM

Temat: Topos bohaterskiego umierania (ars bene moriendi) w literaturze. Omów znaczenie

tego motywu, odwołując się do przytoczonego wiersza Śmierć Pułkownika Adama Mickie-

wicza i do innych tekstów kultury.

Załączony tekst kultury: Adam Mickiewicz, Śmierć pułkownika

W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,

Rota strzelców stanęła zielona;

A u wrót stoi straż Pułkownika,

Tam w izdebce Pułkownik ich kona.

Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze,

Wódz to był wielkiej mocy i sławy,

Kiedy po nim lud prosty tak płacze

I o zdrowie tak pyta ciekawy.

Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,

Konia w każdej sławnego potrzebie;

Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,

Kazał przywieść do izby - do siebie.

Kazał przynieść swój mundur strzelecki,

Swój kordelas i pas, i ładunki;

Stary żołnierz - on chce jak Czarniecki.

Umierając, swe żegnać rynsztunki.

A gdy konia już z izby wywiedli,

Potem do niej wszedł ksiądz z Panem Bogiem;

I żołnierze od żalu pobledli.

A lud modlił się klęcząc przed progiem.

Nawet starzy Kościuszki żołnierze,

Tyle krwi swej i cudzej wylali,

Łzy ni jednej - a teraz płakali

I mówili z księżami pacierze.

Z rannym świtem dzwoniono w kaplicy;

Już przed chatą nie było żołnierza,

Bo już Moskal był w tej okolicy.

Przyszedł lud widzieć zwłoki rycerza,

Na pastuszym tapczanie on leży -

W ręku krzyż, w głowach siodło i burka,

A u boku kordelas, dwururka.

Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,

Jakie piękne dziewicze ma lica?

Jaką pierś? - Ach, to była dziewica,

To Litwinka, dziewica-bohater,

Wódz Powstańców - Emilija Plater!

Przykładowa realizacja tematu

Wstęp

Śmierć jest naturalnym zakończeniem życia człowieka. Zdarza się, że człowiek sam decy-

duje o tym okresie swojego życia, wybierając śmierć samobójczą lub poświęcając swoje

życie w celu ratowania innej jednostki. Literatura ujmuje śmierć jako znaczący element

kończący ludzką egzystencję. Są różne postawy wobec śmierci. Od sensu, jaki nadaje się

własnemu życiu, zależy sens śmierci.

46

Teza

W swojej wypowiedzi skupię się na skutkach dobrej śmierci, czyli na tym, co po niej zosta-

je.

Heroiczna śmierć poszczególnych postaci sprzyja bowiem zachowaniu ich pamięci,

nadając ich śmierci stygmat dobrego umierania.

Uzasadnienie do dołączonego tekstu kultury

Mickiewicz przedstawia scenę śmierci tajemniczego Pułkownika. Przedstawiono rytuał, jaki

zwykli odprawiać wodzowie, czując zbliżającą się śmierć (pożegnanie z własnym koniem,

najwierniejszym towarzyszem radości i niedoli). Umierający Pułkownik każe przynieść so-

bie również swój rynsztunek wojenny, by umrzeć jak prawdziwy żołnierz. Pod postacią

głównego bohatera kryje się… kobieta. To postać autentyczna Emilia Plater. Walczyła

w męskim przebraniu w powstaniu listopadowym. Stała się symbolem bohaterstwa kobiet

walczących o niepodległość Polski. W utworze poeta buduje nastrojowy i wzruszający ob-

raz śmierci Emilii Plater. W tekście pojawiają się wyraziste epitety, porównanie spełniające

funkcję gloryfikującą jej czyn (wielka moc, wielka sława).

Uzasadnienie do wybranego tekstu kultury

W Pieśni o Rolandzie śmierć Rolanda, francuskiego rycerza, jest wyidealizowana i cele-

browana. Rycerz średniowieczny żegna się z życiem w sposób pełen symbolicznych ge-

stów i czynów przesyconych patosem. Jego śmierć jest ukoronowaniem rycerskiego ko-

deksu. W utworze mamy do czynienia ze swoistą teatralizacją jego śmierci. Cały czas bo-

hater zachowuje się jak wzór średniowiecznego rycerza. Do końca dba, by był przy nim

jego miecz oraz róg, symbol dowódcy. Te najdroższe mu przedmioty przykrywa własnym

ciałem. Próbuje zniszczyć nawet swój miecz, by nie dostał się w ręce wroga.

Śmierć Michała Wołodyjowskiego również wzorowana jest na obrazie heroicznego umie-

rania. W literackim opisie można znaleźć oznaki rycerskości – honoru rycerza. Bohater

niezłomnie broni twierdzy, nie waha się popełnić samobójstwa, aby wypełnić złożone ślu-

by. Śmierć jest zamierzoną decyzją rycerza, świadomego ogromu cierpień, jakie przyspo-

rzy najbliższym (żonie Basi). Jest to śmierć celowa – rozwiązanie, którego nie chciał, lecz

nie wahał się wypełnić.

47

Wnioski

Współcześnie obraz śmierci stał się jednym z trywializowanych tematów (przez filmy i gry

komputerowe). Jest tematem, wokół którego budowane są doniesienia codziennych gazet.

Taka śmierć nie skłania do refleksji, ma oszałamiać. Pozbawiona sensu i zdehumanizowa-

na, przekreśla wartość życia. Są też jednak przykłady poświęcania się – oddawania wła-

snego życia do ratowania innego istnienia. Śmierć jako zakończenie życia ziemskiego po-

zostawia po nas ślad. Każdy z nas zatem może w pewnym stopniu decydować o tym,

w jaki sposób zapamiętają nas potomni. I wcale nie musi to być dosłownie spektakularna

śmierć, raczej chodzi o zachowanie w potomnych pamięci o nas samych jako osób do-

chowujących wierności swym ideałom.

Przykłady innych zadań literackich

1. Jakie recepty na szczęśliwe życie można znaleźć w tekstach kultury? Odpowiedz,

odwołując się do Pieśni IX Jana Kochanowskiego oraz innych tekstów kultury.

2. Czy szlachetne intencje mogą usprawiedliwić nieetyczne postępowanie? Rozważ

problem, odwołując się do podanego fragmentu Dziadów części III Adama Mickiewi-

cza, całego utworu oraz innego tekstu kultury.

3. Jakie postawy ludzie mogą przyjmować wobec wojny? Odpowiedz, odwołując się do

fragmentu Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego oraz do

innych tekstów kultury.

ZADANIA JĘZYKOWE


niu pytań

� wyjątkowości mowy ludzkiej

� przemian języka i komunikacji

� odmian polszczyzny

� stylizacji językowej

� funkcji tekstu

� etyki języka itp.

� omów

� rozważ

� odpowiedz

� uzasadnij

� odwołaj się do….

48

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE JĘZYKOWYM

Temat: Jakimi środkami językowymi można pełniej wyrazić określoną treść i zbliżyć czytel-

nika do epoki, której dotyczy fabuła utworu? Omów na przykładzie fragmentu jednej z no-

wel Kazimiera Przerwy-Tetmajera Na skalnym Podhalu i wybranych przykładach.

Tekstem załączonym do zadania może być: utwór literacki, artykuł prasowy, wywiad, frag-

ment tekstu naukowego lub popularnonaukowego. Inne teksty kultury, które można wyko-

rzystać to: film, reklama, kabaret, tekst internetowy, instrukcja itp.

Załączony tekst kultury: Kazimierz Przerwa Tetmajer, Na skalnym Podhalu

O BARTKU GRONIKOWSKIM RAUBSZYCU

Miał Bartek Gronikowski z Bukowiny "swoje" dziesięcioro przykazania, hoć ik ta tak do znaku nie

było dziesieńć. Ja jest twój las, cobyś po mnie hodzieł, ka ci sie fce. Nie bees wołał leśnego nadaremno,

ba go zaras śrutem po kolanak. Pamiętaj, cobyś nigda przez dźwierza du domu nie prziseł.Nie poządaj ani

scygła, ani wilgi, ani mysikrólika z cudzego lasa, ba jino to, co sie na plecy biere. Rabsicuj. ale tak, coby

cie nie hycili. A oprócz tego wiele on miał porzekadeł - i tak: Na swoim nabij - na cudzym zabij. W cudzym

lesie strzelić - w hałupie sie dzielić.Z hałupiny w worcek zarno - do hałupy z tęgom sarnom. Nie tego

dźwierz, co go licy - jino tego, komu kwicy. Telo baba, co i dźwierz - jino, ka trza, dobrze mierz - - i wiele

podobnych. Inni strzelcy się też od niego tych przysłów uczyli i tak sława jego nie tylko jako myśliwego, ale

i jako poety rosła.

Bartek Gronikowski urodzony to był rabsic, czyli kłusownik. Nieduży, suchy, lekki, lotny jak ptak,

gibki jak pstrąg, chytry jak lis, a zażarty do zwierzyny jak ryś. Nawet podobny on był do rysia z ruchów

kocich, bo kiedy choćby po gościńcu na jarmark szedł, to tak lekko, jakby się bał stąpaniem co spłoszyć, a

oczy, co mu bystro na wsze strony latały, widziały, zdawało się, w gąszcz leśny na trzysta sążni.

Nic Bartek poza strzeleckom robotom nie chciał znać, chyba z musu. Wiosna, lato, jesień, zima - co tylko

mógł czasu wolnego od gospodarstwa dopaść, było co strzału warte czy nie było - hybaj do lasa z flintom!

Czasem go i dwa. i trzy tygodnie baba w domu nie oglądała.

Ale choć koziarz był tęgi, najlepiej on lubił po lesie gazdować za sarnami, za zającem, za lisem. -

W turniak wesoło, ale widno - mawiał. Dopiero w las kiedy się zaszył - tam jego życie, uciecha.

Każde zioło znał, każdy gatunek mchu, a lasy od Trsztyny na Orawie po Kiezmark na Spiżu, od

Gewontu po Gorce nowotarskie. Już on tam nigdzie nie zginął. Taki węch miał do lasu jak wilk albo i pies.

Wyplątał się wszędy.

A las to był, las!

Drzewa rosły z drzew, smreki, jodły, buki, jawory, a pomiędzy tym maliny dzikie, głogi, jeżyny, plą-

49

towiska wybujałe, w których się usidlić było można, zagrząść w zbutwjelinie, zdławić się w zwikłanych,

ugibających się, a prężnych pręciach, gałęziach, konarach, choinach, które się uginały pod naciskiem, ale

nie dały rozerwać, tylko chwytały w elastyczne sploty, wkręcały w siebie i otaczały jak węże duszące.

Tam było życie Bartka Gronikowskiego, tam jego uciecha!


Wstęp

W literaturze autorzy często stosują różnego rodzaju stylizacje językowe, mające na celu

przybliżenie czytelnikom charakteru środowiska i epoki, w której toczy się fabuła utworu.

Odpowiednio dobrane przez autora środki językowe wykazują cechy charakterystyczne dla

stylu innego niż ten, który jest właściwy samemu autorowi.

Celem archaizacji jest zbliżenie czytelników do epoki, której dotyczy fabuła utworu, a także

wywołanie odpowiedniego nastroju. Stylizację archaiczną osiągają autorzy głównie przez

wprowadzanie dawnego słownictwa, a ponadto przez stosowanie dawnych form składnio-

wych. Użycie przez autorów stylizacji archaicznej widać najpełniej w partiach dialogowych.

Teza

Stylizacje językowe pomagają twórcy uwiarygodnić bohaterów świata przedstawionego

oraz oddać cechy epoki historycznej i cechy środowiskowe.

Uzasadnienie do tekstu załączonego

Bohaterem gawędy „O Bartku Gronikowskim raubszycu” Kazimierza Przerwy Tetmajera

jest góral o imieniu Bartek. Tytułowy bohater, inaczej niż inni górale woli przebywać w le-

sie, zamiast chodzić po górach.Tetmajer używa stylizacji gwarowej, tj. takich słów, aby cały

tekst był traktowany jako autentyczne opowiadanie górala. Inspiracją do jego napisania

były opowieści góralskiego gawędziarza - Sabały. Poeta wykorzystał opowiadane przez

niego historie. Użyta przez poetę stylizacja gwarowa nie przeszkadza w rozumieniu tekstu,

który jest zrozumiały dla przeciętnego czytelnika.


Zastosowanie dialektu w powieści „Chłopi” Władysława Reymonta dotyczy zarówno dialo-

gów bohaterów chłopskich, jak i narracji, przy czym większe użycie form gwarowych ob-

serwujemy w dialogach. Dużo elementów gwarowych pojawia się w opowiadaniach narra-

tora-gawędziarza, który przedstawia życie mieszkańców wsi, oddając autentyczność epoki

i środowiska.

50


Stylizacja językowa Trylogii Henryka Sienkiewicza oparta została na polszczyźnie XVII-

wiecznej. Dzięki wprowadzeniu archaizmów autor idealnie odtworzył atmosferę przedsta-

wionej epoki. Wprowadził też do swych powieści cechy słownictwa charakterystyczne dla

określonego środowiska. Mowa Zagłoby obok funkcji realistycznej pełni też funkcję humo-

rystyczną.

Wnioski

W literaturze polskiej rozkwit stylizacji językowej przypada na wiek XIX. Problem archaiza-

cji języka nabrał znaczenia wraz z rozwojem powieści historycznej i wzrostem tendencji

realistycznych w literaturze.

Przykłady innych zadań językowych

1. Wyrazy modne i zapożyczenia – wzbogacają czy zubożają język polski? Rozważ,

odwołując się do wypowiedzi Jana Miodka i innych tekstów kultury. (Miodek, Jan.

Słowo jest w człowieku. Wrocław 2007, s. 84-85).

2. Na czym polega wyjątkowość mowy ludzkiej? Omów zagadnienie, odwołując się do

przytoczonego fragmentu, wybranego tekstu kultury i własnych doświadczeń komu-

nikacyjnych. (Szymborski, Krzysztof. Zagadka „Polityka” 2012, nr 11, s.8-9).

3. Oceń trafność poglądu, zgodnie z którym człowiek początku XXI wieku jest analfa-

betą emocjonalnym i nie potrafi mówić o uczuciach. W uzasadnieniu odwołaj się do

podanego fragmentu, do innego tekstu kultury i o własnych doświadczeń komunika-

cyjnych. (Kita, Małgorzata. Szeptem albo wcale : o wyznawaniu miłości. Katowice

2007, s. 56-57.

4. Jak za pomocą środków językowych można oddać grozę wojny? Omów zagadnie-

nie, odwołując się do podanego tekstu i innych tekstów kultury. (Białoszewski, Miron.

Pamiętnik z powstania warszawskiego. Warszawa 1971, s. 31-32).

51

ZADANIA IKONICZNE


niu pytań

� problematyki społecznej i kulturowej

� wartości i wartościowania

� kontekstu historycznego

� motywu, symboliki itp.

� omów

� rozważ

� porównaj

� odwołaj się do…

Tekstem wykorzystanym w zadaniu może być – dzieło malarskie, rzeźba, plakat, fotogra-

fia, architektura, grafika, itp.

PRZYKŁAD ZADANIA OPARTEGO NA TEKŚCIE IKONICZNYM

Jakie dowody dawnej świetności narodu polskiego odczytujesz na plakacie zapowiadają-

cym spektakl „Pan Tadeusz czyli Ostatni Zajazd na Litwie”. Omów zagadnienie, wykorzy-

stując znajomość epopei narodowej Pan Tadeusz Adama Mickiewicza.

Uwaga! Plakat można zobaczyć na stronie http://culture.pl/pl/wydarzenie/pan-tadeusz-czyli-ostatni-zajazd-

na-litwie-w-glab-duszy-narodu. Zdjęcie plakatu nie może zostać umieszczone w tym opracowaniu i rozpo-

wszechniane ze względu na brak odpowiedniej licencji do niego.


Wstęp

Treść dzieła nawiązuje do polskiej tradycji i do ważnych wydarzeń w dziejach Polski, dzięki

czemu można określić je jako skarbnicę polskości.

Teza

Poeta odwołując się w epopei do czasów świetności Polski i ukazując bogate tło obycza-

jowe, napełnia serca Polaków nadzieją i optymizmem.

Uzasadnienie

Pan Tadeusz powstał w okresie niezwykle trudnym dla Polaków: Polska znajdowała się

pod zaborami, a upadek powstania listopadowego sprawił, że Polacy stracili nadzieję na

odzyskanie niepodległości. Utwór jest doskonałym źródłem polskiej obyczajowości, kultury

i zwyczajów społeczeństwa polskiego z początków XIX wieku. Soplicowo jest skarbcem

52

Źródło: Rzeźba "Krzesło" przy ul. Rzeźniczej we Wro-

cławiu. Autor: Siliesiac. Zdjęcie dostępne Creative

Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported license.

Dostępny na www:

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krzes%C5%82

o_ul._Rze%C5%BAnicza.jpg

polskiego dziedzictwa historycznego, narodowych symboli i polskiej tradycji. Treść dzieła

nawiązuje do ważnych wydarzeń w dziejach Polski (wyprawa wojsk Napoleona Bonaparte

na Rosję i wiążących się z nią nadziei narodowo-wyzwoleńczych.

Wnioski

Adam Mickiewicz stworzył epopeję narodową, przybliżając świat polskiej szlachty, jej zwy-

czaje, obyczaje i miłość do ojczyzny. Dzieło określane jest mianem epopei narodowej, co

świadczy o jego wadze i wartości dla polskiej kultury. Dzięki tym cechom można uznać

Pana Tadeusza za skarbnicę polskości i świadectwo świetności Polski. Autor pragnął po-

wrócić do mitologii dzieciństwa, wskrzesić czasy, kiedy Polska szlachecka żyła nadzieją

odzyskania niepodległości u boku armii napoleońskiej.

Przykłady innych zadań ikonicznych

� Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ problem, odwołu-

jąc się do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich.

53

Źródło: Józef Chełmoński (1849–1914). Zdjęcie dostępne na licencji CC0 Public Domain. Dostępny na www: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Che%C5%82mo%C5%84ski_Storks.jpg

� Czemu służą przedstawienia przyrody w tekstach kultury? Omów zagadnienie, od-

wołując się do obrazu Bociany Józefa Chełmońskiego oraz wybranych utworów lite-

r

a

c

k

i

c

h

.

Lektury obowiązkowe wymagane na egzaminie (tzw. lektury „z gwiazdką”)

Gimnazjum

• Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Tren V, Tren VII, Tren VIII

• Jan Ignacy Krasicki – wybrane bajki

• Aleksander Fredro – Zemsta

• Adam Mickiewicz – Dziady cz II

• Henryk Sienkiewicz - wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop)

• Szkoła ponadgimnazjalna

• Bogurodzica

• Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum), psalmy

• Adam Mickiewicz - Dziady cz. III oraz Pan Tadeusz

• Bolesław Prus – Lalka

54

• Stanisław Wyspiański – Wesele

• Bruno Schulz – wybrane opowiadanie

• Witold Gombrowicz – Ferdydurke (całość lub fragment)

Lektury obowiązkowe, nieobowiązkowe oraz inne teksty kultury

Znajomość lektur „z gwiazdką” jest absolutnie konieczna. Na egzaminie mogą pojawić się

bardzo szczegółowe pytania dotyczące treści, losów bohaterów, wydarzeń czy kontekstów.

Dodatkowo nauczyciele wybierają określoną liczbę tytułów z listy lektur nieobowiązkowych

i omawiają je pod kątem zagadnień wymaganych na maturze. Oprócz tekstów literackich

należy znać inne teksty kultury (filmy, spektakle teatralne, dzieła malarskie, rzeźbiarskie i

inne)

PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI DLA UCZNIA

Zaplanuj wystąpienie

- porządek wypowiedzi musi być wyraźnie zasygnalizowany

- ciekawy wstęp przyciągnie uwagę

- podsumowanie, jako ostatnia część wypowiedzi, zostanie najlepiej zapamiętane. Musi

być dopracowane

Przeczytaj tekst polecenia i zanalizuj je

- sprawdź czy należy odwołać się do podanego fragmentu czy też do całego utworu dane-

go autora

- ustal do jakich innych tekstów kultury należy się odwołać czy została określona ich liczba

Przeczytaj tekst źródłowy (załączony)

- określ jego problematykę

- znajdź właściwy kontekst (historycznoliteracki, tematyczny, polemiczny)

- poszukaj miejsc znaczących, wypisz ważne pojęcia

- wyszukaj z tekstu jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformułowania tezy

Odwołaj do innych tekstów kultury i tematów, które łączą się z tematem wypowiedzi

- znajdź odpowiednie argumenty, przykłady w innych tekstach kultury

- zrób notatki (tylko najważniejsze informacje, uporządkowanie wypowiedzi w logiczny

sposób). Pamiętaj, że przygotowanie wypowiedzi trwa tylko 15 minut.

55

WSKAZÓWKI DO FORMUŁOWANIA TEZY

Teza jest zdaniem twierdzącym, w którym zajmujesz określoną postawę wobec tematu i

masz świadomość, że jej słuszność zdołasz potwierdzić argumentami.

Teza pokazuje sposób rozumowania, styl myślenia autora.

Teza to nie to samo co temat pracy.

Wyszukaj z tekstu załączonego jak najwięcej informacji - będą one potrzebne do sformu-

łowania tezy

Pamiętaj!

Założenie, które staje się treścią tezy, należy udowodnić odpowiednią argumentacją,

Poprawna i niepoprawna teza (tekst literacki)

Pytanie: Jak w tekstach kultury ukazywane są wartości utracone? Omów zagadnienie na

podstawie fraszki „Na zdrowie” Jana Kochanowskiego i wybranych tekstów kultury.

Niepoprawna teza Poprawna teza

Teksty kultury prezentują wzorce postępowania

(wartości) człowieka.

Dopiero strata wartości powoduje, że człowiek za-

czyna uświadamiać sobie ich znaczenie.

Poprawna i niepoprawna teza (tekst ikoniczny)

Pytanie: Jakie funkcje mogą pełnić przedmioty w życiu człowieka? Rozważ, odwołując się

do Krzesła Tadeusza Kantora oraz wybranych tekstów literackich.

Niepoprawna teza Poprawna teza

Przedmioty pełnią ważne funkcje

w życiu.

Przedmioty, tak samo jak otaczająca nas prze-

strzeń fizyczna, mogą wspomagać albo utrudniać

nasze funkcjonowanie.

56

Tworzenie argumentów do wybranego tekstu

Na kartce zapisz skróty myślowe Przed komisją ułóż pełną wypowiedź

Niechcic – utrata ziemi – represje carskie Bogumił Niechcic po utracie majątku na skutek

represji rządu carskiego nie potrafił zerwać silnych

związków łączących go z ziemią. I nawet kiedy go

pozbawiono majątku, zatrudnił się u bogatych oby-

wateli, ponieważ sama praca na roli dawała mu

radość i satysfakcję.

Tworzenie argumentów do wybranego tekstu


cenna wartość, przywiązanie - stan posiadania lub

pamiątka - wywoływanie skojarzeń - część życia

Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lu-

dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla

nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pa-

miątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektó-

re z nich stanowią nieodłączną część życia czło-

wieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marze-

nia.

W podsumowaniu


dewaluacja wartości (Dekalog) Wiek XX za przyczyną dwóch wojen światowych

przyniósł dewaluację wartości zebranych w Deka-

logu. Człowiek aby odzyskać pełnię człowieczeń-

stwa, podjął próby odbudowania swego wewnętrz-

nego życia poprzez szukanie utraconych wartości.

Odnajdywał je w religii i w innych ludziach, którzy

nie ulegli moralnej degradacji.

57

W podsumowaniu


pamięć o czymś ważnym

zmieniamy siebie

Przedmioty stanowią dla ludzi cenną wartość. Lu-

dzie bardzo przywiązują się do rzeczy, które są dla

nich potwierdzeniem stanu posiadania bądź pa-

miątką. Wywołują skojarzenia z przeszłości. Niektó-

re z nich stanowią nieodłączną część życia czło-

wieka, inne jedynie przedstawiają jakieś ich marze-

nia.

WSKAZÓWKI DO WYPOWIEDZI

� pamiętaj, że aspekt stylistyczny jest również oceniany (stosowność, jasność, po-

prawność, ozdobność, urozmaicona składnia)

� unikaj modnych wyrażeń, pojawiających się w mediach

� unikaj zbitek wyrazowych typu: Jako przykład podam przykład…

� nie buduj zbyt długich zdań, które skomplikują wyartykułowanie myśli

� nie stosuj niedookreśloności typu: jakiś, być może, jakby itp.

� korzystaj z synonimów, by uniknąć powtórek słownych

� staraj się nie stosować wyrazów potocznych, wyrazów z życia codziennego, nie

używaj też słów zbyt pompatycznych i sztucznych

� pamiętaj, że jesteś świadomym użytkownikiem języka

� utrzymuj wzrokowy kontakt z egzaminatorami (dobre wrażenie)

� możesz (ale nie musisz) wykorzystać środki retoryczne np. :

� Moim zdaniem…, Zacznę od…, Przejdę teraz do…, To jednak nie wyczerpuje za-

gadnienia…, Podsumowując te rozważania, chciałabym…

W swojej wypowiedzi skupię się…

58

OCENIANIE

� Oceniania jest wypowiedź monologowa oraz udział w rozmowie z członkami zespołu

egzaminacyjnego

� Wynik egzaminu jest znany tego samego dnia

� Maksymalna ocena - 40 punktów

� Warunkiem zaliczenia egzaminu jest uzyskanie minimum 30%, czyli 12 punktów

� Na egzaminie ustnym oceniana jest samodzielność, która powinna ujawniać się:

- w zrozumieniu tematu i podanego w nim zagadnienia

- w interpretacji tekstu

- w skomponowaniu i wygłoszeniu wypowiedzi

- w uczestniczeniu w rozmowie z komisją

� Komisja nie porównuje wypowiedzi z wypowiedzią innego ucznia, bowiem każda

wypowiedź jest traktowana przez egzaminatorów osobno

Punktacja

� Podczas oceniania brane są pod uwagę następujące elementy:

� Aspekt merytoryczny (treściowy) wypowiedzi monologowej - 40% - 16 punktów

� Aspekt formalny (organizacja wypowiedzi monologowej) - 20% - 8 punktów

� Język i styl wypowiedzi monologowej i dialogowej - 20% - 8 punktów

� Wypowiedź dialogowa - 20% - 8 punktów

Aspekt merytoryczny

Biorąc po uwagę aspekt merytoryczny wypowiedzi komisja zwraca uwagę na elementy,

jak:

- realizacja wypowiedzi

- zgodność wypowiedzi z poleceniem

- stopień realizacji polecenia

- jakość realizacji polecenia

- poprawność rzeczowa i terminologiczna

- maksymalna ocena za wartość merytoryczną – 16 punktów

- jeśli wypowiedź nie jest wypowiedzią egzaminacyjną lub jest niezgodna z poleceniem –

59

0 punktów

- jeśli zdający nie otrzyma punktów za wartość merytoryczną wypowiedzi monologowej, nie

otrzymuje też punktów za organizację wypowiedzi monologowej oraz za styl i język

(tj. za dalsze części składowe wypowiedzi monologowej)

- komisja może przydzielić punkty tylko za rozmowę

Aspekt formalny

- maksymalna ocena – 8 punktów

- sprawdzane jest czy wypowiedź jako całość jest zorganizowana, czy też są jakieś zabu-

rzenia (brak uporządkowania) w całościowej organizacji wypowiedzi

Język i styl wypowiedzi


- styl stosowny - jeśli dobór środków językowych jest adekwatny do tematu i intencji wypo-

wiedzi oraz odmiany mówionej

- styl częściowo stosowny - gdy zdający łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu,

np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje charakterystyczne dla stylu potoczne-

go, nieoficjalnego

- styl niestosowny - jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy

Wypowiedź dialogowa


- wypowiedź w pełni adekwatna - wypowiedź skupiona na zagadnieniu sformułowanym

przez członka zespołu przedmiotowego

- wypowiedź częściowo adekwatna - odbiega we fragmentach od zagadnienia sformuło-

wanego przez członka zespołu przedmiotowego

- wypowiedź nieadekwatna - wypowiedź nie na temat

Podczas przygotowań do ustnego egzaminu z języka polskiego należy koniecznie:

- ciągle poszerzać wiedzę z zakresu historii, teorii literatury oraz nauki o języku

- bardzo dobrze znać treść lektur obowiązkowych

- ćwiczyć sporządzanie krótkich notatek

60

- ćwiczyć budowanie tezy

- tworzyć przykładowe wypowiedzi po każdej omówionej partii materiału

- gromadzić powiązane informacje (motywy, typ bohatera, sposób działania, wartości, itp.)

Pomocne umiejętności

- konstruowanie własnych sądów

- orientacja w problemach kultury, literatury, języka

- twórcze myślenie

- dojrzałość intelektualna

3. Etap końcowy – Krótkie podsumowanie, pożegnanie uczniów – (5 minut)

Do zakończenia zajęć można wykorzystać słowa Jima Rohna – amerykańskiego przedsię-

biorcy i pisarza:

Standardowa edukacja zapewni ci przeżycie. Samokształcenie – fortunę.

Kontakt z autorem:

[email protected]

61

W 1954 roku Biblioteka została przenie-

siona do Trzebnicy. Kierownikiem został

p. Zenon Danelski. Od 1957 roku siedzibą

Biblioteki była Szkoła Podstawowa nr 1.

Kierownictwo powierzono emerytowanej

nauczycielce p. Zofii Gomułkiewicz. Funk-

cję tę pełniła do 1972 roku.

W 1959 roku placówka uzyskała status

Pedagogicznej Biblioteki Powiatowej.

w tym samym roku włączono do niej księ-

gozbiór Związku Nauczycielstwa Polskie-

go.

W 1969 roku przeniesiona została do bu-

dynku Szkoły Podstawowej nr 3.

Od początku swego istnienia Biblioteka

Pedagogiczna w Trzebnicy miała sprecy-

zowany profil gromadzenia księgozbioru:

pedagogika i kierunki jej pokrewne,

w niewielkim tylko zakresie poszerzony

o literaturę piękną czy podręczniki aka-

demickie z innych dziedzin wiedzy.

Początkowo z Biblioteki korzystali wyłącz-

nie nauczyciele. W miarę upływu czasu

zaczęli korzystać z niej studenci, ucznio-

wie szkół średnich, a także podnoszący

swoje kwalifikacje przedstawiciele róż-

nych grup zawodowych.

W 1973 roku palcówka została na krótko

przeniesiona do Ratusza. Tam warunki

lokalowe były ciągle niewystarczające.

z uwagi na to w 1975 roku przeniesiono

bibliotekę do bardziej przestronnych po-

mieszczeń Biblioteki Miejskiej. W tym

czasie funkcje kierownicze pełnili: Edward

Walaszek (1972), Władysław Zwierz-

BIBLIOTEKA PEDAGOGICZNA

W TRZEBNICY

kalendarium wydarzeń

Sebastian

Węgrzynowski


PODM-P Biblioteka

Pedagogiczna

w Trzebnicy

WSPOMNIENIE

Biblioteka Pedagogiczna powstała w 1953 roku przy Liceum Wychowawczyń Przedszkoli w Obornikach

Śląskich. Kierownikiem placówki był p. Miziak. Księgozbiór Biblioteki liczył początkowo 600 woluminów.

Nowo powołana placówka miała służyć pomocą nauczycielom, przygotowującym się do prowadzenia lek-

cyjnych lekcji. Stanowiła także swego rodzaju wsparcie w ich doskonaleniu zawodowym

62

chowski (1973-1977), Zofia Gardjan

(1977-1981).

W 1977 roku Biblioteka Pedagogiczna

w Trzebnicy została włączona do Woje-

wódzkiej Biblioteki Województwa Wro-

cławskiego i Miasta Wrocławia, stając się

jej filią. Tak było do roku 2000, kiedy to

jako samodzielna jednostka, uchwałą Ra-

dy Powiatu Trzebnickiego, została włą-

czona w strukturę Powiatowego Ośrodka

Doradztwa Metodyczno-Programowego.

Nb. działalność POPDM-P w Trzebnicy

została zawieszona na 3 lata, ponownie

wznowiona z dn.1 lipca 2011 r.

W międzyczasie Biblioteka zmieniła jesz-

cze raz swoją siedzibę. Od 1991 roku do

czerwca 2014 r. mieściła się w budynku

przy ulicy Wrocławskiej 10. Zmieniała się

również obsada na sta-

nowisku kierownika.

w latach 1981-1982

funkcję tę pełnił Woj-

ciech Kowalski, a od

1982 do 2007 Lucyna

Kowalska. W 2007 roku

funkcje kierownika Bi-

blioteki powierzono Ce-

cylii Śmieszkowskiej.

Dzięki zaangażowaniu pracowników pla-

cówka stale się rozwija, nie tylko w sensie

powiększania zbiorów, ale również wy-

zwań, które przynosi postęp technolo-

giczny oraz wciąż rosnące oczekiwania

użytkowników. Od 2000 roku wraz z Dol-

nośląską Biblioteką Pedagogiczną współ-

tworzy Dolnośląski System Informacji

Edukacyjnej, budując wraz z nią katalog

centralny dostępny on-line.

W 2002 roku rozpoczęto prace nad kom-

puteryzacją placówki. W grudniu 2008 ro-

ku została uruchomiona wypożyczalnia

elektroniczna.

Od roku szkolnego 2014/2015 Biblioteka

Pedagogiczna w Trzebnicy funkcjonuje

w nowej siedzibie. 10 października 2014 r.

odbyło się uroczyste otwarcie i oddanie

Symboliczne przecięcie wstęgi - początkiem oficjalnego otwarcia Powiatowego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-Programowego w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.

63

do użytku nowych pomieszczeń Powia-

towego Ośrodka Doradztwa Metodyczno-

Programowego w Trzebnicy, w skład któ-

rego wchodzą: Ośrodek Doradztwa Meto-

dyczno-Programowego oraz Biblioteka

Pedagogiczna w Trzebnicy – filia Dolno-

śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wro-

cławiu. Pomieszczenia biblioteczne znaj-

dują się na dwóch po-

ziomach. Na pierwszym

piętrze mieszczą się

biura i sala konferencyj-

na. W piwnicy zorgani-

zowano nowoczesny

magazyn zbiorów

z przesuwanymi rega-

łami.

Największą zaletą pracy

w Bibliotece Pedago-

gicznej jest niewątpliwa

satysfakcja intelektual-

na. Nauczyciel – biblio-

tekarz ma dostęp do ol-

brzymiego źródła wie-

dzy. W wolnej chwili, po

pracy, może korzystać

z księgozbioru, rozwija-

jąc swoje zainteresowa-

nia.

Atutem tej pracy jest także możliwość po-

znawania interesujących osób. Należy

pamiętać, że zadaniem bibliotekarza nie

jest wyłącznie udostępnianie materiałów

bibliotecznych. Równie ważną częścią

jego zawodowych obowiązków jest po-

dejmowanie współpracy ze środowiskiem

lokalnym.

Uroczystość otwarcia PODMP w Trzebnicy. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy.

Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

64

Biblioteka Pedagogiczna

w Trzebnicy wspiera ideę

regionalizmu. Od paź-

dziernika 2014 r. w pla-

cówce zorganizowano

m.in. wystawę prac Anny

Jełłaczyc oraz Julianny

Michorczyk. Obie panie

są lokalnymi poetkami.

Ponadto pani Jełłaczyc

zajmuje się fotografią ar-

tystyczną.

Kontakt z autorem:

[email protected]

Nowe miejsce to również komfortowe stanowiska pracy dla czytelników. Źródło: Biblioteka Pedagogiczna w Trzebnicy

65

Czas jest stosunkowo łatwy do zmierze-

nia. Mierzą go astronomowie, gdyż czas

związany jest z ruchem Słońca. Chińczy-

cy wymyślili przyrząd, który nazwali gno-

monem, pełniący rolę zegara słoneczne-

go. I przy jego pomocy mierzyli czas.

Choć może łatwy do zmierzenia, to… nie

możemy go zobaczyć, dotknąć, usłyszeć.

Obcujemy z nim na co dzień, ale mimo to

jest on dla nas czymś wysoce abstrakcyj-

nym i nieuchwytnym. W biografii każdego

z nas funkcjonuje czas i miejsce. Te dwa

byty nakładają się na siebie. Wszystko

przecież się zaczyna i kończy w jakieś

czasoprzestrzeni. Nie ma miejsca bez

czasu i odwrotnie – czasu bez miejsca.

Co za siła zatem w nim tkwi, że

rządzi nami nieubłaganie?

Głównym bohaterem książki Philipa Zim-

bardo i Johna Boyda pt. Paradoks czasu1

jest właśnie tytułowy czas. Zdaniem auto-

rów czas to swoiste „medium”, w którym

żyjemy. Autorzy podkreślają, że dla każ-

dego z nas „najważniejszym atutem jest

nasza perspektywa postrzegania czasu” 2.

Postrzegamy czas przez pryzmat jego

własności, jakimi są powstawanie, trwanie

i przemijanie. Z nich najważniejszą jest

chyba przemijanie.

Nie mamy żadnej możliwości cofnięcia się

choćby o krok w przestrzeni czasowej.

Możemy się zatrzymać – często mówimy

1 Zimbardo, Philip, Boyd, John. Paradoks czasu. War-

szawa 2009. 2 Tamże, s. 18.

ŻYCIE CZŁOWIEKA NAZNACZONE

CZASEM

na kanwie książki Paradoks czasu Philipa

Zimbardo i Johna Boyda

Urszula Tobolska



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

LEKTURY NA RECEPTĘ

Dla każdego z nas czas ma znaczenie – przynajmniej powinien takie mieć. Ramy stanowiące jego obraz

nie stworzyliśmy jednak sami. Uczyniły to za nas wielkie koncepcje filozoficzne. Średniowiecze kładzie

nacisk na statyczny sposób pojmowania czasu, dany od Boga. Renesansowe spojrzenie na czas to raczej

akcent dynamiczny. Mimo niejakich różnic, pojęcie czasu jest ujmowane podobnie – czas płynie linearnie

od punktu do punktu. Gdybyśmy jednak chcieli odpowiedzieć na pytanie, co to jest czas, odpowiedź byłaby bardzo trudna. Nie jest jednak ważkie wiedzieć, czym jest czas, ważniejsze jest… umieć go uży-

wać.

66

„świat się dla mnie zatrzymał”. Jest to

jednak tylko złudzenie. On nieubłaganie

płynie. Za nami znajduje się przeszłość.

Naszą przeszłością rządzi pamięć. Dzięki

świadomości przemijania świata, w któ-

rym żyjemy i niezmienności Boga może-

my spojrzeć w naszą przeszłość i próbo-

wać ją ocenić. W zależności, w jakim

momencie życia się znajdujemy, prze-

szłość może być obszerna – trwać kilka-

naście czy nawet kilkadziesiąt lat. I wy-

pełniona bądź bogatymi przeżyciami,

bądź marnymi, czasami wręcz dręczącymi

nas.

Przeszłość znamy, bo ona już minęła.

Przed nami kryje się przyszłość czyli to,

co dopiero nastąpi. Nie wiemy jak długo

będzie trwać. I nie znamy realiów przy-

szłości. Przewidujemy oczywiście pewne

zdarzenia na przyszłość i czasami nawet

są zbieżne z naszym przewidywaniem.

Mamy swoje plany i zamiary, które chcie-

libyśmy zrealizować. Często dzieje się

jednak nie tak, jak byśmy tego chcieli.

Mimo wszystko patrzymy w naszą przy-

szłość, a to spojrzenie u ludzi wiary nazy-

wa się… nadzieją.

Jesteśmy ludźmi nadziei, bowiem liczymy

na Boga. W nadziei są osadzone myśli

Gabriela Marcela – filozofa. Nadzieja

„zdolna jest przetrwać niemal całkowitą

ruinę organizmu; jeśli więc jest ona ży-

wotnością, to jest nią w niezmiernie trud-

nym do określenia sensie, nie mającym

nic wspólnego z sensem, jaki nadajemy

temu słowu…” 3.

PERSPEKTYWA CZASOWA

ZIMBARDO

Profesor Philip Zimbardo uważa, że istnie-

ją trzy główne perspektywy postrzegania

czasu: zorientowanie na przeszłość,

zorientowanie na teraźniejszość i zo-

rientowanie na przyszłość. Po raz

pierwszy zaczął zgłębiać temat różnych

aspektów perspektyw czasu we wcze-

snych latach 70. XX wieku. Psycholog

uważa, że „podejmowane przez nas co-

dziennie decyzje – zarówno świadome,

jak i nieświadome – są w znacznie więk-

szym stopniu, niż moglibyśmy podejrze-

wać, uwarunkowane przyjmowaną przez

nas w życiu indywidualną perspektywą

czasu 4.

Osoby nadmiernie skoncentrowane na

przeszłości wszystko, co nowe oglądają

z perspektywy tego, co było, tkwią

w przeszłości. Nie chcą zmian w swoim

życiu i nie potrafią zachowywać się spon-

tanicznie. Osoby nadmiernie skoncen-

trowane na teraźniejszości szukają 3 Marcel, Gabriel. Homo viator : wstęp do metafizyki

nadziei. Warszawa 1983, s.37. 4 Por. Zimbardo, Philip, Sword, Richard, Sword, Ro-

semary. Siła czasu. Warszawa 2013, s. 42

67

przyjemności w tej chwili, nie myśląc

o tym, co potem. Osoby nadmiernie

skoncentrowane na przyszłości są

w stanie osiągnąć w życiu bardzo wiele,

ponieważ rozważają wszelkie za i przeciw

swojego zachowania. Są bardziej świa-

dome skutków tego, co robią w tej chwili 5.

Zdaniem profesora oznaką zdrowia psy-

chicznego jest umiarkowane nastawienie

wobec przeszłości, teraźniejszości i prze-

szłości. Powinniśmy pamiętać o przeszło-

ści, ale nie tak, żeby nie móc działać tu

i teraz. z kolei żyjąc w teraźniejszości nie

powinniśmy ulegać każdej pokusie, tylko

rozważać konsekwencje naszych zacho-

wań. Planując swoją przyszłość natomiast

nie powinniśmy poświęcać dla niej dobra

bliskich, rodziny.

Co można zrobić z czasem?

Przeszłość minęła. I ona już do nas nie

należy. Nie trzeba w niej tkwić. Przyszłość

jeszcze nie jest naszą własnością. Jest

ona odbiciem przeszłości. Między tym, co

było, a tym, co ma nastąpić, jest to,

o czym mówi się tu i teraz. To teraźniej-

szość.

I ona jest najważniejsza!

5 Por. Tamże, s. 47.

To jak spędzamy dzień dzisiejszy, osta-

tecznie określa zarówno naszą prze-

szłość, jak i przyszłość. Za kształt prze-

szłości i horyzont tego, co nadejdzie, od-

powiedzialne jest tu i teraz. Ważne jest

nasze nastawienie wobec czasu teraź-

niejszego. Zdaniem autorów należy zrobić

z czasu „najlepszy użytek w miarę jego

upływu”.

Proszę pamiętać, że to jest nasz czas,

dany tylko nam – czas innego człowieka

nie jest naszym. Nawet jeśli dzielimy go

z nim. Właśnie dzisiaj odwołujemy się do

naszej przeszłości i myślimy o naszej

przyszłości. I to dzisiaj podejmujemy na-

sze decyzje co do przyszłości. Według

Zimbardo na wykształcenie się takiego,

a nie innego postrzegania perspektywy

czasu wpływa naprawdę wiele czynników:

68

kultura, religia, wychowanie, wartości, do-

świadczenia osobiste itd.

Autorzy piszą też o zarządzaniu czasem.

i zadają pytanie, czy czasem naprawdę

można zarządzać? Przecież on płynie

zawsze w tym samym, stałym i niezmien-

nym tempie, niezależnie od naszych in-

tencji, życzeń czy starań.

Właśnie dlatego, że nie możemy zarzą-

dzać czasem, stworzyliśmy liczne syste-

my do zarządzania… sobą w czasie. Nie-

stety, efekt ich stosowania często bywa

kiepski.

A może by tak po prostu przestać zarzą-

dzać i zamiast tego spróbować inaczej

opanować czas, który mamy do dyspozy-

cji?

Istnieją kultury (jak np. Majów, Indian,

Aborygenów), dla których czas ma inne

znaczenie, jest raczej cyklem niż linear-

nym od – do. Przedstawiciele tych kultur

mają odmienne podejście do rozumienia

natury czasu. Czas nie ma nic wspólnego

z godzinami, jakie wskazuje zegarek.

Jedną z najbardziej fascynujących cywili-

zacji, jaka wypracowała zupełnie inny

sposób postrzegania czasu, są Indiane

Hopi. Ich przebieg dnia jest sprzężony

z naturalnymi zjawiskami i tak jak zmie-

niają się pory roku, powtarza się czas.

Traktują go jako coś oczywistego. Jest

i tyle…

Czas traktuj jako najcenniejszy Swój za-

sób. I wówczas – jeśli chcesz – dziel się

z nim.

69

Bibliografia

1. Buczyńska-Garewicz, Hanna. Meta-

fizyczne rozważania o czasie. Idea

czasu w filozofii i literaturze. Kra-

ków 2003. ISBN 83-242-0281-1.

2. Zimbardo, Philip, Sword, Richard,

Sword, Rosemary. Siła czasu. War-

szawa 2013. ISBN: 978-83-01-

17406-4.

3. Zimbardo, Philip, Boyd, John. Pa-

radoks czasu. Warszawa 2009.

ISBN 978-83-01-15954-2.

Netografia

1. Zimbardo, Philip. Spotkanie z prof.

Philipem Zimbardo : czas w naszym

życiu. [online]. [dostęp: 25 lipca

2015]. Dostępny w:

https://www.youtube.com/watch?v=t

tQbG92iYD4.

2. Zimbardo, Philip. Siła czasu i miło-

ści : rozmowa z prof. Philipem Zim-

bardo. [online]. [dostęp: 25 lipca

2015]. Dostępny w:

https://www.youtube.com/watch?v=

rDscsTCZun4.

Autorka grafiki: Alina Dyrek

Kontakt z autorem:

[email protected]

70

Jestem nauczycielem bibliotekarzem

z…

poczuciem humoru☺,… z dwunastoletnim

stażem pracy. W Bibliotece Pedagogicz-

nej w Oławie pracuję od 2011 r. Wcze-

śniej uczyłam języka polskiego w szkole

podstawowej i w gimnazjum.

Ukończyłam…

Filologię Polską oraz podyplomowo In-

formację Naukową i Bibliotekoznawstwo

na Uniwersytecie Wrocławskim.

Jakie było wyobrażenie o pracy, którą

wybrałam?

Moje wyobrażenia o pracy w bibliotece nie

odbiegały bardzo od rzeczywistości. Od

dziecka lubiłam czytać i byłam częstym

gościem w bibliotece. Studiując obserwo-

wałam zmiany w bibliotekach, ale nie są-

dziłam, że rozwój technologii informacyj-

nej i mediów aż tak wpłynie na obecny

kształt bibliotek. Wiedziałam, że będę

musiała nauczyć się nowych umiejętności,

ale na pewno nie sądziłam, że będę wy-

pożyczać książki elektronicznie.

W bibliotece zajmuję się…

prawie wszystkim, ponieważ nie mamy

wydziałów i wspólnie wykonujemy

wszystkie prace. Zajmuję się między in-

nymi: promocją biblioteki, piszę artykuły,

prowadzę stronę internetową, przygoto-

NAUCZYCIEL BIBLIOTEKARZ

BIBLIOTEKI PEDAGOGICZNEJ

W OŁAWIE

Patrycja Lala


Biblioteka Pedagogicz-

na w Oławie.

PRZEDSTAWIAMY BIBLIOTEKARZY

71

wuję wystawy, przeprowadzam lekcje bi-

blioteczne, zajmuję się opracowaniem

zbiorów, akcesją czasopism, monitowa-

niem i oczywiście obsługą czytelnika, któ-

ra według mnie jest najmilszym zajęciem.

Lubię kontakty z ludźmi, cieszę się, gdy

mogę pomóc w doborze literatury i wielką

przyjemność sprawiają mi zadowoleni

czytelnicy.

Moje dalsze plany zawodowe…

Zamierzam nadal rozwijać swoje umiejęt-

ności zawodowe, podnosić swoje kwalifi-

kacje pedagogiczne, by jeszcze lepiej rea-

lizować zadnia biblioteki.

Moje zdanie na temat roli jaką placów-

ka pełni dla nauczycieli…

Moim zdaniem Biblioteka Pedagogiczna

pełni bardzo ważną rolę dla nauczycieli.

Przede wszystkim wspiera nauczycieli

w ich pracy. Pomaga w samorozwoju

i doskonaleniu, rozbudza kreatywność

i twórczość. Korzystają z niej nie tylko do-

kształcający się nauczyciele. Aktualny

księgozbiór naukowy jest doskonałą po-

mocą w pracy każdego pedagoga. Nau-

czyciele uczestniczą także w bezpłatnych

szkoleniach organizowanych przez biblio-

tekę, które pomagają uatrakcyjnić zajęcia

z uczniami.

Znaczenie placówki dla studentów

i uczniów…

Myślę, że zarówno dla studentów jak

i uczniów Biblioteka Pedagogiczna ma

ogromne znaczenie. Studenci to najlicz-

niejsza grupa użytkowników. Korzystają

oni ze zbiorów biblioteki pisząc prace na-

ukowe, przygotowując się do zajęć. Mają

do dyspozycji bogaty księgozbiór oraz

wiele czasopism naukowych. Zawsze

mogą liczyć na naszą pomoc zarówno

w doborze odpowiedniej literatury jak

i w przeszkoleniu w posługiwaniu się no-

woczesnym warsztatem informacyjnym.

Uczniowie ponadto korzystają z naszych

usług przygotowując się do matury oraz

uczestnicząc w zajęciach edukacyjnych.

Uważam, że nauczyciel bibliotekarz

w dzisiejszych czasach…

to multispecjalista, infobroker, służy po-

mocą w fachowym wyszukiwaniu informa-

cji, zna narzędzia wyszukiwawcze, kom-

petentny, zorientowany w technologiach

informacyjno-komunikacyjnych, musi stale

się dokształcać, otwarty, pomocny, empa-

tyczny, lubiący kontakt z ludźmi.

Czytam…

zwłaszcza nowości książkowe, ponieważ

lubię ich zapach i świadomość, że nikt ich

jeszcze nie miał w rękach… Poza tym,

72

lubię polecać przeczytane książki czytel-

nikom i trafiać w ich gust. Ostatnio z wiel-

kim zainteresowaniem przeczytałam

książki Pauliny Wilk - Lalki w ogniu oraz

Znaki szczególne, zaczytałam się także

w serii wzruszających reportaży …Walka

jest kobietą Urszuli Jabłońskiej, Odwaga

jest kobietą, Marty Szarejko i Grzech jest

kobietą Ewy Wołkanowskiej-Kołodziej.

Moje hobby…

aktywny wypoczynek na świeżym powie-

trzu, pływanie, jazda na rowerze, taniec.

Poza tym, fascynują mnie wędrówki po

górach, zwłaszcza po mniej znanych

szlakach po stronie czeskiej. Od kilku lat

jestem zaangażowana w działania Związ-

ku Nauczycielstwa Polskiego.

Prowadzę Klub Młodego Nauczyciela

i reprezentuję Dolny Śląsk uczestnicząc

w wielu szkoleniach Centralnego Klubu

Młodego Nauczyciela w całym kraju.

A gdybym mogła pracować gdzie in-

dziej…, byłoby to…

zawsze chciałam być nauczycielem i je-

stem zadowolona ze swojego zawodu, ale

jak mam odpowiedzieć na to pytanie to…

może praca w Związku Nauczycielstwa

Polskiego, ponieważ interesuję się spra-

wami dotyczącymi bieżącej sytuacji

w oświacie, lubię podejmować wyzwania

i mieć wpływ na to co się dzieje wokół

mnie.

Kontakt z autorem:

[email protected]

73

Grzegorz Mazurkiewicz, redaktor recen-

zowanej pracy, jest absolwentem Uniwer-

sytetu Śląskiego. Ukończył też studia

z zakresu zarządzania oświatą na Ohio

State University w USA. Od 2002 roku

w stopniu naukowym doktora habilitowa-

nego nauk humanistycznych jest pracow-

nikiem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Je-

go zainteresowania naukowe oscylują

wokół nauk społecznych, głownie edukacji

i socjologii. Przedmiotem badawczych po-

szukiwań naukowca jest wielość zagad-

nień, m.in.: przywództwo edukacyjne, ja-

kość edukacji, w tym polityka edukacyjna,

zarządzanie w oświacie, równość szans

edukacyjnych (zwłaszcza w perspektywie

nierówności między płciami), edukacja

interkulturowa. Interesuje go specyfika

zawodu nauczyciela, doskonalenie zawo-

dowe tej grupy społecznej, drogi rozwoju

oraz postawy i zachowania nauczycieli.

Grzegorz Mazurkiewicz nadzorował różne

projekty edukacyjne. Pod jego kierunkiem

powstał m.in. Program Wzmocnienia

Efektywności Systemu Nadzoru Peda-

gogicznego i Oceny Jakości Pracy

Szkoły, program Szkoła Ucząca Się,

w którym wspierano szkoły w budowaniu

systemu zapewniania jakości na podsta-

wie autoewaluacji, a także projekt badaw-

czy Przywództwo w zarządzaniu edu-

kacyjnym: paradygmaty i praktyka

w instytucjach edukacyjnych.

Ma na swoim koncie szereg publikacji,

wspomnę tylko te najnowsze, jak: Eduka-

cja i przywództwo : modele mentalne

jako bariery rozwoju. Udziałem jego jest

rozprawa pt. Przywództwo edukacyjne :

kierunki myślenia o roli dyrektora

umieszczona w pracy zbiorowej pod jego

redakcją o tytule Jakość edukacji. Róż-

norodne perspektywy. Owocem jego

ODPOWIEDZIALNI NAUCZYCIELE

w ZMIENIAJĄCYM SIĘ ŚWIECIE

recenzja

Urszula Tobolska



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

REKOMENDACJE WYBRANYCH NOWOŚCI

Zaangażowanie w sprawy funkcjonowania szkoły i współczesnego nauczyciela to dobry kierunek działań

osób nieobojętnych na potrzebę realnej poprawy jakości kształcenia. Autorzy recenzowanej publikacji 1

postulują konieczność przemiany polskiej szkoły. Implikują nowe projekty mające na celu usprawnienie

edukacji. Realizatorami tych inicjatyw są głównie nauczyciele.

74

działalności naukowej są też liczne arty-

kuły i to zarówno w czasopismach pol-

skich, jak i obcojęzycznych.

Rekomendowana publikacja składa się

z dwóch obszernych treściowo części.

w części pierwszej, w kolejnych jej roz-

działach, analizie poddano specyfikę za-

wodu nauczyciela. Autorami są wykła-

dowcy renomowanych uczelni wyższych,

a także nauczyciele praktycy.

Grzegorz Mazurkiewicz, który jest twórcą

pierwszego rozdziału pt. Nauczyciele –

odpowiedzialni obywatele : poradnik

pozytywnego myślenia zastanawia się

nad rolą współczesnego nauczyciela. Au-

tor proponuje koncepcję nauczyciela

obywatela. Ta nowa rola to pomoc wy-

chowankom w rozumieniu miejsca szkoły

jako rozwoju i inspiracji dla ich rozwoju.

Praca pedagoga bezpośrednio przekłada

się na uczniów, a to jego wychowankowie,

tj. absolwenci szkół, mają stać się „bu-

downiczymi” przyszłych społeczeństw.

Autor zastanawia się, w jaki sposób

wspierać nauczycieli w ich rozwoju. Za-

kłada bardzo słusznie, że to właśnie od

nich zależy pozytywny rozwój systemu

oświatowego i szkół. Aby jednak zachęcić

nauczycieli do zmiany, nie wystarczy

przedstawić im nowe cele i kierunki dzia-

łania, lecz potrzebna jest zmiana sposobu

ich myślenia.

W rozdziale Przywództwo i zarządzanie

w edukacji wobec globalnych przemian

– Trevor Davies i David Martin – wymie-

niają problemy związane z globalizacją,

które m.in. wskazują na złożoność świata

w oczach młodych ludzi (jak np.: problemy

z określeniem tożsamości). Autorzy są

Anglikami. Przedstawiają wyniki badania

przeprowadzonego w szkołach podsta-

wowych w Wielkiej Brytanii. Wynika

z nich, że stosowane metody dydaktyczne

są coraz mniej interaktywne i kreatywne,

a jednocześnie coraz bardziej schema-

tyczne i świadczące o braku wyobraźni

nauczycieli. Wydaje się, że lekcje są

zdominowane przez nauczycieli i nie ma

miejsca na wymianę wiedzy.

Marek Kaczmarzyk podjął temat Rozpro-

szonej odpowiedzialności nauczyciela,

czyli o statystycznej istocie wychowa-

nia, Jego zdaniem żyjemy nie w jednym

środowisku, lecz w wielu jednocześnie.

Jest to dom, szkoła, grupa rówieśnicza,

praca zawodowa. Każde z tych środowisk

posiada swój własny zbiór reguł, zwanych

memami. Mem to nazwa jednostki ewolu-

cji kulturowej, podobnie jak gen jest jed-

nostką ewolucji biologicznej. Zgodnie

z posiadanymi memami toczy się meme-

tyczna gra. To, czym jest „gra” w szkole,

75

inne może mieć znaczenie w domu,

a jeszcze inne w środowisku grupy rówie-

śniczej.

Tradycyjnie rozumiana szkoła wyznacza

zadanie wyposażenia ucznia w memotyp,

by był on gotowy na wyzwania poza szko-

łą. Choć nauczyciel ma też możliwość

prezentowania własnego memotypu

i kształtowania przez to zachowań ucznia,

to i tak nie jest w stanie przewidzieć reguł

gry świata przyszłości, w której uczeń

spędzi swoje dorosłe życie.

Inny autor Ulrich Hammerschmidt w arty-

kule pt. Wspieranie samodzielności

i odpowiedzialności nauczycieli – za-

danie dyrektora szkoły opisuje istotę

zarządzania w edukacji. Przedstawia

możliwości wspierania nauczycieli przez

dyrektorów. W centrum swych przemyśleń

umieszcza interakcje dyrektora z nauczy-

cielami, w których najważniejszym ele-

mentem jest pomoc w zrozumieniu kon-

cepcji przywództwa w szkole wynikające-

go z wartości humanistycznych. Autor lu-

struje to zagadnienie wyborem dobrych

praktyk i opisuje pożądane działania dy-

rektora.

Wątek kompetencji nauczycielskich kon-

tynuują Hanna Kędzierska i Monika Ma-

ciejewska. Autorki spróbowały odpowie-

dzieć na pytanie zawierające się w tytule

ich opracowania Odpowiedzialny nau-

czyciel - (nie)odpowiedzialna wspólno-

ta - co pomaga, a co przeszkadza

w budowaniu nauczycielskich wspól-

not praktyków. Zdaniem autorek to nie

praca pojedynczych, nawet najwybitniej-

szych pedagogów determinuje sprawnie

działający system szkolny, lecz dopiero

czynią to działania zespołu nauczycieli

w realizacji wspólnych celów.

Justyna Nowotniak przedstawiła zagad-

nienie, które nazwała Szkoła jako "miej-

sce" w kontekście odpowiedzialności

nauczycieli za przestrzeń edukacyjną.

Autorka poszukuje istoty odpowiedzialno-

ści nauczyciela. Zdaniem autorki pojęcie

„odpowiedzialności” jest wieloznaczne.

Spojrzała na zjawisko w różnych katego-

riach dyspozycji psychicznych człowieka

i uwarunkowań socjologicznych.

Nauczyciel jako przywódca edukacyj-

ny. Wolność - odpowiedzialność - sku-

teczność Marty Chrabąszcz korespondu-

je w pewnym sensie z poprzednią roz-

prawą. Jej zdaniem każdy, kto zajmuje się

edukacją powinien zadać sobie pytanie,

jak podnieść efektywność procesu ucze-

nia się oraz jak stawać się jeszcze lep-

szym. Szukanie na nie odpowiedzi jest

drogą do realizacji idei tzw. przywództwa

edukacyjnego. Jest to proces zachodzący

w grupie, związany z nauczaniem i ucze-

76

niem się, wymagający zachowania sza-

cunku dla autonomii i różnorodności

uczestników edukacji. Zdaniem autorki,

mówiąc o przywództwie edukacyjnym,

warto się odnieść do trzech pojęć inte-

gralnie z nim związanych, a więc wolno-

ści, odpowiedzialności i skuteczności.

Roman Dorczak wskazuje na Rozwój ja-

ko centralna wartość w profesjonalnym

systemie normatywnym nauczyciela -

sposoby rozumienia i ich praktyczne

konsekwencje.

Całość zorganizowanych oddziaływań in-

stytucji, jaką jest szkoła, w tym w szcze-

gólności profesjonalnie odpowiedzialna

praca nauczyciela, ma służyć wspieraniu

wszechstronnego rozwoju indywidualnego

człowieka. Ta wartość, tj. rozwój indywi-

dualny człowieka, jest obecna w najważ-

niejszych dokumentach edukacyjnych (jak

Ustawa o systemie oświaty).

Kwestia rozwoju pojawia się też w każdej

dyskusji o celach i zadaniach edukacji.

Autor zaproponował przegląd teorii edu-

kacji i leżących u ich podstaw psycholo-

gicznych koncepcji rozwoju.

Z kolei Małgorzata Taraszkiewicz zajęła

się Odpowiedzialnością zawodową na-

uczycieli w kontekście efektywności

uczenia się uczniów. Granice i per-

spektywy. Starała się odpowiedzieć na

pytanie: kto jest odpowiedzialny za efekty

uczenia się uczniów w szkole oraz czy ta

odpowiedzialność jest dzielona z innymi

uczestnikami procesu edukacji, na przy-

kład rodzicami i samymi uczniami.

Jej zdaniem potrzebne jest wyraźne opi-

sanie roli nauczyciela i wynikającej z niej

odpowiedzialności zawodowej! Bo prze-

cież ten zawód nie polega na przekazy-

waniu tylko wiedzy z konkretnego przed-

miotu (która została opanowana w czasie

studiów), ale jego istotą jest formowanie

młodego człowieka.

Nauczyciel typu „chodząca encyklopedia”

to już przeżytek, pedagog naszych cza-

sów to raczej doradca edukacyjny, który

ma nieco więcej wiedzy niż uczeń (choć

nie zawsze, bo to zależy od dziedziny),

lecz przede wszystkim osoba, która potra-

fi udzielić właściwej pomocy edukacyjnej.

Efektem pracy kilku kolejnych autorów

(m.in. Jakuba Kołodziejczyka, Katarzyny

Salamon-Bobińskiej, Norberta Karaszew-

skiego i Stanisława Bobuli) jest nomen

omen Nauczanie kooperatywne (ucze-

nie się we współpracy). Autorzy skupiają

się na szukaniu odpowiedzi na pytanie

czym jest uczenie się. Może to oznaczać

doskonalenie uznawanych przez nauczy-

cieli koncepcji i metod nauczania, ale tak-

że wychodzenie poza wyznaczone przez

nie granice w poszukiwaniu nowych para-

dygmatów myślenia i działania na rzecz

77

rozwoju uczniów. W artykule skoncentro-

wano się na nauczaniu kooperatywnym,

którego cechami jest skuteczna komuni-

kacja, wysoki poziom zaufania i inne.

W rozdziale Edukacja humanistyczna

w dobie globalizacji mamy spojrzenie

z perspektywy europejskiej. Autor opra-

cowania Wiliam Gaudelli zwrócił uwagę

na fakt, że globalizacja wywołała głębokie

zmiany w edukacji. Jego zdaniem obej-

mują one powstawanie prywatnych, ko-

mercyjnych instytucji w systemie edukacji

publicznej. Kolejnymi zmianami jest domi-

nacja pomiarów, testów i rankingów

w ocenie jakości szkoły.

W części drugiej rekomendowanej lek-

tury, czytelnik poznaje opinie teorety-

ków i praktyków dotyczące usprawnia-

nia edukacji.

Agnieszka Borek i Marzena Siejewicz

swój tekst zatytułowały Rozwój czy

udręczenie, czyli o roli dyrektora

w ewaluacji wewnętrznej. Rozważają

rolę dyrektora w ewaluacji wewnętrznej.

Ich zdaniem to dyrektor buduje klimat wo-

kół ewaluacji (i wokół wszelkich innych

kwestii istotnych dla szkoły). Jeśli dyrektor

dostrzega wartość ewaluacji, to nauczy-

ciele zaczynają także jej poszukiwać.

a gdy dyskredytuje ewaluację lub nie ro-

zumie jej wartości dla szkoły/placówki, są

małe szanse, by ewaluacja stała się pozy-

tywnym uczącym doświadczeniem dla

nauczycieli i reszty szkolnej społeczności.

Kolejny szkic nosi tytuł Różnice w śro-

dowisku edukacyjnym - jak sobie z ni-

mi radzić?. Odpowiedź na to pytanie

próbuje udzielić Luc Pluymers. Środowi-

skiem edukacyjnym dziecka w pierwszych

latach jego życia jest środowisko społecz-

ne, w którym się urodziło i wychowało.

Dopiero gdy dziecko osiąga wiek przed-

szkolny wchodzi w uporządkowaną struk-

turę organizacyjną noszącą znamiona

zorganizowanego środowiska edukacyj-

nego. Od tego momentu dziecko podda-

wane jest kontroli jego umiejętności edu-

kacyjnych. Uwidaczniają się różnice

w sposobie przyswajania sobie wiedzy

przez dzieci. System edukacji nie

uwzględnia niestety elastycznych ścieżek

edukacyjnych i procesu nauczania dosto-

sowanego do potrzeb każdego ucznia.

Autor przekonuje, że to nie lada wyzwanie

dla nauczyciela, który chciałby uwzględnić

te różnice rozwojowe i zapewnić każdemu

dziecku taką edukację, na jaką zasługuje.

Inni autorzy Wiliam E. Morrison i Mary

Rizza zastanawiają się, w jaki sposób

podnosić wyniki osiągane przez uczniów.

Badania w zakresie indywidualizacji me-

78

tod pracy prowadzone w ramach edukacji

specjalnej potwierdzają, że jest ona sku-

tecznym narzędziem służącym poprawie

wyników nauki. Indywidualizacja pozwala

na opracowanie takiego programu nau-

czania, który uwzględnia potrzeby każde-

go ucznia w klasie, niezależnie od jego

możliwości, zainteresowań czy profilu

uczenia się. Czytelnik może zapoznać się

z wnioskami zawartymi w artykule Indy-

widualizacja metod pracy z uczniami

w celu spełniania potrzeb edukacyj-

nych wszystkich uczniów.

María Jesús i Rodrígez Entrena zabierają

czytelnika na grunt edukacji hiszpańskiej.

Dowiadujemy się W jaki sposób polityka

odpowiedzialności wpływa na równy

dostęp do edukacji? O różnorodności

programów nauczania na przykładzie

Hiszpanii.

Na podstawie zasady równości i troski

o różnorodność, w hiszpańskim systemie

szkolnictwa istnieje aktualnie wiele pro-

gramów opracowanych z myślą o wspar-

ciu uczniów zagrożonych ryzykiem wyklu-

czenia edukacyjnego i osiągnięcia sukce-

su oraz uniknięcia przedwczesnego po-

rzucenia szkoły. W opracowaniu przed-

stawiono konteksty aktualnej polityki edu-

kacyjnej w Hiszpanii.

Czytelnik w artykule Rafała Otręby pozna

Klimat szkolny w perspektywie badań

międzynarodowych szkół Grupy Wy-

szehradzkiej. Przedstawione w niniej-

szym artykule rozważania teoretyczno-

praktyczne dotyczą tematyki związanej

z badaniem klimatu szkolnego. Na kanwie

badań prowadzonych w szkołach państw

Grupy Wyszehradzkiej zostały opisane

szanse wykorzystania metody badania

klimatu szkolnego w polskiej szkole.

O ile artykuł Rafała Otręby jest przedsta-

wieniem rozwiązań teoretycznych, to arty-

kuł Jolanty Szcześniak Praktyczne ko-

rzyści płynące z psychologicznego

sposobu badania społeczności szkol-

nej. Rozważania nad raportem DAP Se-

rvice A. S. jest próbą wykazania przy-

datności badania psychologicznego

uczniów opartego na raporcie wymienio-

nym w tytule.

Adam Prus pełniący funkcję wicedyrekto-

ra zajął się Analizą potrzeb szkolenio-

wych nauczycieli na przykładzie III Li-

ceum Ogólnokształcącego im. Unii Lu-

belskiej w Lublinie. W artykule zostały

omówione w sensie praktycznym proce-

dura przygotowania narzędzia analizy po-

trzeb szkoleniowych oraz pomiar poziomu

kompetencji nauczyciela.

Kolejnego autora Mariusza Budzyńskiego

do zbadania Organizowania pracy nau-

czycieli w liceum dla podejmowania

przez uczniów odpowiedzialności za

79

naukę. Z doświadczeń szkół ALA (Au-

torskie Licea Artystyczne i Akademic-

kie) skłoniły osobiste doświadczenia. Naj-

pierw jako ucznia, a później jako nauczy-

ciela w różnych typach szkół ponadpod-

stawowych: liceum, technikum, zasadni-

czej szkole zawodowej i eksperymental-

nym liceum ASSA.

Roel Vivvit i Michelle Navarre w artykule

Koncepcja pracy szkoły podstawowej

Polaris Charakter Academy w Chicago

opisali funkcjonowanie jednej z nich. Pola-

ris stosuje m.in. zrównoważone podejście

do nauki czytania i pisania, korzystając

przy tym ze zdobyczy metody warsztato-

wej. Również w naukach ścisłych stoso-

wane w szkole programy nauczania bazu-

ją na rozwiązywaniu codziennych proble-

mów, rozwijaniu umiejętności krytycznego

myślenia.

Magdalena Tędziagolska, Tomasz Ka-

sprzak wrócą do kwestii ewaluacji i w ar-

tykule Co z tą ewaluacją? Badania wła-

sne nauczycieli jako element profesjo-

nalizacji zastanawiają się, w jakim celu

nauczyciele prowadzą badania własne i

jaki skutek przynosi działalność badawcza

nauczycieli? Mimo wielu czynników utrud-

niających prowadzenie badań w szkole

(brak współpracy i chęci do udziału w ba-

daniach innych nauczycieli, ograniczenia

czasowe wynikające z dużego obciążenia

nauczycieli różnymi obowiązkami), to jed-

nak istnieje spore grono nauczycieli prze-

konanych o potrzebie refleksyjnego po-

dejścia do własnej pracy. Dla nauczyciela

prowadzenie analizy własnej pracy jest

jednak sporym wyzwaniem. Staje się też

rzeczywistym elementem wzmacniania

odpowiedzialności i autonomii nauczycie-

la.

Czy faktycznie Metoda projektu jako

bezbolesna forma realizacji wymagań

MEN taką jest, możemy dowiedzieć się

z tekstu Joanny Staniewicz. Artykuł opisu-

je różne przedsięwzięcia od wielu lat po-

dejmowane w Szkole Podstawowej nr 58

w Poznaniu, w której pracuje autorka.

Jednym z nich jest wypracowanie i do-

skonalenie metod projektowych, które

szczegółowo zostały opisane.

Nauczyciele zmagając się z typowymi

problemami w polskiej szkole, powodują-

cymi zakłócenia procesu dydaktycznego

(jak duża liczebność klas, problemy wy-

chowawcze itp.) są jednocześnie zobligo-

wani prawem oświatowym do indywiduali-

zacji pracy z uczniem i skoncentrowania

się na jego jednostkowych potrzebach

edukacyjnych. Zdaniem autorki Magdale-

ny Kreczko, mocno kontrowersyjny tytuł

artykułu, Uczeń, a potem podstawa

programowa? ma skłonić czytelnika do

refleksji na temat tego, jak wygląda rze-

80

czywisty rozwój ucznia w szkole, czy re-

spektowane są jego indywidualne potrze-

by i czy jest on przygotowywany do poko-

nywania własnych ograniczeń i trudności.

Jak twierdzi Adam Winiarczyk edukacja

powinna sprostać zadaniom przygotowa-

nia młodego człowieka do coraz trudniej-

szych wyzwań współczesności. Opisał je

w artykule pt. Edukacja z "ducha cza-

su", czyli idea wolności w szkołach

waldorfskich.

Elżbieta Piotrowska-Gromniak uważa, że

dobra współpraca nauczycieli i rodziców

jest bardzo ważnym czynnikiem prawi-

dłowego funkcjonowania szkoły i domu.

To właśnie rodzina, a w drugiej kolejności

szkoła są najważniejszymi środowiskami

wychowawczymi dziecka. Te dwa środo-

wiska kształtują jego rozwój umysłowy

i społeczny, zachowania i postawy oraz

wpływają na jego sukcesy szkolne. Swoje

przemyślenia osadza w artykule Rodzice

- brakujące ogniwo i niewykorzystany

potencjał polskiej edukacji.

O czym zapomniała dziś szkoła? Do-

wiadujemy się tego z artykułu Witolda Ko-

łodziejczyka. Okazuje się, że prawdziwa

szkoła przyszłości wykorzystuje w swojej

koncepcji dwa ważne elementy: nowo-

czesną dydaktykę z modelem organizacji

pracy sprzyjającej rozwojowi kompetencji

i talentów ucznia oraz spójną koncepcję

wychowawczą opartą na uzgodnionym

systemie wartości.

Paweł Kasprzak postawił pytanie zasad-

nicze Co da się sprawdzić w ewaluacji?

I podaje kilka ciekawych wniosków.

Marianna Hajdukiewicz zajęła się czynni-

kami stanowiącymi o jakości systemów

edukacyjnych. Swe rozważania umieściła

w artykule pt. Wspomaganie pracy szko-

ły na podstawie doświadczeń projektu

System doskonalenia nauczycieli opar-

ty na ogólnodostępnym komplekso-

wym. Jednym z ważniejszych atrybutów

dobrego jakościowo systemu edukacji jest

skuteczność nauczycieli, która wynika

z ich zawodowego przygotowania. Odpo-

wiednie kształcenie i doskonalenie nau-

czycieli ma następnie ogromne znaczenie

w osiąganiu przez uczniów sukcesów

edukacyjnych i znacząco wpływa na pra-

cę szkoły.

Rekomendowana publikacja jest wydaw-

nictwem bardzo obszernym. Obejmuje

ponad 400 stron treści będącymi ważnym

głosem w toczącej się w Polsce ożywionej

debaty edukacyjnej. Na plus polecanej

lektury należy zaliczyć to, że zawiera ak-

tualne zagadnienia dotyczące polskiej

(lecz nie tylko) edukacji, sprzyjające lep-

szemu poznaniu przez czytelników roz-

maitych aspektów pracy nauczyciela.

81

w dyskusję na temat atrybutów odpowie-

dzialnego nauczyciela doskonale wpisuje

się proponowany zbiór artykułów – pra-

cowników naukowych, ale też praktyków

edukacyjnych.

Autorzy spróbowali przedstawić i ocenić

obiektywnie wiele problemów współcze-

sności, z którymi na co dzień stykają się

nauczyciele. Są to nie tylko różnorodne

aktualne dylematy pedagogów. Przedsta-

wione zagadnienia pozwalają dostrzec

prospektywne, wręcz zupełnie nowe

ścieżki edukacji. Przedstawione rozważa-

nia mogą okazać się przydatne dla

wszystkich, którzy stają przed trudnymi

problemami i wyzwaniami teraźniejszości

i przyszłości edukacji. Cel ten został osią-

gnięty. Dzięki tym tekstom możliwe jest

inspirowanie do refleksji nad rolą współ-

czesnego nauczyciela, jego odpowie-

dzialności i edukacji.

Uważam, że z całą pewnością można za-

liczyć rekomendowaną lekturę do zbioru

cennych tekstów osób nieobojętnych na

sprawy edukacji. Jestem przekonana, że

powyższe wydawnictwo będzie przydat-

nym kompendium wiedzy dla nauczycieli,

czy decydentów mających wpływ na

kształt polskiej oświaty.

Mimo wszystko uznać należy, że poru-

szone w tym obszernym dziele kwestie,

nie wyczerpują całości problemu. Odpo-

wiedzialność nauczyciela zadana w tytule

tej obszernej pracy jest bowiem zagad-

nieniem nabrzmiałym od kontekstów.

Kontakt z autorem:

[email protected]

82

Biblioteka szkolna Zespołu Szkół Ogólno-

kształcących i Zawodowych im. Jana

Pawła II w Gryfowie Śląskim jest miej-

scem, gdzie nie tylko można wypożyczyć

ciekawą książkę, poczytać w czytelni bie-

żącą prasę, czy obejrzeć interesującą wy-

stawę, lecz także realizować różne formy

aktywności, rozbudzające ciekawość,

kreatywność, inteligencję i wrażliwość.

Kontakt z biblioteką jednoznacznie koja-

rzy się jako kontakt z kulturą. Dlatego na-

leży stale dbać o jakość i poziom książek

i czasopism, które Biblioteka może zapro-

ponować wypożyczającym. Dobra szkolna

biblioteka, a nasza na pewno taka jest,

wpływa na podnoszenie jakości pracy

szkoły. Uczniowie bardzo często spędzają

tutaj czas podczas przerw i po zajęciach

lekcyjnych.

W tym magicznym miejscu propaguje się

kulturę, prezentując dokonania lokalnych

artystów, a także uzdolnionej młodzieży.

Biblioteka staje się często miejscem ich

debiutów. Młodzi twórcy podczas wieczo-

rów poetyckich mogą zaprezentować

swoje artystyczne pasje. W placówce mia-

ła też miejsce jedna z edycji Powiatowego

Konkursu Recytatorskiego, poświęconego

twórczości Jana Pawła II.

W roku szkolnym 2014/2015 w bibliotece

szkolnej odbyło się spotkanie z Joanną

Małoszczyk - lokalną malarką i poetką. To

możliwość bezpośredniego zapoznania

się z twórczością artystki.

W placówce zorganizowano też wystawę

prac dzieci ze Specjalnego Ośrodka

Szkolno-wychowawczego w Lubaniu pt.

Kolorowy świat w oczach dzieci nie-

WYBRANE DZIAŁANIA CZYTELNICZE

BIBLIOTEKI

Agata Pender


Zespołu Szkół

Ogólnokształcących

i Zawodowych im. Jana

Pawła II w Gryfowie

Śląskim

WIEŚCI Z SIECI

W czasach, kiedy czytelnictwo w naszym kraju pozostawia wiele do życzenia, a statystyczny Polak chwali

się, że nigdy nie przeczytał żadnej książki, przed bibliotekami szkolnymi stoją poważne wyzwania. Prze-

łamanie niemal wrodzonej niechęci do czytelnictwa jest poważnym problemem, z którym zmagają się nie-

malże wszyscy bibliotekarze.

83

pełnosprawnych.

Dzieci bardzo chęt-

nie wyrażają swoje

emocje i przenoszą

je na płótna. Dla

młodych artystów wystawienie ich prac to

nobilitacja i wyróżnienie ich talentu.

Biblioteka szkolna

jest ważnym elemen-

tem edukacji czytel-

niczej. Organizowane

w niej konkursy czytelnicze ua-

trakcyjniają edukację czytelni-

czą. Dają też sposobność przy okazji ich

organizowania pozyskania wielu cieka-

wych woluminów do Biblioteki. W ostatnim

czasie zorganizowano lub wzięto udział:

- w konkursie na najładniejszą PALMĘ

WIELKANOCNĄ (zorganizowany przez

Miejsko–Gminny Ośrodek Kultury w Gry-

fowie Śląskim)

- w konkursie Tona książek do rozdania

(uczniowie zajęli I miejsce)

- w akcji pt. Szanuj zieleń zbieraj maku-

laturę

- w ogólnopolskiej akcji internetowej pt.

Zdecyduj, co będziesz czytać! - Ogól-

nopolskie Wybory Książek (jest to

szansa, że to młodzież zdecyduje jakie

książki będą czytać w szkole)

- w akcji pt. I TYM RAZEM WARTO BY-

ŁO (nasza szkoła również włączyła się do

tej akcji. Uzbieraliśmy 500 sztuk płyt CD,

za co otrzymaliśmy film popularnonauko-

wy przedstawiający program telewizyjny

pt. ”GALILEO”).

Zajęcia z wystawy prac dzieci.

Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

Spotkanie z autorką wystawy pt. ”NIE-BIESKI KAPELUSZ” panią Joanną Małoszczyk oraz galeria obrazująca spotkanie z malarką Joanną Małoszczyk. Źródło zdjęć: własność autorki opracowania.

84

Swego rodzaju tradycją w Bibliotece stało

się organizowanie warsztatów w okresie

poprzedzającym święta Bożego Na-

rodzenia i Wielkanocy. W ramach

zajęć Koła Bibliotecznego i podczas

przerw między lekcjami młodzież

wykonuje stroiki świąteczne, ozdoby

na korytarze szkolne, gazetki oko-

licznościowe, pisanki, pod czujnym okiem

pani Agaty Pender i Katarzyny Bronowic-

kiej.

Równie atrakcyjne są też zajęcia z okazji

WALENTYNEK, podczas których zainte-

resowana młodzież może przygotować

samodzielnie prezent dla bliskiej osoby.

Na warsztat wzięto serduszka z gipsu

oraz pierniczki. Wszystko to można było

własnoręcznie pomalować i słod-

ko ozdobić. Nauczyciele i pra-

cownicy szkoły otrzymali upo-

minki wykonane przez członkinie

Koła Bibliotecznego. Pisząca te

słowa Agata Pender zaopatruje

w materiały potrzebne do zajęć

i zachęca wszystkich do współpracy.

Uczniowie bardzo chętnie i z

dużym zaangażowaniem wyko-

nują swoje „arcydzieła” wyko-

rzystując różnorodne techniki

plastyczne.

Biblioteka ZSOiZ współpracuje z bibliote-

ką publiczną w Gryfowie Śląskim, co

przynosi obustronne korzyści, a w szcze-

gólności dla dobra młodego czytelnika

i ucznia. Na zaproszenie biblioteki mło-

dzież jak i członkinie Koła Bibliotecznego

oraz wszyscy chętni mogą uczestniczyć

w wystawach i wieczorkach poetyckich.

Mają możliwość bezpośredniego kontaktu

z twórcami oraz kulturą.

Zajęcia z wystawy prac dzieci.


Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Święta TUŻ TUŻ.


Zdjęcia z zajęć noszących tytuł Jarmark WIELKANOCNY


85

Przedstawione w artykule

aktywność Biblioteki z pew-

nością wpływają na popra-

wianie sprawności ich dzia-

łania. Podnoszenie zaś

efektywności ich pracy ma

znaczący wpływ na kształ-

towanie otoczenia, w którym

funkcjonują. Działania zasy-

gnalizowane w artykule, jak

i pozostałe można obejrzeć

na stronie internetowej

szkoły zsoiz.gryfow.pl

w zakładce-BIBLIOTEKA.

Kontakt z autorem:

[email protected]

Zdjęcia z zajęć Koła Bibliotecznego noszących tytuł: Artystyczne Walentynki

W bibliotece. Wybrane prace.


86

Placówka strzelińska od wielu lat prowa-

dzi zajęcia na wszystkich etapach nau-

czania z wyjątkiem dzieci przedszkolnych.

W roku szkolnym 2014/2015 wzbogacili-

śmy naszą ofertę rozpoczynając cykl za-

jęć dla najmłodszych pt: Książka moim

przyjacielem od najmłodszych lat.

w każdym roku szkolnym opracowywany

jest scenariusz zajęć, który przede

wszystkim będzie miał na celu zapoznać

dzieci z dziejami książki, pisma, papieru,

narzędzi pisarskich oraz zachęcić je do

obcowania z książką od najmłodszych lat.

Zajęcia odbywają się w czytelni i trwają

ponad 1 godzinę zegarową. Ze względu

na warunki lokalowe grupy mogą liczyć

nie więcej niż 20 osób.

Pierwsze spotkanie pt.: Jak powstają

książki? składa się z dwóch części i jest

urozmaicone prezentacją multimedialną

ilustracji w programie PowerPoint oraz

zabawami. W pierwszej części przedszko-

laki poznają, jak powstawała książka po-

cząwszy od rysunków na ścianach jaskiń

do książki współczesnej oraz narzędzia

pisarskie. Zajęcia rozpoczynają się zaba-

wą, dzieci są zaproszone na wyprawę

w góry. Ustawiają się gęsiego dookoła

stołów i wykonują ruchy, o jakie prosi

prowadząca: (wdrapują się pod górę,

podnoszą i dźwigają kamień, przeskakują

przez kamień, idą pod wiatr i na koniec

zbiegają z górki). Bibliotekarka dziękuje

za dobrą zabawę i zaprasza je do zajęcia

miejsc przy stołach i dobranie się w pary.

Kolejnym etapem zajęć jest zapoznanie

się. Na początek przedstawia się prowa-

dząca i opowiada krótko o sobie i pracy

jaką wykonuje. Dzieci otrzymują serdusz-

ka, na których panie przedszkolanki piszą

imiona dzieci.

SPOTKANIE PRZEDSZKOLAKÓW

Z KSIĄŻKĄ W BIBLIOTECE

PEDAGOGICZNEJ W STRZELINIE

Monika Tuła



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie

WIEŚCI Z SIECI

Ważną częścią działalności Biblioteki jest działalność edukacyjna, dlatego też prowadzona jest systema-

tyczna współpraca ze szkołami naszego powiatu na różnych szczeblach nauczania.

87

Bibliotekarka podchodzi do

każdego i przykleja na ich

ubrania karteczki zapoznając

się z nimi indywidualnie. Na-

stępnie stosując metodę ak-

tywizującą zadaje pytania,

dzięki którym dowiaduje się,

czy dzieci mają swoje ksią-

żeczki, czy są zapisani do

biblioteki publicznej i czy ktoś

im czyta w domu książki. Pani

wyjaśnia dzieciom w jakim

celu przyszły do biblioteki na-

ukowej, kto może z niej korzystać i jakie

książki w niej się znajdują. Uczestnicy

dowiadują się również o możliwości wy-

pożyczania dla nich książek w bibliotece

publicznej w dziale dziecięcym, która

znajduje się nad naszą biblioteką. Malu-

chy opowiadają, że już odwiedziły dział

dla dzieci i niektóre z nich są już zapisa-

ne.

Prowadząca wyjaśnia, o czym

będą rozmawiać, jak będzie

wyglądało spotkanie oraz za-

poznaje ich z zasadami za-

chowania się w bibliotece.

Przedszkolaki w pierwszej

części są zaproszone do słu-

chania opowieści ubogaconej

ilustracjami o tym jak powsta-

wała książka dawno, dawno temu i jakich

narzędzi pisarskich używano.

Poznają historię rysunków na ścianach

w jaskiniach, tabliczki glinianej i drewnia-

nej, papirusu, książki rękopiśmiennej

i współczesnej. Po omówieniu tabliczek

glinianej i drewnianej pani proponuje

uczestnikom, żeby się przenieść w tamte

88

odległe czasy i rozdaje im tabliczki z pla-

steliny oraz specjalne drewniane patyczki.

Dzieci rysują patyczkami swoje historie.

Po wykonaniu zadania prowadząca pod-

chodzi do każdego dziecka i maluchy

opowiadają co narysowały. Chętnie anga-

żują się w zabawę i dobrze się przy tym

bawią.

Przy omówieniu książki współczesnej pani

prezentuje nietypowe książeczki dla naj-

młodszych, które mają różne elementy

i formy. Bibliotekarka zwraca uwagę na

barwne ilustracje, rodzaje okładek oraz

treści jakie się w nich znajdują. Przed-

szkolaki z zachwytem oglądają książeczki

i opowiadają o swoich jakie mają w do-

mach. Przedszkolaki także poznają książ-

ki dla dorosłych jakie znajdują się w biblio-

tece (książki z lustracjami bez ilustracji,

słowniki, albumy zarówno zniszczone jak

i nowe). Przy prezentacji Pani zwraca

uwagę, czy są w niej ilustracje, czy sam

tekst, czy jest zniszczona, czy nowa oraz

jaką posiada okładkę. Dzieci na ochotnika

za pomocą gestów pokazują książkę we-

sołą i smutną. Prowadząca zwraca rów-

nież szczególną uwagę na poszanowanie

książki oraz jej wartości. Podsumowa-

niem pierwszej części jest układanie

w parach puzzli z przygotowanych obraz-

ków, które poznali w czasie prezentacji,

po ułożeniu opowiadają co przedstawia

ich ilustracja i czy go dzisiaj widzieli.

W drugiej części dzieci poznają opowieść

o zawodach ludzi związanych z książką.

Poznają pracę pisarza, wydawcy, ilustra-

tora, drukarza, księgarza oraz biblioteka-

rza. Ta część również poparta jest pre-

zentacją multimedialną, po opowieści ma-

luchy pojedynczo podchodzą do stolika,

na którym poukładane są po-

obracane kartki z obrazkami.

Uczestnicy odgadują co znaj-

duje się na danej ilustracji, se-

gregują je i rozkładają na

dwóch stolikach. Na jednym

kładą obrazki związane

z książką, a na drugim nie

związane z nią. Zadanie to

przysporzyło im wielu radości

i dobrą zabawę. Utrwalając

89

wiadomości bibliotekarka zadaje kilka py-

tań podsumowujących pomagając im

udzielić na nie odpowiedzi.

Na koniec maluchy częstowane są cu-

kierkami oraz zaproszone do udziału

w długo oczekiwanej zabawie niespo-

dziance. Dzieci ustawiają się gęsiego

i wyruszają pociągiem w daleką podróż

Do krainy książek, gdzie

zwiedzają bibliotekę. Pani

opowiada, że będzie to nie-

zwykła podróż, na której bę-

dą przeciskać się przez róż-

ne tunele w ciemnościach.

Pociąg wyrusza za stacji

Czytelnia, drugą stacją jest

Wypożyczalnia, trzecią

Magazyn I oraz Magazyn II.

Na ostatniej stacji Kseroko-

piarka dowiadują się, do

czego służy i jak pracuje to

urządzenie. Podczas wy-

cieczki dzieci poznają każdą

stację i jej użyteczność. Po-

ciąg jest największą atrakcją

dla maluchów i z chęcią chcą

jeszcze raz wyruszyć w tę

podróż. Jest to dla nich za-

chętą, żeby ponownie odwie-

dzić bibliotekę pedagogiczną

uczestnicząc w kolejnych za-

jęciach, które rozpoczną się z nowym ro-

kiem szkolnym.

Na pożegnanie wszyscy ustawiają się do

pamiątkowego zdjęcia grupowego. Biblio-

tekarki dziękują za odwiedzenie biblioteki

i czynne uczestnictwo. Zapraszają na ko-

lejne spotkanie. Wybrane dzieci dziękują

90

paniom za przyjęcie i wręczają upominek,

który upiększa bibliotekę. Przedszkolaki

słuchają z zaciekawieniem oraz aktywnie

biorą udział w zajęciach.

W ubiegłym roku szkolnym z oferty dla

najmłodszych skorzystało 13 grup.

Uczestniczyły w nich przedszkola z na-

szego miasta oraz z okolicznych miejsco-

wości. Widząc potrzebę spotkań dla ma-

luchów, Biblioteka Pedagogiczna w Strze-

linie w nowym roku szkolnym 2015/2016

w swojej ofercie edukacyjnej również

przygotowała kolejny temat: Skąd się

wzięło pismo i jak powstawał papier.

Myślę, że jest to dobra forma pracy

z przedszkolakami – przyszłymi czytelni-

kami, dzięki której można kształtować

i uwrażliwiać maluchów na piękno książki.

Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-

dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzeli-

nie.

Kontakt z autorem:

[email protected]

91

Konkurs plastyczny o nazwie Ilustracja

do lektury został zorganizowany w roku

szkolnym 2014/2015 przez wałbrzyską

filię Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicz-

nej we Wrocławiu. Przygotowano go we

współpracy ze szkołami i placówkami

oświatowymi działającymi na terenie mia-

sta Wałbrzycha. Głównym celem tego

przedsięwzięcia była

popularyzacja czytelnic-

twa wśród młodych

mieszkańców Wałbrzy-

cha i najbliższej okolicy.

Ideą konkursu było pod-

sumowanie zajęć z edu-

kacji czytelniczej prowa-

dzonych w ciągu roku

szkolnego zarówno na

terenie naszej biblioteki

filialnej, jak i na terenie

współpracujących z bi-

blioteką szkół.

W zmaganiach konkursowych wzięli

udział uczniowie z Publicznego Gimna-

zjum Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu

oraz Ośrodka Kuratorskiego Nr 5 w Wał-

brzychu. Regulamin został opracowany

przez trzech nauczycieli zaangażowanych

w działania propagowania edukacji czy-

KONKURS SZKOLNO-BIBLIOTECZNY

Z EDUKACJI CZYTELNICZEJ

„ILUSTRACJA DO LEKTURY”

Ewa Bochynek



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

Filia w Wałbrzychu.

WIEŚCI Z SIECI

Poszukując skutecznych metod aktywizacji czytelników należy uwzględnić ich naturalną chęć do zabawy

i aktywności we współdziałaniu. Biblioteka jest miejscem dla wielu interesujących artystycznie przedsię-

wzięć dla dzieci i młodzieży. Jak pokazuje artykuł młodzi są niezwykle chłonni obcowania z literaturą

w różnych jej formach. Warto wykorzystać ten etap ich życia i kształtować nawyki sięgania po książkę.

Współorganizatorzy etapu szkolnego konkursu "Ilustracja do lektury" – Małgorzata Gajda z Ośrodka Kuratorskiego i Jan Tomera z PGS nr 10. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

92

telniczej. Ośrodek Kuratorski Nr 5 przy

Sądzie Rejonowym w Wałbrzychu repre-

zentowała pani Małgorzata Gajda, która

współpracuje z wałbrzyską biblioteką od

2009roku. Radość uczestniczenia w tej

ciekawej imprezie dzielił pan Jan Tomera

– nauczyciel i opiekun świetlicy szkolnej

Publicznego Gimnazjum Nr 10 w Wał-

brzychu. Natomiast z ramienia wałbrzy-

skiej filii Dolnośląskiej Biblioteki Pedago-

gicznej we Wrocławiu działała autorka ni-

niejszego artykułu.

Uzgodniono, że prace plastyczne przygo-

towane na konkurs według własnej in-

wencji uczniów, będą uzupełniać treść

wybranej przez nich lektury. Najpierw była

to zachęta do przeczytania tekstu, a po-

tem przygotowanie ciekawej ilustracji do

niego albo sportretowa-

nie ulubionego bohatera

literackiego. To był

pierwszy etap zmagań

uczniów. Ustalono ter-

min wpływania prac

konkursowych. Opieku-

nowie uczniów dostar-

czyli przygotowane ilu-

stracje do wałbrzyskiej

filii Dolnośląskiej Biblio-

teki Pedagogicznej. Tym

samym rozpoczął się

drugi etap zmagań młodych ludzi. Na

konkurs wpłynęły indywidualne prace pla-

styczne do następujących tekstów literac-

kich: Plastusiowy pamiętnik Marii Kow-

nackiej, Złota kaczka Artura Oppmana,

Legenda o warszawskim Bazyliszku

Wandy Chotomskiej, Smok Wawelski

Urszuli Kozłowskiej, Warszawska Syren-

ka Bogusława Michalca, Baśń o bursz-

tynowej koronie Hanny Zdzitowieckiej.

W składzie Komisji konkursowej znaleźli

się nauczyciele bibliotekarze. Jury przy-

znało trzy nagrody książkowe oraz cztery

wyróżnienia. Nie były to łatwe decyzje. Za

najlepszą i najciekawszą uznano pracę

plastyczną do lektury Smok Wawelski,

a tym samym pierwsze miejsce otrzymał

uczeń z Ośrodka Kuratorskiego Nr 5

w Wałbrzychu.

Książka i dyplom (pierwsza nagroda w konkursie). Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

93

Drugie miejsce zajęła praca do tekstu

Plastusiowy pamiętnik wykonana przez

uczennicę z Publicznego Gimnazjum

Specjalnego Nr 10 w Wałbrzychu. Trzecie

miejsce przyznano za ilustrację ozdabia-

jącą tekst Złota kaczka

wykonaną przez ucznia

z Ośrodka Kuratorskiego

Nr 5 w Wałbrzychu.

Uroczystość wręczenia

nagród i wyróżnień połą-

czono z otwarciem wy-

stawy, którą zorganizo-

wano w wałbrzyskiej filii

Dolnośląskiej Biblioteki

Pedagogicznej we Wro-

cławiu. Podczas spotka-

nia uczniów i nauczycieli

panowała miła atmosfera. Zadbali o to

organizatorzy szkolno-bibliotecznego

konkursu plastycznego Ilustracja do lek-

tury przygotowując letni poczęstunek dla

wszystkich zgromadzonych w tym dniu

w wałbrzyskiej bibliotece pedagogicznej.

Były to słodkie truskawki.

Ważne jest, by czytelnik,

przy okazji aranżowania

przez placówkę wystaw,

zatrzymał się nad pre-

zentowanymi tam książ-

kami, by móc następnie

po te książki z przyjem-

nością sięgnąć.

Laureaci konkursu przed wystawką prac plastycznych. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wał-brzychu.

Uczniowie podczas uroczystego zakończenia zajęć z edukacji czytelniczej . Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu.

94

Na zakończenie warto przytoczyć słowa

naszej Noblistki – poetki Wisławy Szym-

borskiej, że:

„Czytanie książek to najpiękniejsza za-

bawa, jaką sobie ludzkość wymyśliła”.

… a jeśli do czytanych książek będziemy

przygotowywać ilustracje, to zabawa bę-

dzie jeszcze lepsza.

Kontakt z autorem:

ewa.m.bochynek@wp

95

5 grudnia 2014 r. w Galerii

Skalnej Strzelińskiego

Ośrodka Kultury miało

miejsce spotkanie z Pio-

trem Rozenkiem – praw-

dziwym pasjonatem i miło-

śnikiem ziemi strzelińskiej.

Spotkanie autorskie, połą-

czone z promocją jego

książki Ulice dawnego

Strzelina, cieszyło się

ogromnym zainteresowa-

niem.

W Galerii Skalnej licznie

zebranych gości przywitał

Dariusz Stępień, dyrektor

Strzelińskiego Ośrodka Kul-

tury. Głos zabrała również Dorota Pa-

wnuk, burmistrz Strzelina. Zachęciła do

lektury książki podkreślając, że do

wszczęcia tego projektu, tj. stworzenia

publikacji przybliżającej czytelnikom dzie-

je Strzelina i ziemi strzelińskiej, skłoniły ją

PROMOCJA KSIĄŻKI PIOTRA ROZENKA

Ulice dawnego Strzelina

Wioletta Matelonek

Kierownik


Pedagogiczna

we Wrocławiu.

Filia w Strzelinie.

WIEŚCI Z SIECI

W ciągu ostatnich kilku lat odnotowujemy rosnące zainteresowanie mieszkańców powiatu strzelińskiego

historią regionalną. Zarówno Biblioteka Pedagogiczna, jak i Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna

w Strzelinie, zajmują się gromadzeniem regionaliów w swoich zbiorach. Mimo to ilość materiałów i publi-

kacji poświęconych tej tematyce jest niewielka. Tym bardziej cieszy fakt, że w ubiegłym roku zostały wy-

dane dwie pozycje poświęcone historii Strzelina. Autorem jednej z nich, jest lokalny historyk i wieloletni

nauczyciel, pan Piotr Rozenek.

Dorota Pawnuk – burmistrz Strzelina i autor książki – Piotr Rozenek. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.

96

przede wszystkim prośby i sugestie

mieszkańców.

Piotr Rozenek serdecznie podziękował

inicjatorce dzieła. Zaznaczył również, że

publikacja nie mogłaby powstać bez po-

mocy innych pasjonatów ziemi strzeliń-

skiej – Zbigniewa Kazimierowicza, Mie-

czysława Kępy i Lecha Pąchalskiego –

którzy użyczyli fotografii ze swoich pry-

watnych zbiorów. Wiele z nich zostało

zamieszczonych w jego książce.

W swojej prezentacji, poświęconej historii

Strzelina, Piotr Rozenek zaprosił zebra-

nych na spacer po mieście, którego już

dzisiaj nie ma. Stanowiła ona swoistą wy-

cieczkę w poszukiwaniu śladów dawnych

czasów. Na zakończenie miłego spotka-

nia autor długo podpisywał książki, które

cieszą się dużym zainteresowaniem

mieszkańców powiatu.

Sfinansowaną przez gminę publikację

wydało wydawnictwo Vega Studio z Kwi-

dzynia. Książka liczy ponad 150 stron

i kosztuje 30 zł. Jest do nabycia w sekre-

tariacie Strzelińskiego Ośrodka Kultury,

jak również do wypożyczenia w Bibliotece

Pedagogicznej w Strzelinie.

Literat do napisania tego tekstu posiłko-

wał się dostępną literaturą fachową,

w postaci naukowych i popularnonauko-

wych opracowań historycznych oraz in-

nych dokumentów, lokalnej prasy, mate-

riałów ikonograficznych. Pomocne mu by-

ły również rozmowy z oso-

bami zainteresowanymi

i posiadającymi wiedzę

w tym temacie.

Proponowana lektura jest

wstępem do szerszej i już

stricte naukowej monografii

Strzelina. Powstała w wy-

niku rosnącego zaintere-

sowania dziejami ziemi

strzelińskiej. W przystępny

i atrakcyjny sposób opisa-

Zebrani goście – Galeria Skalna. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.

97

no w niej bogatą i interesującą historię

naszego miasta, i jego najbliższych okolic.

Stanowi ona połączenie pracy popularno-

naukowej z historycznym przewodnikiem

po mieście. Publikacja składa się z dwóch

części.

Pierwsza to autorski wykład na temat hi-

storii Strzelina w oparciu o naukową wie-

dzę historyczną. Według autora to pod-

stawowy zasób informacji na temat funk-

cjonowania miasta w róż-

nych epokach historycznych.

Zebranie ich i przedstawienie

czytelnikowi ma na celu

umożliwienie odbiorcy wła-

snej oceny minionych zda-

rzeń. Czytelnik dowiaduje się

w jakich okolicznościach po-

wstało miasto Strzelin, po-

cząwszy od niewielkiej osa-

dy, poprzez nadanie mu

praw miejskich, aż do współ-

czesnego układu urbani-

stycznego.

Najwięcej miejsca autor po-

święcił przynależności pań-

stwowej Strzelina od X w. do

roku 1990. Uznając przemia-

ny polityczne za główny

czynnik decydujący o losach

miasta, obrazowo przedsta-

wił życie mieszkańców i jego rozwój

w różnych warunkach historycznych. Wy-

różnił dwa okresy ogromnego wzrostu

demograficznego i urbanistycznego

w dziejach miasta. Opisał również w jaki

sposób ukształtowała się struktura spo-

łeczna Strzelina i ziemi strzelińskiej. Za-

poznał czytelnika z mniejszościami naro-

dowymi i wyznaniowymi, funkcjonującymi

na terenie powiatu.

Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina. Vega Studio 2014. Źródło zdjęcia: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Strzelinie.

98

Druga część to zbiór faktów, postaci i wy-

darzeń związanych z poszczególnymi uli-

cami miasta. Dużo miejsca poświęcił au-

tor strzelińskiemu rynkowi, jako centrum

urbanistycznemu. Czytelnik otrzymał nie

tylko cenne informacje na temat historii

centralnego placu w mieście, jego archi-

tektury i zabytków, ale również udostęp-

niono mu wiele pięknych zdjęć i ilustracji z

okresu przedwojennego.

W podobny sposób autor oprowadza nas

po wybranych ulicach Strzelina i znajdują-

cych się przy nich obiektach zabytkowych.

Ciekawostką jest ostatni rozdział, opisują-

cy dokładnie ulice, które obecnie w mie-

ście nie istnieją (patrz poniżej, gdzie udo-

stępniono spis treści publikacji).

Rozenek Piotr. Ulice dawnego Strzelina.

Vega Studio 2014.

Spis treści publikacji:

Część I. Powstanie i puls życia miasta.

1. Narodziny miasta.

2. Przynależność państwowa Strzelina

w historii.

3. Rozwój wspólnoty miejskiej w różnych

warunkach historycznych.

Część II. Śladami dawnych czasów na

historycznych ulicach Strzelina.

1. Rynek - serce miasta.

2. Ulica Kościelna - a właściwie dwie uli-

ce kościelne.

3. Ulica Św. Michała Archanioła - patro-

na miasta.

4. Ulica Wodna - musi pochodzić od wo-

dy.

5. Ulica Mikołaja Kopernika - dawniej

Kamienna Droga

6. Ulica Brzegowa - dawne Wojsławice.

7. Ulica Młynarska - nad rzeką Młynów-

ką.

8. Ulica Staromiejska - dawniej Stare

Przeworno.

9. Ulica Stefana Okrzei - droga do parku.

10. Ulica św. Floriana - dawniej Zamkowa.

11. Ulica Książąt Brzeskich w przeszłości

Klasztorna, siedziba książąt, ducho-

wieństwa i sekretarzy partyjnych.

12. Ulica Tadeusza Kościuszki - reprezen-

tacyjna arteria miasta.

13. Plac 1 Maja - największe skrzyżowa-

nie w Strzelinie.

14. Ulica Bolka I Świdnickiego - założycie-

la miasta.

15. Ulica Dzierżoniowska - w kierunku

Niemczy i Dzierżoniowa.

16. Ulica Ząbkowicka - siedziba władz lo-

kalnych.

17. Ulica Kamienna - droga do kamienio-

łomów.

99

18. Ulica Wojska Polskiego - pierwsza

obwodnica w Strzelinie.

19. Ulica Zamkowa - jedna nazwa, dwie

ulice.

20. Ulica Pocztowa - dwie ulice o tej sa-

mej nazwie.

21. Ulica Adama Mickiewicza - dawniej ul.

Pocztowa.

22. Od Wrocławskiej do ulicy Jana Pawła

II.

23. Ulica Stanisława Staszica - pierwsza

promenada w mieście.

24. Ulica Oławska - od cmentarza do gli-

nianek.

25. Ulice, których dziś nie ma.

Omawiane wydawnictwo ciekawi, za-

chwyca i skłania do refleksji. Jest kolej-

nym cennym źródłem wiedzy na temat

ludzi żyjących w przeszłości na tym tere-

nie oraz ich dokonań.

Bibliografia:

1. Rozenek, Piotr. Ulice dawnego Strze-

lina.Vega Studio 2014.

2. Gmina Strzelin. Spotkanie autorskie

z Piotrem Rozenkiem [online]. [dostęp:

16 stycznia 2015 r.]. Dostępny w In-

ternecie:

https://www.facebook.com/media/set/?

set=a.840272882662556.1073742168

.229938237029360&type=1.

Kontakt z autorem:

[email protected]

100

Wśród przedszkoli dużą popularnością

cieszył się zapoczątkowany w 2014 roku

program Klub Czytającego Przedszko-

laka, opracowany i prowadzony przez

Panią Agatę Szpalę, we współpracy z po-

zostałymi nauczycielami bibliotekarzami.

W programie tym uczestniczyło dziewięć

przedszkoli z terenu Jele-

niej Góry. Prowadzone by-

ły zajęcia tematyczne i cy-

kliczne, w oparciu o bardzo

różnorodną literaturę dla

dzieci i popularnonaukową,

a ich tematyka była bardzo

szeroka: od dinozaurów,

przez opiekę nad zwierzę-

tami domowymi, chemię

i biologię, po polskie trady-

cje narodowe. Wszystkie

zajęcia połączone były z warsztatami pla-

stycznymi: rysowaniem czy malowaniem,

ale także robieniem masek, bukietów, pi-

sanek.

Dla dzieci z etapu nauczania początko-

wego przeznaczone było następne, wyjąt-

DZIAŁALNOŚĆ JELENIOGÓRSKIEJ FILII

DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTEKI

PEDAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU

w zakresie pracy z dzieckiem na różnych

etapach edukacji, ze szczególnym

uwzględnieniem dziecka niepełnosprawnego

Iwona Rabów



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

Filia w Jeleniej Górze.

WIEŚCI Z SIECI

Jeleniogórska filia Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu ma długoletnie i piękne tradycje

współpracy ze szkołami i przedszkolami. Choć zgodnie z Rozporządzeniem MEN biblioteki pedagogiczne:

(...) służą w szczególności wspieraniu procesu kształcenia i doskonalenia nauczycieli, na przestrzeni

ostatnich lat pracownicy Filii skupili się na wspieraniu działalności szkół, bibliotek szkolnych (Klub Bibliote-

karza) oraz innych placówek oświatowych z terenu miasta Jeleniej Góry i powiatu.

101

kowo ciekawe i popular-

ne przedsięwzięcie: au-

torski projekt Słucham,

czytam, tworzę. Brało

w nim udział siedem

szkół z Jeleniej Góry oraz

szkoły podstawowe

z Barcinka, Sosnówki,

Jeżowa Sudeckiego,

a także Szkoła Społecz-

na 707 z Karpacza. Pro-

jekt prowadzony był w

latach 2013-2015. W ro-

ku 2014 projekt prowadzony był w oparciu

o serię książek Bajki w zielonych su-

kienkach o tematyce ekologicznej.

W 2015 roku Filia przyłączyła się do

wspieranej przez Bibliotekę Narodową

akcji Czytam sobie i za pośrednictwem

wydawnictwa Egmont zaopatrzyła biblio-

tekę w książki z serii Czytam sobie oraz

materiały dydaktyczne do prowadzenia

zajęć. Książki z tej serii wydawane są

w cyklach: składam słowa, składam zda-

nia i połykam strony. Przedstawiane treści

mają zachęcić dzieci do nauki samodziel-

nego czytania. Tak też działo się na zaję-

ciach prowadzonych na różnych, wskaza-

nych przez organizatorów akcji pozio-

mach, zajęciach opartych na odpowied-

nich książkach, i wzbogacanych o samo-

dzielnie opracowywane pomoce dydak-

tyczne przez nauczycieli bibliotekarzy.

w listopadzie odbyły się zajęcia na pozio-

mie pierwszym, na podstawie książeczki

Zbigniewa Dmitrocy Baba Jaga na de-

skorolce, dotyczące wróżenia i magii

z przymrużeniem oka, w grudniu nato-

miast dzieci zapoznały się z historią zdo-

bycia przez Amundsena bieguna połu-

dniowego z wykorzystaniem książeczki

z poziomu pierwszego, Wyprawa na bie-

gun Rafała Witka.

Oryginalnym, wyjątkowym projektem był

program The Blue Dog, w czasie trwania

którego dzieci z przedszkoli i klas 1-3 spo-

tykały się z Panem Waldemarem Lesz-

czyńskim, który jest psim behawiorystą

i treserem. Uczył on prawidłowego podej-

ścia do zwierząt, odpowiedniego zacho-

102

wania się w ich obecności i odpowiedzial-

nego zajmowania się zwierzętami domo-

wymi. Zajęcia odbywały się nie tylko

w bibliotece; Pan Leszczyński ze swoimi

psami „pomocnikami” odwiedzał też zain-

teresowane przedszkola i szkoły, gdyż

czasem chętnych było zbyt wielu, żeby

pomieścił ich lokal biblioteki.

Dzieci z klas 4-6 oraz gimnazjów uczest-

niczyły w cyklicznych zajęciach z edukacji

czytelniczo-medialnej prowadzonych

przez wszystkich nauczycieli bibliotekarzy

i dotyczących budowy książki, struktury

biblioteki czy korzystania z katalogów

online. Bardzo dobrze układała się też

współpraca Biblioteki Pedagogicznej

z Zespołem Szkół Ekonomiczno-

Turystycznych w Jeleniej Górze, w ra-

mach której uczniowie klas maturalnych

korzystali z zajęć przy-

gotowujących do reda-

gowania bibliografii za-

łącznikowej do prezen-

tacji maturalnych (pro-

gram Matura ustna bez

stresu, Maturzysto,

biblioteka otwarta dla

Ciebie), użytkowania

katalogów online oraz

programu BIBLIOGRA-

FIKON. Uczniowie in-

nych klas mieli szansę

brać udział w różnorodnych konkursach

tematycznych organizowanych przez DBP

i ZSE-T. Podobne zajęcia prowadzone

były w roku 2014 także dla uczniów

mieszkających w Bursie Uczniowskiej,

mieszczącej się przy ul. Kilińskiego w Je-

leniej Górze.

W roku 2014 nauczyciele-bibliotekarze

z jeleniogórskiej Filii wkroczyli na nowy

dla siebie teren i podpisali umowę ze

Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-

Wychowawczym w Jeleniej Górze. Umo-

wa dotyczyła współpracy w zakresie

kształcenia kompetencji uczniów gimna-

zjum, szkoły zawodowej i uczniów obję-

tych przysposobieniem do pracy (PDP)

przy Ośrodku. Celem spotkań z grupami

uczniów ze SOS-W było przede wszyst-

103

kim rozwijanie nawyków czytelniczych

i przyzwyczajenie dzieci do codziennego

obcowania z książką, wykorzystanie jej do

przygotowywania się do lekcji i inspirowa-

nie twórczości własnej na podstawie lek-

tury.

Nauczyciele szkoły specjalnej i pracowni-

cy biblioteki nastawili się przede wszyst-

kim na zajęcia praktyczne, gdyż w pracy

z dzieckiem niepełnosprawnym intelektu-

alnie jest to najlepsza metoda; postrzega-

nie, uwaga i pamięć takiego dziecka są

w większym lub mniejszym stopniu zabu-

rzone, uwaga koncentruje się na materia-

le konkretnym, nie abstrakcyjnym, domi-

nuje pamięć mechaniczna, nie logiczna,

proces postrzegania jest zwolniony. Nau-

czanie wybranych treści musi odbywać

się w warunkach umożliwiających zdoby-

wanie doświadczeń poprzez aktywny

i bezpośredni kontakt z rzeczywistością,

przez działanie. Dziecko niepełnosprawne

intelektualnie poznaje wielozmysłowo, na-

leży też zaangażować je emocjonalnie,

gdyż bez tego nie skupi uwagi na zada-

niu. Ogromną rolę odgrywa aktywizowa-

nie ucznia, pozwolenie mu na odgrywanie

czynnej roli, oraz indywidualizacja i na-

wiązanie dobrego, emocjonalnego kontak-

tu między uczniem i nauczycielem.

Mając na uwadze powyższe zasady opra-

cowałyśmy projekt realizacji celów zawar-

tych w umowie z SOS-W. Tematyka zajęć

nie mogła być zbyt ogólna ani za szeroka,

lekcje miały uwzględniać przede wszyst-

kim działalność praktyczną. W zakresie

założonego w umowie rozwijania kompe-

tencji czytelniczych nacisk położono na

poznanie i korzystanie z księgozbioru do-

stosowanego do poziomu rozwoju

uczniów, korzystanie z katalogu, kształto-

wanie podstawowych umiejętności posłu-

giwania się encyklopediami, atlasami

i słownikami, wyszukiwanie i selekcję in-

formacji oraz rozwijanie własnych zainte-

resowań w związku z lekturą lub książką

samą w sobie.

Zajęcia Poznajemy bibliotekę polegały

na zapoznaniu grupy z historią książki,

pomieszczeniami biblioteki, magazynem

książek i czasopism, działem gromadze-

nia i opracowania oraz z wypożyczalnią

i czytelnią. Dzieci, które nie miały do tej

pory możliwości zobaczenia na własne

oczy „prawdziwej”, „dorosłej” biblioteki,

były zafascynowane szeregami półek, ilo-

ścią książek, które mogły z tych półek wy-

jąć, pod warunkiem odstawienia ich w od-

powiednie miejsce, łatwością obsługi

księgozbioru i czytelników przy pomocy

programu komputerowego. Z tymi zaję-

104

ciami łączyły się następne, w czasie któ-

rych dzieci osobiście mogły mieć do czy-

nienia z procesem włączania książki do

księgozbioru – najbardziej zaciekawione

były nabyciem umiejętności okładania

książek w folię, i na tym właśnie polegały

zajęcia praktyczne.

Dalsze zajęcia dotyczyły wykorzystania

słowników i encyklopedii, i zostały dodat-

kowo przeprowadzone w Multicentrum,

które funkcjonuje przy jeleniogórskim

DODN. Multicentrum wyposażone jest

w komputery, materiały i programy multi-

medialne oraz pomoce dydaktyczne na

wysokim poziomie; zostały one wykorzy-

stane do zapoznania uczniów SOS-W

z podstawowymi zasadami korzystania ze

słowników i encyklopedii w formie elektro-

nicznej, dostosowanych do ich możliwości

intelektualnych. „Papierowe” wersje tych

wydawnictw dzieci poznały wcześniej

w bibliotece.

Bardzo entuzjastycznie dzieci podeszły do

spotkań, na których zajmowaliśmy się In-

ternetem i wykorzystaniem go w bez-

pieczny sposób. Przy pomocy prostych

pomocy dydaktycznych, rozmów prowa-

dzonych bezpośrednio z poszczególnymi

uczniami oraz dyskusji między nimi prze-

kazałam dzieciom wiedzę z zakresu ko-

rzystania z portali społecznościowych,

umieszczania w Internecie własnych zdjęć

oraz zagrożeń wynikających z angażowa-

nia się w internetowe interakcje. Podobnie

emocjonalnie i z pełnym zaangażowaniem

dzieci uczestniczyły w warsztatach two-

rzenia własnego komiksu, na podstawie

indywidualnych przeżyć, zadanego tema-

tu lub poznanej lektury.

Osobiście najcieplej wspominam zajęcia,

na których dzieci pokonując często wła-

sne słabości okładały książki oraz wyko-

nywały zadania dotyczące zasad bez-

piecznego korzystania z Internetu. To, co

początkowo napawało mnie obawą, gdyż

było dla mnie całkowicie nowym doświad-

czeniem, okazało się doświadczeniem

niezapomnianym w pozytywnym sensie.

Kiedy udało się już skoncentrować uwagę

dzieci na temacie lekcji, poświęciły się mu

one praktycznie w całości i zaangażowały

absolutnie; ogromną radość sprawiło mi

obserwowanie, jak przyjmują wiedzę

i opanowują umiejętności dla mnie i za-

pewne dla innych oczywiste, a dla nich

nowe i fascynujące. Możliwość pracy

z uczniami SOS-W, oprócz poszerzenia

moich doświadczeń jako nauczyciela-

bibliotekarza w pracy z różnymi grupami

dzieci, przyniosła mi ogromną osobistą

satysfakcję. Umowa została zrealizowana

105

i efekty okazały się bardzo pozytywne.

Mam nadzieję na dalszą jej kontynuację.

Źródło zdjęć: Dolnośląska Biblioteka Pe-

dagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej

Górze

Kontakt z autorem:

[email protected]

106

Głównym celem pracy sieci było wsparcie

szkół i placówek oświatowych w zakresie

prowadzenia zajęć z edukacji regionalnej,

poprzez stworzenie bazy dydaktycznej,

metodycznej oraz zasobów do prowadze-

nia zajęć z edukacji regionalnej w biblio-

tekach pedagogicznych oraz dzielenie się

wiedzą i pomysłami dotyczącymi prowa-

dzenia zajęć.

Dlaczego sieć i dlaczego edukacja

regionalna?

W przypadku sieci odpowiedź jest czytel-

na: sieciowanie to nie tylko moda, to wy-

korzystanie w pracy prostej i znanej zasa-

dy, że dwóch to więcej niż jeden, trzech

więcej niż dwóch, czterech... i tak dalej.

Nie od dziś wiadomo, że w grupie można

zrobić więcej i lepiej. Można wspólnie

zrealizować zadania, na które pojedyncze

placówki i ich nauczyciele nie mają zaso-

bów. Warto pamiętać, że nauczyciele i ich

szkoły nie są dla siebie konkurencją

a partnerem. Mądre sieciowanie wymaga

dużej samoświadomości współpracują-

cych podmiotów, jasno wytyczonych ce-

lów i określonej strategii działania, a na

oczekiwane efekty nie trzeba długo cze-

kać.

Edukacja regionalna mająca na celu

kształtowanie tożsamości u młodych ludzi,

to zadanie bardzo trudne. Podejmując ten

temat warto zapytać ilu mieszkańców

Dolnego Śląska – posługuje się określe-

niem Dolnoślązak lub Dolnoślązaczka

oraz jak mocne jest ich poczucie tożsa-

mości regionalnej.

W kontekście powyższych rozważań war-

to pochylić się nad edukacją regionalną

DOLNOŚLĄSKIE BIBLIOTEKI

PEDAGOGICZNE

W SIECI EDUKACJI REGIONALNEJ

Beata Malentowicz

Wydziału Wspomagania

Szkół i Placówek

Oświatowych


Pedagogiczna

WIEŚCI Z SIECI

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu zaprosiła biblioteki pedagogiczne z całego wojewódz-

twa do współpracy w zakresie tworzenia przewodnika online po zasobach związanych z szeroko rozumia-

ną edukacją regionalną. Działania bibliotek realizowane były w ramach pracy sieci współpracy pn. Regio-

nalizm w bibliotece pedagogicznej.

107

w szkole. Metody i formy zajęć powinny

być rozpatrywane w kontekście pracy

z młodymi ludźmi, aby określenia takie,

jak region, mała ojczyzna, tożsamość,

patriotyzm lokalny, były interesujące

i żywe. Wiele osób twierdzi, że w szkole

coraz mniej uwagi poświęca się edukacji

regionalnej. Sieć Regionalizm w biblio-

tece pedagogicznej miała przyczynić się

do ułatwienia pracy bibliotekarzom i nau-

czycielom w prowadzeniu zajęć poprzez

zbudowanie adekwatnego zasobu.

Najprostszą definicję edukacji regional-

nej przedstawia Wikipedia: „Edukacja re-

gionalna – dział edukacji obejmujący sze-

roki zakres zagadnień od nauk humani-

stycznych przez społeczne po nauki przy-

rodnicze i techniczne, zajmujący się

określonym regionem pojmowanym

w mikroskali, odnoszącym się do

gminy, powiatu i województwa.

Zajmuje się związkami pomię-

dzy małą i wielką ojczyzną” 1.

Nauczyciele bibliotekarze rozumie-

ją znaczenie edukacji regionalnej

i wiedzą jak ważną rolę odgrywa ona

w budowaniu tożsamości i poczucia war-

tości mieszkańców regionu. Świadomość

odpowiedzialności za dziedzictwo kultu-

rowe wzbudza pozytywny emocjonalny

stosunek do najbliższej społeczności.

Tworzy się poczucie wspólnoty i gotowo-

ści do podejmowania nowych inicjatyw.

Nauczyciele bibliotekarze pracujący

w sieci założyli sobie, że poprzez budo-

wanie i wykorzystanie zasobu przydatne-

go w nauczaniu edukacji regionalnej pod-

niosą zainteresowanie, świadomość

i wiedzę młodzieży dotyczącą lokalnego

dziedzictwa, historii i kultury społeczności

wcześniej zamieszkującej te tereny.

Pierwszym zadaniem bibliotek w projekcie

było utworzenie systemu informacji

o edukacji w regionie poprzez budowę

serwisu pełniącego funkcję przewodnika

1 Edukacja regionalna. W: Wikipedia [online]. [Dostęp:

2 września 2015]. Dostępny na www: https://pl.wikipedia.org/wiki/Edukacja_regionalna.

108

(docelowo dostępnego online) - edukacja

regionalna.

Elementami tego serwisu miały być zaso-

by dolnośląskich bibliotek pedagogicz-

nych obejmujące:

1. Materiały merytoryczne i metodyczne.

2. Baza instytucji, osób, podmiotów

związanych z regionalizmem.

3. Monografie szkół i placówek oświato-

wych.

4. Projekty edukacyjne realizowane

w szkołach jako przykłady dobrej prak-

tyki.

Do programu przystąpiły biblioteki peda-

gogiczne z Dzierżoniowa, Góry, Głogowa,

Jeleniej Góry, Kłodzka, Lubania, Oleśnicy,

Oławy, Strzelina, Świdnicy, Trzebnicy,

Wałbrzycha, Wrocławia, Zgorzelca, Złoto-

ryi. Nauczyciele bibliotekarze przygotowali

zasób dokumentów o zabytkach, ważnych

historycznie i kulturowo miejscach, oso-

bach związanych z regionem, instytucjach

promujących region. Wszystkie materiały

były gromadzone na platformie edukacyj-

nej Fronter w specjalnie utworzonej Sali

sieci współpracy Regionalizm w biblio-

tece pedagogicznej. Następnym krokiem

pracy sieci, zaplanowanym do realizacji

w pierwszym semestrze bieżącego roku

szkolnego jest prezentacja zgromadzo-

nych materiałów w taki sposób, żeby były

łatwo dostępne dla nauczycieli. Prezenta-

cja ta będzie jednocześnie popularyzacją

regionu, idei edukacji regionalnej i kształ-

towania tożsamości. Pomysły na udo-

stępnienie zasobu:

1. Uporządkowane dokumenty zostaną

umieszczone w ogólnodostępnej sali

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna

(zakładka Dolny Śląsk).

2. Sala Regionalizm w bibliotece peda-

gogicznej przekształcona zostanie

w salę otwartą i będzie służyła

wszystkim zainteresowanym odbior-

com platformy edukacyjnej.

3. Materiały zgromadzone na platformie

zostaną przeniesione na multimedial-

ną stronę internetową udostępnioną

w Internecie.

Ideą programu jest z jednej strony dotar-

cie z gotowymi materiałami do grupy do-

celowej, jaką są nauczyciele realizujący

zagadnienia z zakresu edukacji regional-

nej, a z drugiej rozbudowa zasobu o nowe

dokumenty, np. scenariusze zajęć czy im-

prez szkolnych i pozaszkolnych promują-

cych patriotyzm lokalny.

Kontakt z autorem:

[email protected]

109

Rolę galerii pełnią w Bibliotece dwa miej-

sca - Galeria w Sali Konferencyjnej oraz

Schodkowa Galeria. Pod koniec 2013 r.

postanowiono zagospodarować prze-

strzeń nad schodami, stąd jej nazwa. Atu-

tem Galerii jest jej otwarty charakter i stały

dostęp dla użytkowników. Z kolei Galeria

w Sali Konferencyjnej jest świetnym miej-

scem spotkań, wernisaży. Dodatkowo

w holu Biblioteki znajdują się gabloty, któ-

re służą najczęściej do popularyzacji lite-

ratury.

Obecnie organizując wszelkie imprezy

kulturalne, Biblioteka współdziała z wie-

loma instytucjami kulturalnymi, oświato-

wymi, literackimi. Jedną z instytucji, z któ-

rą DBP ściśle współpracuje jest Centrum

Edukacji Kulturalnej Dzieci i Młodzieży

we Wrocławiu. W ramach tej współpracy

prezentowane są prace przede wszystkim

młodych, uzdolnionych ludzi. W ciągu

dwóch lat zorganizowano między innymi

wystawy indywidualne: wystawę studenta

wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych:

Marcin Błąkała. Malarstwo i rysunek.

Na wystawie oprócz portretów, mogliśmy

zobaczyć impresje otaczającej nas rze-

czywistości - pejzaże i martwe natury. Ca-

łość uzupełniały rysunki. Inną wystawą

przygotowaną wspólnie z CEKDiM była

wystawa Anny Kruszewskiej, studentki

Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu

na wydziale Architektury Wnętrz i Wzor-

nictwa. Artystka otrzymała wyróżnienie na

III Międzynarodowym Konkursie Plastycz-

nym „Oczarowani Zamkami”. Kolejna wy-

stawa prezentowana w Schodkowej Gale-

rii to Anna Staniorowska. Rysunek

i malarstwo z lat 2008-2014. Wystawa

była rozległa pod względem tematycz-

nym, obejmowała zarówno ekspresowe

szkice, jak i dokładne studia przeważnie

DZIAŁALNOŚĆ WYSTAWIENNICZA

W DOLNOŚLĄSKIEJ BIBLIOTECE PE-

DAGOGICZNEJ WE WROCŁAWIU

w latach 2012-2015 (w wyborze)

Aleksandra Nalazek



Pedagogiczna

we Wrocławiu.

WIEŚCI Z SIECI

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu obok wielu oferowanych usług, prowadzi również bogatą działalność wystawienniczą. Głównym celem działalności wystawienniczej jest upowszechnianie

kultury, promowanie twórczości plastycznej, fotograficznej i malarskiej dzieci i młodzieży, nauczycieli, se-

niorów, a także artystów regionalnych. Wystawy ponadto przyczyniają się do rozwijania wrażliwości na

sztukę u dzieci młodzieży, a także inspirują do podejmowania własnych działań artystycznych.

110

martwych natur. Ponadto oprócz wystaw

indywidualnych zorganizowano także

ekspozycje zbiorowe, takie jak: Anioły-

inspiracje (pierwsza wystawa w Schod-

kowej Galerii, grudzień 2013) Insceniza-

cje (wystawa fotograficzna z pracowni

Jacka Lalaka), pokonkursową wystawę

Ikony popkultury. Portret artysty i jego

legendy oraz Świątecznie. Wystawa

malarstwa i grafiki.

Biblioteka nawiązała też kontakt z Mło-

dzieżowym Domem Kultury Wrocław –

Krzyki. Dzięki tej współpracy udało się

zorganizować pokonkursową wystawę

Etno portrety – oblicza ludzkich kultur.

Otwarciu wystawy towarzyszył fanta-

styczny występ flamenco dziewczyn

z grupy Las Chicos, a także wykład i pro-

jekcja zdjęć, z podróży rowerem po Ame-

ryce Południowej, podróżnika Mariusza

Waligóry.

W przestrzeni Biblioteki promowane są

również prace uczniów

z wrocławskich szkół.

Zorganizowano miedzy

innymi wystawy ze Spe-

cjalnym Ośrodkiem

Szklono Wychowawczym

we Wrocławiu nr 10: Pi-

sanki, kaszanki i inne

wielkanocne niespo-

dzianki, Legendy Dol-

nego Śląska, Bohate-

rowie naszych bajek

i wierszy. Współpraco-

Wystawa „Etno portrety – oblicza ludzkich kultur”.

111

wano również ze Szko-

łą Szkołę Podstawową

73 we Wrocławiu i za-

prezentowano prace

konkursowe uczniów -

znaczek okoliczno-

ściowy: Czerwone Ma-

ki na Monte Cassino.

DBP aktywnie współ-

działa również z przed-

szkolami wrocławskimi,

w 2014 r. w Schodko-

wej Galerii można było

oglądać prace konkursowe Bajkowe in-

spiracje przedszkolaków z 35 Przedszko-

la we Wrocławiu Tęczowy Domek.

W 2014 r. z okazji obchodzonego Roku

Czytelnika w DBP odbywało się wiele

wydarzeń czytelniczych i kulturalnych.

Przygotowano z tej okazji także kilka eks-

pozycji. Między innymi w kwietniu i maju

w Galerii Schodkowej czynna była nie-

zwykła wystawa Sprawniejsi od spraw-

nych – przygotowana przez Państwowe

Pomaturalne Studium Kształcenia Biblio-

tekarzy we Wrocławiu. Na wystawie pre-

zentowane były publikacje wspomagające

zrozumienie otaczającego nas życia, roz-

wiązywania problemów, podejmowania

ważnych i trudnych decyzji. Ekspozycja

zawierała cztery watki: bio-

grafie nietuzinkowych

osób, książki, które stały

się inspiracja do realizacji

artystycznych i społecz-

nych w Studium, książki

wydane przez Studium

oraz książki, które miały

być inspiracją do refleksji

i twórczych poczynań

zwiedzających wystawę.

Wystawa „Sprawniejsi od sprawnych”.

112

Ekspozycja towarzyszyła seminarium

Czytanie łączy pokolenia podczas, któ-

rego jedna z organizatorek pani Joanna

Śliwińska oprowadziła gości po wystawie.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna to

także miejsce przyjazne i otwarte dla se-

niorów. Na przestrzeni dwóch lat zorgani-

zowano już kilka wystaw promujących

twórczość artystyczną osób starszych.

w październiku 2013 roku można było

oglądać w holu Biblioteki Świat Kwiatów

Renaty Zagajczyk-Kociemskiej – poetki

oraz malarki wrocławskiej, a także laure-

atki wielu nagród i wyróżnień. Na wysta-

wie zaprezentowano kompozycje kwiato-

we płaskie. Ponadto podczas VII Konfe-

rencji dla bibliotekarzy Biblioteka jako

centrum wspomagania, artystka przed-

stawiła nie tylko swoją twórczość

plastyczną, ale także poetycką.

Na szczególną uwagę zasługuje

współpraca z wrocławskim mala-

rzem Arturem Raczkowskim, który

jest opiekunem dwóch grup ma-

larskich. Pierwszą wspólną inicja-

tywą było zorganizowanie

w czerwcu 2014 r. wystawy Spo-

tkanie z muzą, czyli zestaw prac

portretowych i aktów, a także

martwych natur. We wrześniu

2014 r. z okazji Dnia Seniora po-

nownie się spotkaliśmy, a ściany Galerii

w Sali Konferencyjnej ozdobiły kolejne

prace Grupy, kontynuacja wcześniejszej

wystawy - Drugie spotkanie z Muzą.

Grupę tworzą głownie emerytowane nau-

czycielki, uczestniczki Uniwersytetu III

wieku. Z kolei w styczniu 2015 r. miało

miejsce otwarcie wystawy Grupy Malar-

skiej Fundacji Femina. Na wystawie za-

prezentowano kilkadziesiąt prac

o różnorodnej tematyce: martwa natura,

portrety, kwiaty. Obecnie w Sali Konfe-

rencyjnej czynna jest wystawa członkini

Koła pani Jadwigi Radomskiej Malar-

stwo-moja radość. Malowanie dla człon-

kiń Koła jest niezwykle ważne, ma bo-

wiem dla nich znaczenie autoterapeu-

tyczne. Malowaniem zainteresowały się

Wernisaż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.

113

panie będąc już w dojrzałym wieku i po

ciężkich doświadczeniach życiowych.

Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna

nawiązuje również kontakty pozainstytu-

cjonalne, z twórcami regionalnymi. Przy-

kładem takiego działania jest wystawa

Inspiracje Bożeny Grocholskiej, bibliote-

karki, dziennikarki i wykładowcy. Werni-

saż „Inspiracje” Bożeny Grocholskiej.

Ciekawą wystawą jest ekspozycja przygo-

towana z okazji Międzynarodowego Roku

Mapy Atlasy i mapy jako źródła infor-

macji i wiedzy (rodzaje map-

atlasy, mapy, przewodniki)

z różnych dziedzin: historia –

geografia – turystyka – staty-

styka – transport – pogoda –

kultura. Wystawa dostępna jest

w gablotach w holu Biblioteki.

Ponadto planowane jest rów-

nież zorganizowanie takich ini-

cjatyw jak: konkurs, wystawa

multimedialna, wystawa książek

dla dzieci i dorosłych Literackie

podróże z mapą. Działania bę-

dą podejmowane wspólnie

z Wydziałem Geodezji i Karto-

grafii Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Dolnośląskiego

oraz Centrum Edukacji Kultu-

ralnej Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu.

Nie sposób przytoczyć tu wszystkich wy-

staw, szczegółów wernisaży, zdjęć. Zain-

teresowanych zachęcam do zapoznania

się z zakładką na stronie Biblioteki Ar-

chiwum Wydarzeń, gdzie znajdują się

relacje ze wszystkich imprez zorganizo-

wanych w Bibliotece.

Wystawy malarskie, fotograficzne są

obecnie stałym elementem oferty kultural-

nej Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej

we Wrocławiu. Działalność wystawienni-

cza i współpraca z instytucjami kultural-

114

nymi nadal będzie kontynuowana i rozwi-

jana. Dzięki proponowanym wydarzeniom

Biblioteka może być miejscem gdzie

w sposób atrakcyjny i inspirujący można

spędzić czas wolny. Wernisaże są dosko-

nałą okazją do spotkań, interesujących

rozmów, poznania ciekawych osobowości

artystycznych. Ponadto jest to sposób na

promocję Biblioteki w środowisku i dotar-

cie do osób wcześniej niezwiązanych

z placówką.

Źródło wszystkich zdjęć: Dolnośląska Biblioteka

Pedagogiczna we Wrocławiu.

Kontakt z autorem:

[email protected]

Documents

DIBP - Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych 2/2015