View
232
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Celem zamieszczanych publikacji ma być możliwie szybkie podzielenie się ze środowiskiem edukacyjnym Dolnego Śląska innowacyjnymi rozwiązaniami w swojej pracy zawodowej, ciekawymi formami współpracy, zorganizowanymi w placówkach konferencjami, bądź takimi, w których się uczestniczyło, czy wynikami z prowadzonych badań.
Citation preview
2
Rozmowa z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Panią Lucyną Kurowską-Trudzik..………………………………..…………………………………………..3-4 Elżbieta Szymańska. A, B, C… e-learningu……….……………...…………………………………………5-11 Anna Zakrzewska. Baza EDUKACJA - najbardziej aktualne źródło informacji………………………12-16 Anna Chawawko. Nowoczesne źródła informacji w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu……………………………….……………………………………………………………………17-27 Ewa Bochynek. Hanna Szaga i „bajki terapeutyczne”, czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki……………….......................................................................................................28-30 Renata Stańczak. Moje działania biblioterapeutyczne w pracy z uczniami………...........................31-39 Iwona Rabów. Edukacja regionalna nie tylko w bibliotece : komunikacja miejska w Jeleniej Górze dawniej i dziś……………………………………………………………………………….40-42 Anna Chawawko. Wybrane metody aktywizujące : zastosowanie w nauczaniu i uczeniu się…....43-49 Barbara Rdzanek. Kreatywne czytanie z papierowym teatrem kamishibai……………….………….50-53 Marzena Musialik. Klub Czytających Przedszkolaków : praca z przedszkolakami w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze………………………………………………………….….54-57 Ewa Bochynek. BAJKOWÓZ - wędrująca szpitalna biblioteka w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej.……………………………………………………………………………………….….58-61
SPIS TREŚCI
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
ROZMOWA NUMERU
3
Urszula Tobolska – redaktor naczelna
Pani dyrektor, jest Pani wydawcą e-
biuletynu o nazwie Dolnośląski Informator
Bibliotek Pedagogicznych. Czasopismo
powstało w 2012 r. Od samego początku
zostało pomyślane jako półrocznik emito-
wany w formie elektronicznej.
Decyzją wydawcy elektronicznego czaso-
pisma DIBP, w 2016 roku, zakończona
została działalność wydawnicza w Dolno-
śląskiej Bibliotece Pedagogicznej we
Wrocławiu. Tym samym lubiane przez
czytelników pismo, podejmujące podobną
działalność wydawniczą, kończy swą
działalność.
Czytelnikom należy się informacja wyja-
śniająca podjęcie takiego rozstrzygnięcia.
Lucyna Kurowska-Trudzik – dyrektor Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu
W roku 2012, kiedy w naszej placówce
powstał pomysł na własne e-
wydawnictwo, pracowaliśmy w nieco in-
nych realiach, odmiennych do obecnej
sytuacji. Te odmienne realia to poważne
zmiany kadrowe, polegające na zmniej-
szeniu liczby pracowników pedagogicz-
nych, zarówno w bibliotece wrocławskiej,
jak i wszystkich jej filiach.
Od stycznia 2016 roku biblioteki pedago-
giczne mają obowiązkowo realizować no-
we zadania, określone w Rozporządzeniu
Ministra Edukacji Narodowej z 28 lutego
2013 r. w sprawie szczegółowych zasad
działania publicznych bibliotek pedago-
gicznych (Dziennik Ustaw poz. 369).
Rozmowę z dyrektorem Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu Panią Lucyną Kurowską-Trudzik o decyzji wygaszenia e-biuletynu DIBP przeprowadziła Urszula Tobolska
Lucyna Kurowska-Trudzik Dyrektor Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
ROZMOWA NUMERU
4
Takie działania podjęliśmy zaraz po wej-
ściu w życie w/w Rozporządzenia i wła-
śnie zebrane wcześniej doświadczenie we
współpracy ze szkołami w zakresie ich
wspomagania oraz wypracowany proces
wspomagania spowodowały duże zaan-
gażowanie naszej kadry w ten obszar
działalności Biblioteki.
W takiej sytuacji pojawił się niepokój o
skuteczność realizacji celów strategicz-
nych naszej placówki. W rezultacie anali-
zy tych celów oraz możliwości kadrowych,
po konsultacji z kierownikami Wydziałów
w DBP we Wrocławiu, stojąc przed dyle-
matem: zadanie strategiczne a alterna-
tywne, podjęłam decyzję o zakończeniu
edycji e-biuletynu DIBP.
Dziękuję serdecznie całemu zespołowi
redakcyjnemu za wielkie zaangażowanie
się w edycję naszego wydawnictwa oraz
wszystkim pracownikom, którzy podjęli z
nim współpracę.
Urszula Tobolska Dotychczas wydano 8 numerów pisma.
Niniejszy, w którym znajdzie się zareje-
strowana z Panią rozmowa, jest 9. Jako redaktor naczelna pragnę podziękować wszystkim autorom, którzy współpra-cowali z wydawnictwem, przysyłali własne teksty popularyzujące działania placówek, w których spędzali zawodo-wą część swojego życia, dzielili się własnymi pasjami i zainteresowaniami. Wiem, że ich wysiłek wkładany w pisa-nie tych tekstów był czasami niełatwy. Cieszę się, że mogłam przybliżyć sylwetki
tych osób, których nie ma już wśród nas,
a którzy twórczym zaangażowaniem i
pomysłami, przyczynili się tworzenia
kształtu sieci bibliotek pedagogicznych
Dolnego Śląska.
Dziękuję za rozmowę.
5
Poniższy artykuł ma pokrótce przedstawić
zalety uczenia się oraz uczenia innych
zdalnie oraz wskazać pomocne strony
w uczeniu metodą e-learningową. I jest to
opinia absolutnie subiektywna. Wnioski na
temat praktycznego korzystania z e-
learningu, opiera na pracy z platformą
Moodle prowadzoną przez KOWEZiU.
W październiku 2015 r. autorka rozpoczę-
ła kurs e-learnigowy organizowany przez
KOWEZiU pt. „Jak przygotować kurs online na platformie Moodle”. Można
więc powiedzieć, że był to skok na głębo-
ką wodę. Pierwsze szkolenie online i od
razu o tym, jak uczyć na odległość innych.
Było to zarówno teoretyczne, jak i prak-
tyczne zdobywanie wiedzy, którą teraz z
powodzeniem autorka przekazuje dalej.
Cel, który jej przyświeca, to zachęcenie
do korzystania z kursów i szkoleń reali-
zowanych właśnie na odległość.
A… czyli wady i zalety e-learningu
Korzyści jest zdecydowanie więcej niż
wad. Co ciekawe, zapoznając się z pi-
śmiennictwem sprzed kilku lat przeczyta-
my o wadach, których nie przedstawia się
dzisiaj 1. Coraz rzadziej wymienia się ba-
rierę technologiczną, brak dostępu do
komputera czy Internetu. Coraz mniejsze
wydają się być koszty, a coraz jaśniejsza
sytuacja prawna (Licencje Creative Com-
1 Por. Juszczyk, S. Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów. Toruń 2002. s. 152-156.
A, B, C… e-learningu
Elżbieta Szymańsk Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Zamiast wstępu… Jest końcówka lutego 2016 roku. W bazach DBP odnaleźć można 24 pozycje książkowe oraz 329 adno-towanych artykułów z czasopism na temat e-learningu. Praktyczna rada - przy wyszukiwaniu w bazie Edu-kacja nie wpisujmy myślnika, który konfunduje Alepha. Sporo też informacji znajdziemy w WikiEduLinkach pod hasłem Kształcenie na odległość. Można zapytać się, czy kolejny artykuł z tego zagadnienia jest więc potrzebny? Zdaniem autorki, zdecy-dowanie tak. Na pewno przyda się tym bibliotekarzom, którzy jeszcze z e-learningiem się nie zmierzyli. Być może wcześniej, podobnie jak autorka tego opracowania, zadają sobie pytania… czy w kontakcie z tą formą nauczania dam sobie radę? czy to ma sens? czy znajdę czas na niełatwy przecież e-learning? czy się czegokolwiek „w ten sposób” nauczę? Odpowiedź 4 x TAK!
6
mons - zmiany w prawie autorskim przy
wykorzystaniu w celach edukacyjnych).
Wciąż aktualną wadą tego typu kształ-cenia jest brak bezpośredniego kontaktu
z prowadzącym i innymi uczącymi się.
Kolejnym minusem przytoczonym przez
Z. Zielińskiego jest konieczność posiada-
nia silnej motywacji i bycia zdyscyplino-
wanym w samokształceniu 2. Z tymi wa-
dami, też jednak można dyskutować. Po-
kolenie Y, wchodzące powoli na rynek
pracy, jest przyzwyczajone do dominacji
życia społecznego i komunikacji w sieci.
Do szkół coraz większymi krokami wkra-
cza nowoczesna technologia, mobilność
oraz przede wszystkim sieć. Coraz czę-
ściej nauczyciele zamiast „walczyć z ko-
mórkami” wykorzystują ich możliwości
w trakcie lekcji, zwiększając zaintereso-
wanie i zaangażowanie uczniów. Silna
motywacja i konsekwencja jest potrzebna,
gdy mówimy o samokształceniu. Najpierw
podjęcie decyzji, a potem wytrwałe dąże-
nie do zakończenia kursu, szkolenia. Ina-
czej rzecz się ma przy kursie, na który
zostaliśmy wydelegowani, zadanie do wy-
konania, z którego musimy się rozliczyć.
Dobrym motywatorem zwiększającym na-
szą konsekwencję jest też poniesiony wy-
datek. Gdy za kurs musimy zapłacić,
2 Z. Zieliński, E-learning w edukacji. Gliwice 2012, s. 25
zwiększa się prawdopodobieństwo, że
skierujemy większą uwagę na ten kurs.
Jeśli chodzi o przymioty tej formy uczenia
– do najważniejszych zalet e-learningu
wymienionych przez wspominanego auto-
ra Z. Zielińskiego można zaliczyć:
Elastyczność nauczania – dowolność
czasu, miejsca i tempa. Dzięki tej jakości
autorka przystępując do kursu mogła
z powodzeniem go ukończyć. Większość
kursu zrealizowała w domu, wieczorem,
gdy Jej półtoraroczny roczny synek już
zasnął, a ona sama mogła na spokojnie
zapoznać się z przygotowanymi przez
prowadzącego materiałami i wykonywać
zadane aktywności. Dostęp do wszystkich
materiałów online, pozwalał na zapozna-
wanie się z treściami kursu w pracy,
w domu, w szpitalu na niespodziewanym
pobycie czy podczas podróży po kraju
autobusem z wifi. Okazało się, że i… ko-
rek przy wyjeździe z Poznania miał swoje
dobre strony – udało się wówczas pod-
czas tej podróży wykonać dwa czaso-
chłonne zadania, a brak lodówki, telewizo-
ra czy niepokojącego bałaganu w pokoju,
nie odrywał od komputera. Większość za-
dań wykonywała właśnie na komputerze
lub laptopie, czasem zdarzało jej się za-
7
Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/moodle/
poznawać z wypowiedziami na forum za
pomocą smartfona.
Multimedialne i atrakcyjne formy prze-kazu – tu prowadzący jest ograniczony
jedynie swoją wyobraźnią, umiejętno-
ściami i czasem. Różnorodność form pre-
zentacji materiału, kontaktu ze słucha-
czami czy egzekwowania wiedzy jest
wciąż powiększana. Tutoriale, prezenta-
cje, instrukcje w pdf, odnośniki do portali,
artykułów, a w końcu różnorodne formy
ćwiczeń i aktywności. W trakcie kursu pi-
sząca te słowa poznała możliwości ankie-
ty online, pracy w zespole 4 osobowym,
który kontaktował się za pomocą forum,
czatu i znanego nam już wiki.
Rozwój umiejętności informatycznych – i to działa świetnie na obie strony. Za-
równo osoba przygotowująca szkolenie
(na zaliczenie kursu właśnie taki projekt
należało stworzyć) oraz osoba ucząca się,
praktycznie zapoznają się z możliwościa-
mi Internetu, platformy oraz mobilnych
urządzeń. Jeśli chodzi o platformę, to jej
wybór powinien być dostosowany do na-
szych potrzeb. Dziś nie musimy już wy-
dawać kroci na wykupienie licencji. Do-
stępne są platformy darmowe na licencji
GNU GPL lub Apache, szerzej o nich mo-
żemy poczytać w artykule Ewy Palki 3.
Dane zapisywane są na naszym serwe-
rze, dzięki czemu mamy zapewnione
większe bezpieczeństwo przetwarzanych
informacji. Wśród osób wykorzystujących
Moodle trwają dyskusje czy do instalacji
i obsługi platformy jest potrzebna pomoc
informatyka. Jest to coraz łatwiejsze
oprogramowanie, a z drugiej strony coraz
większe nasze własne
umiejętności obsługi urządzeń
oraz wykorzystywania TIK.
Do zestawienia proponowane-
go przez Zielińskiego dodać
jeszcze należy zaletę współ-
działania, jaką daje praca w grupie. Prawda, że jest to
3 Palka, E. Co różni platformy edukacyjne Mo-dle i OLAT? [online]. W: „E-mentor” nr 4(36), 2010. [Dostęp: 06.03.2016]. Dostępny na: http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/36/id/771.
8
wciąż praca online, brak jest kontaktu
bezpośredniego, ale wciąż możemy sobie
wiele przekazać. Sama autorka miała
okazję wykorzystać zdobyte na kursie
umiejętności do pracy z koleżankami z filii
DBP we Wrocławiu. Pokolenie X dopiero
będzie uczy się kooperacji w sieci, pod-
czas gdy dla naszych uczniów jest to już
codzienność.
B… czyli kursy dla Bibliotekarzy i nie tylko
Portal Elektroniczna Biblioteka Pedago-
giczna posiada zakładkę e-learning,
w którym można się zapoznać zarówno
z teorią tego typu edukacji, jak też przejść
na strony, które takie właśnie kursy i szko-
lenia prowadzą. W większości realizowa-
ne przez biblioteki pedagogiczne są po-
sadowione na Moodle’u, co pozwala na
zmniejszenie bariery technologicznej.
Przy dokładnym poznaniu tego typu plat-
formy, łatwiej z niej korzystać. Co prawda
w prezentowanych stronach wykorzysty-
wane są różne wersje Moodle’a, lecz na-
rzędzia i sposób ich prezentowania pozo-
staje podobny.
Poniżej przedstawiono propozycje zasłu-
gujące na uwagę:
http://moodle.bpciechanow.pl/ Platforma
Moodle Biblioteki Pedagogicznej w Cie-
chanowie. Tu w czytelny sposób dowiadu-
jemy się jakie kursy są dostępne po zalo-
gowaniu, a które wymagają klucza dostę-
pu. Co ciekawe, oferowane kur-
sy/szkolenia przewidziane są dla bibliote-
karzy (Skontrum w bibliotece, Ewidencja
materiałów, Upowszechnianie czytelnic-
twa wśród dzieci i młodzieży) ale także
dla uczniów i studentów (Unia Europejska
w innym zwierciadle, Zagrożenia współ-
czesnego świata, Pierwsza pomoc… oraz
kurs doskonalący z pakietu PS Office).
http://moodle.wmbp.edu.pl/ Moodle War-
mińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicz-
nej z Elblągu pod nazwą Biblioteczne
Centrum Zdalnej Edukacji. Placówka ma
w swojej ofercie kursy samokształcenio-
we oraz kursy z prowadzącym, które wy-
magają rekrutacji, przestrzegania termi-
nów i zakończone otrzymaniem certyfika-
tu. Świetna opcja dla osób mających pro-
blemy z konsekwencją. Jest to oferta bo-
gata i bardzo aktualna. W chwili pisania
artykułu trwają zapisy na Poow Toon, Pa-
dlet, Prezi., BeFunky. Wszystkie kursy
i szkolenia pogrupowane są wg kategorii
takich jak: Cyfrowe opowieści, Materiały
biurowe, Wirtualne tablice, Materiały do
lekcji. Wszystko przedstawione bardzo
czytelnie i efektownie.
9
http://www.bptorun.edu.pl/moodle/ Plat-
forma zawierająca 11 kursów/szkoleń,
która trwale zapisała się już w polskim e-
bibliotekarstwie. Nazwiska prowadzących
kursy znane są wszystkim sięgającym do
fachowej literatury czy biorących udział
w konferencjach. Angielski dla biblioteka-
rzy, Glogster, Innowacyjny warsztat pracy
nauczyciela bibliotekarza i wiele praktycz-
nych narzędzi do wykorzystania w co-
dziennej pracy bibliotecznej. Co ciekawe
wyróżnione są też ćwiczenia uzupełniają-
ce do lekcji i szkolenia biblioteczne.
http://www.dbp.wroc.pl/moodle/ platforma
naszej biblioteki jest w trakcie reorganiza-
cji (przenoszenie zasobów do nowszej
wersji) lecz wciąż są dostępne kursy sa-
mokształceniowe. Do tej pory nie były re-
alizowane szkolenia z prowadzącym
w czasie rzeczywistym. Zapewne pojawią
się one wkrótce. Kursy dzielą się na kom-
puterowe i tematyczne. Znaleźć tu może-
my m.in. kurs o e-learningu, który wyjaśni
nam więcej na temat tej formy kształcenia
i dokształcania się. A oprócz tego kursy:
Cyberprzemoc, Książka nie książka
i Prawo autorskie w szkole.
https://moodle.umk.pl/BU/ Jeden kurs
otwarty dla wszystkich bibliotekarzy, ale
o ważnej tematyce jaką jest Prawo autor-
skie dla bibliotekarzy.
Akademia Górniczo-Hutnicza z Krakowa
posiada niemałe repozytorium kursów dla
swoich studentów, przygotowała także
kursy w kategorii open: Wprowadzenie
do e-learningu, Open Access - otwarta
nauka
http://fbc.pionier.net.pl/elearning/pl/mod/fo
rum/discuss.php?d=5 Federacja Bibliotek
Cyfrowych przygotowała kurs dla bibliote-
karzy związany z Budowaniem kolekcji
cyfrowej z LoCloud Collections oraz
Współpraca z Europeaną.
http://moodle.ebib.pl/ Wszystkim znany
EBIB też uruchomił platformę e-
learningową. Cztery udostępnione kursy
pozwolą nam zapoznać się z prawem au-
torskim, Wyszukiwaniem informacji w ba-
zach danych (głębokich zasobach) oraz
w otwartych zasobach Internetu. Doszko-
limy się też z redakcji publikacji elektro-
nicznych.
http://e-learning.biblioteki.org/ Projekt Lo-
gin biblioteka dobiegł już końca, jednak
dla chętnych wciąż udostępnione są ma-
teriały do realizacji kursów. Plan pracy
10
biblioteki, Specjalista informacji oraz Wy-
szukiwanie bez tajemnic.
Jednak nie samą biblioteką bibliotekarz
żyje, wciąż powinno się otwierać na nowe
usługi, dokształcać się w różnych kierun-
kach. Stąd kilka podpowiedzi, gdzie warto
szukać atrakcyjnych bezpłatnych kursów
i szkoleń.
https://www.akademiaparp.gov.pl/szkoleni
a-biznesowe.html Zagadnienia finansowe
i prawne, Zarządzanie strategiczne i ope-
racyjne, Umiejętności menadżerskie
i osobiste… to tylko kategorie, w których
możemy znaleźć wiele ciekawych kursów.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębior-
czości przygotowała naprawdę bogatą
ofertę.
http://edukacja.fdn.pl/kursy-e-learning
Fundacja Dzieci Niczyje przygotowała
kursy dla dzieci i młodzieży na temat bez-
piecznego internetu w podziale na różne
etapy edukacji. Dla pracujących z dziećmi
i młodzieżą zamieszczone są 45, 80 i 180
minutowe kursy o cyberprzemocy, pracy
z dzieckiem wykorzystywanym seksualnie
oraz dziecku – świadku w rozprawie są-
dowej.
http://centrumedukacji.eu/course/index.ph
p Centrum Edukacji Szczecińskiego Par-
ku Naukowo-Technologicznego. Informa-
tyka, Zarządzanie, Zawody Przyszłości to
kategorie (nie wszystkie) w których po-
grupowane zostały bezpłatne kursy Cen-
trum.
https://support.office.com/pl-pl Ekipa
Microsoftu też coś praktycznego przygo-
towała. Samouczki i kursy na temat pakie-
tu Office. Każdy znajdzie coś dla siebie.
http://koweziu.edu.pl tę stronę powinni-
śmy również sprawdzać aby w odpowied-
nim momencie przystąpić do rekrutacji
(Uwaga! Jest potrzebna akceptacja dyrek-
tora placówki, w której nauczyciel jest za-
trudniony). Właśnie rusza kurs e-portfolio,
planowany jest kurs na eksperta awansu
zawodowego. Przy otwartych zasobach
edukacyjnych znajdziemy również 169
kursów dla nauczycieli dydaktyków
zwłaszcza szkolnictwa zawodowego, któ-
re mogą być wykorzystane na własnych
platformach. (np. Dekoracja wyrobów cu-
kierniczych, Pierwsza pomoc, Zasady ob-
liczania wynagrodzeń i wiele, wiele in-
nych).
11
Zamieszczone powyżej linki odsyłają nas
do bezpłatnych kursów i szkoleń, których
jak widać w sieci jest całkiem sporo.
Jeszcze więcej znajdziemy takich, za któ-
re trzeba zapłacić, ale jak wspomnieliśmy
wcześniej niektórym taka mobilizacja jest
potrzebna. Na pewno zdecydowanie ła-
twiej odnaleźć je w internecie. Klikając
w ten adres https://www.e-
sgh.pl/baza.php?page=kursy znajdziemy
zestaw linków do sprawdzonych szkoleń.
C… czyli Co my na to… Pomimo tej całej nowoczesności, za-
awansowanych technologii czasu mamy
jakby wciąż mniej. Nasze umiejętności
nabyte w szkole czy na studiach zaczyna-
ją tracić swoją wartość. Ciągły rozwój
wymusza na nas poznawanie coraz to
nowych programów, obsługi urządzeń
oraz reagowania we właściwy sposób na
„potrzeby rynku” czy zmianę relacji mię-
dzyludzkich. Problemy cyberprzemocy,
dopalacze, bezpieczny Internet, sieroctwo
społeczne związane z emigracją zarob-
kową… te pojęcia nie występowały w na-
szych skryptach, jednak prawie codzien-
nie przychodzi nam się z nimi mierzyć.
Kolejne nowe tematy czekają na nas „za
rogiem”. Poznać je możemy na studiach
podyplomowych czy stacjonarnych, lecz
ich problematykę przybliżą nam (oczywi-
ście nie w tak pełnym stopniu) szkolenia
i kursy e-learningowe. Nie bójmy się, się-
gnijmy po nie, sprawdźmy jak ta cała
technologia może ułatwić nam życie.
A może jeszcze jeden krok do przodu…
może sami stworzymy kurs, podzielimy
się wiedzą z kolegami czy uczniami? To
naprawdę potrafi wciągnąć . Autorka
artykułu służy pomocą i własnymi materia-
łami, aby pomóc takie szkolenie lub kurs
opracować. A dziś zaprasza do wypełnie-
nia krótkiej anonimowej ankiety na ile e-
learning jest dla nas atrakcyjny i czy je-
steśmy zainteresowani tą formą dokształ-
cania czy kształcenia innych.
P.S. Część kursów jest już udostępniana
jako m-learning. Smartfony wkraczają
w kolejną sferę naszego życia…
Kontakt z autorem:
12
Jednym z jego elementów jest baza bi-bliograficzna artykułów z czasopism EDUKACJA, będąca cyfrową kontynuacją
kartkowej kartoteki zagadnieniowej, której
początki sięgają lat 50-tych XX wieku.
Zawartość bazy stanowią adnotowane
opisy bibliograficzne artykułów z czaso-
pism prenumerowanych w Bibliotece,
w tym z wybranych wydawnictw ciągłych
oficyn uczelnianych. Na potrzeby bazy
bibliografowane są zarówno czasopisma
wydawane w formie drukowanej, jak i te,
które ukazują się wyłącznie w postaci
elektronicznej. Pod względem treściowym
baza EDUKACJA zawiera wiadomości
z zakresu szeroko rozumianego pojęcia
edukacji, zarówno w wymiarze polskim,
jak i światowym, teorii i praktyki pedago-
gicznej, dydaktyki ogólnej, metodyk na-
czania poszczególnych przedmiotów, pe-
deutologii. W mniejszym stopniu repre-
zentowane są inne nauki społeczne i hu-
manistyczne, takie jak psychologia, histo-
ria, socjologia, kulturoznawstwo, itp.
Głównymi atutami bazy EDUKACJA są
wielkość oraz aktualność. Liczba opisów
bibliograficznych artykułów z czasopism
przekracza 216 tys. i na bieżąco wprowa-
dzane są kolejne, dzięki czemu baza sta-
nowi rzetelne źródło wiedzy o szybko
zmieniającej się edukacyjnej rzeczywisto-
ści. Mamy możliwość śledzenia reform
polskiego szkolnictwa, porównywania ich
z rozwiązaniami stosowanymi w innych
krajach, a także szukania inspiracji
w kwestii stosowania nowych metod
i strategii pedagogicznych.
Nauczyciele bibliotekarze dolnośląskich
bibliotek pedagogicznych tworzący bazę
BAZA EDUKACJA najbardziej aktualne źródło informacji
Anna Zakrzewska Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Głównym celem działalności Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej we Wrocławiu jest zapewnienie dostę-pu do źródeł wiedzy i informacji edukacyjnej niezbędnej w procesie kształcenia i dokształcania nauczycieli, jak również doskonalenia zawodowego kadry pedagogicznej. Aby wywiązać się z tego zadania, podejmo-wane są liczne przedsięwzięcia, w efekcie których użytkownikom Biblioteki oferowany jest nowoczesny warsztat informacyjny, pomocny w dotarciu do potrzebnych źródeł wiedzy i informacji naukowej.
13
Przykładowy rekord z danymi bibliograficznymi artykułu z czasopisma, wzbogacony o adnotację i wersję elektro-niczną
opracowują artykuły z czasopism pod
wzglądem zawartości treściowej, tj. kwali-
fikują artykuły po uprzedniej analizie ich
treści, formułują adnotacje (streszczenie
treści dokumentu) oraz indeksują je we-
dług stosowanego w Dolnośląskiej Biblio-
tece Pedagogicznej języka informacyjno-
wyszukiwawczego. Proces ten gwarantuje
użytkownikowi otrzymanie wartościowych
informacji, które zostały już wyselekcjo-
nowane pod względem treściowym, na-
tomiast opis bibliograficzny wzbogacony o
adnotację dostarcza pełnej i natychmia-
stowej wiedzy, czy znaleziony dokument
realnie odpowiada zapotrzebowaniu in-
formacyjnemu osoby przeszukującej za-
soby bazy.
Mocną stroną bazy jest również ciągłe
rozszerzanie jej zbiorów o pełnotekstowe
wersje artykułów w wersji online, a także
skany artykułów, które są wykonywane
w Bibliotece. Tak wzbogacone zasoby
umożliwiają użytkownikom bezpośredni
dostęp do treści znalezionego dokumentu
i bieżącą weryfikację poszukiwanych in-
formacji.
Zgodność rozwoju usług cyfrowych Biblio-
teki z koncepcją otwartego dostępu (ang.
open access) na rzecz budowy otwartego
modelu komunikacji naukowej, jest waż-
nym wyznacznikiem konstruowania no-
wego wariantu rozpowszechniania wiedzy
pedagogicznej i dziedzin jej pokrewnych,
jak i wychodzenia naprzeciw potrzebom
użytkowników nastawionych na rozwój
technologiczny.
Baza EDUKACJA obsługiwana jest w sys-
temie ALEPH, w dostępie online
http://aleph.dbp.wroc.pl/F?func=find-b-
0&local_base=dbp03.
14
Wyszukiwanie w bazie odbywa się
w oparciu o liczne funkcje oferowane
przez elektroniczny system biblioteczny.
Pierwszą opcję wyszukiwawczą stanowią
Indeksy, które pozwalają na przeglądanie
alfabetyczne w obrębie wybranego zbioru
(autorzy, tytuły, tytuły czasopism, hasła
przedmiotowe, nazwy osobowe). W ra-
mach korzystania z Indeksów warto pod-
kreślić atuty alfabetycznego przeglądania
bazy pod kątem haseł przedmiotowych.
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna po-
siada własny język informacyjno-
wyszukiwawczy, którego zaletą jest kom-
patybilność z językiem naturalnym. Po-
nadto hasła bogate treściowo posiadają
formy rozbudowane, w których zastoso-
wano dodatkowe określniki głównego za-
gadnienia. I tak – wprowadzając frazę
„dziecko”, przy wyborze indeksu hasła
przedmiotowe, użytkownik bazy otrzyma
dodatkowe wskazania haseł pokrewnych
tematycznie (m.in. dziecko a alkoholizm,
dziecko a Internet, dziecko a narkoma-
nia), które skierują go do zbioru opisów
bibliograficznych artykułów ściśle odpo-
wiadających jego potrzebom informacyj-
nym.
Drugą opcją przeszukiwania bazy jest
proponowane przez system Wyszukiwa-
nie. W tzw. wyszukiwaniu prostym użyt-
kownik bazy posługując się swobodnym
zestawieniem słów kluczowych może do-
konać wyszukiwania przez wszystkie po-
la. Jeżeli zastosowane opcje wyszuki-
wawcze nie dają zadawalającego efektu,
może on skorzystać z funkcji pomocni-
czych systemu ALEPH. Można zatem do-
datkowo wykorzystać maskowanie części
wyrazu poprzez znak „?”, dzięki czemu
sformułowana przez nas fraza będzie np.
odmieniona przez przypadki. Można rów-
nież wykorzystać operatory logiczne
(AND, OR, NOT), funkcje zawężania lub
filtrowania, wyszukiwanie w wielu polach,
wyszukiwanie zaawansowane, które po-
szerzą spektrum precyzowania kryteriów
wyszukiwawczych, co z kolei ma kluczo-
we znaczenie przy trafnym wyborze źró-
deł. Otrzymane dane bibliograficzne moż-
na wydrukować, zapisać na dysku lokal-
nym, dodać do swojej e-półki, jak również
wysłać pod wybrany adres mailowy.
Wszystkie wskazówki dotyczące optymal-
nego wykorzystania funkcji programu
ALEPH w przeszukiwaniu zasobów EDU-
KACJI znajdziemy na stronie startowej
bazy.
Aby sprostać wymaganiom osób korzysta-
jących z zasobów Dolnośląskiej Biblioteki
Pedagogicznej, zwłaszcza tych spoza
Wrocławia, realizowana jest usługa ska-
15
nowania artykułów z bazy EDUKACJA.
Każda osoba posiadająca konto czytelni-
cze może złożyć zamówienie na elektro-
niczną wersję potrzebnego dokumentu.
Usługa ta wykonywana jest nieodpłatnie
dla nauczycieli korzystających ze zbiorów
DBP. Pełną informację można znaleźć
pod adresem:
http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/
kopiowanie-
dokumentow#us%C5%82uga-
skanowania.
Baza EDUKACJA tworzona jest głównie
z myślą o nauczycielach – kształcących
się i doskonalących swój warsztat pracy.
Jest ukierunkowana na służenie wspar-
ciem merytorycznym i praktycznym na
każdym etapie rozwoju zawodowego na-
uczycieli, pedagogów, logopedów, psy-
chologów. Co więc baza może im zaofe-
rować?
Nauczyciele, z uwzględnieniem podziału
na poszczególne etapy edukacyjne, znaj-
dą artykuły z czasopism na temat awansu
zawodowego, samokształcenia, trudności
wychowawczych, pracy z uczniem zdol-
nym, jak i tym, który boryka się z niepo-
wodzeniami szkolnymi. Dostępnych jest
także wiele scenariuszy zajęć lekcyjnych,
uroczystości, przedstawień, propozycji
zabaw dydaktycznych. Można się zapo-
znać z metodami i strategiami dydaktycz-
nymi, programami nauczania, propozy-
cjami wykorzystania w nauczaniu nowo-
czesnych technologii, jak również sposo-
bami na nawiązanie skutecznej współpra-
cy z rodzicami uczniów.
Baza uwzględnia także podział na dydak-
tyki poszczególnych przedmiotów szkol-
nych. Każda z nich obejmuje ogólne za-
gadnienia dotyczące nauczania (progra-
my, planowanie dydaktyczne, środki dy-
daktyczne, sprawy wychowawcze), orga-
nizację pracy dydaktycznej (rozwijanie
zainteresowań, samokształcenie ucznia)
oraz materiały skierowane do nauczycieli
(doskonalenie zawodowe, konspekty lek-
cji, samoocena). Na szczególnie rozbu-
dowany zasób mogą liczyć nauczyciele
języka polskiego, który został wzbogaco-
ny o wiadomości dotyczące egzaminów
szkolnych, podział na kształcenie języko-
we, kształcenie literackie i kulturalne oraz
nauczanie cudzoziemców.
Dużą część bazy bibliograficznej EDU-
KACJA stanowią opisy artykułów skiero-
wanych do kadry kierowniczej placówek
oświatowych. Kadra zarządzająca szkół,
przedszkoli i innych instytucji oświatowych
może szybko dotrzeć do aktualnych wia-
domości na temat zadań i obowiązków
dyrektorów w roku szkolnym, kompetencji
16
zawodowych, realizacji planu nadzoru pe-
dagogicznego, organizacji pracy rady pe-
dagogicznej i zespołów zadaniowych,
przepisów prawnych i ich interpretacji, re-
alizacji kierunków polityki oświatowej pań-
stwa. Od strony praktycznej można liczyć
na wzory dokumentacji szkolnej oraz
przykładowe przemówienia.
Specjalistom poradnictwa psycho-
pedagogicznego oraz psychologom
szkolnym zasób bazy oferuje artykuły na
temat form pomocy dzieciom, młodzieży
i ich rodzicom, przeprowadzania diagno-
zy, organizowania działań w obliczu sytu-
acji kryzysowej, podstaw prawnych i pro-
cedur udzielania wsparcia. Poza projek-
tami, propozycjami scenariuszy zajęć,
ćwiczeń i zabaw dydaktycznych odnaleźć
można informacje z zakresu kwalifikacji
zawodowych, problematyki wykonywania
zawodu, a także wzory dokumentów.
Aby wspomóc logopedów i ich pracę, bi-
bliografujemy artykuły dotyczące zarówno
wykonywania zawodu (kształcenie, kwali-
fikacje, odpowiedzialność), jak i materia-
łów praktycznych w postaci scenariuszy
zajęć logopedycznych, propozycji ćwi-
czeń, terapii do wykorzystania w pracy
z dziećmi (także z niepełnosprawnościa-
mi) i dorosłymi (np. po laryngektomii), me-
tod skutecznej pracy przy m.in. afazji, ją-
kaniu, czy mutyzmie.
Ważną grupę odbiorców zawartości bazy
bibliograficznej EDUKACJA stanowią stu-
denci, zwłaszcza przygotowujący się do
wykonywania zawodu nauczyciela. Na
bieżąco uzupełniane zasoby rozbudowują
ich warsztat naukowy, dopełniając wiedzę
informacjami publikowanymi wyłącznie na
łamach czasopism.
EDUKACJA to baza żywa, wciąż aktuali-
zowana i podążająca za potrzebami swo-
ich odbiorców, zwłaszcza w wymiarze
udogodnień technologicznych. Jest także
wyjątkowa - żadna inna biblioteka w Pol-
sce nie posiada bazy bibliograficznej za-
wartości czasopism z zakresu nauk peda-
gogicznych o tak szerokim zasięgu chro-
nologicznym, tematycznym i ilościowym.
Zapraszamy zatem do korzystania z jej
zasobów i możliwości.
kontakt z autorem:
17
Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej
Biblioteka stanowi cenne źródło wiedzy
i informacji edukacyjnej. Aby wykorzystać
posiadaną, bogatą kolekcję zbiorów o pro-
filu pedagogicznym, placówka rozpoczęła
w 2002 roku wdrażanie projektu pod na-
zwą Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej (DSIE). System tworzony
jest przez Dolnośląską Bibliotekę Peda-
gogiczną we Wrocławiu, biblioteki filialne
w Jeleniej Górze, Legnicy, Strzelinie,
Świdnicy oraz Wałbrzychu, oraz biblioteki,
które pracują w strukturach powiatowych
ośrodków doradztwa metodycznego na
terenie całego województwa dolnoślą-
skiego, a także niektóre biblioteki krajowej
sieci bibliotek pedagogicznych (baza Wi-
kiEduLinki). Dolnośląska Biblioteka Peda-
gogiczna jest biblioteką centralną i głów-
nym koordynatorem tego projektu. Dba
o poprawność merytoryczną systemu, or-
ganizuje współpracę, doskonali kadrę bi-
bliotek pedagogicznych oraz prowadzi
NOWOCZESNE ŹRÓDŁA INFORMACJI w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej we Wrocławiu
Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Rewolucja informacyjna zmieniła cały nasz świat i całe nasze życie. Przyczynił się do tego oczywiście In-ternet, który zrewolucjonizował dostęp do informacji. Dla odbiorcy ważna stała się aktualność oraz jakość wiedzy. Problemem stało się jednak to, w jaki sposób dana informacja zostanie przedstawiona. Nowocze-sny nauczyciel powinien umieć dzielić się swoją wiedzą oraz doświadczeniem z uczniami. Powinien współpracować również z nauczycielami, dzielić się z nimi swoimi spostrzeżeniami, dobrymi praktykami, zebranymi materiałami, ciekawymi pomysłami na lekcje, ponieważ umiejętność współpracy jest nieodłącz-nym atrybutem współczesnego pedagoga. Od nauczyciela bowiem wymaga się dziś otwartości na nowe technologie informacyjno-komunikacyjne i zmiany myślenia o roli jaką pełnią w procesie edukacji. Wymaga się również podnoszenia kompetencji, a co za tym idzie uczestnictwa w różnego typu szkoleniach, warsz-tatach czy konferencjach. Co z tego wynika dla nauczyciela? Przede wszystkim musi On stale podnosić swoje kompetencje. Hasło - kształcenie ustawiczne staje się dziś normą. Do tego niezbędne są narzędzia, z których nauczyciele mogliby skorzystać. Wiele instytucji wychodzi naprzeciw tym wymogom, i stara się ułatwić poszukiwanie informacji. Jedną z takich placówek, które wspierają nauczycieli w ich pracy eduka-cyjno-wychowawczej jest Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.
18
badania nad efektywnością systemu i go
doskonali.
Celem działania Dolnośląskiego Syste-mu Informacji Edukacyjnej jest mi.in.:
uporządkowanie i zarządzanie na serwe-
rze DBP centralnej informacji edukacyjnej
o zbiorach bibliotek pedagogicznych
uczestniczących w systemie, bazach da-
nych instytucji członkowskich i nie będą-
cych członkami systemu. Zamierzeniem
Systemu jest również zapewnienie
wszystkim użytkownikom różnorodnej in-
formacji z zakresu edukacji, która wspie-
rałaby ich w ich pracy zawodowej, w do-
skonaleniu, podnoszeniu kwalifikacji z za-
kresu pedagogiki, nauk pokrewnych czy
oświaty.
Aby umożliwić Użytkownikom dostęp do
zasobów informacyjnych wykorzystano
zintegrowany system biblioteczny o na-
zwie ALEPH. Obecnie do
Biblioteki trafia jego najnowsza
wersja - ALEPH 22, wzbogacona
o nowe funkcjonalności, które z
pewnością jeszcze bardziej
usprawnią wyszukiwanie nie-
zbędnych informacji.
Źródła informacji online
Najpopularniejszym źródłem in-
formacji DSIE są Katalogi biblio-teczne. W Katalogu centralnym
sieci dolnośląskich bibliotek
pedagogicznych
http://aleph.dbp.wroc.pl:8991/F?fu
nc=find-b-0&local_base=dbp01
Czytelnik znajdzie informacje
o zbiorach wszystkich bibliotek
pedagogicznych sieci.
Autor: Alina Dyrek, Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
19
Prócz katalogu centralnego, w którym
znajdują się opisy wszystkich zbiorów,
bez względu na ich formę oraz miejsce
przechowywania wyodrębniono mniejsze
katalogi kierując się formą dokumentów
oraz miejscem, gdzie się znajdują. Dzięki
temu Użytkownik ma możliwość przeglą-
dania dodatkowo (nie wchodząc w katalog
centralny) samych książek, lub tylko do-
kumentów elektronicznych lub filmów
edukacyjnych lub tytułów czasopism albo
zbiorów obcojęzycznych. Na podobnej
zasadzie wyodrębniono katalogi dla po-
szczególnych dolnośląskich bibliotek pe-
dagogicznych. W tym przypadku kryte-
rium podziału stanowiło miejsce przecho-
wywania dokumentów bibliotecznych.
Katalogi można przeszukiwać wpisując
w odpowiednie miejsce autora, tytuł, hasło
przedmiotowe czy dowolne słowa kluczo-
we. Czytelnik ma pełną dowolność i wiele
opcji, które umożliwiają mu trafne i sku-
teczne znalezienie w bardzo szybki spo-
sób pożądanej wiedzy. Jeśli Użytkownik
potrzebuje informacji dotyczących tego,
od którego roku Biblioteka gromadzi dane
czasopismo, informacje znajdzie w
Katalogu tytułów czasopism. Obecnie
Biblioteka prenumeruje ok.130 tytułów.
Główne tematy to edukacja w Polsce i na
świecie, teoria i praktyka pedagogiczna,
dydaktyka ogólna i metodyka poszczegól-
nych przedmiotów nauczania, psycholo-
gia.
Co zrobić, aby w prosty i szybki sposób
wyszukać najnowszą i najbardziej aktual-
ną literaturę przedmiotu? Warto skorzy-
stać z edukacyjnych baz, które obok ka-
talogów oferuje Biblioteka. DBP proponuje
dwie bazy Bazę bibliograficzną artyku-łów z czasopism EDUKACJA oraz Bazę
Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
20
Dolny Śląsk – edukacja regionalna, któ-
ra została zamknięta z końcem 2014 roku.
Ta pierwsza jest na bieżąco aktualizowa-
na, zawiera opisy bibliograficzne, przy
których bibliotekarze zamieszczają do-
kładną adnotację. Dzięki niej Czytelnik
wie, o czym jest dany artykuł i tym samym
ma możliwość oceny przydatności danego
materiału. Artykuły te opatrzone są rów-
nież hasłami przedmiotowymi. Druga ba-
za zawiera z kolei materiał z prasy regio-
nalnej dotyczący edukacji na Dolnym Ślą-
sku. Od kilku lat baza EDUKACJA jest
systematycznie aktualizowana a artykuły
w wersji elektronicznej online. Dzięki
temu materiał jest udostępniany Czytelni-
kom w postaci pełnych wersji tekstów
w plikach PDF.
Dzięki wypożyczalni elektronicznej,
w przypadku braku dostępu do danej pu-
blikacji, użytkownicy mają możliwość
otrzymania informacji, w której bibliotece
znajduje się dana pozycja; mogą ją rów-
nież zarezerwować, a w momencie do-
stępności zostaną o tym powiadomieni.
Elektroniczne konta Czytelników dają im
możliwość kontroli nad zamawianymi
zbiorami, informacje o karach czy zbyt
długim przetrzymaniu zbiorów. Biblioteka
daje również możliwość wypożyczenia
książek z Czytelni co jest rzadką praktyką
wśród bibliotek. Dzięki temu Użytkownicy
mogą swobodnie korzystać z większości
zbiorów, również w domu.
WikiEduLinki
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna
chcąc wyjść naprzeciw potrzebom Czytel-
ników uruchomiła w 2002 roku interak-
tywne źródło informacji pod nazwą WikiE-
duLinki. Zawiera wyselekcjonowane i upo-
rządkowane edukacyjne zasoby Internetu.
Dziś jest to baza składająca się z ponad
200 haseł, która polega na ogólnopolskiej
współpracy, gdyż oprócz DBP we Wro-
cławiu, bibliotek filialnych i sieci hasła
opracowywane są również przez biblioteki
pedagogiczne z całego kraju.
Zaangażowani w projekt są nauczyciele
bibliotekarze tych placówek, którzy dzięki
swojej wiedzy i umiejętności gromadzą
w tej właśnie bazie cenne dla Użytkowni-
ków materiały. Hasła dotyczą głównie ta-
kich dziedzin jak: pedagogika, psycholo-
gia, dydaktyka, szkolnictwo etc. W zależ-
ności od rodzaju hasła dołączone jest hi-
perłącze do portali, serwisów, multime-
diów, książek, czasopism, artykułów
z czasopism elektronicznych zestawień
bibliograficznych. Są one na bieżąco uak-
21
tualniane, dlatego też baza ta jest cennym
wsparciem dla pedagogów.
Baza WikiEduLinki to atrakcyjne źródło
informacji. Uzupełnia istniejące już źródła
informacji w Bibliotece. To bardzo intere-
sujące przedsięwzięcie, dlatego też jego
twórcy zachęcają do aktywnego uczest-
nictwa i tworzenia projektu.
Pakiety edukacyjne
Jeszcze inną formą wspierania edukacji
i rozwoju zawodowego nauczycieli są
elektroniczne tematyczne pakiety edu-kacyjne. Jest to zespolenie materiałów
publikowanych w dokumentach drukowa-
nych czyli książkach i czasopismach
z zasobami z Internetu. Materiały z doku-
mentów drukowanych
pochodzą ze źródeł DBP
we Wrocławiu oraz z
innych dolnośląskich
bibliotek pedagogicznych.
Przedstawione są one w
formie zestawień
bibliograficznych i
opublikowane w formie
PDF na stronie
internetowej Biblioteki.
Przy opisach
bibliograficznych zostały
zamieszczone adnotacje o zawartości tre-
ściowej publikacji. Tematyka ich związana
jest ściśle z bieżącą polityką oświatową.
Nauczyciel stale musi poszerzać swoją
Źródło: http://www.dbp.wroc.pl/linki/index.php?title=Strona_g%C5%82%C3%B3wna
22
wiedzę i umiejętności warsztatowe, dla
swoich uczniów powinien być dobrym
i twórczym pedagogiem. W związku z tym
każda biblioteka powinna być dla nich za-
pleczem naukowym i informacyjnym. Dla-
tego też pakiety wspierają ich pracy za-
wodowej. W ostatnim czasie ukazał się
pakiet pt. Wzmocnienie bezpieczeństwa
dzieci i młodzieży, ze szczególnym
uwzględnieniem dzieci ze specjalnymi po-
trzebami edukacyjnymi w młodzieżowych
ośrodkach wychowawczych, młodzieżo-
wych ośrodkach socjoterapii, specjalnych
ośrodkach szkolno-wychowawczych, spe-
cjalnych ośrodkach wychowawczych,
ośrodkach rewalidacyjno-
wychowawczych. Można z niego skorzy-
stać klikając w ten adres:
http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/
dla-nauczycieli/materialy-merytoryczne-i-
dydaktyczne-1/pakiety-
edukacyjne?download=297:wzmocnienie-
bezpieczenstwa-dzieci-i-mlodziezy.
Pełna wersja pakietu zgodnie z prawem
autorskim dostępna jest na komputerach
w siedzibie Biblioteki. Pozostałe dostępne
są na stronie www.dbp.wroc.pl w zakład-
ce Dla nauczycieli – materiały meryto-
ryczne i dydaktyczne.
Wirtualna czytelnia czy IBUK Libra
Oprócz wszystkich dostępnych źródeł in-
formacji – katalogi, bazy, pakiety eduka-
cyjne, edukacyjne zasoby Internetu -
w Bibliotece jedną z nowości jest korzy-
stanie z wybranych e-booków na stronie
www.libra.ibuk.pl. Dolnośląska Biblioteka
Pedagogiczna wykupiła dostęp do ponad
1500 tytułów.
Publikacje z zakresu pedagogiki, psycho-
logii, socjologii i komunikacji społecznej
dostępne są dla wszystkich Czytelników.
Jest to bardzo ciekawa propozycja ze
strony placówki i niejako uzupełnienie
zbiorów o nowe tytuły. Nauczyciele biblio-
tekarze zachęcają do pobrania PIN-ów
23
wszystkich swoich Czytelników, jest to na
pewno łatwy i szybki dostęp do wiedzy.
Innowacyjne technologie to ułatwienie dla
informacyjnego społeczeństwa XXI wieku.
Usługi on-line w Bibliotece
Kolejne e-usługi jakie wchodzą w skład
Dolnośląskiego Systemu Informacji Edukacyjnej to m.in. usługa e-informacji, dzięki której Czytelnik ma sta-
ły kontakt z bibliotekarzami bez wycho-
dzenia z domu. Na specjalny e-mail e-
[email protected] może przesyłać
zapytania dotyczące godzin otwarcia Bi-
blioteki czy sposobu zapisu, dostępności
konkretnych zbiorów, przedłużenia wypo-
życzeń, propozycji doboru literatury czy
sporządzenia zestawienia bibliograficzne-
go. Poczta jest sprawdzana na bieżąco,
dlatego też zainteresowany otrzymuje od-
powiedź najszybciej jak to jest możliwe.
Taka forma komunikacji z Biblioteką jest
jak najbardziej atrakcyjna.
Następna usługa, również bardzo przy-
datna, to usługa e-ekspert e-
[email protected]. Pod tym
adresem można przesyłać zapytania do-
tyczące stopni awansu zawodowego. Jest
to usługa przydatna nauczycielom, którzy
w gąszczu wielu informacji dostępnych
w sieci nt. awansu, nie zawsze potrafią
się odnaleźć lub niekoniecznie są na bie-
żąco ze zmianami jakie zachodzą w pra-
wie. Na wszystkie wątpliwości i pytania
odpowie ekspert w zakresie biblioteko-
znawstwa i pedagogiki opiekuńczo-
wychowawczej. Jest to usługa, która po-
dobnie jak e-informacja, daje Użytkowni-
kom rzetelną i szybką informację.
Informacja edukacyjna nauczycieli oraz
nauczycieli-bibliotekarzy.
Jak wiele tego typu placówek tak i Dolno-śląska Biblioteka Pedagogiczna dba
o to, by pracujący w niej nauczyciele bi-
bliotekarze stale podnosili swoje kwalifi-
kacje oraz doskonalili swój warsztat pra-
cy. Uczestniczą w wielu warsztatach,
szkoleniach i konferencjach. Dzięki temu
mogą dzielić się swoim doświadczeniem,
umiejętnościami i wiedzą. Wszyscy zain-
teresowani podnoszeniem swoich kompe-
tencji mogą skorzystać z usług jakie ofe-
ruje im DBP. Kadra pedagogiczna szkoli
wszystkich chętnych podczas otwartych
spotkań w siedzibie DBP ale też poza nią,
np. w szkołach, bibliotekach czy innych
ośrodkach edukacji. Prowadzi również
kursy samokształceniowe na platformie
edukacyjnej DBPMoodle. Tematyka szko-
leń dotyka zarówno tematów czysto prak-
tycznych jak np. szkolenie pt. Wybrane
24
metody aktywizujące i ich zastosowanie
w nauczaniu i wychowaniu z wykorzysta-
niem tablicy interaktywnej, jak i wykorzy-
stujące technologie informacyjno-
komunikacyjne, np. Grafika w chmurze.
Edytory graficzne on-line. Każdy znajdzie
coś dla siebie. Każde szkolenie przepro-
wadzane jest w nowoczesnych salach
multimedialnych.
Student i uczeń w Dolnośląskiej Biblio-tece Pedagogicznej
DBP jest placówką, która wspie-
ra w swoich działaniach dydak-
tyczno-wychowawczych również
tych młodszych, potencjalnych
użytkowników. W pracowniach
odbywają się zajęcia z edukacji
medialnej dla uczniów na
wszystkich poziomach edukacji,
od szkoły podstawowej, przez
gimnazja po szkoły ponadgim-
nazjalne.
Młodsi uczniowie mogą dowiedzieć się
w jaki sposób funkcjonuje biblioteka pe-
dagogiczna, jakie posiada zbiory, a tym
samym mają możliwość porównania Bi-
blioteki ze swoją szkolną lub miejską, do
której są zapisani. Odbywają się dla nich
zajęcia, które zapoznają ich z budową
książki, historią pisma czy atlasami, ma-
pami i encyklopediami podczas lekcji
o państwach Unii Europejskiej. Starsi
uczniowie dowiedzą się m.in. jak prze-
strzegać prawa autorskiego podczas pi-
sania prac, jak poprawnie sporządzić bi-
bliografię załącznikową czy choćby to,
w jaki sposób postrzegać dzisiejsze me-
dia – dystansować się wobec nich czy nie.
Ciekawość i atrakcyjność zajęć jest nie-
wątpliwie zaletą tej oferty, dlatego warto
z niej skorzystać dla uatrakcyjnienia edu-
kacji swoich uczniów.
Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych Wydawnictwo Dolnośląski Informator Bibliotek Pedagogicznych to propozycja
dla wszystkich nauczycieli bibliotekarzy,
która ma sprzyjać popularyzacji wiedzy
Źródło: Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
25
edukacyjnej, rozwojowi zawodowemu na-
uczycieli oraz promowaniu wysokich
standardów pracy w środowisku eduka-
cyjnym. Autorami artykułów są oprócz
pracowników pedagogicznych DBP, na-
uczyciele bibliotekarze innych bibliotek,
którzy chcą podzielić się z Czytelnikami
swoim doświadczeniem. Opisują dobre
praktyki, które stosują na co dzień w swo-
ich placówkach, bibliotekach, swoje dzia-
łania na rzecz czytelnictwa, np. konkursy,
wystawy, zajęcia z uczniami. W artyku-
łach promowane są wartościowe lektury,
przy których warto choć na chwilę się za-
trzymać. Pokazują w jaki sposób realizują
zadania statutowe. I wreszcie, przedsta-
wiają praktyczne rozwiązania dydaktycz-
ne, czyli propozycje scenariuszy zajęć.
Bibliotekarze dzielą się swoją pracą pe-
dagogiczną, opisują inicjatywy jakie są ich
udziałem. Dolnośląska Biblioteka Peda-
gogiczna zachęca do korzystania z tego
cennego źródła praktycznych informacji,
jakim jest e-Biuletyn. Pod tym adresem
http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wroclaw/
dsie-dibp-dolnolski-informator-bibliotek-
pedagogicznych dostępne są numery,
które dotychczas się ukazały.
Biuletyn czyta się dzięki programowi IS-
SUU, który w bardzo przystępny sposób
sprawia, że można wirtualnie wertować
kartki czasopisma. Ten nowoczesny spo-
sób promocji środowiska bibliotekarskiego
jest kolejnym dowodem na to, że Dolno-
śląska Biblioteka Pedagogiczna jest no-
woczesną placówką edukacyjną.
Technologia informacyjna niewątpliwie
zmieniła nasze życie. W dobie kompute-
rów i szeroko pojętej informacji nauka sta-
ła się o wiele bardziej dostępna, łatwiej-
sza i tańsza. Powszechność jej sprawiła,
że chętniej sięgamy po kolejne nowiki
techniczne. Wychodzimy naprzeciw tym
wymaganiom w szkole czy w pracy zawo-
dowej. Instytucje edukacyjne również za-
częły inaczej funkcjonować i diametralnie
się zmieniać. Technologia ta ma również
duży wpływ na biblioteki. Dawniej, kiedy
26
chcieliśmy wypożyczyć książkę w biblio-
tece korzystaliśmy z katalogów kartko-
wych. Dziś zastąpiły je nowocześniejsze –
elektroniczne. Tamte odchodzą w niepa-
mięć, zalegają w kątach bibliotek czy piw-
nicach. Jeśli można je jeszcze gdzieś
spotkać, to raczej tylko w bibliotekach
szkolnych. Dawniej, aby uzyskać jakie-
kolwiek informacje czy o bibliotece czy
o zbiorach musieliśmy wybrać się bezpo-
średnio do biblioteki. Dzisiaj możemy wy-
słać e-maila czy skorzystać z komunikato-
rów typu Gadu Gadu. Informacje o tym,
co ciekawego dzieje się w bibliotece mo-
żemy uzyskać ze stron internetowych bi-
bliotek, na bieżąco śledzić zmiany dzięki
Facebookowi czy Twitterowi. Szybki do-
stęp do informacji to jest to, czego dziś
potrzebuje nowoczesne społeczeństwo
informacyjne. Przed bibliotekami i przed
samymi bibliotekarzami stoi dziś nie lada
wyzwanie aby podtrzymać już dziś istnie-
jące standardy oraz by nadal je rozwijać,
unowocześniać. Ale także inwestować
w swoją przyszłość.
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna sta-
ra się w szybki sposób odpowiadać na
potrzeby użytkowników. Odpowiedzią na
to jest Dolnośląski System Informacji Edukacyjnej. Co z tego wybierze dla sie-
bie nasz Użytkownik?
Bibliografia: 1. Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna.
[online]. [dostęp: 25 lutego 2016]. Do-
stępny w WWW:
http://www.dbp.wroc.pl/biblioteki/wrocl
aw/
2. Nowoczesne źródła informacji wspiera-
jące edukację użytkowników Dolno-
śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we
Wrocławiu. I. Gawrońska-
Paluszkiewicz [W:] Biblioteka w prze-
strzeni edukacyjnej : technologia in-
formacyjna w służbie użytkownikowi.
Kraków 2014, s. 163-173
3. Rozwój usług informacyjnych w Dolno-
śląskiej Bibliotece Pedagogicznej we
Wrocławiu w oparciu o nowe techno-
logie informacyjno-komunikacyjne. I.
Gawrońska-Paluszkiewicz, L. Kurow-
ska-Trudzik [W:] Rola bibliotek
w lokalnej przestrzeni informacyjnej,
edukacyjnej i kulturalnej. Poznań –
Kalisz – Konin 2009, s. 218-227
4. Tobolska, Urszula, Sikorska, Małgo-
rzata. Potencjał informacyjny Dolno-
śląskiej Biblioteki Pedagogicznej we
Wrocławiu. Poradnik Bibliotekarza
2007, [nr] 2, s. 8-11.
27
5. Tobolska, Urszula. Usługi online
w Dolnośląskiej Bibliotece Pedago-
gicznej we Wrocławiu. Poradnik Biblio-
tekarza 2009, [nr] 7/8, s. 11-16.
6. Tobolska, Urszula. Wrocławska jubilat-
ka. Oblicza Edukacji 2011, nr 51, s.
10-14.
Kontakt z autorem:
28
Źródło: własność autorki.
Bajkoterapia to metoda wykorzystywana
do pracy z dziećmi w wieku przedszkol-
nym i wczesnoszkolnym, które wymagają
wsparcia ze strony osób trzecich. Realizu-
je się ją poprzez czytanie dzieciom,
bądź ich samodzielną lekturę. Ade-
kwatną opowieść terapeutyczną do-
biera się do danego problemu.
Główne zadanie tekstu terapeutycz-
nego to budowanie dobrego samo-
poczucia dziecka, pozytywnego my-
ślenia, że z każdej trudnej sytuacji
jest wyjście. Dzięki temu można po-
móc dziecku pokonać lęk, ograni-
czyć stres lub poczucie niskiej war-
tości. Bohater bajki terapeutycznej to
ktoś bliski dziecku, pozytywna po-
stać, z którą możliwa jest identyfika-
cja. Przygody i doświadczenia tej
postaci pomagają w codziennym ży-
ciu, uczą dziecko, że w trudnych sy-
tuacjach nie należy się poddawać. Bajki
terapeutyczne dają dziecku wzorce po-
stępowania, aby umiały zrozumieć ota-
HANNA SZAGA I „BAJKI TERAPEUTYCZNE” czyli jak przekonać dziecko do szkolnej biblioteki
Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Biblioterapia, a szczególnie bajkoterapia powinna być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych pla-cówkach wychowawczych. Może pomóc w rozwoju dzieci i młodzieży. Prawidłowy dobór lektury może za-spokoić potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem, naprawić relacje z rówieśnikami czy rodziną oraz niwe-lować niepożądane zachowania dziecka.
29
czający świat, aby nie czuły się samotne,
zalęknione.
Autorką książki zatytułowanej „Bajki tera-
peutyczne” jest Hanna Szaga - polonistka,
socjoterapeutka, nauczycielka i bibliote-
karka. Zbiór swoich siedmiu bajek zaopa-
trzyła dedykacją: „Ukochanemu wnu-kowi – Maksowi – pierwszemu dziecię-cemu odbiorcy”.
Czytając już pierwszy utwór - Kasia w krainie książek - nabieramy pewności,
że autorka to nauczyciel i bibliotekarz
z powołania. Gdy wprowadza małą pierw-
szoklasistkę (tytułową Kasię) do szkolnej
biblioteki, to upływ czasu przestaje mieć
znaczenie, a poza tym dziecko czuje się
tu bezpiecznie:
„Nagle czyjś głos wyrwał Kasię z Krainy
książek. W pierwszej chwili pomyślała, że
to molik do niej przemówił. Była to jednak
bibliotekarka. Mówiła, że już czas iść do
autobusu, ale Kasi tak się spodobało, że
najchętniej zastałaby dłużej”1 .
Dziewczynka polubiła bibliotekę, a może
sprawiły to moliki, które mieszkają
w książkach i każdy z nich robi wszystko,
aby zaprosić do swojego domku, czyli
swojej książeczki.
1 Szaga, Hanna. Bajki terapeutyczne. Kraków 2014, s. 11.
Kraina książek jest krainą ciszy i spokoju.
Kasia zapomina szybko o swoim strachu
i płaczu, o tym, że spóźniła się na auto-
bus, którym miała odjechać po lekcjach
do domu. Zapomina też, że jeszcze tak
niedawno nie lubiła swojej szkoły. Teraz
zmieniło się również nastawienie dziew-
czynki do szkoły:
„A wie pani, ja już chyba lubię szkołę,
a najbardziej bibliotekę. I książki też, bo
są kolorowe i ciekawe. Będę tu często
przychodziła”2 .
O tej swojej przygodzie Kasia opowiedzia-
ła w domu rodzicom. Zapewniła ich, że
nie muszą się martwić, gdyby nie przyje-
chała zaraz po zajęciach do domu, bo
przecież zamierza często po lekcjach
chodzić do biblioteki.
W podobny sposób przekonuje się do
szkolnej biblioteki nieśmiały Kuba. Chłop-
czyk, podobnie jak Kasia, czeka na szkol-
ny autobus. Nie chce uczestniczyć w za-
jęciach świetlicowych. Przypadkowo spo-
tyka na szkolnym korytarzu panią, która
zachęca pierwszoklasistę do udziału
w zajęciach prowadzonych w bibliotece.
Uczeń jest zainteresowany tym zaprosze-
niem, zwłaszcza, że słyszy zza drzwi bi-
blioteki śmiech rówieśników. Po powrocie
do domu prosi mamę, aby zapisała go na
2 Tamże, s. 11
30
poniedziałkowe zajęcia w bibliotece,
a niedługo potem namawia do udziału
w nich spotkaną na szkolnym korytarzu
zapłakaną Anię:
„Dziewczynka skinęła głową i poszli do
biblioteki. Oczywiście bibliotekarka zgo-
dziła się, żeby Ania (bo tak miała na imię
nowa koleżanka Kuby) została na zaję-
ciach. Dziewczynka początkowo siedziała
przy stoliku i czytała książkę, ale później
wspaniale się bawiła ze wszystkimi. (...)
Po zajęciach Kuba złapał swoją nową ko-
leżankę za rękę i razem poszli do autobu-
su” 3.
3 Tamże, s. 20
Bajki Hanny Szagi nie są długie. To prze-
ważnie kilka, kilkanaście kartek tekstu.
Walorem jest tu niewątpliwie język i pro-
sta konstrukcja zdań. A dzięki temu wła-
śnie książkę mogą także samodzielnie
czytać dzieci. Dodatkową zaletą są rysun-
ki autorstwa Agaty Fuks przypominające
kreślone ołówkiem szkice w dziecięcym
zeszycie.
kontakt z autorem:
31
Znaczenie biblioterapii
Biblioterapia to „użycie wyselekcjonowanych materiałów czytelniczych jako pomocy tera-
peutycznej w medycynie, psychiatrii, psychologii i pedagogice, a także poradnictwo w roz-
wiązywaniu problemów osobistych poprzez ukierunkowane czytanie”. Taką definicję biblio-
terapii, w 1966 roku przyjęło oficjalnie Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotekarzy.
Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody lecze-
nia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją.
Powinna ona być stosowana jak najczęściej w szkołach i innych placówkach wychowują-
cych i opiekujących się dziećmi oraz młodzieżą. Biblioterapia może pomóc w rozwoju dzie-
ci i młodzieży, integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie oraz
uczniom z zaburzeniami zachowania.
Terapeutyczna rola książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie,
pogłębianiu samoświadomości. Literatura piękna oddziałuje na człowieka, wyrabia w nim
nowe spojrzenie na świat, zmienia jego sposób myślenia, przeżywania i zachowania.
Dzięki temu człowiek wie więcej o świecie i o innych ludziach, ale także lepiej rozumie ich
postawy, zachowania. Odpowiednio dobrana literatura ma swój olbrzymi udział w rozwoju
osobowości, pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emo-
cjami, smutkiem, żalem, lękiem, gniewem, uczy nowych zachowań.
MOJE DZIAŁANIA BIBLIOTERAPEUTYCZNE W PRACY Z UCZNIAMI
Renata Stańczak Nauczyciel bibliotekarz Szkoła Podstawowa nr 2 we Wrocławiu
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Autorka artykułu prezentuje czytelnikom terapeutyczną rolę książki. Przybliża teorię dziedziny wiedzy, jaką jest biblioterapia i dzieli się pragmatycznym jej wykorzystaniem w pracy z uczniami. Literatura od wieków towarzysząca człowiekowi, jest doskonałym narzędziem do wykorzystania w procesie dydaktycznym i wy-chowawczym. Stosownie dobrana lektura przyczynia się do kształtowania pożądanych postaw. W szcze-gólności na wychowanie uznany jest wpływ baśni.
32
Źródło: własność autorki.
Rys historyczny
Termin biblioterapia wywodzi się od greckich słów „biblion” czyli książka oraz „therapeo”
co znaczy leczyć. Lecznicza moc słowa znana była od czasów najdawniejszych.
O terapeutycznej funkcji tekstu wiedziano już w czasach starożytnych. W XIII wieku p.n.e.
w Tebach nad wejściem do biblioteki Razmesa II widniał napis „Psyches iatreion” czyli
„Lecznica dusz”. Księga Koranu czytana była w szpitalu Al-Mansur jako część terapii
leczniczej już w XIII wieku n. e. Na terenie Europy w XVIII wieku czytanie chrześcijańskich
tekstów religijnych stosowano w leczeniu pacjentów chorych psychicznie. Jako pierwszy
terminu „biblioterapia” użył w 1916 r. Samuel McChord Crothers na łamach amerykań-
skiego czasopisma „Atlantic Monthly”.
Biblioterapia jako dyscyplina naukowa w Polsce nie ma długiej tradycji - termin ten pojawił
się po raz pierwszy w latach trzydziestych dwudziestego wieku; określano nim "działalność
terapeutyczną, w której główne narzędzia działania stanowi książka". Pojęcie biblioterapii
zostało przypomniane w latach sześćdziesiątych. W "Encyklopedii wiedzy o książce"
z 1971 r. czytamy: "biblioterapia - stosowanie lektury książek i innych materiałów druko-
wanych jako środka terapeutycznego w leczeniu chorych". Według "Encyklopedii współ-czesnego bibliotekarstwa polskiego" z 1976 r. biblioterapia to "dział psychologii czytel-
nictwa znajdujący się również w sferze zainteresowań medycyny, pedagogiki
i socjologii".
33
Podział biblioterapii
Trzy kategorie biblioterapii (według R. J. Rubin):
biblioterapia kliniczna – jest skierowana do osób chorych fizycznie lub psychicznie.
Polega na stosowaniu odpowiednio dobranej literatury w grupach pacjentów cierpią-
cych na taką samą chorobę lub pracy indywidualnej z cierpiącą osobą. Zajęcia mogą
być prowadzone w klinikach, szpitalach, w domu chorego. Głównym celem tego typu
terapii jest zmiana sytuacji psychologicznej pacjenta, zaakceptowanie choroby, po-
budzenie chęci wyzdrowienia;
biblioterapia ogólnorozwojowa (wychowawczą) – adresowana jest do osób
zdrowych, ale borykających się z różnymi problemami np. lękami, odrzuceniem, izo-
lacją społeczną. Wykorzystuje się w niej głównie książki dydaktyczne i wyobraże-
niowe. Skierowana może być do różnych odbiorców : dzieci, młodzieży, dorosłych,
seniorów. Najistotniejszym celem spotkań jest wspieranie rozwoju i samorealizacji,
pokonywanie trudności życia codziennego oraz dawanie uczestnikom warsztatów
wsparcia i poczucia bezpieczeństwa.
biblioterapia instytucjonalna – prowadzona jest w instytucjach medycznych, wy-
chowawczych oraz resocjalizacyjnych. Jej celem jest przekazywanie informacji,
wspieranie rehabilitacji, rekreacji i resocjalizacji 1.
Organizacja procesu biblioterapeutycznego
1. Diagnoza: ustalamy przyczyny zaburzeń lub choroby. W zależności od rodzaju bi-
blioterapii stosuje się różne metody i techniki diagnozowania. W przypadku bibliote-
rapii wychowawczej wykorzystujemy diagnozę pedagogiczną.
2. Planowanie działań terapeutycznych: ustalamy do kogo skierowane będą zajęcia,
opracowujemy scenariusze poszczególnych spotkań, gromadzimy środki i pomoce
dydaktyczne.
3. Dobór literatury: w zależności od problemu przygotowujemy różne utwory literackie
(fragmenty utworów), alternatywne materiały czytelnicze.
1 Tomasik, Ewa. Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa 1994, s.13.
34
Źródło: własność autorki.
4. Zajęcia integrujące grupę: mają ułatwić poznanie się członkom grupy terapeutycz-
nej.
5. Rozmowa z uczestnikami mająca na celu zwerbalizowanie przez nich problemu -
może to być rozmowa kierowana, swobodne wypowiedzi poszczególnych uczestni-
ków, debata.
6. Identyfikacja z bohaterami literackimi lub sytuacjami fikcyjnymi: doświadczanie
podczas kontaktu ze słowem czytanym, czy słuchanym pozytywnych lub negatyw-
nych doznań mających na celu uaktywnienie emocji lub wyciszenie uczestników te-
rapii.
7. Zabawy terapeutyczne w oparciu o przeczytane lub wysłuchane fragmenty literatu-
ry: zabawy plastyczne, elementy dramy, pantomimy, „burza mózgów”.
8. Zmiana w postawach i zachowaniu uczestników terapii: zajęcia powinny przy-
czynić się do zmiany sposobu postrzegania siebie, myślenia o chorobie, niepełno-
sprawności, czy sytuacji życiowej. Uczestnik stara się zmienić swój sposób funkcjo-
nowania w grupie terapeutycznej, w rodzinie, środowisku, w którym funkcjonuje
każdego dnia.
9. Ewaluacja: biblioterapeuta (terapeuta) uzyskuje informację zwrotną o przebiegu za-
jęć (warsztatów) od osób, które brały udział w zajęciach terapeutycznych.
35
Doświadczenia własne z pracy z uczniami metodą biblioterapii
Praca nauczyciela bibliotekarza (biblioterapeuty), zależna jest od prawidłowego zdiagno-
zowania zaburzenia, choroby czy uzależnień oraz od odpowiedniego doboru różnego ro-
dzaju metod i technik diagnozowania. Spotykam się z dziećmi z klas I-III oraz aktorami ko-
ła teatralnego – Teatrzyku pod Aniołkiem funkcjonującego w Szkole Podstawowej nr 2
we Wrocławiu. Jestem do tej pracy przygotowana merytorycznie. Wykorzystuję wiedzę
zdobytą podczas studiów podyplomowych – z dziedziny biblioterapia. Ponadto inspiracją
są dla mnie materiały dostępne w Internecie (szczególnie na blogu – Biblioteki Szkolne Online), lektury (tytuły kilku z nich podaję na końcu tego artykułu), ale też dobre praktyki
nauczycieli stosujących elementy biblioterapii, którzy zaprezentowali je na jednym ze spo-
tkań Sieci Aktywności Edukacyjnej Nauczycieli Bibliotekarzy Dolnośląskiej Biblioteki Peda-
gogicznej we Wrocławiu.
W swojej pracy terapeutycznej, wykorzystuję różnorodne formy pracy z tekstem. Jest to:
- czytanie tekstu;
- streszczenie poszczególnych fragmentów tekstu
- omawianie ilustracji w książce (wskazanie powiazań tekstu z ilustracjami)
- opowiadanie przeczytanych fragmentów tekstu
- ilustrowanie przeczytanego tekstu pracami plastycznymi
Podstawowym narzędziem pracy jest prawidłowo skonstruowany scenariusz zajęć biblio-terapeutycznych. Powinien on zawierać takie elementy jak:
- temat
- cele (terapeutyczne)
- informację o uczestnikach
- określenie warunków/miejsca pracy
- metody i techniki pracy
- formy zajęć
- środki
- literaturę
- wyodrębnienie poszczególnych części przebiegu zajęć
36
- części wstępnej (z wykorzystaniem np. zabaw integracyjnych)
- części właściwej (wprowadzającej, przedstawiającej temat spotkania, omawiany problem
z wykorzystaniem metod aktywizujących)
- prezentacja tekstu
- przepracowanie problemu zawartego w tekście (różne techniki)
- podsumowanie
- ewaluację
Przykładowy scenariusz zajęć biblioterapeutycznych, wykorzystywany na zajęciach z gimnazjalistami
(autor scenariusza: Renata Stańczak)
Temat: Czym się kierować w życiu?
Cele:
- poznanie sposobów postępowania innych ludzi
- wzmocnienie własnej wartości
- uświadomienie sobie odpowiedzialności za swoje życie
Uczestnicy: młodzież gimnazjalna (I klasa, 25 osób)
Czas trwania: 90 min.
Miejsce prowadzenia zajęć: czytelnia w bibliotece
Metody i techniki: - drama
- dyskusja
- czytanie, słuchanie, pisanie
37
Formy: zajęcia indywidualne i grupowe
Narzędzia dydaktyczne: tekst Małego księcia, materiały papiernicze, kredki, pisaki, sza-
blon samolotu, szablon planet, szablon słoneczka i chmurek, tablica, nożyczki
Literatura: Saint-Exupéry, A. de. Mały książę. Toruń 2005. s. 79.
Część I (wstępna): Przedstawienie się terapeuty i uczestników zajęć (wszyscy siadają w kole, następnie poda-
ją sobie maskotkę). Osoba, która trzyma maskotkę w ręku, mówi swoje imię oraz kilka
słów
o sobie np.: gdzie mieszka, czym się interesuje.
Część II (właściwa):
Wprowadzenie do tematu: wytworzenie nastroju skupienia, młodzież rysuje (lub odrysowu-
je od szablonu) samolot, ewentualnie planety
Praca z tekstem:
- uczestnicy zajęć dzielą się na grupy 3-4 osobowe
- każda z grup otrzymuje fragment książki poświęcony spotkaniu Księcia z inną postacią
- prowadzący wyjaśnia młodzieży, jakie mają zadania do wykonania w czasie swojej po-
dróży planetarnej. Mały Książę spotyka różne osoby, uczestnicy mają ustalić co wyniósł on
ze spotkania z nimi.
- „złotą myśl” grupy zapisują na wykonanych samolotach
Przykładowe efekty prac grupy: I grupa: spotkanie z Królem (Mały książę s. 31-35)
„Złota myśl” – Należy wymagać tego, co można otrzymać.
II grupa: spotkanie z Próżnym (s. 35-37)
„Złota myśl” – Człowiek zbyt wielką wagę przywiązuje do pozorów.
III grupa: spotkanie z Pijakiem (s. 37)
38
„Złota myśl” – Człowiek ucieka od rzeczywistości, nie mogąc sobie poradzić w ży-ciu.
IV grupa: spotkanie z Biznesmenem (s. 38-41)
„Złota myśl” – Wykonujemy jakąś pracę po to, żeby inni mogli z niej korzystać.
V grupa: spotkanie z Latarnikiem (s. 41-44)
„Złota myśl” – Nie można zajmować się tylko własną osobą. VI grupa: spotkanie z Geografem (s. 45-48)
„Złota myśl” – Dbajmy o rzeczy ulotne i marzenia. VII grupa: spotkanie ze Żmiją (s. 49-51)
„Złota myśl – Wśród ludzi też jest samotnie VIII grupa: spotkanie z Lisem (s. 55-62)
„Złota myśl” – Jedynie sercem można wszystko poznać. To co najważniejsze skrywa się przed wzrokiem.
- grupy prezentują efekty swoich prac
- prowadzący przykleja do tablicy okrągłe żółte słońce
- uczestniczy zajęć na promykach wypisują określenia dotyczące przyjaźni
- dyskusja na temat różnic między przyjaźnią a koleżeństwem
- gry dramowe (wyobrażona sytuacja np. uczniowie zamykają oczy i wyobrażają sobie, jak
Mały Książe opiekował się różą, chronił ją przed zimnem i chłodem)
Podziękowanie wszystkim uczestnikom zajęć za aktywność.
Ewaluacja: uczestnicy kończą zadanie: Wędrówka Małego Księcia uświadomiła mi, że:
- ........................................................................
- ........................................................................
39
Polecana literatura biblioterapeutyczna (dla dzieci młodszych):
1. Blogowe dbajki : bajki, które dbają o rozwój dziecka. Warszawa 2011.
2. Haręża, J. Kruk – między innymi : historia intymna dla mniej lub bardziej nieopierzonych. Warszawa
2008.
3. Magiczne bajki na dziecięce smutki : bajki pomagajki dla nieco starszych dzieci. Pod red. Lidii
Ippoldt. Skawina 2012
4. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Domonoś, odlotka i inne dziwolągi z mojej okolicy. Warszawa 2012.
5. Tomaszewska, J., Kołyszko, W. Opowieści z planety Holo : opowiadania terapeutyczne. Warszawa
2011.
kontakt z autorem:
40
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we
Wrocławiu Filia w Jeleniej Górze w roku
szkolnym 2015/2016 nawiązała współpra-
cę z Miejskim Zakładem Komunikacyjnym
w Jeleniej Górze, dzięki której możliwe
jest prowadzenie zajęć dla uczniów
z edukacji regionalnej. Dotychczas odbyły
się dwa spotkania, których celem było po-
znanie historii komunikacji miejskiej we
własnym mieście – małej ojczyźnie, zapo-
znanie z codzienną pracą kierowcy, pro-
mowanie zasad bezpiecznego korzystania
z komunikacji oraz poznanie możliwości
jakie daje bilet elektroniczny SeBa. W za-
jęciach wzięli udział uczniowie gimnazjum
Specjalnego Ośrodka Szkolno-
Wychowawczego w Jeleniej Górze.
Prezentacja tematu zajęć zobrazowana
była makietami dawnych pojazdów kon-
nych.
Młodzież miała możliwość poznania
zmian jakie następowały w wyglądzie au-
tobusów miejskich na przestrzeni wielu
lat. Chcących poszerzyć zdobytą na zaję-
ciach wiedzę zachęcam do przejrzenia
pozycji Cezarego Wiklika pt. „Historia na
szynach pisana”.
EDUKACJA REGIONALNA NIE TYLKO W BIBLIOTECE komunikacja miejska w Jeleniej Górze dawniej i dziś
Iwona Rabów Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
W ramach programu rozwoju zainteresowań uczniów wiedzą o regionie i historii miasta zaplanowałam cykl spotkań uczniów z pracownikami Miejskich Zakładów Komunikacyjnych w ich siedzibie. Komunikacja miejska w Jeleniej Górze istnieje od 1875 r. Wtedy to pojawiły się pierwsze omnibusy. Na-stępnie przyszedł czas na tramwaje gazowe, które szybko zostały zastąpione przez pojazdy elektryczne.
41
W takcie zajęć uczniowie mieli możliwość
zwiedzenia terenu zakładu, tj. zajezdnię
autobusową, warsztaty samochodowe
oraz zapoznali się z zasadami bezpiecz-
nego i kulturalnego korzystania z komuni-
kacji miejskiej.
Uwieńczeniem tych spotkań był zorgani-
zowany przez wychowawczynię ze Spe-
cjalnego Ośrodka Szkolno-
Wychowawczego, konkurs pt. „Autobus
moich marzeń”. Uczniowie samodzielnie
wykonali ciekawą papierową makietę au-
tobusu, o jakim tylko faktycznie można
pomarzyć. Młodzież wykazała się ogrom-
ną pomysłowością w swoich pracach pla-
stycznych grupowych i indywidualnych, co
42
w pełni doceniła komisja konkursowa zło-
żona z przedstawicieli MZK.
Nagrodzono pracę zbiorową – makietę
autobusu marzeń oraz cztery prace pla-
styczne. Nagrodami były książki i gry
planszowe, z których uczniowie będą
mogli korzystać w swojej szkolnej biblio-
tece. Zajęcia o historii komunikacji miej-
skiej cieszą się dużym zainteresowaniem
uczniów i będą nadal kontynuowane jako
ciekawa forma zajęć edukacji regionalnej
realizowana nie tylko w bibliotece.
Kontakt z autorem:
43
Nauczanie jest planową pracą nauczycie-
la z uczniami, umożliwiającą im zdobywa-
nie wiadomości, umiejętności, nawyków
oraz rozwijanie osobowości. W prawidło-
wo zorganizowanym procesie dydaktycz-
nym rola nauczyciela polega na stwarza-
niu warunków i sytuacji pobudzających
uczniów do aktywności (uczenia się), kie-
rowaniu ich podczas zdobywania przez
nich wiedzy oraz czuwaniu nad jej wyko-
rzystaniem. Jednym ze sposobów pracy
z uczniami, podczas którego osiąga się
zaplanowane cele nauczania (tj. przeka-
zanie wiedzy, kształtowanie pożądanych
postaw, pomoc uczniom w nabywaniu
nowych umiejętności) jest zastosowanie
metod dydaktycznych. Tradycyjne me-
tody dydaktyczne oparte na wykładowym
przekazie wiedzy i odpytywaniu z niej są
obecnie krytykowane, gdyż to nauczyciel
jest tu zasadniczym źródłem wiedzy,
a uczeń jest biernym jej odbiorcą. Gdyby-
śmy mieli wybierać między wykładem na-
uczyciela na lekcji a wspólną pracą
uczniów i nauczyciela - wydaje się, że ta
druga opcja jest korzystniejsza dla obu
stron. Jak to zrobić? Odpowiedź wydaje
się prosta - poprzez aktywizowanie
ucznia.
Metody aktywizujące czy metody Aktywne Dwie formy są poprawne i dwóch można
używać. Metody aktywizujące (aktywne) to taki sposób nauczania, w którym na-
uczyciel nie przekazuje uczniom gotowej
wiedzy, lecz stwarza warunki do samo-
WYBRANE METODY AKTYWIZUJĄCE zastosowanie w nauczaniu i uczeniu się
Anna Chawawko Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu.
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Nauczyciele mogą wykorzystać przedstawione przez autorkę propozycje lub wymyślać własne. Pomysłów jest z pewnością tyle, ilu nauczycieli. W działaniach nauczycieli tkwi ogromny potencjał edukacyjno-wychowawczy, podnoszący kompetencje czytelniczo-informacyjne uczniów, rozwijające ich zainteresowa-nia. Po raz kolejny okazuje się, że nauczyciel bibliotekarz to człowiek ciekawy, twórczy i pełen pomysłów.
Umysł to nie dzban, który należy wypełnić, ale ognisko, które należy rozpalić
Plutarch grecki historyk, filozof-moralista oraz orator
44
dzielnego uczenia się, samodzielnych po-
szukiwań. Aktywizacja to nic innego jak:
twórcze myślenie, pobudzanie do wysiłku
intelektualnego, ale również budowanie –
poprzez wspólną pracę i tolerancję – po-
staw moralnych i etycznych. Dzięki temu
uczenie się możemy opisać jako wymianę
pomysłów, skojarzeń czy doświadczeń.
Czynniki motywujące ucznia do aktywno-
ści to m.in.: atrakcyjność proponowanych
przez nauczyciela zadań, dynamika pra-
cy. Dla ucznia ważne jest poczucie sensu
i przydatności realizowanego zadania,
odkrywanie czegoś nowego, a także moż-
liwość osiągnięcia satysfakcji i samoreali-
zacji.
Twórcze myślenie sprawia radość pod-
czas tworzenia wielu edukacyjnych roz-
wiązań. Dzieci myślące twórczo są bar-
dziej ciekawe świata. Dlatego też nowo-
czesna pedagogika skupia się na stymu-
lowaniu rozwoju dziecka w kierunku no-
woczesnego myślenia. Naturalnym zatem
jest prowadzenie zajęć tak, aby były one
skierowane na domyślanie się, zgadywa-
nie itd. Zdolność do twórczego myślenia
nie jest wyłącznie darem pojedynczych
jednostek, lecz naturalną potrzebą
wszystkich ludzi. Należy ją tylko rozwijać.
Stosowanie metod aktywizujących
Od prowadzącego wymaga się większego
przygotowania do zajęć. Stosowanie me-
tod aktywizujących wymaga od nauczy-
ciela bardzo dobrego przygotowania oraz
pochłania dużo czasu na przygotowanie
odpowiednich pomocy dydaktycznych.
i jedynie to może niektórych nauczycieli
zniechęcać do działań. Ale dzięki temu
nauczyciel ma grupę uczniów, którzy
chętnie stają się aktywni.
Metody aktywizujące, które charakteryzu-
je
duża siła stymulowania aktywności
uczniów
wysoka skuteczność przyswajania
wiedzy
różnorodność i atrakcyjność
uczą
współpracy i współdziałania w gru-
pie
dyskutowania (używania argumen-
tów)
przełamywania własnej nieśmiałości
(prezentowania przed innymi wła-
snych pomysłów)
Powyższe argumenty przemawiają za
stosowaniem metod aktywizujących w to-
ku zajęć.
45
Projektowanie pracy z dziećmi – wybór metody Należy pamiętać, że metody aktywne ma-
ją określone zastosowania. Dobry na-
uczyciel umie używać je wszystkie, ale też
potrafi ocenić, które będą przydatne mu
w danych okolicznościach. Projektując
pracę z dziećmi, warto brać pod uwagę
nie tylko efektywność i atrakcyjność pro-
ponowanych metod i technik, lecz także
sposób organizowania procesu edukacyj-
nego uwzględniającego skuteczne formy
pracy. Należy pamiętać, że to nie metody
są aktywne same w sobie, lecz ich zdol-
ność do aktywizowania, tj. do poszukiwań
i myślenia.
Dokonywanie świadomego wyboru metod
lub strategii nauczania, możliwość dosto-
sowania się do sytuacji i proponowanie
uczniom wielu rozmaitych form aktywno-
ści będzie możliwe dopiero wtedy, gdy
nauczyciel będzie wiedział:
wśród jakich metod nauczania mo-
że wybierać
co stanowi o sile, a co o słabości
każdej z tych metod
jakim celom służy każda z nich
jak używa się każdej z nich w prak-
tyce
Ważne jest by uczeń wyniósł jak najwięcej
korzyści, tzn. potrafił się uczyć. Dlatego
w pierwszym bloku metod przedstawiono metody, dzięki którym możliwe będzie
uczenie się a także rozwijanie sprawności
umysłowych, planowania, organizowania
i oceniania własnej nauki. Zaliczamy do
nich m.in.: Mapy myśli, Projekt eduka-cyjny, Haki pamięciowe, Odwrócona klasa, Autoprezentacja, Metoda SWOT.
W artykule omówiono niektóre z nich.
Mapy myśli (Mind Mapping – mapowa-nie myśli) to jedna z najbardziej znanych
i wykorzystywanych w edukacji metod ak-
tywizujących. Jej twórcą jest Tony Buzan,
który od lat prowadzi badania nad ludzkim
mózgiem i technikami uczenia się. Uważa
on bowiem, że podczas tradycyjnego, li-
nearnego notowania angażujemy tylko
niewielką część naszego mózgu. Wyko-
rzystujemy tylko lewą część półkuli mózgu
(zdania, zwroty, liczby), nie wykorzystu-
jemy niestety prawej półkuli (kolor, wy-
obraźnia, skojarzenia). Mapa myśli T. Bu-
zana wykorzystuje obie te półkule, dlatego
też warto stosować ją w nauczaniu.
Uczeń może ją wykorzystać do przygoto-
wania prezentacji, podczas przygotowań
do różnego typu egzaminów czy do nauki
języków. Mapy te tworzy się w bardzo
prosty sposób. Potrzebna jest duża karta
46
białego papieru i kolorowe pisaki. Na
środku kartki należy zapisać temat prze-
wodni, do którego uczeń będzie się odno-
sił. Następnie należy domalować do hasła
kilka kolorowych kresek – organicznie
wyglądające gałęzie. Do tematu głównego
dopisuje się kolejne hasła/skojarzenia do
tematu i stopniowo się go rozwija. Potem
dodaje się kolejne gałęzie - podtematy.
Tworzy się mapę na wzór pajęczyny. Na-
leży używać symboli, słów-
kluczy, różnego rodzaju
strzałek, kolorów, stylów, zna-
ków, obrazków. Można
wprowadzać liczby, aby nadać
porządek gałęziom. Warto też
wprowadzić hierarchię
grubości kresek – od
najgrubszej do najwęższej.
Metoda ta podnosi
efektywność pracy mózgu.
Cały proces nauczania i
zapamiętywania staje się
łatwym, prostym i przyjemnym. Uczeń
myśli twórczo i wielokierunkowo.
Metoda odwróconej klasy polega na
przygotowaniu przez uczniów w domu za-
dań powtórzeniowych na lekcję. Na lekcji
uczniowie wymieniają się zadaniami, któ-
re przygotowali w domu. Inni uczniowie
wykonują zadania zaproponowane przez
kolegów. Z tak przeprowadzonej lekcji
płynie szereg korzyści, dzięki którym na-
uczyciel wykorzystuje grupową pracę
uczniów i aktywność motywującą uczniów
do pracy. Możliwe jest utrwalanie naby-
tych wcześniej umiejętności poprzez sta-
wianie pytań. Lekcję odwróconą można
prowadzić na każdy temat, z różnych
przedmiotów i na wiele sposobów. Taką
lekcję można przeprowadzić już z naj-
młodszymi uczniami (nie umiejącymi pi-
sać). Dzieci mogą przygotować się do ta-
kich zajęć przygotowując informacje ob-
razkowe, np. jakie są niebezpieczne za-
chowania w zimie itp.
I jeszcze Metoda SWOT będąca metodą
zespołowej analizy i oceny jakiegoś zjawi-
ska, wydarzenia, problemu. Doskonale
pomaga w podejmowaniu decyzji.
Autorka grafiki: Anna Chawawko.
47
Uczniowie określają zarówno mocne stro-
ny danego zagadnienia i wynikające z
nich
szanse (możliwości), jak i słabe strony
i związane z nimi zagrożenia. Finałem
wspólnej pracy może być ustalenie osta-
tecznego stanowiska.
Aby skutecznie i trwale przyswoić sobie
informacje ważne jest powtarzanie. Ze
względu na organizację naszej pamięci
ważne jest powiązanie nowej wiedzy
z danymi już zawartymi w naszej pamięci
poprzez powtarzanie materiału i rozsze-
rzanie go. Należy pamiętać, że niemal
natychmiastowe wykorzystanie zdobytej
wiedzy następuje poprzez nauczanie in-
nych. Dlatego narzędzia zaproponowane
w tym bloku metod to m.in.:
Stacje zadaniowe, Wzajemne odpytywanie się, Chmurki i Rybki w akwarium. I tu również
omówiono niektóre z nich.
Technikę o nazwie Wzajemne odpytywanie się można
stosować na lekcjach
powtórzeniowych. Uczy
porządkowania informacji
zawartych w różnych
materiałach zapamiętanych
przez uczniów. Angażuje
wszystkich uczniów. Przebieg pracy tą
metodą:
1. Podanie tematu. 2. Indywidualne przy-
gotowywanie się uczniów do tematu po-
przez analizę różnych materiałów. 3. Pra-
ca w grupach, w których uczniowie przy-
gotowują zestawy pytań do tematu. 4.
Każdy członek nowej grupy przedstawia
pytania wcześniej wypracowane przez
swój zespół, pozostali na nie odpowiada-
ją.
Metoda Rybki w akwarium służy powta-
rzaniu materiału i zapamiętywaniu trud-
niejszych treści. Etapy przygotowujące do
jej wykorzystania: 1. Uczniowie przygoto-
wują się wcześniej w domu do pracy kon-
trolnej z większej partii materiału. 2. Do
Autorka grafiki: Anna Chawawko
48
lekcji powtórzeniowej potrzebne jest
ustawienie krzeseł w dwóch kręgach.
w kręgu wewnętrznym powinno być 4-5
wolnych krzeseł. Tu zasiada dwóch najle-
piej przygotowanych uczniów. Pozostali
uczniowie i nauczyciel siedzą w kręgu
zewnętrznym utworzonym z krzeseł
i przysłuchują się dyskusji. 3. Materiał
powtarzany jest w formie dialogu.
Uczniowie przedstawiają najważniejsze
aspekty, problemy, o których warto pa-
miętać na klasówce. 4. Osoba z kręgu
zewnętrznego, która chciałaby włączyć
się do dyskusji, może to uczynić i przejść
do kręgu wewnętrznego. 5. Uczniowie
w czasie tej wspólnej powtórki materiału
robią indywidualne notatki, które pomogą
im przygotować się do sprawdzianu czy
lekcji powtórkowej.
III blok metod najlepiej nadaje się do roz-wiązywania problemów. Problemy to
sprawy trudne i niejasne zagadnienia, któ-
re trzeba rozwiązać, wyjaśnić. Sposób
rozwiązywania problemów obejmuje
sformułowanie problemu, ustalenie moż-
liwych rozwiązań problemu, ocenę po-
szczególnych wariantów rozwiązań, wy-
bór optymalnego rozwiązania oraz zasto-
sowanie wybranego rozwiązania w prak-
tyce.
Podczas gromadzenia pomysłów najważ-
niejszą rolę spełnia myślenie kreatywne.
Oznacza to, że wszystkie pomysły roz-
wiązania problemu, nawet te nierealne,
absurdalne i niewykonalne są tak samo
ważne i należy je zapisać.
Do metod tych zalicza się m.in.: metodę
Za i przeciw, Drama, Metaplan, Metoda trójkąta, Rybi szkielet, Piramida priory-tetów. Poniżej omówiono Dramę i metodę
Metaplanu.
Drama to metoda, która polega na próbie
odgrywania scenek przez dzieci na zada-
ny przez nauczyciela temat. Uczeń wcho-
dzi w fikcyjne role, nie ma gotowego sce-
nariusza, improwizuje. Zachowuje się na-
turalnie. Nie ma tu podziału na widzów
czy aktorów. Otrzymuje on od nauczyciela
symboliczne przedmioty-rekwizyty i od-
grywa rolę. Metoda ta jest twórczym do-
świadczeniem dla ucznia, rozwija jego
empatię. a przede wszystkim wrażliwość
i wyobraźnię ucznia. Uczy twórczego my-
ślenia, kształci postawy, poprawia pamięć
i koncentrację, wyzwala ekspresję. Przy-
kładem może być lektura szkoły podsta-
wowej „Mikołajek na wakacjach” René
Goscinny i Jean-Jacques Sempé. Scenki
uczeń może odgrywać na podstawie krót-
kich opowiadań z tej książeczki.
49
Metoda Metaplanu jest raczej mało zna-
nym sposobem prowadzenia dyskusji dy-
daktycznej. Pozwala na wspólne omówie-
nie zagadnienia i szukanie najlepszego
rozwiązania. Dyskusję tą metodą można
przeprowadzić w dużej grupie lub w ma-
łych zespołach. W czasie debaty nad za-
gadnieniem uczestnicy tworzą plakat bę-
dący graficznym skrótem tej debaty.
Można na przykład zastanowić się wspól-
nie z grupą nad zagadnieniem słabego
czytelnictwa uczniów, a do pracy wyko-
rzystać poniższy schemat
Na koniec warto przeczytać Przepis „ku-linarny” na dobrą metodę nauczania wg Ireny Dzierzgowskiej.
1. Weź grupę 20-25 uczniów w dowol-
nym wieku. Omów z nimi cel lekcji,
pokaż, jakie korzyści z niej wyniosą.
Rób to krótko, z zapałem i entuzja-
zmem, aby wzrosło ich zaintereso-
wanie i motywacja.
2. Dodaj sprawną organizację: starannie
dobrane miejsce, odpowiednio zapla-
nowany czas, przygotowane materia-
ły. Zamieszaj uczniów, podziel ich na
grupy, przydziel konkretne zadania,
dołącz precyzyjną instrukcję.
3. Przypraw właściwymi cechami prowa-
dzącego: znajomością zasad komuni-
kacji, umiejętnością prowadzenia, a
jednocześnie podążania za grupą:
gruntowną, ekspercką wiedzą z na-
uczanego przedmiotu, zręcznością w
nawiązywaniu kontaktów, poczuciem
humoru.
4. Podtrzymuj nastrój entuzjazmu, pod-
grzewaj wiarę uczniów we własne siły,
optymizm i ciekawość poznawczą. Po
45 minutach spróbuj, jak „smakuje po-
trawa”.
Nie rozczarujesz się. Bon appetit!
Kontakt z autorem: [email protected]
Autorka grafiki: Anna Chawawko
50
Kamishibai to tradycyjna japońska sztuka
opowiadania i czytania, która wykorzystu-
je plansze z obrazkami i tekstem o wymia-
rach 37x27,5 cm wsuwane do małego
drewnianego parawanu nazywanego bu-tai, czyli scena. Parawan jest otwierany
i zamykany z przodu przy pomocy dwóch
lub trzech przysłon, które po otwarciu
nowią jego podpórki i zapewniają stabil-
stanowią jego podpórki i zapewniają sta-
bilność. Nazwa pochodzi od japońskiego
kami - papier i shibai - sztuka. Oznacza
teatr ilustracji lub teatr obrazkowy, a do-
słownie sztukę teatralną na papierze.
Można go porównać do znanego nam te-
atru kukiełkowego, w którym kukiełki za-
stąpiono obrazkami.
Kamishibai wywodzi się z XII
w., kiedy to buddyjscy mnisi
przekazywali umoralniające
opowieści za pomocą zwija-
nych rulonów z historiami ob-
razkowymi. Po upowszech-
nieniu się druku sztuka za-
marła. Powrócono do niej
w Japonii na początku XX w.,
gdzie wędrowni opowiadacze
przemieszczając się z miasta
KREATYWNE CZYTANIE Z PAPIEROWYM TEATREM KAMISHIBAI
Barbara Rdzanek Kierownik Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży to jeden z głównych kierunków polityki oświatowej MEN w bieżącym roku szkolnym. Biblioteki pedagogiczne, jako instytucje wspierające szkoły w realizacji zadań wynikających z przepisów oświatowych, w tym w działaniach promujących czytelnictwo, są organizatorami wielu zajęć, warsztatów, spotkań i konkursów proczytelniczych. Jedną z wielu form zaciekawienia książką i czytaniem, a mało jeszcze znaną w Polsce, jest papierowy teatr Kamishibai.
Źródło: zdjęcia własne autorki.
51
do miasta, z wioski do
wioski, przedstawiali za
pomocą drewnianych
skrzynek krótkie spektakle
dla ubogiej ludności. Po
latach rozkwitu obrazkowe
teatrzyki zniknęły w latach
60. ubiegłego wieku wyparte
przez telewizję, prasę i
komiksy. Dzięki staraniom
stowarzyszenia IKAIA, które
promuje edukacyjne
Kamishibai, papierowy teatr powrócił do
Japonii i rozpropagowany został na całym
świecie, jako forma kreatywnego czytania.
Prekursorką Kamishibai w Europie jest
Edtth Montelle, która od lat 70. XX w. pro-
paguje i równocześnie szkoli bibliotekarzy
i nauczycieli w sztuce opowiadania za
pomocą obrazkowego teatru.
Współczesne Kamishibai zachowało ideę
i formę teatrzyku, a treści dostosowuje do
tradycji kulturowych poszczególnych kra-
jów. Książki w formie kart narracyjnych
mówią o ważnych problemach dotyczą-
cych istoty życia i ludzkiej natury, o emo-
cjach, wartościach i sensie otaczającego
świata. Podstawą przedstawienia
w Kamishibai jest plansza z ilustracją do
opowiadanej historii. Każda ilu-
stracja odpowiada kolejnemu
fragmentowi opowieści.
Na odwrocie karty znajduje się
tekst czytany przez opowiada-
jącego oraz czarno-biały pod-
gląd ilustracji, którą widzi pu-
bliczność. Karty z ilustracjami
wsuwane są w okienko para-
wanu, który stanowi oprawę dla
Źródło: zdjęcia własne autorki.
Źródło: zdjęcia własne autorki.
52
ilustracji i skupia na niej uwagę słuchają-
cych, dzięki czemu opowieść zdecydowa-
nie wyodrębnia się z otaczającej rzeczy-
wistości. Zmiana ilustracji może być szyb-
sza lub wolniejsza, obraz może być poka-
zywany dłużej, dla podkreślenia przed-
stawianego aspektu. Można też kilkakrot-
nie wracać do danej ilustracji. Różne tem-
po zmian kart daje wrażenie ruchu jak
w animowanym filmie.
Kamishibai jest doskonałym na-
rzędziem ułatwiającym dzieciom
naukę czytania, opowiadania
i formułowania samodzielnych
wypowiedzi, gdyż mogą w nim
uczestniczyć zarówno jako wi-
dzowie, jak i narratorzy czy auto-
rzy. Dzięki temu, że z tyłu karty
znajduje się podgląd ilustracji,
dziecko, które nie potrafi jeszcze
czytać, może przyjąć rolę opowia-
dacza, opierając się wyłącznie na ilustra-
cji. Może też tworzyć własne wersje zna-
nych bajek, wymyślać dalsze losy bohate-
rów lub własne opowieści.
W ubiegłym roku szkolnym zorganizowali-
śmy w naszej bibliotece spotkanie dla na-
uczycieli, bibliotekarzy i rodziców, które
poprowadziła Pani Zofia Piątkowska-
Wolska z Wydawnictwa Tibum, będącego
pierwszym wydawcą i propagatorem Ka-
mishibai w Polsce. Podczas
spotkania odbył się seans
głośnego czytania przy użyciu
parawanu Kamishibai.
Prowadząca przedstawiła historię
i ideę teatru obrazkowego.
Omówiła metodykę głośnego
czytania w tej formie przekazu.
Uczestnicy mieli również
Źródło: zdjęcia własne autorki.
Źródło: zdjęcia własne autorki.
53
możliwość zakupu
również możliwość zakupu parawa-
nów i książek Wydawnictwa Tibum.
Teatrzyk Kamishibai wzbudził duże
zainteresowanie uczestników spo-
tkania. Reakcja obecnych podczas
seansu głośnego
czytania dzieci świadczyła, że Ka-
mishibai jest świetną formą obcowa-
nia z tekstem literackim, a zarazem
formą zabawy, przenoszącą widzów
do magicznego świata teatru i litera-
tury.
Tekst opracowano na podstawie informacji
ze strony Wydawnictwa
Tibum: www.tibum.pl
Kontakt z autorem:
Źródło: zdjęcia własne autorki.
54
Najmłodsza grupa czytelników
biblioteki jest grupą „ciekawską”,
wiele informacji stanowi dla nich
nowość, a możliwość przebywania
w bibliotece to dla nich ogromna
przyjemność. Dzięki działalności
Klubu Czytających Przedszkolaków bibliotekarze
mają szansę realizować swoje
plany pracy z przedszkolakami.
Klub daje możliwość rozwijania
i poszerzania zakresu tematyki i
działalności bibliotecznej. W
październiku 2015 roku dzieci
zapoznano ze światem biblioteki. W
pracy z najmłodszymi wykorzysta-
no wszelkie możliwości biblioteki
pedagogicznej. Poznanie jej
zasobów było tylko pretekstem, aby
włączyć je w dyskusję na temat
ulubionych książek. Najciekawszym
elementem zajęć było
KLUB CZYTAJĄCYCH PRZEDSZKOLAKÓW praca z przedszkolakami w Bibliotece Pedagogicznej w Jeleniej Górze
Marzena Musialik Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Jeleniej Górze
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Z początkiem roku szkolnego Biblioteka Pedagogiczna w Jeleniej Górze wystartowała z nową ofertą edu-kacyjną na rok 2015/2016. Autorka artykułu dzięki współpracy z nauczycielami przedszkoli z Jeleniej Góry przygotowuje zajęcia w oparciu o potrzeby wychowawców. Autorka bardzo sobie ceni pracę z dziećmi.
55
poznanie Drogi Książki, czyli tego jak
powstaje książka - od autora do odbiorcy.
Na przykładzie ilustracji w książkach dla
dzieci wspólnie tworzono i opowiadano
historię stanowiącą treść bajek. Po raz
kolejny dzieci dowiodły, że ich kreatyw-
ność nie zna granic.
W poprzednim semestrze dzieci odjechały
w ramach zabawy kolorową lokomotywą
z Julianem Tuwimem, wspólnie śpiewa-
jąc, a następnie zapełniając wagony dzie-
cięcymi gadżetami. Każda grupa two-
rzyła swój pociąg. Najstaranniejsze
prace nagrodzono wówczas książ-
kami i kolorowankami.
Każdy dzień i każda pora roku jest
dobra, aby zwrócić uwagę dzieci na
zjawiska występujące w przyrodzie.
Jesień oczami dzieci przedstawiona
została, jako świat barw i zjawisk at-
mosferycznych.
Podczas omawiania jesiennej pory roku
tworzono np. kreatywną choinkę z… szy-
szek. Dzieci wcześniej je zbierały i przy-
niosły na zajęcia, gdzie z powodzeniem
zostały wykorzystane i pięknie umalowa-
ne. Czytały też nowe wiersze. Atrakcji by-
ło zatem wiele, a bibliotekarze w pracy
z najmłodszymi wykorzystali nowe techni-
ki pracy twórczej i przekazu informacji.
56
Ostatnim tematem
zrealizowanym w pierwszym
semestrze był wątek dotyczący
życia pingwinów na Antarktydzie.
Dzieci poznawały wiele
ciekawych historii, jak życie
pingwinów cesarskich. Zajęcia
okazały się bardzo ciekawe dla
dzieci, gdyż odbyły się z
wykorzystaniem tablicy inte-
raktywnej w sali DODN. Przedszkolaki
przybyły w dwóch grupach. Prezentacja
w Prezi o pingwinach zawierała nie tylko
szereg informacji, ale i dwa filmy: jeden
dokumentalny o pingwinach i drugi - bajka
o pingwinie PIK POK
(http://prezi.com/rqtfn-l-
q_83/?utm_campaign=share&utm_mediu
m=copy).
Na zakończenie zajęć dzieci stworzyły
tytułowego bohatera przy pomocy wcze-
śniej przygotowanych materiałów. Przed-
szkolaki bardzo skrupulatnie wykonały
swoje prace, a najpiękniejsze zostały
nagrodzone komiksami pt. „Pingwiny
z Madagaskaru”.
Na zajęcia do biblioteki uczęszcza zwykle
kilka grup przedszkolnych. Grupy zapisy-
wane są na bieżąco. Mimo ograniczonych
możliwości finansowych, wszystkie dzieci
otrzymują nagrody pocieszenia.
Działalność z najmłodszymi użytkowni-
kami będzie kontynuowana. W przyszłości
poszerzona zostanie o nowe tematy za-
jęć. Na pewno wykorzystana zostanie sa-
la Multicentrum DODN i
nowoczesne techniki, które
przybliżą dzieciom komputerowy
świat.
Informacje na temat zajęć a tak-
że foto relacje z ich przebiegu
zamieszczane są na portalu spo-
łecznościowym Facebook
57
(https://www.facebook.com/Biblioteka-
Pedagogiczna-w-Jeleniej-Górze-
553886134675278/ ) i na stronie utworzo-
nej na potrzeby Klubu Czytających Przed-
szkolaków (http://klubcp.wix.com/klubcp ).
Dzięki uprzejmości i pomocy wielu wy-
dawnictw dziecięcych pozyskano bezpłat-
ne materiały przeznaczone na nagrody
dla dzieci.
Zdjęcia są własnością autorki.
Kontakt z autorem:
58
Zespół Szkół Specjalnych Przyszpitalnych
w Wałbrzychu jest szkołą szpitalną.
Oznacza to, że uczniami są pacjenci ho-
spitalizowani w wałbrzyskim szpitalu,
a kadra pedagogiczna jest przygotowana
do pracy z dziećmi chorymi. Nauczyciele
tu uczący pomagają uczniom realizować
obowiązek szkolny, aby po powrocie do
zdrowia mogli oni bez problemów i zale-
głości powrócić do nauki w swojej szkole
macierzystej.
Taka szkoła jest jakby łącznikiem między
życiem szpitalnym a szkołą ucznia. Za-
pewnia małemu pacjentowi możliwość
ciągłości nauki szkolnej poprzez umożli-
wienie (podczas pobytu w szpitalu) reali-
zowania programu nauczania właściwego
dla szkoły, do której dziecko uczęszcza.
Dlatego też tak ważne jest dostosowanie
wymagań programowych do możliwości
ucznia poprzez prowadzenie działań, któ-
re przyspieszą proces leczenia małego
pacjenta, który przecież jest uczniem tak-
że podczas choroby.
Szkolna biblioteka w szkole przyszpitalnej
realizuje zadania wynikające ze specyfiki
szkoły. Z biblioteki mogą korzystać nie
tylko uczniowie, ale też nauczyciele i pra-
cownicy szpitala oraz rodzice małych pa-
cjentów. Księgozbiór dostosowywany jest
do potrzeb szkoły, wzbogacany z roku na
rok.
Z placówką tą od wielu lat współpracuje
wałbrzyska filia Dolnośląskiej Biblioteki
Pedagogicznej we Wrocławiu. Chyba
można nawet pokusić się o stwierdzenie,
że nawiązała się między nami przyjaźń -
górnolotnie mówiąc - zbudowana na wiel-
kiej miłości do książek.
Dzień piątego maja 2015 roku był dniem
szczególnym dla uczniów tej szkoły, ro-
dziców, nauczycieli, pracowników szpitala
BAJKOWÓZ wędrująca szpitalna biblioteka w wałbrzyskiej szkole przyszpitalnej
Ewa Bochynek Nauczyciel bibliotekarz Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu. Filia w Wałbrzychu
NAUCZYCIELSKIE ROZMAITOŚCI EDUKACYJNE
Czas spędzony w szpitalu przez dziecko nie musi wcale oznaczać dla niego jako ucznia zaległości w na-uce. Podczas pracy z nauczycielami uczniowie opanowują nie tylko bieżący materiał i zdobywają oceny.
59
oraz zaproszonych gości (wśród których
była przedstawicielka wałbrzyskiej filii
Dolnośląskiej Biblioteki Pedagogicznej -
autorka artykułu).
To właśnie w to majowe przedpołudnie do
szpitala przyjechał aż z Poznania bajko-
wóz. Jest to wędrująca szpitalna bibliote-
ka wypełniona książkami, magicznymi
przedmiotami, pełna skrytek i tajemni-
czych schowków. Witana była entuzja-
stycznie.
Świetlica szkolna pękała w szwach. Każ-
dy chciał zobaczyć ten niezwykły prezent,
jaki otrzymali mali pacjenci. Zresztą oni
sami też sumiennie przygotowali się na to
spotkanie. Były słowa powitania, był spek-
takl teatralny. Dzięki zaczarowanej loko-
motywie wszyscy ruszyliśmy do świata
znanych bajek. I tak na przykład na stacji
Kapturkowo mogliśmy spotkać Czerwo-
nego Kapturka ze swoją babcią, a kiedy
pojawiła się niezwykła pszczółka Maja,
nie mogliśmy nie przyłączyć się do śpie-
wania znanej wszystkim piosenki: „Tę
pszczółkę, którą tu widzicie...”. W rado-
snym nastroju pędzący pociąg zatrzymał
się na stacji Szpitalkowo i ... to właśnie
wtedy nastąpiło uroczyste przekazanie
bajkowozu dla pacjentów wałbrzyskiej
szkoły przyszpitalnej, a Bajka zapukała:
„Bajka zapukała do drzwi… Drzwi otworzyły się. Bajka weszła do środka i zaczęła snuć swoją opowieść… o Bajecznych Szpitalnych Oddziałach”1.
Cała ta akcja była zorganizowana po to,
aby nie było tak wielkiej tęsknoty i osa-
motnienia w szpitalu, aby dzieci przeży-
wały te uczucia mniej intensywnie. A sam
pobyt w szpitalu - w miarę możliwości -
dostarczył chociaż kilku pozytywnych do-
świadczeń, być może związanych z tym
niezwykłym bajkowozem.
1 Strona internetowa Fundacji Serdecznik: http://serdecznik.pl/3/strona/32/ODDZIAL_BAJKA
60
Przedstawicielka Fundacji Serdecznik,
koordynatorka projektu „Oddział Bajka - Wędrująca Szpitalna Biblioteka” - pani
Anna Bany, która miała swój udział w tym,
aby ta niezwykła biblioteka przyjechała do
Wałbrzycha, zwracając się do małych pa-
cjentów życzyła im, aby mogły chociaż na
chwilę zapomnieć o chorobie i wybrać się
w podróż do świata opowieści, bajek
i czarów, bo przecież:
„Bajkowozy kryją w sobie mnóstwo wyjątkowych książek i niezwykłych, baśniowych przedmiotów”2. Jednak to, na co wszyscy zwrócili uwagę
to fakt, że nie tylko książki przywiózł ten
zaczarowany pojazd z Poznania, ale też
niezwykłe pluszaki – przytulanki, gry i za-
bawki.
Poza tym:
„Każdy (...) Bajkowóz ma swoje imię i nie-
zwykłą osobowość. Niektóre z nich są
romantyczne i sentymentalne, inne
uwielbiają robić żarty i płatać psikusy.
Każdy z (...) Bajkowozów ma swoje se-
kretne życie, marzenia i szczególne cechy
osobowości”3.
2 Tamże. 3 Tamże.
Ten piękny projekt jest realizowany we
współpracy z Zespołami Szkół Przyszpi-
talnych z terenu całej Polski, a wszystko
po to, aby dostarczyć dzieciom radości,
umożliwić przeżycie nowej przygody pod-
czas czytania niezwykłych książek, które
zostały zgromadzone w takim niezwykłym
bajkowozie, a jest to sto tytułów.
„Wałbrzyski Bajkowóz” jest już siedem-
nastą biblioteką, która została przekazana
przez Fundację Serdecznik. Takie same
wędrujące biblioteki są już między innymi
w szpitalach w Opolu, Szczecinie, Gdyni,
Poznaniu i Olsztynie.
Rozumiejąc potrzebę czytelnictwo pod-
czas pobytu dzieci w szpitalu warto pro-
mować bajkowozy, te małe obwoźne bi-
blioteki, które mogą dotrzeć do każdego
szpitalnego łóżka, do każdego małego
pacjenta, aby ów czytając książkę spotkał
bajkę, baśń, niespodzianki, czary, a nade
wszystko odrobinkę radości.
61
Autorka artykułu składa słowa podziękowania dla
Pani Dyrektor szkoły – dr Haliny Noszczyk za
zaproszenie i możliwość udziału w uroczystości
powitania wędrującej biblioteki w wałbrzyskiej
szkole przyszpitalnej.
Zdjęcia są własnością autorki.
kontakt z autorem: