Bikol Bokabolaryo

8/14/2019 Bikol Bokabolaryo

1/52

Bokabularyong Bikol-Ingles 11

By Gil L. Gregorio in Bokabularyong Bikol (Files) Edit Doc

olay-panlaog - interface

panluwas - external

pno - how

pantay - even

pantayon - justify

panugmad - default, format

panukd - subject

panukdo - cursor

panukd - index

panukod - bar

panulong - vector

panumpay - update

panundagan - base

panundan - protocol

panunod - string

panunod - protocol

panurat - writing (n.)

panuytoy - setting, settings

panuytuyan - setting

paradakit-taramon - translator

paraerok sa Bikol - Bicolano

paraliwat - editor

pararawit-dawit - poet

paratahi - sewer

parehas - even

pareho - even

pasagin - pretend

paseguro - secure


2/52

pasinghal - shout

patnaw - preview

patanid - warning

patindog - vertical

paurog - prefer

pauyok - pretend

payo - head

pero - but

peryodista - newspaperman

peryodo - term

piggikanan - source

pigldld - laid

pigpud - cut, cut off, proned, trimmed

pigtigp - cut off, proned, trimmed

piksel - pixel

piling kagustuhan - preference

pinag-untok - aborted

pinagbaranga - confounded

pinagbawal - restricted

pinagbiklad - depicted

pinagbunyugan - hosted

pinagdakit-taramon - translated

pinaghaya - provided

pinagkaag - specified

pinagliliwat - changing

pinagmukna - created

pinagpangalad - restricted

pinagprubaran - tried

pinagsalin - translation

pinagsasabi - saying


3/52

pinagselyuhan - sealed

pinagsunsay - reviewed

pinagtao - provided

pinagtugmad - default

pinahalpot - abridgment



tikison - suppress

timog - south

timog-sirangan - southeast

tinalaan - log

tinamaan - hit

tinampo - way, highway

tinapay - bread

tinupaw - hit in the back of the head

tinupawpaw - hit in the back of the head

tipahan - keyboard

tipahon - press

tirador - slingshot

titser - educator

tiya - auntie

tiyo - uncle

tolo - three

torre - tower

trangkahan - door

trangkahan - entrance, gate

translado - translated

trese - thirteen

tugang - brethren


4/52

tugmad - default

tugmado - default

tugmadon - format

tugot - allow

tugutan - allow

tuguti - allow

tukawang-hukom - judgement-seat

tukdaon - subject

tukdoon-liwat - redirect

tuklang - push

tukod - bar

tulak - stomach

tulay - bridge

tulos - instant

tulos-tulos - instantly

tumpawk - splutter

tunay - melt

tundagan - base

tuno - tune

tunog - sound

tunong - stop (adj.)

tupaw - hit in the back of the head

turog - sleep

ubod - core

ugat - vein

ulok - laugh

ultimo - ultimate

untukon - suppress

uran - rain

urog - prefer


5/52

uya - here

uyok - pretend

w - boundary

walo - eight

wara - none

waraon - remove

winwa - laid

yamit - cloth

yano - easy, plain

you - ika

yungka - dizziness



sobra - exceed

sobrado - exceeded

sobrahon - exceed

solo - solo

soltero - bachelor

suanoy - ancient

subheto - subject

subli - borrow, lend

sublion - borrow, lend

sugpon - link, joined

sugpunon - connect

sulnupan - west

sulog - current

slotn - clothe

sumaryo - summary

suminobra - exceeded

sumunod - follow


6/52

sundang - bolo

supisiyente - adequate

suratan - write

suraton - write

surugoon - servant

suway - different

taano - why

taba - fat

tabak - bolo

tabako - tobacco

tabyon - swing

tada - retain

tadaw - why

tagabantay - defender

tagadepensa - defender

tagapagmansay - oversight

tagapagsumpay - node

tagd - drop

tagoon - secure, hide

tagpas - chunck

takyag - arm

tala-taramon - vocabulary

talaan - log, record

talenga - ear

talingkas - peace

taludtod - paragraph

tama lang - adequate

tamaan - hit

tnawon - preview

tandaan - remember


7/52

tandayag - evil-giant

tangkason - remove

tanog - sound

taon - year

taon - year

taramon - sentence, word

tatakon - type

tatakon giraray - retype

tatakon otro - retype

tataramon - sentence, word

taytayan - table

taytayan nin mga kalamnan - table of contents

taytayan nin mga laog - table of contents

templato - template

terminilohiya - terminology

termino - term



sak - mine

sal - mistake

salamat - thanks

salambawan - override

salansana - sort

salansanon - sort

salatan - southwest

saldang - sun

saligsigon - research

salimbago - export

saliwsiw - silhoutte


8/52

salog - river

samantala - meanwhile

sambit - comment

samingkig - feet

samingkil - feet

sampalon - spank

sampawan - bypass, override

sampolo - ten

sana - only

sanggunian - council

sangli - change

sara - filter

saraan - filter

saradit - small

saraon - filter

sarayan - storage

sarayon - secure

saro - solo

sar - one

satuya - our

swod - pronunciation

sawdon - speech

sayon - easy, plain

saydon - speech

seguridad - security

segurohon - secure

selula - cell

selyado - sealed

sigarilyo - cigarette, tobacco

siisay - who


9/52

sikloan - scope

sikma - blow

sikmaha - blow

sikretong panlaog - password

simbag - answer

sinabi - comment

sinalin - translation

sinambit - comment

sinasabi - saying

sinasanglian - changing

sinda - they

singhal - shout

singsing - ring

sinilyado - sealed

sinugpon - joined

sinurat - writing (n.)

Sion - Zion

sirangan - east

sityo - site

siya - he/she

siyam - nine

siyudad - city



pinakahalangkaw - most high

pinalpot - abridged

pinalpot - abridgment

pinapasunod - policy

pindutan - keyboard

pinduton - press


10/52

pinto - door

pintuan - door

pinutol - cut

pinuyos - generate (v.)

pirmihan - common

pirok - eyelashes

pirot - sleepy

pisngi - cheek

pito - seven

poeta - poet

pondo - stop (adj.)

pormada - formed

pormaton - format

prema - frame

prensa - press (n.)

preskohon-otro - refresh

propesiya - prophesy

prubari giraray - try again

prubari otro - try again

pud - cut

pupilo - pupil

pupilo - student

purak - unsettled

purakon - dispel

puripot - tangle

putol - cut

puwede - allow

puyos - generate (v.)

ralamagan - racing

rarom - deep


11/52

regalo - gift

rekord - record

relo - watch (n.)

repaso - review

repasohon - review

Reyna - Queen

ribay - change

ribo - thousand

rokyaw - hail

rukyaw - hail

sa - in

sa ibaba - below

sa sako - to me

sabi - say

sabot - understand

sabotan - understand

saboton - understand

sadiri - self

sadit - small

saen - where

sagin-sagin - pretend

sagkodan - boundary

sagunson - file

saimo - yours

sainda - theirs

saindo - yours

saiya - his/her




12/52

orakularyo - vocabulary

orakulyo - sentence

oras - time, hour

orasan - watch (n.)

ordinaryo - common

orgulyoso - haughty, proud, arrogant

otro bayad - repay

paagi - ways

paanuhon - how

pabalagbag - latitude

padakulon - manifold (v.)

pad - priest

padrasto - stepfather

pag-adalan - study

pagbantay - watch, protect

pagbsil - pronunciation, manner of speech or speaking

pagdakit-taramon - translate

paghahalukat - browsing

paghikos - play of the tongue

paghiks - tongue play

pagkaherak - mercy

pagkamoot - love

pagkot - light

pagmate - sense, feel

pagmati - sense, feel

pagpahunod - courtesy

pagpipilian - option

pagsalin - translate

pagsasara - filtering

pagswod - pronunciation


13/52

pagsurat - write

pagtukdo-liwat - redirect

pahigda - horizontal

pakikipagrelasyon - dealings

pakiseguro - ensure

palaba - longitude

palagtik - slingshot

palangkaw - altitude

palisiya - policy

palunpon - row

palyado - failed

pamayo - head

pampalinaw na pahina - disambiguation page

pan-abisong mga e-surat - notification emails

panahon - season, time

panalng - bot

panampad - backend

pandok - face

pangalad - ban

pangarugan - pattern

pangaturugan - dream

pangawil - hook

pangawit - hook

panginuron - cloud

pangipkip - upload

pangiturugan - dream

pangulo - head

panguyog - template

panigmit sa enotan - prefix

panimbag - answer


14/52

panindog - account

pannglit - quote

panlaog - internal



midbid - know

milyon - million

minahagad - require

minakaipo - require

minapahiling - depict

minapahiwatig - indicate

minapasabot - indicate

minasunod - following

modo - mode

moot - love

mor - finger

mundo - earth, world

munisipalidad - municipality

musika - music

muya - like

nadukayan - found

nagbuyboy - reveal

nagdagka - invite

nagkasundo - agreed

nagkauruyon - agreed

naglalamag - racing, race to

naglalangkaba - spreading out

nagmawot - wish

nagpalya - failed

nagsusughay - streaming


15/52

nagtatabyon - swinging

nagtutugdok - building (v.)

naibalik na - restored

naigo - hit

naital na - logged

nakahaya - provided

nakalubong - embed

nakatal na - logged

nalamos - drown

namit - taste (v.)

namitan - taste

namnaman - taste

namnamon - taste

nanagboan - found

nanggana - win

nanggana - winner

nanumpungan - found

napuriputan - entangle

natrak - surprise

natatalastas - discern

Nephita - Nephite

ngabil - lip

ngipon - teeth

ngirit - smile, laugh

ngiwi - lip

ngunyan - now

ngurob-ngurob - murmur

nguso - mouth

nin - in the

nin huli ta - because


16/52

ninun - ancestor

norte - north

oktaba - delayed

olay-panlaog - interface

onit - skin

onse - eleven

opisina - office

opsyon - option



maghalungkay, magbuklat - browse

magkaag - set, specify

magluwas - exit

magpirme - stay

magrepaso - review

magrirop - dive

magsunod - obey

magtlnob - dive

magtumpawak - spread out

magturog - sleep

magurang - parent

mahestiko - majestic (adj.)

mahbog - thick

mahbogon - thick

maibalik - restore

maipagbalik - restored

makakamhan - almighty

makinilya - typewriter

makinilyahan - keyboard


17/52

makot - light

makusog - mighty

malapok - muddy

malinigon - spotless

maliwanag - bright

maliwanagon - bright

mamuhay - live

man - also

manig - appropriate

maninig - apt, appropriate

manoy - big brother

mansay - view

mansayon - view

mantang - while

manubli - borrow

manungod - about

manunungod - about

mapusog - mighty

maraot - evil

maray na bareta - gospel

marikas - fast

marikason - fast

marisaw - bright

marisawon - bright

masakiton - difficult

masasabi - say

maswakon - versatile

masayunon - easy

matrayumpo - successful

matunaw - melt


18/52

mawot - wish

mayo - none

mesa - table

mga bur - bubbles

mga gurit - characters

mga habitante - inhabitants

mga kaaganan - containers

mga lakad - steps

mga lakdang - steps

mga mata - eyes

mga ninun - ancestors

mga paraerok - inhabitants

mga sal o mal - mistakes

mga tal - record



kurahaw - shout

kurit - write

kuritan - write

kuryente - current

kutsilyo - knife

kuya - big brother

laad - light

laen - different

lakad - step

lalake - man

lalake - male

lalawgon - face

lamang - only


19/52

Lamanita - Lamanite

lamesa - table

lamos - drown

langit - heaven

langkap - match

langkapon - match

langkay - access

langkayan - access

lansitas - knife

lantawan - window

laomon - expect

lapok - mud

lawig - span

lawig nin panahon - term

lawog - face

layas - cast off (n.)

lengguwahe - language

libro - book

lima - five

linalaoman - expecting

linalaoman - expectation

liniliwat - changing

linta - leech

liog - neck

liwanag - light

liwat - change, edit

liwata - edit

liwaton - edit, change, modify

lola - grandmother

lolo - grandfather


20/52

lose - daog

lugar tagoan - storage

lukdong-memoriya - scratchpad

lungs - wave

lunhayon - parse

lwang - space

luwas-linya - offline

luwasan - exit

mabalik - return

mabalos - repay, thanks

mabuhay - live

madagos - continue

madrasta - stepmother

mag-aripumpn - to gather, to cluster, to congregate

magbalik - return

magbalos - revenge

magbuwelta - return

magbuwelta - return

magdagdag - add

magdugang - add



karomdoman - memory

karton - carton

kasagkodan - boundary

kasagkoran - boundary

kasakupan - domain

kasalaan - fault, mistake

kasalansanan - configuration

kasimbagan - answer


21/52

Kastila - Spanish

kasuanoyan - ancient

kasugoan - commandment

kasugpon - link

kasugpunan - link

kasuratan - scripture

kasya - adequate

katabang - staff

katadaan - remnant

katahaw - average

katahawi - average

katalingkasan - peace

katawohan - inhabitants, people

katiriponan - volume

katoninongan - peace

katorse - fourteen

katugangan - brethren

katugunan - commandment

Kikilyawan - URL

kilyawan - URL/Address, browser link, internet address

kinaag - specified

kinban - earth

kinasakupan - domain

kinse - fifteen

kiray - eyebrow

kita - we

koda - code

kolehiyo - college

kolumnista - columnist


22/52

komento - comment

komersiyanteng e-surat - spam

komparable - comparable

kompigurasyon - configuration

komponente - component

komportable - comfortable

komposisyon - composition

komposo - composition

kompyuter - computer

kondena - condemn

kondenar - condemn

kondenaron - condemn

konseho - council

kriminal - criminal

kubkob - block

kudit - abbreviation

kuditon - abbreviation

kugos - embrace

kuko - nail

kultura - culture

kumanta - sing

kun kaya - wherefore

kunkya - wherefore

kunsoarin - when

kura paroko - parish priest

kuragmang - crab



irarom - deep

isalunson - categorize


23/52

isaray - secure

isip - thought

isugpon - sync

isugpon - connect

itada - retain

itago - hide

itatak - set

itipa - set

iyo - yes

kaaga - specify

kaaganan - container

kaagi - specify

kaakpad - partner

kaamigo - acquintance

kabilangan - count

kabisto - acquintance

kabukidan - mountain

kadagatan - ocean

kadagdagan - append

kadakulaan - size

kadakulon - manifold (adj.)

kaggugurang - grandparents

kagurangnan - lord

kahagadan - request

kahampang - opposite

kahinusayan - comfort

kahiroan - movement

kahsayan - arrangement

kaidto - before

kalag - soul, spirit


24/52

kalakadan - interface

kalakwasan - latitude

kalamnan - contents

kalangkayan - access

kalangkayan - accessibility

kalanyang - summary

kalanyangan - summary

kalawigan - span

kalibobog - beetle

kalkian - staff

kamagurangan - parents

kamal-agan - field

kamalagaan - field

kamidbid - acquintance

kan - of the, of

kandado - lock

kanigoan - ample

kan - american

kanta - sing, music

kantahon - sing

kantidad - amount

kanto - corner

kapaagihan - method

kapahalabaan - longitude

kapanoan - fulness

kapre - evil-giant

karabaw - carabao

karahayan - well

karibay - change

karimpis - crab


25/52



hirahon - modify

hiro - move

historiya - history

hitsura - appearance

hitsurahon - appearance

honra - honor

horma - mold

hormado - formed

Hudiyo - Jew

hukd - index

hukol - wave

hula - prophesy

huna - thought

hunsaya - define

hunsayon - define

huraw - stop (adj.)

husga - judge (v.)

husgar - judge (v.)

hyag - laid

huygan - table

i - answer

ibalik - restore

ibon - bird

ibunsod - launch

ibunyaw - prompt

ibsil - speak out

ibuyagyag - reveal, show


26/52

idadagdag - append

idagdag - add

ido - dog

idugang - add

igo - adequate

igwa - have

ihayag - show

ika - you

ikaag - set, specify

ikarga - upload

ikinaag - specified

ikog - tail

ikogan - tailed

ikonekta - connect

ikos - cat

ikotar - quote

ilaw - light

ilublob - suppress

imahinasyon - imagination

imbalido - invalid

impo - grandfather

in - mother

Ingles - English

ini - this

inikogan - tailed

intendi - understand

intendihon - understand

interpretasyon - interpretation

ipaglangkap - match

ipagtatak - type


27/52

ipagtukdo-liwat - redirect

ipahiling - show

ipamugtak - bestow (v.)

ipasubli - lend

ipiton - suppress

ipuwesto - set



dagat - sea

dagdag - append

dagdagi - add

daghan - bossom

dagmang - manifold (adj.)

dagus - attack

daing - cry

dakit-taramon - translation

dakol - manifold (adj.), many

dakolon - manifold (adj.)

dakula - big, large

dakulaon - big, large

dakulon - many

dalan - way

dalnak - rain

dam-og - cloudy

damulag - carabao

daog - lose

dapangon - spank

dapog - hearth

dapugan - hearth

daraga - dame


28/52

datos - data

dawa - even

demondo - evil

digde - here

dikta - dictate

disinuwebe - nineteen

disiotso - eighteen

disisais - sixteen

disisiyete - seventeen

Diyos - God

dose - twelve

dugang - add

dugangi - add

dugkalon - cultivate

dugt - stain

dukot - embed

dumagsa - northwest

duman - there

dung - nose

duonan - press

duwa - two

dyan - there

ebanghelyo - gospel

edipisyo - building (n.)

edit - liwat

edukador - educator

ehemplo - example

eksaktohon - adequate

eksaktohon - ample

eksampol - example


29/52

eksporta - export

entrada - entry

eskima - scheme

eskritura - scripture

espam - spam

Espanyol - Spanish

espasyo - space

espiritu - soul, spirit

Estadistika - Statistics

este - east

estima - feature

estomago - stomach

estrelya - star

estruktura - structure

estudyante - pupil

estudyante - student

gadya - dog

gamgam - bird

gamit - use

gamit - tool

gamita - use

gamiton - use

gana - win

ganador - winner

gnot - sweat

gapos - tangle

garo - somewhat

gatos - hundred

gaygay - margin

gaygayan - margin


30/52

giat - ajar

gikan sa - from

gilid - bank

ginikanan - source

ginurunit-gunit - cut to small pieces

giromdom - remember

giromdomon - remember

good - maray

grasya - grace

gurang - old

gurano - how much

gurit - character

gurunit-gunit - crumpled (adj.)

gusto - prefer, like

habagat - northwest

hadaw - why

hade - king

hadok - kiss

hakbuton - snatch

hale sa - from

halimbawa - example

halion - remove

halungkata - browse

halungkaton - browse

hampang - opposite

hanapon - search

hapin - skin

harakhak - laugh

hararom - deep

hari - king


31/52

harong - house

haywe - highway

Hentil - Gentile

hib - cry

higanteng demonyo - evil-giant

hikos - chuckle, play of the tongue

hiks - tongue play

hiling - see

hinapos kan bulan - end of the month

hinghing - whisper

hingipid - scan

hingipit - scan

hinohorma - molding

hinyag - laid

hiraga - north



abw-abw - proud, arrogant, aloof, haughty

abhw - proud, arrogant, boastful

adalan - study

agabaab - strong flame, roar of flames

agak-k - clucking, to cluck

agawon - snatch

agihan paluwas - exit

agiod - recall

agiodon - remember, think back

agiodon - recall

agom na babaye - wife


32/52

agom na lalake - husband

akbw - proud, arrogant, boastful

ako - I

alagad - but

aldaw - day, sun

alimango - crab

alimbawan - override

alisabwn - hearth

alisubwan - hearth

almena - merlon of a battlement

alpog - dust

ama - father

amamatk - scorpion

ambon - mist

amerikano - american

amihan - northeast

amihanan - northeast

aminon - accept

amulaw - to disturb, to bark (dog)

an - the

an-it - crab

angay - compatible

anghel - angel

angog - forehead

aninipot - firefly

ano - what

anom - six

ants - sustain

apt - four

arin - which


33/52

aripumpn - gathered, clustered, congregated

arte - art, pretend

asin - and

atake - attack

atubangan - face

atubangon - face

awit - music

ayam - dog

aytem - item

babaye - woman, female

bado - cloth

badoon - clothe

bagat - block

bagaton - block

bago - new

baguhon - change, new

bak - not

bak - no

bako-bistado - anonymou, anonymous

balat - skin

balay - house

balik-simbag - Return-answer, feedback

balikon - restore

balod - wave

balos - revenge

baloson - revenge

baloy - house

banal - holy

bandera - flag

banhag - grant


34/52

banhaga - grant

bansaya - check

bansayan - check

bantay - guard

bantay-listahan - watchlist

bantayan - protect, guard (v.)

bantayi - watch, protect

bantayi - protect, watch

bantog - known

banwaan - municipality

basta - as long as

batalya - arena

baybay - sand

baybayon - shoreline

beses - times

better - marhayon

beynte - twenty

Bibliya - Bible

biklad - depict

Bikol - Bicol

Bikolano - Bicolano

binata - bachelor

bintana - window

biringkilan - animosity

bisikleta - bicycle

bistado - known

bitis - feet

bitoon - star

biyaya - blessings (n.)

bokabularyo - vocabulary


35/52


36/52

daeng dugta - spotless

daeng kasagkoran - everlasting

BOKABULARYONG INGLES-BIKOL


Protect = bantayi, bantayan, pagbantay

Option = Pagpipilian

Restore = Ibalik, balikon, maibalik

Restored = maipagbalik

Provided = pinaghaya, nakahaya

below = sa ibaba

Entry = Entrada

Log = Talaan, Tinalaan

Link = kasugpon, sugpon, kasugpunan

Review = repaso, repasohon, magrepaso

Remove = Tangkason, Haleon

Preview = Patanaw

Mode = Modo

Anonymous = bako-bistado

Filter = sara, saraan, saraon

Spam = Espam, kadakulong e-surat

External = Panluwas

Internal = Panlaog

Site = Sityo

Pixel = Piksel

Frame = prema, premaporma

item = aytem

altitude = palangkaw

longitude = palaba

latitude = pabalagbag

scheme = eskima


37/52

component = komponente

arrangement = kahusayan

data = datos

horizontal = pahigda

vertical = patindog

depicted = pinagbiklad, pinagpahiling

code = koda

of the = kan

in the = nin

dive = magtulnob

Bokabularyong Bikol (Week 10)


Buribod, buri-buri (noun) arimpupuro, puyo-puyo; Tagalog: Alimpuyo, Alipuyo; English: Cowlick

Halimbawa:

Duwa an buribod ni Edgar sa payo.

Purak an buri-buri na yaon sa takyag ni Estong Amerikano.

Panuytoy (noun) Pansusing kamugtakan nin sarong ekipahe (i.e. kompyuter); English: Settings

Halimbawa:

An panuytoy ko webcam kan kompyuter ko, 640x768 sana.

Orakulyo (noun) orolayan, pakipag-olayan; Tagalog: Pangungusap; English: English

Halimbawa:

An estruktura kan mga orakulyo sa Daet, naiiba man sa Naga.

Bokabularyo (noun) Orakularyo, tala-taramon; Tagalog: Diksyonaryo, Talasalitaan;English: Vocabulary

Halimbawa:

Kadikiton pa sana an bokabularyo ko sa Bikol.




38/52

Dukip - (noun, verb, adjective) nakatakod, naibugkos, nakahipnit, nakasingit; English: Attached, attachment

Halimbawa:

Sa surat kong ini, dukip an mga litratong ni nanay.

Raway - (noun, adjective. verb) Pagmuda, pagtaram nin maraot laban sa kapwa; Tagalog: Mura o Pagmura; English: Speaking bad words against anyone

Halimbawa:

An raway sarong taramon na nakakaraot nin boot sa kapwa.

Kurabkutab - (adjective, noun) kaba nin daghan; Tagalog: Kinakabahan; English: Fast heart palpitation

Halimbawa:

Grabeng gayo ang kurabkutab nin sakong daghan.

Murit - (adjective, noun) ati o mantsa sa lalawgon; Tagalog: Dumi sa mukha; English: Stain, sticky dirt on the face

Halimbawa:

Grabe an murit kan ake ta napabayaan kan ina.



Lasigas - (noun) pasi or tipasi; Tagalog: Butil; English: Grain

Halimbawa:

An sarong lasigas nin bagas mahalaga para sa mga tawong nagugutom.

Isipon, misteryo - (noun) bagay na misteryoso; Tagalog: Palaisipan; English: Enigma

Halimbawa:

Sarong isipon kun paano nagkukulo an lapok sa irarom kan bulkan.

Sawod - (verb) Busil, pagbusil; Tagalog: Pagbigkas, English: the manner of speech

Halimbawa:

Masakiton an sawod kan mga tataramon nin Muslim.

Angat - (adjective) Mayamanon; Tagalog: Mayaman; English: Wealthy, opulent


39/52

Halimbawa:

Siya naggikan sa sarong angat na pamilya.

Kilyaw - (noun) Gamit sa pambasa kan mga pahina sa web; Tagalog: Tagahalukat; English: Browser

Halimbawa:

An kilyaw na ginagamit ko iyo an Mozilla Firefox o Google Chrome.

Panuytoy (noun) Pansusing kamugtakan nin sarong ekipahe (i.e. kompyuter); English: Settings

Halimbawa:

An panuytoy ko sa webcam kan kompyuter ko, 640x768 sana.

Orakulyo (noun) Olayon, Orolayan, pakipag-olayan; Tagalog: Pangungusap; English:Sentence

Halimbawa:

An estruktura kan mga orakulyo sa Daet, nalalaen man sa Naga.

Bokabularyo (noun) Orakularyo, tala-taramon; Tagalog: Diksyonaryo, Talasalitaan;English: Vocabulary

Halimbawa:

Kadikiton pa sana an bokabularyo ko sa Bikol.



Rihaw (verb) pirmeng pig-iisip o ginigiromdom (lugar)

Halimbawa:

Duman ka na mag-estar sa Naga, rihaw mo man sanang pirme.

Agiod (verb) pirmeng pig-iisip o ginigiromdom (pangyayari)

Halimbawa:

Su nawara kong kuwarta kasuodma, dae ko talaga nalilingawan. Agiod ko sanang pirme.

Pigpudo o pigtigpo (verb) Pinuputol sa paagi nin mga muro.

Halimbawa:


40/52

Pudoon mo daw an natong ta gugulayon ta ngunyan.

Pigtigpo ko an sadit na sanga nin kahoy.

Saliwsiw - (noun o verb) Silhuweto (English: Silhouette)

Halimbawa:

Kan sinirip ko sa giat kan pinto, madiklomon, nahiling ko sana an saliwsiw nintawong nagdulag pabintana asin naglukso.

Giat - (noun) sadit na kaang (English: Ajar)

Halimbawa:

Nasirip ko sa giat kan pinto an lawog kan parahabon.

Hikos o Paghikos - (verb) kawat nin dila sa irarom kan nguso lalo na sa pagtaramo pagbusil nin mga tataramon.

Halimbawa:

Tagnong ka man, maghikos ka daw. May nguso ka man, hadaw ta dae mo paggamiton?

Busil o Pagbusil - (verb) Tagalog: Pagbigkas

Halimbawa:

Nakakaintende ako nin Rinconada, kaya lang nasasakitan akong busilon an mga tataramon.

Singhal (verb) pakurahaw na pagtaram. (English: Shout)

Halimbawa:

Uragon ka daw. Malumanay akong nagtataram, tapos singhal an pagsimbag mo.

Tumpawak (noun or verb) pa-anggot na burara o kurahaw nin mga tataramon na may kaibang laway (English: Splutter)

Halimbawa:

Tumpawak talaga ang kaanggutan ni papa.

Nagtumpawak an mga dila kan nag-iriwal sinda Pedoy asin Berting.

Kilyawan (noun) sumpay-takod (English: Link, URL/Internet address)

Halimbawa:

An kilyawan kan sakong blog iyo ini: http://impetongbangkag.blogspot.com


41/52

Gurunit-gunit (adjective) girisi-gising yamit o papel

Halimbawa:

Dae bagay saiya ang gurunit-gunit na bado.

Gurunit-gunit na karton an saiyang pinagtuturugan.

Saw-ing (adjective) daeng pag-alangan o kinakatakutan, daeng sabit

Halimbawa:

Maray pa ini si nonoy nakanuod nang maglakaw na may tsinelas. Daeng saw-ing angpaglakad.

Marumpot (adjective) maraot, pangiton, daen-data (English: Evil)

Halimbawa:

Dae kamo magparaapon gapo kun saen-saen, baka makatama kamo nin marumpot na espiritu.

An mga marurumpot na puso nin tawo iyo man sana an makapagpahamak saiya.

Dakit-taramon (noun) pinagpalis na teksto (English: Translated text)

Halimbawa:

An dakit-taramon kan dog, ayam; cat, ikos; carabao, damulag.

Butalnak or akos (Albay) (noun plural, colloquial) dakulang ake (English: Child)

Halimbawa:

Mauli na ako ta baka gurutom na an mga butalnak (akos) kong nawalat sa harong.

Kabgan (noun) kurukabayong kudkudan nin niyog

Halimbawa:

Magsubli ka nin kabgan ta magkudkod ka nin niyog ta magulay kitang natong.

Samaltak (noun, colloquial) Kuwarta, hagrak (col.), perak (col.) (English: Money)

Halimbawa:

Mayo akong maikatao saimo ngunyan, agom, ta naubos na samaltak ko kasubanggi.


42/52

Ayam, Ido, Dayo (noun) Asngab (Colloquial) (English: domestic dog)

Halimbawa:

Maisogon na maray an bantay na ayam sa may pintuan ni Pay Pedong.



Siwit, witiwit - (verb, adjective) Taghoy, Sumpit; Tagalog: Sipol; English: Whistle

Halimbawa:

An siwit ni tatay matiningon.

An witiwit nin bugris masagitsit.

Bugla - (adjective) Bungog; Tagalog: Bingi; English: Dumb, Deaf

Halimbawa:

An bugla masakiton makadangog.

Huslaon - (adjective) Hugakon; Tagalog: Tamad; English: Llazy, Idle, Indolent, slothful, truant, timid,

Halimbawa:

An aki mong bunso, huslaon na maray. Habong magtrabaho.

Barikbatik - (adjective) Katuyawan, Mantsa, kaatian; Tagalog: Pintas, kapintasan, dungis; English: Brindle, spots

Halimbawa:

An barikbatik nin daghan nakakapagtunaw nin pagkamoot.

Igwa akong ayam na may barikbatik sa kublit.

May barikbatik na an puti kong bado.



Siraw - (verb) pighiling, pigbisita, pigtanaw; English: see or look at a glance,short visit

Halimbawa:

Nagduman sa pangpang nin salog ta pigsiraw an bitik kan guto.


43/52

Bitik - (noun) pandakop nin gamgam o hayop; English: Trap

Halimbawa:

Nagtaan ako nin pambitik nin guto.

Taan - (verb) pighaya, pigkaag, piglatag; English: Laid (in a way)

Halimbawa:

Nagtaan ako nin pandakop nin gamgam sa kadlagan.

Sariwriw - (adjective) dukot na lata kkan aso nin ilaw; English: Black stain caused by the smoke of a lamp

Halimbawa:

Grabe kaitom an sariwriw kan aso nin lampara.

Dukip - (verb, noun) nakatakod sa surat o email; English: Attached, clipped

Halimbawa:

Yaon sa dukip kaining surat ko an sanggatos na dolyar.

Nasa dukip kaining email ko an entra ko sa kontest.

Tampuklong - (noun) Lubot, Pangupkop, Panukaw; English: Hind, butt

Halimbawa:

Namamarong an tampuklong mo, noynoy. Magkarigos ka daw.

Panigmit - (noun) Singit; English: Armpit, hidden part of the thigh

Halimbawa:

An panigmit kan mga gurang, sabi daa mapasit.

Kutil - (verb, noun) Pamugol o nakakapugol, kinutkot, kinalot; English: Scratch

Halimbawa:

An kutil kan isip ko kun minsan iyo an pagkamoot sa babaye.

Masiram kutilon an parteng magatol.



Huraw (adjective) kasawaan, dagos-dagos, untok; Tagalog: Tila, pagtila; English: Continuous, let up, stop; effervescent


44/52

Halimbawa:

Daeng huraw an mga ina kun mamoot sa mga ake ninda.

Kudot, kurudoy (verb) pagduon nin kublit sa tahaw nin duwang muro; Tagalog: Kurot; English: Pinch

Halimbawa:

Grabe kakulog an kudot sa may singit.

Pisang (noun) napasang or nabaak parte nin konkreto, tinigbasang parte nin kahoy; English: Broken part of cemented wall or post

Halimbawa:

Sinemento ko man giraray an pisang na parte kan harigi.

Kurundot (adjective) gumos, kurumos, marka nin gumos; English: Crumpled marks, rough

Halimbawa:

Kunrundot man giraray an parteng pinagplantsa ni Manay Upeng.

Platika (adjective) maburak na pinagtaram; English: Flowery speech,

Halimbawa:

Grabe an platika kan pulitikong hambogon.

Potik - (adjective) hambog, otik; English: Lie

Halimbawa:

An potik na itinaram, mabuwelta sa nagtaram.

Kleriko, Klerigo (noun) nagtatabang sa trabaho kan opisina, katabang kan among sa pagsaray nin mga papeles; English: Clerk, Office worker

Halimbawa:

An kleriko kan opisina ni Mayor an nagtabang sako.

Pusiyaw, Pusyaw (adjective) harigi nin liwanag, banaag; English: Beam

Halimbawa:

An lawog kan daraga garo pusiyaw nin kamurawayan.

Himora (noun) sobrang tubig kan sinapnang bagas; English: watermilk out of cooki


45/52

ng rice.

Halimbawa:

Kun maluya an gatas kan ina, puwedeng ipamimi an himora.

Sugot (noun, verb) tentasyon, English: Tease

Halimbawa:

An sugot kan parainom minsan nakakadanyar nin tawo.

Tuhok, turuhok - (noun, verb) paghiling nin matadong, tutok; English: Intently looking, closely seeing (Contributor: Issa Redburn)

Halimbawa:

Malaboon na maray, dae kong gayo naturuhukan kan hilngon ko.

Danyar - (verb, adjective) remalaso, atraso, bayadan, abuno; English: Damage, unusual cause, destruction, ruin

Halimbawa:

An init kan payo kun minsan danyar nin pagkatawo.

Dilot (verb) dilaon, paggamit nin dila sa pagkakan; English: Use of tongue to swallow food

Halimbawa:

Pigdilot kan ayam an kakanon.

Rumirom (adjective) malaboon, ruprop, madiklom; English: blur, obscure, dim, blear

Halimbawa:

Marumirom na an paghiling ko kaya dae ko mansay.

Ruprop (adjective) ulnok, madiklom, rumirom; English: Obscure, blear, blur, dim

Halimbawa:

Maruprop na an panahon ta mauranon.

Dibwas (adjective) tanog hampas nin lungso sa dasi-dasian; English: Splash

Halimbawa:

Malumanay an dibwas kan mga lungso sa may pangpang nin dagat.



46/52


Turiik (noun, verb) kurahaw na paintingon, kuragit; English: Sharped shout

Halimbawa:

Turiik an nadangog kan ina sa ake kan natumba ini habang naglalakaw-lakaw.

Tuyaw (noun, verb) kritisismo, kakudian, malaenon na sabi-sabi; English: Critique, criticism, wrong-doing, bad impression

Halimbawa:

Tuyaw an ginuno ko kan ako magtaram sa atubangan nin tawo.

Kurag-it (noun, verb) turiik, nakilhag na kurahaw; English: shout, quick shout

Halimbawa:

An kurag-it matiningon na garo baga nakakapasa nin baso.

Tumoy (noun, verb) pakiaram, pagpatol, nakibiringkilan; English: concern, demand

Halimbawa:

An tumoy nin tawo minsan nakakaturete nin isip.

Riwariw (noun, adjective) Tawong layas, Paralakaw, biyahero; Tagalog: Liwaliw, English: Vagabond, traveller, beggar

Halimbawa:

An tawong daeng kari-karigos, tanda na ini sarong riwariw.

Kamulo, Kinamulo (verb) kinaputan, kinamot, kinamho; English: Held by hand

Halimbawa:

Kinamulo na si maluto sa kaldero.

Hakbot, Hinakbot (verb) hablot, kinaplot nin kamot; English: Snatched, caught quickly

Halimbawa:

Sarong hakbot sana kan dakulang lalake an singkuwenta kilos na bagas.

Hinakbot sana kan higante an mga saradit na harong.

Turik (noun) may sayad sa payo, bua, kulang-isip, buwaon; English: Deranged, mentally ill (Contributor: Issa Redburn)


47/52

Halimbawa:

An mga turik kulang an pag-iisip.

Tugriik (noun, verb) kurahaw na paintingon, kuragit, suriyaw kan orig kun gutomo nakukulugan; English: Sharp shout (Contributor: Issa Redburn)

Halimbawa:

Turiik an nadangog kan ina sa ake kan natumba ini habang naglalakaw-lakaw.

Lunggas (adjective) natunaw, nagpurak; English: Melt, blot

Halimbawa:

Naglunggas an bado kong dekolor kan mababad sa sabon

Nagbiyaw (verb) akto nin pagtaga o pagsuntok;

Halimbawa:

Nagbiyaw si Juan ki Pedro kan ini ma-anggot.

Bugrawas, Bugris (noun) Igit, basang udo

Halimbawa:

Buragwas/Bugris baga an pinusngak kan lubot ko.



Bunyaw (verb or adjective) pagmati na panlangit, English: Overwhelmed feeling, surprising moment

Halimbawa:

Nabunyawan si Bersheba kan mahiling niya an kaguwapohan ni Hadeng Solomon.

Limpuyo (verb or adjective) estado nin sobrang kaogmahan; English: vibrant, rejoicing, ecstatic joy, joyful, poetic

Halimbawa:

Sa kalimpuyuhan nin mga anghel, nagka-orogma an mga bitoon.

Sulwang (noun or verb) pagsirang, pag-ulwat; labot, siwang; English: To shine,hole

Halimbawa:

An sulwang nin saldang sa kaomagahon, nagtatao kaogmahan sa mga tawong namomoot


48/52

.

Siwang (noun) labot, sulwang; English: Hole

Halimbawa:

Kadakol nang siwang na saradit sa atop na nipa sa parteng kusina.

Kawing (noun or adjective) gamit desinyo nin bado, kiritay-kitay; English: Dangling strips, toggles

Halimbawa:

Kun piyesta, kadakol kitang nahihiling na kawing na tinatakod sa mga tahaw nintinampo.

Iliw (noun) apod kan sira na naglulupad sa ibabaw nin tubig; English: Flyingfish

Halimbawa:

Madahomon hilngon an mga sirang iliw kun sinda minalikwat asin minalupad sa iba

baw nin tubig.

Likwat (verb or adjective) makusog na paglukso hale sa irarom nin tubig; (English: Jump out)

Halimbawa:

An mga iliw nin dagat minalikwat asin minalupad nin harayo sa ibabaw nin tubig.

Labto (verb) pagrirop sa irarom nin tubig; English: Swim, dive

Halimbawa:

An paglabto sa tubig ingatan na maray. Tibaad may dakulang gapo na nakasuling sa irarom nin tubig.

Suling (adjective) nakaabang, tagong-abang, singkogan;

Halimbawa:

An mga nakasuling na gapo sa irarom nin tubig an pinakadelikadong bagay para samga paralabto sa tubig.

Kawi-angan (noun) malinigong parte nin kakahuyan; English: a cleared stump, clearing

Halimbawa:

Ako nagduman sa kawi-angan tanganing mamurot nin igatong.

Rapog (noun or adjective) muriton, mapulot na hawak dara nin ganot, basura, ati;


49/52

English: Trash

Halimbawa:

Nagkarigos ako asin nagbulos nin bagong bado. Garo na kaya akong rapog kasubago.

Anab (verb) agaw, okupasyon; English: Seize

Halimbawa:

Pinag-anab kan mga rebelde an tanuman ko sa bukid.

Sunsay (verb) nagtatahi-tahi, nagsusumpay-sumpay; English: Corroborate

Halimbawa:

Kadakol na estorya na pinagsunsay tanganing maaraman an tunay na kasaysayan.

Supay - (noun or adjective) sobra-sobra, ngana-ngana, sobrahon, grabehon; English: Overflowing

Halimbawa:

Kinakaris an supay sa takadan.

Darang - (noun or adjective) sugba, balad, binabalad na karne o sira; English: Dried fish or meat

Halimbawa:

Masiramon an darang na binababad nin pirang segundo sa kalayo.

Restante - (noun) balanse, tada; English: Retained, Balance

Halimbawa:

May restante ka pa sa utang mo.

Talibong or Talidong - (adjective) ikot, itok; English: Circling motion

Halimbawa:

Delikado an talibong nin gulong.

Huknip - (noun) ipit, siningitnabagay; English: Insert

Halimbawa:

An huknip na sanggatos sa pitaka bakong gayo riparo.

Antisipo - (noun) pangenot na bayad, deposito; English: Advanced payment, deposi


50/52

t

Halimbawa:

Uya an singkuwenta pesos, antisipo sa utang ko.

Saud (noun or verb) pamamakal nin mga paninda, merkado; English: buying goods, market

Halimbawa:

Magayonon an bagong saud ngunyan sa Goa, kadakol barakalon.

Kapkap (verb) pangangapa sa paagi nin kamot, kinikiwkiw, kinakawkaw

Halimbawa:

Pigkapkap ko sa diklom an sakong tsinelas.

Kaplog (verb) biglaang takma

Halimbawa:

Pigkaplog kan aswang si tulak kan ake.

Kiwkiw (verb) kiblit, inaabot (sa pagkahulog); English: trying to touch something from a hole

Halimbawa:

Kinikiwkiw kong maabot si siwo na nahulog sa labot.

Natighawan (adjective) nakilhagan; nasorpresa

Halimbawa:

Natighawan sa pagkakatukaw si Amalia kan madangog niya an kinurahaw kan burat-burat na si Pedro.

Aragirang (adjective) daragang na dahon nin gulay o sanga nin kahoy; English: Dry, matured

Halimbawa:

Mahalon an presyo kan mga gulayon ngunyan, dawa ngani aragirang na.



Baluti - (noun) pangiyerang pantahob nin daghan o payo; English: Body Armour

Halimbawa:


51/52

An mga pulis o NBI pirmeng nakasulot nin baluti sa hawak kun nakikilaban.

Lunyang - (noun) simbolo nin sarong bagay o kamugtakan; English: Emblem

Halimbawa:

Espada asin baluti an lunyang nin sarong paralaban na soldados.

Lurip - (noun) mga tagong kasuratan o kasaysayan; English: Oblivious or obscurewritings or manuscripts

Halimbawa:

An mga lurip nin mga kapanahunan sa literatura minatao nin sarong dakulangpribilihiyo asin oportunidad sa mga parasurat.

Samingkig - (noun) bitis, samingki (colloquial); (Tagalog: Paa; English: Feet)

Halimbawa:

Dae nang kauntukan an paglakaw kan samingkig mo. Layas ka talaga!

Bado, Beste (noun) yamit na sinulsul-ot bilang gubing; Rapnot (colloquial) (English: Clothing)

Halimbawa:

Anong nangyari ta nagkagirisi an rapnot mo?

Ngiswak (colloquial) (adj.), dakulang gisi (English: Ripped off wide)

Halimbawa:

Hilnga sa may kilikili mo, dakula an ngiswak kan labot sa bado mo.

Tandayag (noun) kapre; dakulang tawo o higante (English: Giant); Rapsak: Pangitna demonyo

Halimbawa:

Naglinog kasubanggi, nagralakaw na naman an mga tandayag nin kadlagan.

Katangyanan (noun) lugar nin kanipaan na harani sa salog; makahoy na lugar sa gilid nin salog (English: Swampy area)

Halimbawa:

Maghanap kita nin tuhoy sa katangyanan.

Mag-ingat sa karaw nin tandayag sa katangyanan.


52/52

Sagasa (verb) proseso kan pag-ani nin dahon kan nipa sa paagi nin pagtapyas kanpoon nin dahon asin pagrasdas. (English: harvesting nipa shingles)

Halimbawa:

Darakula na an dahon kan nipa, kaipuhan nang masagasa.

Rasdas (verb) pagputol kan dahon nin nipa gikan sa poon kaini. (English: plain cut by a sharp blade)

Halimbawa:

Rasdasa na an pinutol kong poon nin dahon kan nipa.

Agingod, talastas (verb) nababaybay, nasusundan, naaantabayanan

Halimbawa:

Agingod ko an laman kan saimong isip, kaya aram ko an mga bagay sa hiro mo.

Bantaagan (adjective) yaon sa kalantadan, mahikwason an kinamugtakan, lantad, mahiwas na bukas (Tagalog: Banaag; English: Wide, Plain, Clear area)

Halimbawa:

Dakulaon an tubo kan kahoy, bantaagan kaya sa sirang kan saldang.

Mahikwas (adjective) mahiwason na lugar o kalantadan, (i.e. Mahikwas na disyerto)

Halimbawa:

Kun yaon ka sa itaas nin bukid, mahihiling mo an mahikwas na kalantadan.

Documents

Bikol Bokabolaryo