Bebeklerde Tamamlayc Beslenmede Güncel BilgilerDr. Mustafa KOCA Danman: Prof. Dr. Mehmet UNGAN
Ankara Üniversitesi Tp Fakültesi
yaamn sürdürebilmesi için gereken besinlerin alnmas.
• Yeterli ve dengeli beslenme Salkl büyüme
Çocukluk çanda beslenme • Doumdan sonra ilk 2 yl büyüme, salk ve davran geliimi için
kritik pencere dönemidir.
• Yaamn ilk 2 ylnda hzl büyüme ve gelimeden dolay, süt çocuunun birim arlna düen enerji gereksinimi çok yüksektir.
• Bu dönemde, yetersiz beslenme çocukluk ça hastalanma ve ölüm orannda arta yol açar.
•Global Nutrition Report 2014, www.globalnutritionreport.org
Koruyucu giriimlerin nüfusun %99’unu kapsamas sonucunda çocuk ölümlerinde gerçekleebilecek azalma - WHO-2013
Önlem Uygulamalar Say (Bin)
Emzirme 1301 13%
laçlar 691 7%
Emzirme
1301
13%
laçlar
691
7%
• 6. aydan sonra tamamlayc beslenmeye
geçilmesi
Tamamlayc beslenme nedir? • Tek bana emzirmenin süt çocuunun besin
gereksinimlerini karlamaya yeterli olamad 6. ayda balatlan; dier yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte sunulduu, yar kat ve kat besin çeitlerinin altrld, aile sofrasna geçi sürecidir.
Tamamlayc beslenme • Anne sütünden erikin birey beslenmesine geçi dönemidir.
• Bebek deiik yap,tat ve lezzette besinlerle tanr.
• Tamamlayc beslenme ile birlikte emzirmenin sürmesi önemlidir .
• Anne sütünün yerine deil anne sütünün yansra verilir.
WHO. Infant and young child feeding. Updated September 2016 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs342/en/
aç geliir.
• Isrma ve çineme becerisi gelitirmek için farkl tat ve yapda besine altrlmas gerekir.
• Konumann gelitirilmesi, az ve di koordinasyonunu salanmas açsndan gereklidir.
•Young BE et al. Curr Pediatr Rep. 2013 ;1(4): 247–256.
Tamamlayc beslenmeye geçi zamanna etki eden etmenler
• Kat besinlerle beslenme yetenei Nöromuskuler sistem ve geliimi Sindirim sistemi Ürogenital sistem mmun sistemin matürasyonu ile yakndan ilikili.
Nöromuskuler sistem geliimi Süt çocuklar; 4. aydan önce;
Besini lokma haline getirme Yutaa gönderme Yutma için gereken nöromuskuler uyuma sahip deildir.
Kat gdalar alabilme ve yutma için gereken vücut duruunun sürmesini salayan oturma yetenei henüz gelimemitir.
Nöromuskuler sistem geliimi 5-6. ayda;
Eline ald cisimleri azna götürebilir Ba kontrolü vardr Destekle oturabilir Çene hareketi ile ezebilir Dilerin çkmas ile de çineme yetenei geliir
Nöromuskuler sistem geliimi 7-8. ayda;
Çou bebein dileri çkar Desteksiz oturabilir Eyalar bir elinden dierine aktarabilir Çineme hareketleri vardr Daha büyük parçalar, pütürlü gdalar çineme ve yutma
yetenei geliebilir Kat gdalar yutabilecek dil esnekliine sahip olmalar nedeni ile
parmak besinlerin tüketimi kolaylar.
Dilin her iki yana doru hareketleri ile lokmay aznda döndürür
Ba ve iaret parmaklarn kullanabilir Ba-omuz kontrolü tamdr Besini azna götürebilir Her iki elle tutarak bardaktan içebilir, kendi kendine yiyebilir,
küçük deiikliklerle sofra yemeklerini yemeye balayabilir
1 ya civarnda; El becerileri de gelien çocuklar aile sofrasna hazrlanm
olurlar
ulamamtr. • 4. aydan itibaren mide asidinin yeterli düzeye ulamas ile protein
sindirimi kolaylar. • 6. ay civarnda sindirim sistemi;
Ya Protein Niastann etkin sindirimi ve emilimi için yeterli matürasyona
ular
Ürogenital sistem • Yenidoann snrl böbrek ilevi yüksek solüt yükü için uygun
deildir.
• Genellikle 4. ay civarnda böbrek ilevleri yüksek solüt yükünü tolere edecek düzeye ulamtr.
• Böbrek geliim düzeyi dikkate alnarak öneri verilmelidir.
mmun sistem • Yenidoanda barsak mukozas, enteropatik
mikroorganizmalara kar savunmasz, baz antijenik besin proteinlerine kar duyarldr.
• Anne sütü içinde bulunan çok sayda etken, barsak mukozasnn olgunlatrmasn hzlandrr ve sindirim sistemi geçi besinlerinin sindirimine hazrlar.
Ne zaman? • WHO/UNICEF/AAP: 6 ay
• The European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition (ESPGHAN): 17 haftadan önce, 26 haftadan sonra balanmamal!
•WHO. Infant and young child feeding. Updated September 2016 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs342/en/
•Complementary Feeding: A Commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition, 2008
• Hijyenik olmayan koullarda besin hazrlanmas durumunda ishallere yol açarak malnutrisyona neden olma
• Atopik hastalklar, astm, tip 1 diyabet, allerjik hastalklar, enfeksiyon hastalklar, obezite geliimi ve barsak villus ilevlerinin bozulmas riskinde artma
• Büyüme açsndan bir üstünlüü yok!
•Young BE et al. Curr Pediatr Rep. 2013 ;1(4): 247–256.
Tamamlayc besine geç balamann olas sonuçlar
• Yetersiz enerji ve besin alm
• Malnütrisyon
• Vitamin eksiklikleri
• Bebein çineme gibi yeme ilevlerinin geliiminde gecikme
•Young BE et al. Curr Pediatr Rep. 2013 ;1(4): 247–256.
• Be Avrupa ülkesinde yaplan bir çalmada erken tamamlayc gdaya balamada;
Annenin yann genç olmas, Annenin eitim düzeyinin düük olmas Annenin sigara içiyor olmasnn etkili olduu bulunmu.
Introduction of complemetary feeding in 5 European countries, JPGN 2010;50 92-98
Tamamlayc beslenmede öün skl
• Tamamlayc beslenmede öün says, bebein yana ve anne sütünden yararlanma miktarna göre ayarlanmaldr.
• Salkl beslenen anne tarafndan emzirilen bir süt çocuunun günlük öün skl: 6-8 ayda; 2-3 öün 9-11 ayda; 3-4 öün 12-24 ayda 3-4 öün ve bir parça meyve
Besin kvam • Balangçta (6-7. aylarda) besinler yumuak kvamda ezme
eklinde verilmeli.
• 7-8. aylarda püre eklinde çok pütürlü olmayan besinler ile devam edilmeli ve bebekteki çineme hareketleri ve sv içme becerileri izlenmeli .
• Ksa sürede pütürlü besine geçilmeli (püre kvamnda çatalla ezilmi besinler).
• Sebze çorbas gibi sulu gdalar bebein mide kapasitesini çabuk doldurup yeterli ve salkl besin almna engel olur!!
Besin Miktar • Mide kapasitesi:
6. ayda 180 cc (1 çay fincan)
• Emzirme devam ederken, altnc ayda küçük miktarlarda tamamlayc besinlere balanmal ve çocuk büyüdükçe besin miktar artrlmaldr.
• Tamamlayc besine öle ve akam öününde emzirme sonras 1-2 tatl ka püre kvamnda balanr.
• En az 3 gün ayn besinle devam edilir, beslenme tolerans deerlendirilir.
çerii
• Tamamlayc besinler demir ve çinkodan zengin, enerji içerii ve besin deeri yüksek olmaldr.
• Tüm enerjinin %30-45’nin yalardan salanmas gereklidir.
• 9-12 aylk bebekler için enerjinin proteinden gelen oran %5 civarndadr.
•Young BE et al. Curr Pediatr Rep. 2013 ;1(4): 247–256. •http://www.who.int/nutrition/topics/complementary_feeding/en/
Ya Kvam Sklk Öündeki miktar
6.aydan sonra Püre sebze, et, meyve püresi
2 ana öün
3 ana öün
Giderek artrarak 2/3 kase dolusu
9-11 ay Küçük parçalara kesilmi ve bebein elle kolay yakalayaca besinler
3 ana öün
¾ kase
12-24 ay Aile besinleri, gerekirse küçük parçaya kesilmi ya da
ezilmi besin
Tam kase (250 ml)
Besin Çeitlilii • Her çocuk 6-23 ay aras 7 temel besin grubunun en az 4
tanesinden her gün ve yeterli miktarda tüketmeli!! 1. Hububat, yumru kök (soan gibi), kök ürünler 2. Baklagiller, fndk-ceviz vb. 3. Süt ürünleri (süt, yourt, peynir) 4. Etler (krmz et, balk, kümes hayvanlar ve karacier/organ
etleri) 5. Yumurta 6. A vitamininden zengin meyve ve sebzeler 7. Dier meyve ve sebzeler
UNICEF Infant and Young Child Feeding May 2011
Süt çocuklarnda önerilmeyen besinler
• Yüksek nitratl gdalar (pancar, turp vb)
• lenmi besinler (Salam, sosis, sucuk vb)
• Boulmaya neden olabilecek gdalar (Kurabiye, kuruyemi, msr, eker vb)
Önemli noktalar-I • Tahllar, önemli enerji kaynadr ve liften zengindir.
• Patates, niasta içerir ve enerji kaynadr.
• Baklagiller, tahllarla birlikte tüketildiinde önemli bir besin kaynadr.
• Etin lifli yaps, bebekler tarafndan tüketilmesini güçletirdiinden dier tamamlayc besinlerin içine kylm yada küçük parçalara ayrlm ekilde ilave edilmelidir.
• Balk, biyolojik deeri yüksek protein ve esansiyel aminoasit kaynadr.
• 6. aydan itibaren yumurta sars az miktarlarda balanmal(1/4 yumurta sars) ve her gün verilmelidir. Yumurta beyaz allerjen etki gösterebilecei için 8-9. aylarda balanmaldr.
Önemli noktalar-II • Yourt ve peynir fermente süt ürünleri olup 6-9 aylar arasnda
diyete eklenir.
• Sebzeler ksk atete halanarak, fazla su ilave edilmeden püre haline getirilmeli ve hemen tüketilmelidir.
• Meyve suyu günlük alm 250 ml’den fazla olmamal ve püre ya da meyvenin kendisi tercih edilmelidir.
• Fazla miktarlarda meyve suyu kullanlmas, anne sütünün yerini almasna ve besin deeri yüksek dier besinlere kar itahszla ve di çürüklerine neden olur.
Önemli noktalar-III • DSÖ, inek sütünü 6 aydan itibaren besinlerin hazrlanmasnda, 9-12
aydan itibaren ise içecek olarak önermektedir.
• Gluten içeren tahll besinler alt aydan önce verilmemelidir, alt aydan sonra verilmesi uygundur.
• Allerji öyküsü olan ailelerin çocuklarna yumurta, balk, domates, çilek gibi allerjen olma olasl olan besinler aile öyküsüne göre balanabilir.
• Besin alerjisi öyküsü olan bebeklerde çilek, kivi, yumurta, fndk, fstk, balk ve soyal besinlere 12. aydan önce balanmamaldr.
Besin kaynakl enfeksiyon hastalklarn önlemede; • Besinlerin tüketilmeden en fazla birkaç saat önce hazrlanmas
• Patojenlerin üremesini veya toksinlerin oluumunu engelleyen scaklk ve nem ortamlarnda saklanmas
• Besindeki patojenleri azaltmak için yeterli miktarda stlmas
• Besinlerin hazrlanmasndan önce annenin ellerini ykamas
• Yemekten önce annenin ve bebein ellerinin ykanmas
• Besinlerin hazrlanmas ve sunulmasnda temiz kase, bardak, kak v.s. kullanlmas, temizlenme güçlüü nedeni ile biberon kullanlmamas önerilir.
6-8 ay DSÖ önerisi • Sk emzirilir. • Öle ve akam öününde 1-2 tatl ka sebze püresi
balanr. • lk besin havuç püresi, besin tolerans deerlendirilir. • 3 gün sonra yeni besin eklenir, havuç-patates püresi, 1/2 tatl
ka ile balanr, hedef 1 tepeleme çorba ka (30 g). • Meyve püresi + demir destei • Tahl
6-8 ay DSÖ önerisi • Yumurta sars • Yourt • Güvenli su desteine tamamlayc beslenme ile balanr. • Tuz ve eker kullanlmamal, doal besinlerle
tatlandrlmal. • Zeytinya öündeki en önemli ya seçeneidir. • Sebze, meyve, et çeitleri giderek artrlr.
9. ay DSÖ önerisi
• Besin: Yumuak piirilmi, ezilmi sebze, et, balk, karacier, yumurta, tahl, baklagil
• Sklk: 2-3 ana öün, ara öünler. • Parmak besinleri: Frnda kurutulmu ekmek, halanm sebze,
meyve dilimi, sert peynir parçalar
12-24 ay DSÖ önerisi • Üç ana öün + iki ara öün
• Amaç: Kendi kendini beslemeyi öretmek
• Çocuun göz ve damak zevkine uygun seçenekler
• Aile sofrasna geçi Tam yumurta Kahvaltya bal
Sorumlu beslenme “Psikososyal destek” • Süt çocuu anne ya da bakc tarafndan dorudan beslenmeli, daha
büyük çocuklarn beslenmelerine yardmc olunmaldr.
• Bebein açlk ve doygunluk belirtilerine duyarl olunmal, yava ve sabrla beslenmeli.
• Kendi kendine beslenmesine destek olunmal.
• Bebekle göz temas kurulmal.
• Etrafta dikkatini datacak uyaranlar en aza indirilmeli.
•Young BE et al. Curr Pediatr Rep. 2013 ;1(4): 247–256.
Beslenme yeterli mi?
12 – 24 ay 50 gr/hafta
24 ay üzerinde 2 – 2.5 kg/yl
Beslenme yeterliliinin en önemli göstergesi tart almdr
5. ayda doum tartsnn iki kat 12. ayda üç kat
24. ayda dört kat
Beslenme
Beslenmenin temel özellikleri
Tamamlayc beslenme nedir?
Nöromuskuler sistem geliimi
Nöromuskuler sistem geliimi
Nöromuskuler sistem geliimi
Nöromuskuler sistem geliimi
Slayt Numaras 20
6-8 ay DSÖ önerisi
6-8 ay DSÖ önerisi
9. ay DSÖ önerisi
12-24 ay DSÖ önerisi
Sorumlu beslenme “Psikososyal destek”