Analiza ostvarivanja ekonomske politike crne gore …Neto strane direktne investicije, tekuće cijene, mil. EUR 460 Neto strane direktne investicije, % of BDP 12,4 Analiza ostvarivanja

VVLLAADDAA CCRRNNEE GGOORREE MMIINNIISSTTAARRSSTTVVOO FFIINNAANNSSIIJJAA

AAnnaalliizzaa

oossttvvaarriivvaannjjaa eekkoonnoommsskkee ppoolliittiikkee ccrrnnee ggoorree zzaa pprrvvii kkvvaarrttaall 22000099.. ggooddiinnee

PPooddggoorriiccaa,, mmaajj 22000099.. ggooddiinnee

Analiza ostvarivanja ekonomske politike Crne Gore za prvi kvartal 2009 godine

Ministarstvo finansija 2

SS AA DD RR ŽŽ AA JJ

UUVVOODDNNEE NNAAPPOOMMEENNEE ........................................................................................................................................................................................................................................ 33 11.. KKOONNCCEEPPTT EEKKOONNOOMMSSKKEE PPOOLLIITTIIKKEE ZZAA 22000088..GGOODDIINNUU--OOPPŠŠTTII OOKKVVIIRR PPOOLLIITTIIKKAA II CCIILLJJEEVVAA............................................................................................................................................................................................................ 44 22.. MMAAKKRROOEEKKOONNOOMMSSKKII IINNDDIIKKAATTOORRII ZZAA 22000088..GGOODDIINNUU--OOSSTTVVAARREENNJJEE UU PPRRVVOOMM KKVVAARRTTAALLUU ............................................................................................................................................................................................................................ 55 33.. EEVVRROOPPSSKKEE IINNTTEEGGRRAACCIIJJEE ................................................................................................................................................................................................................ 66 44.. JJAAVVNNEE FFIINNAANNSSIIJJEE .......................................................................................................................................................................................................................................... 88 55.. SSTTRRUUKKTTUURRNNEE RREEFFOORRMMEE .............................................................................................................................................................................................................. 1111 55..11.. SSEEKKTTOORR PPRRIIVVRREEDDEE.................................................................................................................................................................................................................. 1111 55..11..11.. PPrreessttrruukkttuurriirraannjjee ii pprriivvaattiizzaacciijjaa .................................................................................................................................................................... 1111 55..11..22.. RRaazzvvoojj pprreedduuzzeettnniiššttvvaa ii mmaalliihh ii ssrreeddnnjjiihh pprreedduuzzeeććaa .................................................................................................... 1122 55..11..33.. MMrreežžnnee iinndduussttrriijjee.............................................................................................................................................................................................................. 1155 55..11..33..11.. EEnneerrggeettiikkaa ........................................................................................................................................................................................................ 1155 55..11..33..22.. TTrraannssppoorrtt ii tteelleekkoommuunniikkaacciijjee ................................................................................................................................................ 1155 55..11..44.. UUrreeddjjeennjjee pprroossttoorraa .......................................................................................................................................................................................................... 1188 55..11..55.. ZZaaššttiittaa ii uunnaapprreeddjjeennjjee žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee .............................................................................................................................................. 2233 55..11..66.. RReeggiioonnaallnnii rraazzvvoojj .............................................................................................................................................................................................................. 2233 55..11..77.. RRaazzvvoojj iinnffoorrmmaacciioonnoogg ddrruuššttvvaa ........................................................................................................................................................................ 2266 55..11..88.. SSttaattiissttiikkaa ........................................................................................................................................................................................................................................ 2277 55..22.. FFIINNAANNSSIIJJSSKKII SSEEKKTTOORR.............................................................................................................................................................................................................. 2288 55..22..11.. BBaannkkaarrsskkii sseekkttoorr ........................................................................................................................................................…………………… ..2288 55..22..22.. NNeebbaannkkaarrsskkii sseekkttoorr ........................................................................................................................................................................................................ 2299 55..33.. TTRRŽŽIIŠŠTTEE RRAADDAA........................................................................................................................................................................................................................................ 3300 55..33..11.. ZZaappoosslleennoosstt ii ttrržžiiššttee rraaddaa ...................................................................................................................................................................................... 3300 55..33..22.. SSoocciijjaallnnaa ppoolliittiikkaa ................................................................................................................................................................................................................ 3333 55..33..33.. PPoolliittiikkaa zzaarraaddaa ii ppeennzziijjaa .......................................................................................................................................................................................... 3355 55..44.. IINNVVEESSTTIICCIIJJEE .............................................................................................................................................................................................................................................. 3355 66.. RREEAALLNNII SSEEKKTTOORR............................................................................................................................................................................................................................................ 3388 66..11.. PPrreerraaddjjiivvaaččkkaa iinndduussttrriijjaa ii rruuddaarrssttvvoo .......................................................................................................................................................................... 3388 66..22.. TTuurriizzaamm .............................................................................................................................................................................................................................................................. 4400 66..33.. PPoolljjoopprriivvrreeddaa,, ššuummaarrssttvvoo ii vvooddoopprriivvrreeddaa .......................................................................................................................................................... 4444 66..44.. GGrraaddjjeevviinnaarrssttvvoo ii ssttaammbbeennoo--kkoommuunnaallnnaa ddjjeellaattnnoosstt .......................................................................................................................... 4455 66..55.. TTrrggoovviinnaa ............................................................................................................................................................................................................................................................ 4488 77.. DDRRUUŠŠTTVVEENNEE DDJJEELLAATTNNOOSSTTII ...................................................................................................................................................................................................... 4499



UUVVOODDNNEE NNAAPPOOMMEENNEE

AAnnaalliizzaa oossttvvaarriivvaannjjaa EEkkoonnoommsskkee ppoolliittiikkee CCrrnnee GGoorree zzaa pprrvvii kkvvaarrttaall 22000099.. ggooddiinnee jjee uurraaddjjeennaa uu sskkllaadduu ssaa PPrrooggrraammoomm rraaddaa VVllaaddee CCrrnnee GGoorree zzaa 22000099.. ggooddiinnuu.. KKoorriiššććeennii ssuu zzvvaanniiččnnii ppooddaaccii ZZaavvooddaa zzaa ssttaattiissttiikkuu –– MMoonnssttaattaa,, CCeennttrraallnnee bbaannkkee CCrrnnee GGoorree,, KKoommiissiijjee zzaa hhrraattiijjee oodd vvrriijjeeddnnoossttii ii vveeććiihh pprreedduuzzeeććaa.. UU iizzrraaddii ddookkuummeennttaa oobbeezzbbiijjeeddjjeennaa jjee ssaarraaddnnjjaa ii uussaaggllaaššeennoosstt ooccjjeennaa ii iinnffoorrmmaattiiččkkee oossnnoovvee ssaa rreessoorrnniimm mmiinniissttaarrssttvviimmaa ii ddrruuggiimm oorrggaanniimmaa ddrržžaavvnnee uupprraavvee ii iinnssttiittuucciijjaammaa..



1. KKOONNCCEEPPTT EEKKOONNOOMMSSKKEE PPOOLLIITTIIKKEE ZZAA 22000099..GGOODDIINNUU--OOPPŠŠTTII OOKKVVIIRR PPOOLLIITTIIKKAA II CCIILLJJEEVVAA

UU oossnnoovvii kkoonncceeppttaa rraazzvvoojjaa uu 22000099..ggooddiinnii jjee ppoottrreebbaa ddaa ssee ssaaččuuvvaajjuu eeffeekkttii uussppoossttaavvlljjeennee mmaakkrrooeekkoonnoommsskkee ssttaabbiillnnoossttii ii iinneerrcciijjaa ddiinnaammiiččnnoogg pprriivvrreeddnnoogg rraassttaa uuzz uuvvoođđeennjjee mmjjeerraa kkoojjee iimmaajjuu zzaa cciilljj ddaa uubbllaažžee ooččeekkiivvaannee eeffeekkttee ooppššttee ffiinnaannssiijjsskkee kkrriizzee ii oobbeezzbbiijjeeddee zzaaššttiittnnee mmeehhaanniizzmmee uu ttoomm ppoogglleedduu.. UU ttoomm ookkvviirruu,, aa zzaaddrržžaavvaajjuuććii ssttrraatteešškkii kkuurrss CCrrnnee GGoorree kkaa pprriiddrruužžiivvaannjjuu EEUU ii eevvrrooaattllaannsskkiimm iinntteeggrraacciijjaammaa,, oopprreeddjjeelljjeennjjee jjee ddaa ddaalljjee jjaaččaannjjee ttrržžiiššnnee oorriijjeennttaacciijjee pprriivvrreeddee ii ppooddrršškkaa pprreedduuzzeettnniiččkkoojj iinniicciijjaattiivvii uu rreeaalliizzaacciijjii pprrooggrraammaa ppookkrreettaannjjaa ii ššiirreennjjaa nnoovvoogg bbiizznniissaa ii iinnvveessttiicciioonniihh iiddeejjaa,, pprriijjee ssvveeggaa uu ookkvviirruu mmaalliihh ii ssrreeddnnjjiihh pprreedduuzzeeććaa,, uuzz aammoorrttiizzoovvaannjjee nneeiizzbbjjeežžnniihh uuttiiccaajjaa nnaa ssoocciijjaallnnuu ssffeerruu ii žžiivvoottnnii ssttaannddaarrdd ssttaannoovvnniiššttvvaa,, bbuuddee uu oossnnoovvii ooddggoovvoorraa ddrržžaavvee nnaa pprreeddssttoojjeeććee iizzaazzoovvee..

PPoollaazzeeććii oodd pprroojjeekkcciijjaa nniižžeegg nniivvooaa pprriivvrreeddnnee aakkttiivvnnoossttii,, uuzz ssmmaannjjeennii pprriilliivv nnoovviihh iinnvveessttiicciijjaa ii ootteežžaannee uusslloovvee kkrreeddiittnnee ppooddrršškkee,, aa oossllaannjjaajjuuććii ssee nnaa ppooddssttiiccaajj aakkttiivviirraannjjuu pprreedduuzzeettnniiččkkiihh ppootteenncciijjaallaa mmaalliihh ii ssrreeddnnjjiihh pprreedduuzzeeććaa,, eekkoonnoommsskkoomm ppoolliittiikkoomm ssee kkaaoo oossnnoovvnnii cciilljj ppoossttaavvlljjaa:: ooččuuvvaannjjee kkoonnttiinnuuiitteettaa pprriivvrreeddnnoogg rraassttaa..

PPoojjeeddiinnaaččnnii cciilljjeevvii eekkoonnoommsskkee ppoolliittiikkee zzaa 22000099..ggooddiinnuu ssuu::

11.. DDaalljjee uunnaapprreeđđiivvaannjjee kkoonnkkuurreennttnnoossttii eekkoonnoommsskkoogg ssiisstteemmaa uu cciilljjuu ooččuuvvaannjjaa iinntteerreessaa ddoommaaććiihh ii ssttrraanniihh iinnvveessttiittoorraa;;

22.. PPooččeettaakk rreeaalliizzaacciijjee pprriipprreemmlljjeenniihh iinnffrraassttrruukkttuurrnniihh ii ttuurriissttiiččkkiihh pprroojjeekkaattaa ii pprroojjeekkaattaa uu oobbllaassttii eenneerrggeettiikkee;;

33.. PPooddssttiiccaajj pprreedduuzzeettnniiššttvvuu uu ookkvviirruu mmaalliihh ii ssrreeddnnjjiihh pprreedduuzzeeććaa ii ooččuuvvaannjjee nniivvooaa zzaappoosslleennoossttii;;

44.. JJaaččaannjjee kkoonnkkuurreennttnnoossttii pprriivvrreeddee;; 55.. RRaazzvvoojj SSjjeevveerrnnoogg rreeggiioonnaa..

SSiinneerrggiijjaa oossnnoovvnnoogg ii ppoojjeeddiinnaaččnniihh cciilljjeevvaa eekkoonnoommsskkee ppoolliittiikkee ttrreebbaa ddaa oommoogguuććii pprriivvrreeddnnii rraasstt uu 22000099..ggooddiinnii..

PPrroojjeekkttoovvaannii mmaakkrrooeekkoonnoommsskkii iinnddiikkaattoorrii zzaa 22000099.. ggooddiinnuu

2009.

procjena BDP u tekućim cijenama, mil. € 3.715,0 Rast realnog BDP, % 5,0 Inflacija, % 4,5 Rast zaposlenosti (osobe), % 2,1 Stopa nezaposlenosti, % 10,3 Bilans razmjene roba i usluga, tekuće cijene, mil. € -1.151,6

Bilans razmjene roba i usluga, % BDP -31,0 Spoljni dug, mil. EUR 710,0 Spoljni dug, % BDP 19,1 Neto strane direktne investicije, tekuće cijene, mil. EUR 460

Neto strane direktne investicije, % of BDP 12,4



22.. OOSSNNOOVVNNII MMAAKKRROOEEKKOONNOOMMSSKKII IINNDDIIKKAATTOORRII ZZAA 22000099..GGOODDIINNUU -- OOSSTTVVAARREENNJJEE UU PPRRVVOOMM KKVVAARRTTAALLUU Poremećaji u globalnom ekonomskom i finansijskom sistemu, u uslovima otvorenosti ekonomije i tržišne zasnovanosti privrede, uticali su na kretanja u Crnoj Gori. Teškoće u finansijskim tokovima, sa nelikvidnošću bankarskog sistema i uspostavljenim vezama međusobnih potraživanja, otežale su mogućnosti bankarske kreditne podrške biznisu, pa je kriza, zahvativši i realni sektor, uslovila pad privredne aktivnosti. U proteklom periodu ove godine, privredni i finansijski sistem Crne Gore bio je u poziciji da uz snažnu državnu podršku očuva osnovne reproduktivne tokove.

U takvim uslovima, sistem je pokazao vitalnost i sposobnost da se prilagodi novonastalim uslovima. Preduzetnička i investiciona aktivnost, iako usporenija, pokazuje da se opredjeljenjem za podršku ovim sektorima može suprostaviti izazovima krize u periodu koji slijedi.

Na osnovu sagledavanja opšteg privrednog ambijenta, ispoljenih tendencija, efekata mjera preuzetih u cilju ublažavanja krize i podsticanja preduzetničke aktivnosti, a u okviru nedovoljne raspoloživosti relevantnih podataka, ocjenjuje se da je bruto domaći proizvod u prvom kvartalu ove godine ostvaren realno na nivou prvog kvartala prošle godine.

Očekivanja u pogledu daljeg razvoja uticaja globalnih kretanja i ispoljavanja efekata mjera preduzetih u cilju podrške preduzetničkoj inicijativi, procesu novog investiranja i posebnoj podršci razvojnim planovima i projektima u pojedinim prioritetnim sektorima, čine okvir u kome će se pozicionirati objektivne mogućnosti razvoja u narednom periodu.

Stopa inflacije, mjerena rastom potrošačkih cijena, u martu 2009.godine u odnosu na decembar 2008.godine pokazuje rast od 0,8% dok je u odnosu na isti mjesec prošle godine, ostvaren porast od 5,5%.

Kretanje indeksa potrošačkih cijena

Struktura % 03.2009 Ø 2008

03.2009 02.2009

03.2009 03.2008

03.2009 12. 2008

01-03.2009 01-03.2008

Indeks potrošačkih cijena-ukupno 100,0 103,2 100,4 105,5 100,8 105,3 Hrana i bezalkoholna pića 42,5 104,1 100,4 105,7 101,3 105,7 Odjeća i obuća 8,2 100,9 100,0 101,3 99,8 101,4 Stanovanje 12,8 114,8 100,2 124,9 101,3 124,1 Prevoz 10,0 89,6 100,9 92,6 98,0 91,7 Komunikacije 6,6 101,7 101,9 101,6 101,9 100,4

Izvor: Monstat

Rast potrošačkih cijena u Crnoj Gori u prvom kvartalu 2009.godine dominantno je opredijeljen rastom cijena hrane i bezalkoholnih pića, usluga stanovanja i komunikacije.

Očekivanja da će, u uslovima nižeg obima kreditne aktivnosti i po tom osnovu smanjene agregatne tražnje, biti umanjen inflatorni pritisak i očekivanja, se ostvaruju. Uticaj eksternog faktora u pogledu odraza na nivo potrošačkih cijena mogu biti i pod uticajem kretanja na svjetskom tržištu nafte i njenih derivata i mogućnosti nabavke električne energije.

Karakteristično je da se, iako u uslovima teškoća u održavanju nivoa zaposlenosti, nastavlja trend rasta broja zaposlenih. U martu 2009.godine bilo je 170.607 zaposlenih. Pritom je u periodu januar-mart ostvaren rast zaposlenosti po stopi od 5,2% što je iznad projekcija za ovu godinu (2,1%). Istovremeno, raspoloživi podaci o broju nezaposlenih pokazuju da se taj broj i dalje smanjuje. Na evidenciji Zavoda za zapošljavanje krajem marta bilo je 29.170 nezaposlenih lica, što je za 6,7% manje nego u istom mjesecu prethodne godine. Pritom stopa nezaposlenosti iznosi 11,0% (mart 2008. 11,8%).

U periodu januar-mart 2009.godine ostvaren je obim robne razmjene s inostranstvom u vrijednosti od 422,43 mil.€, što je za 33,26% niže u odnosu na isti period prošle godine i pokazatelj je snažnog uticaja globalne ekonomske i finansijske krize u ovoj sferi. Pritom je ostvareni uvoz u vrijednosti od 349,04 mil.€ za 34,9%, a ostvareni izvoz u vrijednosti od 73,39 mil.€ za 24,21% niži u odnosu na uporedni period. Iz odnosa ostvarenog uvoza i izvoza ostvaren je deficit robne razmjene sa inostranstvom u iznosu od 275,65 mil.€ koji je pod uticajem, prije svega, znatnog



smanjenja vrijednosti uvezene robe smanjen za 37,26% u odnosu na deficit ostvaren u istom periodu prošle godine, što se vidi iz sljedeće tabele:

Trgovinski bilans

- u mil.€

OPIS I-III 2008 I-III 2009 INDEX

Izvoz 96,83 73,39 75,79

Uvoz 536,16 349,04 65,10

Obim razmjene (1+2) 632,99 422,43 66,74

Trgovinski bilans -439,33 -275,65 62,74

Pokrivenost uvoza izvozom 18,06 21,03 116,42

Izvor: Monstat

U strukturi uvoza, koji opredjeljuje nivo deficita, održava se pretežno učešće opreme i sirovina neophodnih za realizaciju investicionih i razvojnih projekata što, i u uslovima smanjene privredne aktivnosti, ukazuje na održavanje investicione tražnje. Pritom kretanja u narednim mjesecima treba da pokažu relevantnije odnose i trendove.

Državni dug Crne Gore na dan 31.03.2009.godine iznosio je 1.016,2 mil.€ ili 28,7% procijenjenog BDP za 2009.godinu (3.538,0 mil.€), od čega unutrašnji dug iznosi 465,8 mil.€ ili 13,2% BDP, dok spoljni dug iznosi 550,4 mil.€ ili 15,6% BDP. Nastavlja se sprovođenje politike javnog duga, u skladu sa Strategijom za upravljanjem dugom 2008-2010.godina.

Nakon rekordnog iznosa stranih direktnih investicija ostvarenog u prošloj godini sa ukupnim prilivom od 832,1 mil.€, u čemu je 567,6 mil.€ neto priliva, u prva dva mjeseca 2009.godine ostvaren je ukupan priliv stranih direktnih investicija od 67,5 mil.€, a neto priliv od 59,3 mil.€, što ukazuje da se, i u uslovima smanjene privredne aktivnosti, evidentno održava interes za ulaganja u projekte na ovom području. U tom smislu, od značaja su očekivanja u vezi sa realizacijom projekata izgradnje kapitalne infrastrukture.

33.. EEVVRROOPPSSKKEE IINNTTEEGGRRAACCIIJJEE

Aktivnosti u okviru procesa stabilizacije i pridruživanja EU, za tri mjeseca 2009. godine, opredijeljene su obavezama preuzetim potpisivanjem Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju i Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pitanjima između Evropske zajednice i Crne Gore, kao i dinamikom zadataka predviđenih Ekonomskom politikom za 2009.godinu i Nacionalnim programom za integraciju, kao i implementacijom IPA sredstava.

• Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju između Crne Gore i Evropskih zajednica su ratifikovali parlamenti Estonije, Slovenije, Mađarske, Belgije, Austrije, Bugarske, Danske, Slovačke, Portugalije, Letonije, Kipra i Malte. U prvom kvartalu ove godine Sporazum su ratifikovali i parlamenti Rumunije, Holandije, Republike Češke, Litvanije, Švedske, Španije i Finske.

• Privremeni sporazum o trgovini i srodnim pitanjima između Evropske zajednice i Crne Gore počeo je da se primjenjuje od 1. januara 2008. godine. U Briselu je konstituisan Privremeni odbor za praćenje Privremenog sporazuma i osnovano pet privremenih pododbora, kao zajedničkih tijela Evropske komisije i Vlade Crne Gore. U prvom kvartalu ove godine tri privremena pododbora su održali sastanke: 1) Pododbor za unutrašnje tržište i konkurenciju, 2) Pododbor za saobraćaj, energetiku, životnu sredinu i regionalnu politiku, 3) Pododbor za poljoprivredu i ribarstvo. Na svim sastancima je konstatovano da obje ugovorne strane uspješno i u potpunosti primjenjuju Privremeni sporazum.

• I u ovom periodu SEI je poslao redovne mjesečne izvještaje Skupštini Crne Gore o implementaciji Privremenog sporazuma, kao i kvartalni izvještaj o ukupnim aktivnostima u okviru procesa stabilizacije i pridruživanja.

• U ovom periodu su održani sastanci Unaprijeđenog stalnog dijaloga predstavnika Evropske komisije i Crne Gore, plenarni sastanci, kao i sektorski sastanci o: saobraćaju, energetici, životnoj sredini i regionalnoj politici, inovacijama, ljudskim resursima, informacionom društvu,



socijalnoj politici, veterini i fitosanitarnim pitanjima na kojima je razmatran napredak Crne Gore u tim oblastima.

• U martu 2009. godine Vlada Crne Gore je usvojila je Izvještaj o realizaciji obaveza iz Nacionalnog programa za integraciju za period januar – decembar 2008. godine, koji sadrži prikaz realizovanih aktivnosti u oblasti normativnog i regulatornog okvira sa kratkim pregledom novih institucija osnovanih u skladu sa NPI u navedenom periodu.

• Nastavljeni su pregovori u pogledu pristupanja Crne Gore Svjetskoj trgovinskoj organizaciji (STO). U toku su aktivnosti oko dalje dinamike procesa pristupanja Crne Gore STO i statusa bilateralnih pregovora sa Ukrajinom.

• Okončana je druga faza Mape puta za liberalizaciju viznog režima, koja se odnosi na provjeru stanja u Crnoj Gori oko ispunjavanja uslova Crne Gore za liberalizaciju viznog režima.

• Intezivirane su aktivnosti u oblasti implementacije Komunikacione strategije za informisanje javnosti o procesu evropskih integracija u Crnoj Gori. Održani su sastanci sa partnerima iz NVO sektora posvećeni daljoj saradnji u procesu evropskih integracija, kao i zajedničkoj pripremi izvještaja o realizaciji komunikacione strategije u 2008. godini i Akcionog plana za 2009. godinu. Oba dokumenta je usvojila Vlada Crne Gore.

• U izvještajnom periodu je nastavljena implementacija projekata iz programa IPA 2007, gdje je za većinu projekata počela tenderska procedura. U okviru ovog programa naglasak je stavljen na finansiranje: sudstva, borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, civilnog društva, investicija i usklađivanja zakonodavstva u energetskom sektoru i transportu.

• Potpisivanjem Finansijskog sporazuma za program IPA 2008, u januaru 2009. godine, stvoreni su uslovi za početak implementacije ovog programa, pa su u martu 2009. godine organizovani Twinning selekcioni sastanci, čiji je cilj izbor partnera, odnosno države članice Evropske unije, koja će zajedno sa crnogorskim institucijama koje su korisnici projekata realizovati aktivnosti predviđene projektima.

• Programiranje IPA 2009 je završeno, a biće finansirani: željeznička infrastruktura, životna sredina, policija, sudstvo, civilno društvo, kapaciteti za DIS, usklađivanje zakonodavstva o radu, interno tržište, digitalizacija radiodifuzije, ribarstvo, podrška revizorskom organu, izgradnja centra za izbjeglice, zaštita podataka ličnosti, učešće u programima zajednice u oblasti istraživanja i malih i srednjih preduzeća kao i u oblasti kulture.

• U izvještajnom periodu otpočele su aktivnosti na definisanju projektnih ideja za program IPA 2010. Predstavnici nacionalnih institucija su dostavljali Sekretarijatu za evropske integracije projektne ideje koje bi se finansirale iz sredstava za pretpristupnu podršku planiranih programom IPA 2010. Za raspoloživih 29,2 miliona eura, ministarstva su prijavljivala projekte u ukupnoj vrijednosti od 99. 908.254 eura.

• Evropskoj komisiji su dostavljena dva projekta iz oblasti bezbjednosti od radioaktivnog zračenja. Evropska komisija je, u ovom periodu, dostavila Crnoj Gori na razmatranje dorađene projektne ideje u okviru višekorisničkog IPA 2009 programa u formi nacrta projekta (project fiche).

• U okviru druge komponente IPA programa, u čijem fokusu se nalaze lokalna samouprava, NVO sektor, udruženja građana i ostali subjekti koji ne stvaraju profit, u izvještajnom periodu realizovano je niz aktivnosti među kojima su najznačajnije: prezentacija IPA CBC programa (Nikšić, Rožaje, Plav, Andrijevica, Žabljak, Berane) forum za uspostavljanje partnerstava za prekogranični program CG–BIH, informativni seminar o programima prekogranične saradnje, u kojima učestvuje Crna Gora kroz II komponentu IPA, sa fokusom na Prekogranični program Crna Gora–Srbija, informativni seminar o programima prekogranične saradnje, sa fokusom na Prekogranični program Crna Gora–Albanija, Forum za traženje partnera za prekogranični program Crna Gora–Hrvatska, zajednički sastanak predstavnika Operativnih struktura i Zajedničkih tehničkih sekretarijata za programe prekogranične saradnje zemalja Zapadnog Balkana, u okviru II komponente IPA, drugi po redu Forum za traženje partnera za prekogranični program Crna Gora–Bosna i Hercegovina.

• Aktivnosti koje su preduzete u prvom kvartalu, u procesu uspostavljanja decentralizovanog sistema implementacije IPA sredstava (DIS) su obuhvatile izradu implementacionog sporazuma; operativnih sporazuma između PAO i SPO službenika kojim se jasno definišu obaveze i odgovornosti ovih funkcija, kao i tijela kojima rukovode, CFCU-om i jedinicama za



implementaciju projekata; priručnika o procedurama, Memoranduma o razumijevanju kojim će se pozicionirati Revizorsko tijelo u okviru Državne revizorske institucije;

• Ministarstvo finansija je donijelo Uputstvo o radu državnog trezora u koji su inkorporirana načela korišćenja IPA sredstava

• Otpočeo je IPA 2007 twinning projekat namijenjen podršci harmonizaciji sa evropskim propisima sa Republikom Slovenijom, čiji su korisnici sekretarijati za evropske integracije i zakonodavstvo, Skupština i ministarstva.

• U izvještajnom periodu najveću pažnju CDP (program za razvoj kapaciteta) je posvetio jačanju kapaciteta za programiranje evropske podrške preko Instrumenta za predpristupnu pomoć – IPA fonda.

√

Box 1 - Evropske integracije

Rezultati:

Aktivnosti u skladu s obavezama iz Privremenog sporazuma o trgovini i srodnim pitanjima i Nacionalnog programa integracije Crne Gore u EU 2008-2012.godine; Aktivnost radnih tijela u okviru Unaprijeđenog stalnog dijaloga i sektorski progres u implementaciji evropske regulative; Realizacija aktivnosti uokviru mogućnosti korišćenja IPA sredstava; Programi prekogranične saradnje; Aktivnosti na implementaciji sistema DIS struktura; Prirpeme za odgovore na Upitnik za dobijanje mišljenja Evropske komisije o zahtjevu za članstvo u EU.

44.. JJAAVVNNEE FFIINNAANNSSIIJJEE

Sprovođenje politike u oblasti javnih finansija u prvom kvartalu 2009.godine, dominantno je opredijeljeno uticajem globalne finansijske i ekonomske krize na crnogorsku ekonomiju.

Vlada Crne Gore je, kroz Budžet za 2009.godinu, usvojila paket mjera ekonomske politike za ublažavanje posljedica ekonomske krize usmjeren na očuvanje uslova za kontinuitet privredne aktivnosti i privrednog rasta i uslova za očuvanje tržišne orijentisanosti ekonomskog sistema i njegove dugoročne perspektive u pogledu konkurentnosti. Od početka godine primjenjuju se sljedeći instrumenti fiskalne politike:

smanjenje tekuće, neproduktivne budžetske potrošnje kojim se stvara prostor za podršku građanima i privredi i jačanje investicija u infrastrukturu, kroz:

- obuzdavanje rasta tekućih izdataka, odnosno smanjenje učešća javne potrošnje u BDP ;

- zamrzavanje 10,0% rashoda za materijal i usluge u prvom polugođu 2009.godine; S tim u vezi, usvojen je Plan štednje za prvo polugođe 2009.godine usaglašen sa svim budžetskim korisnicima. Planom je predviđeno da se ostvare uštede u iznosu od 66,8 mil.€ ili 4,1% ukupnog godišnjeg budžeta. Kod korisnika tekućeg budžeta uštede će iznositi 17,8 mil.€, dok u kapitalnom budžetu treba da se ostvare uštede u iznosu od 48,0 mil.€. Pritom, smanjivanje troškova za tekuće održavanje i materijalnih troškova neće ugroziti ostvarivanje osnovnih funkcija državnih organa.

Podrška građanima i privredi obezbijeđivanjem dodatne likvidnosti, kroz: - dalje smanjenje opterećenja na zarade što će uticati na rast neto zarada, kroz:

- smanjenje stope poreza na dohodak građana sa 15,0% u 2008.godini na 12,0% u 2009.godini;

- smanjenje stope doprinosa za zdravstveno osiguranje sa 12,0% u 2008.godini na 10,5% u 2009.godini;

- smanjenje stope doprinosa za penziono osiguranje sa 21,0% u 2008.godini na 20,5% u 2009.godini;

- ukidanje obaveze plaćanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje za primanja radnika po osnovu otpremina;

- ukidanje naknada za auto puteve; - ukidanje naknada za korišćenje građevinskog zemljišta;



- smanjenje cijena električne energije za mala i srednja preduzeća u iznosu od 10,0%, uz istovremeno nastavljanje programa subvencioniranja najugroženijih kategorija stanovništva;

- prijevremenu otplatu unutrašnjeg duga po osnovu restitucije i stare devizne štednje; - stvaranje uslova za obezbjeđenje dugoročnih kreditnih linija, radi podrške malim i

srednjim preduzećima; - ukidanje radio-difuzne takse.

jačanje investicija u infrastrukturu, kroz povećanje izdataka u kapitalnom budžetu, čime se podspješuje investiciona potrošnja i stvaraju uslovi za održavanje ekonomskog rasta;

Pored mjera fiskalne politike, kroz projekat »Posao za vas«, za koji je u 2009.godini obezbijeđeno predviđeno 18,5 mil.€, realizuju se i socio-ekonomske mjere podrške, usmjerene ka oodržavanju ekonomskog rasta, jačanju životnog standarda i podsticanju preduzetništva.

Zbog evidentnog uticaja globalne finansijske i ekonomske krize na crnogorsku ekonomiju i usporavanja privredne aktivnosti, budžetske projekcije se ne ostvaruju u obimu i dinamici kao je to planirano. Ostvarenje Budžeta Crne Gore i državnih fondova u prvom kvartalu 2009.godine karakteriše:

- pad budžetskih prihoda u odnosu na plan i u odnosu na uporedni period protekle godine za 13,8 i 14,8% respektivno. Najveći pad prihoda evidentiran je kod PDV prihoda iz uvoza i carina, zbog smanjenjenog obima uvoza u prvom kvartalu između 30 i 40%, u odnosu na isti period prošle godine, što je direktna posljedica uticaja ekonomske krize. Nasuprot tome, prihodi od PDV-a ostvareni u unutrašnjem prometu i dalje pokazuju trend rasta;

- redovno izmirenje i prioritet u isplatama obaveza za zarade, penzije i socijalna davanja, u punom iznosu bez smanjenja;

- uredno izmirenje obaveza po osnovu otplate dugova i kamata prema međunarodnim i domaćim finansijskim institucijama;

- poštovanje usaglašenog plana štednje svih korisnika tekućeg budžeta kroz smanjanje materijalnih troškova i troškova za tekuće održavanje do nivoa kojim se ne ugrožava minimum odvijanja procesa rada državnih organa.

KKoonnssoolliiddoovvaannii bbiillaannss BBuuddžžeettaa ii ddrržžaavvnniihh ffoonnddoovvaa 11..0011.. -- 3311..0033..22000099..ggooddiinnee

-- uu mmiill..€€ PPrrvvii kkvvaarrttaall 22000099..ggooddiinnee

OOPPIISS PPllaann OOssttvvaarreennjjee %%

oossttvvaarreennjjaa OOssttvvaarreennjjee%% uu BBDDPP--uu

TTeekkuuććii pprriihhooddii 225511,,4400 221166,,7722 8866,,2211 66,,1133 PPoorreezzii 117744,,6600 113344,,1133 7766,,8822 33,,7799

•• PPoorreezz nnaa ddoohhooddaakk ffiizziiččkkiihh lliiccaa 1177,,9977 1177,,8866 9999,,3399 00,,5500 •• PPoorreezz nnaa ddoobbiitt pprraavvnniihh lliiccaa 1144,,0088 99,,8899 7700,,2222 00,,2288 •• PPoorreezz nnaa pprroommeett nneeppookkrreettnnoossttii 33,,7777 11,,3311 3344,,8811 00,,0044

•• PPDDVV 9933,,4499 6688,,1133 7722,,8888 11,,9933 •• AAkkcciizzee 2277,,7788 2266,,0066 9933,,8811 00,,7744 •• PPoorreezz nnaa mmeeddjjuunnaarrooddnnuu ttrrggoovviinnuu 1155,,3355 99,,0022 5588,,7755 00,,2255 •• OOssttaallii ppoorreezzii 22,,1155 11,,8866 8866,,3388 00,,0055

DDoopprriinnoossii 5555,,6666 5555,,1111 9999,,0011 11,,5566 •• DDoopprriinnoossii zzaa PPIIOO 3344,,9977 3355,,1144 110000,,4499 00,,9999 •• DDoopprriinnoossii zzaa zzddrraavvssttvvoo 1199,,0044 1188,,1155 9955,,3300 00,,5511 •• DDoopprriinnoossii zzaa oossiigguurraannjjee oodd nneezzaappoosslleennoossttii 11,,6655 11,,8811 110099,,4444 00,,0055

TTaakkssee 44,,8866 44,,3322 8888,,8855 00,,1122 NNaakknnaaddee 44,,3388 55,,2288 112200,,4466 00,,1155 OOssttaallii pprriihhooddii 99,,3388 66,,2255 6666,,5588 00,,1188 PPrriimmiiccii oodd oottppllaattee kkrreeddiittaa 22,,5511 1111,,6633 444433,,8811 00,,3333 KKoonnssoolliiddoovvaannii iizzddaaccii 332222,,0055 222244,,6633 6699,,7755 66,,3355



TTeekkuuććii iizzddaaccii 112266,,2299 9900,,8855 7711,,9933 22,,5577 •• BBrruuttoo zzaarraaddee ii ddoopprriinnoossii 7722,,2266 6666,,8888 9922,,5566 11,,8899 •• OOssttaallaa lliiččnnaa pprriimmaannjjaa 55,,4488 22,,9988 5544,,3333 00,,0088 •• RRaasshhooddii zzaa mmaatteerriijjaall ii uusslluuggee 3300,,3300 1133,,7700 4455,,2211 00,,3399 •• TTeekkuuććee ooddrržžaavvaannjjee 22,,1155 00,,4488 2222,,1199 00,,0011 •• KKaammaattee 55,,2222 33,,4444 6666,,0033 00,,1100 •• RReennttaa 22,,8866 00,,8800 2288,,0011 00,,0022 •• SSuubbvveenncciijjee 66,,3355 11,,8888 2299,,5566 00,,0055 •• OOssttaallii iizzddaaccii 11,,6677 00,,6699 4400,,9966 00,,0022

TTrraannssffeerrii zzaa ssoocciijjaallnnuu zzaaššttiittuu 8855,,2244 7733,,2233 8855,,9911 22,,0077 TTrraannssffeerrii iinnssttiittuucciijjaammaa,, ppoojjeeddiinncciimmaa,, nneevvllaaddiinnoomm ii jjaavvnnoomm sseekkttoorruu 5533,,4433 3366,,2233 6677,,8800 11,,0022 UUkkuuppnnii kkaappiittaallnnii iizzddaaccii 3366,,8877 2200,,0055 5544,,5500 00,,5577 PPoozzaajjmmiiccee ii kkrreeddiittii 1111,,8800 22,,8800 2233,,7744 00,,0088 RReezzeerrvvee 88,,4422 11,,4477 1177,,4411 00,,0044 DDeeffiicciitt//ssuuffiicciitt --7700,,6666 --77,,9900 -- 00,,2222

Tekući prihodi Budžeta u prvom kvartalu 2009.godine iznosili su 216,72 mil.€, što je za 13,8% niže od plana. U strukturi prihoda porezi učestvuju sa 61,9% od čega PDV 31,4%, doprinosi 25,4%, takse 2,0%, naknade 2,4%, ostali prihodi 2,9% i primici od otplate kredita 5,4%.

Tekući prihodi Budžeta Crne Gore i državnih fondova u I kvarta lu 2009.godine

takse 2,0%

doprinosi 25,4%

porezi 61,9%

prihodi od otplate kredita 5,4%

ostali prihodi 2,9%

naknade 2,4%

Konsolidovani izdaci Budžeta za u prvom kvartalu 2009.godine iznosili su 224,63 mil.€ što je za 30,2% niže od plana. U strukturi izdataka tekući izdaci učestvuju sa 40,4%, transferi za socijalnu zaštitu 32,6%, transferi institucijama, pojedincima, NVO i javnom sektoru 16,1%, ukupni kapitalni izdaci 8,9%, pozajmice i krediti 1,2% i rezerve 0,6%.

Konsol idovani i zdaci Budžeta Crne Gore i državnih fondova u I kvarta lu 2009.godine

trasferi inst.poje.NVO i javnom sektoru

16,1%

transferi za coijalnu zaštitu

32,6%

tekući izdaci 40,5%

rezerve 0,6%

pozajmice i krediti 1,3%ukupni kapitalni

izdaci 8,9%



Konsolidovana javna potrošnja u prvom kvartalu procijenjena je na iznos od 275,01 mil.€, što je za 30,9% niža od plana. Procijenjen je nivo javne potrošnje finansiran je prihodima od poreza u iznosima od 149,93 mil.€, doprinosa 55,11 mil.€, taksi 12,97 mil.€, naknada 25,43 mil.€ I ostalih prihoda i primitaka od otplate kredita 24,66 mil.€. Ukupan nivo tekućih prihoda niži je od ostvarene potrošnje što znači da u prvom kvartalu ostvaren deficit javne potrošnje u iznosu od 6,90 mil.€.

Državni dug Crne Gore na dan 31.03.2009.godine iznosio je 1.016,2 mil.€ ili 28,7% procijenjenog BDP za 2009.godinu (3.538,0 mil.€), od čega unutrašnji dug iznosi 465,8 mil.€ ili 13,2% BDP, dok spoljni dug iznosi 550,4 mil.€ ili 15,6% BDP. Nastavlja se sprovođenje politike javnog duga, u skladu sa Strategijom za upravljanjem dugom 2008-2010.godina.

√√

BBooxx 22-- JJaavvnnee ffiinnaannssiijjee

Rezultati:

FFuunnkkcciioonniissaannjjee ssiisstteemmaa jjaavvnniihh ffiinnaannssiijjaa ii uu ootteežžaanniimm uusslloovviimmaa eekkoonnoommsskkee ii ffiinnaannssiijjsskkee kkrriizzee;; PPrriimmjjeennaa mmjjeerraa ffiisskkaallnnee ppoolliittiikkee uu cciilljjuu uubbllaažžaavvaannjjaa nneeggaattiivvnniihh eeffeekkaattaa eekkoonnoommsskkee kkrriizzee nnaa CCrrnnuu GGoorruu;; SSmmaannjjeennjjee ffiisskkaallnnoogg oopptteerreeććeennjjaa zzaa pprriivvrreedduu ii ggrraađđaannee;; RReeddoovvnnaa iissppllaattaa zzaarraaddaa,, ppeennzziijjaa ii ssoocciijjaallnniihh ddaavvaannjjaa;; RReeaalliizzaacciijjaa ppllaannaa šštteeddnnjjee zzaa pprrvvoo ppoolluuggoođđee 22000099..ggooddiinnee;; NNiizzaakk nniivvoo jjaavvnnoogg dduuggaa,, ppoosseebbnnoo ssppoolljjnnjjeegg,, uu ooddnnoossuu nnaa BBDDPP;;

!

Ograničenja:

Pad budžetskih prihoda u odnosu na plan za ovu godinu, što utiče na mogućnosti izvršavanja određenih planiranih budžetskih proporcija .

55.. SSTTRRUUKKTTUURRNNEE RREEFFOORRMMEE

5.1. SEKTOR PRIVREDE

5.1.1. Prestrukturiranje i privatizacija

Prestrukturiranje preduzeća ima za cilj ubrzanje njihove tržišne transformacije i osposobljavanje za sprovođenje privatizacije. Realizuju se programi jačanja upravljačkih funkcija u preduzeću (TAM), programi usluga poslovnog savjetovanja (BAS), a u tom okviru, i podrška postprivatizacionom prestrukturiranju. Aktuelni su procesi restrukturiranja većih sistema kao što su Luka Bar, Željeznica, Montenegro-airlines.

Osnovni cilj privatizacije usmjeren je na povećanje konkurentnosti i efikasnosti funkcionisanja društava, podsticanje stranih ulaganja i preduzetništva u svim oblastima, povećavanje zaposlenosti i poboljsanje životnog standarda.

Do sada je privatizovano više od 85% državnog kapitala. Iako su uslovi finansiske krize uticali na mogućnosti novog investiranja,održava se interesovanje stranih investitora za ulaganja kroz proces privatizacije. Relativno veliki broj uspješno završenih privatizacija sa renomiranim stranim vlasnicima i investitorima i kvalitetnim programima razvoja, ukazuje na kvalitet i djelotvornost procesa.

Prema utvrđenom Planu privatizacije za 2009. godine sprovodiće se sljedeće aktivnosti:

Nastaviće se sa sprovođenjem objavljenih tendera za sljedeća društva:

1. „Jadransko brodogradilište“ AD Bijela, 2. N.I.G. „Pobjeda“ AD Podgorica, 3. Monteprazno-Bokaprodukt“ AD Tivat, 4. Institut „Dr Simo Milošević“ AD Igalo, 5. „Zora“AD Berane, 6. Vojno-turistički kompleks „Mediteran“ - Žabljak

Objavljen je javni poziv za učešće na javnom tenderu radi prodaje 54,346% ukupnog kapitala Marine AD Bar. Objavljen je javni poziv za učešće na međunarodnom javnom tenderu za prodaju i dugoročni zakup turističkog kompleksa „Bigovo-Trašte“ – Kotor. Objavljen je i javni poziv za izdavanje u dugogodišnji zakup:

- Turističkog kompleksa Valdanos;



- Ostrva Ade Bojane; - Velike plaže; - Kompleksa Njivice.

Na osnovu donijetih odluka Savjeta za privatizaciju nastaviće se priprema tendera za sljedeća društva:

1. „Duvanski kombinat“ AD Podgorica, 2. HTP„Budvanska rivijera“ AD Budva, 3. HTP „Ulcinjska rivijera“ AD Ulcinj, 4. „Institut crne metalurgije“ AD Nikšić, 5. „Barska plovidba“ Bar, 6. DOO „Montenegro bonus“ Cetinje, 7. „Elektroprivreda Crne Gore“ AD Nikšić – dokapitalizacija i/ili prodaja manjinskog paketa

akcija, 8. „Elektroprivreda Crne Gore“ AD Nikšić – male hidroelektrane.

Pokreće se postupak privatizacije, u skladu sa već usvojenim programom restrukturiranja, za sljedeća društva:

1. „Luka Bar“, 2. „Željeznica Crne Gore“ AD Podgorica, 3. „Montenegro-airlines“ AD Podgorica, 4. „Pošta Crne Gore“ DOO Podgorica.

Box 3 – Prestrukturiranja i privatizacija

Rezultati: Realizuju se programi restrukturiranja većih sistema (Luka Bar, Željeznica Crne Gore, Montenegro-airlines); Aktivnosti u skladu s Planom privatizacije za 2009.godinu; Utvrđena sistemska rješenja iz oblasti svojinsko-pravnih odnosa (Zakon o svojinsko-pravnim odnosima i Zakon o državnoj svojini).

√ !

Ograničenja: Otežani opšti uslovi za realizaciju programa privatizacije.

5.1.2. Razvoj preduzetništva i malih i srednjih preduzeća

Nastavljena je podrška aktivnosti i razvoju malih i srednjih preduzeća putem poboljšanja njihove konkurentske pozicije, podsticanjem zapošljavanja i preduzetništva, što je u usnovi koncepta razvoja u 2009.godini i ublažavanja efekata finansijske krize. Svjetska ekonomska kriza je uticala da se u uslovima ograničene dostupnosti kredita otežano odvija redovna aktivnost malih i srednjih preduzeća i smanje mogućnosti za realizaciju razvojnih projekata.

U takvim uslovima, okosnicu Ekonomske politike u 2009.godini čini set mjera podrške kako bi se obezbijedila dodatna likvidnost,smanjilo opterećenje malog i srednjeg biznisa i stimulisalo zapošljavanje. Ove mjere između ostalih obuhvataju:

- davanje garancija Vlade Crne Gore na kreditna sredstva podrške Međunarodnih finansijskih institucija koja će biti usmjerena malom i srednjem biznisu (Evropska investiciona banka(EIB) iznos od 100 mil € i Njemačka banka za obnovu(KfW) iznos od 50 mil €). Očekivanja u pogledu efekata plasmana tih sredstava su velika i treba da se realizuju u narednim mjesecima;

- smanjenje cijene električne energije za malu i srednju privredu u iznosu od 10,0% I dodatne subvencije od 5,0% od 1.aprila do 30.septembra 2009.godine;

- donošenje Uredbe o odloženom plaćanju carinskog duga u roku od 30 dana od dana prihvatanja carinske deklaracije uz obezbjeđenje bankarske garancije;

- obnavljanje Uredbe o poreskim olakšicama za zapošljavanje određenih kategorija nezaposlenih lica.



I u uslovima teškoća u održavanju privrednih aktivnosti realizuju se opredeljenja „Strategije razvoja malih i srednjih preduzeća 2007-2010“. U skladu sa Strategijom utvrđen je Program državne podrške i pomoći MSP za 2009. godinu(sa Izvještajem o realizaciji Programa podrške za 2008.) kojim se obezbjedjuje finansijska podrška za:

• podsticanje preduzetništva u ukupnom iznosu od 2 mil € (50% budžet, 50% banke) • grant šeme za refundaciju troškova unapređenja marketinga i unapređenja informacionog

sistema u ukupnom iznosu od 200.000€.

Programom je predviđena kreditna podrška preduzećima koja posluju duže od 6 mjeseci do dana podnošenja zahtjeva a planiraju otvaranje nove proizvodnje ili usluga ili proširenje postojeće, kao i finansijska podrška razvoju marketinga i unapređenju informacionog sistema preduzeća.

U ovoj godini nastavljena je realizacija programa,,Stimulisanja zapošljavanja sa akcentom na sjeverni region-Posao za vas’’ koji sprovode Ministarstvo poljoprivrede,vodoprivrede i šumarstva,Direkcija za razvoj malih i srednjih preduzeća,Fond za razvoj i Zavod za zapošljavanje Crne Gore.

Zavod za zapošljavanje Crne Gore je u periodu 01.01.-27.04.2009.godine, sumarno po svim projektima samozapošljavanja pozitivno ocijenio 559 projekta u vrijednosti 3,8 mil.€ kojima je planirano otvaranje 758 novih radnih mjesta.

Za prva tri mjeseca, Fond za razvoj je u okviru Vladinog projekta ,,Posao za vas’’ donio odluke o kreditnoj podršci za ukupno 41 projekat MSP-a.Predračunska vrijednost pomenutih projekata iznosila je 36,5mil €, dok je učešće Fonda za razvoj u realizaciji istih 6,16mil €. Realizovanjem ovih projekata stvoreni su uslovi za zapošljavanje 253 lica(uz zadržavanje postojećeg broja zaposlenih). Stalni Konkurs Fonda uključuje i kreditnu liniju kojom se finansiraju infrastrukturni i ekološki projekti javnih preduzeća i sektora malih i srednjih preduzeća, posredstvom i uz garancije poslovnih banaka. Fond je tokom prvog kvartala 2009.godine usvojio odluke o finansiranju 14 projekata MSP-a u ukupnom iznosu 1,82 mil. € .Takodje,po osnovu Konkursa za kreditiranje infrastrukturnih projekata opština usvojena je Odluka o pružanju kreditne podrške za opštinu Kolašin-450.000€ i privatno preduzeće,,Kroling’’DOO Danilovgrad-,,Prva faza realizacije izgradnje male elektane na vodotoku Babinopoljska u Plavu’’-300.000€.

Do 28.04.2009 godine, Direkcija za razvoj MSP je po projektima,,Podsticanje preduzetništva’’, ,,Podsticanje početnika u biznisu-START UP’’, ,,Energetska efikasnost i obnovljivi izvori energije’’ i projekta “Posao za Vas“, pozitivno ocijenila i banke odobrile 80 zahtjev u vrijednosti 7.438.111 € kojima je planirano otvaranje 498 novih radnih mjesta. Za Grant šeme za refundaciju troškova u 2008.godini je podržano 37 preduzeća u vrijednosti 91.828,18€. Javni poziv za Program podrške i pomoći za 2009.godinu je raspisan i u toku je prijem zahtjeva za odobrenje kredita.

U skladu sa osnovnim razvojnim dokumentima „Strategijom razvoja malih i srednjih preduzeća 2007. – 2010. godine” i „Evropskom poveljom za mala i srednja preduzeća”, nastavljene su ranije započete i definisane nove aktivnosti u oblasti razvoja malih i srednjih preduzeća i preduzetništva koje se odnose na:

• Stvaranje stabilnog i stimulativnog ambijenta za razvoj preduzetništva i malih i srednjih preduzeća – nastavljena realizacija Programa »Eliminisanje barijera za razvoj preduzetništva u Crnoj Gori« u okviru koga je počela kampanja ,,Olakšajmo sebi posao’’ pod pokroviteljstvom Direkcije. Poreska uprava je 1.marta počela implementaciju projekta ,,Objedinjena registracija i naplata’’ uz finansijsku podršku Svjetske banke.

• Institucionalnu podršku za razvoj malih i srednjih preduzeća kroz unapredjenje kapaciteta regionalnih/lokalnih biznis centara i otvaranje novih(Plav i Kolašin); aktiviranjem prvog biznis inkubatora iz oblasti IT u Podgorici; pripremu pilot projekata za razvoj klasterskog povezivanja. Otvoren je Evropski informativni i inovativni centar Crne Gore pri Direkciji za razvoj MSP koji će imati veliku ulogu na putu internacionalizacije naših preduzeća, poboljšanju konkurentnosti na domaćem i evropskom tržištu kroz stvaranje jedinstvene mreže koja će pružati integrisane usluge podrške poslovanju i inovacijama.

• Jačanje konkurentnosti privrede i stimulisanje izvozne orijentacije kroz: nastavak realizacije “Strategije za podsticanje izvoza” i dokumenta «Podsticanje konkurentnosti i



izvoza - strateški i operativni plan»; završna faza multilateralnih pregovora i usklađivanja trgovinskog režima sa sporazumima STO; Završetak procesa pregovora za pristupanje Crne Gore STO; Implementaciju sporazuma CEFTA 2006; podršku kroz grant šeme za refundaciju troškova (učešća preduzeća na domaćim i međunarodnim sajmovima, izradu studija istraživanja tržišta, za marketing/promotivne aktivnosti i unapređenje informacionog sistema preduzeća). Osnivanje ,,Izvoznog (tržišnog) informativnog centra’’-pilot faza projekta u trajanju od 3 mjeseca sa 10 izvoznih preduzeća iz sektora prehrambene i drvne industrije kako bi se identifikovale i obezbijedile neophodne informacije u cilju njihovog „proboja“ na potencijalna izvozna tržišta.

• Unapredjenje biznis znanja kroz nastavak programa edukacije/treninga u oblasti poslovnihvještina(menadžmenta,marketinga,internacionalizacije,izvoza);Izradu Strategije preduzetničkog učenja; Uvodjenje vaučer sistema za kurseve obuke za MSP; Formiranje konsultantskog registra za MSP.

Direkcija za razvoj MSP u saradnji sa norveškim Business Innovation Programs (BIP), realizuje projekat Učeničko preduzetništvo, koji predstavlja program za uključivanje učenika u razvoj stvarnih kompanija, sa stvarnim proizvodima i novcem za vrijeme trajanja njihovog srednjoškolskog obrazovanja. Predstavljen je Nacrt finalnog izvještaja TAM/BAS programa kojim je Evropska banka za obnovu i razvoj u proteklih 6 godina uložila 4 mil € kao podršku za oko 400 MSP sa akcentom na preduzeća u ruralnom i manje razvijenom regionu Crne Gore. Direkcija je u okviru CARDS projekta učestvovala u izradi Strategije cjeloživotnog učenja o preduzetništvu.

• Povećanje dostupnosti informacija o preduzećima kroz kontinuirano poboljšanje kapaciteta servisa namijenjenih preduzetnicima i MSP koji žele da budu prisutni na evropskoj poslovnoj sceni

• Promovisanje preduzetništva i malih i srednjih preduzeća kroz unaprjedjenje marketinških aktivnosti, unaprjedjenje odnosa sa javnošću, promociju osnivanja novih preduzeća, promociju žena u biznisu.

Karakteristični su pokazatelji o trendu rasta broja registrovanih privrednih društava i kretanjima u strukturi istih za 2008.godinu, ali i pokazatelji koji ukazuju na smanjenu dinamiku kretanja broja novih preduzeća u ovoj godini u odnosu na posljednji kvartal prošle godine:

- ukupan broj registrovanih privrednih društava1 je 40.507, što je za 0,34 % više u odnosu na kraj 2008.g; ili 7,14% u odnosu na I kvartal 2008.g.

- ukupan broj registrovanih DOO je 21.415, što je za 0,8% više u odnosu na kraj 2008.g; i 11,7% u odnosu na I kvartal 2008.g.

- ukupan broj registrovanih preduzetnika je 16.389, što je za 0,17% manje u odnosu na kraj 2008.g; i 2,2% više u odnosu na I kvartal 2008.g.

- ukupan broj aktivnih preduzeća i preduzetnika2 u 2008.g. je 15.357, što je 15,7% više u odnosu na 2007.godinu; ili 33,28% u odnosu na 2006.g.

- ukupan broj zaposlenih u MSP3 u 2008.g.je 104,545 , što je za 10,6% više u odnosu na 2007.g; ili 22,9% u odnosu na 2006.g.

√

Box 4 – Razvoj preduzetništva malih i srednjih preduzeća

Rezultati:

Opredjeljenje na snažnu podršku preduzetništvu uuslovima krize; Utvrdjen Program “Državna podrška i pomoć malim i srednjim preduzećima u 2009.godini”; Implementacija Programa za eliminisanje barijera razvoju preduzetništva; Stimulisanje zapošljavanja kroz Program”Posao za Vas”, sa akcentom na sjeverni region.

1 Izvor:Centralni registar privrednog suda 2 Izvor:Poreska Uprava,aktivnim preduzećima se smatraju ona koja redovno plaćaju poreze i doprinose 3 Izvor.Poreska Uprava



!

Ograničenja:

Otežani uslovi za održavanje privredne aktivnosti i nivoa zaposlenosti; Administrativne i druge barijere za razvoj preduzetništva na lokalnom nivou .

5.1.3. Mrežne industrije

5.1.3.1. Energetika

Reforma energetskog sektora u Crnoj Gori odvija se u skladu sa Energetskom politikom Crne Gore kojom su definisani ciljevi i pravci razvoja energetskog sektora, kako bi se obezbijedilo sigurno i pouzdano snabdijevanje energijom, uz povećanje energetske efikasnosti i veće korišćenje obnovljivih izvora energije.

U 2009. godini u oblasti energetike nastavljena je realizacija započetih aktivnosti u skladu sa opredjeljenjima datim u Strategiji razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine, Strategiji energetske efikasnosti CG, Strategiji razvoja malih hidroelektrana u CG i drugim dokumentima i zaključenim sporazumima.

U skladu sa Akcionim planom za implementaciju Strategije razvoja energetike za period 2008-2012. godine, kojim su definisani prioritetni programi i projekti usklađeni sa ciljevima Energetske politike Evropske unije, sprovode se aktivnosti na povećanju investicija u energetski sektor i ubrzanju reforme energetskog sektora kao cjeline, a posebno Elektroprivrede Crne Gore.

U cilju potpunije harmonizacije nacionalnog zakonodavstva u oblasti energetike sa zakonodavstvom Evropske unije, pripremljeni su nacrti novog Zakona o energetici i Zakona o energetskoj efikasnosti i prezentirani stručnoj javnosti. U Nacrt zakona o energetici uključene su odredbe prethodno pripremljenog Nacrta zakona o gasu i Nacrta zakona o obnovljivim izvorima energije, odredbe koje se odnose na sigurnost snabdijevanja električnom energijom i gasom, kogeneraciju, kao i odredbe vezane za obavezu obezbjeđenja 90-dnevnih rezervi naftnih derivata. U toku je i priprema podzakonskih akata iz oblasti energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije.

Nastavljene su aktivnosti na podsticanju energetske efikasnosti u Crnoj Gori, posebno u pogledu oblikovanja i poboljšanja ukupnog ambijenta, što podrazumijeva i dalji razvoj mehanizama državnog uticaja u ovoj oblasti. U okviru projekta »Godina energetske efikasnosti«, realizuje se 17 programa.

U skladu sa Strategijom razvoja energetike Crne Gore, Nacionalnom Strategijom održivog razvoja Crne Gore, novim EU dokumentima u oblasti energetske efikasnosti, kao i rezultatima novih projekata i studija u oblasti energetske efikasnosti u Crnoj Gori, izvršiće se revizija Strategije energetske efikasnosti Crne Gore.

Na regionalnoj konferenciji »Energetska sigurnost i energetska efikasnost« prezentovano je stanje energetskog sektora u Crnoj Gori, uticaj sektora na socijalnu i ekonomsku stabilnost, do sada postignuti napredak, značaj razvijanja svijesti o energetskoj efikasnosti kao faktoru jačanja životnog standarda i očuvanja životne sredine, te naglašena potreba novih investicija u energetski sektor.

Institucionalno-organizaciono jačanje u sektoru energetske efikasnosti podrazumijeva osnivanje Agencije za energetsku efikasnost i Fonda za energetsku efikasnost, uz podršku Vlade Kraljevine Norveške i GTZ-a.

Sprovodi se javna edukativno-informativna kampanja za građane, čiji je cilj podizanje svijesti gradjana o potrebi efikasnog korišćenja svih oblika energije, a u prvom redu električne energije. Radi se i na uspostavljanju infrastrukture za informisanje građana o energetskoj efikasnosti.

U okviru programa „Unapređenje energetske efikasnosti u javnim zgradama“, u toku je implementacija projekta "Promovisanje i vršenje energetskih pregleda javnih zgrada", „Uvođenje sistema upravljanja energijom u javnom sektoru“. Za sprovodjenje ovog programa u 14 obrazovnih i 6 zdravstvenih ustanova obezbijedjeno je 10,0 mil. eura iz zajma Svjetske banke.



Realizuju se i sljedeći programi: Uklanjanje barijera i razvoj mehanizama za finansiranje projekata na polju EE; Demonstracioni i trening centar za EE (»Kuća budućnosti«); Obuka i edukacija na polju EE; Stimulisanje EE kod male privrede; Energetska efikasnost u proizvodnji i snabdijevanju; Unapređenje EE kod velikih industrijskih potrošača; Obnovljivi izvori energije; Promovisanje pasivne gradnje i niskoenergetskih zgrada; Promovisanje EE u lokalnoj samoupravi; Promovisanje EE u sektoru turizma.

U cilju obezbjedjenja uslova za izgradnju novih i revitalizaciju i optimizaciju postojećih elektroenergetskih objekata sprovodi se niz aktivnosti.

Optimalni model projektnog finansiranja je dokapitalizacija Elektroprivrede Crne Gore. Javni poziv za učešće na tenderu za prodaju dijela postojećih akcija i dokapitalizaciju Elektroprivrede Crne Gore AD Nikšić objavljen je 2. februara 2009. godine. Vlada ima namjeru da ponudi kvalifikovanom investitoru da stekne 11.457.357 postojećih akcija u vlasništvu države Crne Gore i pravo na upis 11.457.357 novoizdatih akcija EPCG u isto vrijeme, koje će zajedno sačinjavati okvirno 18,3% od ukupnog osnovnog kapitala EPCG nakon prodaje dijela postojećih akcija i dokapitalizacije. Očekuje se da će se ovim projektom obezbijediti značajna finansijska sredstva koja će se usmjeriti za finansiranje najznačajnijih investicionih projekata u EPCG. Izabranom investitoru će se ponuditi da zaključi kupoprodajni ugovor sa državom Crnom Gorom kao i ugovor o menadžmentu sa EPCG, koji će mu osigurati značajan nivo upravljačkih prava u EPCG. Izabrani investitor će biti u obavezi da ponudi otkup manjinskih akcija po cijeni po akciji ostvarenoj na Tenderu. Izabrani investitor može steći pravo da poslije pet godina od Vlade kupi dodatne akcije i ostvari većinsko vlasništvo u EPCG. Takodje, Vlada može, uz prethodno plaćanje ugovorenog iznosa, otkupiti akcije od izabranog investitora. Prethodno opisano i call opcija podrazumijeva nedvosmisleno ispunjenje investicionih i svih drugih obaveza predvidjenih kupoprodajnim ugovorom i ugovorom o menadžmentu na period od pet godina. Proces prodaje dijela postojećih akcija i dokapitalizacije EPCG organizovan je kao medjunarodni javni tender. Vlada i Društvo su izabrali UniCredit Markets & Investment Banking koji djeluje preko Zagrebačke banke d.d za ekskluzivnog savjetnika u ovom procesu.

U skladu sa zahtjevima kompanija koje su se registrovale za učešće na Tenderu, a u cilju blagovremenog kompletiranja internih procedura za donošenje odluka, izmijenjen je Javni poziv tako što je rok za podnošenje ponuda, u skladu sa propisima i procedurom predviđenim u Tenderskoj dokumentaciji, produžen do 1.juna 2009.godine. Ostali elementi Javnog poziva nijesu mijenjani.

Preduzet je niz aktivnosti za realizaciju projekta izgradnje HE na Morači – HE Andrijevo, HE Raslovići, HE Milunovići i HE Zlatica. Za sve četiri elektrane, koje će se graditi po BOT modelu projektnog finansiranja, postoji investiciono-tehnička dokumentacija na visokom stepenu izradjenosti. Uradiće se Detaljni prostorni plan za prostor višenamjenskih akumulacija na rijeci Morači. Zainteresovanost za izgradnju HE na Morači iskazalo je oko 20 kompanija. Vlada će odmah nakon okončanja Tendera za prodaju dijela postojećih akcija i dokapitalizaciju Elektroprivrede donijeti odluku o izgradnji hidroelektrana na rijeci Morači.

Crna Gora, kao članica Energetske zajednice Jugoistočne Evrope ima obavezu implementacije direktiva EU koje se odnose na interno tržište električne energije i prirodnog gasa, zaštitu životne sredine i obnovljive izvore energije.

Da bi se omogućilo funkcionisanje internog tržišta električne energije preduzete su značajne aktivnosti. U okviru procesa pravnog razdvajanja Elektroprivrede Crne Gore AD Nikšić, izvršeno je odvajanje Prenosa iz EPCG uz osnivanje Prenosa AD, u skladu sa izmjenama Zakona o privrednim društvima. U skladu sa Odlukom o otvaranju tržišta električne energije donesenom od strane Regulatorne agencije za energetiku, tržište električne energije je otvoreno 1. januara 2009. godine za sve potrošače u Crnoj Gori, osim za domaćinstva. U skladu sa opštim nastojanjima da se smanji emisija gasova sa efektom staklene bašte i uticaj na klimatske promjene, intenzivno se radi na stvaranju uslova za realizaciju programa izgradnje obnovljivih izvora energije (male HE, vjetroelektrane, elektrane koje koriste čvrsti otpad, biomasu i dr.).



U toku je realizacija aktivnosti predvidjenih ugovorima o koncesijama po kombinovanom DBOT aranžmanu za istraživanje vodotoka i izgradnju malih hidroelektrana koji su potpisani sa šest kompanija, a odnose se na osam vodotoka. U pripremi je novi tender za dodjelu koncesija za izgradnju malih hidroelektrana po klasičnom BOT aranžmanu, za 10 vodotoka na kojima su već izvršena istraživanja.

U cilju iskorišćenja energije vjetra, vrše se istraživanja snage vjetra na više lokacija u Crnoj Gori (Krnovo, Ulcinj, Bar, Budva, Podgorica), kao i priprema podzakonskih akata za izgradnju vjetroelektrana. Nakon završetka istraživanja, planirano je da se objavi javni poziv za izgradnju vjetroelektrana.

U toku je izrada studija izvodljivosti za eksploataciju biomase u Beranama i Nikšiću i njeno korišćenje za kombinovanu proizvodnju toplotne i električne energije.

Razvoj energetske infrastrukture, kao i izgradnja i obnavljanje regionalno važnih interkonekcija sa susjednim zemljama od posebnog je značaja za razvoj energetskog sistema i medjusobno povezivanje u regionu. U toku je realizacija Projekta izgradnje dalekovoda 400 kV Podgorica-Tirana, koji je identifikovan kao projekat visokog prioriteta u regionalnom energetskom tržištu. Projekat podmorske HVDC interkonekcije izmedju Crne Gore i Italije realizuje se kroz saradnju italijanske kompanije za prenos električne energije TERNA – i EPCG odnosno Prenosa AD. Zaključak Studije je da za ovaj projekat ne postoje ekonomske, tehničke i pravne prepreke. U toku je realizacija niza projekata obnove i proširenja distributivne elektroenergetske mreže. Inače, stanje distributivne mreže na sjeveru Crne Gore nije zadovoljavajuće i otežava sigurno i kvalitetno napajanje svih potrošača. Posebno je izražen problem u zimskim turističkim centrima Kolašin i Žabljak, u kojima zahtjevi za priključenje novih potrošača prevazilaze mogućnosti postojeće mreže. U Crnoj Gori nijesu elektrificirana 53 seoska naselja. Za potpunu elektrifikaciju seoskih područja potrebno je oko 2,5 mil.€.

U cilju zaštite potrošača, Vlada Crne Gore je u prethodnom periodu usvojila 3 programa subvencioniranja potrošača. Cilj uvođenja subvencija je iznalaženje mogućnosti za urednije plaćanje računa za utrošenu električnu energiju, smanjenje unakrsnog subvencioniranja, kao i omogućavanje uspješnijeg poslovanja EPCG, uz postepeno dostizanje tržišne cijene električne energije.

U uslovima globalne finansijske krize i potencijalnih negativnih posledica na crnogorsku ekonomiju, u narednom periodu realizacija projekata u sektoru energetike može doprinijeti ekonomskom i socijalnom razvoju Crne Gore. Neki od pozitivnih efekata su:

- Priliv investicija će pokrenuti otvaranje novih radnih mjesta i dati jak razvojni podsticaj ukupnoj ekonomiji u uslovima ekonomske krize;

- Mogućnosti za aktiviranje drugih privrednih grana u Crnoj Gori (građevinarstvo i sl);

- Efekti povećane proizvodnje omogućiće značajne uštede na nivou države i nove budžetske prihode;

- Izgradnja hidroenergetskih izvora je uslov obezbjeđenja potrošača u Crnoj Gori od nepredvidljivih kretanja na tržištu energije.

- Pozitivni efekti na mikroklimu, mogućnost novih privrednih aktivnosti (riječni i jezerski turizam, gajenje akva kultura, itd), poboljšanje kvaliteta života i obezbjeđenje vode.

Bruto proizvodnja električne energije, u periodu januar-mart ove godine, iznosila je 1.318.295 MWh (hidro – 877.485, termo – 440.810 MWh) i veća je od proizvodnje ostvarene u istom periodu prošle godine za 40,5% .

Bilans proizvodnje električne energije - neto: - MWh

1-3.2009. Elektrane Plan Ostvarenje 1-3.2008. ostvarenje

1-3.2009. os 1-3.2009. pl

1-3.2009. os 1-3.2008. .os

HE »Perućica« 321.000 501.557 272.481 156,2 184,1 TE »Pljevlja« 331.000 396.651 374.554 119,8 105,9 HE »Piva« 266.000 364.593 239.737 137,1 152,1 Distributivne HE 7.000 7.542 6.857 107,7 110,0 Ukupno 925.000 1.270.343 893.629 137,3 142,2



Ukupna potrošnja električne energije, u istom periodu, iznosila je 1.078.274 MWh i bila je veća od planirane za 3,4%, a niža od potrošnje ostvarene u istom periodu prošle godine za 14,0%. Veću potrošnju od planirane ostvario je KAP (5,6%) i distributivni potrošači (4,2%), dok je potrošnja ostalih potrošača bila niža, Željezare za 13,2%, a Željeznice Crne Gore za 26,8%.

√

Box 5 - Energetika Rezultati:

Reforma energetskog sektora; Stvaranje uslova za realizaciju Strategije razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine i izgradnju novih izvora električne energije; Aktivnosti na boljoj valorizaciji obnovljivih izvora energije i povećanju energetske efikasnosti; Izvršavanje međunarodnih obaveza; Otvaranje tržišta električne energije;

!

Ograničenja:

Otežani opšti uslovi za investiranje.

5.1.3.2. Transport i telekomunikacije

U oblasti transporta i telekomunikacija nastavljene su aktivnosti usmjerene na: efikasnije korišćenje kapaciteta; podizanje kvaliteta usluga; povećanje bezbjednosti i sigurnosti u saobraćaju; ubrzanje procesa restrukturiranja i privatizacije privrednih subjekata; obezbjeđenje ambijenta za zdravu konkurenciju; stvaranje pretpostavki za otpočinjanje krupnih investicionih zahvata i ponudu novih servisa.

Tokom prva tri mjeseca u Luci Bar pretovareno je 407.851 tona razne robe, što je manje za 20,0% u odnosu na uporedni prošlogodišnji period. U strukturi pretovarenog tereta generalni tereti učestvuju sa 56,7%, rasuti tereti sa 29,1% i tečni tereti sa 14,5%. Ovakav pad u pretovaru tereta je, prije svega, uslovljen smanjenjem pretovara tečnih tereta za 43,0%. Kod tečnih tereta bijeli derivati bilježe rast od 19,0%, ali je izostao pretovar lužine i mazuta za potrebe KAP-a, a drastično je smanjen i pretovar sirćetne kisjeline za 91,0%. Kod rasutih tereta pretovar žitarica je na nivou od preko 20.000 tona, kojeg nije bilo u istome periodu prošle godine. Konstantno se povećava pretovar kontejnera sa porastom u tonažnom dijelu za 23,0% i njihovom broju od 39,0%. Ovakav pretovar kontejnera uslovio je blagi porast pretovara generalnih tereta za 0,4%.

Tokom zadnje dvije godine Luka obezbjeđuje tekuću likvidnost iz redovnog poslovanja, bez korišćenja kratkoročnih kredita. Potraživanja su prešla 4,5 mil.€, što u uslovima pogoršane likvidnosti može biti teško naplativo.

Kretanja na svjetskom pomorskom tržištu karakteriše smanjenje obima trgovine i povećanje kapaciteta kontejnerskih brodara, što je dovelo do drastičnog obaranja pomorskih vozarina. Brodari su prinuđeni na redukciju putovanja, tako da je trenutno usidreno preko 400 kontejnerskih brodova i van funkcije preko 1,4 mil.kontejnera. Zbog ovakve situacije brodari vrše pritisak na luke sa ciljem obaranja cijena usluga pretovara usluga. U takvim okolnostima Luka će pružiti dodatne pogodnosti kako bi konkurisala uslovima koje daju luke Sjevernog Jadrana. Isto tako, preduzimaće se mjere koje će omogućiti da se spriječi očekivani pad prometa kontejnera ili makar ublaži preusmjeravanjem tereta koji Srbija uvozi preko Rijeke i Kopre. Značajno ograničenje predstavljaju redukcije proizvodnje u ”US Steel Smederevo” i KAP-u.

Radi se na poboljšanju tehnološke opremljenosti, posebno kontejnerskog terminala. Aktuelan je proces restrukturiranja i privatizacije Luke. Interesovanje za privatizaciju iskazuju kompanije iz Britanije, Italije, Ujedinjenih Arapskih Emirata, Kine, Kuvajta i Francuske. U prvoj fazi bi se izvršila privatizacija svih pet društava sa ograničenom odgovornošću (Pomorski poslovi, Održavanje, Bezbjednost i PPZ, Štivadori i Informatika i komunikacije), kao i istovremeno dodjeljivanje koncesije i kupo-prodaja državnog paketa akcija na Kontejnerskom terminalu i Terminalu za generalne terete. (Ova dva terminala bi se kroz postupak dalje segmentacije poslovnog sistema odvojila kao posebno akcionarsko društvo). U skladu sa Programom restrukturiranja, kao podrška navedenim privatizacijama kroz obezbjeđenje sredstava za plaćanje dijela otpremnina radnicima koji su identifikovani kao tehnološki viškovi, u ovoj fazi bi se izvršila i prodaja Hotela Sidro, zajedno sa odgovarajućim zemljištem. (Ova transakcija bi podrazumijevala i obavezu za izabranog kupca



da preuzme i sve zaposlene u Hotelu). Analogno, druga faza bi podrazumijevala da se nakon zaključenja prethodno navedenih aktivnosti i shodno ostvarenim rezultatima, kao i na osnovu analize zainteresovanosti potencijalnih investitora u tom vremenu, sprovede dodjeljivanje koncesije i kupo-prodaja državnog paketa akcija Terminala za rasute (čvrste i tečne) i specijalne terete.

Svojim geo-strateškim položajem Luka Bar se sve više prepoznaje kao strateški punkt za distribuciju kineskih roba na tržišta Evrope. Uspostavljena je saradnja sa Lukom Šangaj i najvećom kineskom kompanijom za prevoz kontejnera. Povezivanje Luke sa globalnim strateškim kontejnerskim alijansama u korelaciji je sa revitalizacijom crnogorskog pomorstva.

Marina Bar je stavila u funkciju sve gatove i opremila prostore suvih vezova, povećala broj sigurnih vezova, ugradila video nadzor i bežični internet i stvorila pretpostavke za još uspješnije zadovoljavanje potreba korisnika. Ostvareni prihodi u tromjesečnom periodu su veći za 90,0% u odnosu na isti prošlogodišnji period, što je rezultat poboljšanog marketinškog nastupa i povećanja cijena usluga. Zbog neriješenog imovinsko-pravnog odnosa između barske Opštine, Luke Bar i Prekookeanske plovidbe, tek sada su stvoreni uslovi za raspisivanje tendera za privatizaciju Marine Bar.

Zbog smanjenih tokova ljudi i roba u okviru Barske plovidbe AD Bar tokom prva tri mjeseca ove godine došlo je do smanjenja broja prevezenih putnika za 5,0%, auta za 23,0%, kamiona za 20,0% i trejlera (prikolica) za 7,0%, u odnosu na isti period 2008.godine. Velika smetnja povećanju prometa putnika i vozila prekomorskim putem u regionu je vizni režim koji zemlje Evropske Unije imaju prema Crnoj Gori i zemljama iz okruženja. Kroz redovne remonte u Brodogradilištu Bijela Brodovi ”Sveti Stefan” i ”Sveti Stefan II” se održavaju na nivou potrebne tehničke spremnosti. Očekuje se završetak procesa privatizacije i pronalaženja strateškog partnera, koji bi bio spreman da investira u modernizaciju flote.

Uprkos krizi uspješno se realizuje Projekat Porto Montenegro, tako da će izgradnja nove Marine za prihvat 100 megajahti biti okončana do 1.juna ove godine. Zbog deficita kvalitetnih vezova za prihvat jahti iz regiona, i činjenice, da su u brodogradilištima otvorene liste čekanja za gradnju megajahti, očekuje se povećanje tražnje za rentiranje vezova. Razmatraju se mogućnosti izgradnje manjeg kapaciteta za remont jahti dužine do 40 m, koji bi bio lociran u neposrednoj blizine Marine. Saglasno međunarodnim standardima sprovodi se kategorizacija šest marina i jednog hotela – marine, što će omogućiti bolje pozicioniranje i brži razvoj našeg jahting turizma.

U okolnostima smanjenja obima svjetske trgovine, kada je veliki broj brodova poslat na rezanje, a brodske i brodograđevne kompanije bankrotiraju, Jadransko brodogradilište Bijela uspijeva zahvaljujući preduzetim mjerama u domenu povećanja kvaliteta usluga, smanjenja broja zaposlenih, smanjenja troškova i cijena pruženih usluga, da uspješno ostvaruje ciljeve definisane programom restrukturiranja. U cilju ublažavanja posljedica krize mjerama Vlade Crne Gore biće pružene olakšice u vidu reprogramiranja obaveza prema bankama, smanjenju poreza i taksi i smanjivanju cijena električne energije. Analiziraju se razlozi zbog kojih je treći tender za privatizaciju kompanije proglašen neuspješnim, kako bi se predložili efektniji modeli privatizacije.

Uprkos preduzetim mjerama za ublažavanje uticaja krize broj opsluženih aviona u prvom kvartalu ove godine u okviru Aerodroma Crne Gore bilježi pad od 10,0%, a smanjen je i broj prevezenih putnika za 15,0%. Negativni trendovi su prisutni i kod prihoda od osnovne djelatnosti (avijacijskih) i neavijacijskih usluga (smanjena je potrošnja putnika na aerodromima, pao je promet u ”fri šopovima”, manje se zakupljuju reklamne površine, otkazuje se zakup šalterskih prostora, niži je prihod od parkinga za automobile itd.). Ukupni prihod ostvaren u prvom kvartalu ove godine je niži za 13,3% u odnosu na isti prošlogodišnji period. Rast troškova aerodromske djelatnosti posljedica je potrebe obezbeđenja visokog nivoa bezbjednosti i sigurnosti, kao i optimalnog funkcionisanja savremenih tehničko-tehnoloških rješenja u opsluživanju putnika i aviona koji proističu iz obaveze usklađivanja sa EU regulativom. Visoki troškovi nastaju po osnovu obučavanja kadrova saglasno međunarodnim propisima i licenciranju specijalizovanih kuća. Redovno se izmiruju obaveze po osnovu kredita dobijenih od EIB-a i EBRD-a za modernizaciju aerodroma, koje na godišnjem nivou iznose oko 2 mil.€. U prvoj polovini ove godine biće okončani investicioni projekti rekonstrukcije i adaptacije pristanišne zgrade u Podgorici i proširenje stajanke na Aerodromu Tivat vrijedni 6 mil.€. Konkurentnom cjenovnom politikom u narednom periodu će se podsticati



dolazak novih prevozilaca, otvaranje novih ruta i povećanje frekvencija na postojećim rutama. Kompanija je utvrdila mjere za racionalizaciju i štednju u poslovanju.

Zbog sve zahtjevnijih međunarodnih standarda i ubrzanog rasta potreba Crne Gore za pružanjem usluga u avio saobraćaju pristupiće se reviziji Master plana razvoja aerodroma u Crnoj Gori do 2023.godine.

Utvrđen je Prijedlog zakona o vazdušnom saobraćaju.

Tokom dvomjesečnog perioda u okviru drumskog saobraćaja kod robnog saobraćaja je zabilježen pad od -6,2% i kod putničkog saobraćaja od -15,4%. U istom periodu gradski saobraćaj bilježi pad od -39,4%.

Tokom prvog kvartala 2009. godine obim prevoza putnika u željezničkom saobraćaju je opao za 25%, dok je obim prevoza robe niži za 55%. Veliki pad u robnom prevozu uzrokovan je smanjenjem prevoza za kompanije ”KAP” Podgorica, ”Boksiti” Nikšić, Željezara Nikšić, kao i za kompanije iz Srbije ”US Steel Serbia” i MSK Kikinda.

Pored postojećih kontejnerskih vozova na relaciji Bar-Beograd-Bar i Bar-Beograd-Budimpešta usanovljena je nova kontejnerska linija na relaciji Bar-Beograd-Glogovat (Rumunija) kao rezultat projekta Marco Polo II. Gradovi Sjeveroistočne Bosne, koji prirodno gravitiraju Luci Bar, iskazuju interesovanje za gradnju željezničke pruge Čapljina-Nikšić, pa je shodno tome u toku tender za izbor konsultanta u cilju izrade projektno-studijske dokumentacije za izgradnju pomenute pruge. Neophodna finansijska sredstva za izradu studije su obezbjeđena od strane Evropske Komisije a na predlog resornog ministarstva BiH.

Željeznica Crne Gore AD je u skladu sa Strategijom restrukturiranja željeznice primjenila dezintegracioni model restrukturiranja, kojim je matična kompanija podjeljena na dva nova akcionarska društva – Željezničku Infrastrukturu i Željeznički Prevoz. Nakon faze razdvajanja infrastrukture od operativne djelatnosti, dva nova akcionarska društva su nastaviti proces restrukturiranja po odvojenim programima, koji podrazumjevaju da Željeznička Infrastruktura bude organizovana kao holding sa tri ćerke kompanije: Upravljanje infrastrukturom i regulisanje saobraćaja, Održavanje infrastrukture i Željezničke stanice i zemljište; a Željeznički Prevoz kao holding sa takođe tri ćerke kompanije: Putnički saobraćaj, Teretni saobraćaj, Održavanje željezničkih voznih sredstava.

Upravljanje infrastrukturom i regulisanje saobraćaja će ostati kompanija sa većinskim državnim vlasništvom, čiji će se udio povećavati dokapitalizacijom. Za Održavanje infrastrukture će se na osnovu višegodišnjeg ugovora sa državom, tražiti zajedničko ulaganje sa strateškim partnerom, a u narednom koraku i kupo-prodaja državnih akcija dok će se za Željezničke stanice i zemljište dodjeljivati koncesije.

Za sve tri kćerke kompanije u Prevozu je planirana privatizacija kroz zajedničko ulaganje sa strateškim partnerom ili kupo-prodaju državnog paketa akcija.

U cilju preduzimanja hitnih sanacija na željezničkoj infrastrukturi Evropska banka za obnovu i razvoj odobrila je kreditna sredstva u iznosu od 15 mil.€. Trenutno, realizuje se prva tranša ovog kredita u iznosu od 6 mil.€ za radove na sanaciji tri klizišta, četiri tunela i šest kosina. Treća tranša ovog kredita u visini od 4 mil.€ potpisana je 6. aprila 2009. godine i namijenjena je za rehabilitaciju tunela 182. ”Ostrovica”. Takođe Evropska investiciona banka odobrila je kreditna sredstva u iznosu od 34 mil.€ i u toku su pripreme za realizaciju prve tranše kredita u iznosu od 7 mil.€, koja su namijenjena za glavnu opravku – remont pruge na dionici Kruševo – Mijatovo Kolo na dužini 16,5 km otvorene pruge sa remontom staničnih kolosjeka, ukrsnicima Kruševi i Mijatovo Kolo.

Projekat remonta i elektrifikacije pruge Nikšić-Podgorica nalazi se u trećoj fazi realizacije i trenutno se sprovodi usporenom dinamikom usled problema vezanih za finansiranje. Vrednost do sada izvedenih radova je približno 44 mil.€. Kako bi se obezbijedio kompletan završetak radova na ovoj pruzi, neophodno je obezbijediti dodatna finansijska sredstva u iznosu od 11,9 mil.€, koja bi se upotrebila za izvođenje dodatnih radova, koji nisu bili predviđeni prvobitnim projektom. Vlada Crne Gore je shodno tome dala saglasnost za dodatno zaduženje željeznice kod komercijalnih banaka na pomenuti iznos.



U martu 2009. godine potpisan je Sporazum između Vlade Crne Gore i Vlade Republike Srbije o graničnoj kontroli u željezničkom saobraćaju. Ovim sporazumom za obje države olakšaće se prekogranični saobraćaj i pospješiti rad graničnih organa, ubrzati prelazak vozova iz jedne u drugu državu i omogućiti ušteda novca željezničkim preduzećima. Predviđeno je da graničnu kontrolu u putničkim vozovima, u toku vožnje na predviđenim relacijama u oba smjera zajedno sprovodi ovlašćeno osoblje obje države. Zajednička kontrola predviđena je i u teretnom prevozu i biće sprovedena u zajedničkoj graničnoj stanici.

U posmatranom periodu u sklopu bilateralnih sastanaka resornih ministara Crne Gore i Srbije bilo je reči o daljim aktivnostima vezanim za inicijativu Ministarstva za ekonomski razvoj Republike Italije da finansiraju izradu tehničke i finansijske studije pod nazivom ”Plan rehabilitacije i nacrt tenderske dokumentacije za dizajn i izgradnju pruge Bar-Beograd”. Nakon izrade pomenute studije otpočela bi rekontrukcija kompletne pruge, o čemu već postoji zainteresovanost italijanskih kompanija, koji prugu Bar - Beograd prepoznaju kao potencijalno najefikasniju vezu između italijanskih luka, preko Luke Bar sa tržištem Jugoistočne Evrope.

Tekuće održavanje donjeg i gornjeg stroja odvija se planiranom dinamikom. Redovno se izvode radovi na gornjem i donjem stroju, pri čemu se saobraćaj odvija bez poremećaja i sa brzinama predviđenim redom vožnje za 2009. godinu. Tokom prvog tromesečja montirani su senzori za kontrolu međustanične zavisnosti u šest stanica, ugovorena je isporuka izlaznih signala na pruzi Bijelo Polje – Bar i pruzi Podgorica-Albanska granica. Radi se na daljem restrukturiranju ŽICG – AD Podgorica i stvaraju se uslovi za formiranje holdinga sa tri DOO-a. U okviru akcije ”Neka bude čisto” realizuje se projekat uređenja i održavanja željezničke infrastrukture.

Direkcija za saobraćaj je pratila realizaciju radova na: izgradnji puta Risan-Grahovo-Žabljak; sanaciji tunela, mostova,klizišta, kosina i zidova na magistralnim i regionalnim putevima; presvlačenju asfaltom magistralnih i regionalnih puteva; trećim trakama i zaobilaznicama oko gradova; eliminisanju uskih grla na magistralnim i regionalnim putevima.

Osnovna aktivnost Monteput D.O.O bila je usmjerena na tekuće i investiciono održavanje tunela ”Sozina” i njegovih prilaznih saobraćajnica. Tokom prvog kvartala ove godine evidentiran je rast ukupnog obima saobraćaja od 0,2% u odnosu na isti period prošle godine. Međutim, u istom uproednom periodu ukupan prihod je manji za 3,4%. Pad prihoda uslovljen je smanjenim prometom privrednih vozila. Za ovu godinu je predviđen ukupan prihod od putarine u iznosu od 8,7 mil.€, što je za 4,3% više u odnosu na ostvarenje iz 2008.godine.

Na tenderu za izgradnju autoputa od Bara do Boljara prvorangiran je konzorcijum koji čini splitski ”Konstruktor i hrvatski Institut građevinarstva” Usaglašena je projektna dokumentacija sa Prostornim planom, odnosno povezivanje autoputa sa postojećom putnom mrežom i izvršena analiza njegovog uticaja na životnu sredinu. Nakon prethodno sprovedene procedure uslijediće prihvatanje generalnih projekata tih dionica. Autoput od Bara do Boljara povezivaće Primorje sa Sjeverom države, sve do granice sa Srbijom i vezom sa Centralnom Evropom. Daljim razvojem Luke Bar i crnogorskih željeznica stvara se ambijent koji će doprinijeti da autoput postane dio modernog inter-modalnog koridora i faktor integracije Sjevernog dijela Crne Gore sa Centralnim i Južnim regionom.

Usvojen je Detaljni prostorni plan, generalni projekti i Studija izvodljivosti za autoput Bar-Boljare. Izgradnja dionice od Podgorice do Mateševa će imati prioritet, zbog čega je Vlada donijela odluku da učestvuje sa 100 mil.€, koje će uložiti tokom četiri godine.

Nakon preciziranja ugovornih obaveza sa izabranim izvođačem, radovi na izgradnji autoputa, treba da počnu u IV kvartalu ove godine.

Generalni projekat i prethodna Studija opravdanosti za cijelu trasu Brze saobraćajnice od Debelog brijega do Sukobina je završen. U toku je revizija tehničke dokumentacije Brze saobraćajnice.

Nastavlja se sa utvrđivanjem zajedničke transportne politike sa zemljama EU. Radi se na liberalizaciji tranzitnog saobraćaja Crne Gore sa Hrvatskom, Makedonijom i Italijom i Bosnom i Hercegovinom. U toku su pregovori o uspostavljanju saobraćajne zajednice Zapadnog Balkana, čime će se obezbijediti integracija zemalja ovog područja u evropski transportni prostor.



Uspješno se realizuje Ugovor o redovnom održavanju državnih puteva koji je sklopljen sa ”Crnagoraput” A.D Podgorica.

Parafiran je Sporazum o drumskom prevozu putnika i tereta između Crne Gore i Srbije, kojim se olakšava protok robe i putnika, smanjuju troškovi prevoza i eliminišu administrativne barijere u međunarodnom prevozu.

Aktivnosti Agencije za telekomunikacije i poštansku djelatnost bile su usmjerene na: izdavanje licenci i dozvola za radio stanice, vršenje inspekcijskog nadzora i kontrole subjekata telekomunikacionog i poštanskog saobraćaja, kontrolu i monitoring radio-frekvencijskog spektra, zaštitu interesa korisnika telekomunikacionih i poštanskih usluga, rješavanje sporova između operatera itd.

Donenesen je Zakon o elektronskim komunikacijama kojim je utvrđeno formiranje jedinstvenog regulatornog okvira za sve elektronske komunikacione usluge i mreže, bez obzira koju vrstu signala prenose, uključujući i mreže za prenos i difuziju signala radija i televizije, što podrazumijeva da regulaciju elektronskih mreža obavlja samo jedan regulatorni organ. Sprovođenje regulatornog okvira za medijske sadržaje ostaje u nadležnosti Agencija za radio difuziju.

Usvajanjem Pravilnika za prenos i emitovanje programa posredstvom kablovskih i bežičnih sistema, fiksne telefonske mreže i satelitskih sistema, zaokružuje se set rješenja koja definišu uslove za izdavanje i korišćenje dozvole za prenos i emitovanje radio-difuznih sistema posredstvom novih tehnoloških platformi. U toku su pripreme za realizaciju projekta prelaska sa analognog na digitalno radio-difuzno emitovanje. Po Strategiji prelaska sa analogne na digitalnu radio-difuzne sisteme u Crnoj Gori predviđen je iznos od 4,5 miliona eura za cjelokupnu opremu koja će predstavljati prvu digitalnu mrežu (DVB-T). Planirano je da iznos od 1,6 miliona eura donira EU po IPA projektu (Project Fiche:13), a za nabavku digitalnih prijemnika (STB-Set-Top-Box), u cilju subvencije za posebne grupe korisnika, planirano je približni iznos od 2,4 miliona eura.

Krajem februara ove godine u Crnoj Gori je bilo 1,11 mil. korisnika mobilne telefonije, što odgovara penetraciji od 180,04%. Od ovog broja 836.533 se odnosi na pripejd korisnike, dok je postpejd pretplatnika bilo 279.952. Mobilni operater Promonte je imao 427.840 korisnika (38,2%), T-Mobile 394.331 korisnika (35,32%) a M:Tel 294.394 korisnika (26,36%).

U okviru Pošta Crne Gore uspješno se realizuju planirani projekti. Uvodjenje novih usluga (filatelija, špediterske usluge, kurirska dostava) doprinosi povećanju prihoda i većoj uposlenosti kapaciteta i zaposlenih. Radi se na donošenju podzakonskih akata koja će omogućiti operacionalizaciju rješenja predvidjenih Zakonom o poštanskim uslugama.

√

Box 6 - Transport i telekomunikacije

Rezultati:

Mjere za ublažavanje efekata krize na smanjenje aktivnosti; Utvrđena Strategija razvoja saobraćaja i Strategija razvoja i održavanja državnih puteva; Intenzivna aktivnost na realizaciji Projekta izgradnje autoputeva; Inteziviranje procesa restrukturiranja i pripreme privatizacija u lučkom i zeljeznickom sistemu Povećanje tehničko- tehnološke osposobljenosti crnogorskih aerodroma; Radovi na remontu i elektrifikaciji pruge Podgorica-Nikšić; Uvodjenje novih servisa u sistem elektronskih komunikacija; Broj korisnika i saobraćaja u okviru mobilne telefonije; Eliminisanje uskih grla i crnih tačaka na crnogorskim putevima.

!

Ograničenja:

Uticaj ekonomske i finansijske krize na smanjivanje prometa i obima usluga; Dotrajala putna i željeznička infrastruktura - kao razvojni limit.

5.1.4. Uredjenje prostora

Prostornim planom Crne Gore do 2020.godine i Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata stvorena je osnova za vodjenje dugoročne politike upravljanja, organizacije i uredjenja prostora.

Usvojen je Program uredjenja prostora kojim se, uz primjenu načela i principa održivog razvoja, realizuju pojedine faze Prostornog plana. Programom je utvrdjena dinamika uredjenja prostora,



izvori finansiranja, rokovi uredjenja, te operativne i druge mjere za sprovodjenje politike uredjenja prostora.

Usvojen je Detaljni prostorni plan za autoput Bar-Boljare.

Prostorni planovi područja posebne namjene realizuju se kroz izradu državnih studija lokacija: - U toku je izrada 17 državnih studija lokacija u okviru PPPPN za morsko dobro od kojih su

14 u završnoj fazi, tj. u fazi izrade Prijedloga plana ; - U toku je izrada tri državne studije lokacija u okviru PPPPN za NP Skadarsko jezero, od

kojih su dvije u završnoj fazi, tj. u fazi izrade Prijedloga plana; - Nacrt Detaljnog prostornog plana za prostor višenamjenskih akumulacija na rijeci Morači,

čija je izrada u toku, se očekuje početkom maja; - Prednacrt Prostornog plana područja posebne namjene za Bjelasicu i Komove je urađen, a

Nacrt se očekuje u maju; - Donesene su odluke o pristupanju izradi Prostornog plana područja posebne namjene za

Durmitorsko područje, Državne studije lokacije »Bigovo« i lokalne studije lokacije »Trašte« (sprovedena je tenderska procedura i izabrani obrađivači);

- Donesene su odluke o pristupanju izradi Državne studije Lokacije za djelove sektora 43 i 45 i Državne studije lokacije za djelove sektora 47 i 48.

U cilju sprečavanja bespravne gradnje i dalje devastacije prostora intenzivirane su aktivnosti inspekcijskih službi u smislu pojačane kontrole i primjene represivnih zakonskih rješenja.

√

Box 7 - Uredjenje prostora

Rezultati: Stvorena unaprijeđena institucionalna osnova za vodjenje dugoročne politike uredjenja prostora; Aktivnosti na izradi nove prostorno - planske dokumentacije na državnom i lokalnom nivou; Koordinirana akcija na sprečavanju divlje gradnje i dalje devastacije prostora uz represivniju zakonske regulativu.

!

Ograničenja:

Još uvijek prisutna devastacija prostora kao barijera zaštite, unapredjenja, korišćenja i upravljanja prostorom, kao opštim i nacionalnim dobrom; Nedostatak kapaciteta za poslove zaštite i upravljanja prostorom na državnom i lokalnom nivou.

5.1.5. Zaštita i unapredjenje životne sredine

U skladu sa utvrdjenom politikom odvijale su sljedeće aktivnosti:

U cilju unapređivanja nacionalnog zakonodavstva utvrđen je i dat u skupštinsku proceduru Predlog zakona o nacionalnim parkovima, Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o integralnom sprečavanju i kontroli zagađenja životne sredine, Predlog Zakona o zaštiti od jonizujućeg zračenja i radijacionoj sigurnosti, Predlog zakona o ratifikaciji Protokola o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, Predlog zakona o ratifikaciji konvencije o dostupnosti informacija u oblasti životne sredine, učešću javnosti u donošenju odluka i pristupu pravosuđu u pitanjima koja se odnose na životnu sredinu (Arhuska konvencija) i Predlog zakona o ratifikaciji Multilateralnog sporazuma zemalja Jugoistočne Evrope o primjeni Konvencije o procjeni uticaja na životnu sredinu u prekograničnom kontekstu.

Usavršavanje strateškog okvira ostvaruje se implementacijom Akcionog plana Nacionalne strategije održivog razvoja (2006-2009.). U tom okviru, Kancelarija za održivi razvoj je u međuresornoj koordinaciji sagledala pitanje kompleksnosti uticaja saobraćaja na održivi razvoj kako bi se prevazišle identifikovane prepreke i smetnje.

Usvojen je Nacrt nacionalne strategije biodiverziteta s Akcionim planom za period od 2009-2014.godine sa Predlogom programa održavanja javnih rasprava. Cilj Startegije je utvrđivanje dugoročnih smjernica za očuvanja biološke i predione raznovrsnosti.

Implementacija Strategije integralnog upravljanja obalnim područjem realizuje se kroz Program integralnog upravljanja obalnim područjem Crne Gore – KAMP Montenegro.

U toku su aktivnosti na definisanju potrebnih uslova za otpočinajnje izrade Programa integrisanog upravljanja priobalnim područjem Crne Gore – CAMP Montenegro.



Institucionalni okvir je ojačan stavljanjem u funkciju Agencije za zaštitu životne sredine čime je razdvojena zakonodavna od izvršne funkcije u ovoj oblasti.

Realizuje se Program monitoringa životne sredine za 2009.godinu kojim je predviđeno praćenje negativnih uticaja na okolinu i poštovanje ekoloških standarda.

Vlada je utvrdila model nabavke, postavljanja, korišćenja i umrežavanja stanice za ispitivanje kvaliteta vazduha u opštini Pljevlja. U toku su i aktivnosti za uspostavljanje državne mreže za stalno praćenje kvaliteta vazduha u Crnoj Gori.

Ekološka ispekcija u skladu sa zakonskim obavezama redovno obavlja inspekcijski nadzor nad preduzećima iz oblasti privrede i preduzima mjere za saniranje uzroka koji imaju negativan uticaj na kvalitet životne sredine.

U okviru realizacije projekata unapređenja stanja životne sredine u toku je druga faza izvođenja radova na Projektu sanacije i rekultivacije jalovišta olova i cinka koji će koštati 4 mil.€. Radovi, čiji se završetak očekuje do kraja godine, odnose se na soldifikaciju muljevitog materijala i formiranje drenažnog sloja.

Počela je realizacija druge faze projekta ”Integralnog upravljanja eko-sistemom Skadarskog jezera od 2009-2012.godine”. Za aktivnosti u Crnoj Gori u ovoj fazi biće utrošeno 2,56 mil.$ kroz donaciju Globalnog fonda za životnu sreidnu (GEF) preko Svjetske banke. Stvoren je strateški okvir za implementaciju projekta i u pripremi su aktivnosti za izradu ekološke i socijalne analize lokalitea Skadarskog jezera i izrade strateškog Akcionog plana u cilju zaštite i održivog korišćenja resursa eko sistema Skadarskog jezera.

Realizacijom projekta ”Geografsko informacionog sistema (GIS) za zaštitu životne sredine” sprovode se aktivnosti na obuci u cilju boljeg upravljanja i zaštitom šuma, biodiverziteta i zemljišta kao najznačajnijih resursa održivog razvoja u Crnoj Gori. Uvođenje GIS-a u oblast zaštite životne sredine će doprinijeti procesu usklađivanja sa evropskim normama i standardima u pogledu uspostavljanja informacionog sistema u ovoj oblasti.

U toku je i obuka za primjenu ”Metodologija brze procjene i prioritetizacije upravljanja zaštićenim područjima u Crnoj Gori (RAPPAM) u okviru realizacije projekta ”Zaštićena područja za živu planetu – Ekologija dinarskog luka” što je od značaja za unapređivanje sistema upravljanja zaštitećinim područjima , dostizanja ciljeva očuvanja biološke raznovrsnosti u okviru sprovođenja nacionalne politike zaštite životne sredine i implementacije Strategije biodiverziteta.

U toku je implementacija Kjoto protokola. Funkcionisanjem Tehničkog operativnog tijela u okviru Agencije za zaštitu životne sredine ostvaren je napredak u jačanju kapaciteta Nacionalnog ovlašćenog tijela za odobravanje projekata iz programa ”Mehanizm čistog razvoja”(CDM). U toku je analiza nacrta projektne dokumentacije od strane Tehničkog operativnog tijela za osam CDM projekata.

U okviru međunarodne saradnje nastavljena je podrška Ministarstva životne sredine kopna i mora Italije kroz pomoć nacionalnim subjektima za praćenje stanja morskog eko-sistema obezbjeđivanjem tehničke podrške i obuke kadra u relevantnim labaratorijama i institutima u Italiji. Istovremeno, biće pružena podrška Agenciji za zaštitu životne sredine u vezi uspostavljanja informacionog sistema za životnu sredinu i uključivanja u Evropsku mrežu za izvještavanje i osmatranje - EIONET mreža.

√√

BBooxx 88 -- ZZaaššttiittaa žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee

RReezzuullttaattii::

VViissookk nniivvoo uussaaggllaaššeennoossttii nnaacciioonnaallnnoogg zzaakkoonnooddaavvssttvvaa ssaa EEUU rreegguullaattiivvoomm;; IImmpplleemmeennttaacciijjaa NNaacciioonnaallnnee ssttrraatteeggiijjee ooddrržžiivvoogg rraazzvvoojjaa;; UUvvoođđeennjjee eekkoonnoommsskkiihh iinnssttrruummeennaattaa uu ssiisstteemm zzaaššttiittee žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee kkoojjee ddoopprriinnoossii nnjjeeggoovvoojj eeffiikkaassnnoossttii;; KKvvaalliitteettnniijjaa pprrooccjjeennaa uuttiiccaajjaa rraazzvvoojjnniihh ppllaannoovvaa ii pprroojjeekkaattaa nnaa žžiivvoottnnuu ssrreeddiinnuu;; PPrriioorriitteett pprroojjeekkaattaa ssaannaacciijjee ii rreekkuullttiivvaacciijjee ppoossttoojjeeććiihh uuggrroožžeenniihh ppooddrruuččjjaa ii zzaaggaađđiivvaaččaa;; UUbbrrzzaannee rreegguullaattoorrnnee ii iinnssttiittuucciioonnaallnnee rreeffoorrmmee uu cciilljjuu ddeeffiinniissaannjjaa eeffeekkttnnee ppoolliittiikkee žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee;; UUččeeššććee uu pprroojjeekkttiimmaa mmeeđđuunnaarrooddnnee ssaarraaddnnjjee ii iizzvvrrššaavvaannjjee pprreeuuzzeettiihh oobbaavveezzaa iizz rraattiiffiikkoovvaanniihh mmeeđđuunnaarrooddnniihh ssppoorraazzuummaa iizz oobbllaassttii žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee..



!!

Ograničenja::

NNeeddoovvoolljjnnaa eeffiikkaassnnoosstt uu pprriimmjjeennii zzaakkoonnaa ii pprrooppiissaa iizz oobbllaassttii zzaaššttiittee žžiivvoottnnee ssrreeddiinnee;; UUggrroožžaavvaannjjee pprroossttoorraa uu bblliizziinnii nnaacciioonnaallnniihh ppaarrkkoovvaa ((BBiiooggrraaddsskkaa pprraaššuummaa,, SSkkaaddaarrsskkoo jjeezzeerroo,, NNPP ””DDuurrmmiittoorr”” ii ddrr.. )) ii ddeevvaassttaacciijjaa ppjjeeššččaanniihh ppllaažžaa ii nneessaanniirraannjjee rraazznnoogg oottppaaddaa pprrii iizzvvoođđeennjjuu rraaddoovvaa;; NNiivvoo zzaaggaaddjjeennjjaa vvaazzdduuhhaa uu nneekkiimm ooppššttiinnaammaa ((TTeerrmmooeelleekkttrraannaa uu PPlljjeevvlljjiimmaa,, FFaabbrriikkaa aalluummiinniijjuummaa uu PPooddggoorriiccii,, ŽŽeelljjeezzaarraa uu NNiikkššiiććuu));; II uu uusslloovviimmaa ssmmaannjjeennee aakkttiivvnnoossttii nneekkii pprriivvrreeddnnii ssuubbjjeekkttii iizzaazziivvaajjuu aakkcciiddeennttee ((KKAAPP));; NNeeddoossttaattaakk kkaappaacciitteettaa nnaa llookkaallnnoomm nniivvoouu zzaa iimmpplleemmeennttaacciijjuu ii nneeddoovvoolljjnnaa kkoooorrddiinnaacciijjaa iizzmmeeddjjuu oorrggaannaa cceennttrraallnnee vvllaassttii ii llookkaallnniihh ssaammoouupprraavvaa;; UUggrroožžeennoosstt eekkoossiitteemmaa oodd rraazzlliiččiittiihh oobblliikkaa zzaaggaađđiivvaannjjaa ččiimmee jjee ssmmaannjjeennaa nnjjiihhoovvaa pprroodduukkttiivvnnoosstt;; NNeeiizzggrraađđeennee ssaanniittaarrnnee ddeeoonniijjee,, ddeeppoonniijjaa zzaa ooppaassnnii oottppaadd,, ppoossttrroojjeennjjaa zzaa pprreerraadduu mmeeddiicciinnsskkoogg ii vveetteerriinnaarrsskkoogg oottppaaddaa ii nneerriijjeeššeennii pprroobblleemmii pprreeččiiššććaavvaannjjaa oottppaaddnniihh vvooddaa;; UUttiiccaajj gglloobbaallnniihh kklliimmaattsskkiihh pprroommjjeennaa nnaa nnaaššuu ssrreeddiinnuu..

5.1.6. Regionalni razvoj

Cilj politike regionalnog razvoja je da, jačanjem preduzetničke inicijative i valorizacijom značajnog humanog i prirodnog resursa, omogući brži razvoj manje razvijenih područja i uspostavi trajnu politiku smanjenja regionalnih razlika, uz poštovanje principa održivog razvoja. S tim u vezi, a u skladu sa Ekonomskom politikom za 2009. godinu, intenzivirane su aktivnosti na unapredjivanju institucionalnog okvira za njenu implementaciju i stvaranju preduslova za korišćenje sredstava predpristupnih fondova EU namijenjenih regionalnoj komponenti razvoja.

U skladu sa Uredbom o izmjenama i dopunama Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave, poslovi utvrdjivanja prijedloga i sprovođenja strategije i politike regionalnog razvoja preneseni su u nadležnost Ministarstva za ekonomski razvoj, čime su unaprijeđeni uslovi za njeno adekvatno oblikovanje, praćenje procesa implementacije i analizu efekata na ukupan makroekonomski razvoj. Istovremeno, u toku je izrada Strategije regionalnog razvoja Crne Gore i pripremne aktivnosti za izradu Zakona o regionalnom razvoju, kojim će se definisati osnove politike, metodologija za utvrdjivanje stepena razvijenosti regiona i opština, kao i posebne mjere podrške nerazvijenom području.

U okviru koncepta Ekonomske politike za 2009. godinu i mjera odgovora na izazove ekonomske krize, politika regionalnog razvoja biće, podrškom realizaciji razvojnih projekata zasnovanih na resursima nedovoljno razvijenih područja posebnim podsticajima preduzetnicima i potencijalnim investitorima, u funkciji ublažavanja efekata ekonomske i finansijske krize, ne samo na tom području, već i zemlju u cjelini. Istovremeno, početkom radova na izgradnji autoputa Bar-Boljare, aktivnostima za realizaciju projekata izgradnje novih izvora električne energije i drugih kapitalnih projekata, pokrenuće se značajan multiplikativni efekat na razvoj privrede manje razvijenog regiona i njegova integracija u cjelinu privrednog prostora Crne Gore. Tekuća investiciona aktivnost usmjerena je na rješavanje problema saobraćajne, komunalne, tehničke i dr. infrastrukture. U toku su radovi na izgradnji dionica puta Risan-Nikšić-Šavnik-Žabljak, kao i radovi na izgradnji i rekonstrukciji pruge od Podgorica do Nikšića, čime će se obezbijediti uslovi za bolju povezanost i potpuniju razvojnu valorizaciju Sjevernog regiona. Istovremeno, u toku su radovi na popravci i rehabilitaciji regionalnih i lokalnih puteva, aktivnosti na poboljšanju snabdijevanja električnom energijom, te aktivnosti na realizaciji projekata vodosnabdijevanja i tretmana čvrstog otpada i otpadnih voda.

U toku je realizacija posebnih kreditnih programa, kao nastavak dugogodišnje podrške preduzetništvu i razvoju malog i srednjeg biznisa, preko Fonda za razvoj, Direkcije za mala i srednja preduzeća i Zavoda za zapošljavanje i njihove saradnje sa poslovnim bankama. Pritom se projekti na području Sjevernog regiona i opština Nikšić i Cetinje realizuju uz posebne olakšice i povoljnosti. U tom okviru, od 1. septembra 2008. godine, realizuje se i posebni projekat „Posao za vas“, kao podrška sektorskim projektima i programima, prije svega, u nerazvijenom području, što je doprinijelo povećanju broja zaposlenih na ovom području. Učešćem Fonda za razvoj sa 5,50 mil.€, realizovano je 37 projekata i po tom osnovu zaposleno 224 lica. Zavod za zapošljavanje je, u istom periodu, kreditirao 924 projekat u vrijednosti od 6,00 mil. €, po osnovu čega je zaposleno 1.205 lica. Istovremeno, preko Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzeća



realizovan je 51 projekat u vrijednosti od 4,08 mil.€. i po tom osnovu omogućeno zapošljavanje 294 lica.

Od posebnog značaja su dugoročne aktivnosti usmjerene na aktiviranje značajnog humanog resursa. Aktivnošću Fakulteta za menadžment, Pravnog, Poljoprivrednog i Mašinskog fakulteta, te Visoke škole za medicinske sestre stvara se kadrovska osnova sa modernim i specijalističkim znanjima koja predstavlja značajan faktor budućeg razvoja ovog područja. Realizuje se Program razvoja kulture za Sjever Crne Gore, a počeli su radovi na izgradnji nove Sportske dvorane u Beranama, s ciljem da se poveća standard i kvalitet života stanovništva tog područja.

√

Box 9 - Regionalni razvoj

Rezultati:

Podrška realizaciji preduzetničkih projekata zasnovanih na korišćenju potencijala manje razvijenih regiona, kao mjera podsticaja ukupne privredne aktivnosti u državi u uslovima krize; Aktivnosti na realizaciji započetih i pripreme za pokretanje novih kapitalnih infrastrukturnih projekata; Unapredjivanje institucionalnog okvira za oblikovanje, praćenje i analizu politike regionalnog razvoja; Aktivnošću visokoškolskih institucija formira se kadrovska osnova koja će činiti osnovu razvoja Sjevernog regiona.

!

Ograničenja:

Nedovoljno i neracionalno korišćenje prirodnih resursa; Nedostatak preduzetničke inicijative i nedovoljna stimulativnost preduzetničkog ambijenta; Nepovoljni demografski i migracioni trendovi stanovništva.

5.1.7. Razvoj informacionog društva

U proteklom periodu ove godine nastavljene su aktivnosti na razvoju Informacionog društva, kao i na ispunjavanju obaveza u skladu sa potpisanom eSEE Agendom Plus, koju su vlade zemalja regiona usvojile za period 2007-2012. Realizovano je sljedeće:

- Formirano je Ministarstvo za informaciono društvo, koje je, u skladu sa Uredbom o izmjenama i dopunama Uredbe o organizaciji i načinu rada državne uprave, nadležno za razvoj informacionog društva, kroz praćenje i koordinaciju ICT aktivnosti, učešće u ICT inicijativama, kreiranje politike, razvoj projekata i ostale aktivnosti na putu ka društvu znanja;

- Donešena je Strategija razvoja Informacionog društva do 2013. godine, sa Akcionim planom za 2009. godinu;

- U skladu sa obavezama na nivou regiona, kroz izvještaje Evropskoj komisiji se kontinuirano obradjuju podaci koji se tiču razvoja informacionog društva;

- Nastavljene su aktivnosti na informacionom sistemu zdravstva koji obuhvata IS za potrebe Fonda za zdravstveno osiguranje, IS primarne zdravstvene zaštite - domovi zdravlja, IS privatnih zdravstvenih ustanova – stomatološke ambulante, IS AU Montefarm, IS Opšte bolnice Pljevlja – pilot projekat, IS Instituta za javno zdravlje - pilot projekat. Svi razvijeni IS, kao i IS koji su u fazi Pilot projekta su međusobno povezani i integrisani u jedinstveni informacioni sistem;

‐ Intenzivirane su aktivnosti na projektu Centralni registar stanovništva Crne Gore;

‐ Intenzivirane su aktivnosti na projektu Pravosudni informacioni sistem;

- Donešen je Zakon o zaštiti podataka o ličnosti;

- Donešen je Zakon o izmjeni zakona o zaštiti neobjavljenih podataka;

- U toku je priprema Zakona o digitalnoj radio difuziji; - Intenzivirane su aktivnosti na izradi kompjuterske mreže i opremanju škola računarskom

opremom. Nastavljeno je sa stručnim usavršavanjem studenata i učenika, u skladu s projektom lave@edu i saradnji sa Microsoftom, kao i sa obukom lokalnih ICT koordinatora;



- Sprovode se aktivnosti na promociji informacionog društva – organizovana je radionica „Razvojni trendovi eGovernment-a“ u saradnji sa INA Akademijom iz Grčke i eGovernance centrom iz Slovenije;

- Nastavljene su aktivnosti na izradi eGovernment projekata »Elektronske sjednice Komisije za ekonomsku politiku i finansije«, »Elektronske sjednice Komisije za politički sistem« i »Elektronske sjednice Vlade«;

- Nastavljene su aktivnosti na proširenju mreže državnih organa i unaprjeđenju cjelokupnog informacionog sistema državnih organa (mail servis, internet-www servis, bezbijednost pristupa i zaštita podataka, antivirus zaštita, ICT podrška administrativnim poslovima, ICT usluge građanima);

- Nastavljene su aktivnosti na valorizaciji resursa .me domena.

√

Box 10 – Razvoj informacionog društva

Rezultati:

Kontinuitet progresa u razvoju informatičkog društva i informatičke kulture; Formirano Ministarstvo za informaicono društvo; Utvrđena Strategija razvoja informacionog društva do 2013.godine, sa Akcionim planom za 2009.godinu; Aktivnosti na realizaciji Projekta Centralni registar stanovništva; Donesen Zakon o zaštiti podataka o ličnosti i Zakon o izmjeni Zkaona o zaštiti neobjavljenih podataka; Aktivnosti na proširenju i unapređivanju mreže cjelokupnog informaiconog sistema državnih organa.

!

Ograničenja:

Potrebna sredstva za praćenje dinamičnih promjena u sferi informatičkih i telekomunikacionih tehnologija.

5.1.8. Statistika

Statistički sistem je u procesu transformacije u skladu s rješenjima iz Zakona o statistici i statističkom sistemu Crne Gore i zahtjevima koji proizilaze iz potrebe usklađivanja sa međunarodnim standardima u ovoj oblasti. Cilj je da se obezbijedi unaprijeđena organizacija sistema, tehnička opremljenost, te uporedivost i kvalitet statističkih iskaza kao osnova za donošenje validnih odluka u procesu projektovanja i monitoringa makro-ekonomske politike i poslovnih odluka u sferi biznisa. Radi se na usavršavanju metodoloških rješenja za određene agregate, unapređivanju ažurnosti pripreme i diseminacije pojedinih pokazatelja i realizaciji programa saradnje i podrške sa međunarodnim institucijama iz oblasti statistike.

U tom okviru, aktivnosti su usmjerene na:

Nastavljanje aktivnosti kojim se Zavod za statistiku – Monstat putem organizacionog, tehničkog i kadrovskog usavršavanja osposobljava za jačanje uloge koju ima u statističkom sistemu;

Realizaciju zadataka iz Programa statističkih istraživanja 2009-2014.godine i Programa statističkih istraživanja za 2009.godinu sa Kalendarom objavljivanja podataka u 2009.godini;

Unapređivanje kvaliteta i ažurnosti podataka o ostvarenom bruto domaćem proizvodu; Uspostavljanje serije konzistentnih pokazatelja o indeksu potrošačkih cijena; Unapređivanje kvartalnih izvještaja o ostvarenom obimu usluga, odnosno prometa u

građevinarstvu i trgovini; Utvrđen je Prijedlog klasifikacije teritorijalnih regiona za statističke potrebe (NUTS), što je

obaveza iz Nacionalnog programa evropskih integracija Crne Gore od 2008-2012.godine; Unapređivanje metodoloških rješenja u prikazivanju ekonomskih odnosa sa inostranstvom,

praćenje pojava iz oblasti zdravstva i obuhvat i obradu pokazatelja iz oblasti informatike; Prilagođavanje Liste makroekonomskih indikatora metodološkim izmjenama u obradi

pojedinih pokazatelja; Unapređivanje softverskih rješenja kojim se podržavaju promjene u organizaciji i aktivnosti

u okviru statističkog sistema.



√√

BBooxx 1111 –– SSttaattiissttiikkaa


KKoonnttiinnuuiitteett uu ttrraannssffoorrmmaacciijjii ssttaattiissttiiččkkoogg ssiisstteemmaa;; RReeaalliizzaacciijjaa PPrrooggrraammaa ssttaattiissttiiččkkiihh iissttrraažžiivvaannjjaa zzaa 22000099..ggooddiinnuu ssaa KKaalleennddaarroomm oobbjjaavvlljjiivvaannjjaa ppooddaattaakkaa uu 22000099..ggooddiinnii;; UUnnaapprreeđđiivvaannjjee mmeettooddoolloošškkiihh rrjjeeššeennjjaa oobbrraaddee ppoojjeeddiinniihh aaggrreeggaattaa uu sskkllaadduu ssaa mmeeđđuunnaarrooddnniimm ssttaannddaarrddiimmaa;; UUttvvrrđđeenn PPrriijjeeddlloogg kkllaassiiffiikkaacciijjee tteerriittoorriijjaallnniihh rreeggiioonnaa zzaa ssttaattiissttiiččkkee ppoottrreebbee ((NNUUTTSS));; PPrroojjeekkttii mmeeđđuunnaarrooddnnee ssaarraaddnnjjee;;

!!

Ograničenja::

SSlloožžeennoosstt ttrraannssffoorrmmaacciijjee ssttaattiissttiiččkkoogg ssiisstteemmaa zzaahhttiijjeevvaa rreellaattiivvnnoo dduugg pprroocceess pprriillaaggoođđaavvaannjjaa;; NNeeddoovvoolljjnnaa kkoooorrddiinnaacciijjaa iizzmmeeđđuu ppoojjeeddiinniihh pprrooiizzvvoođđaaččaa ssttaattiissttiikkee..

5.2. FINANSIJSKI SEKTOR

5.2.1. Bankarski sektor

Bankarski sistem Crne Gore, iako nije bio direktno izložen direktnom uticaju finansijske krize, u znatnoj mjeri je osjetio indirektne efekte u vidu: povlačenja depozitnog potencijala banaka, zaoštravanja uslova za odobravanje kredita ili čak njihovog potpunog obustavljanja, otežanog pristupa sredstvima na ino tržištu i zaoštravanja međubankarske konkurencije u cilju pridobijanja novih deponenata.

Nepovoljni efekti aktuelne finansijske krize ublaženi su blagovremenim donošenjem Zakona o mjerama za zaštitu bankarskog sistema i preventivnim setom mjera koji je donijela Vlada usmjerenim na smanjenje negativnih uticaja na privredu Crne Gore, u skladu sa preporukama relevantnih međunarodnih finansijskih institucija.

Od početka finansijske krize, Vlada je putem kredita i prijevremene otplate duga angažovala oko 90 mil. € za podršku bankarskom sektoru. Pored toga, Njemačka razvojna banka (KFW) je odobrila kredit od 50 mil.€ Crnogorskoj komercijalnoj banci, NLB Montenego banci i Oportjuniti banci za koji je garant Vlada, usmjeren na kreditiranje malog i srednjeg biznisa. U toku je i procedura odobravanja kredita od Evropske investicione banke za mala i srednja preduzeća u iznosu od 100 mil.€, pri čemu su za ovaj projekat kandidovane sve banke.

Ukupno izdvojena obavezna rezerva banaka kod CBCG iznosila je na dan 25.03.2009.godine 204,7 mil.€ i smanjena je za 11,9 mil.€ ili 5,5% u odnosu na kraj 2008.godine, odnosno 26,6% u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Korišćeni iznos za likvidnost od strane dvije banke iznosio je 2,5 mil.€, tako da je izdvojena obavezna rezerva krajem marta iznosila 202,2 mil.€. U cilju prevazilaženja problema nelikvidnosti, poslovnim bankama je omogućeno da koriste 20,0% obavezne rezerve, odnosno 40 mil.€ za kupovinu državnih zapisa, kojie je emitovla Vlada Crne Gore. Ovu mogućnost je iskoristilo devet od 11 banaka, tako da su 31.03.2009.godine izdvojena 31,9 mil.€ obavezne rezerve u obliku državnih zapisa, što predstavlja oko 80,0% odobrenog iznosa.

Ukupni depoziti su krajem januara ove godine iznosili 1,85 milrd.€ i u odnosu na kraj prethodne godine su smanjeni za 5,5%, a u odnosu na isti mjesec 2008.godine 9,5%. Poslije značajnog povlačenja depozita iz banaka u martu se javljaju pozitivni signali i depoziti počinju polako da se vraćaju u bankarski sistem. Prema preliminarnim podacima CBCG u martu je zabilježen neto rast depozita od oko 65 mil.€. Tome će dodatno doprinijeti i predstojeći proces dokapitalizacije banaka.

U prethodnom periodu matične banke nijesu povlačile sredstva iz domaćih banaka, već su im odobravale dodatne kredite i na taj način kompenzovale povlačenje depozita. Treba imati u vidu da banke nijesu pogođene samo povlačenjem depozita, već i činjenicom da faktički više ne funkcioniše međunarodno finansijsko tržište, tako da je i zaduživanje u inostranstvu otežano. S druge strane postoje međunarodne finansijske institucije koje su spremne da odobre određena sredstva za kreditnu podršku crnogorskom bankarstvu, uz garancije Vlade.

Štednje stanovništva je iznosila u januaru 804,0 mil.€ i manja je za 3,7% u odnosu na kraj prethodne godine i oko 18,0% u odnosu na isti mjesec prethodne godine.



Ukupno odobreni krediti iznosili su krajem januara ove godine 2,72 mlrd.€ i u odnosu na kraj prethodne godine smanjeni su za 1,6% a na godišnjem nivou povećani za 20,1%.

Novom Odlukom o minimalnim standardima za upravljanje rizikom likvidnosti propisana je obaveza banaka za održavanje minimalnih koeficijenata likvidnosti, (odnos likvidnih sredstava i dospjelih obaveza) na dnevnoj (0,9%) i dekadnoj osnovi (1,0%). U prva tri mjeseca 2009.godine koeficijent likvidnosti na dnevnoj i dekadnoj osnovi bio je iznad propisanog minimuma za bankarski sistem u cjelini. Posmatrano po bankama tokom sva tri mjeseca samo je jedna banka imala niži koeficijent od propisanog. Iako banke ostvaruju suficit, jer su sredstva iznad obaveza, nivo raspoloživih sredstava se smanjuje na šta utiče slaba otplata kredita od strane komitenata.

Finansijska kriza je dovela veliki dio preduzeća u težak položaj, pri čemu se likvidnost privrede pogoršala, što će se manifestovati i preko porasta u kašnjenju otplate kredita. Prema podacima CBCG krajem marta su u blokadi bile 10.200 firmi, koje obavljaju neku privrednu djelatnost sa ukupnim dugom od 110,2 mil.€. U odnosu na kraj februara broj nelikvidnih firmi je porastao za 0,8%, dok je vrijednost ukupnih dugova veća za 2,6%.

U cilju jačanja likvidnosti bankarskog sistema i nesmetanog servisiranja privrede i građana u prvoj polovini 2009.godine Vlada bi trebala da obezbijedi kreditnu podršku bankarskom sistemu, Centralna banka će preduzeti adekvatne mjere shodno aktuelnoj ekonomskoj situaciji, dok će poslovne banke razvijati strategiju kojom će povratiti povjerenje deponenata.

√√

BBooxx 1122 -- BBaannkkaarrsskkii sseekkttoorr


MMjjeerree VVllaaddee CCrrnnee GGoorree uussmmjjeerreennee nnaa ppooddrršškkuu bbaannkkaarrsskkoomm sseekkttoorruu ii aakkttiivviirraannjjuu pprreedduuzzeettnniiččkkee aakkttiivvnnoossttii;; UUllaazzaakk AAuussttiijjsskkoo--hhrrvvaattsskkee EErrssttee ŠŠttaajjeerrmmaarrkkiiššee bbaannkkee nnaa ccrrnnooggoorrsskkoo ttrržžiiššttee kkuuppoovviinnoomm 110000%% aakkcciijjsskkoogg kkaappiittaallaa OOppoorrttjjuunniittii bbaannkkee;; UU cciilljjuu zzaaššttiittee pprraavvaa kklliijjeennaattaa bbaannaakkaa ii ffiinnaannssiijjsskkiihh iinnssttiittuucciijjaa CCeennttrraallnnaa bbaannkkaa jjee ddoonniijjeellaa OOddlluukkuu oo bbaannkkaarrsskkoomm oobbdduussmmaannuu,, kkoojjiimm ssuu ssttvvoorreennii uusslloovvii zzaa nnjjeeggoovvoo iimmeennoovvaannjjee..

!!

Ograničenja::

OOtteežžaann pprriissttuupp nnoovviimm kkrreeddiittaammaa;; RRaasstt kkaammaattnniihh ssttooppaa;; KKaaššnnjjeennjjee uu oottppllaattii ppoossttoojjeeććiihh kkrreeddiittaa..

5.2.2. Nebankarski sektor

Tržište osiguranja nije bilo značajnije uključeno u finansijske tokove u okruženju, niti su osiguravjauća društva imala ulaganja u rizične finansijske instrumente, pa su zato i uticaji finansijske krize indirektnog karaktera. Međutim, smanjenjem kreditne aktivnosti banaka, koja je dobrim dijelom pokretala tržište osiguranja, kroz kreditne plasmane za nekretnine, hartije od vrijednosti i sl., generisani su problemi sa kojima se suočavaju osiguravajuće kuće. Uz otežanu naplata premija i smanjenje njenog iznosa zbog pada prihoda, izvjesno će doći do pada aktive i ukupnog potencijala tržišta osiguranja. Dobra je okolnost da tržište osiguranja uz veći oprez što se tiče ulaganja sredstava, nije suočeno sa rizicima koje ima bankarski sektor. Tržište osiguranja kakratkeriše niži nivo životnog i veoma visok nivo obaveznog osiguranja. U Crnoj Gori trenutno posluje 11 osiguravajućih društava, od kojih je pet novih, pri čemu dominantno mjesto ima »Lovćen osiguranje«, čiji je većinski vlasnik »Triglav osiguranje«.

Kretanja na tržištu kapitala početkom ove godine su pod snažnim uticajem promjena na regionalnim berzama, što je još više potencirano uticajem globalne finansijske krize. Negativni trend iz prošle godine koji karakteriše pad obima prometa, kako u broju transakcija tako i u vrijednosti, pad cijena akcija, smanjen priliv stranih direktnih investicija, nastavljen je i u ovoj godini. Do pada akcija došlo je usljed nedostatka nove efektivne tražnje i krupnih investicija, zaustavljanja ili odlaganja procesa privatizacije nekih preduzeća, psihološkog efekta i smanjenog prometa nekretnina.

Podaci za prva tri mjeseca ove godine pokazuju nastavljanje nepovoljnih kretanja na domaćem tržištu kapitala tako da je ostvareni promet iznosio 27,16 mil.€, što predstavlja smanjenje od 52,2% u odnosu na isti period prethodne godine. Tržištna kapitalizacija, odnosno vrijednost preduzeća



koja se kotiraju na berzi iznosila je 2,26 mlrd.€, što je manje za 45,8% u odnosu na isti mjesec prethodne godine.

Dosta je, međutim, urađeno na razvoju tržišta kapitala i njegovoj transparentnosti. Komisija za hartije od vrijednosti uvela je nov sistem informisanja o poslovanju akcionarskih društava, što bi trebalo da utiče na bolje uslove za investitore na tržištu kapitala. Pored kastodi poslova, pozitivne promjene donijeće i dobrovoljni penzioni fondovi, koji će doprinijeti daljem razvoju finansijskog tržišta i kreiranju povoljnije investicione klime.

Očekuje se da će pozitivni impuls oživljavanju tržišta kapitala dati i očekivana dokapitalizacija Elektroprivrede, što će imati multiplikativni efekat na ukupni privredni razvoj.

√√

BBooxx 1133 –– NNeebbaannkkaarrsskkii sseekkttoorr


UUllaazzaakk nnoovviihh kkoommppaanniijjaa nnaa ttrržžiiššttee oossiigguurraannjjaa UUsskkllaaddjjiivvaannjjee iinnffrraassttrruukkttuurree ttrržžiiššttaa kkaappiittaallaa ssaa mmeeddjjuunnaarrooddnniimm ssttaannddaarrddiimmaa;; MMoonntteenneeggrroo bbeerrzzaa uu ssaarraaddnnjjii ssaa MMeeđđuunnaarrooddnnoomm ffiinnaannssiijjsskkoomm kkoorrppoorraacciijjoomm ((IIFFCC)) uurraaddiillaa jjee NNaaccrrtt kkooddeekkssaa kkoorrppoorraattiivvnnoogg uupprraavvlljjaannjjaa uu cciilljjuu ssttvvaarraannjjaa uusslloovvaa zzaa dduuggoorrooččnnii ooddrržžiivvii rraazzvvoojj aakkcciioonnaarrsskkiihh ddrruuššttaavvaa;; UU cciilljjuu vveeććee ttrraannssppaarreennttnnoossttii,, CCDDAA jjee ppooččeellaa ddaa oobbjjaavvlljjuujjee iimmeennaa ddeesseett nnaajjvveeććiihh aakkcciioonnaarraa uu kkoommppaanniijjaammaa nnaa ssvvoomm ssaajjttuu;;

!!

Ograničenja::

NNaassttaavvaakk nneeggaattiivvnniihh ttrreennddoovvaa iizz pprrooššllee ggooddiinnee;; JJoošš uuvviijjeekk nneerraazzvviijjeennoo pprriimmaarrnnoo ttrržžiiššttee hhaarrttiijjaa oodd vvrriijjeeddnnoossttii;; OOppoorraavvaakk ttrržžiiššttaa uusslloovvlljjeenn kkrreettaattnnjjiimmaa uu rreeggiioonnuu ii ššiirree ..

5.3. TRŽIŠTE RADA

5.3.1. Zaposlenost i tržište rada

Povećanje zaposlenosti i smanjivanje nezaposlenosti ukazuju da se u prvom kvartalu ove godine vodila aktivna politika zapošljavanja, koja je i u uslovima krize dala rezultate.

U martu ove godine bilo je 170.607 zaposlenih a 5,2% više u periodu januar-mart ove u odnosu na isti period prethodne godine. Zaposlenost se najviše povećava za prva tri mjeseca u građevinarstvu, (23,1%), hotelima i rerstoranima (21,7%), saobraćaju (14,4%) i aktivnostima u vezi sa nekretninama (14,7%). Smanjen je broj zaposlenihnih u prerađivačkoj industriji (6,7%) i vađenju ruda i kamena (7,3%). Posmatrano po opštinama do najveće stope rasta je došlo u Kolašinu (12,9%), Mojkovcu (9,2%), Danilovgradu (9,1%), Budvi (9,6%), Tivtu (8,7%), Rožaju (7,3%), Podgorici (7,3%), Bijelom Polju (6,7%) i Ulcinju (6,5%). Do drastičnog smanjenja je došlo u Cetinju (17,5%), a nešto blažeg u Plavu (3,5%) i Andrijevici (0,7%).

U martu 2009. bilo je 29.170 nezaposlenih lica (6,7% manje u odnosu na mart 2008.). Učešće žena u ukupnom broju nezaposlenih je 44,2%, što predstavlja smanjenje u odnosu na prethodni period.

Broj nezaposlenih - na dan 31.3.2008. i 31.3.2009. god. -

(Grafik 1.)

1627417468

1291013734

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

31.3.2008. 31.3.2009.

Muškarci Žene



Stopa nezaposlenosti iznosila je 11,0% (11,8% u martu 2008.godine). Najniža je u opštinama Budva (4,5%) i Herceg Novi (5,6%), dok je najviša u Cetinju (20,0%), Mojkovcu (18,7%) i Bijelom Polju (17,6%). Broj lica koji po prvi put traže zaposlenje bio je niži za 16,2%% u odnosu na isti mjesec prethodne godine. Nezaposlenih sa visokom stručnom spremom je 2.221 ili 7,6%, a od njih 57,0% su žene. Nezaposlen je 41 magistar i 2 doktora nauka. Nezaposlenih sa I i II stepenom obrazovanja je 7865 (26,95% u 2009.), sa III,IV i V stepenom je 17816 lica (61,05% u 2009., 62,63% u 2008.), a sa VI,VII i VIII stepenom obrazovanja je 3503 lica (12% u 2009. a 11,51 u 2008.).

Nezaposleni po kvalifikacionoj strukturi (Grafik 2.)

8086 7865

19543

17816

3591 3503

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

20000

I i II III, IV i V VI, VII i VIII

31.3.2008. 31.3.2009.

Na zaposlenje čeka duže od tri godine 8.757 lica ili 30,0%, od čega se na lica sa višim i visokim obrazovanjem odnosi 6,2%. Lica preko 40 godina starosti ima 16.354, odnosno učestvuju sa 56,7%. U prvom kvartalu 2009. godine prijavilo se radi zaposljenja 10190 lica, što je manje nego u istom periodu prethodne godine za 9,0%. Oglašeno je 15.734 slobodnih radnih mjesta, što je približno isto kao u martu prethodne godine. Posmatrano po vrsti radnog mjesta, 8.826 ili 56,1% su novootvorena radna mjesta, a 6.908 ili 43,9% su upražnjena radna mjesta. Sa evidencije Zavoda zaposleno je 4.414 lica.

Za tri mjeseca 2009.godine zaposleno je 303 pripravnika za koje je Zavod za zapošljavanje učestvovao u refundiranju pripravničkih zarada. Realizacijom programa zapošljavanja pripravnika sa visokom spremom radni odnos je zasnovalo 259 pripravnika. Zaposleno je 28 lica sa višom i 2 sa srednjom stručnom spremom. Zaposleno je i finansirano 14 pripravnika sa prosjekom ocjena iznad 8,50.

Programima pripreme za zapošljavanje za poznatog poslodavca u prvom kvartalu obučava se 254 lica, na osnovu 13 programa.

U periodu januar-mart ove godine izdato je 4830 dozvola za zapošljavanje i rad stranih državljana. Od toga je 2.385 dozvola za sezonski rad stranaca, 2.077 dozvola za zapošljavanje i 368 ostalih dozvola.

Inovirani program samozapošljavanja predstavlja nastavak Programa za kontinuirano stimulisanje zapošljavanja i preduzetništva u Crnoj Gori, a njime su predviđeni povoljniji uslovi u pogledu korišćenja kreditnih sredstava:iznos kredita po novootvorenom radnom mjestu povećan je sa 3.068€ na 5.000€ uz maksimalni iznos kredita 15.000€; za iznose do 5.000€ nije potrebno obezbjeđivati nekretninu kao garanciju već su dovoljna dva kreditno sposobna žiranta; predviđen je set mjera kojima se podstiče razvoj poljoprivrede;ostali uslovi za dodjelu kredita su povoljniji od tržišnih: kamatne stope su 3% i 4% i struktuirane su tako da podstiču razvoj preduzetništva u manje razvijenim opštinama i razvoj preduzetništva kod žena, rok povraćaja sredstava je tri godine za nezaposlena lica, dok je dvije godine za mala preduzeća i preduzetnike, grace period je godina dana. S obzirom da se krediti vraćaju u polugodišnjim anuitetima i da se za vrijeme grace perioda kamata pripisuje glavnom dugu, korisnici kredita nemaju nikakvu obavezu po osnovu vraćanja kreditnih sredstava punih 18 mjeseci.Za kreditna sredstva putem Inoviranog programa



samozapošljavanja mogu konkurisati:nezaposlena lica sa evidencije Zavoda koja bi nakon kreditne podrške bila obavezna da se registruju kao individualni poljoprivredni proizvođači, preduzetnici ili pravna lica;mala preduzeća i preduzetnici koji su registrovani u skladu sa Zakonom o privrednim društvima.

Sastavni dio Inoviranog programa samozapošljavanja predstavlja Edukacija iz preduzetništva. Zavod za zapošljavanje Crne Gore je sistemski uredio da nijedan projekat ne može biti kreditno podržan, a da nezaposlena lica, koja su nosioci projekata, ne dobiju elementarna znanja iz preduzetništva. Od uspješnosti završetka programa edukacije zavisi mogućnost podnošenja zahtjeva za kredit. U periodu 01.01. – 31.03.2009. godine sprovedena su 23 programa Edukacije preduzetnika i njima je obuhvaćeno 301 lice.

Putem Inoviranog programa samozapošljavanja je od 01.01. – 27.04.2009. godine pozitivno je ocijenjeno 559 projekata u vrijednosti od 3,8 mil.€ kojima je planirano otvaranje 758 novih radnih mjesta. Najviše odobrenih kredita je za projekte kojima se realizuju biznis ideje iz poljoprivrede, trgovine i zanatstva.

Zavod za zapošljavanje je realizovao 13 javnih radova u kojima je angažovano 71 nezaposleno lice.U saradnji sa opštinama, javnim institucijama i nevladinim sektorom realizovana su 11 lokalna javna rada u kojima je uključeno 69 lica. Radovi su se izvodili u trajanju od jednog do dvanaest mjeseci. U okviru Programa ''Posao za Vas'', u periodu od 1. septembra 2008. do 31. marta 2009. godine, u sjevernoj regiji Crne Gore realizovao je 57 javnih radova u kojima su zaposlena 452 lica.

Saradnja sa poslodavcima za prva 3 mjeseca 2009. godine realizovana je tako što su oni bili uključeni u: selekciju i postavljanje kriterijuma za odabir kandidata za obuku, komisije za izradu standarada zanimanja i programa obuke odraslih, izbor instruktora obuke za praktični dio nastave i direktno uključeni kao provajderi obuke.Poslodavci zajedno sa Zavodom, pomažu obučenim nezaposlenim licima da dođu do potrebnih znanja i vještina i da što prije dođu do zaposlenja.

Na evidenciji Zavoda za zapošljavanje nalazi više od 30% teže i teško zapošljivih lica, ukazala se potreba za programima i aktivnostima čiji bi cilj bio uključivanje ove kategorije nezaposlenih lica na tržište rada. Program ''Uspjeću'' se izvodi kroz informativno-motivacione seminare (radionice) sa ciljem aktivnijeg i efikasnijeg uključivanja lica u traženje posla. Za ove potrebe obučeno 60 nezaposlenih visokoškolaca (14 iz Podgorice, 10 iz primorskih opština, 6 iz Bijelog Polja, 6 iz Berana, 12 iz Nikšića i 12 iz Pljevalja). Od toga je u javni rad uključeno 28 lica (11 iz Podgorice, 5 iz primorskih opština i po 6 iz Bijelog Polja i Berana). Sa realizacijom projekta se otpočelo u oktobru 2008. godine i izvedeno je 13 seminara u kojima je učestvovalo 166 nezaposlenih lica. Vlada je donijela Uredbu o poreskim olakšicama za zapošljavanje određenih kategorija nezaposlenih lica, a odnosi se na teže zapošljiva lica, odnosno invalide (naročito na sjeveru Crne Gore) , lica preko 50 god. starosti, koja čekaju duže od 5 god na zaposlenje, koja su angažovana u javnim radovima, na sezonskim poslovima, tehno-ekonomski viškovi, stečajci i korisnici novčane naknade.

Zavod za zapošljavanje, u saradnji sa Direkcijom za razvoj malih i srednjih preduzeća, realizuje projekat ''Šansa mladim menadžerima'' sa ciljem da mladim menadžerima obezbijedi visok stepen znanja i vještina, koja nisu uspjeli da steknu u toku redovnog obrazovanja. .Sa realizacijom projekta se otpočelo u julu 2008. godine, u Podgorici, gdje je 15 mladih visokoškolaca završilo edukaciju. Realizacija projekta se nastavlja na sjeveru Crne Gore. Realizovana je obuka u Bijelom Polju za 14 lica, Nikšiću za 17 lica i Cetinju za 9 lica.

Na osnovu Programa rješavanja tehnoekonomskih viškova izvršene su isplate za otpremnine zaključno sa martom u privrednom sektoru za 156 zaposlenih u iznosu od 301.926,55€, a u javnom sektoru isplaćeno je za 3 zaposlena 22.385,38€. Ukupno za otpremnine je isplaćeno 324.311,93€ za 159 lica. Isplaćeni su doprinosi PIO (povezivanje staža) od 127.859,79€. Jednokratne pomoći su isplaćene za 108 zaposlenih u privredi u iznosu od 32.000,00€. Ukupno isplaćena sredstva za prethodne namjene iznose 484.171,72€.



√

Box 14 - Tržište rada

Rezultati: Usmjerenje na podršku novom zapošljavanju u okviru programa malih i srednjih preduzeća; Održavanje trenda rasta broja registrovanih zaposlenih lica; Smanjen broj nezaposlenih u odnosu na uporedni period prošle godine.

!

Ograničenja:

Tenzije u pogledu mogućnosti održavanja nivoa zaposlenosti u nekim preduzećima (KAP,Željezara).

5.3.2. Socijalna politika

Preduzetim mjerama i aktivnostima u prvom kvartalu, doprinijelo se rješavanju problema na sektoru socijalne i dječje zaštite.

U skladu sa Strategijom razvoja socijalne i dječje zaštite 2008-2012 god. u prvom kvartalu u saradnji sa predstavnicima lokalne samouprave razvijani su programi socijalne zaštite koji imali za cilj unapređenje zaštite pojedinih kategorija građana na lokalnom nivou, a sa predstavnicima nevladinog sektora vođene su aktivnosti na kreiranju standarda za pojedine tipove usluga.Posvećena je pažnja aktivnostima na kreiranju i ustanovljavanju novog informacionog sistema koji će omogućiti automatsku obradu podataka u oblasti socijalne i dječje zaštite.

Realizacijom Akcionog plana Strategije za integraciju osoba sa invaliditetom u CG, za 2008. i 2009. godinu preduzimane su aktivnosti, u saradnji sa Save the children i NVO sektorom, koji se bavi osobama sa invaliditetom, na izradi standarda za ,,Dnevni boravak za djecu i mlade sa smetnjama u razvoju“ i ,,Stanovanje uz podršku u zajednici mladih koji se osamostaljuju“.Uz podršku UNICEF-a uradjen je Predlog projekta ,,Transformacija Zavoda Komanski most i razvoj mreže malih grupnih kuća za djecu”. Značajne su aktivnosti na izgradnji mreže dnevnih centara za djecu sa smetnjama u razvoju, a u toku su radovi na izgradnji u tri opštine i to u Nikšiću, Beranama i Pljevljima. Za 2009. godinu predviđena je izmjena i dopuna propisa u oblasti socijalne i dječije zaštite, kojima će se preispitati kriterijumi za ostvarivanje prava i visina novčanih iznosa. Shodno navedenom, donijeta je Odluka o povećanju visine naknada tako da je od 1. januara 2009. godine, iznos za materijalno obezbjeđenje porodice i dodatak za djecu uvećan za po 10%, njega i pomoć drugog lica za 20% i lična invalidnina za 50%.

Realizuju se ciljevi i opredjeljenja iz Strategije razvoja socijalne zaštite starih lica u Crnoj Gori ( 2008- 2012). Otvoren je objekat za palijativnu njegu u krugu Doma starih“Grabovac” u Risnu. U njemu će se pružati terminalna njega teško oboljelim i nepokretnim korisnicima, a 16 ležaja je namijenjeno zbrinjavanju dementnih korisnika. U toku su završne aktivnosti na otvaranju Doma starih u Bjelom Polju, za oko 300 korisnika.

Urađen je Akcioni plan razvoja socijalne zaštite Starih lica u opštini Pljevlja i potpisan Memorandum o saradnji na razvoju zaštite starih lica u opštini Pljevlja, kojim će se zajednički realizovati aktivnosti na izgradnji institucija za smještaj starih lica koje će obuhvatiti: rezidencijalni smještaj starih lica, dnevni centar za stara i odrasla lica i zaštićeno stanovanje za odrasla lica sa invaliditetom.

U cilju poboljšanja položaja starih lica u domenu pružanja usluga u okviru „Projekta pomoć u kući“ u 16 opština je zaposleno 170 gerontodomaćica, koje brinu o preko 1.200 starih lica.

U cilju realizacije aktivnosti na projektu Jačanje kapaciteta za implementaciju Strategija za suzbijanje siromaštva i socijalne isključenosti 2007-2011 god., Svjetska banka je u maju 2008. dodijelila grant u iznosu od 337.805 američkih dolara. Ovim sredstvima je nabavljena računarska oprema i SPSS softver – statistički program za mjerenje siromaštva čime se obezbjeđuje redovno izvještavanje. Male grantove je dobilo 5 nevladinih organizacija iz oblasti socijalne i zdravstvene zaštite vulnerabilnih kategorija: djece sa smetnjama u razvoju, starih lica, žena, mladih i Romske populacije.

Materijalno obezbjedjenje porodice ove godine je isplaćeno je za 4 mjeseca u iznosu 4.292.180,96€, od čega se na mart 2009 godine odnosi 1.106.859,92€ za 12.954 porodica sa 39.837 članova, u martu 2008.god. isplaćeno je 993.380,98€ za 12901 porodica sa 39865 članova; dječji dodatak za 4 mjeseca ukupno 1.374.510€ (u martu 2009. god. 357.531,65€ za 9.562



porodica sa18.686 djece, dok je u martu 2008. god. isplaćeno 328.044,00€,za 9.581 porodicu sa 18.746 djece); naknada za tudju njegu i pomoć za 4 mjeseca u ukupnom iznosu od 1.389.076,44€ (od čega u martu 2009.god. 355.020,00€ za 5.888 korisnika, a u martu 2008. god. 263.300,00€ za 5.209 korisnika); naknada po osnovu porodiljskog odsustva za 4 mjeseca 3.317.321,98€ (od čega u martu 2009. god. 846.584,51€ za 5.742 korisnika, u martu 2008. godine isplaćeno je 653.780,79 € za 5.663 korisnika). Isplaćeno je na osnovu prava za lične invalidnine za 4 mjeseca u iznosu 407.250,00€ (od čega u martu 2009.god. 109.600,00€ za 1.428 korisnika, a u martu 2008. god isplaćeno je 65.224,12€ za 1.296 korisnika). Na taj način izvršene su redovne mjesečne isplate.

Materijalno obezbjedjenje boraca isplaćeno je za četiri mjeseca ove godine u iznosu 1.286.353,51€ (na mart 2009.god. odnosi se 324.772,07€ za 2.174 korisnika, a na mart 2008. god. 296.674,87€ za 2368 korisnika). Lična i porodična invalidnina isplaćena je za 4 mjeseca u iznosu 1.731.483,01€ (za mart 2009. god. isplaćeno je 435.082,24€ za 3.623 korisnika, a u martu 2008. isplaćeno je 406.113,70 € za 3.822 korisnika). Isplaćena su sredstva za pogrebne usluge za 3 mjeseca u iznosu 37.181,99 € (u martu 2009.god. 11 114,37€ za 31 korisnika). Ukupno isplaćena sredstva po četiri osnova u 2009.god. iznose 3.055.018,56€. Pozitivno je da su isplate redovne po proteklim mjesecima ove godine, a izmirena je i obaveza za decembar prethodne godine. Na osnovu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o boračkoj i invalidskoj zaštiti i Odluke o usklađivanju mjesečnih novčanih primanja korisnika, ova sredstva su povećana za 4,9%, što odgovara polovini rasta troškova života i prosječne zarade zaposlenih u Crnoj Gori u prethodnom polugodištu, a na osnovu zvaničnih statističkih podataka.

Na osnovu Nacionalnog plana akcije za mlade, koji sadrži petogodišnji plan mjera, prepoznate su aktivnosti na osnovu kojih je donešen Akcioni plan za mlade za 2009. godinu koji sadrži devet poglavlja: obrazovanje, zapošljavanje, zdravlje, učešće u životu društva, ljudska prava, kultura, slobodno vrijeme, informisanost i mobilnost i porodica. Realizuju se dva programa pomoći socijalno najugroženijim kategorijama građana za plaćanje troškova električne energije.

U skladu sa Akcionim planom za Dekadu Roma (2005-2015) u oblasti socijalne zaštite u toku su aktivnosti na realizaciji projekta Smanjenje socijalne ugroženosti domicilne (RAE populacije2007-2009).Projekat se realizuje kroz direktno angažovanje JU centara za socijalni rad u Beranama,Nikšiću i Baru.

Broj raseljenih lica i u ovoj godini stagnira. Prema podacima Zavoda za zbrinjavanje izbjeglica, izbjeglih i raseljenih lica u Crnoj Gori je 24.728. (od čega je 16.254. raseljenih a 8.474. su izbjegla lica), što predstavlja blizu 4% u odnosu na ukupan broj stanovnika CG. Izbjegla i raseljena lica su najbrojnija u Andrijevici, Beranama i primorskim opštinama (Bar, Tivat, Budva i Herceg Novi), i kreće se u procentima od 7% do preko 9% u odnosu na broj stanovnika u ovim opštinama.

Raseljenim licima u Crnoj Gori se pruža besplatna osnovna zdravstvena zaštita. Troškovi zdravstvene zaštite od 2000. do 31.03.2009.godine iznose 18.961.905,42€, od čega se na tri mjeseca ove godine odnosi 583.297,30€ (procjena Fonda za zdravstveno osiguranje za tri mjeseca 2009 god.). Crna Gora sprovodi proces integracije uporedo sa procesom repartrijacije sa ciljem da u okvirima međunarodnih standarda i principa i ekonomskih mogućnosti Crne Gore, iznađe optimalno rješenje za raseljena lica. Započeće se postupak preispitivanja stanja raseljenih lica iz bivših jugoslovenskih republika i preregistracija raseljenih lica sa Kosova koja borave u Crnoj Gori. Ograničene materijalne mogućnosti Crne Gore, kao i smanjena međunarodna pomoć otežavaju realizaciju određenih rješenja predviđenih Strategijom.

Problem smještaja je i dalje veoma izražen i pored napora uloženih u njegovo rješavanje. U različitim vrstama kolektivnog zbrinjavanje boravi preko 21,5% izbjeglih i raseljenih lica u odnosu na njihov ukupan broj. Preseljenjem iz kolektivnog centra „Trudbenik“ u Nikšiću u novoizgrađeni stambeni objekat, zatvoren je i poslednji kolektivni centar u Crnoj Gori prema kojem je postojala ugovorna obaveza. Najveći otvoreni problem i dalje je kamp Konik u Podgorici, gdje su smješteno oko 1.600. raseljenih lica RAE populacije sa Kosova. Izgradnja Centra za azilante kasni zbog nedostatka sredstava. Obezbijeđen je dio sredstava za nastavak radova na objektu. Trenutno u



Crnoj Gori boravi jedno lice sa statusom azilanta i jedna petočlana porodica u statusu tražilaca azila.

√

Box 15 - Socijalna politika

Rezultati:

Aktivnosti na realizaciji strategija iz oblasti socijalne politike; Isplata svih zaostalih socijalnih davanja iz decembra 2008,kao i redovnost mjesečnih isplata za dva mjeseca 2009. godine; Aktivnosti na izgradnji objekata u Nikšiću, Beranama i Pljevljima;

!

Ograničenja:

Značajno smanjivanje humanitarne pomoći i podrške donatora; Problemi vezani za smještaj izbjeglica, naročito romske populacije.

5.3.3. Politika zarada i penzija

U ovoj godini nastavlja se trend povećanja zarada i zarada bez poreza i doprinosa uz primjenu stimulativne poreske politike. Prosječna zarada u Crnoj Gori u martu iznosila je 642€, a zarada bez poreza i doprinosa 461€. U martu 2009.god. u odnosu na prosjek 2008.godine, zarade su povećane nominalno za 5,4% a realno 2,1%, dok su zarade bez poreza i doprinosa povećane za 10,8%, a realno za 7,4%. Nominalne zarade u martu u odnosu na februar su se smanjile 1,2%, a bez poreza i doprinosa za 1,3%, a realne za 1,7%.

Nominalne zarade u periodu januar- mart 2009.god. iznosile su 649€ i povećane su za 12,7% a zarade bez poreza i doprinosa iznosile su 466 € i povećane su za 18,6% u odnosu na isti period prethodne godine. Realne zarade za tri mjeseca 2009. godine u odnosu na isti period prošle godine su povećane za 7,0%,a realne zarade bez poreza i doprinosa za 12,6%.

Minimalna cijena rada je 55 €. Vlada je inicirala promjenu metodologije izračunavanja korpe hrane i pića. Formiraće se nova struktura potrošačke korpe i definisati minimalni standardi potrošnje domaćinstva, a dobijeni podaci će se mjesečno objavljivati.

Stopa doprinosa za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje je smanjena sa 21% u 2008. godini na 20,50% u 2009. godini. Broj penzionera koji su primili penzije za februar 2009. bio je 97.693, od čega je starosnih 44.435 (45,5%), invalidskih 24.880 (25,5%) i porodičnih 28.379 (29,0%). Prosječna penzija je iznosila 249,60€, a najniža za puni radni staž 229,97€. Limitirane penzije su iznosile 868,74€. U februaru ove u odnosu na isti mjesec prethodne godine broj penzionera se povećao za 0,8%.

Shodno utvrdjenoj dinamici, vršena je redovna isplata prava korisnicima penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i redovno uskladjivanje penzija, koje je propisano Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju. Na osnovu pomenutog uskladjivanja, januarske penzije uvećane su za 4.9%.

U skladu sa Zakonom o obeštećenju korisnika prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja, izvršeno je i vanredno usklađivanje visine prava za decembar 2008. godine, za 10%, a koje je isplaćeno 20.01.2009. godine, dok će se jedna rata u visini šestine utvrdjenog obeštećenja isplatiti zajedno sa martovskom penzijom, 20. aprila 2009. godine.

U saradnji sa Savezom udruženja penzionera Crne Gore i opštinskim udruženjima penzionera i u 2009. godini je nastavljeno sa realizacijom aktivnosti na poboljšanju materijalnog položaja penzionera, prije svega preko pomoći socijalno najugroženijim penzionerima za što je Ministarstvo zdravlja, rada i socijalnog staranja obezbijedilo 150 hilj.€ iz budžeta, a Fond PIO 150 hilj.€ iz sredstava namijenjenih socijalnom programu. Raspodjela ovih sredstava je u toku i vrši se preko komisije opštinskih udruženja penzionera po unaprijed definisanim kriterijumima.

Dogovorena je izgradnja stambenog objekta od 12 stambenih jedinica u Nikšiću, za potrebe penzionera koji imaju prebivalište na teritoriji Opštine Nikšić. Realizacija ovog projekta je u toku.



√

Box 16 - Politika zarada i penzija

Rezultati:

Nastavljanje trenda povećanja zarada

U primjeni Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje; Usklađivanje penzija u skladu sa Zakonom o obeštećenju korisnika prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja i druge mjere za poboljšanje materijalnog položaja penzionera;

Ograničenja:

Uticaj krize na oblast zapošljavanja, posebno u većim privrednim sistemima (KAP, Željezara) i životnog standarda.

55..44.. IINNVVEESSTTIICCIIJJEE

U prvom kvartalu 2009.godine, oblast investicija, bila je pod snažnim uticajem opštih uslova globalne krize koji su u ambijentu smanjene likvidnosti ili teškoća u održavanju iste, uticali na objektivne mogućnosti novog investiranja, uspostavljanje klime opreza u pogledu investicionih planova potencijalnih investitora i njihove regionalne usmjerenosti i na sam nivo ostvarenih ulaganja. U takvim okolnostima, slijedeći opredjeljenja ekonomske politike da se stvaranjem uslova podrške novom investiranju, pored ostalog, treba aktivno odgovoriti na izazove krize, održavan je kontinuitet napora da se unapređivanjem sistemskog ambijenta za preduzetništvo i investiranje stvore atraktivniji uslovi za ulaganja na ovom području.

Intenzivna aktivnost u skladu sa Operativnim programom za uklanjanje biznis barijera i rješenja iz Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata, uz već sistemski izjednačen položaj stranih i domaćih investitora, doprinio je napretku u pogledu podsticaja preduzetničkoj inicijativi i optimalnoj valorizaciji prostora. Pritom su od posebne važnosti utvrđena sistemska rješenja iz oblasti svojinsko-pravnih odnosa (Zakon o državnoj svojini i Zakon o svojinsko pravnim odnosima) kojim su regulisana neka od osnovnih rješenja koja čine pretpostavku za nove preduzetničke projekte. Međutim, na lokalnom nivou, složenost i neizvjesnost određenih procedura još uvijek čini objektivnu smetnju preduzetničkoj inicijativi.

Sprovođenjem aktivnosti predviđenih Strategijom za promociju investicija i prilagođavanjem aktivnosti promocije novonastalim uslovima, Agencija za promociju investicija i resorna ministarstva su na raznim međunarodnim sajmovima i putem drugih formi uticali na održavanje interesovanja potencijalnih investitora za mogućnosti ulaganja na ovom području. U takvim uslovima, u prvom kvartalu ove godine, uz sva objektivna ograničenja, evidentan je pozitivan refleks na opredjeljenja Vlade Crne Gore da kroz kapitalni budžet i projekte privatno javnog partnerstva podrži nove kapitalne infrastrukturne projekte.

Realizuje se Projekat Regionalnog vodovoda a nakon izvršenog izbora najboljeg ponuđača i preciziranja ugovornih obaveza početkom IV kvartala počeće izgradnja autoputa Bar-Boljare. Uz najavljene projekte dokapitalizacije Elektroprivrede, realizaciju tendera za izgradnju objekata za proizvodnju električne energije i projekata turističke valorizacije lokaliteta Velike plaže, Ade Bojane i kompleksa Valdanos, stvaraju se realni uslovi za priliv novog kapitala i razvijanje multiplikacionog efekta po tom osnovu, što je u uslovima pada privredne aktivnosti od naročitog značaja.

Prema podacima Centralne banke Crne Gore u 2008.godini ostvaren je visok nivo stranih direktnih investicija. Ukupan priliv stranih direktnih investicija iznosio je 832,1 mil.€. Pritom se 824,9 mil.€ odnosilo na ulaganje nerezidenata u Crnu Goru a 7,2 mil.€ na povlačenje sredstava investiranih u inostranstvu. Neto priliv stranih direktnih investicija, kao razlika između ukupnog priliva i odliva, u 2008.godini je iznosio 567,6 mil.€, što je za 8,1% više u odnosu na 2007.godinu.

U strukturi priliva stranih direktnih investicija, 578,9 mil.€ odnosilo se na ulaganja u formi vlasničkog kapitala, dok je 245,9 mil.€ realizovano u formi interkompanijskog duga. U odnosu na 2007.godinu značajno je povećan priliv po osnovu interkompanijskog duga (112,6%). Od ukupnog priliva stranih direktnih investicija, 320,1 mil.€ (38,5%) se odnosilo na nekretnine, što je za 37,8% manje u odnosu na isti period 2007.godine. Ulaganje stranog kapitala u domaća preduzeća i banke iznosilo je 259,9 mil.€ ili 31,2% manje u odnosu na isti period prethodne godine.



Grafik br. 1 – Struktura priliva stranih direktnih investicija u 2008. godini

Interkompanijski dug

29,6%

Ostalo0,7%

Preduzeća i banke31,2%

Nekretnine 38,5%

Izvor: CBCG

Odliv po osnovu stranih direktnih investicija iznosio je 264,5 mil.€ što je za 45,2% manje u odnosu na 2007.godinu. U strukturi odliva, 167,5 mil.€ odnosilo se na nekretnine (63,3% ukupnog odliva), dok je povlačenje udjela stranog kapitala u domaćim bankama i preduzećima iznosilo 26,7 mil.€. U posmatranom periodu investicije rezidenata Crne Gore u strane banke i preduzeća iznosile su 49,1 mil.€, što je za 21,5% manje u odnosu na isti period prethodne godine. Odliv po osnovu intekompanijskog duga i povlačenja udjela kapitala uloženog u drugom domaćem preduzeću iznosio je 21,2 mil.€.

Prema preliminarnim podacima Centralne banke Crne Gore ukupan priliv stranih direktnih investicija u periodu januar-februar 2009.godine iznosio je 67,5 mil.€ i za 49,3% je manji u odnosu na isti period prošle godine. Pritom je neto priliv stranih direktnih investicija (priliv minus odliv) u istom periodu iznosio 59,3 mil.€, ili za 20,0% manje što ukazuje na objektivni uticaj krize ali i evidentno održavanje interesa za ulaganja u projekte na ovom području.

Grafik br. 2 – Priliv stranih direktnih investicija, u hiljadama eura

020,00040,00060,00080,000

100,000120,000140,000

janu

arfe

brua

rm

art

april

maj jun jul

avgu

stse

ptem

bar

okto

bar

nove

mba

rde

cem

bar

janu

arfe

brua

rm

art

april

maj jun jul

avgu

stse

ptem

bar

okto

bar

nove

mba

rde

cem

bar

janu

arfe

brua

r

2007 2008 2009

Izvor: CBCG

U strukturi priliva stranih direktnih investicija, 50,5 mil.€ odnosilo se na ulaganja u formi vlasničkog kapitala, dok je 16,9 mil.€ realizovano u formi interkompanijskog duga. Priliv po osnovu interkompanijskog duga smanjen je za 24,9%. Od ukupnog priliva, 20,94 mil.€ (31,0%) odnosilo se na nekretnine, što je za 57,7% manje u odnosu na isti period prošle godine. Ulaganje stranog kapitala u domaća preduzeća i banke iznosilo je 29,6 mil.€ ili 49,7% manje u odnosu na januar-februar 2008.godine.

Analiza strukture stranih direktnih investicija ukazuje na nastavljanje pozitivnog trenda smanjivanja učešća ulaganja u nekretnine i jačanju ulaganja u preduzeća i banke.



Grafik br. 3 – Struktura priliva stranih direktnih investicija u januaru-februaru 2009. godine

Interkompanijski dug25.1%

Preduzeća i banke43.9%

Nekretnine 31.0%

Izvor: CBCG

U periodu januar-februar 2009.godine zabilježeno je smanjenje odliva stranih direktnih investicija u odnosu na isti period prethodne godine. Odliv po osnovu stranih direktnih investicija iznosio je 8,1 mil.€, što je za 86,2% manje u odnosu na januar-februar 2008.godine. U strukturi odliva, 3,4 mil.€ se odnosilo na nekretnine, što čini 41,75% ukupnog odliva. Investicije rezidenata Crne Gore u strane banke i preduzeća iznosile su 3,1 mil.€, što je za 70,9% manje u odnosu na isti period prethodne godine. Odliv po osnovu intekompanijskog duga i povlačenje udjela stranog kapitala u domaćim bankama i preduzećima iznosilo je 1,62 mil.€.

√

Box 17 – Investicije

Rezultati:

Kontinuitet mjera na unapređivanju sistemskog ambijenta za investiranje (smanjivanje biznis barijera, sistemska rješenja iz oblasti svojinsko-pravnih odnosa); Opredjeljenje za realizaciju projekata kapitalne infrastrukture kao mjera odgovora države na uticaj ekonomske krize; Relativno visok apsolutni nivo stranih direktnih investicija u periodu januar-februar 2009.godine.

!

Ograničenja:

Otežani opšti uslovi za novo investiranje uslovljeni globalnom krizom.

66.. RREEAALLNNII SSEEKKTTOORR

6.1. Preradjivačka industrija i rudarstvo

Proizvodnja u preradjivačkoj industriji, u periodu januar-mart ove u odnosu na isti period prošle godine, niža je 33,9%, što ukazuje na razmjere uticaja ekonomske i finansijske krize.

Kretanje proizvodnje: - stope rasta

Struktura u 2008. 1-3.2009. 1-3.2008.

03.2009. 03.2008.

03.2009. 02.2008.

Industrija-ukupno 100,0 13,6 15,9 1,3 Preradjivačka industrija 69,2 100,0 -33,9 -27,3 27,3 - Proizv.preh.proizv. i pića 9,1 13,1 20,3 117,2 13,5 - Drvoprerada 1,7 2,4 -62,7 -50,6 107,5 -Proizv.hemik.i hem. proizvoda 4,2 6,1 1,2 57,2 78,1 - Proizv.osnovnih metala 41,3 59,7 -43,2 -37,2 24,2



Proizvodnja je veća kod šest oblasti koje čine 15,8% ukupne industrijske proizvodnje (22,8% preradjivačke industrije), a niža kod 10 oblasti ili 53,4% ukupne industrijske proizvodnje (77,2% preradjivačke industrije).

Kretanja na svjetskom tržištu snažno se odražavaju na preradjivački sektor, u čijoj strukturi najviše učestvuje proizvodnja osnovnih metala (41,3% ukupne industrijske proizvodnje, a 59,7% preradjivačke industrije). Ova oblast imala je opredjeljujući uticaj na iskazani pad proizvodnje u sektoru prerađivačka industrija, a time i na iskazani indeks ukupne industrijske proizvodnje koja je, u posmatranom periodu, zabilježila pad od 13,6%.

Svi proizvođači aluminijuma u svijetu se suočavaju sa krupnim posljedicama globalne ekonomske krize. Nekoliko kompanija je obustavilo proizvodnju, a ostale su smanjile proizvodnju za 10 do 60%. U poslednjih nekoliko mjeseci KAP je sukcesivno gasio elektrolitičke ćelije i smanjio kapacitet na 50%, što daje godišnju proizvodnju od oko 60.000 tona tečnog aluminijuma. Drastičan pad cijene aluminijuma na LME, koja je od 3.290 $ u julu 2008. godine došla na oko 1.400 $ u aprilu 2009. godine, a bila je ispod 1.300 $, uz proizvodnu cijenu koja je iznad 2.300 $ po toni, čini proizvodnju KAP-a nerentabilnom. I struktura troškova proizvodnje aluminijuma je nepovoljna. Trošakovi električne energije, mazuta i radne snage čine do 60% ukupnih troškova, tako da pri ovim uslovima KAP nema mogućnosti da značajno snizi proizvodnu cijenu. Takođe, boksit iz Rudnika boksita Nikšić, gdje je CEAC većinski vlasnik, je znatno skuplji od onog koji se može dobiti iz uvoza, a pri tome društvo ima značajne gubitke. KAP je za električnu energiju, mazut i usluge transporta i skladištenja dužan preko 26 miliona eura. KAP dodatno opterećuju obaveze prema zaposlenima u tzv. zavisnim društvima (Prerada, Kovačnica i Fabrika užadi – Kolašin) u kojim godinama nema proizvodnje. Pripremljen je socijalno-razvojni program za optimizaciju broja zaposlenih za KAP, zavisna društva i Rudnike boksita Nikšić u iznosu od 41 mil.eura. Program se sastoji od dva dijela. Prvi dio obuhvata socijalni program sa projekcijama iznosa otpremnina, a drugi dio razvojni model koji predstavlja kreditnu podršku kroz modele formiranja novih preduzeća, preuzimanja radnika od strane malih i srednjih preduzeća, samozapošljavanja u poljoprivredi, samozapošljavanja invalida i stimulacija zapošljavanja članova porodice

Konačna odluka o modelu funkcionisanja KAP-a donijeće se nakon završetka finansijske i tehničke procjene stanja u kompaniji, koju će uraditi nezavisna medjunarodna konsultantska kuća. U Željezari AD Nikšić, vlasništvo kompanije MNSS B.V iz Holandije, zbog smanjenja tražnje i drastičnog pada cijene čelika, obustavljana je proizvodnja. Maksimalna cijena tone čelika u protekloj godini je iznosila i 1.120 $, a sada je 300 $. Nijesu realizovane investicije planirane za proteklu godinu, a i za ovu godinu su neizvjesne. I za Željezaru se razmatraju mogućnosti za ublažavanje teškoća u poslovanju.

I u ostalim kompanijama iz ove oblasti proizvodnja je niža, tako da se ne očekuje ostvarivanje planova za 2009. godinu. Tako npr. Daido Metal Kotor, proizvodjač kliznih ležajeva za automobilsku industriju, već nekolko mjeseci ima smanjenu proizvodnju, Poliex, koji proizvodi praškaste eksplozive, ove godine nije počinjao sa radom, jer se Rudnici boksita i drugi korisnici mogu snabdijevati iz zaliha.

Nakon dva neuspješna tendera, 51,8% državnih akcija u kompaniji Elektroindustrija ”Obod” će se prodati na berzi.

Značajno je istaći da je proizvodnja prehrambenih proizvoda, pića i duvana, koja čini 9,3% ukupne industrijske proizvodnje, a 13,4% preradjivačke industije, veća za 27,6%.Ovo tim prije jer se radi o proizvodnji uvozno manje zavisnoj, zasnovanoj na domaćim sirovinama, u kom pravcu treba i usmjeravati privrednu strukturu Crne Gore.

Proizvodnja u sektoru vadjenje ruda i kamena, u posmatranom periodu, niža je za 44,7% . Zabilježen je rast proizvodnje u oblasti vađenje kamenog uglja, lignita i treseta od 6,5%, a pad u oblastima vađenje ruda metala 85.6% i vađenje ostalih ruda i kamena 59,0%.

Proizvodnja uglja u periodu januar-mart ove godine iznosila je 539.502 tone i veća je od proizvodnje u uporednom periodu prošle godine za 6,5%. Obezbijedjeno je uredno snabdijevanje TE ”Pljevlja” ugljem. Rješavanjem dužničko – povjerilačkih odnosa izmedju Rudnika uglja –



Pljevlja,Elektroprivrede Crne Gore,Vlade Crne Gore i opštine Pljevlja, kao i pitanja viška radnika, konsolidovaće se stanje u Rudniku i stvoriti uslovi za normalno poslovanje.

Proizivodnja boksita, u posmatranom periodu, iznosila je 26.098 tona i niža je od proizvodnje ostvarene u istom periodu prošle godine za 85,6%. Poslovanje Rudnika boksita-Nikšić opterećeno je nizom problema, kao što su zastarjela oprema, nelikvidnost i dr. Proizvodnja boksita je u direktnoj vezi sa proizvodnjom u KAP-u.

Uradjen je Prijedlog zakona o istraživanju i eksploataciji nafte i gasa.

Nastavljene su aktivnosti na obezbjedjivanju uslova za valorizaciju mineralnih sirovina. Objavljeno je niz tendera za dodjelu koncesija za detaljna geološka istraživanja i eksploataciju mineralnih sirovina: cementnog laporca na tehnogenom ležištu „Jagnjilo“ kod Pljevalja; sulfidne polimetalične rude (Pb, Zn, Cu, FeS2 i ostalih pratećih sulfida metala) istražno-eksploatacionog prostora i ležišta bivšeg rudnika ''Brskovo'' kod Mojkovca; mrkog uglja na ležištu „Zagorje“; crvenog boksita na prostoru istražno-eksploatacionog bloka br. 2A u širem rejonu Nikšićke Župe; tehničko-građevinskog kamena ''Otilovići'' i''Rajčevo brdo'', opština Pljevlja ; tehničko-građevinskog kamena sa lokaliteta''Rudine 2''- Nalježići, opština Kotor, arhitektonsko-građevinskog (ukrasnog) kamena ''Jargič'', opština Nikšić. Produženo je pravo na eksploataciju arhitektonsko-gradjevinskog kamena na ležištu “Maljat”, opština Danilovgrad.

U toku je izrada Studije za razvoj i učešće privatnog sektora u pljevaljskom termo-energetskom kompleksu, koja će dati procjenu eksploatacionih rezervi uglja za Pljevaljski i Maočki basen. U pripremi je pretkvalifikacioni tender za eksploataciju uglja iz Maočkog basena. U toku su geološka istraživanja rezervi uglja u oblasti Berana i pregled raspoložive dokumentacije.

U toku je izrada modela ugovora i tenderske dokumentacije za pojekat istraživanja nafte i gasa u podmorju – Blok-3. Tender će biti objavljen nakon usvajanja Zakona o istraživanju i eksploataciji nafte i gasa.

√

Box 18 – Preradjivačka industrija i rudarstvo Rezultati: Rast proizvodnje prehrambenih proizvoda i pića; Konsolidacija Rudnika uglja Pljevlja.

!

Ograničenja: Pad proizvodnje u sektoru prerađivačka industrija i sektoru vadjenje ruda i kamena; Uticaj ekonomske i finansijske krize, posebno na proizvodnju osnovnih metala; Nepovoljna struktura preradjivačke industrije.

6.2. Turizam

Turistički promet u prvom kvartalu 2009.godine, iskazan brojem ostvarenih noćenja i dolazaka i domaćih i stranih turista, pokazuje negativan trend. Ostvareno je ukupno 255.420 noćenja, uz 56.558 dolazaka, što je za 16,7, odnosno 14,4% respektivno niže u odnosu na isti period prošle godine.

Serije podataka za prvi kvartal po godinama prikazane su u narednim tabelama.



Tabela 1. Noćenja

Tabela 2.

Opadanje broja noćenja i posjeta domaćih turista, rezultat je finansijske krize koja je značajnije ispoljena tokom posljednjeg kvartala prethodne godine. Nelikvidnost bankarskog sistema i smanjivanje potrošačkih kredita značajno su uticali na smanjenje domaće tražnje i opadanje turističkog prometa. Smirivanje finansijske krize pretpostavka je oporavka lične potrošnje i turističke tražnje domaćeg potrošača.

Strani gosti najvećim dijelom dolaze iz država iz okruženja Crne Gore. Stanje ekonomske recesije u tim zemljama predstavlja najveći potencijalni rizik dobre turističke sezone u Crnoj Gori za 2009. godinu.



Tabela 3.

Turisti iz Bosne i Hercegovine, Srbije, Makedonije, Rusije, Albanije i Italije ostvarili su preko 50 % noćenja u prvom kvartalu 2009.godine. Ukupan broj noćenja stranih turista značajno opada. Negativan trend je zabilježen kod broja noćenja turista iz Srbije, Rusije i Italije. Na drugoj strani, povećan je broj noćenja gostiju iz Bosne i Hercegovine, Makedonije i Albanije, što je samo djelimično ublažilo pad ukupnog broja noćenja stranih turista, kojih je za oko 30.000 manje u odnosu na isti period prošle godine.

Akcionim planom za pripremu ljetnje turističke sezone 2009. planirana je realizacija niza aktivnosti a prioritetne aktivnosti usmjerene su na:

1. Poboljšanje putne infrastrukture u CG Završetak radova na zaobilaznicama, završetak traka za sporu vožnju, sanacija klizišta, rekonstrukcija puteva i mostova i presvlačenje kolovoza. Do 15. juna u tu svrhu biće investirano preko 27 miliona eura.

2. Poboljšanje vodosnadbijevanja primorskih opština Završetak zadatih aktivnosti na detekciji i sanaciji vodovodne infrastrukture planiran je do početka turističke sezone. Radovi na izgradnji regionalnog vodovoda za snadbijevanje crnogorskog primorja biće završeni do kraja godine. 3. Poboljšanje elektrosnadbijevanja Realizacija definisanih aktivnosti na prenosnoj i distribitivnoj mreži u cilju smanjivanja rizika od nestanka električne energije. Do početka sezone, samo u opštinama na primorju biće investirano preko 4 miliona eura.

4. Unaprijeđenje aerodromske infrastrukture Aktivnosti na rekonstrukciji Aerodroma Podgorica i Tivat završiće se do kraja aprila, a uložiće se preko 4 miliona eura.



5. Skraćenje vremena zadržavanja turista na graničnim prelazima Obezbijeđena su sredstva za završetak izgradnje zajedničkog graničnog prelaza sa Republikom Albanijom Murićani-Sukobin kao i za opremanje i obuku graničnih službi.

6. Kategorizacija 6 marina tokom aprila.

7. Završetak ili privremeno obustavljanje svih građevinskih radova najkasnije do 15. juna u cilju nesmetanog odvijanja turističke sezone. U uslovima globalne ekonomske krize, neophodno je stvoriti povoljniji ambijent za poslovanje turističke privrede kako bi se ublažili negativni efekti pada privredne aktivnosti. U tom smislu do sada su realizovane sljedeće mjere:

Ukinuta je naknada za korišćenje gradskog građevinskog zemljišta (rasterećenje privrede 23 miliona €);

Odustalo se od uvođenja poreza za neizgrađeno građevinsko zemljište; Smanjeno opterećenje po osnovu poreza i doprinosa na zarade; Snižene su cijene električne energije za 10,0% za malu i srednju privredu (8 miliona na

nivou godine). Vlada je usvojila model dodatnog subvencioniranja potrošača električne energije za 5%, u periodu od 1. aprila 2009. godine do 30. septembra 2009. godine.

Maksimalno su pojednostavljene procedure za zapošljavanje stranaca i obaveze po osnovu zapošljavanja stranaca umanjene su za 30,0%.

Ukinuta je naknada za autoputeve (ukupna ušteda oko 5 miliona eura). Preporučeno je opštinama da smanje opterećenja hotelskoj privredi. U tom smislu, pojedine

opštine su već preduzele odgovarajuće mjere. Ovaj paket mjera bi trebalo da smanji godišnje opterećenje poslodavaca u turističkoj privredi po hotelskoj sobi u iznosu od preko 1200 €.

Značajne aktivnosti u pravcu stvaranja što optimalnijih uslova za poslovanje u predstojećoj turističkoj sezoni, realizuju se i sa bankarskim sektorom:

U saradnji sa bankarskim sistemom Vlada će obezbijediti povoljne kreditne aranžmane hotelsko-turističkoj privredi za pripremu turističke sezone. U okviru kredita Njemačke razvojne banke (KfW) od 50 miliona €, 15-20 miliona € treba da se usmjeri za turističku privredu.

U završnoj fazi je definisanje posebnog programa sa banakama za velika preduzeća, dok će se kroz reprogram dugova i obezbjeđenje sredstava za tekuću likvidnost, kao i kroz utvrđivanje kriterijuma za kreditiranje, omogućiti bolje poslovanje malih i srednjih preduzeća kojih je najviše u turizmu.

Korigovanje cijenovne politike, u svim njenim segmentima, uz zadržavanje i povećanje postojećeg nivoa kvaliteta, kao mjera u skladu sa novonastalom situacijom, sugerisana je od strane Vladinog Koordinacionog tijela za pripremu i praćenje turističke sezone, kako hotelijerima i restoraterima, tako i svim ostalim činiocima crnogorske turističke privrede, prije svega davaocima usluga privatnog smještaja i domaće radinosti. U skladu sa preporukama,hotelijeri i restorateri su ponudili niz povoljnosti za turiste:

povoljnije aranžmane od 10 do 20%, a u nekim slučajevima i do 35% u odnosu na prethodne godine.

povoljnosti produženog boravka, mogućnost da se 14-dnevni boravak u predsezoni i postsezoni plaća po cijeni za 12 dana, a sedmodnevni po cijeni za 6.

restorateri će cijene svojih usluga smanjiti za 10% uz obavezu zadržavanja postojećeg nivoa kvaliteta.

Od posebnog značaja je stvaranje povoljnog ambijenta i pretpostavki za realizaciju započetih i najavljenih investicionih projekata turističke valorizacije atraktivnih lokacija. (Valdanos, Ada Bojana, Velika plaža, i dr.). Na taj način, turistička privreda bi u znatnoj mjeri mogla biti značajan činilac aktiviranja cjelokupnog privrednog mehanizma u uslovima djelovanja krize.

Ovogodišnjom strategijom promotivne aktivnosti su usmjerene na domaće, tržište regiona i međunarodno tržište (zemlje Evropske Unije i bivšeg Sovjetskog saveza).

Trenutno je u toku kampanja usmjerena na tržište Regiona, koje zadnjih par godina bilježi učešće u turističkom prometu Crne Gore od 50-55%.



U tom smislu imperativ je održati dobar imidž koji Crna Gora ima među vodećim evropskim destinacijama.

Crna Gora ne posjeduje instrumente monetarne politike koji bi mogli doprinijeti stabilizaciji ekonomskih i fisklanih tokova, tako da realni instrumenti kojima se može uticati na oporavak turističke tražnje vezani su uglavnom za podsticajne mjere. Širok spektar podsticajnih mjera, koje već treba promovisati u idućem kvartalu, treba vezati za zdravstveni turizam, organizaciju seminara i beneficije za kolektivne turističke aranžmane, emitovanje spotova o jeftinijim domaćim aranžmanima.

Prvi kvartal nije mjerodavan pokazatelj za preciznije ekstrapolacije kretanja na godišnjem nivou. Međutim, sasvim je izvjesno da će i sektor turizma kao i ostali sektori ekonomije zabilježiti umjereniju stopu rasta. Pritom će stepen usporavanja ekonomskog razvoja biće znatno ublažen ukoliko se nastavi sa procesom povezivanja i sinhronizacije mjera i aktivnosti na svim nivoima organizovanja.

√

Box 19 – Turizam

Rezultati:

Pad fizičkog obima turističkog prometa i prihoda po tom osnovu; Mjere podrške usmjerene na podsticanje aktivnosti u uslovima djelovanja krize; Očekivani rast investicija u turizam kao faktor i pokazatelj vitalnosti ove djelatnosti; Usvojena Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020.godine i inovirani Master plana razvoja turizma u Crnoj Gori.

!

Ograničenja: Neizvjesnost u pogledu razmjera efekata krize; Siva ekonomija, nestandardizovan privatni smješatj, izdavaoci privatnog smještaja, nelicencirani prevoznici i organizatori izleta; Nedovoljna zainteresovanost poslodavaca u angažovanju rezidenata za obavljanje sezonskih poslova;

6.3. Poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda U 2009.godini nastavljene su i intenzivirane agrarne reforme. U implementaciji je: Strategija proizvodnje hrane i razvoja ruralnih područja; Nacionalni program proizvodnje hrane i ruralnog razvoja, kao i Strategija ribarstva.

Usvojen je Agrobudžet za 2009.godinu u iznosu od 19,75 mil.€, koji je veći za 34,0% u odnosu na 2008.godinu. Osnovna agrarna podrška ostvaruje se kroz: mjere tržišno cjenovne politike (mljekarski sektor, direktna podrška stočarstvu i ratarstvu i dr.); mjere ruralnog razvoja (investicije, infrastrukturni projekti i dr.), kao i mjere podrške uslugama i servisima u poljoprivredi. Značajan dio Agrobudžeta (17,0%) usmjeren je na jačanje stručnih službi, a uključeni su i posebni operativni programi Fitosanitarne i Veterinarske uprave.

Započele su aktivnosti sa Evropskom komisijom – twining na razradi Programa ruralnog razvoja koji će rezultirati donošenjem IPARD programa.

Realizuje se Nacionalni program proizvodnje hrane i razvoja ruralnog prodručja 2009-2013, koji predstavlja višegodišnji indikativni budžetski plan i okvir za donošenje agrarne politike Crne Gore u ovoj oblasti u skladu sa Zajedničkom poljoprivrednom politikom EU.

Usvojen je dokument »Razvoj ribarskog sektora u Crnoj Gori 2009-2013. – Nacionalni program razvoja ribarstva«. Očekuje se donošenje Zakona o poljoprivredi i ruralnom razvoju i Zakona o morskom ribarstvu, koji su u skupštinskoj proceduri, dok su u pripremi nacrti Zakona o stočarstvu, Zakona o poljoprivrednim zadrugama i Zakona o alkoholnim pićima.

Završeni su pregovori sa Svjetskom bankom u vezi projekta MIDAS (projekat institucionalnog razvoja i jačanja poljoprivrede Crne Gore čija je ukupna vrijednost preko 14 mil.€).

U procesu implementacije Nacionalne šumarske politike nastavljena je aktivnost na izradi novog Zakona o šumama kao i počeo rad na izradi i vođenju Nacionalne šumarske inventure.



U okviru priprema i uspostavljanja instrumenata za održivo gazdovanje šumama finalizuju se novi instrumenti (planovi gazdovanja šumama i dr.) za gazdovanje državnim šumama, kao i uspostavlja sistem za monitoring i kontrolu kroz Šumarski informaiconi sistem.

Nastavljene su aktivnosti na dogradnji kapaciteta šumarskog sektora: podrškom regionalnim šumarskim upravama, izradom Nacionalnog akcionog plana za borbu protiv bespravnih aktivnosti u šumarstvu, kao i usmjeravanjem na održivo gazdovanje šumama.

Do kraja februara proizvedeno je šumskih sortimenata za 47,8% manje u odnosu na isti period prethodne godine.

Nastavljena je implementacija Zakona o vodama čime se stvara sve povoljnija osnova za korišćenje i valorizaciju tog prirodnog resursa.

Usvojen je: Program upotrebe sredstava u vodoprivredi za 2009.godinu (800.000 €); Program upotrebe sredstava za upravljanje vodnim resursima za 2009.godinu (800.000 €); Program sistematskog ispitivanja kvaliteta i kvantiteta površinskih i podzemnih voda za 2009.godinu; Odluka o visini i načinu obračunavanja vodnih naknada i kriterijuma i načinu utvrđivanja stepena zagađenosti voda ;Odluka o izmjenama Odluke o određivanju voda od značaja za Crnu Goru, dok je u skupštinskoj proceduri Prijedlog zakona o finansiranju i upravljanju vodama.

Globalna ekonomska kriza će dodatno otežati realizaciju osnovnih agrarnih proizvoda, zbog očekivanog smanjena turističke tražnje i ograničenih mogućnosti izvoza, što će u uslovima izražene nelikvidnosti individualnih poljoprivrednih proizvođača, uticati na smanjenje mogućnosti aktiviranja prirodnog resursa u oblasti poljoprivrede, realizaciju nekih proizvodnih projekata, novo zapošljavanje i razvoj ruralnog područja u odnosu na prethodnu godinu. U takvoj situaciji ispitaće se mogućnost bržeg uvođenja nekih podsticaja iz kredita Svjetske banke kroz Agrobudžet koji će uz agrarne, imati i snažne ruralne, regionalne i ukupne razvojne efekte. U istom cilju, dodatno će se podsticati bolja valorizacija privatnih šuma i efikasnija valorizacija izvorske vode za piće (podsticaji zajedničkom uspostavljanju kontakta sa ino tržištem u cilju povećanja konkurentnosti crnogorske izvorske vode za piće – brendiranje, reklama i dr.) , što će predstavljati osnovu za kvalitetnu diverzifikaciju ruralne proizvodnje i ekonomsko jačanje ruralnog prostora.

BBooxx 2200 -- PPoolljjoopprriivvrreeddaa,, ššuummaarrssttvvoo ii vvooddoopprriivvrreeddaa


SSvvee ssnnaažžnniijjii ppooddssttiiccaajjii iizz AAggrroobbuuddžžeettaa kkoojjii ssuu uu sskkllaadduu ssaa pprraavviilliimmaa EEUU;; UUsskkllaaddjjiivvaannjjee zzaakkoonnaa ssaa ssttaannddaarrddiimmaa EEUU,, mmooddeerrnniizzaacciijjaa ii jjaaččaannjjee iinnssttiittuucciijjaa;; RReeaalliizzaacciijjaa pprroojjeekkaattaa mmeeddjjuunnaarrooddnnee ppooddrršškkee uu ššuummaarrssttvvuu;; RReeaalliizzaacciijjaa BBOOTT kkoonncceessiijjaa zzaa ffllaaššiirraannjjee vvooddee;;

√√ !!

OOggrraanniiččeennjjaa::

NNeeddoovvoolljjaann rraazzvvoojj ii ddeeppooppuullaacciijjaa iizzrraazziittoo rruurraallnniihh pprroossttoorraa;;

6.4. Gradjevinarstvo i stambeno-komunalna djelatnost Vrijednost izvršenih građevnih radova u 2008.godini, prema zvaničnim podacima Monstata, veća je za 45,7% u odnosu na 2007.godinu, dok je fizički obim radova, mjeren izvršenim efektivnim časovima, veći za 20,7%. Vrijednost novih ugovora na zgradama u 2008. manja je za 39,2%, a ostalim građevinama veća za 69,3% u odnosu na 2007. godinu, što u cjelini ukazuje na visok intenzitet aktivnosti u oblasti građevinarstva uslovljen snažnom investicionom tražnjom.



U uslovima djelovanja finansijske krize u prvom kvartalu ove godine oglast građevinarstva suočena je sa problemom nelikvidnosti u odsustvu bankarske podrške za realizaciju započetih projekata, naročito u sektoru stambene izgradnje i, s tim u vezi, problemom blokiranih sredstava u nezavršenim objektima sa svom složenošću reperkusija koje iz ovog odnosa proizilaze. Očekivanja da se opšte prilike u građevinarstvu poboljšaju u vezi su s najavljenim mjerama za jačanje likvidnosti bankarskog sistema, sektorskog usmjerenja plasmana ka preduzetničkim projektima koji imaju perspektivu i najavljenim investicijama u kapitalnu infrastrukturu koja generiše aktivnost građevinske i druge djelatnosti.

Opšti uslovi u ovoj oblasti unaprijeđeni su implementacijom rješenja iz Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata sa efikasnijim procedurama za izgradnju objekata kao podsticaj preduzetničkoj inicijativi, novom investiranju i kvalitetnijoj valorizaciji prostora.

Sprovedna je javna rasprava o Nacrtu strategijie razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020.godine i razmatrana njena strateška opredeljenja i mjere za prevazilaženje sadašnje usitnjenosti građevinske operative, neosposobljenosti da odgovori zahtjevima tražnje i sve razvijenije konkurencije u pogledu organizacione, kadrovske i tehničke sposobnosti.

Sprovodi se opsežna aktivnost na suzbijanju bespravne gradnje i u tom cilju operativno i koordinirano djelovanje zajedničkih timova inspekcijskih službi nadležnih organa. Novoformirana Inspekcija za zaštitu prostora s posebnom pažnjom vrši kontrolu gradnje u primorskim i sjevernim opštinama i sprovodi Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata.

U oblasti stanovanja nastavlja se realizacija projekata u skladu sa «Akcionim planom politike stanovanja u Crnoj Gori“. Aktivnosti su usmjerene na stvaranje preduslova za dostizanje ciljeva



definisanih ovim planom i obaveza preuzetih potpisivanjem Bečke deklaracije. U skladu sa obavezama iz Akcionog plana politike stanovanja a u cilju usklađivanja pravne normative sa evropskim standardima u ovoj oblasti, u pripremi je Zakon o stanovanju i Zakon o stambenim zadrugama.

Nastavlja se realizacija projekata stanova solidarnosti u cilju suzbijanja migracije kadrova iz manje razvijenog dijela Crne Gore. Vlada Crne Gore sarađuje sa Bankom za razvoj Savjeta Evrope u cilju realizacije projekata „Stanovi solidarnosti“.

U primjeni Zakona o etažnoj svojini, i pored progresa u realizaciji zakonskih rješenja, nijesu ostvareni očekivani rezultati.

U pripremi su aktivnosti za izradu Zakona o zakupu stanova i Zakona o privatno-javnom partnerstvu u oblasti stanovanja.

Intenzivirani su radovi na izgradnji komunalne infrastrukture

U toku su radovi na izgradnji regionalnog vodovoda za Crnogorsko primorje.

Završen je tender za izgradnju vodovodnog sistema u Rijeci Crnojevića i izabran izvođač radova. Obezbijeđena su sredstva (720 hiljada €) i projekat će se realizovati tokom ove godine.

Nastavlja se podrška Njemačke razvojne banke (KfW) sektoru vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama. Aktivnosti predviđene projektom „Odvođenje otpadnih voda na Crnogorskom primorju“ odvijaju se utvrđenom dinamikom. U toku su pripremni radovi za finalizaciju treće faze projekta.

Nastavljena je saradnja sa Evropskom investicionom bankom na realizaciji Projekta vode i kanalizacija u Crnoj Gori u okviru kojeg je opredijeljeno 57 miliona € za realizaciju prioritetnih projekata iz oblasti upravljanja otpadnim vodama u Crnoj Gori. Prva tranša ovog kredita u iznosu od 5 miliona € namijenjena je za izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Nikšiću. Iz programa IPA 2008. godine obezbijeđena su bespovratna sredstva u iznosu od 3,5 miliona €, a u budžetu Opštine Nikšić je za izgradnju postrojenja predviđeno 8 miliona €. Objavljen je tender za izbor konsultanta za pripremu projektne dokumentacije, nabavke i nadzor izgradnje.

Realizuju se opredjeljenja iz Nacionalne strategije upravljanja otpadom a izgradnjom odgovarajuće infrastrukture stvaraju pretpostavke za implementaciju Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o upravljanju otpadom.

U skladu s Planom upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period 2008-2012.godine, jedinice lokalne samouprave rade na izradi lokalnih planova upravljanja otpadom.

Inicirane su aktivnosti kod jedinica lokalne samouprave, da formiraju međuopštinska preduzeća za upravljanje otpadom.

U svim jedinicama lokalne samouprave nastavlja se realizacija projekta selektivnog sakupljanja otpada.

U toku je izrada glavnih projekta za izgradnju regionalnih sanitarnih deponija, u skladu sa Strateškim master planom za upravljanje otpadom na državnom nivou.

U toku je pretkvalifikacioni tender za izbor izvođača radova za izgradnju deponije u Baru, u skladu s procedurama Svjetske banke koja će sa 3,6 miliona €, učestvovati u finansiranju u okviru projekta MESTAP (Projekat zaštite osjetljivih turističkih zona).

Sve opštine na koje se grade deponije (izuzev opštine Kotor, Budva i Tivat) su donijele odluke o zajedničkom organizovanju poslova u dijelu upravljanja otpadom. Zbog neprihvatanja Opštine Kotor da se deponija gradi na njenoj teritoriji,Vlada je utvrdila javni interes i preuzela obavezu gradnje deponije. U skladu sa tim, Vlada će donijeti odluku o izradi lokalnog planskog dokumenta za lokaciju na kojoj će se graditi deponija.

Bilateralnim sporazumom između Vlade Španije i Crne Gore odobren je kredit od 5 miliona € za finansiranje izgradnje reciklažnog centra i linije za tretman otpadnih vozila u Podgorici.



Počela je sa radom jedinica za implementaciju projekata iz oblasti komunalnih djelatnosti „Project consulting“ Podgorica. Jedinica će pružati logističku podršku jedinicama lokalne samouprave u stvaranju pretpostavki za korišćenje sredstava (kredita, donacija) međunarodnih organizacija i finansijskih institucija.

U toku je izrada studija izvodljivosti i elaborata procjene uticaja na životnu sredinu, postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u opštinama Ulcinj, Cetinje i Plav, koja se finansira iz Kapitalnog budžeta. Iz donatorskih sredstava, urađene su studije izvoljivosti i elaborati procjene uticaja na životnu sredinu postrojenja u Bijelom Polju i Pljevljima. U okviru višekorisničke IPA-e u okviru programa IPF municipal window obezbijeđena su sredstva u iznosu od 5 miliona € za učešeće u izgradnji postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Bijelom Polju, Pljevljima, Plavu i Cetinju.

√

Box 21 - Gradjevinarstvo i stambeno-komunalna djelatnost

Rezultati:

Visok obim građevinske aktivnosti u 2008.godini; Implementacija rješenja iz Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata; Koordinirano djelovanje inspekcijskih službi na suzbijanju bespravne gradnje; Aktivnosti na usklađivanju pravne regulative u oblasti stanovanja sa evropskim standardima; Radovi na izgradnji Regionalnog vodovoda; Saradnja sa međunarodnim finansijskim institucijama na realizaciji kapitalnih projekata vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama; Realizacija opredjeljenja iz Nacionalne strategije upravljanja otpadom i stvaranje pretpostavki za realizaciju Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o upravljanju otpadom.

!

Ograničenja:

Oblast građevinarstva u ovoj godini suočena sa problemima uslovnjenim ekonomskom i finansijskom krizom; Nedovoljni kapaciteti za realizaciju aktivnosti predviđenih strateškim planskim dokumentima u oblasti stanovanja; Nedovoljno održavanje stambenog fonda; Nedovoljan kapacitet jedinica lokalne samouprave za primjenu zakonskih rješenja u oblasti upravljanja otpadom. Zastarjela i dotrajala vodovodna mreža dovodi do čestog pucanja cijevi koje su locirane i na većim dubinama.

6.5. Trgovina

Aktivnosti u oblasti trgovine usmjerene su na stvaranje uslova za razvoj konkurencije na tržištu, povećanje kvaliteta ponude robe, smanjenjenje biznis barijera, unapređenje i osavremenjivanje u sektoru trgovine, kao osnov za poboljšanje uslova za priliv stranog kapitala, dalje suzbijanje sive ekonomije, unapređenje oblasti zaštite potrošača, unapređenje prava intelektualne svojine, unapređenje infrastrukture kvaliteta kao i zaokruživanje započetih procesa transformacije trgovinskih preduzeća.

U trgovini na malo u periodu januar-februar 2009.godine ostvaren je promet od 117,7 mil.€, što je realno za 4,6% više u odnosu na isti period prošle godine. U skladu sa ciljevima i aktivnostima definisanim Ekonomskom politikom za 2009.godinu, nastavlja se:

Implementacija Zakona o unutrašnjoj trgovini, kojim se uređuje unutrašnja trgovina, uslovi i oblici vršenja trgovine i zaštita od nelojalne konkurencije u trgovini;

Implementacija Zakona iz oblasti infrastrukture kvaliteta, intelektualne svojine, kao i pratećih podzakonskih akata. U cilju jačanja u infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori, objavljen je Javni poziv za dodjelu bespovratnih finansijskih sredstava – subvenciju organizacijama u oblasti infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori za 2009.godinu.

Sprovođenje Strategije politike konkurencije, koja predstavlja osnov buduće faze u razvoju politike konkurencije, posebno u oblasti analize napretka u primjeni pravila konkurencije u skladu sa Zakonom o zaštiti konkurencije i zahtjevima koji proističu iz procesa evropskih integracija u tom domenu.



Aktivnost Uprave za zaštitu konkurencije, profesionalne i nezavisne institucije sa ciljem da na transparentan način obezbijedi primjenu rješenja iz Zakona o zaštiti konkurencije koji je usaglašen sa zakonskim okvirom EU u oblasti konkurencije.

Implementacija Nacionalnog programa zaštite potrošača za period 2008-2010. godine uz uključenje svih nadležnih organa, shodno obavezama iz Zakona o zaštiti potrošača, što će omogućiti da se zaokruži zakonodavni i institucionalni okvir zaštite potrošača.

Sprovođenje Uredbe kojom su uređeni bliži kriterijumi za vršenje pojedinih poslova utvrđenih Nacionalnim programom zaštite potrošača i način i postupak pružanja finansijske pomoći organizacijama potrošača.;

Jačanje aktivnosti na unapređenju saradnje sa asocijacijama privrednika u oblasti trgovine;

Osavremenjivanje i jačanje tržišnog nadzora, koje podrazumijeva edukaciju i tehničko unapređenje inspektora, kao i stvaranje nacionalne kontakt jedinice za RAPEX system.

√

Box 22 – Trgovina

Rezultati: Sprovođenje Strategije razvoja politike konkurencije u Crnoj Gori; Implementacija Nacionalnog programa zaštite potrošača za period 2008-2010.godine; Dobra snabdjevenost tržišta; Povećan priliv kapitala u oblast trgovine. Implementacija Zakona o unutrašnjoj trgovini, zakona iz oblasti infrastrukture kvaliteta,intelektualne svojine kao i pratećih podzakonskih akata;

!

Ograničenja: Nedostatak kvalitetnih kadrova – menadžera i potreba razvijanja marketinških funkcija;

77.. DDRRUUŠŠTTVVEENNEE DDJJEELLAATTNNOOSSTTII

U vaspitno-obrazovnoj djelatnosti realizuju se aktivnosti koje su u funkciji dalje realizacije reforme obrazovanja.Sve osnovne škole uključene su u reformisani proces devetogodišnjeg obrazovnog sistema.Na nivou srednjeg obrazovanja uvode se novi obrazovni smjerovi kojim se obrazovni sistem na ovom stupnju više usklađuje sa potrebama i zahtjevima privrede (zanatske i primijenjene struke).

Sagledano je stanje o ostvarivanju prava iz oblasti učeničkog I studentskog standarda za školsku 2008/09.godinu.

Usvojena je Naredba o zabrani utvrđivanja participacije troškova obrazovanja.

Počela je realizacija projekta obezbjeđivanja školskog namještaja, i u narednih par mjeseci školama u Crnoj Gori biće isporučeno 33.206 komada namještaja ukupne vrijednosti 1.477.812,14 EUR.

U Budvi je otvoren novosagrađeni objekat druge osnovne škole, ukupne površine 5.000 m², za 1.500 učenika. Ukupna vrijednost izvedenih radova iznosi 3.750.000 EUR.

Potpisan je Sporazum o naučnoj i tehnološkoj saradnji između Vlade Crne Gore i Vlade Republike Hrvatske i u proceduri usaglašavanja je Program saradnje između Ministarstva prosvjete i nauke Crne Gore i Ministarstva znanosti, obrazovanja i športa Republike Hrvatske u oblastima nauke, tehnologije i obrazovanja, za period od 2009. do 2011. godine.

U proceduri usaglašavanja je tekst Konkursa za sufinansiranje naučne i tehnološke saradnje između Crne Gore i Republike Slovenije i tekst konkursa za saradnju Crne Gore i Federacije Bosne i Hercegovine, u oblastima obrazovanja i nauke u 2010 i 2011. godini. U proceduri izjašnjavanja su bilateralni sporazumi iz oblasti obrazovanja i naučne i tehnološke saradnje sa : Saveznom Republikom Njemačkom; Republikom Poljskom; Republikom Italijom; Ruskom Federacijom; Kinom; Ukrajinom; Republikom Austrijom i Republikom Makedonijom.

Njemačka Rektorska Konferencija (German Rectors Conference) i Evropska Asocijacija Univerziteta (EUA) u saradnji sa Ministarstvom prosvjete i nauke Crne Gore organizovali su konferenciju o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju zemalj Jugoistočne Evrope.Konferencija je bila posvećena različitim aspektima u osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju, kao i ulogama



i odgovornostima agencija za osiguranje kvaliteta, rektora, prorektora, studenata, poslodavaca i svih učesnika u tom procesu.

Početkom 2009. godine održan je TEMPUS informativni dan na kojem je prezentovan novi konkurs za Tempus projekte, kao i nacionalni i regionalni prioriteti, a predstavljeni su i rezultati konkursa iz 2008. godine. Na sastanku zajedničkog odbora CEEPUS programa (Centralno-evropski program za univerzitetsku razmjenu), Crna Gora je preuzela predsjedavanje na period od jedne godine.

U oblasti kulture

Započeta je realizacija Programa razvoja kulture na sjeveru Crne Gore. U programskom dijelu pod nazivom Crna Gora jedna kulturna adresa u opštinama Andrijevica, Plav, Berane, Rožaje, Kolašin, Bijelo Polje, Pljevlja i Plužine, izvedeno je, ukupno 191 umjetničkih i kulturnih projekata. Izvršene su pripremne aktivnosti na adaptaciji, rekonstrukciji i tehničko-tehnološkom opremanju objekata domova kulture u 11 opština na sjeveru Crne Gore.

Objavljen je konkurs za podršku razvoja kulturnog i umjetničkog stvaralaštva kroz sufinansiranje programa i projekata iz oblasti likovnih umjetnosti, muzičko-scenskih djelatnosti, izdavačke djelatnosti, novih pozorišnih produkcija, izdavanja časopisa i organizovanja festivala i kulturnih manifestacija.

Utvrđen je Nacrt zakona o kulturnim dobrima i pripremljena radna verzija Prijedloga zakona o izdavačkoj djelatnosti.

Izrađen je Nacrt Menadžment plana Istorijskog jezgra Cetinja.

Pripremljena su podzakonska akta za sprovođenje Zakona o kinematografiji u pogledu vođenja kinematografskog registra i određivanja uslova za prodaju, iznajmljivanje i komercijalno umnožavanje kinematografskih djela i njihovo javno prikazivanje u bioskopima.

Izvršeni su pripremni radovi za adaptaciju i rekonstrukciju dijela objekta Vladin dom na Cetinju, Dvorac kralja Nikole na Cetinju, Mauzolej na Lovćenu i za drugu fazu glavnog objekta Centralne narodne biblioteke »Đurđe Crnojević«. Završeni su radovi na rekonstrukciji ograde oko Vlaške crkve na Cetinju.

Pokrenuta je procedura pristupanja Programu Kultura 2007-2013, koji ima za cilj promovisanje transnacionalne mobilnosti ljudi koji rade u kulturnom sektoru, podršku transnacionalnoj cirkulaciji kulturnih i umjetničkih radova i proizvoda i promociju međukulturnog dijaloga.

U okviru zajedničkog projekta Savjeta Evrope i Evropske komisije Revitalizacija kulturne baštine kroz održivi razvoj, podnijeta je aplikacija Evropskoj komisiji za finansiranje Projekta revitalizacije i rekonstrukcije Tvrđave Besac na Skadarskom jezeru i Zgrade bivšeg francuskog poslanstva na Cetinju.

Izvršena su sistematska arheološka istraživanja većeg dijela arheološkog nalazišta Mirišta u Petrovcu i pristupilo se izradi arheološkog parka, radi prezentacije otkrivenih arheoloških nalaza u turističke i edukativne svrhe.

U oblasti medija

Realizovane su ugovorene obaveze u pogledu proizvodnje i emitovanja programskih sadržaja javnih radio-difuznih servisa Crne Gore od značaja za razvoj nauke, obrazovanja i kulture i informisanja lica oštećenog sluha i vida i za informisanje na albanskom jeziku i jezicima drugih manjinskih naroda i manjinskih nacionalnih zajednica. Obezbijeđen je prenos svih programa RTCG na teritoriji Crne Gore putem zemaljskih sistema.

Radi unapređenja informisanja osoba oštećenog sluha i vida i pripadnika manjinskim nacionalnih zajednica, putem sufinansiranja, obezbijeđeno je izdavanje i emitovanje posebnih programa u štampanim medijima: časopis Zvučna revija za slijepa lica, informativna emisije TV MBC pod nazivom Naslovna strana na gestovnom govoru za gluva i gluvo-nijema lica, list Koha javore na albanskom jeziku, Hrvatski glasnik na hrvatskom jeziku i Bošnjačke novine na bošnjačkom jeziku, kao i radio program na romskom jeziku koji priprema NVO Demokratski romski centar, koji se, bez naknade, ustupa na emitovanje lokalnim i komercijalnim radio-difuznim servisima u Crnoj Gori.

Nastavljene su aktivnosti na podršci razvoja medijskog pluralizma kroz sufinansiranje 35 tematskih programa i projekata u medijima i medijskoj izdavačkoj djelatnosti.

U toku su aktivnosti na izradi Nacrta zakona o audio-vizelnim medijskim uslugama.



U prvom kvartalu ove godine nastavljaju se započete aktivnosti na unapređenju i kreiranju savremenog zdravstvenog sistema u cilju pružanja kvalitetnije zdravstvene zaštite. Privedene su kraju aktivnosti na reformi primarnog nivoa zdravstvne zaštite i više od 75,0% građana je izabralo svog ljekara. Implementirana je nova metodologija plaćanja usluga na primarnom nivou i uspostavljen integrisani informacioni sistem primarne zadravstvne zaštite. Restrukturalne promjene u stomatološkoj djelatnosti uslijedile su nakon detaljnih analiza o stanju oralnog zdravlja građana Crne Gore i pokazale su pozitivne rezultate i zadovoljstvo pacijenata. U okviru Agencije za ljekove i medicinska sredstva počela je sa radom Komisija za lijekove, kao nezavisni savjetodavni organ, sastavljen od eksperata iz te oblasti koji će procjenjivati kvalitet, bezbjednost i efikasnost lijekova i davati preporuke Agenciji da autorizuju lijekove koji će dobiti dozvolu za stavljanje u promet.

Utvrđen je i Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o medicinskim sredstvima, kojim je usaglašen sa EU direktivama.

Utvrđen je Nacrt Zakona o asistiranju reproduktivnim tehnologijama, kao i Nacrt zakona o uzimanju i presađivanju dijelova tijela u svrhu liječenja sa planom javne rasprave i podržani okrugli stolovi u Podgorici, Budvi i Beranam.

U proceduri usvajanja je Nacionalni program borbe protiv šećerne bolesti sa Okvirom Akcionog plana za sprovođenje aktivnosti predviđenih programom za period 2009-2015.

U cilju implementacije Nacionalnog strateškog odgovora na droge 2008-2012. i Akcionog plana 2008-2009. uspostavljena je kontakt mreža na nacionalnom nivou između organ adržavne uprave i nadležnih institucija, organ alokalne samouprave, NVO i civilnog sektora. Uokviru Opšte bolnice Berana otvoreno je infektivno odjeljenje koje je sagrađeno i opremljeno uz učešće Fonda za dravstveno osiguranje u iznosu od 75.000 €, Fondacije »Karitas« 275.000 € i Opštine Berane u iznosu od 25.000 €.

Kompanija Promonte donirala je jedan mamograf, vrijednosti 30.000 €, koji je opredijeljen za Dom zdravlja Pljevlja.

U oblasti sporta, nastavljeno je sa obezbjeđivanjem uslova za realizaciju programa od javnog interesa koji su definisani Nacionalnim programom sporta uz normativnu dogradnju sistema sporta u Crnoj Gori (usvojen Zakon o ratifikaciji Međunarodne konvencije protiv dopinga u sportu).

Na osnovu Zakona o sportu i odredbama Nacionalnog programa sporta u Crnoj Gori, u skladu sa Budžetom Crne Gore za 2009.godinu Ministarstvo kulture, sporta i medija donijelo je rješenje o sufinansiranju programa 308 sportskih organizacija u iznosu od 822.000 € i 42 Nacionalna sportska saveza u iznosuod 3 mil.€ Raspisan je i javni oglas za sufinansiranje projekta za mlade u 2009.godini u visini od 95.000 €.

Nacionalni sportski savezi i Crnogorski olimpijski komitet intenzivno ostvaruju saradnju sa odgovarajućim međunarodnim sportskim organizacijama i institucijama, a preko svojih reprezentativnih selekcija, koje se takmiče u zvaničnim međunarodnim sistemima takmičenja, promovišu crnogorski sport i Crnu Goru kao državu.

√

Box 23 –Društvene djelatnosti

Rezultati :

Sve osnovne škole u Crnoj Gori uključene su u reformisani proces devetogodišnjeg obrazovnog sistema; U Budvi završen objekat Osnovne škole kapaciteta 1.500 učenika; Realizacija Programa razvoj kulture na Sjeveru Crne Gore; Nacrt zakona o uzimanju i presađivanju djelova tijela u svrhu liječenja, Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o medicinskim sredstvima i Nacrt zakona o asistiranju reproduktivnim tehnologijama; U proceduri usvajanja je Nacionalni program borbe protiv šećerne bolesti sa okvirom Akcionog plana za period 2009-2015.godine; Aktivnosti na obezbjeđivanju uslova za realizaciju programa od javnog interesa koji su definisani Nacionalnim programom sporta.

Documents

Analiza ostvarivanja ekonomske politike crne gore …Neto strane direktne investicije, tekuće cijene, mil. EUR 460 Neto strane direktne investicije, % of BDP 12,4 Analiza ostvarivanja