รอบตวเราในทกๆ วนไมเวนแมแตในบานอาจแฝงมลภาวะอากาศทเรามองแทบไมเหน เชน ฝนละอองหรอไรฝน รวมถง การใชชวตนอกบานทตองคลกคลในยานถนซงเผชญกบควนทอไอเสย ยานพาหนะ หรอหมอกควนทเกดจากการเผาไหมขยะ การเผาไหมเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม ซงเจาฝนเลกๆ โดยเฉพาะฝนในหมอกควนสามารถสรางโรคภยทางเดนหายใจขนรายแรงได เราจงไมควรมองขามการดแลสขภาพและรวมดวยชวยกนลดมลภาวะทางอากาศเหลาน

ฝนละอองรวม (Total SuspendedParticulate : TSP) มอนภาคขนาดเลก เกดขนตามภายในและนอกอาคาร โดยฝนชนดนทเกดจากการเผาไหมเชอเพลง เชน นำามนเตา ถานหน ฟน แกลบ จะมสารพษทเปนอนทรยสาร และอนนทรยสารเปนสวนประกอบ

ฝนหยาบ (Particutate Matter : PM10) มอนภาคขนาดเลกกวา 10 ไมครอน เชน ฝนทเกดจากถนนทไมได ลาดยาง หรอโรงงานบดหน เปนตน

ฝนละเอยด (Particulate Matter : PM 2.5) มอนภาคขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน เกดจากควนเสยของรถยนต โรงไฟฟา โรงงานอตสาหกรรม

โดยทวไปแลวฝนละอองในอากาศมขนาดตงแต 100 ไมครอนลงมา ซงเปนฝนทสามารถกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพคน สตว และสงแวดลอม ทงในรปแบบทเรามองเหนและมองแทบไมเหนอยางฝนละอองหรอฝนทมองเหนเปนสดำาอยางเขมา หมอกควน ซงฝนเหลานยงแยกยอยออกเปน 3 ประเภทดงน

ฝนในชวตประจำ�วน

ภยร�ยจ�กฝนเลกในหมอกควน

หมอกควนพษม�จ�กไหน

หมอกควนทเราเหนในสภาพแวดลอมคอการรวมกนของเมดฝนขนาดเลกและควนตางๆ ซงจะยงเหนหมอกควนชดเมออยในสภาพอากาศแหงอยางชวงปลายฤดหนาวเขาสฤดรอนดงทยงคงเปนปญหาของจงหวดทางภาคเหนออยางเชยงใหมทมพนทเปนแองกกเกบหมอกควน

เกดจากธรรมชาต เชน ไฟปา เปนตน เกดจากนำามอมนษย ไดแก การเผาเศษพชและเศษวสดการเกษตร การเผาขยะมลฝอยจากชมชน การเผาวชพชรมถนน และมลพษจากอตสาหกรรม

โดยฝนละอองทมขนาดเลกกวา 10 ไมครอนสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจไปจนถงถงลมในปอดแลวทำาใหเกดการอกเสบ ระคายเคอง และกอโรคระบบทางเดนหายใจได

21

ปญหามลภาวะอากาศในปจจบนเกดจากมนษยละเลยทจะใสใจสงแวดลอมเปนหลก และยงเมดฝนในหมอกควนมขนาดเลกเทาไรกยงอนตราย

วธสงเกตระดบคว�มเขมขนของฝนละอองในหมอกควน

หากอยบนถนน สามารถมองเหนรถยนตขางหนาไดไกลไมเกน 100 เมตรมองเหนเสาไฟไดไมเกน 3-4 ตนมองออกไปไมเหนยอดภเขา เปนตน

เมดฝนในหมอกควนทมขนาดเลกกวา 10 ไมครอน (ขนาดเลกกวา 1,000 เทาของขนาดเมดนำาตาลทราย) และมคาความเขมขนสงเกน 120 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร เปนอนตรายตอสขภาพ

นอกจากนเมดฝนยงปะปนไปดวยแกสพษและสารไฮโดรคารบอน บางชนดทเปนภยตอสขภาพ และหากหายใจเอาหมอกควนพษเขาไปนานวนเขาอาจเสยงเปนโรคมะเรงปอดไดในทสด

หากสะสมนานวนเขากสามารถสงผลรนแรงขนจนเกดเปนโรคราย อาท โรคหลอดลมอกเสบ โรคปอดแขงจากภาวะฝนจบปอด (Pneumoconiosis) และฝนละอองอาจ

อ�ก�รแพฝนหมอกควน

ระคายเคองผวหนง

อดอดแนนหนาอก

หายใจไมสะดวกโดยเฉพาะผทมโรคหอบหด คนแกหรอเดกทเปนโรคระบบทางเดนหายใจเสยงทจะมอาการทรดหนก

ระคายเคองหรอแสบตา

ปวดศรษะ คลนไส และอาเจยน

ภมแพหรอแสบจมก

ซมเขาสระบบนำาเหลองหรอเลอด ซงมผลตอ ระบบทางเดนหายใจ ทำาใหเปนโรคปอดเรอรง หรอมะเรงปอดได

นกเรยนในกรงเทพมหานครไดรบสาร Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (PAHs) และ Benzene มากกวานกเรยนในชนบทถง 6 และ 2 เทา ตามลำาดบ

ตำารวจจราจร แมคาขางถนน และเดกนกเรยน

อ�ชพทเสยงรบส�รกอมะเรง

วธเอ�ตวรอดจ�กฝนหมอกควน

หากคณจำาเปนตองอยในละแวกทมปญหามลภาวะอากาศ ควรปฏบตตามคำาแนะนำาดงน

ปดประตหนาตางไมใหฝนเขามาในตวอาคาร

ดมนำามากๆ

1

2

ใชนำาเกลอหรอนำาสะอาดกลวคอบวนทงวนละ 3-4 ครง หามกลน

หลกเลยงการทำากจกรรมกลางแจงทตองออกแรงมากๆ โดยเฉพาะการ

ออกกำาลงกายในทแจง

หากตองออกจากบาน ควรสวมหนากากอนามยชนดกรอง 3 ชนซงจะชวยปองกนฝนละอองทมขนาดใหญกวา 5 ไมครอนได และตองหมนเปลยนหนากากอนามยทกวน หรอใช

ผาชบนำาปดปากและจมก

3

4

5

SALINE SOLOTION

6

7

8

9

ผทมโรคประจำาตวเชน โรคหอบหด โรคหวใจโรคปอด ควรเตรยมยาและอปกรณทจำาเปนตดตว

งดสบบหร

ปลกตนไมสงรอบบานสามารถชวยกรองอากาศและผลตออกซเจน

หากมอาการผดปกตหลงสดดมฝนหมอกควน เชน หายใจไมออกหรอระคายเคองแสบตา ควรรบไป

พบแพทย

ปญหาฝนละอองหรอหมอกควนพษไมใชเรองไกลตว เพราะสาเหตหลกเกดขนจากการกระทำาของมนษย ฉะนนหากมนษยปรบเปลยนพฤตกรรมกจะชวยลดปญหามลพษอากาศได เชน

ใชนำามนไรสารตะกวสำาหรบรถเครองยนตเบนซนหรอนำามนดเซลกลนอณหภมตำาสำาหรบรถเครองยนตดเซลเปลยนนำามนเครองตามกำาหนดเวลาตดตงอปกรณกรองไอเสย เปลยนมาใชระบบการขนสงทมมลพษนอย และหนมาเดนทางดวยระบบขนสงมวลชนเพอลดการแพรควนทอไอเสยรถยนต

ลดการเผา แตควรนำาไปทำาปยหมกชวภาพ นอกจากพชผกปลอดภย ดนกจะไมถกทำาลาย

Tip: ฟางขาวมประโยชนใชเพาะเหดได

ปรบเปลยนระบบการปลกพชจากพชเชงเดยวไปสระบบการปลกสรางสวนปาแบบผสมผสาน ซงเปนรปแบบการเกษตรสำาคญทสามารถลดการเผาไปไดจำานวนมาก

รถยนต

เศษพชและวสดก�รเกษตร

คนละไมละมองดกอมลภ�วะอ�ก�ศ

ปลกตนไมรอบบานเพอชวยกรองฝนและดดมลพษเลกสบบหรหมนทำาความสะอาดพนทอยอาศย

ลดการเผาทำาลาย เปลยนเปนรวบรวมวสดเหลอใชไปขายเพอสรางรายไดลดและเลกการใชอปกรณเครองใชทมสารประกอบของสารททำาใหเกดภาวะเรอนกระจก เชน สารคลอโรฟลออโรคารบอน (CFC) และสารไฮโดรฟลโอคารบอน (HCFC)

สร�งพนทสเขยว

ขยะหรอวสดเหลอใช

เอกสารหมอกควนและมลพษทางอากาศในจงหวดเชยงใหม (เอกสารวชาการ : ชดความรนโยบายสาธารณะ) เขยนโดยรศ.ดร.มงคล รายะนาคร สนบสนนโดยสำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ภายใตแผนงานสรางเสรมการเรยนรกบสถาบนอดมศกษาไทยเพอการพฒนานโยบายสาธารณะทด (นสธ.), สถาบนศกษานโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยเชยงใหม และเครอขายสถาบนทางปญญาหลากมตเวททศน : แกวกฤตหมอกควน ประชาชนตองมสวนรวม : โดย เดโช ไชยทพ มลนธเพอการพฒนาทยงยน (ภาคเหนอ)คลปวดโอ “มนมากบหมอกควน : ฝน เมดเลกๆ แตอาจทำาใหตายได” โดยมหาวทยาลยเชยงใหมเอกสารผลกระทบปญหาสขภาพจากมลพษหมอกควน จากกลมสอสารและรณรงคดานสขภาพ กองสขศกษา กรมสนบสนนบรการสขภาพคมอมาตรฐานอนามยสงแวดลอม (ดานอากาศ นำาดน เสยง ความสนสะเทอน ความรอน และความเขมของแสงสวาง) และเอกสารสถานการณและประเดนปญหาสำาคญดานอนามยกบสงแวดลอม จากสำานกอนามยสงแวดลอม กระทรวงสาธารณสขบทความเกรดความรเรองฝนละอองจากเวบไซตกรมควบคมมลพษ http://www.pcd.go.th/info_serv/air_dust.htm

เรยบเรยงขอมลบางสวนจาก

จดพมพและเผยแพรโดยSOOK PUBLISHING

สามารถสบคนขอมลและหนงสอเพมเตมไดทหองสรางปญญาศนยเรยนรสขภาวะ สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

หรอดาวนโหลดไดทแอปพลเคชน SOOK Library และ resource.thaihealth.or.thโทร. 02-343-1500 กด 3