ระบบการหมนเวยนเลอดและการแลกเปลยนกาซ

(Circulatory system and gas exchange)

รศ.ดร.ธนวรรณ พาณชพฒน

ระบบการหมนเวยนเลอดและการแลกเปลยนกาซ

(Circulatory system and gas exchange)

เนอหา (Contents):

1. การแลกเปลยนกาซและระบบหายใจ (Gas exchange and respiratory system)

2. ระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory system)

3. ววฒนาการของระบบหมนเวยนเลอด (The evolution ofcirculatory system)

4. ระบบการหมนเวยนเลอดของมนษย (Human circulation)

5. หวใจของมนษย (Human heart)

6. การแขงตวของเลอด (Blood clotting)

ความสาคญของออกซเจน

• เซลลทกเซลลในรางกายตองอาศยออกซเจนในกระบวนการเผาผลาญ

สารอาหารใหเกดเปนพลงงานภายในเซลล

• กระบวนการเผาผลาญสารอาหารเกดขนตลอดเวลา

• หากขาดออกซเจนเซลลไมสามารถสรางพลงงานและจะตาย

• รางกายตองการออกซเจนตลอดชวตตงแตในครรภมารดาจนกระทงตาย

• ออกซเจนจะถกรางกายนาไปใชโดยเขาสเสนเลอด คารบอนไดออกไซต

ในเลอดจะผานเขาสถงลมปอด และออกมาพรอมกบลมหายใจ

ระบบหายใจ (Respiratory system)• เรมจากการหายใจเอาออกซเจนทมในอากาศเขาสปอด และเขาสถงลมขนาดเลกทม

ประมาณ 300-500 ลานถง

• บรเวณถงลมเหลานจะเปนททออกซเจนจากอากาศสงผานเขาสระบบหมนเวยนโลหตท

หวใจสงมาฟอกทปอด

• เลอดทฟอกแลวผานเขาหวใจและสงออกไปเลยงทวรางกาย เขาสเซลลตาง ๆ เกด

กระบวนการหายใจระดบเซลลขน ทาใหไดพลงงานในเซลล

• เซลลสมองจะไวตอการขาดออกซเจนมาก

• เมอขาดอากาศหายใจออกซเจนจะตาลงภายใน 2-3 นาท จะหมดสต หวใจเตนชาลง ความ

ดนตก หวใจเตนรวน และเสยชวตในทสด

• อวยวะทเกยวของกบการหายใจของมนษยประกอบดวย จมก คอหอย กลองเสยง หลอดลม

ขวปอด ปอด โครงกระดกอก กระบงลม และกลามเนออน ๆ ทเกยวของกบการหายใจ

ระบบหายใจของมนษย

(Human respiratory system)• จมก (Nose) ระบบหายใจของมนษยเรมจากจมก เปนอวยวะทใชเปนทางเดน

ของอากาศ และใชในการรบกลน ชวยกรองอากาศทจะผานเขาสปอด ชวยทาให

อากาศอบอนชมชนกอนเขาไปสปอด เพราะมหลอดเลอดมาเลยงมาก และจมกชวย

ใหเสยงกงวานในขณะพด ทกนของจมกแยกโพรงจมกใหเปนชองเปนทซงอากาศ

จะหมนเวยนอยทวไป ขนจมกชวยดกจบฝ นละอองและทาใหอากาศบรสทธ

คอหอย (Pharynx)

• เปนกลามเนอทมเยอเมอก (Mucous membrane) มรปราง

เหมอนกรวย ปลายบนกวางปลายลางแคบเชอมตดตอกบหลอดอาหาร

(Esophagus) ดานขางและดานหลงมผนงลอมรอบ สวนผนง

ดานหนามชองตดตอกบจมก ปาก และกลองเสยง

หลอดลม (Trachea)

• เรมจากระดบกระดกสนหลงสวนคอ ชนท 6 ถง ระดบกระดกสนหลง

สวนอก ชนท 5 โดยตงอยดานหนาของหลอดอาหาร

• หลอดลมมความแขงแรง เพราะโครงสรางประกอบดวยกลามเนอเรยบอย

ดานหลง กบกระดกออนรปคลายตวซ (C) จานวน 16-20 ชน เรยง

ซอนกนเปนวงแหวนอยทางดานหนาหลอดลมมความยาว 10-12 ซม.

• ผนงภายในบดวยเยอบชนด Pseudostratified columnarepithelium ซงม Goblet cell แทรกอย และทาหนาทในการ

หลงเยอเมอกออกมาดกจบฝ นละอองในทางเดนหายใจ

ชองลม (Glottis)

• เปนชองเปดของหลอดลมซงอยทฐานของคอหอยเปนทางผานของ

อากาศเขาสหลอดลม กระดกออนแผนบางยดหยนไดด รปรางคลาย

ใบไม อยโคนลนตดชองลม เรยกวา ฝาปดกลองเสยง (Epiglottis) ลกษณะพบไปมา เมอเวลากลนอาหารลงไป ฝาปดกลองเสยงจะปด เพอ

ไมใหอาหารตกลงไป ชวยปองกนไมใหอาหารและนาเขาไปใน

หลอดลม

กลองเสยง (Larynx or voice box)

• ทาหนาทเปนทางเดนของอากาศในเวลาหายใจ ตงอยดานบนและ

ดานหนาของคอ ระหวางโคนลนกบปลายบนของหลอดลม ขางบน

ดานหลงของกลองเสยงตดตอกบคอหอย ซงจะเปดเขาในหลอดอาหาร

• กลองเสยงดานบนกวางเปนรปสามเหลยมดานขางแบนมขอบยนไป

ขางหนา ดานลางแคบและกลมม vocal cords เมอหายใจออกจะ

สนสะเทอนและเกดการสรางเสยง

ปอด (Lungs)

• ปอดของมนษยประกอบดวยอลวโอไล (alveoli) ประมาณ 300-500 ลานอน ลกษณะเปนรปถวยลอมรอบดวยเสนเลอดฝอยสานเปนตาขาย

• เซลลเมดเลอดแดงไหลผานเสนเลอดฝอย และออกซเจนจากแตละอลวโอลส

(alveolus) จะเขาสเซลลเมดเลอดแดงและเกาะกบฮโมโกลบน

• คารบอนไดออกไซดมอยในนาเลอดในเซลลเมดเลอดแดงจะออกจากเสน

เลอดฝอย และเขาสอลวโอไล เมอเกดการหายใจคารบอนไดออกไซดเคลอน

มาถงอลวโอไลจะกลายเปนไบคารบอเนตไอออน ประมาณ 25 % ของ

คารบอนไดออกไซดจะเกาะอยางหลวม ๆ กบฮโมโกลบน

ปอด (Lungs)

• ปอดจะอยในชองอก ม 2 ขางดานซายและดานขวา ปอดดานขวาใหญ

กวา หนกกวา และกวางกวาปอดซาย โดยหวใจตงเยองไปทางซาย ปอด

ขวาสนกวาปอดซายประมาณ หนงนว เพราะกระบงลมนนสงขนเพราะ

ตบหนนอยขางใตกระบงลมอกทหนง ปอดขวาม 3 กลบ (Lobes) คอ กลบบน กลาง ลาง มรอง (Fissure) อยระหวางกลบ 2 รอง

ปอดซายเลกกวา แคบกวา และยาวกวาปอดขวา ปอดซายม 2 กลบ คอ

บนและลางมรอง ๆ เดยว

การหายใจ

• การหายใจเขา ชองอกจะขยายใหญขนทงดานหนา ดานหลง และดานขางโดยรอบ

เพราะกลามเนอหดตวยกซโครงขน ทาใหทองยนออกมา เพราะความดนในชอง

ทองมากขน และความดนในชองอกตาลง ทาใหความดนในปอดตาลง ทาใหปอด

พองโตขน

การหายใจ

• การหายใจออก ชองอกแคบลงโดยกลามเนอหยอนตว ทาใหซโครงกลบ

ลงมาทเดม กระบงลมหยอนตวดนขนมาในชองอกโดยกลามเนอหนา

ทองหดตวดนอากาศใหออกไปจากปอดผานหลอดลม เมอชองอกเลกลง

ทาใหเพมความดนขนในชองอกและปอด อากาศจะถกดนออกจากปอด

จนกระทงความดนภายในมระดบเสมอกบความดนบรรยากาศ

การหายใจ (Respiration) มประโยชน คอ

• ชวยนาออกซเจนไปเลยงเซลลทวรางกาย

• ขจดคารบอนไดออกไซตจากการเผาผลาญใหออกมาจากรางกาย

• ทาใหความรอนในรางกายอยในระดบปกต

• ระบายของเสย (Waste product) ทไดรบจากการหายใจออก

จากรางกาย

• ถายเทนาออกจากรางกาย โดยอยในรปไอนาอออกมาพรอมกบอากาศท

หายใจออก

อตราการหายใจ

• ผใหญหายใจเฉลย 16-18 ครง/นาท

• เดก 1 ขวบ หายใจเฉลย 44 ครง/นาท

• เดก 5 ขวบ หายใจเฉลย 26 ครง/นาท

• การหายใจจะมากขนเมอเกดอาการไข หรอจากการออกกาลงกาย การ

ตนเตน ตกใจ ดใจ เสยใจ หรอการทาใหการเตนของหวใจเปลยนแปลงก

จะทาใหเกดการหายใจเปลยนแปลงไปดวย

ระบบหมนเวยนเลอด (Circulatory system)

(1) ระบบหมนเวยนเลอดแบบปด (Closed circulatory system) คอเลอดจะไหลเวยนอยภายในเสนเลอด จะพบอยในสตวมกระดกสนหลงทงหมดและสตวใน Phylum annelida

(2) ระบบหมนเวยนเลอดแบบเปด (Opened circulatory system) คอ เลอดจะไหลออกจากเสนเลอดไปสมผสกบเซลลโดยตรง พบในสตว Phylum mollusca และ Arthropoda

ววฒนาการของระบบหมนเวยนเลอด

• ปลา มหวใจ 2 หอง โดยเลอดถกปมออกทาง Ventricle ไปยงเสน

เลอดฝอยบรเวณเหงอกเพอแลกเปลยนกาซ เลอดทฟอกแลว จะออกไป

ตามระบบเสนเลอดแดงไปยงเสนเลอดฝอยเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย

กอนทจะไหลกลบไปตามระบบเสนเลอดดาเขาส Atrium พวกปลา

มการไหลเวยนเลอด 1 วงจร (Single circulation) ซงตอง

ผานเสนเลอดฝอย 2 รางแห คอ ทเหงอกและทอวยวะตาง ๆ ของรางกาย

เลอดแดงทฟอกแลวจงไมผานหวใจเพอการปมฉดเลอดไปเลยงรางกาย

เลอดแดงจงไหลชา อาศยเพยงการหดตวของกลามเนอลาตว

ววฒนาการของระบบหมนเวยนเลอด

• สตวครงบกครงนา เชน กบมหวใจ 3 หอง คอ Atrium 2 หอง ซาย

และขวา และ Ventricle 1 หอง ทาหนาทปมเลอดแยกออกไปยง

ระบบเสนเลอดแดง 2 วงจร คอวงจรนาเลอดไปฟอกทปอด เรยกวา

Pulmonary circuit และวงจรนาเลอดไปเลยงรางกายหรอ

Systemic circuit วงจรแรกนาเลอดไปฟอกทรางแหเสนเลอด

ฝอยของปอดและผวหนง ไดเลอดแดงกลบเขาส Atrium ซาย แลว

เขาส Ventricle ซงเลอดแดงและเลอดดาบางสวนจะผสมกน

ววฒนาการของระบบหมนเวยนเลอด

• สตวเลอยคลาน มหวใจ 3 หอง แตการผสมกนของเลอดจะมนอย

เนองจาก Ventricle มแนวโนมทจะแยกออกเปน 2 หอง โดยเฉพาะ

ในจระเข จะมการแบง Ventricle ไดอยางสมบรณ

• สตวเลยงลกดวยนานม และพวกนก หวใจม 4 หอง เลอดแดงและเลอด

ดาจะแยกจากกนอยางเดดขาด ระบบหมนเวยนเลอดเปนแบบวงจรค

• การมวงจรค (Double circulation) คอ เลอดทไป

ฟอกทปอดแลวจะกลบเขาสหวใจ กอนทจะปมไปเลยงสวนตาง

ๆ ของรางกาย ทาใหแรงดนเลอดสงขน การสบฉดเลอดกม

ประสทธภาพมากขน

ระบบการหมนเวยนเลอดของมนษย

(Human circulation)(1) ขนสงกาซ สารอาหาร และของเสยทเกยวของกบ

รางกาย

(2) ชวยในการแขงตวของเลอด ปองกนการสญเสยเลอดจาก

บาดแผล

(3) ตอสกบสงแปลกปลอมทบกรกเขามาในรางกาย

หลอดเลอดในรางกาย

1.หลอดเลอดแดง ((Artery) ม 3 ขนาด เรยงจากขนาดใหญไปขนาดเลก คอ เอออรตา (aorta) อารเทอร (artery) และ อารเทอรโอล (arteriole)

2.หลอดเลอดดา (Vein) เรยงจากขนาดใหญไปขนาดเลก คอ เวนาคาวา (vena cava) เวน (vein) และ เวนล (venule)

3.หลอดเลอดฝอย (Capillary) คอ หลอดเลอดทเชอมตอระหวางหลอดเลอดแดงขนาดเลก (arteriole) ไปยงหลอดเลอดดาขนาดเลก (venule) โดยจะแทรกอยในเนอเยอตาง ๆ ของรางกาย เชน ผวหนง กลามเนอ สมอง และอวยวะอน ๆ ยกเวน

เสนผม และเลบจะไมมหลอดเลอดฝอย

การไหลเวยนของเลอด

(Blood circulation)เลอดทไมบรสทธ (Venous blood) จากสวนบนของรางกายไหลมารวมใน Superior vena cava เขาส Right atrium และเลอดทไมบรสทธ จากสวนลางของรางกาย ไหลมารวมใน Inferior vena cava เขาส Right atrium ผาน Tricuspid valve ลงไปใน Right ventricle แลวผาน Pulmonary valve เขาไปใน Pulmonary artery สปอดขวาและซายกลายเปนเลอดทบรสทธ (Oxygenated blood) แลวออกจากปอดขวาและซายมาทาง Pulmonary veins 4 หลอด (มขางละ 2 หลอด) มาเทเขาใน Left atriumผาน Bicuspid หรอ Mitral valve ลงไปใน Left ventricle แลวผาน Aortic valve เขาส Aorta แลวแตกแขนงเปน Arterioles และ Capillaries ไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกาย กลายเปนเลอดทไมบรสทธ (Venous blood) รวมกนกลบเขา Venules , Veins , Superior vena cavaและ Inferior vena cava เขาส Right atrium อก

Pulmonary circuit

Systemic circuit

หวใจของมนษย (Human heart)

• โครงสรางของหวใจเปนกลามเนอหวใจ แบงเปน4หอง ตอนบนมผนง

บางเรยกวา Atrium หรอ Auricle แบงออกเปน 2 หอง คอซก

ขวาและซกซาย ตอนลางมผนงหนา แขงแรง เรยกวา

• Ventricle แบงเปน 2 หอง หวใจมขนาดเทากาปนของตวเอง ตงอย

ระหวางปอดบรเวณขางหลงกระดกอก (Sternum) และเอยงไป

ทางดานซาย หวใจถกหอหมดวยถง Pericardium ซงภายในถง

จะมของเหลวไวชวยหลอลนหวใจ

หวใจของมนษย (ตอ)

• หวใจจะมลน (Valve) กนระหวาง Atrium และ Ventricle เรยกวา

Atrioventricular valve (A.V) ลนมความแขงแรงเนองจากมเสน

ใยทเรยกวา Chordae tendineae เปนองคประกอบ นอกจากนนกม

Semilunar valve ซงมลกษณะพระจนทรครงซกกนระหวาง Leftventricle กบ หลอดเลอดใหญ Aorta และventricle ขวา กบหลอด

เลอดไปปอด (pulmonary artery) สวนใน Atrium ขวาเลอดถก

สงไปยง Ventricle ขวาโดยผาน Tricuspid valve และดานซาย

เลอดจาก Left atrium จะสงไปยง Left ventricle กตองผาน

Bicuspid valve หรอ Mitral valve

หวใจของมนษย

• การปดของลน เนองจากแรงตานของเลอดทเกดจากการหดตวอยางแรงของ

Ventricle ทาใหเกดเสยงเตนของหวใจฟงไดดวยหฟง

(Stethoscope) เปนเสยง 2 จงหวะ คอ ลบ – ดบ(lub-dup)สลบกนโดยเสยงแรกเปนเสยงตาและยาวและคอยเกดจากการหดตวอยางแรงของ

Ventricle และ การปดของ Atrioventricular valve สวน

เสยงทสองสนและดงเกดจากการปดของ Semilunar valve คอเลอดท

ถกดนออกจาก Ventricle ผาน Semilunar valve ไปยงเสนเลอด

แดงใหญทมผนงยดหยน เสนเลอดจงขยายออก โดยแรงดนของเลอดจากนนกจะ

หดกลบ ทาใหเกดแรงดนให Semilunar valve ทงสองปด เปนการ

ปองกนเลอดไมใหไหลยอนกลบเขาส Ventricle

การเตนของหวใจ (Heart beat)• หวใจสามารถบบตวไดเอง เพราะ ภายในหวใจมบรเวณททาหนาทเปนตวควบคมให

กลามเนอหวใจหดตว (SA node) เปนผทาจงหวะ (pacemaker) อยทผนง

atrium ขวา

• AV node อยทผนง atrium ขวา กบ ventricle ขวา เปนกลามเนอพเศษทจะ

ทาใหกลามเนอหวใจหอง ventricle บบตวพรอมกนทงหองหวใจ ทาใหเกดแรงดนมาก

เพยงพอทจะสงเลอดไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายได

เครองกระตนหวใจคออะไร

• Pacemaker เปนเครองมอขนาดเลก กวางยาวประมาณ 4 - 5

เซนตเมตร หนาประมาณ 1/2 เซนตเมตร ภายในจะประกอบดวย

1. สวนรบรการเตนของหวใจ

2. สวนสงพลงงานไฟฟาไปกระตนหวใจ เมอพบวาหวใจเตนชากวา

ความตองการของรางกาย

3. สวนแบตเตอร ซงสวนใหญแลวมกใหพลงงานได 5 - 10 ป แลวแต

ปรมาณการใชงาน

ภาพแสดงการฝงเครองกระตนหวใจชนดถาวร ไวทผนงหนาอก สวนปลายสายอยใน หอง

หวใจ ปลายสายน จะปลอยกระแสไฟฟาออกมา กระตนหวใจ ตามทหวใจตองการ หรอ

ตามทได โปแกรมไว

วฎจกรหวใจ (Cardiac cycle)คอ การบบตวใหเลอดออกจากหวใจและคลายตวเพอใหเลอดเขาหวใจครบ

หนงรอบใชเวลาประมาณ 0.8 วนาท ม 3 ระยะ

1. ระยะคลายตว (relaxation phase)หวใจทงatrium และventricle คลายตว เลอดจากหลอดเลอด vein เขาหวใจ ใชเวลา 0.4 วนาท

2. Atrial phase เปนระยะท atrium บบตว ventricle คลายตว ใชเวลา 0.1 วนาท

3. หวใจหอง ventricle บบตว เพอใหเลอดไปยงหลอดเลอด ใชเวลา 0.3 วนาท

หวใจจะบบตวเฉลยประมาณ 70 ครงตอนาท

ความดนโลหต

หมายถง แรงดนของกระแสเลอดทกระทบตอผนงหลอดเลอด ซงเกดจากการสบฉดของหวใจ (คลายแรง ลมทดนผนงยางรถเวลาสบลมเขา) ซงสามารถวดโดยใช

เครองวดความดน เครองวดความดน (Sphygmomano meter) วดทแขน และมคาทวดได 2 คาคอ

1. ความดนชวงบน หรอความดนซสโตล (Systolic blood pressure) หมายถงแรงดนเลอดขณะทหวใจบบตว ซงอาจจะสงตามอาย ความดนชวงบนในคน ๆ เดยวกนอาจมคาแตกตางกนบางเลกนอย ตามทาของรางกาย การเปลยนแปลงของอารมณ และปรมาณของการออกกาลง

2. ความดนชวงลาง หรอความดนไดแอสโตล (Diastolic blood pressure )หมายถง แรงดนเลอดขณะทหวใจคลายตว ในปจจบน ไดมการกาหนดคาความดนโลหต และระดบความรนแรงของโรคความดนโลหตสง สาหรบผทมอายต งแต 18 ปขนไป (โดยการวดในทานง วดอยางนอย 2 ครงขนไป แลวคดเปนคาเฉลย)

ความดนโลหตสง

หมายถง ความดนชวงบนมคาตงแต 140 มม.ปรอทขนไป หรอความดนชวง

ลางมคาตงแต 90 มม.ปรอทขนไป โดยมากผปวยจะมความดนชวงลาง

สง (Diastolic hypertension) โดยความดนชวงบนจะสง

หรอไม กได บางคนอาจมความดนชวงบนสงเพยงอยางเดยว แตความ

ดนชวงลางไมสง เรยกวา ความดนชวงบนสงเดยว (Isolated systolic hypertension) ซงมกจะพบในผสงอาย โรคคอ

พอกเปนพษ ภาวะหลอดเลอดแดงเอออรตาตบตน

เลอดของมนษย (Human blood)• เลอดประกอบดวย 2 สวน คอ สวนทเปนของเหลว เรยกวา Plasma และสวนทเปน

เซลลเรยก Corpuscle• นาเลอด (Plasma) ประกอบดวยสวนทเปนนา 90% นอกนนเปนโปรตน และเกลออน

นทรย ละลายอยในรปไอออน นอกจากนกมสารอน ๆ เชน สารอาหาร ของเสย กาซ และ

ฮอรโมน

(1) เมดเลอดแดง (Erythrocyte)• มลกษณะแบบ Biconcave เนองจากไมมนวเคลยส แตม

Hemoglobin เปนรงควตถ พบประมาณ 4-6 ลานเมดเลอดตอ หนง

ลกบาศกมลลเมตร ของเลอดทงหมด Hemoglobin ประกอบดวย 4

Globin protein chain ทกโปรตนจะใชรวมกบ Heme มเหลก

เปนองคประกอบหลก เหลกจะเกาะกนอยางหลวม ๆ กบ O2 และ O2 จะถก

ขนสงไปกบเลอด

• เมดเลอดแดงผลตอยางตอเนองจากไขกระดกของกะโหลก ซโครงและกระดกสน

หลง กอนปลอยออกจากไขกระดก เมดเลอดแดงจะเสยนวเคลยส และ

Hemoglobin ทม เมดเลอดแดงมชวตอยไดประมาณ 120 วน จะถกทาลาย

ทตบและมาม

(2) เมดเลอดขาว (Leukocyte)

• มขนาดใหญและมนวเคลยส แตขาด Hemoglobin ถาไมยอมส

จะเหนเปนสขาว แตถายอมตวเซลลจะตดสนาเงน เมดเลอดขาวชนดน

Granule มพ (Lobes) เปนนวเคลยส ถามหลายพเรยกวา

Neutrophil สวนชนดอนกม Basophil นวเคลยสจะม

ลกษณะเปนตวเอส สวน Eosinophil นวเคลยสจะ 2 พ เชอมตอ

กน สวนเมดเลอดขาวทไมมเมด Granule จะม นวเคลยสกลม

เกอบเตมเซลล คอ Lymphocyte สวน Monocyte จะม

นวเคลยสรปคลายไต อยคอนไปทางดานใดดานหนงของเซลล

(3) เกลดเลอด (Thrombocyte)

• เปนผลจากการแตกหกของเซลลใหญ ๆ เรยกวา

Megakaryocytes ในไขกระดก เกลดเลอดเกยวพนกบ

กระบวนการแขงตวของเลอด ประกอบดวย Fibrinogen และ

Prothrombin ถาการแขงตวของเลอด เกดขนในหลอดทดลอง

ของเหลวทอยดานบน จะเรยกวา Serum ซงมองคประกอบเหมอน

Plasma แตขาด Prothrombin และ Fibrinogen

ระบบหมเลอด ABO และ RH• การทมนษยเรามหมเลอดตางกนนน เกดจากการมโมเลกลโปรตนทเรยกวา

แอนตเจน (Antigens) และแอนตบอด (Antibodies)ทแตกตางกน

แอนตเจนนนจะอยทผวของเซลลเมดเลอดแดง สวนแอนตบอดนนจะอยใน

นาเหลอง โดยหมเลอดทแตละคนมนนจะไดรบการถายทอดมาจากพอแมของแต

ละคน

• ปจจบนนมหมเลอดอย 32 แบบ แตระบบ ABO และ Rh เปนระบบทสาคญ

ทสดทใชในการถายเลอด การผสมกนของหมเลอดทไมเขากนจะทาใหเลอดจบตว

เปนกอน (Blood clumping หรอ agglutination) ซงจะเปน

อนตรายมาก ผทคนพบหมเลอด ABO และ Rh ชอวา Laureate Karl Landsteiner

ระบบหมเลอด ABO

การถายทอดหมโลหตระบบ ABO ของพอ แม ลก ทเปนไปได◌

หมโลหตของพอ หมโลหตของแม หมโลหตของลกทเปนไปได

O O O

O A O หรอ A

O B O หรอ B

O AB A หรอ B

A A A หรอ O

A B O หรอ A หรอ B หรอ AB

A AB A หรอ B หรอ AB

B B B หรอ O

B AB A หรอ B หรอ AB

AB AB A หรอ B หรอ AB

จะเหนไดวาหมโลหตของลกไมจาเปนตองเหมอนหมโลหตของพอ และแมเสมอไปแตเนองจากหมโลหตมการถายทอดทางพนธกรรม การตรวจสอบหมโลหตจง

มประโยชนในการตรวจสอบความเปนพอแมลก

ระบบหมเลอด Rh

• คนสวนใหญจะม Rh factor อยทผวของเซลลเมดเลอดแดงดวย ซง

มนกคอแอนตเจนชนดหนงนนเอง คนทมRh factor อยกจะถก

เรยกวา Rh+ สวนคนทไมมกจะถกเรยกวา Rh-• คนทมหมเลอด Rh- โดยปกตแลวคนๆนนจะไมมแอนตบอดชนด

Rh อย แตคนทมหมเลอด Rh- นนกสามารถผลตแอนตบอดชนด

Rh ไดถาเขาหรอเธอไดรบเลอดจากบคคลอนทมหมเลอด Rh+ ซง

แอนตเจนชนด Rh จะสามารถทาใหเกดการผลตแอนตบอดชนด Rh ได

สถตหมโลหตของคนไทย

O 38 %

B 34 %

A 21 %

AB 7 %

Rh (D) (-) 0.03 %

การแขงตวของเลอด (Blood clotting)• กรณเกดบาดแผลและผนงเสนเลอดฉกขาด เนอเยอเกยวพนของผนงเสนเลอดกจะ

สมผสกบเลอด เกลดเลอดจะจบกบ Collagen fiber แลวหลงสารกระตน

ใหเกลดเลอด มารวมตวกนเปนกอนจดบรเวณทฉกขาด

• เพอปองกนการเสยเลอด ขณะเดยวกนการแขงตวของเลอดทเกดขนโดยการจบตว

กนของเสนใย Fibrin จะชวยเสรมการปดปากแผล ซงสารกระตนการแขงตว

ของเลอดนน มาจากเกลดเลอด จากเซลลทถกทาลายและจากนาเลอดจะกระตน

การเปลยนโปรตนในเลอด คอ Prothrombin ใหกลายเปน

Thrombin ซงเปนรปททางานได โดย Thrombin จะทาหนาทเปน

เอนไซมกระตนปฏกรยาสดทายของการแขงตวของเลอด คอ การเปลยน

Fibrinogen เปน Fibrin