นวตกรรมวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณ : กรณของสหกรณการเกษตร

Inventing Culture in Value Creation of Co-operative : The Case of Agricultural Co-operative

คานา ปจจบนผบรหารขององคกรธรกจตองเผชญกบการแขงขนทรนแรงในยคของธรกจทไรพรมแดน จงไดพยายามปรบเปลยนกลยทธในการดาเนนงานเพอเพมประสทธภาพในการวดผลและประเมนผลการดาเนนงานดวยการนาแนวคดของมลคาเพมเชงเศรษฐกจ (Economic Value Added : EVA) ประยกตใชในการเพมมลคา และสรางศกยภาพใหแกองคกร ซงเปนแนวคดของกาไรทางเศรษฐศาสตร (Economic Profit) ซงกลาววาความมงคงจะเกดขนกตอเมอกจการสามารถสรางรายไดจนสามารถชดเชยคาใชจายในการดาเนนงาน (Operating Costs) และตนทนเงนทน (Cost of Capital) ซงตางจากการวดผลทางการเงนในปจจบนทประเมนผลการดาเนนงานตงอยบนพนฐานของกาไรทคานวณขนภายใตหลกการบญชทรบรองทวไป ซงยงไมมการคานวณตนทนในสวนของเจาของ ดงนนผลการดาเนนงานจงยงไมสะทอนความเปนจรง สหกรณ จดเปนหนวยธรกจอกรปแบบหนงทมการทาธรกจทงในดานการเงน การจาหนายสนคา การรวบรวมผลตผล และการใหบรการ โดยมเปาหมายเชนเดยวกบธรกจทวไปทตองการใหมความเพยงพอของเงนทน สามารถบรหารสนทรพยไดอยางมประสทธภาพ มความเสยงตา มความมนคงและมเสถยรภาพทางการเงน ซงตองสามารถสรางรายไดใหคมกบคาใชจาย เพอนาไปขยายธรกจใหเตบโต และใหผลตอบแทนกบผมสวนไดเสย (Stakeholder) ทงหมด ดงนน การนวตกรรมวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณ : กรณของสหกรณการเกษตร มวตถประสงคเพอนาแนวคดของมลคาเพมเชงเศรษฐกจ (EVA) ประยกตใชในการวดผลและประเมนผลการดาเนนงานของสหกรณการเกษตรใหสะทอนถงผลการดาเนนงานทแทจรง ซงในโอกาสนขอขอบคณทปรกษาดานนวตกรรมทางการเงน นายกอบชย ฉมกล และนายชชาต เมสนธสวรรณ ทปรกษาดานนวตกรรมทางการเงน ทไดกรณาใหคาปรกษา แนะนา ขอคดเหน และขอเสนอแนะในการศกษาครงนภายใตขอมลทจากดใหมความสมบรณยงขน ทงนในสวนขอมลทางการเงนของสหกรณการเกษตร ป 2545 – 2549 จะนาไปแสดงไวในสวนของการคานวณมลคาเพมเชงเศรษฐกจของสหกรณ ซงแยกจากการนาเสนอในเลมน ผจดทาหวงเปนอยางยงวา การศกษาวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณ : กรณของสหกรณการเกษตร จะเปนประโยชนตอการนาแนวคดการสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ (Economic Value Added : EVA) มาประยกตใชในการประเมนผลการดาเนนงานทแทจรงเพอการพฒนาตอไป

สวนวจยและพฒนาสารสนเทศทางการเงน สานกเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

กรมตรวจบญชสหกรณ กนยายน 2550

สารบญ หนา

บทคดยอ คานา สารบญ สารบญภาพ 1. ความสาคญของการสรางมลคาใหกบสหกรณ

• วตถประสงครเรมของการจดตงสหกรณไดบรรล • แตเรมถกทาทายจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจมากขน

2. ความหมายการสรางมลคาองคกร • เรมจากการเขาใจมลคาขององคกรกอน • แลวการสรางมลคาใหกบองคกร คออะไร • การเขาใจผดระหวางการสรางมลคากบเปาหมายการไมแสวงหากาไรขององคกร

3. วธวดการสรางมลคา • การหามลคาเพมมาเชงเศรษฐกจแทนกาไร • การคานวณหากาไรหรอมลคาเพมทางเศรษฐกจ • การปรบปรงรายการบญชเพอคานวณมลคาเพมเชงเศรษฐกจ

4. การสรางมลคาของสหกรณการเกษตร • เมอวดถงคาเสยโอกาสของทนดวย

5. ปจจยทางการเงนทจากดสรางมลคาเพม 6. อปสรรคทางโครงสรางของสหกรณในการเพมมลคา

• มองขามกลยทธเพอหาขนาดทเหมาะสม • ขาดการสรางมลคาเพมบนหวงโซมลคา • มขอจากดของแหลงและโครงสรางเงนทนเพอสรางความเตบโตทยงยน • ดานการตลาดทตองรวาทาอยางไรใหขายสนคาและบรการได

7. ขอเสนอแนะของนวตกรรมวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณการเกษตร บรรณานกรม

สารบญภาพ หนา

ภาพท 1 แสดงวงจรผลการสรางมลคากบองคกร ภาพท 2 แสดงความสมพนธระหวางงบกาไรขาดทนและงบดลกบการสรางมลคา ภาพท 3 การเชอมโยงระบบ EVA กบการใหผลตอบแทน ภาพท 4 ผลกาไรและอตรากาไรสทธของสหกรณการเกษตรในรอบ 5 ป (2545 – 2549) ภาพท 5 มลคาเพมเชงเศรษฐกจของสหกรณการเกษตรในรอบ 5 ป (2545 – 2549) ภาพท 6 การเปรยบเทยบอตราสวนตางความเสยง(Risk Premium) ของแตละระดบความเสยง ภาพท 7 แสดงปจจยผลกดนมลคาเชงการเงน

นวตกรรมวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณ: กรณของสหกรณการเกษตร

1. ความสาคญของการสรางมลคาใหกบสหกรณ

• วตถประสงครเรมของการจดตงสหกรณไดบรรล ถามองไปในป พ.ศ. 2459 เมอสหกรณไดรบการจดตงขนเปนครงแรกในประเทศไทย กเพอมงแกไขปญหาความยากจน และความเดอดรอนของเกษตรกร จวบจนถงปจจบน กยงถอไดวาสหกรณเปนรปองคกรธรกจทเหมาะสมทสดสาหรบการรวมตวของเกษตรกรทจะทาธรกจกนบนหลกการชวยตวเองโดยการชวยเหลอซงกนและกน สรางผลลพธทเปนประโยชนใหแกสมาชกทงเชงทางเศรษฐกจและสงคมภายใต การสงเสรมและสนบสนนของรฐบาลทกยคทกสมยเรอยมา จนกระทงไดกลายเปนขบวนการสหกรณทครอบคลมประชากรทงในภาคการเกษตรและนอกภาคการเกษตร ปจจบนสหกรณไดมอายกวา 90 ปทระบบสหกรณไดถกนามาเปนกลไกสาคญอยางหนงในการแกไขปญหาใหแกเกษตรกร ตวเลขในป 2549 ไดชใหเหนถงจานวนสหกรณการเกษตรทมถง 4,334 แหง ทซงเกดจากการรวมตวของสมาชกทเปนเกษตรกรกวา 5.44 ลานครวเรอน และใชทนดาเนนงาน 83,762.16 ลานบาท ทสาคญไปกวานนรายไดทสหกรณภาคนสรางขนในระบบเศรษฐกจของประเทศมมลคาเทยบเทาไดรอยละ 2.6 ของมลคาผลตภณฑมวลรวม(GDP) ในภาคการเกษตร ซงกดเหมอนวาวตถประสงครเรมของสหกรณไดบรรลอยางตอเนอง

• แตเรมถกทาทายจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทางเศรษฐกจมากขน ตลอดเสนทางการพฒนาการของสหกรณการเกษตรทยาวนาน วตถประสงครเรมของเกษตรกรทรวมตวกนในรปแบบของสหกรณเพอสรางอานาจตอรองทางตลาดในการซอขายผลผลตรวมทงการเขาถงแหลงเงนทน ทาใหมการเพมขนาดและความหลากหลายของสนคาและบรการเพออานวยประโยชนใหกบสมาชก แตอยางไรกตามสหกรณสวนใหญแลวกยงมองตวเองวาเปนผอานวยความสะดวกใหกบสมาชกในการซอขายผลผลตและการเขาถงแหลงเงนทนเปนการภายในไมใชเปนหนวยเศรษฐกจทตองมประสทธภาพในการดาเนนงานเพอตองแขงขนกบโลกภายนอก ซงในชวงสามสทศวรรษทผานมาระบบเศรษฐกจทกมมโลกไมวาจะระบบการเมองและเศรษฐกจแบบเสรนยมหรอสงคมนยมลวนกาลงเปลยนแปลงไปสการแขงขนดวยการสรางมลคาใหกบองคกรมากขน แตละองคกรพยายามสรางความพงพอใจใหกบผบรโภคและเนนประสทธภาพทางการผลตพรอมกบกลยทธในการสรางมลคาใหกบองคกรควบคกนไป แลวผลกระทบทสาคญของการเปลยนแปลงแนวโนมนกคอ ผผลตทอยกบสนคาโภคภณฑทมลกษณะเหมอนกนทไมมความหลากหลายและแตกตางจากสนคาทมอยในกลมหรอในเครอขายเดยวกน(commodity) กลบจะตองเสยเปรยบ แมวาสหกรณการเกษตรสวนใหญหลายแหงมรากฐานทลกและยาวนาน แตกเรมเผชญกบปญหาการเจรญเตบโตและความผนผวนตามวฐจกรของรายไดอยเปนนจ เนองจากอาจยงไมใหความสาคญกบการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม อาจยงคงเนนบรการแบบเดมๆ และไมมงเนนการดาเนนการในรปแบบใหม

ของสหกรณทเปนหนวยเศรษฐกจ รวมทงการมองขามผลประโยชนเชงเศรษฐกจในการรวมตวกนเชงธรกจเพอสรางความเขมแขงทงเครอขาย ปญหาเหลานทายสดกจะกดกรอนความมนคงทางการเงนของตวสหกรณไปเรอยๆ

2. ความหมายการสรางมลคาองคกร • เรมจากการเขาใจมลคาขององคกรกอน

มลคาขององคกรคอมลคาของธรกรรมทองคกรนนดาเนนอย และมลคาของธรกรรมกคอมลคาปจจบนทวดจากกระแสเงนสทธทธรกรรมนนจะสรางไดในอนาคต องคกรทมมลคาองคกรสงกจะเปนองคกรทมการสรางมลคาเพมจากธรกรรมตางๆใหกบองคกรอยางตอเนอง องคกรเหลานมกมความสามารถในการแขงขนสงควบค กนไป ดวยการมแนวทางในการปกปองและสรางความไดเปรยบใหกบองคกรของตนเอง ดงนนการนากระบวนการกาหนดกลยทธขององคกรดวยการคานวณผลกาไรเชงเศรษฐกจและจดทารายการปจจยขบเคลอนกลยทธ(Strategic drivers) สามารถสรางผลกาไรเชงเศรษฐกจและความสาเรจใหแกองคกรได ถาองคกรใดไมสามารถกาหนดทศทางและทมาของความไดเปรยบขององคกรไวในเครองมอวดหรอผลลพธทางการเงน (เชน กาไรขนตน คาใชจายดาเนนงานตอยอดขาย) องคกรนนจะไมสามารถสรางมลคาหรอผลกาไรเชงเศรษฐกจไดเลย มลคาเพมจงมความสาคญตอการประเมนกลยทธ เนองจากมลคาเพมนนจะชวยคนหาจดทจะสามารถสรางผลกาไรใหเกดขนภายในองคกรได การประยกตใชการวเคราะหมลคาเพมอยางเหมาะสมจะชวยตรวจสอบการเปลยนแปลงในมลคาเพมของกลมงานอยตลอดเวลา ทงนเพอตดตามผลการปฏบตงานวามการพฒนาทดขนหรอถดถอย

• แลวการสรางมลคาใหกบองคกร คออะไร การสรางมลคาใหกบองคกรหมายถง การสรางสรรคคณคา (Value creation) ใหเกดขน ซงเปนวธ

ทองคกรใชสรางคณประโยชนเพอตอบสนองความตองการของลกคา (Benefits หรอ B ) ในระดบทสงกวาตนทนในการผลตขององคกร (Cost หรอ C) หรอหมายความวา B – C นนเอง ซงอยางนอยทสดองคกรจะตองทาให B มคามากกวา C มเชนนนองคกรอาจจะตองปดกจการไปในทสด

การสรางมลคาจะใหผลตอบแทนทคมคาใหกบผมสวนไดเสยกบองคกร (Stakeholder) ทงหมดไมใชเฉพาะผถอหนเทานน เพราะบคลากรแตละคนในองคกรตางเปนผมสวนรวมอยางเตมททงในฐานะทเปนผปฏบตงานและเจาขององคกร ดงนนจงสมควรไดรบผลตอบแทนทเหมาะสมสาหรบการทมเทใหกบองคกร แมในดานของเจาหนทเปนแหลงเงนกยมจะมความมนใจในความสามารถชาระหนไดตามกาหนดขององคกรรวมทงผลตอบแทนกลบคนในรปดอกเบย และทสาคญลกคามความพงพอใจในสนคาและบรการทไดรบ องคกรทใหความสาคญตอการสรางมลคาตลอด จะสามารถสรางความพงพอใจของทงลกคาและบคลากรเพมขนซงนาไปสการลดตนทน การมรายไดและผลกาไรทเพมขนขององคกรสามารถสรางความ

ไดเปรยบทางการแขงขน และประสบความสาเรจอยางมประสทธภาพมเงนทนเตบโตไดอยางมนคงและยงยนภายใตความเปลยนแปลงตางๆ

• การเขาใจผดระหวางการสรางมลคากบเปาหมายการไมแสวงหากาไรขององคกร การสรางมลคาจงเปนสงทผบรหารตองใหความสนใจ ซงหากองคกรละเลยในการสรางมลคาใหกบองคกร ผลกระทบสดทายคอความลมเหลวทไมสามารถยนหยดอยไดขององคกร (C มคามากกวา B อยางตอเนอง) ภาพท 1 แสดงวงจรผลการสรางมลคากบองคกร

สนทรพยทนดาเนนงาน(หนสน + ทน)

- อตราหมนของ สนทรพยมาก

- อตราลกหนระยะสน ทชาระไดตามกาหนดสง

มคณภาพ

อตราผลตอบแทนตอสนทรพย(ROA)สง

อตราผลตอบแทนตอสวนของทน(ROE)สง

สภาพคลองสง

ทนเพม

• รายไดสง• อตราคาใชจายดาเนนงานตอกาไร(กอนหกคาใชจายดาเนนงาน) ตา

กาไรสง

อตราผลตอบแทนตอสนทรพยตา, ไมม

อตราผลตอบแทนตอสวนของทนตา, ไมม

สภาพคลองตา

- อตราคางชาระของลกหนสง

- อตราหมนของสนคานอย

- อายเฉลยสนคานาน

ดอยคณภาพ

ทนลด

• รายไดนอย• อตราคาใชจายดาเนนงานตอกาไร(กอนหกคาใชจายดาเนนงาน) สง

กาไรตา/ขาดทน

ธรกจลดลง

ธรกจเตบโต

ลด

เพม มความสามารถในการชาระหน

ไมมความสามารถในการชาระหน

องคกรทใหความสาคญตอการสรางมลคาเพม

องคกรทละเลยในการสรางมลคา

จากภาพท 1 แสดงใหเหนถงความแตกตางของผลทองคกรใหความสาคญกบการสรางมลคาและไมสรางมลคา ซงผลการดาเนนงานในแตละรอบปสามารถสะทอนใหเหนถงประสทธภาพในการบรหารจดการทสามารถจดสรรเงนทนทมอยไปใชใหเกดประโยชนสงสด

แมวาในปจจบน สวนใหญมกมองวาสหกรณจะไมใชหนวยธรกจทแสวงหาผลกาไรเปนหลก ดงนน อาจทาใหคดไปวาสหกรณไมมความจาเปนทตองสรางมลคาใหกบตวสหกรณ แตจรงๆ แลวสหกรณจาเปนทตองมกาไรเชงเศรษฐกจ ซงหมายถงรายไดทเพยงพอครอบคลมตนทนและคาใชจายทงหมด และทสาคญกวานนรายไดเหลานนตองครอบคลมถงผลตอบแทนทสมาชกตองการในฐานะผใชบรการและผเปนเจาของทนดวย ถาหากสหกรณใดขาดวฒนธรรมในการสรางมลคากอาจจะนาไปสปญหาดานความมนคงของสหกรณในอนาคตได

ความขดแยงในความคดทมกคดวาสหกรณไมใชหนวยแสวงหากาไร และทาใหคดวาสหกรณไมจาเปนตองสนใจถงกาไรและเลยไปถงการละเลยสรางมลคาใหกบสหกรณดวย ความคดนเกดจากการทสหกรณมสมาชกทมบทบาทซอนกนหลายบทบาทอยในสหกรณ สมาชกอาจจะเปนทงเจาหน ลกหน ลกคาซอสนคา ผขายสนคา และเจาของ บางครงสมาชกไปเปนผบรหารดวย บทบาทแตละดานของสมาชกกตองการผลประโยชนทเตมเมดเตมหนวย เกดปรากฏการณทเรยกวาการชกคะเยอผลประโยชนกน จนคดสรปไปวาสหกรณไมตองมกาไรไปเลย

ตวอยางของการชกคะเยอผลประโยชนกนในสหกรณอาทเชน สมาชกผขายสนคาตองการใหสหกรณรบซอในราคาทสง ขณะทสมาชกผซอสนคากอยากใหสหกรณขายสนคาทตา ในทานองเดยวกน สมาชกผเปนเจาหนหรอผฝากเงนกอยากใหสหกรณใหดอกเบยทสง ขณะทสมาชกผกเงนอยากไดดอกเบยทตา และเจาของกตองการผลตอบแทนทสง เปนตน จงเหนไดวาสหกรณมหนาทสรางความสมดลของกาไรทเกดจากการทาธรกรรมกบสมาชกในแตละบทบาท และคงเปนไปไมไดทสหกรณไมตองการกาไรดวยการจะรบซอสนคาในราคาทสงกวาตลาดมาหรอขายสนคาในราคาตามากใหกบสมาชกจนกาไรเหลอไมเพยงพอใหกบการจายใหกบสมาชกผเปนเจาของเงนได หรอไมเหลอเพยงพอแมกระทงคาใชจายในการดาเนนงาน

การสรางมลคาของสหกรณจะหมายถงการสรางกาไรเชงเศรษฐกจทสมดลขนภายใตผลตอบแทนหรอราคาของสนคาทสมาชกควรจะไดรบอยางเหมาะสมในแตละบทบาทของสมาชก ไมวาจะเปนการคดกาไรจากการรบซอสนคา การขายสนคา การคดดอกเบยเงนฝาก การคดดอกเบยเงนก การปนผล จายโบนส และการใหเงนชวยเหลอทางดานสงคมแกสมาชก กตาม ลวนตององกบผลตอบแทนหรอราคาของสนคาทสมาชกควรจะไดรบอยางเหมาะสมเพอจะไดมาซงกาไรเชงเศรษฐกจ ไมใชวาสหกรณไมตองการกาไรเลย

จงอาจกลาวไดวา การสรางมลคาใหกบสหกรณเองไมควรเปนวฒธรรมทถกมองขามไป และควรแยกความแตกตางระหวางความจาเปนในการสรางมลคากบการแบงปนกาไรกนในหมสมาชกและผเกยวของทางผลประโยชน สหกรณจาเปนตองสรางมลคาหรอกาไรเชงเศรษฐกจใหเพยงพอ มฉะนนแลว สหกรณกอาจจะไมสามารถอยรอดได เนองจากขาดสภาพคลองทางการเงน เงนทนลดและกนทนตวเองในทสดถงตองลมละลาย และทสาคญสมาชกตลอดจนผทเกยวของขาดความเชอมนในองคกรไป

3. วธวดการสรางมลคา

• การหามลคาเพมมาเชงเศรษฐกจแทนกาไร การวดผลทางการเงนทนยมกนในปจจบนเพอนาไปประเมนผลการดาเนนงานมกตงอยบนพนฐาน

ของหลกการบญชทรบรองทวไป อาทเชน มาตรวดความสามารถในการทากาไร 4 มาตรวด ไดแก อตราผลตอบแทนตอสนทรพย (Return on assets : ROA) อตราผลตอบแทนตอสวนของเจาของ (Return on equity : ROE) กาไรสทธ (Net income : IN) และอตราสวนกาไรจากการดาเนนงาน (Operating profit

margin) โดยม ROA และ ROE ทเปนตวตรวจสอบรายไดในสวนของสนทรพย (assets) และในสวนของเจาของ (equity) ทชวดการสรางมลคาไดใกลเคยงทสด แตการใชอตราสวนสองตวนในการวดมลคาหรอความมงคงอาจเกดความผดพลาดไดเพราะกาไรสวนทนทงทไมเปนจรงไดถกรวมอยดวยในการคานวณ รวมถงผลทไดยงออกมาในรปของเปอรเซนตดวย ดงนนอตราสวนทงสองตวนไมสามารถระบไดวาสหกรณไดสรางมลคาในระหวางรอบปของการดาเนนงาน ในสวนของกาไรสทธหรออตราสวนกาไรจากการดาเนนงานกมขดจากดในการตรวจสอบในการสรางความมงคงเชนกน กาไรสทธจะใหคาตอบเฉพาะสวนของจานวนผลผลต แตไมสามารถแจกแจงรายละเอยดถงวตถดบทใชในการผลตสนคา สวนมาตรวดอตราสวนกาไรจากการดาเนนงานกมความสาคญแตไมสามารถอธบาย ROA ไดทงหมด และยงมรายการทางบญชททาใหเกดการบดเบอนผลกาไรสทธ และขนาดของสนทรพย เชน รายการทไมไดมการจายเงนสดออกไปจรง เชน สารองหนเสย สารองสนคา สวนคางจายอน รายการทจายเปนเงนสด เชน เงนลงทนตงตน คาวจยและพฒนา คาโฆษณา รายการทเกดจากคานยม เชน กาไรขาดทนจากการขายสนทรพย และสวนทไมเกยวกบการดาเนนการ เชน รายไดจากการลงทนในตราสารทางการเงน เงนสดสวนเกน และรายการทไมไดถกนามาพจารณาในสวนทเกดจากการจดสรรกาไรสทธประจาปทตองผานการอนมตในทประชมใหญ เชน เงนปนผลตามหน เงนเฉลยคนตามสวนธรกจ เงนโบนสกรรมการและเจาหนาท ดงนน วธวดทางบญชจงยงไมสะทอนความเปนจรงเชงเศรษฐกจในแตละชวงเวลา

• การคานวณหากาไรหรอมลคาเพมทางเศรษฐกจ (Economic Value Added หรอ EVA) EVA เปนการวดผลกาไรทางเศรษฐกจ ซงแตกตางจากกาไรทางบญช เพราะ EVA หก ตนทนของทนทรพยทนามาใชทงหมดจากรายได ซงรวมถงตนทนคาเสยโอกาสของเงนทนในสวนทน หรอ กาไรสวนทเหลอ (Residual Income) ซงคานวณไดจากกาไรจากการดาเนนงานหกดวยตนทนของเงนทน เพอใหสะทอนถงผลสวนเพมขององคกรอยางแทจรง หากคา EVA ทคานวณไดมคาเปนบวกนนแสดงถงมลคาทเพมขน แตหากผลลพธมคาเปนลบกแสดงถงมลคาทถดถอย

สตรการคานวณ EVA กจะเทากบดงน

กาไรสทธจากการดาเนนงาน - (อตราตนทนเงนทนเฉลย x ทนทใชลงทนไป)

การคานวณ EVA

EVA = NOPAT – (WACC x Invested Capital) NOPAT คอ กาไรสทธจากการดาเนนงานหลงหกภาษ1 (Net Operating Profit Taxes) โดย การคานวณจะไมรวมรายการอนๆ ท

ไมเกยวของกบการดาเนนงานปกตของ องคกร ซงปกตจะแสดงอยในงบกาไรขาดทน เชน กาไรหรอขาดทนจากการขายสนทรพย ดอกเบยจาย

WACC คอ ตนทนถวเฉลยถวงนาหนกของเงนทน (Weighted Average Cost of Capital) เปนผลตอบแทนทางการเงนทผลงทนคาดหมายวาจะไดรบจากเงนลงทนของตนโดยคานวณจากอตราผลตอบแทนขนตาทเจาของเงนกและผถอหนตองการ ซงเรยกวา อตราตนทนเงนทน (Cost of Capital) คณดวยเงนทนทใช (Invested Capital) ตนทนเงนทนม 2 ประเภท คอ

1. ตนทนของหน (Cost of Debt) ไดแก เงนก (อตราดอกเบยเงนก) ตวเงนจาย (อตราดอกเบยตวจาย) เงนรบฝาก (อตราดอกเบยจายเงนรบฝาก) อตราดอกเบยเปนผลตอบแทนของเจาของเงนทน แตเปนตนทนของผกยมเงนทน อตราตนทนของหน = ( ดอกเบยจาย x 100 ) x หนสนทงสน หนสนทมภาระดอกเบย เงนลงทน

2. ตนทนของทน (Equity) ไดแก เงนปนผล ตนทนคาเสยโอกาส (Opportunity Cost) ซงจะคานวณจาก อตราผลตอบแทนจากการลงทนทปราศจากความเสยง2 (Risk Free Rate) บวก สวนตางความเสยง3(Risk Premium)

อตราตนทนของทน = อตราผลตอบแทนจากเงนลงทนทปราศจากความเสยง + สวนตางความเสยง x ทนของสหกรณ เงนลงทน อตราตนทนเงนทน คอ อตราผลตอบแทนทตองจายใหกบเจาของเงนทน หรอคอผลตอบแทนขนตาทจะตองจายใหกบผลงทน เพอชดเชยกบความเสยงทผลงทนไดรบจากการลงทนทงในแบบเงนทนประเภทหนและสวนของเจาของ อตราตนทนเงนทน = อตราตนทนของหน + อตราตนทนของทน WACC = อตราตนทนเงนทน x เงนลงทน

Invested Capital

คอ เงนลงทนในธรกจโดยคานวณไดจากนาขอมลบญชในงบดลมาปรบปรงใหเปนงบทางเศรษฐศาสตร ซงทาได 2 วธ คอ 1. คดจากดานสนทรพยโดยการนาสนทรพยทงสนทยงไมหกคาเผอหนสงสยจะสญ/สารอง หก รายการหนสน

ทไมมภาระดอกเบยเนองจากการคานวณ WACC โครงสรางเงนลงทนตองไดจากการกอหนทมภาระดอกเบยและทไดจากสวนของทนเทานน รวมทงรายการปรบปรงทางบญชตางๆทมผลกระทบตอเงนทนเชงเศรษฐศาสตร 2. คดจากดานหนสนและทน โดยรวมหนสนทมภาระดอกเบย สวนของทนและรายการปรบปรงตางๆ ทมผลกระทบตอเงนทนในเชงเศรษฐศาสตร

1

สหกรณไดรบการยกเวนไมตองเสยภาษรายไดนตบคคลจงไมมรายการหกภาษ แตเพอใหสอดคลองกบการคานวณ EVA โดยทวไปจงใช NOPAT 2

อตราผลตอบแทนทปราศจากความเสยง ไดแก พนธบตรรฐบาลอาย 10 ป 3

สวนตางความเสยงทตลาดหลกทรพยจดอนดบ (Rating) และพจารณาจากอตราความลมเหลวของหนวยธรกจ

• การปรบปรงรายการบญชเพอคานวณมลคาเพมเชงเศรษฐกจ

การคานวณมลคาเพมเชงเศรษฐกจ (EVA)จงตองทาการปรบปรงงบตามหลกการบญชทงงบกาไรขาดทน และงบดลใหกลายเปนงบทางเศรษฐศาสตร โดยการปรบปรงรายการทางบญชทไมสะทอนถงความเปนจรง จากงบกาไรขาดทนเปนงบ (NOPAT) และงบดลใหเปนงบเงนลงทน ดงน

คาใชจายดอกเบย (Interest Expenses) คาใชจายดอกเบย คอตนทนทางการเงนซงบนทกเปนคาใชจายในงบกาไรขาดทนเพอคานวณกาไรสทธในทางเศรษฐศาสตร คาใชจายดอกเบยทเกยวของกบเงนกจะถอวาเปนตนทนทางการเงน ซงตนทนการเงนจะไมถกนามาคดรวมในการคานวณกาไรสทธจากการดาเนนงาน (NOPAT) แตจะนาไปรวมในการคดตนทนเงนทนแทน ซงการปรบปรงดงกลาวจะทาใหสามารถแยกผลจากกจกรรมทางการเงนและผลจากกจกรรมทางการดาเนนงานออกจากกน

คาเผอการสญเสย (Provisions) คาเผอการสญเสยอาจสงเสรมใหเกดพฤตกรรมการบรหารทไมถกตอง เพราะการตงคาเผอการสญเสยทาใหผบรหารองคกรไมมแรงจงใจทจะลดการขาดทนทอาจเกดขนจรง นอกจากนในบางกรณคาเผอการสญเสยถกกาหนดขนโดยขาดหลกเกณฑทเปนกลางชดเจนและบางครงถกใชเปนเครองมอของผบรหารในการบดเบอนผลกาไรทางบญช จงควรเปลยนจากเกณฑคงคาง (Accrual Basis) เปนเกณฑเงนสด โดยคดเปนคาใชจายเฉพาะเมอการขาดทนเกดขนจรง (Write-offs) เทานน

กาไร/ ขาดทนจากการลงทน (Gain / Loss on Investment) ในทางบญช กาไรหรอขาดทนจากเงนลงทนจะถกรวมเปนสวนหนงในงบกาไรขาดทน ซงสวนกาไร/ขาดทนจากเงนลงทนนสามารถควบคมไดโดยผบรหารสามารถเลอกเวลาทตองการจะขายเพอรบรกาไรหรอขาดทนเหลานได ทาใหเกดการบดเบอนของผลการดาเนนงานได ดงนนจงปรบปรงรายการกาไรหรอขาดทนจากเงนลงทนเปนทนทรพย ผบรหารจะไมสามารถบดเบอนผลการดาเนนงานโดยการขายสนทรพยเพอรบรกาไรหรอขาดทนได

รายการพเศษ (Unusual Items) รายการพเศษ หมายถง สงทเกดขนจากเหตการณหรอกจกรรมซงไมถอวาเปนสวนหนงของการดาเนนงานปกต รายการพเศษจะไมนามารวมในการคด NOPAT และจะถกแปลงเปนสนทรพยตามเกณฑเพอชวยให EVA สะทอนผลงานการดาเนนงานตามปกตขององคกรไดดขน การปรบปรงนยงชวยสรางแรงจงใจใหกบผบรหารใหทาการตดสนใจทางเศรษฐศาตรทดขน เชน หากกาไร/ขาดทนจากการขายสนทรพยถาวรไมไดรบการบนทกเปน “รายการพเศษ” ผบรหารอาจจะลงเลทจะขายสนทรพยซงไมไดใชประโยชนในราคาตากวามลคาทางบญช เนองจากการขายดงกลาวจะสงผลใหเกดการขาดทนจากการขายสนทรพย คอทาให NOPAT ลดลง แตอยางไรกตาม ดวยการปรบปรงนจงชวยสนบสนนใหผบรหารขายสนทรพยทไมไดใชประโยชนและใชเงนทไดรบจากการขายเพอทาการลงทนทใหผลตอบแทนมากกวา ในทาง

กลบกนการปรบปรงนยงจะปองกนไมใหผบรหารพยายามเพมตวเลขรายไดจากการดาเนนงานหรอกาไรทางบญชดวยการขายสนทรพยหรอธรกจทใหผลตอบแทนมากกวาตนทนเงนทนเพยงเพอจะพยายามรบรกาไรจากการขายทราคาสงกวาราคาตามบญชเทานน

เงนเฉลยคนตามสวนธรกจ เงนเฉลยคนตามสวนธรกจทไดจากการจดสรรกาไรสทธประจาป ควรถกนามาเปนสวนลดจากยอดรายไดธรกจ เนองจากมวตถประสงคของการจดสรรกาไรเพอจายคนใหกบสมาชกททาธรกจกบสหกรณตามสวนทพงได จงตองปรบปรงรายการทาให NOPAT ลดลง

เงนโบนสกรรมการและเจาหนาท เงนโบนสกรรมการและเจาหนาทไดจากการจดสรรกาไรสทธประจาป เพอเปนรางวลตอบแทนใหกบกรรมการและเจาหนาทในการปฏบตงาน จงถอเปนคาใชจายของสหกรณตองปรบปรงรายการทาให NOPAT ลดลง

หนสนทไมมดอกเบย (Non-interest Bearing Liabilities) หนสนทไมมภาระดอกเบย เชน เจาหนการคา เงนมดจาและเงนรบลวงหนาจากลกคา เปนตน ถอเปนสวนหนงของการดาเนนงานของธรกจ และถกบนทกเปนหนสนในดานขวาของงบดล ซงหนสนทไมมดอกเบยคอรปแบบหนงของการไดรบเงนทนจากลกคา ผคาวตถดบ ซงชวยลดความตองการเงนทนถาวร ตนทนทางการเงนซงเกยวของกบหนสนทไมมดอกเบยนจะรวมเปนสวนหนงในตนทนการดาเนนธรกจหรอตนทนขายซงไดคดเปนสวนหนงของ NOPAT แลว ดงนน จงไมควรนบหนสนทไมมดอกเบยเปนสวนหนงของเงนทน (Capital) เพอหลกเลยงการคดตนทนเงนทนทซาซอน

คาเผอการปรบมลคาของเงนลงทน (Allowance for Revaluation of Securities) คาเผอการปรบมลคาของเงนลงทนหรอตราสารการเงน เกดขนเมอผบรหารตองการแสดงมลคาตลาดของตราสารการเงนบนงบดลแทนทจะแสดงตนทนในอดตของสนทรพย ซงจะทาใหเงนทนในงบดลเพมขนโดยผลงทนไมไดมการลงทนเพมในองคกร ดงนน การตราคาตราสารการเงนใหมหรอการประเมนราคาตามมลคาในตลาด (Marked-to-Market) ใดๆ ควรถกตดออกจากเงนลงทนทางเศรษฐศาสตร ทงนเนองจากเงนทนทางเศรษฐศาสตรควรสะทอนถงเงนทนทแทจรงทผลงทนลงไวในธรกจเทานน

คาเผอการดอยคา (Impairment Loss) คาเผอการดอยคา เปนการบนทกการรบรคาเผอการดอยคาซงอาจสงเสรมใหเกดพฤตกรรม การบรหารทไมถกตอง เนองจากการตงคาเผอการดอยคาทาใหผบรหารไมมแรงจงใจทจะลดการขาดทนทอาจเกดขนจรงในอนาคต นอกจากน แมวาคาเผอการดอยคาดงกลาวขางตนจะทาใหมลคาทางบญชของสนทรพยลดลงแตไมไดเปนการลดลงทแทจรงของสนทรพยนนๆ และราคายตธรรมทนามาใชปรบปรงบญชเกดขนจากการประเมนราคาซงในบางกรณไมไดมหลกฐานทชดเจนและตองอาศยการประมาณการ ทาใหอาจถกบดเบอนได ดวยเหตนคาเผอการดอยคาเหลานจงไมควรถกรวมไวในเงนทน เนองจากเงนทนในเชง EVA หมายถงเงนทนทผลงทน

ไดลงทนเขามาใหกบองคกรจรงๆ จงควรรบรคาใชจายเฉพาะเมอผลขาดทนไดเกดขนจรง เชน ไดมการขายสนทรพยนนออกไปจรงโดยรบรเปนขาดทนจากการขายสนทรพย

ภาพท 2 แสดงความสมพนธระหวางงบกาไรขาดทนและงบดลกบการสรางมลคา

งบกาไรขาดทน การสรางมลคา

รายได

ห

(ท

มลคา EVA

ถว x

-

ตนทนและ คาใชจายอน

งบดล

ทางใชไปข

สนทรพยหมนเวยน

นสนไมมภาระดอกเบย

ทดน

จากภาพท 2 แ

สรางผลกาไร ซงเปนองคกรภายใตแนวคดผลตอบแทนสงกวาตนของสหกรณได ดงน

เชอมโยง EVAเศรษฐกจ (Ecสหกรณจะสรและระยะยาว

กาไรจากการดาเนนงาน (NOPAT)

เงนทนหมนเวยน

อาคารและอปกรณสทธ

เงนสด/เงนฝาก

น

ตนทน ดอกเบย

หนสนทมภาระดอกเบย

ทน ของสหกรณ

เงนลงทนระยะยาวและสนทรพยอ

องเงนลงทน แหลงทมาของเงนลง

สดงใหถงความสาคญของผลกาไรทมความสมพนธวธเฉพาะการคานวณผลกาไรทางเศรษฐศาสตรแของ EVA มลคาเพมขององคกรจะเกดขนเมอองคทนทลงไป ซงแนวคด EVA สามารถนาไปประย

กบกระบวนการวางแผนธรกจทมงเนนการสรางมonomic Profit) เปนเครองมอในการประเมนและคดางมลคาเพมไดนน จะมาจากการทสหกรณมกลมลก

คาใชจายทนทรพย นทลงทนไป x WACC)

ทน ผลต

ตอจานวนขอละเงนลงทนกรไดลงทนกตใชเชอมโ

ลคา คอ กเลอกมลคาขคาทชวยสราง

ตนทน สวนของ ทน

อตราตนทน เฉลยถวงนาหนก

(WACC)

ทนทลงทนไป (Invested capital)

อบแทนทตองการ

งเงนลงทนทใชไปเพอทางเศรษฐศาสตรของในโครงการและไดรบยงกบการบรหารจดการ

ารวางแผนทม กาไรเชงองแผนงาน ซงในการทมลคาใหทงในระยะสน

การเชอมโยงการสรางมลคากบการตดสนใจการลงทน กระบวนการบรหารเงนทนและการตดสนใจการลงทนทดกอใหเกดผลประโยชนอยางใหญหลวงตอการสรางความมงคงใหแกสมาชกในระยะยาว ในการสรางผลตอบแทนทสงขนแกสมาชก ผบรหารสหกรณตองมงเนนทการสรางความสามารถในการสรางกาไรในระยะสนและสรางการเตบโตในระยะยาว ระบบการบรหารเงนทนและการตดสนใจการลงทนทมประสทธภาพจะชวยสรางความสมดลระหวางความตองการทมกขดแยงกนระหวางความสามารถในการสรางกาไรกบการเตบโตของสหกรณ

การตงเปาหมายขององคกร คอ การใช กาไรเชงเศรษฐกจ เปนเปาหมายสงสดของสหกรณ โดยมหลกการสาคญสองประการของการตงเปาหมายผลงานทเนนการสรางมลคา ประการแรกเปนเปาหมายทถกผลกดนโดยแผนทไดรบการอนมต ประการทสอง ผลการดาเนนงานจะถกกาหนดขนภายใตการยอมรบของทงผบรหารสงสดและสายการปฏบตงาน ซงผบรหารสงสดจะเปนผสนบสนนดานเงนทน สวนผปฏบตในสายงานจะมหนาทสรางมลคาใหแกสหกรณ

การเชอมโยงระบบ EVA กบระบบจดสรรทรพยากร คอการใช กาไรเชงเศรษฐกจเปนเครองมอในการจดสรรเงนทน รวมทงทรพยากรทมจากดของสหกรณเพอใหการใชเงนทนเปนไปอยางมประสทธภาพมากทสด การจดสรรทรพยากรทเนนการสรางมลคา เรมตนทคณภาพของโอกาสการลงทนและตามมาดวยเงนลงทน หมายความวา ตราบใดทองคกรมโอกาสการลงทนทมกาไร คอ การลงทนทสรางผลตอบแทนไดมากกวาอตราตนทนเงนทน(WACC) องคกรจะสามารถจดหาเงนทนเพอลงทนในธรกจนนๆ ได

การประเมนผลและรายงานผลการดาเนนงานตามระบบ EVA การตดตามผลงานหลงจากทสหกรณม การตงเปาหมายกาไรเชงเศรษฐกจแลว จะใชกาไรนในการตดตามผลงานหรอวดผลสาเรจของแผนงานทไดกาหนดไว ซงผลงานทเกดขนจรงจะเปนขอมลทจะนาไปใชสาหรบการวางแผนงานในปถดไป

การเชอมโยงระบบ EVA กบการใหผลตอบแทน หลกในการออกแบบระบบผลตอบแทน คอ การจงใจ ใหเกดผลงานทด ณ ความเสยงและตนทนทเหมาะสม

ภาพท 3 การเชอมโยงระบบ EVA กบการใหผลตอบแทน ทมา : เศรษฐศาสตร (EVM) มาใชพฒนารฐวสาหกจระยะท 2

การจงใจ

ตนทนของผถอหน ความเสยง

ความเสยงสง ตนทนสง

เปรยบเทยบกบตลาด

o การจงใจ ทาใหผลประโยชนของผบรหารและผถอหนเปนไปในทศทางเดยวกนโดยการจายผลตอบแทนในระดบทเพยงพอทจะทาใหพนกงานกลาทจะแบกรบความเสยง และทาการตดสนใจอยางรอบคอบเพอทาใหมลคาของผถอหนสงทสด

o ความเสยงทจะสญเสยพนกงาน จากดระดบของความเสยงทจะสญเสยพนกงานทด โดยการใหผลตอบแทนทมากพอทจะดงดดและรกษาพนกงานทมความชานาญ โดยเฉพาะในชวงเวลาทผลการดาเนนงานไมดเนองจากภาวะเศรษฐกจ

o ตนทนของผถอหน ทาใหตนทนของผถอหนอยในระดบทเหมาะสม ขณะทยงคงรกษาความสามารถทางการแขงขนไวได

การจายผลตอบแทนทด จะตองทาใหเกดความสมดลระหวางปจจยทขดแยงกนทงสามปจจยในระยะยาว ซงการกาหนดผลตอบแทนตามผลงานกาไรเชงเศรษฐกจเปนหนงในแนวทางทสามารถสรางใหเกดความสมดลดงกลาวไดอยางชดเจน กาหนดผลตอบแทนตามผลงานของมลคาเพมเชงเศรษฐกจ กาไรเชงเศรษฐกจตองมการเพมมลคาอยางตอเนอง ผบรหารถงจะไดรบเงนโบนสหรอรางวลพเศษ โดยผบรหารมสองทางเลอกทจะทาใหเงนโบนสของตนเองเพมขน คอ

o ทาให EVA ทเปนบวกเพมขน o ทาให EVA ทเปนลบนอยลง

4. การสรางมลคาของสหกรณการเกษตร

• เมอวดถงคาเสยโอกาสของทนดวย

ในรอบ 5 ป (2545 – 2549) สหกรณการเกษตรมหวงโซการสรางมลคาเฉลยตอป 99,917.71 ลานบาท ดวยการใหบรการดานตางๆ ทงดานการเงน สนคา รวบรวมพชผลผลต/การแปรรป และการใหบรการดานสงเสรมการเกษตร ในภาพรวมสหกรณมผลกาไรทางบญชอยางตอเนองคอนขางคงทในป 2549 มจานวน 1,795.45 ลานบาท เพมขนจากป 2545 ทมจานวน 1,717.60 ลานบาท กาไรเฉลยตอป 1,737 ลานบาท แตเปนการเพมของกาไรทมอตรากาไรสทธลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 4.97 ในป 2545 เปนรอยละ 2.45 ในป 2549 ทงนเนองจากสหกรณมตนทนสนคาและบรการในอตราทสงขนอยางตอเนองจากรอยละ 86.36 เปนรอยละ 90.90 ในป 2549 รวมทงคาใชจายในการดาเนนงานอนๆ ทมแนวโนมในรอบ 5 ป สงขนเชนกน

ภาพท 4 ผลกาไรและอตรากาไรสทธของสหกรณการเกษตรในรอบ 5 ป (2545 – 2549)

จจากภาพท 3 ไดแสดงถงผลกาไรทางบญช แตเมอวดผลกาไรเชงเศรษฐกจ ซงเปนการวด

4.97

4.043.46

2.71 2.451,717.60

1,676.29

1,732.221,763.41

1,795.45

0

1

2

3

4

5

6

2545 2546 2547 2548 25491,6001,6201,6401,6601,6801,7001,7201,7401,7601,7801,8001,820

หนวย : ลานบาท เปอรเซนต

อตรากาไรสทธ (เปอรเซนต) ผลกาไรสทธทางบญช (ลานบาท)

จากภาพท 4 ไดแสดงถงผลกาไรทางบญช แตเมอวดผลกาไรเชงเศรษฐกจ ซงเปนการวดรายไดทสามารถชดเชยคาใชจายในการดาเนนงานและตนทนเงนทนไดทงหมด พบวา สหกรณมมลคาเพมเชงเศรษฐกจในป 2545 จานวน 1,008.14 ลานบาท แตมลคาลดลงอยางตอเนอง และมลคาไดถกถดถอยในป 2549 จานวน 36.79 ลานบาท เปนการถดถอยอยางตอเนองจาก ป 2548

ภาพท 5 มลคาเพมเชงเศรษฐกจของสหกรณการเกษตรในรอบ 5 ป (2545 – 2549)

3,378.70

543.24

4,382.13

4,064.03

3,921.944,022.634,068.024,416.92

4,345.34

3,115.74 3,139.59

1,008.14 953.47

-36.79-152.89

(1,000.00)

-

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

2545 2546 2547 2548 2549

กาไรจากการดาเนนงาน(NOPAT) ตนทนเงนทน(Cost of capital) EVA จากภาพท 4 และ 5 แสดงใหเหนผลการวดมลคาทตางกน กลาวคอ มลคาทางบญชยงคงม

กาไรอยางตอเนอง แตการวดดวยมาตรวด EVA สหกรณกลบมมลคาเชงเศรษฐกจทลดลงและถกถดถอย ทงนเนองจากการวดผลกาไรเชงเศรษฐกจ มตนทนในสวนของทนซงเปนคาเสยโอกาสของเงนทนทมอตราผลตอบแทนทปราศจากความเสยง (Risk Free Rate) จากการลงทนในพนธบตรรฐบาลนาน 10 ป จะไดผลตอบแทนรอยละ 2.66 ในป 2545 และสงขนอยางตอเนองในป 2549 มรอยละ 5.02 บวกดวยผลตอบแทนทชดเชยความเสยงทเพมขนหรอสวนตางความเสยงตลาด(Risk Premium) ทพจารณาจากอตราการลมเหลวของจานวนสหกรณทรอถอนชอจากทะเบยนมอตราเพมขนอยางตอเนอง จากรอยละ 5.28 ในป 2545 เปนรอยละ 10.54 ในป 2549 เฉลยในรอบ 5 ป รอยละ 7.70 ของจานวนสหกรณการเกษตรตามทะเบยน ซงเปนอตราในระดบความเสยงคอนขางปานกลาง (BBB-) เมอเทยบกบความเสยงตลาดสหกรณการเกษตรจงมสวนตางความเสยงในระดบคงท รอยละ 2.17

ภาพท 6 การเปรยบเทยบอตราสวนตางความเสยง (Risk Premium) ของแตละระดบความเสยง หนวย : รอยละ

2.17

3.70

2.62

1.771.17

0.800.66

00.5

11.5

22.5

33.5

4

AAA AA A BBB BB B สหกรณ

ทมา : Caouette, Altman, and Narayanan (1998) และขอมลจดระดบ (Rating) จากตลาดตราสารหนไทยป 2545-2549 หาคา Regression 10 ป

5. ปจจยทางการเงนทจากดสรางมลคาเพม

มลคาเพมจะถกสรางขนไดหากสหกรณสามารถกาหนดกลยทธในการขบเคลอนใหเกดผลลพธทางการเงน ซงมปจจยทเปนสาเหตทไมสามารถสรางมลคาเพมได เชน สนทรพยสวนใหญไดลงทนอยในลกหนทเรยกเกบไมได สงผลตอสภาพคลองทางการเงน สนคาเกาเกบมมาก จาหนายไดชาไมไดอยในความตองการของลกคา เงนทนจมอยในสนทรพยไมหมนเวยนจานวนมาก เชน ทดน อาคารและอปกรณ โดยสนทรพยเหลานไมไดนาไปใชใหเกดประโยชนหรอรายได การดอยคาของสนทรพย และความไมสมดลของโครงสรางเงนทน เปนตน สาหรบสหกรณการเกษตรนนมปจจยทจากดตอการสรางมลคาเพม ดงน

o สหกรณมกาไรขนตนในอตราของตนทนขายผนแปรตามยอดขายในอตราทใกลเคยงกน ซงเปนผลจากการมขอจากดในการกาหนดราคาขายทมตนทนสงกวาพอคา เนองจากพอคาสามารถประหยดตนทนไดสงกวาดวยการจดหาสนคามาในจานวนมากๆ แมในดานบรการกเชนกนพอคาสามารถใหบรการทรวดเรวในราคาคาบรการทถกกวา ดงนน สหกรณจ งเสยเปรยบทงดานราคาและบรการสงผลใหสมาชกและทไมใชสมาชกหนไปใหความสาคญกบพอคามากกวา

o การหมนของสนทรพย การหมนของสนทรพยเพอสรางรายไดในแตละป ยงมรอบหมนมาก กหมายถงมการสรางมลคาเพมขน แตสหกรณการเกษตรในรอบ 5 ป (2545 – 2549) มรอบหมนไมถง 1 รอบในแตละรอบป เนองจากวฏจกรของสมาชกททาธรกจรวมกบสหกรณเกยวของกบดานการเงน และซอสนคาและบรการการเกษตรเพอการประกอบอาชพเทานน ซงผลผลตของสมาชกขนอยกบฤดกาล เมอได

ผลผลตกขายใหกบสหกรณ และสหกรณสวนใหญยงคงทาธรกจซอมาขายไป ยงขาดความรทจะเปลยนตวเองใหเปนผผลตแปรรปพชผลทางการเกษตรเพอการสรางมลคาเพมใหกบผลตผล ทาใหรอบหมนของสนทรพยคอนขางคงท

o สหกรณมลกหนทชาระไมไดตามกาหนด ซงความสามารถในการชาระหนของลกหนสงผล ดานสภาพคลองทางการเงนของสหกรณใหสามารถนาไปสรางมลคาไดอยางตอเนอง แตสหกรณการเกษตรในแตละรอบปมการเผอการสญเสยเพมขนอยางตอเนอง จากจานวน 1,319.81 ลานบาท ในป 2545 เปน 2,926.28 ลานบาทในป 2549

o สนคาเสอมสภาพ การเกบรกษาสนคาทไมมคณภาพ ประกอบกบการไมสารวจความตอง การสนคาของสมาชก ขาดการวางแผนการสงซอสนคาทมากเกนความตองการ ยอมสงผลใหเกดคาใชจายหรอตนทนสนคาทสงขน และทาใหมลคาสนคาลดลง ซงในป 2549 สหกรณมสนคาคงเหลอ 5,232.22 ลานบาท แตมคาเผอมลคาสนคาลดลง 39.52 ลานบาท

o คาใชจายดานบคลากร ซงเปนคาใชจายประจามจานวนสงขนอยางตอเนอง ไดแก เงนเดอนและคาจางเจาหนาทของสหกรณการเกษตรทมจานวนเพมขนทกป จากป 2545 มจานวน 899.90 ลานบาท เพมขนเปน 1,340.13 ลานบาทในป 2549 และมแนวโนมเพมขนอยางตอเนองตามจานวนและอายการทางานของบคลากร

o ดอกเบยจายสง เนองจากตองแขงขนกบธรกจการเงนอน สงผลใหมตนทนสง o ตองนาคาเสยโอกาสมาคานวณมลคาเพมทางเศรษฐกจ (EVA) ซงคาเสยโอกาสนเปน

สวนหนงของตนทนเงนทน (Cost of Capital) o ศกยภาพของผบรหารและเจาหนาทสหกรณ ทยงขาดความรและประสบการณในการ

ทาธรกจแบบมออาชพ

ภาพท 7 แสดงปจจยผลกดนมลคาเชงการเงน (Financial driver) รอยละของยอดขาย

อตรากาไรสทธ (Return on sales)

ตนทนขาย (Cost of goods sold)

คาใชจายในการขาย และ คาใชจายดาเนนงาน (Sales and administration)

คาเสอม (Depreciation)

ทดน อาคารและอปกรณสทธ (Net property, plant and equipment)

ทนหมนเวยน (Working capital)

สนทรพยอนสทธ (Other net assets)

X

อตราหมนของสนทรพย (Capital turnover)

อตราผลตอบแทนจากเงนลงทน (Return on Invested Capital : ROIC)

จากภาพท 7 แสดงใหเหนถงปจจยผลกดนมลคาเชงการเงน (Financial Driver) ซงพฒนาขนจากมมมองของการวดประสทธภาพการทากาไร (Profitability) กบสนทรพย เชน ROA

6. อปสรรคทางโครงสรางของสหกรณในการเพมมลคา ปจจยทกลาวไปกอนหนานเปนแคปจจยจากดทางดานการเงนในการสรางมลคาเพมเทานน ซงแกไขไดมากนอยเพยงใดยงขนอยกบโครงสรางของสหกรณเองดวย อปสรรคทสาคญจะเปนปจจยทางดานโครงสรางสหกรณ ทสาคญไดแก

• มองขามกลยทธเพอหาขนาดทเหมาะสม

การรวมตวของเกษตรกรทจะทาธรกจกนบนหลกการชวยตวเองโดยการชวยเหลอซงกนและกนกอใหเกดการประหยดดวยขนาด (Economy of scales) และทกคนมสวนรวมในกจการทกดานของสหกรณ ไมวาในดานการรวมทน การจดการและการควบคม เพอใหสหกรณอานวยบรการทางธรกจใหแกพวกเขาเอง ซงเปนทงเจาของและลกคาของสหกรณในเวลาเดยวกน ดงนนสหกรณจะสามารถอานวยประโยชนดานบรหารทางธรกจใหแกสมาชกไดอยางมประสทธภาพไดหรอไมยอมขนอยกบจานวนสหกรณทงหมด รวมทงตวเกษตรกรทเปนสมาชกมปรมาณมากพอทจะกอใหเกดพลงในการตอรองทางธรกจกบองคการ

ธรกจรปอน เชน หางหนสวน บรษท หรอวสาหกจเอกชนอนๆ หรอของรฐได หากจานวนเกษตรกรทรวมตวกนในรปสหกรณมจานวนนอยเกนไป เชนไมถงครงหนงของจานวนครวเรอนเกษตรกรทงหมดในอาเภอหรอจงหวดนนๆ จะดาเนนธรกจแขงขนกบองคการธรกจอนๆ กยอมเปนไปไดยากมาก ในดานการบรหารงานของสหกรณในแตละพนทมการแขงขนกนเองเพอความอยรอด ทงในระดบพนท ระดบจงหวดตลอดจนระดบประเทศขาดการผนกกาลงกนเพอการลดตนทนทเกดจากการสรางอานาจการตอรองในดานตางๆ โดยเฉพาะธรกจจดหาสนคามาจาหนายและธรกจรวบรวมผลตผลสามารถสรางรายไดในแตละปเฉลยรวมรอยละ 91.64 ของรายไดรวมทกธรกจ จงอาจกลาวไดวาการรวมตวเพอผนกกาลงของสหกรณจะสงผลใหสหกรณมขนาดทมากพอตอการผกขาดทงในดานราคาเพอแขงขนกบองคการธรกจอน มการใชสนทรพยรวมกนระหวางสหกรณอยางเหมาะสมดวยเหตผล เชน โรงส เครองจกร และการทสหกรณสามารถไดรบการจดสรรสทธในการจดจาหนายไดเชนเดยวกบบรษท รวมทงสหกรณการเกษตรตองคานงถงทาเลทตงโรงงาน ซงมผลโดยตรงตอคาขนสง คาแรงงาน และคาสาธารณปโภค เหลานกอใหเกดการลดตนทนใหตากวาคแขง แตคณภาพตองไมตากวาคแขง ดงนน ขนาดทเกดจากการรวมตวเพอผนกกาลงกนจะเปนกอใหเกดอานาจทสามารถสรางความไดเปรยบในการแขงขนไดอยางยงยน สงผลตอการสรางมลคาเพมและใหผลตอบแทนทดขนกลบคนสสมาชก

• ขาดการสรางมลคาเพมบนหวงโซมลคา (Value chain) หวงโซมลคา (Value chain) แสดงใหเหนถงการเชอมโยงกนทงระบบของกจกรรมและหนาทงานภายในองคการ หากทกกจกรรมมงสรางคณคาใหเกดขนกบลกคา สงทแสดงใหเหนคอ ตนทนการผลตทตากวา สงผลใหยอดขายเพมขนเนองจากราคาถก กาไรกจะเพมขน ทงนกระบวนการดาเนนธรกจทกกจกรรมตองมความตอเนองกนในการสรางคณคาใหเกดขนแกลกคา (Customer Value) ตงแตการแปรรปทรพยากรทใช (Input) ใหเปนผลผลต (Output) ทมคณภาพ คานงถงชองทางการตลาด กลยทธในการจาหนาย การขนสง การจดเกบ การใหบรการ การจดซอสนทรพยทกประเภท ระบบการเงนการบญช ระบบขอมล การพฒนาดานเทคโนโลย การบรหารจดการดานบคลากร เหลานเปนกจกรรมในหวงโซมลคาทมความเกยวเนองกนอยางเปนระบบ การดาเนนธรกจของสหกรณการเกษตรโดยปกตจะคานงถงความตองการในบรการของสมาชกแตละดาน ดงนนการทมเปาหมายทแนวแนคลายกนตองมการสรางแนวรวมธรกจทสนองความตองการเฉพาะอยางหรอทกอยางของสมาชกหรอกลมลกคากลมใดกลมหนง ซงปจจบนบอยครงสมาชกสหกรณจะใหความสนใจกบพอคามากกวาตวสหกรณ เชน ในป 2545 – 2549 สนคาทสหกรณการเกษตรสามารถจาหนายไดสงสด ไดแก ปย และนามน มมลคาเฉลยไมตากวา 13,159.10 ลานบาท โดยแตละสหกรณไมเกยวของกน ซงหากชมนมสหกรณการเกษตรระดบประเทศจะเปนแกนนาในหวงโซมลคาจนถงสหกรณการเกษตรระดบทองถนแลว อานาจการตอรองทเกดจากขนาดกจะยงเพมมลคาใหเกดขน ซงการจะนาเทคโนโลยสารสนเทศ (IT) มาประยกตใชกจะมสวนในการลดตนทนของการประสานงานลงได ตลอดจนการทจะเขาถงตวลกคาใหมากยงขน

นนกให สหกรณหลายสหกรณในเขตพนทตดตอกนมการบรหารจดการตลาดของตนเอง รวมถงการจดสงอยางเหมาะสม

• มขอจากดของแหลงและโครงสรางเงนทนเพอสรางความเตบโตทยงยน ในรอบ 5 ป (2545 – 2549) สหกรณการเกษตรมโครงสรางเงนทนทไดจากแหลงภายในและภายนอกรวมเฉลยปละ 74,083.91 ลานบาท ซงในแตละปจะมอตราการเตบโตเพมขนและเงนทนทงหมดสวนใหญไดจากการกยมจากแหลงภายนอกและไดจากการรบฝากเงนเฉลย รอยละ 56.69 ของเงนทนทงสนโดยเฉลย แตอยางไรกตาม หวใจของการเตบโตอยางมนคงของสหกรณการเกษตร คอ การมเงนทนทเพยงพอ ถาสหกรณใดมเงนลงทนไมเพยงพอจะทาใหผลผลตโดยรวมมปรมาณไมเพยงพอ ความสามารถในการแขงขนลดลง รายไดลด ดงนนการเขาถงแหลงเงนทนหากมขอจากดจะสงผลตอการเตบโตทางการเงนของสหกรณการเกษตร จนไมกอใหเกดมลคาแกสหกรณและเจาของทเปนสมาชก

• ดานการตลาดทตองรวาทาอยางไรใหขายสนคาและบรการได สหกรณสวนใหญยงขาดยทธศาสตรในการแขงขนทจะสรางความพอใจใหกบลกคา การใหบรการใน

ดานตางๆ ยงคงเปนแบบเดมๆ ไมมการสรางมลคาเพมใหกบทงสนคาและบรการ เชน การบรรจหบหอททนสมยสวยงาม มความทนทาน แมในดานการใหบรการดานการเงนทมความรวดเรว และทสาคญสหกรณตองรวาตลาดของสหกรณคอใคร สหกรณตองมเปาหมายและจดยนในการสอสารการตลาดแบบบรณาการ ดวยการโฆษณา ประชาสมพนธ การแสดงสนคาพเศษ และการสงเสรมการขาย

7. ขอเสนอแนะของนวตกรรมวฒนธรรมการสรางมลคาใหกบสหกรณการเกษตร

1. การสรางมลคาเพอความอยรอดของสหกรณการเกษตร สหกรณนนตองรถงความตองการของลกคาอยางชดเจน โดยใชมาตรวดในการสงสนคาและบรการอยางมประสทธภาพสตลาดเปาหมายของสหกรณ และยนหยดตวเองใหอยในระดบปฏบตทเปนเลศ การบรหารจดการอยางมประสทธภาพและปฏรปการดาเนนงาน จะเปนตวสงเสรมวงจรใหเกดหวงโซมลคา การผสมผสานทฤษฏยคใหมในการซอขายสนทรพย และความมงมนในการแขงขนแนวใหม (competitive mind-set) ซงตวชวดเหลานสามารถยนยนไดวาสหกรณทนามาประยกตใช จะเจรญเตบโตไดในอตสาหกรรมธรกจการเกษตรทเปลยนแปลงไป 2. สหกรณสามารถนาแนวคด EVA มาชวยในการกาหนดกลยทธของสหกรณ ทงในดานนโยบายการลงทน นโยบายการจายเงนปนผล เนองจากนโยบายดงกลาวมสวนเกยวของโดยตรงกบกระแสเงนสดของสหกรณ 3. สหกรณควรจะดาเนนงานแบบธรกจทมประสทธภาพสง และมแผนธรกจทจงใจทจะสนบสนนการลงทนจากสมาชกหรอจากทอนๆ โดยทแผนธรกจจะตองอยบนพนฐานหลกสองประการของความสาเรจ คอ การรวมตวกนทาใหเขมแขง และมเปาหมายทชดเจน (Consolidation and focus)

4. กอนการเลอกแผนการ สหกรณจะตองเขาใจถงหลกการเศรษฐศาสตรทใชประยกตกบการดาเนนธรกจททาอยในปจจบนกอน (ตองรวาคาใชจายอะไรทใชดาเนนงานใหกบเจาของทเปนเกษตรกร การตลาด หรอผซอ) แลวจงเรมดาเนนการพจารณาวาขอเสนอใด และลกคาคนไหนทสรางหรอไมสรางมลคา และประเมนความสามารถ และโอกาสของสหกรณทจะปรบปรงประสทธภาพการดาเนนงานใหดขน 5. จดใหมทางเลอกทเปนไปไดสาหรบการไถถอนการลงทนเทานนทจะทาใหลกคาเพมการลงทนใหมากขน โดยมงเนนการนาเสนอในสวนของลกคาทสามารถสรางมลคาได ทงนสหกรณสามารถทจะแปลงขอเสนอทเปนจดดอยใหสามารถรองรบลกคาทไมกอใหเกดรายไดหรอแมกระทงกบลกคารายใหม โดยอาจจะมองเหนถงความสามารถและโอกาสทจะพฒนาธรกจใหม 6. สงเสรมใหมการวจยและพฒนาเพอเพมมลคาของสนคาและบรการอยางตอเนองเพอรองรบการเปลยนแปลง เปนการสรางประโยชนเชงเศรษฐกจในอนาคตตอสหกรณและเปนการสรางมลคาใหเกดขน 7. เพอใหบรรลผลการดาเนนงานทยงยน สหกรณตองตอบสนองตอการเปลยนแปลงทงทเกดขนในลกคา เกษตรกรและผผลต ควรมงเนนการดาเนนการในรปแบบใหมของสหกรณทเปนหนวยเศรษฐกจมากขน รวมทงการรวมตวกนเชงธรกจเพอสรางความเขมแขงทงเครอขาย

8. นา EVA มาผกโยงกบผลตอบแทนทฝายบรหารสมควรจะไดรบ ซงเปนสงจงใจใหฝาย บรหารเฟนหาและเลอกลงทนในโครงการลงทนทจะกอใหเกดมลคากลบมายงองคกร 9. ใหความสาคญกบมลคาเพมของคนในสหกรณ โดยสงเสรมใหมการพฒนาทงผบรหารและเจาหนาทสหกรณใหมความร ความสามารถ เพมทกษะและเรยนรดานเทคโนโลยใหมๆ เปนการลดตนทนไดในระยะยาวสงผลใหเกดการสรางมลคาเพมตอไป 10. เปลยนวถการดาเนนธรกจแบบเดมๆ ทเนนการใหบรการเปนหนวยธรกจสการแปรรปผลตผลทางการเกษตร(อตสาหกรรมอาหาร) สตลาดภายในและสงออกนอกประเทศ 11. สหกรณเปนองคกรทางเศรษฐกจและสงคม ดงนนการศกษาในครงตอไปจะศกษามลคาเพมทางสงคมเพอสะทอนใหเหนถงคณคาของขบวนการสหกรณทมตอสงคม

บรรณานกรม

ภาษาไทย กรมตรวจบญชสหกรณ. รายงานผลการดาเนนงานและฐานะการเงนสหกรณการเกษตร ประจาป 2549. กรงเทพฯ : แอรบอนพรน, 2550

ดร.วรศกด ทมมานนท. ถงเวลาแลวสาหรบมลคาเพมเชงเศรษฐกจ (Economic Value Added). http://account.acc.chula.ac.th/seminar/seminar_42.doc, 2550

สานกงานคณะกรรมการนโยบายรฐวสาหกจ.2550. คมอการนาระบบบรหารจดการเพอสรางมลคาเชง เศรษฐศาตร (EVM) มาใชพฒนารฐวสาหกจระยะท 2. http://www.sepo.go.th, 2550

Dranove. D. and S. Marciano. Kellogg on Strategy แปลโดย จกร ตงศภทย. กรงเทพฯ : บรษท เอกซเปอรเนท จากด, 2549

ธนาคารแหงประเทศไทย.2550. Historical Yield. http://www.bot.or.th/bothomepage/databank/FinMarkets/Bond/T_Bid_Yield_menu.htm .

ภาษาองกฤษ Caouette, J. B., E. I. Altman, and P. Narayanan. Managing Credit Risk: The Next Great Financial

Challenge. John Wiley & Sons, Inc., 1998.

Dempsey J. J., A. A. Kumar, B. Loyd, and L. S. Merkel. A Value Culture for Agriculture. The McKinsey Quarterly 2002 Number 3.

Young, S. D. and S. F. O’Byrne. EVA and Value-Based Management: a practical guide to Implementation. McGraw-Hill, 2001.