กระบวนการตดตามเยยมบาน

โดย คณะจดกระบวนการสรปบทเรยนศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอ มหาวทยาลยเชยงใหมสนบสนนโดย ส�านกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด ภาค6

จงหวดประชาอาสากาวชมชนภวฒนภาคเหนอตอนลาง

ครอบครวกลมเสพ/กลมเสยง

และ

รปบทเรยนส

ความแตกตางในระดบวธการของการแกไขปญหาสะทอนใหเหนถงผลลพธทมผลตอ

สถานการณปญหายาเสพตดอยางนาสนใจ

สรปบทเรยนกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวดกาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

สารบญบทน�า

สวนท 1สรปบทเรยน:กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

สวนท 2ประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒนภาคเหนอตอนลาง:เรองราวจากการถอดบทเรยนกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว

สวนท 3กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว

สวนท 4มมมองทเหนจากเสยงสะทอนของพนทสรางบทเรยนทง 9

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

6

บทน�าการเปลยนแปลงทางสงคม จากยคสอกยค จากคนรนกอนไปสคนรนใหมเปนเหตและผล ทเชอมโยงไปสความสลบซบซอนของปญหายาเสพตด การเกดขนของปญหายาเสพตดตางมพฒนาการมทมาทไป ผเสพตางมเหตผลมากมายทเลอกทจะเสพยาเสพตด คนขายยาเสพตดตางกมขออางและเหตผลของตวเองโดยไมคดถงความเสยหายหรอผลรายทจะตามมา หลายยคสมยทภาครฐมงจดการแกไขปญหายาเสพตดดวยพลงอ�านาจทมอยางมงมน หากแตปรากฎการณความจรงไดชใหเหนวา อ�านาจ และกฎหมายมไดเปนทางออกของการแกไขปญหา ยาเสพตด การใชพลงทางเลอกทผสมผสาน (Mix up) กลบเปนพลงทางเลอกทอาจน�าไปสการหาทางออกจากปญหา ภาครฐจบมอ เชอมนใหชาวบาน องคกรพฒนาเอกชนเขามารวมแกไขปญหายาเสพตด อ�านาจทางกฎหมายเดนคไปกบการสรางพนทใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการปญหายาเสพตดพนท 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง เปนพนททมความหลากหลายทางชาตพนธ หลากหลายวธคด และ หลากหลายในรปแบบการท�ามาหากนเพอด�ารงชวต เปนพนททมการเปลยนแปลงทางกลมสงคม และวถชวตของคนไปตามระบบการผลต ในชองวางของการเปลยนแปลงเปนชองวางทซอนภยรายจากปญหายาเสพตดทกอใหเกดผลกระทบตอชวต ระบบคณคาในความเปนมนษย และทส�าคญกระทบตอความสมพนธภายในครอบครวและชมชน ส�านกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด ภาค 6 (ปปส.ภาค 6) เปนหนวยงานภาครฐทมบทบาทหนาท และมอ�านาจทางกฎหมายทตองด�าเนนการแกไขปญหายาเสพตด ความงดงามในวธคดทส�านกงาน ปปส.ภาค 6 เชอมนวาหากใชอ�านาจและหนาททางกฎหมายเพยงอยางเดยวอาจไมสามารถแกไขหรอจดการปญหา ยาเสพตดได ผบรหารและบคคลากรของ ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 ตางหนมาใหความส�าคญกบกระบวนทศนการมสวนรวมของชมชน(Community Participation Paradigm) และประสานพลงการสนบสนนการท�างานรวมกบองคกรภาคประชาสงคม คอชมรมชมชนภวฒน เพอเออใหเกดกระบวนการสนบสนนและพฒนาความเขมแขงของหมบานชมมชนเพอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในพนทภาคเหนอตอนลางการสรปบทเรยน การตดตามเยยมบานกลมเสพ กลมเสยงและครอบครว ในพนท 9 กรณศกษา จาก 9 จงหวดภาคเหนอตอนลางเปนผลผลตทสะทอนความมงมน ความเชอมน ของส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และทส�าคญเปนผลลพธทพสจนแลววา การลดความรนแรงของปญหายาเสพตดทมความซบซอนนน คอการปรบวธคด การวเคราะหปญหา ตดตงชดความคดการแกไขปญหายาเสพตดใหกบคนในพนทเหตเพราะปญหายาเสพตดเกดขน และกระท�าความเสยหายใหกบประชาชนในพนท ประชาชนตองลกขนมารวมกบภาครฐ ภาคสวนทเกยวของรวมกนแกไขปญหายาเสพตดรวมกน การเยยมบานเปนหนงในวธการทเกดขนในพนท เปนวธการทไดผลทงในเชงการลดความรนแรงของการแพรระบาดของยาเสพตด และไดผลในการลดปรมาณผเสพยาเสพตดทงรายเดมและเดกเยาวชนทเรมเขาไปสวงจรเสพตด ทางทมงานศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอมหาวทยาลยเชยงใหม ตองขอขอบพระคณผอ�านวยการส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และบคลากรทกทาน โดยเฉพาะคณกตตชย เหลองก�าจร ผอ�านวยการสวนยทธศาสตรและอ�านวยการ ขอขอบคณเจาหนาทชมรมชมชน ภวฒน ทเออประสานทงขอมลและการลงพนทในการจดกระบวนการสรปบทเรยน ขอขอบคณทกทานอกครงทเชอมนในพลงของประชาชน ในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

7

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

8

ส�านกงานปองกนและปราบปรามยาเสพตด ภาค 6 มบทบาทและภารกจทจะเสรมสรางความเขมแขง และสนบสนนชมชน องคกรภาคเอกชน และองคกรภาคประชาชนในการด�าเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในพนทภาคเหนอตอนลาง ดวยความตระหนกถงความส�าคญของกระบวนทศนการมสวนรวมของชมชน (Community Participation Paradigm) จงด�าเนนการอยางเปนรปแบบนบแตป พ.ศ. 2546 จนถงปจจบนป พ.ศ. 2558 ภายใตแผนยทธศาสตรภาคประชาสงคม โดยท�างานเชงประสานพลงของกลไกภาครฐรวมกบ “ชมรมชมชนภวฒน” ซงเปนกลไกภาคประชาสงคมทรวมตวกนเปนเครอขายขบเคลอนกจกรรมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในพนทเชงคณภาพ อยางเปนอสระ ยดหยน หลากหลาย สอดคลองกบบรบทพนท ตรงและทนกบสถานการณปญหา เออใหเกดกระบวนการพฒนาความเขมแขงของหมบานชมชนจดการปญหายาเสพตดใน 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในพนท ซงธรรมชาตของปญหามความซบซอนและมล�าดบขนตอนในการด�าเนนงาน การจดการปญหาตองมงลดความรนแรงในทกดาน ทงการแพรระบาด การเสพ การเสพซ�า การถกจบด�าเนนคด การไมสมครใจบ�าบดรกษา การหนคมประพฤต การกระท�าผดซ�า การตตราจากชมชน และการปดโอกาสตงตวใหมของผเสพ ซงลวนกอผลกระทบทงตอตวผเสพ ตอครอบครว และตอชมชนทตามมาอยางตอเนอง ทามกลางหลากหลายวธจดการกบปญหายาเสพตด “กระบวนการตดตามเยยมบาน” กลบเปนทางเลอกหนงทมประสทธภาพ ตนทนต�า ใหผลลพธทดทงในระยะสนและระยะยาว โครงการสรปบทเรยนประชาอาสา 9 ชมชนภวฒน 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง พ.ศ. 2558 จดท�าโดยศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอ มหาวทยาลยเชยงใหม เปนการสงเคราะหถอดกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว ทด�าเนนการในป พ.ศ. 2556 ภายใตวตถประสงค 3 ประการ ไดแก (1) เพอศกษาและคนหาบทเรยนส�าคญในการขบเคลอนกจกรรมตดตามเยยมบานผผานระบบยตธรรมและผทผานการบ�าบดฟนฟของเครอขายภาคประชาชนภาคเหนอตอนลาง (2) เพอพฒนารปแบบกระบวนการเรยนรทไดจากการปฏบตงานของเครอขายภาคประชาชนภาคเหนอตอนลาง (3) เพอน�าผลการสรปบทเรยนและประสบการณในการตดตามเยยมบานผผานระบบยตธรรมและผทผานการบ�าบดฟนฟมาพฒนากระบวนการขบเคลอนเชงคณภาพใหกบเครอขายภาคประชาชน ชมรมชมชนภวฒน และส�านกงาน ป.ป.ส. ภาค 6 ในป พ.ศ. 2559 ในเชงคณภาพตอไป การสรปบทเรยนด�าเนนการในชวง เดอนตลาคม - ธนวาคม พ.ศ. 2558 ใชวธการสนทนากลม (FocusGroup) การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) การเลาเรอง (Story Telling) รวมกบการตดตามสงเกตการณการท�างานเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงของแกนน�าเครอขายภาคประชาชน พบวามขนตอนส�าคญ 5 ขนตอนเพอการเยยมบานทมประสทธภาพ ประกอบดวย ขนเตรยมความพรอมของแกนน�าหมบาน ขนเตรยม

บทสรปผบรหารกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 ชมชนภวฒน 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

9

ความพรอมชมชน ขนคดเลอกแกนน�าและกรรมการหมบานทจะท�าหนาทเยยมเยยน ขนคดเลอกกลมเปาหมายและครอบครว และขนลงพนทเยยมบานในเวลาทเหมาะสมพรอมของฝากตดมอแบบเยยมญาตตามธรรมเนยมไทย 9 บทเรยนของกระบวนการตดตามเยยมเยยนกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว ประกอบดวย (1) ระบบคมบานและการสรางสามกลมคน-สามวย (2) พลงความรวมมอทองถน-ทองทของคนเพชรชมภ (3) สปญหายาเสพตดดวยยทธวธของคนชานเมอง (4) ความเขมแขงทกมตของนาบว (5) พลงความสามคค-พลงขบเคลอนชมชน (6) เราจะดงผเสพกลบมาเปนพวก (7) องคคลมาล แนวคดแหงการกลบใจและการใหอภย (8) กนขาวรวมกน วถแหงความสขและฟนความสมพนธ (9) การสรางกระบวนการฉกคด พนทสรางบทเรยนจากชมชนภวฒนซงเปนเครอขายประชาอาสา 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง ไดแก เครอขายต�าบลแมกาษา อ�าเภอแมสอด จงหวดตาก เครอขายเพชรชมภ อ�าเภอโกสมพนคร จงหวดก�าแพงเพชร เครอขายลกพชยตานภยยาเสพตด ต�าบลทาเสา อ�าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ เครอขายตนรกษถน ต�าบลนาบว อ�าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก เครอขายตานยาเสพตด ต�าบลไผทาโพ อ�าเภอโพธประทบชาง จงหวดพจตร เครอขายบานบางกระบาน ต�าบลยางซาย อ�าเภอเมอง จงหวดสโขทย เครอขายต�าบลหนองกระโดน อ�าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค เครอขายบานทงเศรษฐ ต�าบลทงนางาม อ�าเภอลานสก จงหวดอทยธาน และเครอขายต�าบลคลองกระจง อ�าเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ ภายหลงการสรปบทเรยนไดจดท�าวดทศนกระบวนการเยยมบานของชมชนบานหม 1 ต�าบลเขาแกวศรสมบรณ อ�าเภอทงเสลยม จงหวดสโขทยเปนตนแบบ รวมถงจดท�าคมอกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกลมเสพ/กลมเสยง ส�าหรบเปนสอเผยแพรแนวปฏบตใหกบผน�าและแกนน�าชมชนอนทสนใจสามารถน�าไปปรบประยกตใชเพอขบเคลอนงานดานปองกนและแกไขปญหา ยาเสพตดในพนท นอกจากนยงจดฝกอบรมเพอพฒนาศกยภาพแกนน�าในระดบเครอขายและระดบพนทปฏบตการทง 9 จงหวดภาคเหนอตอนลางมงหวงใหเกดการปรบแนวปฏบตการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ในพนทดวยการใชกระบวนการเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงซงไมใชในลกษณะการไปจบผดแตในลกษณะ สรางเสรมสายสมพนธของสมาชกชมชน เนองจากสาเหตของการเขาไปเกยวของกบยาเสพตดทงคาทงเสพนนมาจากสองปจจยหลกคอ ปจจยตวยาทมเครอขายการผลตและการคาทครอบคลมกวางขวางเขาถงไดงาย และปจจยพนฐานทงครอบครวขาดความรกความเขาใจกนจนผลกสมาชกออกไปส วงจรยาเสพตดอกทงชมชน ออนแอ ขาดความสามคคจนเปดใหยาเสพตดเขามาแพรระบาดในพนท ขณะทภาครฐมงจดการกบปจจยตวยา ปจจยครอบครวขาดความอบอนและชมชนออนแอกสามารถชวยจดการไดดวยการมสวนรวมของภาคประชาสงคม โดยการกระต นความคดและการปฏบตของผ น�าชมชน แกนน�าและผ มจตอาสาในพนทใหลกขนมาเปนพลเมองทตนตว ทรบฟงกนมากขน ทคดดวยกนมากขนทจะจดการกบปญหาของพนทดวยตวเองเปน Active Citizen รวมมอกนปลก-ปลก-ฟนฟความสมพนธของสมาชกในชมชนเพราะปญหายาเสพตดจะถกแกไขอยางไรกขนอยกบระดบความสมพนธของคนในชมชน รวมถงวธทคนในชมชนชวยกนดงคนในชมชนเขามารวมคดรวมท�างาน อกทงวธดงคนทมปญหาเขามารวมในกระบวนการ ซงกระบวนการเยยมบานเปนหนงในวธการทเกดขนในพนททไดผลทงในดานการลดความรนแรงของการแพรระบาดยาเสพตดและไดผลในดานการลดปรมาณผเสพทงรายเดมและเดกเยาวชนทเรมเขาไปสวงจรเสพตดอยางมนยส�าคญ ควรทจะน�าสการขยายผลในวงกวางตอไป

10

สวนท 1สรปบทเรยน: กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ส�านกงาน ปปส.ภาค6 กบวสยทศนของผบรหารการด�าเนนงานของภาคประชาชนหรอภาคประชาสงคมในการจดการปญหายาเสพตด ภายใตการสนบสนนของส�านกงาน ปปส.ภาค6 ไดมการด�าเนนการอยางเปนรปแบบและตอเนอง ตงแตปพ.ศ. 2546 จนถงปจจบน ซงถอวาส�านกงาน ปปส.ภาค6 เปนหนวยงานของรฐทใหความส�าคญกบการมสวนรวมของภาคประชาสงคมในการจดการปญหายาเสพตดและมการสนบสนนอยาง ตอเนองมาโดยตลอด โดยเฉพาะผบรหารของส�านกงาน ปปส.ภาค6 ในปจจบน ทมวสยทศนส�าคญ คอการมองวา “ค�าตอบของการท�างานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดคอประชาชน” เพราะปญหายาเสพตดไมวาการแพรระบาด การกระจายของสารเสพตด ปญหาจรงๆ มนอยทพนท ดงนนจงเหนวางานระดบพนทมความส�าคญ ควรหนนเสรมตรงจดนใหมาก

ส�านกงาน ป.ป.ส.ภาค6 ใหความส�าคญกบ “แผนยทธศาสตรภาคประชาสงคม” และพบวาการ มอยของกลไกภาคประชาสงคมถอเปนเรองทด เนองจากเปนการท�างานเชงคณภาพ ไดมตทงเรองกลไกทขบเคลอนกจกรรมแกปญหาในพนท มผน�าทองถนตางๆ เขามามสวนรวมประกอบกบนโยบายตางๆ ของรฐบาล จงจ�าเปนตองอาศยความความรวมมอกบประชาชนในพนท ไมวาในเรองการคนคนดสสงคมหรอการฟนฟ บ�าบดรกษาเปนตน และในหวงตอไปส�านกงาน ปปส.ภาค6 จะใหความส�าคญกบการจดการปญหา โดยการสรางภมคมกนใหกบเยาวชนตงแตเดก โดยเรมจากการศกษาและใหความส�าคญกบเดกในระดบปฐมวย ซงกจ�าเปนตองใชการมสวนรวมของกลไกภาคประชาสงคมในการขบเคลอนการด�าเนนการตอไปดวย

การสนบสนนกลไกภาคประชาสงคมของส�านกงาน ปปส.ภาค6 ทผานมา เนนใหความส�าคญของการรวมตวกนของชมชนตางๆ ในมตของเครอขาย โดยมหลกคดทวาชมชนแกปญหาโดดๆไมไดเครอขายจะเปนโครงสรางทส�าคญในการสรางความรวมมอ เปนกลไกหลกในการจดการปญหาและส�านกงานป.ป.ส.ภาค6 ท�าการสนบสนนงบประมาณลงไปใหเครอขายเปนผบรหารจดการ เครอขายกจะมการจดสรรงบประมาณส�าหรบใหพนทหมบานตางๆ ท�ากจกรรมแกไขปญหาและงบประมาณสวนหนงจดสรรไวส�าหรบเสรมสรางความเขมแขงของเครอขาย

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

11

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

“ ”ค�าตอบของการท�างานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดคอประชาชน

ในพนท 9 จงหวดภาคเหนอตอนลางไดมการ ขนรปโครงสรางของเครอขายในระดบตางๆ ทงในระดบต�าบล ระดบจงหวด รวมทงกลไกเครอขาย ระดบภาคในแตละระดบจะมคณะกรรมการทมาจากตวแทนภาคประชาชนในพนทตางๆ อาทคณะกรรมการระดบ

คณะกรรมการระดบ

คณะกรรมการระดบ

ภาค

จงหวดต�าบล

345 คน

27 คน 4,230 คนกวา

12

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

และมกรรมการในระดบหม บานอกเปนจ�านวนกวา 14,000 คน ถอวาเปนกลไกภาคประชาชนจดการปญหายาเสพตดของพนทภาคเหนอตอนลาง โดยบทบาทกลไกคณะกรรมการแตละระดบจะมเวทปรกษาหารอในแตละระดบอยางสม�าเสมอโดยเปนเวทแลกเปลยนเรยนรประสบการณการท�างาน เปนเวทแลกเปลยนขาวสารและเปนเวทประสานงานระหวางเครอขายตางๆกบส�านกงาน ปปส.ภาค6

การสนบสนนกจกรรมตางๆในพนทชวงแรกๆ กจะเปดโอกาสใหหม บ านหรอเครอขายตางๆ คดคนแนวทางหรอหารปแบบในการจดการปญหาไดอยางอสระเพอใหเกดความสอดคลองกบบรบทชมชน สถานการณปญหาและศกยภาพทหมบานหรอเครอขายสามารถด�าเนนการไดโดยทางมลนธภมพลงชมชนไทยซงเปนกลไกการประสานและสนบสนนภาคประชาชนทด�าเนนงานรวมกบส�านกงาน ป.ป.ส.ภาค6 ในชวงเวลานนมบทบาทเปนเพยงพเลยงคอยใหค�าปรกษาและคอยประสานงานเทานนเครอขายและหม บานตางๆ จงเปนกลไกในการท�ากจกรรมแกไขปญหาและพบวาในการท�ากจกรรมแกไขปญหายาเสพตดในพนทตางๆ มความหลากหลาย อาทเชน มการสรางกลไกเฝาระวงมการตงดานตรวจคอยปรามผทมพฤตกรรมสมเสยง มการท�ากจกรรมในกลมเยาวชนหรอกจกรรมอนๆ ทจะน�าไปสการเสรมสรางความเขมแขงใหกบหมบาน/ชมชนในการจดการปญหายาเสพตด

13

ภาคประชาชนจดการปญหายาเสพตดของพนทภาคเหนอตอนลางด�าเนนการในพนทอย าง เขมแขงมาอยางตอเนอง โดยม มลนธภมพลงชมชนไทยเปนองคกรพเลยง (ตอมาไดมการปรบเปลยนเปน “ชมรมชมชนภวฒน” เปนองคกร พเลยงแทน) และส�านกงาน ปปส.ภาค 6 เปนกลไกสนบสนน จากการทบทวนประสบการณการท�างานทผานมาระยะเวลาหนงกพบวา ถงแมภาคประชาชนจะสามารถจดการหรอควบคมปญหาในพนทไดตามศกยภาพแตกพบวามปรากฏการณบางอยางหรอมเงอนไขบางประการเกดขน ไดแก 1) ภาคประชาชนในบางพนทมความเขมแขงมากนอยตางๆกนบางพนทมความเขมแขงมากสามารถควบคมปญหาได ในบางพนทมขอจ�ากดในเรองการวเคราะหปญหาและการสรรหาวธการแกไขจงพบวาหลายๆพนท จะมการท�ากจกรรมทเปนรปแบบซ�าๆ เดมๆไมสามารถตอบไดวา เปนการจดการปญหาทตรงกบสาเหตทแทจรงหรอไม 2) มขอจ�ากดของงบประมาณในการสนบสนนการด� า เน นงาน ของเครอขายภาคประชาชนในพนท

กระบวนการตดตามเยยมบาน:ทางเลอกหนงในการจดการปญหายาเสพตด

ภาคเหนอตอนลาง เนองดวยจ�านวนพนทเปาหมายในการขบเคลอนงานการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดมพนทเปนจ�านวนมาก

ดงนนภายใตงบประมาณทมจ�ากดจงจ�าเปนทตองค�านงถงประสทธภาพของกจกรรมทท�าการสนบสนน

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

14

จากเงอนไขตางๆ ในป พ.ศ.2556 จงไดมการทบทวนการด�าเนนงานทผานมา และพบบทเรยนทส�าคญประการหนงจากพนทคอพบวามการท�ากจกรรมอยางหนงทนาสนใจ บางพนทชาวบานไดท�าการแกไขปญหาโดยการทแกนน�าใหความส�าคญกบลกหลานในหมบาน โดยเฉพาะกลมเปาหมายทเปนเยาวชนทมพฤตกรรมเสยงหรอเสพ ใชวธเขาถงพดคย ปรกษาหารอ สรางการยอมรบของครอบครว โดยเสมอนการไปเยยมหากน แทนทจะเขาไปและท�าใหเขารสกวาเราเขาไปตอวาหรอจบผด ซงปรากฏวาม ผลท�าใหครอบครวยอมรบแกนน�าทเขาไปด�าเนนการ ครอบครวตางๆใหความรวมมอ เยาวชนทมพฤตกรรมเสยงและครอบครวไดมการปรบปรงพฤตกรรมรวมกนทงสองฝายความสมพนธในครอบครวทดขนและท�าใหกระบวนการจดการหรอแกไขปญหาในชมชนสามารถท�าไดงายขน ความสมพนธในครอบครวและชมชนดขนมาก อกทงยงเปนกจกรรมทสามารถท�าไดโดยทแทบจะไมตองใชงบประมาณเลย

จากบทเรยนดงกลาวจงน�าไปสขอสรปหรอสมมตฐานทส�าคญรวมกนทง ส�านกงาน ปปส.ภาค6 เปนกลไกสนบสนนงบประมาณ ชมรมชมชนภวฒน เปนกลไกพเลยง เครอขายภาคประชาชนตอตานยาเสพตด 9 จงหวดภาคเหนอตอนลาง เปนกลไกภาคประชาสงคมจดการปญหายาเสพตดในพนทโดยทกฝายมขอสรปรวมกนประการหนงคอการมองสาเหตทแทจรงของการเกดปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดมาจาก ความออนแอของครอบครวเปนสาเหตหลก

ดงนน กระบวนการตดตามเยยมบานหรอทเรยกวากจกรรมเยยมบานจงนาจะเปนการด�าเนนการแกไขปญหาทตรงจดและสอดรบกบเงอนไขทพบในขางตนได

ดงนน กจกรรมเยยมบาน เปน

ทางเลอกหนงในการจดการปญหายาเสพตดทมาจากการสรปบทเรยนและทบทวนการท�างานทผานมาโดยเครอขายตางๆ ในพนทภาคเหนอตอนลาง จะพจารณาวาสามารถน�าไปปรบใชในพนทอยางไรซงหลายพนทกพบวาไดมการด�าเนนกจกรรมในลกษณะนอยบางแลว เพยงแตไมไดพฒนาใหเปนกระบวนการตดตามเยยมบานทมรปแบบทชดเจนซงแตละพนทกมความเหนตรงกนวาเปนเรองทดทส�านกงาน ปปส.ภาค6 และทางชมรมชมชนภวฒนซงเปนกลไกสนบสนนและกลไกพเลยง ใหความส�าคญกบแนวทางน และจะมการสนบสนนการด�าเนนงานใหมความพรอมในการขบเคลอนกระบวนการเยยมบานในระดบพนทตอไป

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

15

ถอดบทเรยนและศกษาประสบการณจากพนททมการจดท�ากระบวนการตดตามเยยมบาน

การสนบสนนกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว

1ล�าดบท

ก า ร เตร ยมความพร อม ในการสน บสน นกระบวนการตดตามเยยมบานโดยส�านกงาน ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒน + ถอดบทเรยนและศกษาประสบการณจากพนททมการจดท�ากระบวนการตดตามเยยมบาน + การจดท�าวดทศนเพอจดท�าองคความรจากชมชนตนแบบ + การจดท�าคมอส�าหรบใชในกระบวนการตดตามเยยมบาน + การฝกอบรมและพฒนาศกยภาพแกนน�าในระดบเครอขายและระดบพนทปฏบตการ + การสนบสนนงบประมาณ

เครอข ายภาคประชาชนในหลายพนทมการ ด�าเนนการตดตาม เยยมบานผเสพและกลมเสยง อยบางแลว ถงแมวาจะมความเขมแขงแตกตางกนไปตามศกยภาพในแตละพนท ซงแตละพนทมประสบการณและมบทเรยนทจะสามารถน�ามาเรยนรและขยายผลได ดงนนฝายทสนบสนน คอส�านกงาน ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒนจงเหนวาควรใหมการศกษารปแบบการท�างานทมอยแลวในพนทและน�าไปสการถายทอดใหกบชมชนในพนทอนๆ ไดน�าไปประยกตใช จงเกดโครงการสรปบทเรยนขน

การด�าเนนการสรปบทเรยนเปนการด�าเนนการโดยเจาหนาทชมรมชมชนภวฒนซงเปนพเลยง ในการท�างานของชาวบานในพนทอยแลว โดยไดมการท�าการศกษาในพนททมบรบทแตกตางกนจ�านวน 9 พนท โดยแยกเปน เขตชมชนเมอง จ�านวน 4 จงหวด 4 ชมชน เขตชนบท จ�านวน 4 จงหวด 4 หมบาน เขตชนบทชายแดน จ�านวน 1 จงหวด 1 หมบานกระบวนการของชมชนในหลายๆดาน ไดแก กระบวนการการด�าเนนงานตดตามเยยมบาน

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

16

กลมเสพ/กลมเสยง โดยใชวธการสรปบทเรยน ซงเปนการ สกดความรและประสบการณในการปฏบตงานของหมบาน/ชมชน ใหเหนขนตอนกระบวนการปฏบตปจจยทท�าใหเกดความส�าเรจหรออปสรรคในการด�าเนนงาน และแนวทางทท�าให ปฏบตง า น ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส�า เ รจเ พมขน หรอแนวทางแก ไขอปสรรคท เกดขนในการ ด�าเนนงานเพอการสรปองคความร ไปส การ พฒนากระบวนการและหาแนวทางการด�าเนนงานในหวงระยะเวลาตอไปใหเหมาะสมกบบรบทของแตละพนทอยางเหมาะสม

การถอดบทเรยนมการด�าเนนการในชวงเดอนตลาคม-ธนวาคม 2558 โดยใชวธการสนทนากลม (Focus Group) การเลาเรอง (Storytelling)ขอมลเอกสารจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 และจากชมรมชมชนภวฒน(Secondarydata)เปนเครองมอในการจดเกบขอมล และจากการถอดบทเรยนมขอคนพบทส�าคญ กลาวคอในเรองกระบวนการเยยมบานพบวาในพนทแตละบรบท มรปแบบกระบวนการหรอขนตอนทไมแตกตางกนมากนก กลาวคอ 1) ขนตอนการเตรยมความพรอมแกนน�าในขนตอนนมการเตรยมความพรอมโดยการ จดเวทแกนน�าในระดบตางๆ ทงการน�าแกนน�าในแตละต�าบลเขามาอบรม โดย ปปส.ภาค6 และระดบพนทกมการจดเวทเตรยมความพรอมของแกนน�าแตละหมบานทเปนสมาชกของแตละ เครอขายอกดวย 2) ขนตอนการเตรยมความพรอมชมชนพรอมความเขาใจชมชนโดยใชเวทประชาคม รวมวเคราะหสถานการณปญหาหมบาน/ชมชน รวม

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ก�าหนดแผนและสรางความเขาใจรวมกนในการปฏบตการ 3) ขนตอนของการคดเลอกแกนน�า โดยแกนน�าจะเปนผใหญบานและคณะกรรมการของหมบาน ผน�าธรรมชาต ผหลกผใหญทชมชนใหความเคารพนบถอ โดยจะตองมความสมพนธทดกบกลมเปาหมายและตระหนกถงการสรางก�าลงใจ หาทางออกและชวยเหลอรวมกน 4) ขนตอนการคดเลอกกล มเปาหมายโดยพจารณาจากสภาพของครอบครวทมปญหาความสมพนธและการดแลรวมทงพจารณาจากพฤตกรรมของเดกทมพฤตกรรมเสยงหรอ เสพยาเสพตด 5) ขนตอนการลงตดตามเยยมบานโดยมลกษณะรวมกนดงน • มการด�าเนนการเขาไปเยยมบานเปนกลมๆกลมละประมาณ 5 คน โดยคณะกรรมการหม บ านเปนผ ด�าเนนการหรอด�าเนนการโดย ผอาวโสหรอแกนน�าทครอบครวกลมเปาหมายใหความเคารพนบถอ • การด�าเนนการจะเนนเวลาทเหมาะสม คอแกนน�าสะดวกและสมาชกในบานอยกนพรอมหนาพรอมตา ซงสวนใหญจะเปนชวงเยน เวลา 17.00 น. เปนตนไปหรอเวลาวางในชวงเสารอาทตย เปนตน • การเขาไปเยยมเยอนจะมของฝากตดไมตดมอไปบางเลกๆ นอยๆ เชน เครองอปโภคบรโภค อปกรณกฬา กบขาวกบปลาและบางกมการรวมรบประทานอาหารกบเจาของบานทไปเยยมดวย

17

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

“พนททมประสบการณการท�างานยอมมบทเรยนทจะสามารถน�ามาเรยนรและปรบใชได”

นอกจากนน การศกษาบทเรยน ยงไดมการศกษาแรงจงใจในการด�าเนนงานมขอเสนอแนะหลายประการ เชน การบรณาการกบหนวยงานในพนทการหนนเสรมดานอาชพใหตรงความตองการกลมเปาหมายการขยายผลและการสรางความยงยน

18

เพอสรางความเขาใจในการพฒนากระบวนการเรยนร การตดตามเยยมบานไดงายขน ชมรม ชมชนภวฒนจงไดจดท�าวดทศนองคความรจากชมชนตนแบบขน โดยไดคดเลอกหมท 1 ต�าบลเขาแกวศรสมบรณ อ�าเภอทงเสลยมจงหวดสโขทยเปนพนทตนแบบโดยมกระบวนการท�างานทนาสนใจคอ หมบานนแตกอนกมปญหาในเรองเยาวชนทตดยาเสพตดและเยาวชนทอยในกลมเสยงจ�านวนหนงจงไดมกระบวนการจดการปญหาขน หมบานมจ�านวน 202 หลงคาเรอนโดยจดเปนคม คมละ 10-11 หลงคาเรอนใหมคณะกรรมการคมคอยสอดสองดแลรวมกบแกนน�าตาสบปะรดทอ�าเภอไดแตงตงไวเปนกลไกในการด�าเนนการโดยมขนตอนหลกๆในการด�าเนนการ ดงน ขนตอนท 1 เตรยมความพรอมและปรบทศนคตแกนน�า ขนตอนท 2 คนหาและก�าหนดกลมเปาหมาย ขนตอนท 3 ก�าหนดบทบาทและหนาทความรบผดชอบ

ขนตอนท 4 ลงพนทตดตามเยยมบาน ขนตอนท 5 สรางความสมพนธและท�ากจกรรมรวมกน ขนตอนท 6 สรปผลการด�าเนนงาน

การด�าเนนงานมหวใจส�าคญ คอ การไมสรางปมดอยใหเดกโดยการพดวาเดกเปนกล มเสพ รกษาความลบบางเรองใหเปนเรองรกนเฉพาะระหวางเดกกบผเยยมบานและครอบครวเทานน ตองใชความพยายามในการด�าเนนงานแมยากล�าบาก หากแตแกนน�ากไมทอถอย ซงในการด�าเนนงานทผานมาไดสรางความภาคภมใจใหกบแกนน�าหมบานเปนอยางมาก

การจดท�าวดทศนเพอจดท�าองคความรจากชมชนตนแบบ

2ล�าดบท

สามารถศกษาขอมลเพมเตมไดจาก ตอนท 1 https://www.youtube.com/watch?v=CWWoFZ9nDLA และ ตอนท 2 https://www.youtube.com/watch?v=WIgH6gB7Zu4

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

19

บทท 1: ความเปนมา วตถประสงค ประโยชนทวาจะไดรบบทท 2: แนวคดการแกไขปญหายาเสพตดโดยกระบวนการชมชนบทท 3: กระบวนการสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกลมเสยง/เสพ โดยเทคนคการเยยมบานบทท 4: บทบาทหนาทของผน�าชมชนในการเยยมบานครอบครวกลมเสพและเสยงบทท 5: การเตรยมความพรอมผน�าหมบานหรอชมชนในการเสรมสร างความเข มแขงให กบครอบครวกลมเสพและกลมเสยงบทท 6: การวเคราะหสถานการณปญหาศกยภาพและกลมเปาหมายบทท 7: เทคนคการเยยมบาน ครอบครว กลมเสพและกลมเสยงบทท 8: การเสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกลมเสพ/เสยง โดยกจกรรมกลมหลงการเยยมบานบทท 9: การตดตามและประเมนผลการสรางครอบครวกลมเสพและกลมเสยง

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การจดท�าคมอกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกล มเสพ/เสยง ภาคเหนอตอนลาง จดท�าโดย ส�านกงาน ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒน โดยมเนอหาส�าคญจ�านวน 9 บท

การฝกอบรมและพฒนาศกยภาพแกนน�าในระดบเครอขายและระดบพนทปฏบตการ

3 4ล�าดบท ล�าดบท

ส�านกงาน ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒนไดด�าเนนการลงพนทเปาหมายเพอจดฝกอบรมและพฒนาศกยภาพแกนน�าในระดบเครอขายและระดบพนทในแตละจงหวด มงเนนกลมเปาหมาย คอ แกนน�า คณะกรรมการทงในระดบเครอขายต�าบล โดยหวงผลเพอใหแกนน�าหรอผปฏบตการในระดบพนทปรบมมความคดในการท�างานโดยใชเครองมอการตดตามเยยมบานกลมเสพและกลมเสยงในพนท กระบวนการส�าคญกอนการจดฝกอบรม คอกระบวนการจดเตรยมหลกสตรฝกอบรมฯ โดยมผอ�านวยการสวนยทธศาสตรและอ�านวยการ เจาหนาทส�านกงาน ปปส.ภาค6 และหวหนา พรอมเจาหนาทชมรมชมชนภวฒนร วมกนออกแบบหลกสตรและกระบวนการฝกอบรม ซงสามารถแบงเนอหาความส�าคญของกระบวนการฝกอบรม โดยยอไดดงนกระบวนการท 1:การปรบวธคดการมองปญหายาเสพตดกระบวนการท 2:การสรางความเขาใจเรองชมชนเขมแขง และเสนความสมพนธกระบวนการท 3:การวเคราะหชมชน และเหตปจจยของการเกดปญหายาเสพตดกระบวนการท 4: การใชคมอกระบวนการ

การสนบสนนงบประมาณโดยส�านกงาน ปปส.ภาค6 จะสนบสนนงบประมาณภายหลงทแตละพนทไดท�าแผนงานโดยระบจ�านวนและรายชอกลมเปาหมายทจะด�าเนนงานเรยบรอยและสงมาเพอพจารณาขอรบการสนบสนนโดยงบประมาณจะเปนงบประมาณทจดสรรไวส�าหรบการสนบสนนภาคประชาชนทส�านกงาน ป.ป.ส. แตละภาคมอยแลว โดยในโครงการตดตามเยยมบานนจะมการส น บ ส น น ล ง ไ ป ใ น แ ต ล ะ เ ค ร อ ข า ย แ ล ะ มการจดสรรเพอท�ากจกรรมในแตละหม บานตอไป โดยในการด�าเนนงานเบองตนจะเปนชวงทดลองโดยก�าหนดใหแตละหมบานมการเยยมตดตามกลมเปาหมายหมบานละ 5 ครอบครว และมการสนบสนนงบประมาณส�าหรบการซอขาวของในการเยยมรายละ 500 บาท ส�าหรบซอของเยยมบานกลมเปาหมาย ซงการใชจาย

เสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกล มเสพ/เสยงภาคเหนอตอนลางกระบวนการท 5: การแลกเปลยนประสบการณระหวางทมวทยากรและแกนน�าผรบการฝกอบรม

กแลวแตการบรหารจดการของแตละหม บาน กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว ทไดเรมด�าเนนการในป พ.ศ.2556และไดมการด�าเนนการมาแลวระยะเวลาหนงโครงการนไดรบการสนบสนนจากส�านกงานป.ป.ส.ในดานงบประมาณและมชมรมชมชน ภวฒนเปนองคกรพเลยงท�าหนาท หนนเสรมชวยใหการปรกษาหารอการท�างานในพนท ซงจากการด�าเนนงานในเบองตนพบวาแตละพนทมความเขมแขงในการด�าเนนการแตกตางกนไป แตกพบวาแตละพนททด�าเนนการมเสยงสะทอนจากแกนน�าทเปนกลไกส�าคญในแตละหมบานวาเปนโครงการทดสอดคลองกบความตองการของชมชนและสามารถจดการปญหาได

อยางไรกตามเพอใหการด�าเนนงานมประสทธภาพมากขนและเหนภาพแนวทางในการด�าเนนงานในชวงตอไปไดชดเจนขน จงไดจดใหมกระบวนการถอดบทเรยนเพอศกษากระบวนการตดตามเยยมบานขนอกครงหนงในป พ.ศ.2558 น โดยจะมการลงไปศกษากระบวนการท�างานในแต ล ะ พนท แล ะมก ารจด เวท เพ อขยายผล องคความรใหกบหนวยงานอนๆ ทเกยวของเพอใหสามารถน�าไปปรบใชเปนแนวนโยบายหรอบรณาการการท�างานในระดบพนทไดอยางมประสทธภาพตอไป

20

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การสนบสนนงบประมาณ5ล�าดบท

สามารถรบชมกระบวนการฝกอบรมฯ ไดท https://www.youtube.com/watch?v=v1VBMmX0yHw และ https://www.youtube.com/watch?v=hnynv8sfvlE

21

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

“ หวใจส�าคญของการด�าเนนงาน คอการไมสรางปมดอยใหเดกรกษาความลบบางเรองใหเปนเรองรกนระหวางเดก ผเยยมบานและครอบครวเทานน”

22

สวนท 2ประชาอาสา 9 จงหวดกาวชมชนภวฒนภาคเหนอตอนลาง :เรองราวจากการถอดบทเรยนกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

23

ต�าบลแมกาษา เปนชมชนทมพนเพเดมเปนคนเมองหรอคนลานนา ทบรรพบรษอพยพมาตงรกรากอยในอ�าเภอแมสอดจงหวดตากมาหลายรอยป ภาษาทพดในทองถนนสวนใหญแลวพดภาษาเหนอหรอทเรยกวา “อก�าเมอง” เชนเดยวกบหลายจงหวดทางภาคเหนอตอนบน เชนจงหวดเชยงใหม จงหวดเชยงราย จงหวดพะเยา เปนตน ชาวบานบานแมกาษารวมตวกนท�างานเปนเครอขายตอตานยาเสพตดในระดบต�าบล โดยมจ�านวนหมบานทเขารวมกบเครอขาย

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พนทสรางบทเรยน ท 1ระบบคมบานและการสรางเครอขายต�าบลแมกาษา อ�าเภอแมสอด จงหวดตาก

3 กลม คน 3 วยจ�านวน 9 หมบาน คอ หม 1 บานแมกดหลวง หม 2 บานแมกาษา หม 3 บานโกกโก หม 4 บานแมกดสามทา หม 5 บานน�าดบ หม 6 บานไทยสามคค หม 11 บานโพธทอง หม 12 บานใหมพฒนา หม 14 บานแมกาษาโพธเงน

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

24

จ�านวน 9 หมบาน จากหมบานทงหมดของต�าบลแมกาษาจ�านวน 16 หมบาน โดยแกนน�าสะทอนวา ทขบเคลอนในพนท 9 หมบานนนเรมจากมงเนนหมบานทสนใจเอาจรงเอาจงและมงมนทจะปองกนและแกไขปญหายาเสพตดกอน บางหมบานไมพรอมกไมเปนไร เรมจากผใหญบาน แกนน�าและคณะกรรมการทพรอมกอน โดยทง9 หม บาน มแผนงานและไดรบการสนบสนนการท�างานปองกนยาเสพตดจากชมรมชมชน ชมชนภวฒน และไดรบงบประมาณสนบสนนจากส�านกงาน ปปส.ภาค6

เค รอข ายแม ก าษา เป นกล มช าวบ านท มอดมการณตองการเหนคนในหมบานปลอดภยจากยาเสพตด อยากเหนลกหลานเตบโตมอนาคตทด กลมผน�าหมบานเรมรวมตวกนท�างานประมาณ 20 กวาปแลว โดยมโอกาสเขาไปมสวนรวมใน “เครอขายมหาวน” ซงเปนเครอขายภาคประชาชนทมสถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคการมหาชน) หรอทเรยกกนวา พอช. เปนผสนบสนนใหเกดการ รวมตวของแกนน�าตางๆ ในอ�าเภอแมสอดเพอท�ากจกรรมพฒนาพนท ตอมาประมาณป พ.ศ.2544-2545 หรอประมาณสบกวาปจงไดท�ากจกรรมตอตานยาเสพตด โดยมคณล�าพน มนยนล ผประสานงานส�านกงาน สสช.หรอส�านกงานประสานและสนบสนนภาคประชาชน เขามาประสานงานและชกชวนแกนน�าในพนทพฒนาแผนกจกรรมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดและไดเสนอขอรบการสนบสนนงบประมาณจากส� านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด ภาคเหนอ

แกนหลกในการขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดเครอขายแมกาษามาจากการรวมตวกนของผ น� าหม บ านท เป นทางการ มผใหญบาน ผชวยผใหญบานและคณะกรรมการหมบานทง 9 หมบานเปนหลก โดยม นายสมลตบวงค ผ ใหญบานหมท 14 เปนประธานเครอขาย โดยวตถประสงคเพอจดการปญหา ยาเสพตดใหหมดไปจากพนท ตองการปองกนปญหาชวยเหลอชาวบานรวมทงเยาวชนทเปน ลกหลาน ในตอนแรกทท�างานรวมกบเครอขายมหาวนนนเปนการท�างานในรปแบบของเครอขายระดบอ�าเภอ เวลามงบประมาณตางๆ กมการจดการมาจากระดบอ�าเภอหรอเวลามข อมล ขาวสารตางๆ กจะมแตการประชมในระดบของจงหวดหรออ�าเภอท�าใหบางครงมปญหาเรองการสอสารเพอการรบรในระดบพนทขางลาง

ในระยะเวลาตอมาจงไดมการปรบปรงโครงสรางของเครอขายเพอใหการท�างานมประสทธภาพมากขน แกนน�าต�าบลแมกาษาจงไดแยกตวมาเปนเครอขายในระดบต�าบล ในชวงป พ.ศ.2553แรกเรมไดพยายามรวมตวใหครบทกหม บาน ทมในต�าบลแมกาษา แตเมอท�างานไดมาสกระยะหนง พบวาหากตองการทจะใหเครอขายมความเขมแขงจรงๆ แลวตองเรมจากหมบานทสมครใจมความพรอม ใหความรวมมออยางจรงจงสงรายงานหรอเอกสารตางๆ ใหเครอขายตามทรองขอตามเวลา รวมทงแกนน�าเขามารวมประชม

พฒนาการจากการเรยนรและปฏบตการจรง

ทอายไมเกน 30 ปลงมา ผตดยาในหมบานมบางคนจากทสตดๆ เฉลยวฉลาด ภายหลงตดยาและเสพยาบาเปนจ�านวนมากจนกลายเปนคนสตไมดไปกม บางคนทโดนเจาหนาทจบกมไปกมการอาฆาตมาดราย หาวาชาวบานหรอผน�าแจงต�ารวจใหมาจบตนเองกม

ยอนกลบไปหลายปกอนผเสพจะเปนวยแรงงานแตปจจบนนสวนใหญเปนวยรน ในแตละหมบานชาวบานประมาณการวามผเสพไมเกน 10 ราย บางรายกเปนผมประวตมากอน แตทกคนจะอยในสายตาของแกนน�าทเฝาระวง ผเสพทมอายนอยทสดทพบวามพฤตกรรมยงเกยวกบยาเสพตดคออาย 15 ป แตปจจบนสามารถพดไดวาม ผยงเกยวในหมบานนอยมาก แกนน�าเครอขายในแตละหมบานไดมการด�าเนนการตรวจเยยมลกบาน โครงสรางเครอขายมประธานเครอขาย รองประธานสองคนและกรรมการเปนผใหญในแตละหม การด�าเนนงานใชแนวทางของการสรางศนยสามวยบาง เนนการมานงพดจาสรางความสมพนธในครอบครวมากขน วยรนบางรายพอไดปรบความสมพนธในครอบครวแลวการปฏบตตวมทศทางทดขน เดกๆหลายคนทแตกอนมโลกสวนตว มองวาผปกครองไมเขาใจกมพฤตกรรมเปลยนไป หลายคนกลาพดกลาคยกลาปรกษาหารอกบผปกครองมากขน

ในชวงแรกๆ เครอขายเนนการท�ากจกรรมเฝาระวงออกเวรยามเปนหลก งบประมาณทส�านกงานป.ป.ส. เคยสนบสนนมากมาสนบสนนคากาแฟคาอาหารคาน�ามนบาง ท�ากนอยางคกคกเขมแขง

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

25

ปรกษาหารอกนอยางสม�าเสมอ การรวมตวกน 9 หมบาน จงเปนการรวมตวของแกนน�าทมการสนทสนม มความสมพนธกนเหนยวแนนอยางแทจรง

ชวงหลายปกอนจนถง 4 – 5 ปทผานมาในพนทบานแมกาษามการแพรระบาดของยาเสพตดเปนจ�านวนมาก ยาเสพตดทระบาดหนกในขณะนนไดแก ยาบา ยามราคาถกเพยงเมดละ 20–30 บาท สาเหตทยาเสพตดมราคาถกนนชาวบานสนนษฐานวาเปนเพราะต�าบลแมกาษาอย ใกล ชายแดนประเทศเพอนบาน ชาวบานพบวาเยาวชนหลายคนในหมบานตดยาเสพตด พบเหนวยรนขายยาใหกนอยางไมเกรงกลว มการลกเลกขโมยนอย มการลกตดไมในไรในสวนของชาวบานขบรถจกรยานยนตคกคะนองหวาดเสยว ผหลกผใหญในหม บานวากลาวตกเตอนกไมเชอฟง สรางความเดอดรอนร�าคาญใหกบชาวบานในพนทเปนอยางมาก ภายหลงทางอ�าเภอกบทางชาวบานไดท�างานกนอยางจรงจงโดยเฉพาะในช วงทมการประกาศสงครามยาเสพตดทางอ�าเภอไดมมาตรการตางๆ เขมงวด โดยเฉพาะ นายอ�าเภอ สามารถลอยฟา ซงยงด�ารงต�าแหนงเปนนายอ�าเภอแมสอดในขณะนน ไดมการลงพนทประสานงานรวมกบแกนน�าทองทอยางจรงจง แตในชวงแรกๆนนเปนการท�างานโดยเจาหนาทรฐและฝายปกครองเปนหลก ก�านนผใหญบานกแคใหความรวมไมรวมมอไปตามทหนวยงานรองขอ มการตงจดตรวจจดสกดในพนท ท�าเวทประชาคม น�าผเสพไปบ�าบด ซงพบวา ในพนทมผเสพทตองถกสงไปบ�าบดและเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมหลายคนโดยเฉพาะวยรน

ปรบตวจากบทเรยน

26

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

3สามกลม สามวย

27

โดยไมมคาตอบแทนใดๆ มการรวมกบเจาหนาทตงดานสมตรวจปสสาวะ วยรนทจบกลมแตงรถซง ขบรถจกรยานยนตหรอมพฤตกรรมเสยงกจะมความเกรงกลว วยรนจงลดพฤตกรรมลงจะพบวาในชวงหลงทผานมาชมชนมความสงบสขเกดขนแตกพบวายงไมสามารถเขาถงตนเหตของปญหาทแทจรง แตจากการทแกนน�าเครอขายมความสมพนธกนดไดพดคยปรกษาหารอกนสม�าเสมอ จงไดมโอกาสทบทวนการท�างานและแกนน�าเครอขายกมความเหนตรงกนวา ปญหายาเสพตดมปญหามาจากครอบครว หลายครอบครวไมคอยสนใจลก ไมคอยพดจากน

การด�าเนนงานเนนการสรางความสมพนธควบคไปกบการเฝาระวง ในป พ.ศ.2552 จากการสราง “สามกลมสามวย” โดยเรมด�าเนนการทพอหลวงบาน และแมหลวงเขาไปนงคยกบเดกเยาวชนในหมบาน และเรมชกชวนกลมพอบานแมบานและกลมเยาวชนไปเยยมหากลมผอาวโสทอยกบบาน เวลาทกลมพอบานกลมเดกเยาวชนไปเยยมหา ผอาวโสกจะเลาเรองราวตางๆใหฟงพอบานแมบานกจะชกชวนลกหลานมานงพดจาเรมแรกจะด�าเนนการโดยการเขาไปหาผปกครองและหารอวาควรหาแนวทางในการเฝาระวงลกหลานไมใหเขาไปยงเกยวกบยาเสพตดโดยการชกชวนลกหลานมานงพดนงจากน เปนการเชอมความสมพนธท เนนการปองกนและปรามเดกเยาวชนไมใหเขาไปเกยวของกบยาเสพตดดวยกระบวนการสนตวธ

นอกจากนนชมชนไดรบผลกระทบจากโครงการคายปรบเปลยนพฤตกรรมของฝายปกครอง

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ท เอาวยร น ในหม บ านไปเข าค ายแล วขาดกระบวนการตดตามตอเนอง ดงนนจงตองหามาตรการบางอยางเขามารองรบ ส�าหรบโครงการคายปรบเปลยนพฤตกรรมของมหาดไทยแลวชาวบานบอกวาสรางความอดอดใหอยางมาก การบงคบเอายอดผเสพเพอเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมนนไมตรงกบสภาพความเปนจรงในชมชน อยางเชนตอนนมค�าสงใหเอาผเสพเขาบ�าบดแตในหมบานไมมผเสพแลว แกนน�าไมสามารถหาใหไดตามยอดทสงมากไมรจะท�าอยางไร แกนน�าเคยชกชวนปลดลงมาคนหาผเสพโดยการตงดานตรวจปสสาวะกไมเจอผเสพ

ตอมาเมอส�านกงาน ป.ป.ส. ไดมแนวทางในการสนบสนนกจกรรมเยยมบาน ซงสอดคลองกบแนวทางท เครอข ายได ด�าเนนการมาแล วจงสามารถน�าปรบใชกนไดพอด การด�าเนนงานจะใช วธการเข าหาผ ปกครองเข าหาครอบครวกลมเสยงโดยมขนตอน คอ 1) วเคราะหปญหาดวยกระบวนการเวทประชาคมชแจงงบประมาณทไดรบจากส�านกงาน ป.ป.ส. 2) แบงหนาทกนดแลรบผดชอบโดยใชระบบคมบาน โดยแบงเปน 8 - 10 คมในแตละหมบาน แตละคมบานมประธานคมและผชวยเปนผดแลรบผดชอบ 3) เขาหาเยยมเยอนแตละบานโดยการใหผใหญบานหรอคนทชาวบานใหความนบถอเขาไปคนเดยวกอนเพอปองกนไมใหเกดความตระหนก

การสนบสนนทดน�าทางไปสเสนชย

ตกใจกอนทชกชวนแกนน�าคนอนเขารวมภายหลง 4) การด�าเนนการเนนการสรางความสมพนธในครอบครว เนองจากพบวาแตละครอบครวมความสมพนธกนนอย ใชหลกสามกลมสามวยสรางความเขาใจใหกบคนแตละวย ไดแก ผสงอาย พอแมและเยาวชน

โดยในหวงทผานมาเครอขายแมกาษาไดเรมด�าเนนกจกรรมตงแตป 2556 โดยมงใหความส�าคญกบการตดตามดแลกล มเสยงกล มเสพ รวมทงผทเคยผานคายบ�าบด เพอไมใหเกดกลมเสพรายใหมและปองกนไมใหมการมวสมกนเกดขน แกนน�าหมบานกบครอบครวจงรวมมอกนแกไขโดยวธการตดตามดแลครอบครวสรางความสมพนธทดในครอบครวเพอปองกนไมใหลกหลานออกไปมวสมและจดกจกรรมทางเลอกสรางสรรคใหกบกลมเดกและเยาวชน โดยมผลการด�าเนนงานยอนหลง 1 ป คอป 2557 ไดตดตามดแล โดยใชกระบวนการเยยมบานผทมภาวะเปนกลมเสพ จ�านวน 18 คน และมพฤตกรรมทเสยงจ�านวน 60 คน ในพนท 9 หมบาน จากการด�าเนนงานพบวาในหวง 1 ปตดตามดแลคอยใหค�าปรกษาและใชกลไกคมบานและครอบครวดแลเฝาระวงลกหลานและมผ น�า พรอมดวยคณะกรรมการเครอขายลงมาเยยมบานมงใชความสมพนธในเชงบวก พบวากลมเปาหมายมพฤตกรรมทดขน ภาวะความเสยงตอปญหายาเสพตดลดลง โดยแกนน�าเครอขายไดใชวธการสงเกตจากการรวมตวมวสมกนในหมบานและพนทตางบานลดลง เยาวชนกลาทจะพดคยกบผใหญมากขน และผปกครองกมเสยงสะทอน

ในทางทด ป 2557 สามารถตดตามดแลเดกเยาวชนและครอบครว ไดจ�านวน 28 ครอบครวและในป 2558 ทางคณะกรรมการเครอขายไดตงเปาหมายในการดสมาชกในหมบานเครอขายฯไวดงน - มงดแลและใหค�าปรกษากลมผเสพ จ�านวน 5 คน - ปองปรามกลมเสยง จ�านวน 40 คน - เฝาระวงกลมผคา จ�านวน 2 คน - ชกชวนสมาชกและกลมครอบครว ทเฝาระวง จ�านวน 27 ครอบครว - กลมแกนน�าในเครอขายทเขามารวม ด�าเนนงาน จ�านวน 90 คน

ประธานเครอขายแมกาษาไดสะทอนประสบการณและเทคนคในการขบเคลอนกจกรรมการเยยมบานไวอยางนาสนใจ “ทผานมาเกดชองวางระหวางผใหญบานหรอกลมคณะกรรมการหมบานกบพอแมผปกครองเดกๆ ตางฝายตางไมเขาใจกน ฝายหนงถกมองวาก�าลงจองจบผดลกหลานของเขา อกฝายกมองวาเดกบางคนคอตวปญหาชองวางน ขยายวงไปจนท�าใหเกดเปนความไมพอใจหลงจากท ได พดคยกนและทางชมรม ชมชนภวฒนและส�านกงาน ปปส.ภาค6 มาเสนอแนวคดการเยยมบานทางเราพบวา นาจะเปนทางออกทจะท�าใหแมกาษาเกดการท�างานรวมกน จงเรมปรบวธการจากเมอกอนเนนจากใช ชรบ.

28

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนการขบเคลอนงานทมาจากใจ

เฝาระวง ใชคณะกรรมการคมบานคอยจบตา ดเดก แตเดยวนทกฝายตางชกชวนกบไปเยยมบาน ไดงบจาก ปปส.ภาค6 มากน�าไปเปนทน ในการจดซอของกน ของใชเลกๆนอยๆ เพอเปนขวญก�าลงใจกบครอบครวทเราไปเยยม ในสวนตวผมคดวาเปนวธการทเรมไดผล”

กระบวนท 1:เตรยมความพรอม สรางความเขาใจใหกบคณะท�างานโดย มวธการส�าคญ คอคณะกรรมการเครอขายต�าบลแมกาษาไดเขารวมและรบการฝกอบรมฯจากหลกสตรของส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒน พรอมทงท�าความเขาใจกบคมอเยยมบานกลมเสพและกลมเสยงทไดรบมา หลกจากนนไดจดประชมเพอสรางความเขาใจกบแกนน�าและคณะกรรมการในระดบหมบานสมาชกในเครอขาย ซงถอวาเปนการสรางความพรอม สรางความเขาใจใหกบแกนน�าในระดบปฏบตการพนทหมบาน

กระบวนท 2:ใชชองทางการสอสารทเหมาะสม เนนการพดคยเปนส�าคญโดย การขบเคลอนงานตดตามเยยมบานในพนทต�าบลแมกาษา มงเนนการใชฐานเสนความสมพนธ ความเปนเครอญาตของคนในพนทต�าบลเปนเครองมอทางการสอสารและการสรางความ

29

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เขาใจ ตอทงแกนน�าและครอบครว พรอมทงเดกเยาวชนกลมเปาหมายทด�าเนนการเยยมบาน

กระบวนท 3:ท�างานผานทนเดมทมอย คอ ระบบคมบาน โดย มงเนนการท�างานผานกระบวนการปองกนและเฝาระวงปญหายาเสพตดทมอยในระดบพนท โดยเฉพาะกลไกระบบคมบานซงเปนกลไกเดมทท�าหนาทในการแกไขปญหายาเสพตดในพนทต�าบลแมกาษาอยแลว เปนทนเดมทแกนน�าในพนทใชเปนเครองมอในการปฏบตการ ใชความเปนคมบานเปนกลไกหลกเพอใชเยยมบานกลมเสพและกลมเสยง ตามเปาหมายของเครอขาย ทไดรวมกนก�าหนดไว

กระบวนท 4:ว เคราะห สถานการณป ญหาร วมกนอย างสม�าเสมอโดย แกนน�าและคณะกรรมการเครอขายในพนทต�าบลแมกาษา ไดจดกจกรรมการประชมเพอปรกษาหารอกนอยบอยครง โดยมวาระส�าคญในการประชม คอ การวเคราะหสถานการณปญหายา เสพตดร วม กนอ ย เ สมอการว เ ครา ะห สถานการณของพนทต�าบลแมกาษานนมทงการพดคยแบบทางการในวงประชมและไม เป นทางการ ซงการไดมโอกาสรวมกนวเคราะหสถานการณอยางสม�าเสมอนน ท�าใหแกนน�ามหลกคดและแนวทางการท�างานเพอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดทเปนระบบ

เทคนคและกระบวนการเยยมบานของแมกาษา

กระบวนท 5:ตดตามหลงการเยยมอยางตอเนองโดย แกนน�าและคณะท�างานเครอขายต�าบลแมกาษา ใหความส�าคญกบกระบวนการหลงการเยยมบาน คอกระบวนการตดตามทตอเนองเพราะจากการวเคราะหของแกนน�าพบวาความตอเนองจะสามารถท�าใหคณะกรรมการเขาถงความรสก

และเขาถงจตใจของครอบครว การเยยมอยางตอเนองจะเปนกระบวนการทท�าใหลดภาวะความเสยงตอการตดยาเสพตดซ�าของกลมเปาหมายไดเปนอยางดยง

ปอบ ชายวยรนอาย 27 ป เคยกาวหลงผดใชชวตผดพลาดเขาไปเกยวของกบปญหายาเสพต ด จ นท� า ใ ห ช ว ต ค แ ล ะ ค ร อบค ร ว ต อ ง แตกสลาย ปอบ เลาใหฟงวาชวงกอนจดเรมตน

ของการใชยา เรมจากการคบเพอนเรมจากการสบบหร กญชาและน�าไปสการใชยาบา ศพททเรยกยาบาในพนทแมกาษา เรยกวา “ไม” หรอ ”ของ” ราคายาบาเมดละ 150 บาท ใชวนละ 5 เมดเปนอยางต�า เขาใชยาจนเสยโอกาสในการท�ามาหากน เรมมการคายาบา ทงเสพทงคาจนทสด

30

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ผลลพธทตองแลกดวยน�าตา

“ ”ผมเปลยนตวเอง กเพราะลก

31

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ปอบถกจบ เจาหนาทปกครองเลยสงตวเขาคายบ�าบดประมาณหนงอาทตย ปอบสะทอนวาตอนทอยคาย คนแรกนนเขาตองการหนเลยชวนรนนองทถกจบและสงตวเขาคายจะหนไปดวยกน เขาบอกวาอยในคายไมสนก อดอด แตสดทายกปรบตวเองได หลงจากออกมาจากคายทางแกนน�า น�าเครอขายต�าบลแมกาษาโดยการน�าของผชวยผใหญบาน หมท 14 เปนคนตดตามดแล บางททปอบกรสกแย “ท�าไมตองมายงกบชวตเขาดวย” ความรสกทถกคณะกรรมการแกนน�าเครอขายตดตาม คอยมาเยยมบานในชวงแรกๆ เปนอารมณชวงแรกๆ กลมผน�ากไมถอย ไดมการไปเยยมตลอด หากสงสยในพฤตกรรมผน�ากจะใชการตรวจปสสาวะเปนการปองปราม หลงจากทปอบมพฤตกรรมทดขน คณะกรรมการเครอขายไดจดตงกองทนอาชพ สนบสนนอาชพขายของเกาใหกบนองปอบ เขาสะทอนวาทกวนนเขาคดได เลกได สงทท�าใหเขาเลกยงเกยวไดอยางเดดขาด คอ “ลก” เหนกบอนาคตลกทง 3 คน “ผมเปลยนตวเองกเพราะลก ตองขอบคณทมงานผ ใหญบ านและคณะกรรมการแกนน�าทช วย ประคบประคองผม ใหโอกาสผมและตดตามดแล”ปอบสะทอนความรสกจากใจทปนไปดวยคราบน�าตา

การด�าเนนงานทผ านมาของเครอขายต�าบล แมกาษาเนนการด�าเนนงาน โดยใชระบบคมบานเปนหลก หมบานหนงแบงเปนหมวดและในแตละหมวดแบงเปนคม มการคดเลอกประธานคมและมอสม.ในแตละคมเปนกลไกหนนชวยผน�าหมบาน ใชกลไกการขบเคลอนงานสามกลมสามวย ใชฐานสเสาหลกเปนฐานการท�างาน

สเสาหลก คอ วด โรงเรยน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ(รพ.สต.) และองคการบรหารสวนต�าบล(อบต.) เปนกลไกรวมในการขบเคลอนเนนการท�างานไปทกลมเดกเยาวชนวยรนทมโอกาสเปนกลมเสยง เมอแกนน�าคมสงเกตเหนวาบานไหนมเยาวชนทมพฤตกรรมเสยงกจะใชกระบวนการตดตามเยยมเยยนเขาไป เรมจากไปคยกบพอ แมหรอผปกครอง และคยกบตวเยาวชน ใชวธการคอยๆ พดคยนงจบเขาคยกนถอวาเปนการปราบพฤตกรรมทน�าไปสภาวะความเสยงของเยาวชนไดเปนอยางด

กระบวนการตดตามเยยมบ านท ได รบการสนบสนนจาก ปปส.ภาค6 แกนน�าเหนวาสอดคลองกบปญหาทเกดขนในหมบานอยางมาก เนองจากพบวาบอเกดของปญหาจรงๆ คอปญหาความสมพนธในครอบครว ดงนนกจกรรมนจงเปนการแกปญหาทตนเหต แตอยางไรกดปญหาส�าคญคอความเขาใจ ในบางหลงคาเรอนซงผน�าจ�าเปนตองใชความอดทนในการท�าความเขาใจตอๆไป

32

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พนทสรางบทเรยน ท 2พลงความรวมมอ ของคนเพชรชมภเครอขายต�าบลเพชรชมภอ�าเภอโกสมพนคร จงหวดก�าแพงเพชร

ทองถน ทองท

เครอขายคนเพชรชมภตานยาเสพตด แกนน�าเครอขายต�าบลเพชรชมภ เกดจากการรวมตวของแกนน�าทองถน นายก อบต. ประธานสภา อบต. และสมาชก อบต.ทกหมบาน และทองทคอ ก�านน ผใหญบานทกหมบาน ทส�าคญการขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดประชาชนทกคนในต�าบลเพชรชมภตางใหความรวมมอกบผน�าเปนอยางด เขตการปกครองและพนทต�าบลเพชรชมภกมทงหมด 9 หมบาน ไดแก บานวงชมภ หมท 1 บานเกาะรากเสยด หมท 2 บานมอเสอด หมท 3 บานคลองแตว หมท 4 บานไหลประดา หมท 5 บานใหมพฒนา หมท 6 บานเกาะรากเสยดใน หมท 7 บานเสยงตะวน หมท 8 และ บานวงเพชร หมท 9ภาพอดตต�าบลเพชรชมภกมปญหายาเสพตดแพรระบาดเหมอนหลายพนท ในเขตจงหวดก�าแพงเพชร โดยเฉพาะเมออดตจะมการระบาดในกลมผใชแรงงาน คนวยท�างานทรบจางในภาคการเกษตรเปนสวนใหญ พอบานหลายคนตองใชยาเสพตดเปนตวกระตนในการท�างาน หลงจากนนกแพรระบาดมาในกลมนกเรยน กลมเยาวชนจนสรางความเดอดรอนใหกบคนเปนพอเปนแม

จากการสะทอนขอมลสถานการณปญหายาเสพตดผน�าเลาใหฟงวา “ตอนนยาบาราคาขนต�าอยทราคาเมดละ 300 บาท ยอนหลงไปเมอสหาป

33

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ยาบามราคาอยทเมดละ 100 บาท แตเมอนบยอนหลงไปอกเมอสบปกอนผ เสพจะเปนวยท�างานอาย 30 ปขนไป ยาบามราคาเมดละ ไมกสบบาท ซงถอวายาเสพตดไมนากลวเทาในปจจบน เมอกอนคนใชยาฝน กญชา เฮโรฮน จะเปนวยๆไป ไมเหมอนยาบาในปจจบนทมทกเพศทกวย ยาบาเมอกอนเมดละ 30 – 40 บาท ใชในหมผใชแรงงาน ในหมคนรบจางตดออย”แกนน�ามองปญหายาเสพตดวายาเสพตดเปนเรองทไมนาจะเปนปญหาหากไมไปของเกยว ปญหาเกดจากคนไมไดเกดจากยา โดยเฉพาะเรมจากคนครอบครวทมปญหาไมสนใจดแลท�าใหเกดปญหาขน แกนน�าเครอขายบางคนเคยเสพยามากอนในอดตแตปจจบนนเลกหมดแลว และมองวาควรเนนการใหโอกาสกบผทหลงผดไปเพราะมองวาคนทตดยาไมใชคนชวทงหมด ในทางกลบกนถาเขาหลดพนมาไดจะกลายเปนบคลากรทส�าคญดงทมตวอยางมาแลวในต�าบล นอกจากนแกนน�าเครอขายมความเหนวายาเสพตดเกยวกบสภาพแวดลอมแตละชมชน ยาเสพตดเปนสงทควบคกบสงคมสบทอดกนรนตอรน ถาไมยงเกยวกไมมปญหา สงทส�าคญคอเยาวชนไมสามารถแยกแยะถงโทษของยาเสพตด พอแมไมมการอบรม สงสอนวายาเสพตดนากลว และปญหาทส�าคญทท�าใหมการแพรระบาดของยาเสพตดคอยาเสพตดสามารถสรางรายได ใหผลประโยชน คนทเขาไปเกยวของกเปนเรองของทางธรกจเปนหลก

มมมองตอผเสพยานน แกนน�าเครอขายมองวาเดกตดยาจะเปนผมอารมณแปรปรวน บางคนกมพฤตกรรมกาวราว ไมชอบ ไมอยากใหมในต�าบลน ซงสวนใหญปญหาเดกตดยากเปนปญหา

วธการมองสถานการณ

ทมาจากครอบครว หรอบางทพอแมแยกทาง เดกตดเพอน เดกทอยกบปยาตายายซงตามใจหลาน เคยมกรณทเพอนบานบอกกลาววาลกไปยงเกยวกไมเชอ เชอแตเพยงวาลกหลานตวเองถกอยางเดยว ส�าหรบการแกปญหาตองอยทความตงใจทจะแกไขปญหาของผน�า ถาตงใจกนจรงๆทกคน กจะท�าใหปญหาลดลง ทกวนนในแตละหมบานกยงไมถอวาปลอดจากยาเสพตด ส�าหรบปญหาเดกเยาวชนตดยาแลวมองวาอยากจะชวยเขา ปยาตายายกเอาไมไหว เดกตดยาจะเปนคนทนาสงสารจรงๆ เดกทกคนคงไมอยากจะเขาไปยงเกยวกบยาเสพตด แตอาจจะหลงผดไปกบเพอนทมพฤตกรรมเสยง เดกบางคนอยากจะบ�าบดอยากจะหาทางออก แกนน�าอยากจะชวยแนวทางทส�าคญในการปองกนปญหาแกนน�ามองวาตองเรมจากพอแมใหความเอาใจใสใหความอบอนกบครอบครวกอน ในหมบานคนไมมเงนซอยากไปลกขโมยของ กลวท�าอนตรายคนในหมบาน อยากใหคนทตดยาไดรบการปรบปรงแกไข แตกเคยมกรณทเอาผตดยาไปบ�าบดแลวกลบมาเหมอนเดม อยางนตองจบตดคกอยางเดยว แตบางคนไปเขาคายแลวกลบมากท�าตวดกม ในปจจบนปญหายาบานากลวเปนอยางมากเพราะเดกเยาวชนทกกลมมโอกาสทจะเขาไปทดลองเสพยาบา จากการตดตามสถานการณของผน�าพบวาต�าบลเพชรชมภเคยพบเดกประถมทดลองเสพยาบา จากปญหาทเกดขนทางคณะกรรมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดต�าบลเพชรชมภจงไดท�าการส�ารวจผทเกยวของกบยาเสพตดโดยการใชเวทประชาคมรวมกบทางอ�าเภอ และจากการจดเวทประชาคมจงสงผลใหต�าบลเพชรชมภมฐานขอมลสถานการณยาเสพตด

และท�าใหผน�าทกหมบานทราบวาใครทเกยวของกบยาเสพตดบาง

ปจจบนต�าบลเพชรชมพมกระบวนการจดการปญหาผเกยวของกบยาเสพตดอย 2 แนวทางโดยมงเนนในการสรางภาคความรวมมอระหวางทองถน ทองทและภาครฐ ทมสวนเกยวของใหเขามาชวยกนแกไขปญหายาเสพตด แนวทางท 1 คอ การท�าเวทประชาคมและมการคนหากลมเสยงและผเสพ จดท�าฐานขอมลโดยคณะกรรมการ และน�าผเสพบางสวนสงคายปรบเปลยนพฤตกรรมททางอ�าเภอเปนผด�าเนนการและหลงจากนนผน�าหมบาน และทางเจาหนาทสาธารณสขจะเปนผ ตดตามหลงการบ�าบดซงถอวาเปนไปตามกระบวนการททางกระทรวงมหาดไทยไดก�าหนดแนวทางไวแนวทางท 2 คอ กระบวนการเยยมบานโดยมงเนนไปทการใชกลไกผ น�าคณะท�างานปองกนยาเสพตดต�าบลเพชรชมภ ลงพนทไปเยยมเดกและเยาวชนทมโอกาสเสยงตอปญหายาเสพตดและผปกครองหรอคนในครอบครว โดยใหความส�าคญกบการเขาไปพดคยอยางเปนกนเองพยายามลดชองวางและระหวางวย ถามสารทกข สอบถามความรสกของตวเยาวชน โครงการเยยมบานทขบเคลอนในพนทต�าบลเพชรชมภไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส�านกงาน ปปส.ภาค 6 ซงไดด�าเนนการมาแลว 2-3 ป โดยในการด�าเนนงานป 2558 ทางคณะกรรมการ เครอขายฯ ไดรวมก�าหนดเปาหมายไวคอ กลมทม

34

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนยทธทเกดจากความรวมมอ

พฤตกรรมการเสพยา จ�านวน 15 คน กลมท 2เปนกลมเสยงตอปญหายาเสพตด จ�านวน 54คน และผทมขาวสารวาอาจเปนผคายา 2 คนทงหมด รวมเปน 71 คน ซงตองเขาไปพดคยกบผ ปกครอง/ครอบครวของกล มเป าหมายในการด�าเนนงานดวย โดยทางคณะกรรมการเครอขายและภาค ตองตดตาม โดยใชรปแบบกระบวนการเยยมบาน

จากการแกไขปญหายาเสพตด ทง 2 แนวทางคณะกรรมการเครอขายเพชรชมภ ซงสวนใหญเปนผน�าท องทและทองถนตางเหนรวมกนวา การทสงเยาวชนทเป นกล มเสยงหรอเปนผ เ สพ เข าค ายป รบ เปล ยนพฤตกรรมนนเปนเหมอนการสงลกหลานเพชรชมภไปเอายอดแล ะ เป น เหม อนการบ ง ค บ ใ ห เ ข า ค า ย ท ง ท ตวเยาวชนเองอาจไมพอใจ ไมไดสมครใจทอยากจะไปม เยาวชนหลายคนในพนทเพชรชมภ ทเขาคายแลวแทนทจะปรบเปลยนพฤตกรรมไปในทางทดขนแต กลบกลายเปนการเสรมเขยวเลบในทางทผด เกดการขยายพฤตกรรมจากเสยงไปเปนเสพ จากเดกทเคยแคเสพกยกระดบพฤตกรรมเปนคนคายาเนองจากรจกพรรคพวก บางหมบาน

35

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

มากขน รจกชองทางมากขน กระบวนการแบบนเทากบเทากบการเอาเดกเขาไปสรางเครอขาย ยาเสพตดใหใหญโตขนไปอกและการบงคบบ�าบดยงสรางความอดอดใจ ใหกบผน�าทองถนทองท

ไมสามารถหาผเสพไปบ�าบดได ตองน�าคนเมาไปบ�าบด ตองจางคนทยนยอมเขาคายเพยงเพอใหไดยอดตามททางอ�าเภอสงการลงมา

ทางเครอขายเพชรชมภจงมแนวทางรวมกนวาควรทจะแก ไขป ญหาดวยตนเองและควรใช แนวทางในการให ความรกความอบอ น ในครอบครว และโชคดทนายอ�าเภอคนปจจบนเหนดวยกบแนวทางน ไมเอาไปเขาคาย แตใชกระบวนการน�ามาพดคยกน น�าไปสาบานตอทาวเวสสวณและน�ากลบมาสาบานทวดในหมบานซงเปนทเคารพนบถอหลงจากนนจะน�าเขามาพดคย

ในทประชมใหเปนทรบรรบทราบวาเดกคนนเลกแลว ไมยงเกยวกบยาเสพตดอก ใหสงคมรบรเนองจากวา ทผานมาสงคมกถอวาเปนปจจยทซ�าเตมอยางหนง เพราะบางครงเขาเลกแลวแตสงคมยงหาวาเขายงเกยวอย ไมยอมใหอภยเขาท�าใหเขาปรบตวล�าบาก บางกรณถงกบมการประชดสงคมโดยการกลบไปยงเกยวอกครงดวยซ�าไปนอกจากนโครงการเกณฑเดกไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมยงท�าใหแกนน�าท�างานล�าบาก เพราะเปนเสมอนไปกลาวหาเดก บางทชาวบานก

36

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

“”

การสงการลงมาและมแนวทางปฏบตจากเบองบน เปนการแกไขปญหายาเสพตดทไมไดใจอาจสรางความแตกแยกในหมบาน

วธการแบบ “ใชใจ แกใจ”

ไมพอใจทไปบอกหรอไปวาลกเขาตดยา ในทางกลบกนกจกรรมทท�ารวมกบชมรมชมชนภวฒนและส�านกงาน ปปส.ภาค 6 คอ โครงการเยยมบาน แกนน�าไดมโอกาสถอกบขาวกบปลาไปเยยมเยอนกนดวยความปรารถนาด อยางนเขาจะยอมรบไดเปนผลดมาก เดกๆไดมากนขาวรวมกนผปกครองเหนวาแกนน�าเครอขายท�าดกไมตอตานมหน�าซ�ายงมาสนบสนนกนอกดวย ผใหญบานหลายคนทเปนคณะท�างานพบวากจกรรมมความแตกตางระหวางภารกจการแกไขปญหายาเสพตดททางกระทรวงมหาดไทยสงการลงมา กบงานทเครอขายเพชรชมภขบเคลอนกนอย สงทเหนไดอยางชดเจนคอการสงการลงมาและมแนวทางปฏบตจากเบองบนนนเป นการแกไขป ญหา ยาเสพตดท “ไมไดใจ” อกทงเปนงานทอาจสรางความแตกแยกในหมบาน ภายในครอบครว ไมใหการยอมรบ สงทก�านนและผใหญบานสะทอนใหเหน คอ ทางอ�าเภอมแตค�าสงการขอใหผใหญบานสงรายชอกลมเสพหรอผทเกยวของกบยาเสพตดให เพอน�าไปปรบเปลยนพฤตกรรม หากแตมไดมกระบวนการรวมกนคนหาหรอสรางความเขาใจใหกบผปกครอง พอแมของเดกๆเยาวชน จงท�าใหผน�าอดอดทจะด�าเนนการซงมความตรงกนขามกบโครงการเยยมบาน ทเปนการสรางความรกในครอบครว คนไดมโอกาสพดคยกนมากขน คนในครอบครวไดรบรความจรง เอาขอเทจจรงทเกดขนมาตแผ ไดใหความรกความอบอนความเขาใจและความชนชม จะท�าใหสามารถปองกนปญหาไดอยางแทจรง ในต�าบลเพชรชมพถอวาสามารถควบคมสถานการณไดดในระดบหนง โดยในแตละหมบานเมอรวบรวมตวผทยงมพฤตกรรมเสยงและอาจเกยวของกบ

37

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ยาเสพตดแลวพบวา รวมกนแลวมอยประมาณ 50 กวาราย ซงยงอยในกระบวนการเฝาระวงของเครอขาย

เครอขายต�าบลเพชรชมภเปนการท�างานรวมกนระหวางทองถนกบทองท โดยมเปาหมายส�าคญ คอตองการใหต�าบลปลอดภยจากปญหายาเสพตดพนองประชาชนในต�าบลมคณภาพชวตทดขนการท�างานทรวมกนอยางเขมแขงทง ทองถนและทองทไมมความขดแยงกน ท�างานดวยกนอยางมความสข คณะกรรมการเครอขายต�าบลเพชร ชมภประกอบดวยคณะกรรมการในระดบหมบานหมละ 10 คน และมผใหญแตละหมบานเขามาเปนกรรมการในระดบเครอขาย ในสวนของทองถนสมาชก อบต.ทกคน คอ สมาชกของ เครอขาย ในทกวนท 15 ของทกเดอนจะมการประชมในประเดนทเกยวกบยาเสพตดโดยตรง มภาคสวนตางๆ เขามารวมประชม ทกครงในเวทประชมทางคณะกรรมการระดบหมบานจะมการตรวจสอบสถานการณยาเสพตดในแตละหมบาน

เครอขายมความประทบใจในการท�างานรวมกบชมรมชมชนภวฒนและส�านกงาน ปปส.ภาค 6ทเขามาสนบสนนกระบวนการ วธคดและทนในการขบเคลอนงาน เพอน�าไปสการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด เปนการท�างานเชงการปองกนปญหาในเชงลก มไดมงเนนใหทองถนทองทท�างานดานปราบปราม แตเนนสนบสนนใหเกดกระบวนการแกไขปญหาทเหมาะสมกบสถานการณทเกดขนในพนท ซงสอดคลองกบความตองการและศกยภาพของแกนน�าทองถน ถงแมวาทนทเปนงบประมาณสนบสนนจะไมมาก

หากแตสามารถน�าไปจดประกายและสรางความตอเนองของการพฒนากระบวนการปองกนปญหายาเสพตดไดเปนอยางด นอกจากนนยงประทบใจในการท�างานรวมกบทางอ�าเภอ ทปลดปองกนอ�าเภอโกสมพนครสามารถเกบความลบใ น ป ร ะ เ ด น ส ถ า น ก า รณ ก า ร ค า ท ท า ง ทองทรายงานไป การท�างานรวมกบเจาหนาทสาธารณสข โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ(รพ.สต.) ในพนทและทางศนยการศกษานอกโรงเรยน ครอาจารยกมสวนชวยการท�างานของเครอขายต�าบลเพชรชมภมพลงมากยงขน หรออาจกลาวไดวาต�าบลเพชรชมภไดขบเคลอนงานปองกนและแกปญหายาเสพตดโดยมภาคทกสวนเขามามสวนรวมเปนการท�างานเชงการบรณาการใชพลงและความรวมมอโดยยดพนทเปนแกนหลกและ ใชกลไกทองถนประสานทองทเปนการขบเคลอนโดยมภาคตางๆทงในพนทและนอกพนทเปน ตวชวยทส�าคญ กลมเดกและเยาวชนทงในสถานศกษาและกลมเยาวชนนอกระบบการศกษาในพนทต�าบลเพชรชมภ พยายามรวมกลมกน โดยมทางองคการบรหารสวนต�าบลเพชรชมภและทางโรงเรยนเปนพเลยงส�าคญในระดบพนท และมงบประมาณจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 เขามา สนบสนนการขบเคลอนกจกรรมสรางสรรคตามความสนใจ ซงกระบวนการพฒนากลมเยาวชนนนเปนการสรางพนททางเลอก และเปนการสรางโอกาสในการพฒนาความเขมแขงในกลมเยาวชนเปนอยางดอกดวย คงตองรอดและตดตามการพฒนาการของกลมเยาวชนในพนทต�าบลเพชรชมภตอไปวาจะสามารถขบเคลอนกจกรรมทน�าไปสการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดไดหรอไม ตองตดตามและรวมใหก�าลงใจ

การบรณาการการท�างานรวมกนระหวางเครอขายต�าบลเพชรชมภ และ ทางหนวยงานราชการมรปแบบกระบวนการทนาสนใจ ท�าใหเกดภาพการท�างานรวมกน มไดขดแยงกนและท�างานบนความเขาใจและค�านงถงขอจ�ากดของกนและกน รปแบบทน�าไปสการท�างานบนความเขาใจกนสามารถสรปได ดงน

รปแบบท 1:การพฒนาใหเกดพนทในการสรางความเขาใจและแบงปนขอมล โดยทกวนท 15 ของเดอนทางเครอขายฯ จะจดใหมเวทการประชมเพอตดตามสถานการณปญหายาเสพตดและรายงานผลการด�าเนนงานการปองกน การตดตามเยยมบานของแตละหมบาน โดยจดทหองประชมองคการบรหารสวนต�าบลเพชรชมภ ในการประชมทกครงจะมตวแทนอ�าเภอ ทหารพรานและตวแทนหนวยงานราชการเขารวมประชม มการใหขอมลสะทอนปญหาอปสรรคในการท�างานรปแบบกระบวนการทมพนทในการสอสาร แลกเปลยนขอมลเปนผลท�าใหคนท�างานเกดความเขาใจกนผานการแสดงความคดเหน ผานการพดคยแลกเปลยน รปแบบนจงเปนการสอสารทมพลง (Communication with the force) ทน�าไปสการท�างานรวมกนในเชงการสรางประสทธภาพไดอยางนาสนใจ

รปแบบท 2:การยอมรบบทเรยนจากความลมเหลวในรปแบบน

38

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

บรณาการบนพนฐานความเขาใจ

39

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ตองยกเครดตใหทางปลดฝายความมนคงท รบผดชอบงานดานยาเสพตดอ�าเภอโกสมพนคร ทเชอมนและยอมรบวธการของคณะกรรมการเครอขายต�าบลเพชรชมภ เนองมาจากการน�าผเสพทเปนผปวยจากการใชสารเสพตด การน�าตวไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมในชวงระยะสนมใชเปนทางออกของการแกไขปญหา ในขณะเดยวกนกลบท�าใหกอเกดมมปญหาใหม เชนการอยคายรวมกนท�าใหเยาวชนบางคนทไมคดเลกเสพยา กลบเปนการยกระดบพฤตกรรมและท�าใหเกดเครอขายผเสพ ผคารายยอยในตางพนทอกดวย บทเรยนจากปรากฎการณทเกดขนจรงนคนท�างานตองยอมรบรวมกนและหาทางออกรวมกนซงทางอ�าเภอยอมรบและพรอมหาทางออกรวมกบคณะกรรมการเครอขายฯ โดยการแบงบทบาท กลมเสยงกลมทมขาวสารวามพฤตกรรม

เสพยา ตวเครอขายต�าบลจะเปนผรบผดชอบดแลโดยใชวธการเยยมบาน สวนผทมพฤตกรรมเสพและมแนวโนมอาจน�าไปสการคาทางอ�าเภอจะเปนผด�าเนนการ โดยทงนตองมาจากการประชมหารอรวมกนของทองถนและทองทการด�าเนนงานทผานมาแกนน�าเครอขายเพชรชมภตางมบทสรปรวมกนวา “มาถกทางแลว”โครงการเยยมบานไดชวยใหผทเขาไปเกยวของกบยาเสพตดมการปรบเปลยนพฤตกรรม ปรบปรงความสมพนธภายในครอบครว ภายในทองถนภายในเครอขายใหมความเขมแขงมากขน โดยมจดเดนทส�าคญทสดคอความสามคคของแกนน�า ผน�ามความกลาแสดงออก กลาพด กลาน�าเสนอในสงทถกตอง มกจกรรมทเชอมความสมพนธของประชาชนในพนทเชนกจกรรมกฬาทมอยสม�าเสมอหมนเวยนไปในแตละหมบาน รวมทงความรสกทเหนเดกเยาวชนเปนเหมอน ลกหลานใหการดแลอยางด หนวยงานแตละหนวย ใหความส�าคญ เวลาทมาประชม เรองยาเสพตดกจะเขารวม ใหขอเสนอแนะโดยตลอด และท ส�าคญเปนการด�าเนนการแกไข ปญหาภายใตแนวคดทใหโอกาส ไมไดมองวาคนตดยาเปนคนเลว ในทางกลบกนหากเขาสามารถ ทจะกลบตวไดกจะกลายเปนคน ทมคณภาพคนหนงในสงคมของ ต�าบลเพชรชมภตอไป“ ”

คนท�างานตองยอมรบรวมกนและ หาทางออกรวมกน

เครอขายลกพชยตานภยยาเสพตด ต�าบลทาเสา จงหวดอตรดตถ เป นเครอข ายองคกรภาคประชาชนทมการด�าเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดโดยการมสวนรวมของคนในต�าบล มแกนน�าทเปนก�านน ผใหญบานและคณะกรรมการหมบานในพนทต�าบลทาเสา เปนกลไกส�าคญในการท�างานเพอการปองกนและเฝาระวง

ปญหายาเสพตด โดยไดรบการสนบสนนองคความรและทนในการขบเคลอนงานจากส�านกงาน ป.ป.ส. มาแลว 6 ป เรมตงแตป พ.ศ.2552 บทเรยนและประสบการณของคนทาเสาคอไดลองผดลองถกโดยมความมงหวงทไมตางจากหลายชมชน คอตองการใหชมชน ประชาชนในต�าบลปลอดภยจากปญหายาเสพตด และปญหา

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

40

พนทสรางบทเรยน ท 3สปญหายาเสพตดดวย ของคนชานเมองเครอขายลกพชยตานภยยาเสพตดต�าบลทาเสา อ�าเภอเมอง จงหวดอตรดตถ

ยทธวธ

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

41

อาชญากรรมอนๆ บรบทของต�าบลทาเสามหมบานทหลากหลาย มทงแบบชมชนชานเมอง ชมชนเมอง มบานเชา หอพก มประชากรแฝง มหมบานจดสรร ในบางหมบานเปนชมชนของกลมขาราชการทหารตงอยดวย ดงนนบรบทของพนทจงมความหลากหลายการท�างานปองกนและแกป ญหายาเสพตดจงมความล�าบาก จากความซบซอนของบรบทพนทการด�าเนนงานในชวงแรกแตละหมบานจะมการท�างานทแตกตางกนบางหมบานแกนน�าจะด�าเนนการแจงเบาะแสผ ค าผ เสพใหกบทางราชการ บางกรณมการจบกมเกดขนจากการแจงเบาะแสของแกนน�ากม

สถานการณปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดในพนทต�าบลทาเสา แกนน�าไดสะทอนใหฟงวา“เมอป 2552 ราคายาบาเมดละ 150 ตอนนป 2558 ราคาตกอยเมดละ 300–350 บาท เพยงแคชวง 5 ปกวาๆ ยาบามราคาสงขนเกอบเทาตว มราคาแบบซอ 10 เมดแถม 1 เมด ระบบเสพกอนผอนทหลงกม”ภาพสะทอนของปรากฎการณปญหายาบาทแพรร ะบาดต างส ะท อนถ งความซบซ อนของสถานการณปญหาทผ น�าและคณะกรรมการเครอขายต�าบลทาเสาตองเจอ การวเคราะหสถานการณปญหายาเสพตดอยางลกซงเปนอกหนงกระบวนการทท�าใหเราเหนวาคนท�างานปองกนยาเสพตดต�าบลทาเสาสนใจและเอาจรงตอการแกไขปญหาอกหนงภาพสะทอนทเกดจาก

ระดมปญหากน “บางรายเปนผเสพทเปนเดกนกศกษาจากตางพนทเขามาอาศยอยในหอพกพอแมผปกครองจะสงเงนมาใหใชเปนรายเดอน ผคากยนยอมใหเอายาไปเสพกอน พอพอแมสงเงนมาใหแลวคอยเอามาจายแบบนกม” แกนน�าหลายคนพยายาม สอดสองพฤตกรรม แตเนองจากเปนพนทมความหลากหลาย ปญหาในการท�างานเฝาระวงยาเสพตด ในพนทคอปญหาการใชยาเสพตดในหอพก ซงเจาของหอพกสวนใหญเปนของคนตางจงหวดมาซอททางและสรางไวใหคนมาเชา ดงนนการด�าเนนการจงเปนไปดวยความยากล�าบาก เจาของบางทกไมไดอยดวยตองจางคนดแล การจดการปญหายาเสพตดในหอพกจงท�าไดในระดบการปองปราบและเฝาระวงโดยการขอชอทอยเบอรเจาของหอพกและจะขออนญาตใหมการเขาไปตรวจตราความเรยบรอยหรอสอดสองดแลโดยใชกลม อสม.ทาเสา หรอไมกใชก�านน ผใหญบานเขาไปปองปรามปญหาในหอพก บางครงหากพบวามการเขาออกทผดปกตกจะมการแจงเจาหนาทต�ารวจ หรอฝายปกครองใหเขาไปด�าเนนการตรวจสอบ ซงสวนใหญกไดรบความรวมมอเปนอยางด บางหอพกเจาของหอเปนผแจงเจาหนาทเองเลยกม ส�าหรบคนในพนทต�าบลทาเสาดงเดมนน พบวาเปนผมพฤตกรรมเสพเปนสวนใหญ แตเนองจากทาเสาเปนชมชนกงเมอง ในบางหมบานชาวบานไมคอยจะใหความรวมไมรวมมอหรอมพฤตกรรมปกปองลกหลานตวเอง คณะกรรมการเครอขายฯ ไดแบงผมพฤตกรรมเปน 3 ระดบ คอระดบกลมเสยง กลมเสพ และคา สวนใหญกจะพบวาอยในกลมเสยงและเสพเปนสวนใหญและจะมจ�านวนอยพอๆกนส�าหรบกลมเสยงและกลมเสพ ในสวนของ

เรมจากการเขาถงขอมลเขาถงความจรง

กลมเสยง ชาวบานไดมการหารอกนบอยครงทจะด�าเนนงานในเรองของการปองกนปญหาในกลมเสยง มการท�าฐานขอมลไวในพนททาเสา มกลมทอยในความเสยงตอปญหายาเสพตด ถง 313 ราย สวนกลมผเสพนนชาวบานจะใชฐานขอมลทไดด�าเนนการรวมกบฝายปกครองในเรองของการท�าเวทประชาคมและเขาส คายปรบเปลยนพฤตกรรม ซงแกนน�าชาวบานจะมการตดตามเยยมเยอนผทผานคายปรบเปลยนพฤตกรรม มาแลววาพฤตกรรมเปลยนแปลงไปในทางทดขนหรอไม หรอยงยงเกยวกบยาเสพตดอย ในสวนของนกคาแกนน�าจะยงไมสามารถเขาไปยงได ซงสวนใหญแลวจะไมสามารถระบไดวาเปนผคาจรงหรอไม

กระบวนการคนหาและคดกรองกลมเสยงและกล มผ มพฤตกรรมเ ส พ ย า เ ส พ ต ด ท า ง ผ น� า แ ล ะ คณะกรรมการเครอขายรเปนอยางดวาใครเปนใคร เยาวชนแตละคนเป น ลกหลานใครมพฤตกรรม ความ เส ยง ใน เ รองใดบ างและสามารถระบตวตนได ในปจจบนทางเครอขายไมไดจดท�าฐานขอมลผ ท เก ยวข องกบยา เสพตด ไว เป นการเฉพาะกระบวนการคดก ร อ ง น อ า จ เ ร ย ก ไ ด ว า เ ป น กระบวนการทไดขอมลมาจากฐานความสมพนธในหมบาน ในต�าบลและการสงเกตพฤตกรรมลกบาน

โดยผน�าทงในระดบหมบานและเครอขายต�าบลสวนกระบวนการคนหาขอมลในอกรปแบบ คอ การทเครอขายต�าบลทาเสา ซงสวนใหญคณะกรรมการเปนก�านน ผใหญบานจะท�ารวมกบทางฝายปองกนอ�าเภอเมองอตรดตถอยแลว ไดจดท�าเวทประชาคมในระดบหมบาน โดยเบองตนจะท�าการเอกซเรยพนทโดยการท�าประชมประชาคมชาวบานและดพฤตกรรมวาใครนาจะมส วนเกยวของบางอยางไร และมการท�าขอมลโดยการหยอนบตรลงในตรบขอมล เมอไดขอมลแลวจะมการพดคยกบทางผทถกระบวามสวนเกยวของกบยาเสพตด สอบถามขอเทจจรงเบองตน และ

42

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การคดกรองจากฐานความสมพนธ

43

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ตรวจปสสาวะ ทผานมาพบทงผทยนยอมและ ไมยนยอม แตกไมสามารถหลกเลยงการตรวจไดบางบานมสวนเกยวของแนนอนกหลบหนไปกม

กระบวนการคดกรองและคนหาตวผเสพททางพนทรวมกบทางอ�าเภอนนจะมทางปลดอ�าเภอและเจาหนาท อส. เปนผด�าเนนการ สวนทางผน�าและคณะกรรมการหมบานจะเปนผ สนบสนนเนองจากตองระมดระวงในเรองความปลอดภยและปองกนการผดใจกนระหวางผปกครองหรอคนในชมชนกบผน�า สวนการตรวจปสสาวะผตองสงสยหากเปนผ ทร จกกนดในชมชนหรอเปนเครอญาตหรอสามารถพดคยกนไดกจะมการตรวจปสสาวะโดยในบคคลในครอบครวรบรดวย แตถาท�าการตรวจสอบในกรณทเปนครอบครวทไมรจกกนมากนกกจะไมสามารถท�าไดเนองจากจะถกหาวาแกนน�าไปดถกครอบครวของเขา ภายหลงหากมการตรวจสอบและพบวามปสสาวะเปนสมวง กจะตองถกด�าเนนการเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมททางอ�าเภอเตรยมการไว ตามนโยบายของภาครฐ การด�าเนนการคดกรองและคนหาตวผเสพโดยใชกระบวนการเวทประชาคมน ถงแมวาจะ เป นกระบวนการทมาจากค�าสงของทางราชการ แตทวากอนการด�าเนนการผใหญบานกจะท�าการชแจงวาการด�าเนนงานนจะไมมผลดานการจบกมหรอมผลในทางคดความ แกนน�าไดสะทอนวาการด�าเนนงานโดยทางอ�าเภอนน แมเปนการคดกรองผเสพคอผปวย โดยการน�าไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมน�าเขาสกระบวนการบ�าบดรกษากตาม แตกสรางความอดอดใจใหกบแกนน�าพอสมควรเนองจากกระทบถงความสมพนธในชมชน และกระบวนการกยงไมไดถก

ท�าอยางเปนระบบโดยเฉพาะในเรองการดแลผทผานออกมาจากคายปรบเปลยนพฤตกรรมแปดคนเกาวน คนทออกจากคายและครอบครว คอนขางทจะไมพอใจผน�าและคณะกรรมการเครอขายฯ

ในบางหมบานเมอตอนด�าเนนการท�าเวทประชาคมชาวบานจะไมใหความรวมมอเลยแมจะมการประชาสมพนธแลว ชาวบานกไมมารวม ท�าให ไมสามารถท�ากระบวนการคดกรองได ผใหญบานกใชหอกระจายขาวและประชาสมพนธวาจะใชกฎหมายของ คสช.เขามาด�าเนนการ และไดรบความรวมมอจากนกศกษาพยาบาลมหาวทยาลยราชมงคลไดมาชวยตรวจปสสาวะ แตกพบวาผทปสสาวะมสมวงไมยอมรบวาเสพยาเสพตดมา ซงมบางหมบานมผเสพประมาณ 30 กวาคน อาจเปนเพราะบรบทและสภาพหมบานเปนแบบกงเมอง นกศกษาตามหอพกและประชากรแฝงทเขามาท�างานหรออาศยอยในพนท กลมนเวลาชมชนจะมการด�าเนนการคดกรองกจะหนออกนอกพนท พอสกพกกกลบเขามาใหม

การดแลกลมเสยงกท�าไดยากดงนนจงใหความส�าคญกบครอบครวทพอแมไมอยบานตองออกไปท�างานตางพนท ทงใหลกอยกบตายายหรอใหความส�าคญในการเฝาระวงพวกเดกเยาวชนทอยตามรานเกมส แตบางครงกดแลไดยากเพราะรานเกมสกอยในเขตเมอง มการเปดใหบรการจนดกดนตหนงตสองหรอบางพนทมพวกบรษทหางรานตางๆ กไมสามารถควบคมดแลพฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตดได แตในพนทบางหมบาน

ประชาคม

เยาวชนทยงไมถล�าลกถอเปนกระบวนการสกดกนและใหโอกาสกอน แตหมบานทบอกวาไมไดผลใหความเหนวาการใชเวทประชาคม หยอนบตรผทมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดเปนการสรางความแตกแยกในหมของชาวบาน มหน�าซ�ายงเกดกรณทหากมการไมพอใจใคร กจะมการ กลนแกลงกนโดยการเขยนชอหยอนบตรลงในกลองประชาคม ในขณะทผทไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมแปดคนเกาวนกไมมนใจวากระบวนการดงกลาวสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดจรงหรอไม อกทงมความหละหลวม เดกทไปเขาคายบอกวาไมไดมกระบวนการอะไรมาก กนแลวกนอนมอบรมแลวกเลนกฬา ในตอนกลางคนยงสามารถหนออกมาขางนอกได จงตงขอสงเกตวาการเขาคายแปดคนเกาวนบางพนทเปนเพยงท�าใหเสรจๆไป ไมมการดแลอยางจรงจง เปนการเอางบประมาณมาละลายเลน นอกจากนนภายหลงยงไมมกระบวนการเสรมอาชพใหกบผเขาคายซงถอวายงไมไดแกปญหาอยางเปนระบบจรงๆ ในบางหม บานผเสพหนออกมากนเหลาแลวมาขทางแกนน�าหรอทางผใหญบานอยางนกม ซงแตละหมบาน กพบวาสวนใหญทผานคายปรบปรงพฤตกรรมแลวกยงไมสามารถเลกได หลายๆคนหนกลบไปยงเกยวกบยาเสพตดเหมอนเดม แถมกลายเปนวาผ ทเขาไปกลบไปเจอพวกมากขนเปนการแลกเปลยนวชาเปนการแลกเปลยนขอมลเปนการขยายเครอขายกระท�าผดใหใหญโตขนจากเดมเสยอก

แกนน�าเครอขายมความเหนเกยวกบกฎหมาย ในขอทวา การก�าหนดวาหากตรวจพบวามยาบาใน

44

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ในเขตต�าบลทาเสาทยงคงเปนชมชนชนบท การดแลจะท�าไดไมยากนก คนสวนใหญเปนคนดงเดมในพนทเหมอนหมบานชนบททวไป การเฝาระวงกลมเสพจะสงเกตพฤตกรรมไดงายเพราะจะม พฤตกรรมทผดแปลกออกไป หมบานทมคายทหารอยกจะดแลเพยงรอบนอก สวนในคายทหารทางหนวยงานจะเปนผดแลเอง มระบบตรวจปสสาวะตามระบบของเขาจะไมมาย งกบทางหมบาน เพยงแตเวลามการท�าเวทประชาคมกจะสงตวแทนเขามารวมบาง

การด�าเนนการคดกรองและคนหาตวผเสพโดยใชกระบวนการเวทประชาคมน ทางแกนน�าและคณะกรรมการเครอขายมความเหนทแตกตางกน คณะท�างานบางหมบานบอกวาไมไดผล ขณะทบางหมบานกบอกวาไดผล ความคดเหนและมมมองจากการท�างานของคณะกรรมการหมบานทไดผลบอกวา หากทกหลงคาเรอนสงตวแทนเขารวมในเวทประชาคมอยางจรงจงกจะไดผล คนในบานแตละหลงคาเรอนคอยชวยเปนหเปนตา คอยสอดสองพฤตกรรมวามบานหลงไหนทตดกบเรามพฤตกรรมทนาสงสยกใหรายงานกบผใหญบานหรอคณะกรรมการ รวมทงในหมบานยงมกลม 25 ตาสบปะรดคอยสอดสองดแลรวมดวยพอแมบางทสงลกไปเรยนหนงสอแลวไมทราบวาลกหลานไปท�าอะไรบางพอหลายๆคนชวยเปนหเปนตากจะเปนการด แลวไมตองกลววามการ กลนแกลงกมการพสจนโดยการตรวจปสสาวะ แตอยางไรกตามกมความเหนวามาตรการตางๆทงการเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม รวมทงกระบวนการตดตาม หนนชวยภายหลงควรจะมความเขมขนกวาน และถอวาเปนการใหโอกาสกบ

45

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เดมทกจะท�ากจกรรมอบรมบาง ประชมแกนน�าบางจดกจกรรมกฬาสมพนธบาง แต กพบวาเอาเขาจรงๆแลว ปญหาไมไดลดลง ตามทหวงไวเนองจากเปนการ ตอสกบผลประโยชนของคนทเกยวของกบ

“”ยาเสพตด

ครอบครองไมเกน 5 เมด ถอวาเปนผเสพทตองเขาสกระบวนการบ�าบดวาเปนเงอนไขหนงทท�าให ยาเสพตดมการแพรระบาดเปนอยางมาก ท�าใหปญหาไมถกจดการ ท�าใหกลมผคาใชวธการ กระจายยาไมใหเกน 5 เมด เมอถกจบกมโทษจะไดนอยลงเปนเพยงครอบครองเพอเสพ ลกษณะเปนเหมอนกองทพมด

กอนหนาโครงการเยยมบาน เครอขายต�าบลทาเสาไดท�าโครงการเฝาระวงโดยการตงดานจดตรวจยาเสพตดโดยไดรบงบประมาณสนบสนนจากส�านกงาน ป.ป.ส. ประธานเครอขายทาเสาได

การสนบสนนทน�าไปสการสรางบทเรยน

สะทอนวา “เดมทกจะท�ากจกรรมอบรมบาง ประชมแกนน�าบาง จดกจกรรมกฬาสมพนธบางแตกพบวาเอาเขาจรงๆแลวปญหาไมไดลดลงมากตามทหวงไวเนองจากเปนการตอสกบผลประโยชนของคนทเกยวของกบยาเสพตด”

โครงการเยยมบานท�ามาแลวประมาณปกวา โดยแรกเรมจะมการไปศกษาดตวอย างจงหวด ทประสบความส�าเรจ จรงๆแลวทางชมชนตางๆ กไดท�ากจกรรมลกษณะนอยแลว แกนน�าตางๆ ไดมการลงพนทไถถามสารทกขสกดบลกบาน อยแลวเปนปกต การสนบสนนจากส�านกงาน ปปส.ภาค 6 จงเปนการเสรมเครองไมเครองมอมอะไรตดไมตดมอไปฝากกน เปนตวเชอมความสมพนธ จากเมอกอนทมลกบานหลายคนบนวาผใหญมาอกแลว มาทไรกไมเหนจะมอะไร แตปจจบนชาวบานเปดรบมากขน เมอกอนเขาไปมอเปลาแกนน�ากอดอด การด�าเนนงานของเครอขายต�าบลทาเสา มงขบเคลอนโดยการเยยมบานตงแต ป 2555 ไดจ�านวน 52 ครอบครว ป 2556-2557 จ�านวน 90 ครอบครว และพบวากลมเปาหมายทก�าหนดไวนนสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมในทางทดขนไดทงหมด ในป 2558 เครอขายต�าบลทาเสา ลกพระยาพชยตงเปาไววาในพนทด�าเนนงาน 10 หมบาน ในเขตต�าบลทาเสา ทางคณะท�างานจะดแลและตดตามเยยมบาน กลมผเสพ จ�านวน 36 คน กลมเสยงจ�านวน 313 คน และจะใชครอบครวใหเขามามสวนชวยในการสรางก�าลงใจ จ�านวน 60 ครอบครว โดยคณะกรรมการฯ ผน�าและภาคเครอขายทาเสากวา 150 ชวตจะเปนกลไกส�าคญในการขบเคลอนโครงการเยยมบาน โดยม

กระบวนการเยยมบาน ดงนเวลาไปเยยมบานแกนน�าและคณะกรรมการแตละหมบานกจะลงไปเปนหมคณะทงผใหญบาน ผชวยอสม. รวมทงกลม 25 ตาสบปะรด กลมเปาหมายหลกคอเดกเยาวชนทมพฤตกรรมความเสยงในหมบาน เวลาลงไปเยยมกจะมน�ามนพชบางไขบาง มามา ปลากระปองบาง เวลาลงไปกจะบอกวามาเยยม มของฝากมาใหดวย สอบถามสารทกขสกดบ มทาทของความเขาอกเขาใจมากขน แกนน�าหมบานเลาใหฟงวามบางรายถงกบมน�าตาทมคนมาพยายามเขาอกเขาใจเขาเลย ทเดยว แตปญหาคอ งบทสนบสนนนอยไปไมเพยงพอส�าหรบความตองการ ไมเหมาะสมส�าหรบบางหมบานทมหลายหลงคาเรอน เพราะบางหม บ านเวลาไปเยยมจะไปตรวจปสสาวะพรอมกนดวย

แกนน�าสะทอนความประทบใจจากการลงเยยมบานใหฟงวา “เคยมพนองวยรนคหนงไมไดอยกบพอแม มเพยงตายายเปนคนเลยงด เคยคบเพอนไมดและหลงผดไป เมอตรวจปสสาวะพบฉมสมวงเลยถกสงเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม แตเมอกลบมาทางผใหญบานจะเขาไปตดตามแตกเขาถงไดยากหรอไมรบฟงค�าตกเตอนใดๆ เดกมทาทไมยอมรบ ตอมาผใหญบานไดใชกระบวนการเยยมบานเขาหาเดกคนนจนในทสด เดกกเปดใจยอมรบและไดปรบเปลยนพฤตกรรมไปในทางทดขน ตอนนพอเจอเมอไหรกจะรองขอใหทางผใหญเขาไปเยยมหา ญาตๆบางคนถงกบรองไหดใจกบผใหญบานและกลาววาถาไมไดผ ใหญ ปานนกไมร วาลกๆหลานๆทงค จะเปนอยางไร ผดกบตอนนททงคมงานมการท�าสามารถดแล

46

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

47

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ตวเองไดแลว” แกนน�าหลายคนบอกวา “การท�างานเปนการท�าดวยจตอาสาอยแลว ตอนไปเยยมไปมอเปลาไมรวาชาวบานจะมองอยางไร พอไดรบการสนบสนนถงแมไมมากเพยงรายละสองรอยบาท แตกชวยไดเยอะ บางหมบานมกลมเปาหมายเยอะกพยายามเฉลยๆ ใหไดของเยยมกนทวถงหนอยไมเชนนนแลวจะเกดการอจฉาหรอนอยอกนอยใจหรออาจกลาวหาไดวาทางแกนน�าเลอกปฏบตได”

นอกจากนนแลวความส�าเรจทผานมาคอการไดใจจากเยาวชนผทมพฤตกรรมเสพ/เสยงมากขน ผทยงอยในมมมด รวมทงบางรายทไมสามารถเขาถงไดกกลาทจะมาหา เพอใหผใหญบานชวยหรอรองขอใหน�าไปบ�าบดซงกพบวามหลายรายหากถามวาความแตกตางระหวางโครงการทภาครฐหรอทางอ�าเภอสงการลงมากบโครงการทเครอขายชวยกนขบเคลอนอย โดยไดรบการสนบสนนทนจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 แตกตางกนตรงไหน อยางไรคณะกรรมการเครอข ายต างพดเป นเสยงเดยวกนวา มความแตกตางกนอยางมากในเรองของการใหความรวมไมรวมมอระหวางผน�าหมบานกบชาวบาน คนท�างานทเปนคณะกรรมการทงในระดบหมบานและเครอขายกสบายใจทจะท�าเพราะท�าบนความรก การใหโอกาสและท�าแบบเขาใจกน มการพดคยกนกอนเดนไปเยยมบานถามทกขสข ไมไดจบผด ทงเราและเดกเยาวชนกตางไมตดใจกน ทส�าคญพอแมหรอผปกครองกมองหนากนอยางเขาใจหรออยางกรณทชาวบานบางคนมทศนคตทผดๆ ทมองวาการเสพยาไมใชปญหาเสพแลวกท�างานได การทแกนน�าไดมโอกาสไดไปใกลชด ไดมโอกาสไปคลกคลท�าใหมโอกาสพดคย

ปรบทศนคตมากขน ซงท�าแบบนจะไดใจชาวบานชาวบานรสกวาผน�าหมบานไมไดละทง ไมไดมองเขาเปนอาชญากร ผดกบโครงการเขาคายแปดคนเกาวน ทไดกลมเปาหมายมาจากการท�าเวทประชาคมและมาจากการททางอ�าเภอตงจดตรวจปสสาวะ ชาวบานหลายคนบอกวาเสยเวลาท�ามาหากนของเขา บางทมองหนากนไมตดระหวาง ผปกครองและคณะกรรมการหมบาน ซงกรณแบบนท�าใหเหนอยใจ

สงทชาวบานตองการการสนบสนนจาก ป.ป.ส. นอกจากอยากไดงบประมาณมากขนหรอใหสอดคลองกบจ�านวนกลมเปาหมายแลว กอยากไดแนวปฏบตใหมๆ ในการท�างาน มการพฒนาศกยภาพแกนน�าหรอการสนบสนนดานอาชพเรองสนามกฬา สนามเปตอง หรออปกรณกฬาเลกๆ นอยๆ ตะกรอ ฟตบอลเหลานเปนตน และถาเปนไปไดกหวงวาจะไดสวสดการบางประการจากทางส�านกงาน ป.ป.ส. อกดวย

ปจจบนแกนน�าหลายคนบอกวา การแกปญหายาเสพตดชาวบานตองอยในสภาพหลงพงฝา เนองจากจะเปนทางผานของยาเสพตดไปยงอ�าเภอ มรอยตอทพบวามสถานการณปญหายาเสพตดแพรระบาดรนแรง นอกจากนนสภาพบรบทของชมชนทเปนพนทกงเมองกงชนบทกท�าใหสถานการณยงซบซอนและทวความรนแรงเพมมากขน การแกไขปญหากเปนไปอยางยากล�าบากและเมอพอส�ารวจเดกทมพฤตกรรมเสยงหรอเดกทเคยเสพแลว พบวามจ�านวนรอยกวาราย

สภาพการณ แบบหลงพงฝา

หรอมากกวานน ในจ�านวนนมทงลกหลานของคนในพนท และคนนอกพนททเขามาเรยนหนงสอหรอยายเขามาอยใหมบางและทยากล�าบากคอในพนทหมบานจดสรรทไมคอยมความสมพนธกบชมชนเดมเทาไหร บางพนท บางหมบาน ชาวบานท�างานโดยใชทงวธ ทงขทงปลอบ การท�างานทเขาถงและสามารถชวยผทเคยหลงผดไดจะท�าใหสามารถเขาถงผทมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตด ดงพบวาเคยมกรณทผตดยาเคยเขามาหาผใหญบานเนองจากเชอใจและไวใจวาผใหญบานจะชวยเขาดวยความตงใจอยางแทจรง เนองจากการเยยมบานจะท�าใหผใหญไดรบความไววางใจจากเยาวชนเปาหมายและครอบครวมากขน บางครอบครวถงกบสงลกหลานใหรวมมอกบผน�าอยางเตมท เดกทเคยมพฤตกรรมเสพบางรายถงกบเรยกรองวา ผใหญเมอไหรจะลงมาตรวจ ซงแกนน�าชาวบานพบวาสงทเกดขนเกดมาจากกระบวนการทน�าไปสความเขาอกเขาใจผานกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวทงนน

ตงแต ท�างานแกไขปญหายาเสพตดมากหลายปเพงเคยเหนน�าตาจากเดกทตดยา แกนน�าคนหนงสะทอน

48

49

เวลาลงไปเยยมกจะม น�ามนพชบาง ไขบางมามาบาง ปลากระปองบาง

เวลาลงไปกจะบอกวามาเยยมมของฝากมาใหดวย

สอบถามสารทกขสกดบมทาทของความเขาอกเขาใจมากขน

พนทสรางบทเรยน ท 4 ความเขมแขง ของนาบว เครอขายตนรกษถนต�าบลนาบว อ�าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก

ต�าบลนาบว เปนหนงในสบเอดต�าบลทตงอยอ�าเภอนครไทย จงหวดพษณโลก อ�าเภอเลกๆทตดกบดานซายจงหวดเลย จากประวตศาสตรท องถนคนนครไทยถอวาเปนคนไทยดงเดม มถนฐานมาตงแตสมยกรงสโขทย นาบวเปนชอต�าบลทสมยกอนบรเวณทตงเปนทองทงนา จะมดอกบวขนอยมากมายหลายส ซงจะแปลกกวาทอนๆ เพราะบวขนอยในนา จงไดชอวา “ต�าบลนาบว” ก�านนณรงคประธานเครอขายคนรกษถนต�าบลนาบวไดสะทอนใหฟงวา คนต�าบลนาบวมความเขมแขง ชาวบานใหความรวมไมรวมมอใน

การท�ากจกรรมตางๆเปนอยางด คนในทองถนเปนชาวนาบวโดยก�าเนดกวา 80 เปอรเซน มเพยง 20 เปอรเซนเทานน ทเปนเขย เปนสะใภ มความเปนพเปนนองมาตงแตโบราณ นาบวหางจากตวเมองประมาณรอยกวากโลเมตรเปนชมชนชนบท ในการพฒนาตางๆ อบต.มทนทางงบประมาณ นาบวขบเคลอนการท�างาน สรางความเขมแขงของชมชนมาประมาณ 20 กวาป เรมตนจากผน�ากอน ตองท�าตวเปนแบบอยาง การท�างานเนนการมสวนรวม เนนการรวมท�าและรวมรบผลประโยชนรวมกน

50

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ทกมต

ต�าบลนาบวมเรองราวการจดการแกไขปญหา ในมตตางๆ หลากหลายเรอง ผน�าทงทองถนและทองทของต�าบลนาบวสามารถท�างานรวมกนไดเปนอยางด เชนการขบเคลอนงานของศนยยตธรรมชมชน นาบวใชกลไกผน�าทองททงผใหญบานและก�านนท�าเรองกระบวนการไกลเกลยในชมชนโดยตลอด ใชฐานความเปนพนอง เปนเครอญาตในต�าบล หากมเหตการณความขดแยงไมวาจะหนกนดเบาหนอยกจะใหอภยกนหรอหาทางตกลงกนใหยตภายในต�าบล

การท�างานตางๆ แกนน�าเนนการปรกษาหารอพดคยกนโดยตลอด นาบวมความเปนพนองกน อกทง ยงมประเพณลงแขกชวยกนท�างาน คนต�าบลนาบวยงคงยดถอประเพณวฒนธรรมทมมาตงแตสมยอดต

ทกขเรองใหญของคนนาบว คอ ความทกขจากปญหาสขภาพ การเจบปวยทงโรคเบาหวานความดน มะเรง ชาวบานหลายคนไดวเคราะหปญหาการเกดโรค การเจบปวยวา เมอกอนชาวบานนาบวท�าการเกษตรแบบพอเพยง แตปจจบนนใช ป ยและสารเคมกนมากเนองจากตองการเพมผลผลต ท�าใหคนนาบวมปญหามาก มขอมลคนต�าบลนาบวทลมปวยหนกๆ กเปนผลมาจากสารเคม นอกจากนนยงมทกขในเรองเศรษฐกจจากคาใชจายครวเรอน คาเทอมลกนอกจากนนคาใชจายบางสวนยงหายไปกบสงท

ไมจ�าเปน ชาวบานหลายคนในหมบาน ในต�าบลนาบวยงมทกขเรองยาเสพตด อกทงลกหลานเยาวชนชวงอาย 16-19 ป มความเสยงตอปญหาการใชยาเสพตด จากการทผน�าลงพนทเยยมบานและไดวเคราะหประเมนสถานการณปญหา พบวา เดกในระดบประถมกเรมดอแลวมพฤตกรรมไมสนใจ ไมอยากเรยนหนงสอ เรมรวมกลมกนดมเหลา จากการสงเกตพบวา เดกทเรมจะมพฤตกรรมเสยง สวนใหญเปนเดกทอยกบตา ยาย อยกบปา ไมไดอยกบพอแม มอยรายหนง เดกคนนเคยอยกบพอกบแมทท�างานอยทกรงเทพฯ แตสดทายกอยไมไหวเนองจากคาครองชพสง พอกบแมเลยตองสงเดกกลบมาบานเกดเพอใหมาอยกบตายาย พอเดกกลบมาอย บ านกมาชกชวนเพอนฝงคบกบเดกเกเร เรมเทยวเตร เรมเขาไปสวงจรการเสพยาเสพตด ตอนนตายายเลยตองสงกลบไปอยกบพอกบแมทกรงเทพเหมอนเดมเพราะเกรงวาจะดแลไมไหว

จากการประเมนสภาพปญหายาเสพตดทเกดขนในกลมเดกและเยาวชน ทางแกนน�าเครอขายต�าบลนาบวไดมการสรปวาสถานการณทเกดขนในแตละหมบาน มพนฐานมาจากปญหาเศรษฐกจเรองภาระหนสน ท�าใหพอแม ผปกครองของเดกและเยาวชนตองทงครอบครว เพอไปท�างานในกรงเทพฯ ท�าใหเดกและเยาวชนขาดความอบอน ขาดคนอบรมสงสอน ไมมทปรกษา เกดความหวาเหวจนหนไปคบเพอน รวมกลมกนสรางปญหาใหกบชมชน เชน การขบขรถเสยงดง

51

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ความทกขของนาบวทเชอมโยงกบปญหายาเสพตด เขาใจ เขาถงปญหา

จากการมสวนรวมของผน�า

การลกเลกขโมยนอย เกดการรวมกลมดมสรา และการทะเลาะววาท ไมเชอฟงป ยา ตา ยายเปนเดกทกาวราว สดทายกมพฤตกรรมทเสยงตอการเขาไปเกยวของกบยาเสพตดทงทางตรงและทางออม เชน กาว ยาบา การมเพศสมพนธกอนวยอนควร เปนตน

แกนน�าและคณะท�างานเครอขายนาบวในแตละหมบานจะทราบถงพฤตกรรมของเดกวยรนแตละคนเปนอยางด เนองจากในแตละหมบานจะมทมงานทคอยสงเกตพฤตกรรม ลกขอเงนทกวนซงตองแกไขโดยการท�าบญชครวเรอน เวลาลกขอเงนไปใชอะไร จะไดมขอมล การท�างานของผน�าไดพยายามใหคนในครอบครวเขามามสวนรวมในการเฝาระวงปญหายาเสพตดอยางตอเนองหากถามวาในอดตต�าบลนาบวมการแพรระบาดของยาเสพตดหรอไม แกนน�าหลายคนสะทอนเปนเสยงเดยวกนวา เมอหลายปกอนต�าบลนาบวมสถานการณปญหายาเสพตดทรนแรง อยางเชนเหตการณในหมท 6 เมอ 10 ปกอนมประชากรประมาณ 40 หลงคาเรอน มคนทเกยวของกบปญหายาเสพตดกวาครงหมบาน มคนถกจบเนองจากเสพหรอคายาเสพตดจ�านวนมาก ยงในชวงทประกาศสงครามยาเสพตด ป 2546

พบวามคนในหมบานทเกยวของกบยาเสพตดกลวตายหนไปอยทอนเปนจ�านวนมาก มชาวบานบางรายถกฆาตดตอนเปนจ�านวนมาก“อดตก�านนก�านนนาบวเลาใหฟงวา รนแรงถงขนมายงกนตายคาบนไดบานเลยทเดยว” ในอดตเหตทนาบวมยาเสพตดเยอะเพราะมการน�าเขามาจากขางนอก

ตอนนนเปนขบวนการคายาบากนอยางโจงแจง ต ว เ จ า ห น า ท ร ฐ บ า ง ค น ก เ ป น เ ส ย เ อ ง แกนน�ายนยนเหตการณวา เคยพบวาเจาหนาทรฐบางคน พอจบคนคายาไดกยดของกลางแลวกลบน�าเอายาบาของกลางมาขายใหกบวยรนในหมบาน ผใหญบานรเขากใหขอมลกบเจาหนาทไปกลบเปนวาขอมลนนรวไหล ผน�าหลายคนเกรงวาจะโดนกลมคายาเพงเลงและถกฆา ผน�าเลยไมกลาตอนทมการปราบปรามอยางจรงจง ทางหมบานกทราบดวาใครเปนคนคา ใครเปนคนเสพ หรออาจกลาวไดวา ชวงวกฤตของต�าบลนาบวทมการแพรระบาดของยาเสพตดนน เกดมาจากการทผน�าไมกลาลกขนมาแกไขปญหา เจาหนาทรฐทเกยวข องไม สามารถให ความมนใจในความปลอดภยกบคนท�างานได จงท�าใหปญหายาเสพตดแพรระบาดอยางรนแรง

52

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

อดตก�านนนาบว เลาใหฟงวารนแรงถงขนยงกนตายคาบนไดบานเลยทเดยว

“”

หลายปตอมาทางก�านน ผใหญบานและทองถนมาจบเขาคยกน หากผน�าไมเรมทจะจดการกบปญหายาเสพตด ปญหานนกจะขยายตวและเปนภยตออนาคตของลกหลาน จงกอเกดเครอขายคนรกษถนต�าบลนาบว เกดศนยการเรยนรต�าบลนาบวขน ผใหญบานและคณะกรรมการหมบานกเลยรวมกลมกนพยายามหาทางปองกนปญหา เกดเปนศนยกลางในการจดการปญหายาเสพตดขน การรวมกลมกนจะเนนการใหอภยไมมการโกรธแคนและพดถงพฤตกรรมทผานมา ใหโอกาสกน เพราะทกคนกเปนคนรจกคนเคย เปนญาต พนองกนทงนน

นาบวเรมจดการปญหายาเสพตดดวยกระบวนการวเคราะหสถานการณ และพยายามท�าความเขาใจตอโครงสรางปญหายาเสพตดในพนท ผลลพธ ทได คอสาเหตของการคายาเสพตดในพนทนาบว โดยในอดตนนเนองจากชาวบานท�าการเกษตร ซงตองลงทนเยอะ บางคนหลงผดหนมาคายาเสพตด ตอนนนสถานการณรนแรงทสด คอในหม 4 โดยมการวเคราะหสาเหตวาปญหา ยาเสพตดมาจากปญหาหนสน ครอบครวมปญหาพอแมไมไดอยบาน เรองของความเขาใจในตวเดกทไมเขาใจวาท�าไมพอแมไมอยดวย พอม ยาเสพตดแพรระบาดเขามากเลยมการตดยากนเปนจ�านวนมาก นอกจากนนกมการใชในวยแรงงาน แตเมอเทยบกบละแวกนแลวถอวาต�าบลนาบวเปนต�าบลทมสถานการณยาเสพตดแพรระบาดนอยทสด

ในการท�างานแกไขปญหายาเสพตดของต�าบลนาบว หากผน�าหรอคณะกรรมการเครอขายเจอปญหากลมปญหาหรอพบความเสยงในกลมเดกและเยาวชน ทางแกนน�าจะน�าขอมลมานงคยกน ประเมนสถานกาณรวมกน เชน หากพบวาเดกเยาวชนบางคนมพฤตกรรมเสยง เปนแกนน�าในทางทผด ผน�าจะเนนการแยงชงโดยเอาเดกหวโจกมาท�ากจกรรม อาท การจดคายสงแวดลอมไมเจาะจงวาจะตองเปนคายปรบเปลยนพฤตกรรมหรอคายยาเสพตด ทผานมากมการด�าเนนการรวมกบโรงเรยนโดยแกนน�าจะท�าหนงสอไปถงโรงเรยนกไดรบความรวมมออยางด มคายทสรางความสมพนธของเยาวชนแตละหมบาน โดยมนายอ�าเภอมาเปดประสานหนวยงานยาเสพตดมาใหความร แตจากประสบการณของแกนน�าพบวาบางครงวทยากรท เป นเจ าหน าททมาบรรยายแบบวชาการ เดกไมคอยชอบ ตอมามการปรบเปลยนเอาผใหญบานเปนวทยากรกนเองโดยเขามานอนในคายกนอยหลบนอนผลดกนเปนวทยากร บางครงกเอาตวเดกเองมาเปนวทยากรบาง งบประมาณกมาจากผปกครองทน�าลกมาเขาคาย ผปกครองเตรยมอาหารมาใหบาง ท�ากนตดตอมาเรอยๆ เวลาจบคายกเอาหวโจกมาเปนแกนน�าขบเคลอนงานในพนทต�าบลหรอคนทมแววหนอยกใหเปนวทยากรคาย ท�ามา

53

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ยทธวธทดตองสมพนธกบวถชมชน

อยางตอเนอง โดยตงเครอขายวา “เครอขายคนรกษปาตนไมล�าคลอง” เพอไมใหดเหมอนเกยวกบยาเสพตดจนเกนไปและถอวาเปนกระบวนการปองกนปญหายาเสพตด

ในกลมเยาวชนในทางออม ใชวถชมชนและธรรมชาตทแวดลอมต�าบล เปนจดเชอมโยงไปสการพฒนากระบวนการป องกนป องปรามพฤตกรรมเดกในต�าบลไมใหเขาไปเกยวของกบปญหายาเสพตด การสรางความเขมแขงของเครอขายนน ผน�าตอนนนจะไปศกษาดงานเพอแลกเปลยนเรยนรจากต�าบลแมทา อ�าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม ของก�านนอนนต คาใชจายออกกนเอง ม “หมอแวว” หมอจาก รพ.สต.ในต�าบล เปนคนท�าแผนใหอยางเปนระบบ หลงจากนนจะมนกศกษาทเพงเรยนจบเขามาถอดบทเรยน สงทไดจากการบทเรยนจะพดถงเรองกาย ใจ สตปญญา และสงคม ผน�าจะไมใชเพยงผใหญก�านน แตจะเปนผน�าธรรมชาตอกดวย

ชวงประมาณ พ.ศ.2545 ต�าบลนาบวไดมการเชอมงานกบ ส�านกงาน ป.ป.ส. โดยการพฒนาโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณ ชวงนนจากการวเคราะหสถานการณพบวา ชาวบานทมพฤตกรรมการคายาเสพตดโดยสวนใหญ อยาก ได เ ง นด วย ว ธการแบบง ายๆ มความเชอทผดวาขายยาไดเงนงายด ผน�าตองใชกระบวนการเปลยนมมมอง เปลยนความคด

กบชาวบาน ซงตองใชเวลาพอสมควรในการด�าเนนงาน โครงการทขอสนบสนนจาก ป.ป.ส. จงน�ามาบรณาการเรอง การสงเสรมอาชพมการหนนเสรมโครงการเลยงวว โครงการท�าขนมจน รวมทงท�าโครงการฝกอบรมผน�า ในชวงตนงบยาเสพตดยงไมไดน�ามาสานตอโครงการคายเยาวชน เพราะในชวงแรกนนสภาพของปญหายาเสพตดอยในกลมชาวบานทวางงาน การสนบสนนงบประมาณทต อเ นองทงงบจากส�านกงาน ป.ป.ส. และงบทมในทองถนท�าใหนาบวเกดระบบการปองกนและจดการปญหายาเสพตดทไดผลในระดบสามารถควบคมปญหาได การขบเคลอนงานโดยการใชกลไกเครอขายทงในระดบต�าบลและสมาชกเครอขาย แตละหมบานมการเชอมโยงกน สงตอขอมลกน มการรวมกนท�ากจกรรมเฝาระวงเขาเวรยาม มการคยกนบอย บางครงทางอ�าเภอจะสงเจาหนาทต�ารวจมาชวยแตทางก�านนกบอกวาสามารถเขาเวรยามกนเองได

ประสบการณของผน�าจากการท�างานรวมกบชมรมชมชนภวฒน ส�านกงาน ป.ป.ส.และภาคอนๆ ท�าใหคนท�างานของต�าบลนาบวแกนน�าเครอขายมองวา หวใจส�าคญหลกของการแกไขปญหายาเสพตดคอครอบครว จงมงใหความส�าคญกบการดแลครอบครวมากขน ผน�าทเปนผน�าทองท ก�านน ผใหญบานเรมใสใจการท�างานทเชอมโยงปญหายาเสพตดกบปญหาอนๆ และใหความส�าคญกบการท�างานรวมกบหนวยงาน

54

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การสนบสนนทตอเนองเพอสรางความเขมแขงทยงยน

ตนสายของปญหาอยทครอบครว

ตางๆ เชน สาธารณสข มการจดกจกรรมจากหลายโครงการทงงบประมาณจาก อบต. ทมงเนนใหมกจกรรมแลกเปลยนเรยนร ป ญหาแตละครอบครวและชวยกนแกไข ผสมผสานกบกจกรรมเฝาระวงยาเสพตดทปองปรามทงเรองการตงดานตรวจปสสาวะ การเยยมบานกลมเสยง และพอมปญหาแกนน�ากพดคยกน โดยงบประมาณทไดสนบสนนมาจากส�านกงาน ป.ป.ส. ทางเครอขายนาบวจะน�ามาด�าเนนการจดสรร ส�าหรบท�ากจกรรมอบรมเยาวชนและเยยมบานครอบครวกลมเสยงในชวง 2 ปทผานมา ป 2556-2557 เครอขายต�าบลนาบวสามารถด�าเนนการคดกรองและดแลเดกเยาวชนอยางใกลชดและสามารถปรบเปลยน

55

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พฤตกรรมไดกวา 20 คน และเยยมครอบครวทอาจมลกหลานเยาวชนเสยงตอปญหายาเสพตดป 2556 ไดจ�านวน 160 ครอบครว ป 2557 จ�านวน 20 ครอบครว

โดยจากการตดตามประเมนผลเดกเสยงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมเปนอยางดและตงเปาหมายในการด�าเนนงานป 2558 ในกลมเสพ จ�านวน 8 คน กลมเสยงจ�านวน 113 คน 110 ครอบครว โดยมแกนน�าในระดบหมบาน ระดบต�าบลและครอขายกวา 210 คน ในพนทต�าบลนาบวเปนกลไกการขบเคลอน โดยลงลกวาท�าไมเดกถงตดยาและเขาไปพดคยท�าความเขาใจกบพอแมเดกทตดยา ในการเยยมบานเรากมการใหก�าลงใจ ท�าใหเดกเรมเชอถอและพยายามหากจกรรมมาใหเดก เดกจะไดไมตองไปเทยวกบเพอน เพอลดความเสยงและปองกนไมใหเกดปญหาในอนาคต

งบประมาณโครงการเยยมบานจะแบงเปน 2 สวน คอ1. เปดเวทท�าความเขาใจและสรปผลกจกรรมน และ

2 . ส น บ ส น นกจกรรมเยยมบานจะแบงจดอบรมไป 2 หมบานทเหลอเปนกจกรรมเยยมบานแตละหมบานไมต�ากวา 10 คน การไปเยยมจะไป

เปนทม 5-6 คน บางทกไปหมดกลม 15 คนการเขาไป จะเนนการพดคยทวไปใหเยาวชนใกลชดกบแกนน�ามากทสด

การเคลอนไหวเพอสรางเสรมความเข มแขง ทนาสนใจของต�าบลนาบว คอ เวทวชาการชาวบาน มการท�างานตอเนองจนกลายเปนประเพณวฒนธรรมของต�าบลไปแลว เนนการพดคยกนในทกเรอง ทกมต ทงเรองทกข ปญหาทเกดขนในหมบาน ในต�าบลหรอความส�าเรจในมมตางๆ กระบวนการทนาบวจดเวท คอมแกนน�าหลกๆ ขนไปคยบนเวท เจาหนาทหนวยงานตางๆ เขารวมเวท ทนทใชจดงานไดมาจากลงขนกนของ แตละหมบานๆ ละ 2,500 บาท ทางองคการบรหารส วนต�าบลนาบวกสนบสนนช วยงบประมาณเปนจ�านวน 25,000 บาทตอป เปนเวทวชาการแบบชาวบาน เปนเวททเตมเตม

บทเรยนการจดการตนเองของชาวบานในต�าบลนาบว ในแตละปจะจดเวยนไปในแตละหมบานโดยผลดเปลยนหมนเวยนกนเปนเจาภาพ เวทนจะเอาปญหาทกอยางของต�าบลนาบวมาคยปรกษาหารอกน หนวยงานภายนอกจะเขามาเรยนรในแตละปจะมสโลแกนประจ�าป ซงหมบานเจาภาพจะตองเปนผคดขน สสนในเวทจะแตกตางกนกลายเปนความสนกของชาวบานทตางเตรยมงานอยางยงใหญ แขงวาหมใดจะจดเวทไดดกวากน คนในหมบานกตางเขามาชวยกนเตรยมงาน เตรยมประเดนการพดคย และคอยอ�านวยการในดานตางๆ ชาวบานต�าบลนาบวจดเวทตดตอกน

56

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เปนปท 17 แลว ทส�าคญเปนเวททเนนความเทาเทยมกน ไมมประธาน คนทเขามาจะตองนงเทาเทยมกนไมวาจะเปนผวาฯ หรอตวแทนจากหนวยงานอนทเขามารวม หนวยงานภายนอกทเขามาเรยนรกบนาบว เชน สสส. สกว. ไดชกชวนใหต�าบลนาบวเปนแหลงเรยนร เปนพนทตนแบบของชมชนเขมแขงจดการตนเอง ดานกระทรวงยตธรรม กยกใหต�าบลนาบวเปนศนยยตธรรมชมชนทเปนตวอยางระดบประเทศ

การท�างานของเครอขายต�าบลนาบวทมทงแกนน�า ทองถน และทองท ซงสามารถท�างานรวมกบหนวยงานภาครฐ และเอกชนอนๆ ไดเปนอยางด แตในความรวมมอกมความอดอด แกนน�าเครอขายฯไดสะทอนใหฟงวา สงทอดอดมากทสด คอ ค�าสงการ ทท�าใหผใหญบานในต�าบลนาบวรสกไมด แตกตองท�าเพราะเปนหนาทๆตองท�า หาก ไมท�า กจะถกมองวาผน�าไมใหความรวมมอกบราชการ ในปทผานมาคณะกรรมการในต�าบลรสกอดอดคอทางภาครฐตองการใหผน�าหมบานน�าคนผเสพไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม โดยมเปาหมายในเขตต�าบลประมาณ 50 คน ผใหญบางหมบานกไมรจะหาใครไปเพราะในพนทไมมคนตดยา บางหมบานใชวธการสมตรวจปสสาวะกยงไมเจอผเสพ จงไมสามารถสงคนไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมของทางอ�าเภอไดทงก�านนและผใหญบานกตอรองกบหนวยงานวาถามคนเสพจะรบผดชอบเอง ไมขอสงเขาคายททางอ�าเภอจดไว

บางทกท�างานบนความอดอด

นาบว ต�าบลสรางสขภาวะ

57

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เสยงสะทอนของแกนน�าตองการใหส�านกงาน ป.ป.ส. สนบสนนอยางตอเนองตอไป ไมใชแคเรองงบประมาณ แตเปนเรองของการแลกเปลยนประสบการณ เชอมการท�างานรวมกบพนทอนเปนเครอขาย และตองการใหมกจกรรมเสรมสรางความเขมแขงแบบตอเนอง ควบคกนไปกบการเฝาระวงปญหาอยางตอเนอง สวนจะเปนแบบไหนแกนน�าอาจจะตองปรกษาหารอกนกอน อาจจะเปนกจกรรมเขาคายเยาวชนสรางสรรค โดยดงเดกทเปนนกเรยนมาเปนเครอขายเรมตงแตเดกๆทอายนอยเรมสรางความเขมแขงตงแตประถม เพราะในนาบวมแกนน�าเยาวชนทตอนน เป นผใหญแลว ยงเปนแกนน�ากจกรรมทสนใจจะท�ากจกรรมกบเยาวชนรนนองๆอย ปรบกระบวนการในคายทเนนกจกรรมตางๆ ทท�าใหเดกเหนวา ไมควรเขาไปยงเกยวกบยาเสพตด นอกจากนนยงอยากท�ากจกรรมเยยมคก ใหเดกไดเหนคนทตดคกเปนอยางไร หรอมการอบรมโดยใหคนทมประสบการณมาบรรยายการขบเคลอนงานโครงการเยยมบานนน แกนน�า

ความคาดหวงของชาวนาบว

ผน�าตองท�าเปนแบบอยาง ท�าดวยใจ ตดดนตลอดผน�าตองมจตวญญาณ เราเปนผน�าถาเราไมท�าแลวใครจะท�า

ท�าเพอชมชน ท�าเพอหมบานใหดขน ท�าเพอแผนดนเกดเพอทดแทนบญคณ ป ยา ตา ยาย ทสรางขนมา

เรากตองท�าเพอสงตอใหลกหลานเราตอไป

พบวา ทางผน�าในระดบหมบานสามารถด�าเนนงานไดเปนอยางด เพยงแตคดวามงบประมาณนอยไปหนอย แกนน�ากไมอยากไปเยยมมอเปลาหลายคนตองควกกระเปาตวเอง ชมชนเองกจดกจกรรมหลายอยางเสรมเชนการท�าคายมวยและน�าเยาวชนเขามาฝกเพอไมใหไปยงกบยาเสพตด และถาใหดควรมการสงเสรมอาชพควบคกนไปดวย แกนน�าหลายคนท�างานกนมานาน ลวนท�าดวยใจดวยจตอาสาทงนน มการลงทนลงแรงรวมกนตลอดเวลา จนทกวนนต�าบลนาบวมทงหมด84 ประเดนแหลงเรยนร มวทยากร 150 คน ทมาจากชาวบานธรรมดา มหลายชมชนเขามาดงานทศนยการเรยนรต�าบลนาบวและคนนาบวกสามารถถายทอดองคความรและประสบการณใหกบคนภายนอกไดเปนอยางด “ผน�าตองท�าเปนแบบอยาง ท�าดวยใจ ตดดนตลอด ผน�าตองมจตวญญาณ เราเปนผ น�าถาเราไมท�าแลวใครจะท�า ท�าเพอชมชน ท�าเพอหมบานใหดขน ท�าเพอแผนดนเกด เพอทดแทนบญคณป ยา ตายาย ทสรางขนมาเรา กตองท�าเพอสงตอใหลกหลานเราตอไป” ก�านนต�าบลนาบวกลาวปดทาย

ต�าบลไผทาโพ มจ�านวนหมบาน 10 หมบาน บรบทเปนพนทเกษตรกรรม โดยสวนใหญคนไผทาโพท�านาปลกขาว วถชวตพออยพอกนหลายปกอน พอท�ามาหากนไดตามอตภาพตอนน แตมาปน (พ.ศ.2558) เศรษฐกจในพนทไมดเอามากๆ สาเหตเพราะภยแลง ชาวบานพอเจอภยแลงท�าการ

เกษตรไมไดตองออกไปท�างานนอกพนท ทนไมมโรงงาน ในต�าบลมประชากรประมาณ 4,000 ครวเรอน หากถามวาทต�าบลนมปญหายาเสพตดหรอไม กตองตอบวาม โดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชนทสวนใหญเกดจากครอบครวแตกแยก พอแมท�านาไมได ไมมน�า ฝนไมตก กตองเขาไป

58

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พนทสรางบทเรยน ท 5 พลงความสามคค พลงขบเคลอนชมชนเครอขายตานยาเสพตดต�าบลไผทาโพอ�าเภอโพธประทบชาง จงหวดพจตร

ท�างานในกรงเทพ จงทงลกหลานอยกบตายายเสยงจากแกนน�าต�าบลไผทาโพ ทเลาถงตนทางของสถานการณปญหายาเสพตดทเกดขนในพนท “ฝนไมตก เกดภยแลง ตองไปท�างานในเมอง ลกหลานอยกบคนแก ซงชองวางระหวางวย ท�าใหพดคยกนไมรเรองยาเสพตด เสยง เสพ คาเรองราวทเปนเสมอนวงจรทสมพนธกน” ความเปนจรงทเกดขน จนท�าใหผน�าตองลกขนมาจบมอกนแกไขปญหา ก�านนไผทาโพเลาใหฟงวา “ในอดตปญหายาเสพตดไมค อยรนแรงมากนก เนองจากแตละครอบครวมรายจายไมมาก พอแมไดอยกบลกท�ามาหากนในพนทกอยได แตตอนนสงคมเรมเปลยนท�าใหมคาใชจายเพมขน ท�าใหรายไดไมพอ ปญหาเดกเยาวชนชวงอาย 13-25 ป ในพนทจะเปนกลมทตองเฝาระวงเพราะยงถอวาอยในชวงทเปนกลมเสยงและมโอกาสเสพยา ทนไมมขอมลการถกจบยาเสพตดมากนกทรกนกมไมกรายแตกไมไดมจ�านวนเยอะนก แตกมครงหนงเมอปทแลว (พ.ศ.2557) ทพบวา

มการจบกมยาบาในพนทต�าบล ซงไดจ�านวน20,000 เมด แตถอวามเพยงครงเดยวทมจ�านวนเยอะขนาดน” คณะกรรมการเครอขาย แกนน�าไดด�าเนนการเฝาระวงปญหายาเสพตดอยตลอดเวลา โดยการปองปรามพฤตกรรมกลมวยรน หากพบวาคนไหนทมความเสยงกจะสมตรวจปสสาวะ ซงในละแวกนมไมกคน สวนหนงททางแกนน�าสามารถควบคมสถานการปญหาไดอาจเปนเพราะเขตพนทต�าบลไผทาโพไมไดอยในเขตเทศบาล ก�านน ผใหญบานสามารถดแลลกบานไดงายกวา ในการตรวจปสสาวะหากพบวาเยาวชนทเสพ ผปกครองสวนใหญจะยอมรบใหความรวมมอ เปนอยางด และขอใหผใหญชวยในเรองคดความ ขอความชวยเหลอใหประสานงานกบอ�าเภอเพอประสานน�าเขาสกระบวนการปรบเปลยนพฤตกรรม พอลกออกจากคายมาพอแมกกลวลกจะถล�าลกไปจนเสยอนาคตกจะฝากฝงลกไวกบผน�า

59

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เกดภยแลง ตองไปท�างานในเมองลกหลานอยกบคนแกซงชองวางระหวางวยท�าใหพดคยกนไมรเรองยาเสพตด เสยง เสพ คาเรองราวทเปนเสมอนวงจรทสมพนธกน

“”

ทางคณะกรรมการเครอขายตางสะทอนใหฟงวา “กอนหนานวยรนจะรวมกลมกนเปนแกงคมอเตอรไซคมเยอะมาก แตปจจบนดขนแลว ไมมการรวมกลมรถซง สงเสยงดง สรางความเดอดรอนใหกบชาวบานแลว”

การขบเคลอนโครงการเยยมบานในพนทต�าบลไผทาโพ เรมด�าเนนการอยางจรงจงในชวงป 2556 สามารถเยยมครอบครวกลมเสยงทอาจเขาสวงจรยาเสพตด ไดจ�านวน 60 ครอบครว ป 2557 จ�านวน 30 ครอบครว และไดตงเปาหมายไว ดงน ลงเยยมกลมเสพ จ�านวน 22 คน กลมเสยงจ�านวน 67 คน เฝาระวงบคคลทมพฤตกรรมการคา จ�านวน 3 คน ใหความส�าคญกบกลมครอบครว จ�านวน 100 คน60 ครอบครว และตดตามผทผานกระบวนการคายปรบเปลยนพฤตกรรมของทางอ�าเภอจ�านวน 3 คน กระบวนการเยยมบานเปนวธการทท�าใหแกนน�าเครอขายสามารถตรวจสอบพฤตกรรมของผทผานการบ�าบดหรอผานคายปรบเปลยนพฤตกรรมได โดยการไปหาทบานนงคยกบนงคยกบผปกครอง การเยยมบานเปนเสมอนเครองมอในการตดตามเดกเยาวชนวาเลกเสพยาหรอมพฤตกรรมในทางทดขนแลวหรอยง หากตวเดกทสามารถปรบพฤตกรรมของตวเองได เขาจะกลาพดกลาคยกบผใหญ เดกจะกลาสารภาพวาเลกไดหรอเลกไมได หลงจากนนทางคณะกรรมการเครอขายทมทงก�านน ผใหญบานกจะประสานงานไปทองคการบรหารสวนต�าบลเพอจะ

60

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การเยยมบานไดใจคนเปนพอ เปนแม

ชวยหาอาชพให แตบางรายทถกด�าเนนการใหเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม 9 วน 8 คน ททางอ�าเภอจดขน พอออกมากมพฤตกรรมเดมๆถอวาเปนเรองยากในการทจะท�าใหเดกเลกพฤตกรรมเสยงไดโดยเดดขาด กระบวนการเยยมบานเปนการท�างานทตองอาศยความตอเนองและความอดทนทงตวแกนน�าคณะกรรมการและตวเดกเอง จากประสบการณของคณะท�างานต�าบลไผทาโพ พบวาตวแปรส�าคญในการขบเคลอนงานเยยมบาน คอผปกครอง หรอคนในครอบครวตองเขามามสวนรวมกบเครอขายอยางจรงจง

แกนน�าเครอขายตานยาเสพตดต�าบลไผทาโพมความเหนรวมกนวา การแกปญหายาเสพตดทมประสทธภาพนนตองท�างานไปพรอมๆกน และท�าบนความเขาใจกน ผน�าในพนทมบทบาทส�าคญในการปองปรามและเฝาระวง แตปมส�าคญคอ ผ บงคบใชกฎหมายตองเอาจรงเอาจงไมใช อ�านาจในทางทผด หากกฎหมายออนกควรตองแกกฎหมาย ปรบเพอใหเออตอการท�างานของพนท หากสามารถท�าอยางนไดเชอวา เราจะสามารถควบคมปญหายาเสพตดไดอยางมประสทธผล ก�านนอ�านาจ ฟกหล�า ในฐานะประธานเครอขาย บอกวา “ตอนนคณะกรรมการเครอขายมทงก�านนผใหญบาน ฝายปกครองในต�าบลทกคน และมอาสาสมครคมประพฤตเขามามสวนชวยในการขบเคลอนงาน ทางส�านกงานคมประพฤตจงหวดพจตรกจะเขามาในพนททกวนท 2 ของเดอน

ขอเสนอจากประสบการณแกนน�า

61

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เพอมารบรายงานตวและเอาอปกรณตรวจปสสาวะมาให บางกมาชวยเรองการอบรมอาชพ ซงมสวนชวยแกนน�าชาวบานในการจดการปญหาไดพอสมควร ผใหญบานบางหมกเปน อสค.ดวย”

การสนบสนนจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 การทเครอขายต�าบลไผทาโพสามารถขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดโดยใหความส�าคญกบการเยยมบานเปนหลกและสามารถควบคมสถานการณปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดในกลมเดกและเยาวชนไดอยางมนยยะส�าคญ เปนผลมาจากการท�างานทางความคดของส�านกงาน ปปส.ภาค6 รวมกบชมรมชมชนภวฒนทไดสรปบทเรยนและประมวลประสบการณการท�างานทผานมาและน�ามาขยายผลสงตอบทเรยนสพนทเครอขายสามารถน�าไปสการสรางมมมองในการท�างานแนวใหม ทางผน�าในพนทกสบายใจทจะลงมอท�า เพราะเปนการท�างานแกไขปญหายาเสพตดทใชความรกและความเขาใจไมตองใชอ�านาจหรอความรนแรง ผปกครองของเยาวชนทมปญหากไมอดอดและเตมใจใหความรวมมออกดวย ถงแมวางบประมาณททางส�านกงาน ปปส.ภาค 6 สนบสนนเพยงหมบานละ 4,000 บาท และมงบทจดสรรไวในการประชมปรกษาหารอของคณะกรรมการเครอขาย งบประมาณทไดรบมาทางเครอขายกจะน�าไปจดซออาหารแหงเพอน�าไปเยยมบาน เยยมครอบครวกลมเสยง โดยมการก�าหนดไวท 500 บาทตอกลมเปาหมายทางเครอขายมกลมเปาหมายทเปนกลมทเคยมพฤตกรรมท เกยวข องกบยาเสพตดอย ในกระบวนการทขอรบการสนบสนนงบประมาณเพอมาเยยมบาน จ�านวน 20 กวาราย สวนท

เหลอนนเปนกลมเดกเสยงอกกวา 60 รายนน ทางแกนน�าเครอขายไดใชกลไกผน�าทางการในหมบานคอผใหญบานลงไปเยยมโดยไมไดไปครงเดยว แตไปหลายๆครง ยงลงไปเยยมถกยงไดความรวมมอจากเดกและครอบครวเปนการสราง “พลงความสามคค พลงขบเคลอนชมชน”ทเกดจากการพฒนากระบวนการปองกนปญหารวมกนระหวางส�านกงาน ปปส.ภาค6 ชมรม ชมชนภวฒน และเครอขายตานยาเสพตดต�าบลไผทาโพ ของทไปเยยมจะเปนของงายๆ เชน นม ผลไม ขาวสาร อาหารแหง เปนตน การประชมแกนน�าเครอขายจะเปนเกราะปองกน ชวยกนเปนหเปนตาคอยสอดสองพฤตกรรมและชวยกนแกไขปญหา การท�างานมการรวมมอกบหนวยงานต�ารวจของทางอ�าเภอ มการรวมกนออกตรวจตราเฝาระวง ตรวจปสสาวะบาง ตอนนจงไมมการรวมตวกนของกลมวยรนแลว หนวยงานทมชวยท�างานกนกจะม กศน. ทเขามามสวนรวมกบกบพนทเปนอยางด ในต�าบลไผทาโพ ไดมการประเมนทงจากหนวยงานราชการและโดยตวแกนน�าเองแลวถอวามความเขมแขงเปนอนดบตนๆของอ�าเภอโพธ ประทบชาง โดยเฉพาะในเรองความสามคคของแกนน�าแลว ตองถอวาอยในอนดบหนงเลยทเดยว แกนน�ามการประชมรวมกนแตละเดอนหลายครงเลยทเดยว การหารอกนมการพดคยกนดวยเหตผล หนวยงานขางนอกทมาประชมกนสวนมากจะเปนอ�าเภอ

การควบคมปญหายาเสพตดโดยกระบวนการเยยมบานนน แกนน�าเหนวาเปนกจกรรมทมา ถกทางแลว โดยเรมจากการดแลครอบครว ดแลหมบานกนเอง รวมทงดแลในสวนของต�าบลถามกลมเสยงเกดขนในหลายหมทางคณะกรรมการเครอขายกจะตรวจใหญกนทหนง ทผานมาผน�าไดขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดมาหลากหลายรปแบบ ถาใหเลอกกจกรรมปองปรามกบกจกรรมการเยยมบาน คณะกรรมการเครอขายตางลงความเหนวา “โครงการเยยมบานจะเปนการแกปญหาทตรงจดมากกวาเพราะเหตปจจยของปญหาเกดจากครอบครวทงนนตอนนจะใหเดกชวยเปนหเปนตาคอยตระเวนดแลวมาสอสารกบแกนน�าดวย” หากใหการเยยมบานมประสทธผลในทางบวก แกนน�ามความเหนวาหลงจากการลงพนทเพอเยยมบาน คยกบคนในครอบครวแลว ควรใหการส งเสรมอาชพกบกล มเยาวชนท ไม ได เรยนหนงสออยางเปนระบบอกดวย สนบสนนอาชพตามความสนใจและสามารถพฒนาทกษะใหเขาน�าไปตอยอดเปนอาชพในอนาคตไดจรงๆซงงบประมาณควรขนอย กบความจ�าเปนของแตละอาชพ โดยแบงเปนกลมๆ ขนอยกบความถนดและเจาหนาท ป.ป.ส. ลงมาพนทในระดบต�าบลบอยๆลงมาถๆ จะท�าใหหนวยงานในระดบ

พนทตนตวและมสวนส�าคญทจะท�าใหพนทนน ปลอดยาเสพตด ผใหญบานเสนอวา “ผมตองการให ป.ป.ส. ลงมาเยยมบอยๆ พวกขยาจะกลวและหยดการซอขาย” สงเกตจากการทเวลามหนวยงานอยางอ�าเภอ ต�ารวจ มาประชมในพนท พนทกจะเงยบสงบเปนอยางมาก พวกวยรนไมแมแตจะจบกลมกน สวนในดานแนวทางการเสรมสรางความเขมแขงเครอขาย แกนน�ามความเหนอยากไปดเครอขายทประสบความส�าเรจแลว มความเขมแขงเพอน�ามาปรบใชในเครอขายรวมทงอยากใหมการจดการแขงขนกฬาทสนบสนนโดย ส�านกงาน ป.ป.ส. ใหเปนประเพณของต�าบลไปเลย ทส�าคญตองเปดโอกาสใหพนทเปนการสรางกจกรรมสรางสรรค แกนน�าเครอขายตานยาเสพตดต�าบลไผทาโพ มความเหนรวมกนวา “ความเขมแขงของพนทจรงๆ ขนอยกบความเขมแขงของผน�า ผน�าในแตละหมบานถอวาเปนพระเอกตวจรง” หนวยงานตางๆ ควรมหนาทในการหนนเสรมอยางถกตองเหมาะสมเทานน พนทถงจะมพลงในการจดการปญหายาเสพตดอยางแทจรง

62

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เราเดนมาถกทาง

63

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ความเขมแขงของพนทจรงๆขนอยกบความเขมแขงของผน�า

ผน�าในแตละหมบานถอวาปนพระเอกตวจรง

โครงการเยยมบานเปนการแกปญหาทตรงจดมากกวา

เพราะเหตปจจยของปญหาเกดจากครอบครวทงนน

ตอนนจะใหเดกชวยเปนห เปนตาคอยตระเวนดแลวมาสอสารกบแกนน�าดวย

ขายกนอยางขนมเลยละครบ บานเราชวงนนมอย 200 กวาหลงคาเรอนแตมคนคายาเกอบ 100 หลงคาเรอน หนกไมหนกคดด” ทางภาครฐกลงความเหนวาบานนเปนหม บานทมสถานการณปญหายาเสพตดทถอวาเปนอนดบตนๆ ของ อ�าเภอเมองสโขทย ชวงทสถานการณยาบาแพรระบาดในกลมเดกและเยาวชน ท�าใหชาวบานบางคนหยบฉวยผนตวเองมาคายาบา เนองจากการ

หากยอนเวลาไป 20 ป บานบางกระบาน หม 7 เปนพนททมสถานการณปญหายาเสพตดแพรระบาดรนแรงมาก คนเสพยาบาจะรจกบานนเปนอยางด ชอเสยงของหมบานตดลบ เสยงสะทอนจาก คณะกรรมการเครอขายไดเลาใหฟง “เมอป 2536-2537 ยาบาบานบางกระบาน เมดละ30 บาทเอง ปมอกษร 99ฬ ทงวยรน คนท�างาน ในหมบานมทงคนสบและคนขาย เรยกไดวา

64

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พนทสรางบทเรยน ท 6เราจะดงผเสพกลบมาเปนบานบางกระบาน หม 7 ต�าบลยางซายอ�าเภอเมอง จงหวดสโขทย

พวก

ท�ามาหากนของคนบางกระบานโดยสวนใหญจะ ออกไปรบจางในตลาด เปนคนงานกอสรางมรายไดไมแนนอน การคายาท�าใหบางคนสรางรายได สรางฐานะ จงสงผลใหเกดการขยายตวของกลมชาวบานทคายาบา ยงมคนเขามาซอกยงมคนขายเพมขน ผใหญบานแกนน�าหมบานในชวงเวลานนแทบจะจ�านนตอความรนแรงของปญหายาเสพตด แจงทางการไปกไมมอะไรดขนผน�ากไมอยากท�าเพราะกลวไดรบผลกระทบ สวนชาวบานมความคดเหนไมตรงกนทางใครทางมน เรยกไดวาสถานการณตอนนนเปนชวงวกฤต “เอาไมอย” ชวงป 2541 ชดปฏบตการมวลชนสมพนธของ สภ.เมองสโขทยไดเขามาจดกจกรรมในหมบานมการรณรงคใหความร สรางความเขาใจใหชาวบานไดตระหนกถงพษภย ยาเสพตด “ชวงนนสถานกาณเรมดขนมา คนคาหลายคนออกนอกพนท บางคนกถกจบ เงยบไปเยอะ” ป 2542 ตชด.คายรามค�าแหงมหาราช ทสโขทยกได เข ามาในบางกระบานช วยเดกเยาวชนไปเขาคายเพอสรางทกษะความรในการปองกนยาเสพตด สถานการณดขนกวาเดมมากแตยาบากยงไมหมดไป รปแบบการคายาเปลยนไปสลบซบซอนมากขน คนคามวธการคาทเนยบขน ระวงตวมากยงขน แกนน�าหมบานกใหขอมลนอกจากปญหาชาวบานบางคนคายาบาแลว ปญหาคนเสพกมมาก เดกวยรนทเสพยาสวนใหญเปนเดกทมปญหา โดยสวนใหญครอบครวของเดกกลมนไมมงานท�าในพนท ไมมทนาหรอไร พอแมตองออกไปรบจางท�างานตางจงหวด และลกหลานกตองอยกบตายาย จากการส�ารวจและประเมนสถานการณพบวา ผเสพยาในพนทต�าบลยางซายนาจะมกวา 100 คน บางคนเสพยาบา

65

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

จนประสาทเสยท�ารายรางกายแม จนทางอ�าเภอจ�าเปนตองสงไปบ�าบดและรกษาตวทโรงพยาบาลสวนปรง เชยงใหม เมอป พ.ศ.2555 มปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดหนกขนมาอก ผเสพเพมขน แตโชคดทหลายหนวยงานทางภาครฐเขามาชวยทงอ�าเภอและส�านกงาน ป.ป.ส. ชาวบานบางกระบานตางลงความเหนวา“ทกขทใหญหลวงของหมบาน คอ ปญหายาเสพตด รองลงมาคอ ปญหารายได”เสยงจากคนเปนแมสะทอนวา “ถงแมจะท�างานทมนคง มเงน มทองมากมายแคไหน แตลกกลบไปตดยา คายา กเปนทกขคนเปนพอเปนแม” ปจจบน ป 2558 ชาวบานบางกระบานมอย 305 หลงคาเรอน ประชากรประมาณ 1,200 กวาคน เปนเดกวยรนกวา 50 คน ตอนนสถานการณเบาบางลงมากแลว ปญหาทยงคงอยเกดจากคนอนทมาพกอยอาศย มาเชาบานหรอมารบจางในพนทเปนกล มทตองเฝาระวง ราคายาบาตกเมดละ 180 บาท สถานการณปญหาในกล มเดกและเยาวชนในปจจบนทาง คณะกรรมการเครอขายฯไดประเมนรวมกนวา ชวงกอนยงไมรนแรงเทาไรเพราะพอแมดแลลกไดมคาใชจายไมเยอะ ตอมาในยคปจจบนพบวามรายจายเพมขนจ�านวนมาก บางอยางกลายเปนสงจ�าเปนอยางเชนโทรศพท ท�าใหมคาใชจายเพมขน จงสงผลใหปญหายาเสพตดพบมากในกลมเยาวชนตงแตมธยมตนทมอาย 13 ปขนไป สวนในวยคนท�างานปจจบน ไมคอยพบวายงเกยวกบยาเสพตด เดกอาย 13 ถอวาอยในกลมเสยงกบเสพ โดยไปรบยามาจากทอน ท�าใหเดกในพนทอยในกระบวนการบ�าบด มอยประมาณ10 ราย วธตรวจคอการตงดานแลวตรวจ

ปสสาวะ คนทมพฤตกรรมเปนเดกในกลมเสยง

จากวกฤตของปญหายาเสพตด ทชาวบานบางกระบานตองประสบมาไดสรางบาดแผลทเจบปวดไวกบคนหลายคนและหลายครอบครวทตองทกขทนกบปญหายาเสพตด ชอเสยงของหมบานไดรบความเสยหายอยางหนก จากสถานการณทเลวรายกลบพบภาพความรวมมอทเกดขนจากวกฤตแตมโอกาสโอกาสประการท 1:คอ ทางภาครฐเรมใหความส�าคญตอพนทมมาตรการลงมาจากจงหวด โดยมอบหมายใหทาง สภ.สโขทย และ ตชด.เขามาขบเคลอนงานแกไขปญหายาเสพตดในหมบาน ลงมาถงหมบานมกจกรรมทหลากหลายเขามาโอกาสประการท 2:คอ ภาคความรวมมอในเชงการพฒนากระบวนการเครอขายภาคประชาชน เกดการรวมตวของผน�าทองทและทองถน รวมกนเปนเครอขายศนยประสานงานองคกรชมชนต�าบลยางซาย มพนทการประสานงานและขบเคลอนงานรวมกนจ�านวน12 หมบาน โดยไดรบการพฒนากระบวนการทางความคดจากชมรมชมชนภวฒนและไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก ส�านกงาน ปปส.ภาค6โอกาสประการท 3:คอ ภาคความรวมมอจากหลายทเขามาพฒนากระบวนการเรยนรและเสรมสรางวธการเพอน�า

ไปสการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด เชน ผหมวดวทยา วทยากรกระบวนการชมชนเขมแขงไดเขามารวมกบผน�าหมบานขบเคลอนกจกรรมรบรองครวเรอนปลอดยาเสพตดโอกาสประการท 4:คอ หมท 7 บางกระบานเปนหมบานตนกลากองทนแมของแผนดน และไดรบพระราชทาน เงนขวญถงกองทนแมของแผนดนเมอป 2558สงผลใหผน�าและคณะกรรมการชมชนเขมแขงของหมบานตนตวและมงมนในการท�างานเพอการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด และมหนวยงานภาครฐ คอ ส�านกงานพฒนาชมชนอ�าเภอเมองสโขทย โดยมพไก เขามาเปนตวชวยในการขบเคลอนงานไดเปนอยางด และทส�าคญ บานบางกระบานไดรบคดเลอกจากทางจงหวดและส�านกงาน ป.ป.ส.ใหเปน หมบานศนยการเรยนร (LC) เปนบานตนแบบในการขบเคลอนงานกองทนแมของแผนดน เพอน�าไปสการปองกนปญหายาเสพตดอยางยงยนอกดวยโอกาสประการสดทาย:คอ จากวกฤตของปญหายาเสพตดทคนบางกระบานไดรบ ตองเปนทกขกบสถานการณยาเสพตด กอใหเกดกลมคนทไมยอมแพตอปญหาเกดผน�าคลนลกใหมทลกขนมาตอสกบยาเสพตด เกดผน�าทเปนเพศแม เปนผหญงคอผใหญนศราบญผล และมทมผชวยผใหญบานกเปนผหญงลกขนมาชกชวนผอาวโส อดตผใหญบาน ชวนแมกระทงผทเคยเปนคนคายาบาทกลบตวกลบใจ ใหเขามาเปนคณะกรรมการชมชนเขมแขงปองกนยาเสพตดโอกาสทง 5 ประการ เปนเสมอนของวเศษทปลกใหพลงความเชอมนและความรวมมอของ

66

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

โอกาสและการปรบตวของชาวบางกระบาน

ชาวบางกระบานลกขนมาขบเคลอนงานเพอน�าไปสการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยไดรบการสนบสนนทงกระบวนการ วธคดและทรพยากรงบประมาณในการขบเคลอนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยกจกรรมททางคณะกรรมการท�านนเปนกระบวนการลองผด ลองถก บางกจกรรมไมไดผล เสยเวลา เสยแรง

จากการทแกนน�าสะทอนบทเรยนจากการท�างานพบวา บางกจกรรมเชน การตงจดตรวจจดสกดยาเสพตดในพนทเปนกจกรรมทท�าแลวไมไดผล ตงตรงโนน คนเสพกหลบมาตรงน คนท�างานกเสยก�าลงใจ เสยพลงงานในการท�างาน จดเดนของคณะท�างานบางกระบาน คอ การยอมรบ

67

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ขอผดพลาดและเกบไวเปนบทเรยน

ในบรบทของบานบางกระบาน มลกษณะพนททใกลๆกน แบงออกเปนสองสวน คอ สวนทตดอยในเขตเทศบาลเมองสโขทย หลายคนเรยกวา

ชมชนหลงโรงหมตดกบบางกระบาน และสวนทเปนพนทชนบทนอกเขตเมอง อยในเขตองคการบรหารสวนต�าบลยางซาย การดแลในโซนเขตชนบทบานทจะดแลงาย สวนทดแลยากจะเปนชวงรอยตอหมบานกบชมชนในเขตเมอง ความรวมมอจากชาวบานทเปนพอแมผ ปกครองกมทงทให

กระบวนการคดกรอง

ความรวมมอและนงเฉยไมสนใจ บางรายไมใหความรวมมอ บางกมการรองโวยวายวามาตรวจปสสาวะลกเขาท�าไม ท�าไมไมไปตรวจลกคนอน พอเจอวาเสพถงจะใหความรวมมอ ทางแกนน�าบอกวา “พอแมบางคนคยแบบเปดใจ รองไห วาจรงๆ แลวกไมไดอยากใหลกหลานเสพ หรอยงเกยวกบยาเสพตดแตกไมรจะท�าอยางไร” การชวยเหลอของแกนน�าในกรณน คอประสานขอความรวมมอกบทางปลดอ�าเภอ โดยทางทานปลดกจะประสานงานกบครเพราะเดกทมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตด บางรายยงเปนนกเรยนหลงจากนนกจะมาประสานกบพอแมใหชวยดแล สถานการณในปจจบนแกนน�าไดใหขอมลวาตอนนเดกรายนไมไดเสพแลว แตเปลยนเปนขายแทน พอแมกเปนทกขกลวลกจะถล�าไปมากกวานเพราะถาเขาไปแลวจะกลบตวไดยากมากภาพของความเปนจรง แกนน�าหมบานถงแมจะเอาจรงเอาจงกบการปองกนและแกไขปญหา ยาเสพตด แตกยงคงมปญหาใหแกอยเสมอผใหญนชถอนหายใจพรอมกบบอกวา “ท�ากนไป แกกนไป” เดกวยรนบางรายเสพยา พอตรวจคดกรองพบวาปสสาวะสมวง

พอถามวาเสพเมอไหร เดกกตอบวาเมออาทตยทแลวและพอสอบถามวาเสพเปนจ�านวนเทาไหร

เดกกตอบวานบไมได ซงแสดงวามการเสพในปรมาณทเยอะมาก และท�าใหตงสมมตฐานวาในละแวกใกลเคยงมแหลงทขายยาเสพตด กตองเฝาระวงกนอยางเขมงวด

การคดกรองผ เสพทางคณะกรรมการมฐานขอมลกลมเสยงอยในมอแลว หากพบวาใครเรมมพฤตกรรมทกาวราว ไมมองหนา ไมมองตาทมคณะกรรมการ หรอไดขาวสารจากเพอนบาน ทางแกนน�ากจะด�าเนนการสมตรวจ เพอปองปรามการยกระดบพฤตกรรมของเดกวยรนในทางทผด พรอมทงตรวจสอบจากผปกครองอยางใกลชดพอแมหลายคนในหมบานกจะตอบวาลกเลกไดแลวและจะบอกตรงๆกบผใหญวาเปนอยางไร ซงบางรายกสารภาพตรงๆวาลกตวเองยงไมสามารถเลกได สวนคนไหนทยงไมสามารถเลกเสพได และยงคงมพฤตกรรมทเสยงตอการใชยา ทางคณะกรรมการกจะประสานกบทางปลดป องกนอ�าเภอเมองสโขทย เพอน�าเขาสคายปรบเปลยนพฤตกรรม หลายคนพอกลบออกมาจากคายกยงไมสามารถเลกเสพยาได ทางคณะกรรมการกตองด�าเนนการตดตามเยยมบานอยางตอเนอง

ปมของปญหาทงหมดพบวามาจากปญหาภายในครอบครวทงสนผเสพในปจจบนนพบวาในหมบาน

68

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

พอแมบางคนคยแบบเปดใจ รองไห วาจรงๆ แลวกไมไดอยากใหลกหลานเสพ หรอยงเกยวกบยาเสพตดแตกไมรจะท�าอยางไร

“”

มอยประมาณ 10 กวาราย สวนมากเปนเดกทจบม.3 แลวไมไดเรยนตอ ตองประกอบอาชพรบจาง รายวน ใชแรงงาน บางคนกเขาใจผดและมความเสยงตอการใชยาเสพตด โดยเฉพาะยาบา

แกนน�าและคณะกรรกมารหมบานมความเหนวา การแกปญหายาเสพตดจะแกไดนนประการแรกตองมความจรงใจในการแกปญหาและยอมรบวาพนทของตนมปญหา เรยนรทจะตอสกบวกฤตของปญหายาเสพตด กระบวนการขบเคลอนงานของบางกระบานทสามารถจดใหมระบบคดและกระบวนการขบเคลอนของแกนน�าได ดงน(1) คนหาปญหา (2) ประชมเพอหาทางออก(3) คดกรอง (4) ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ (5) ใหขอมลผปกครอง (6) ขนบานเยยมบานใหก�าลงใจ (7) ตดตามอยางตอเนอง

“ผใหญบานถงเกงแคไหนกท�างานคนเดยวไมไดตองมผชวยตองมทมงาน”เสยงจากผใหญนช ทบงบอกถงวธคดในการท�างาน ทสะทอนใหเหนวาบางกระบานลกขนมาสรางกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดอยางเอาจรงเอาจง เพราะชาวบานชวยกน คณะกรรมการชมชนเขมแขงเปนแกนส�าคญ ไมไดแกไขปญหาแบบฮโรเกงเพยงคนเดยว แตเปนการขบเคลอนงานอยางมสวนรวม หมบานบางกระบานใหความส�าคญกบการประชมในหมบาน ทเนนเปนวนเสารอาทตยเพราะ วนปกตสวนมากชาวบานตองไปท�างาน ไปรบจาง

69

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ไมมเวลามาพดคยกน การประชมเปนเรองส�าคญ เพราะเปนชองทางในการใหขอมลสอสารเพอท�าความเขาใจกบชาวบาน ใครมอะไรกจะน�ามาพดคยกนในเวทประชม โดยทกครงของการประชมจะมคณะกรรมการหมบานเปนแกนหลกคอยประสานงานและอ�านวยการ

จากบทเรยนของชาวบานพบวา การแกปญหายาเสพตดใหไดผลนน สวนหนงตองอาศยความเอาจรงเอาจงของเจาหนาทภาครฐดวย ตองบงคบใชกฎหมายอยางจรงจง ทผานมาเจาหนารฐถกมองไมด มขาวทเลาลอกนในวงชาวบานในเขตต�าบลยางซายวา “คนทถกจบไป เอายาทโรงพกมาขาย ตอนจบกแหรอบหมบานวาโดนจบแลวแตพอไมนานกพบวาถกปลอยออกมาอกอยางรวดเรว มเดกทเคยขายยามาเลาใหฟงวาต�ารวจพอจบไปแลว จะมการตอรองโดยเจาหนาทต�ารวจวาถาไมอยากมชอวาถกจบคดยาเสพตดกใหหาเงนมาให 30,000 บาท หรอวาจะเอายาไปขาย ใหเลอกเอา สวนใหญเดกจะเลอกเอาไปขาย” เหตการณทเกดขนจะจรงหรอไมจรงไมมใครทราบไดแตสงทสะทอนออกมาคอ ชาวบานยงไมมนใจในการท�างานของเจาหนาท ความไมเชอมนจะสงผลตอความรวมมอเพราะในความจรงการทจะแกไขปญหายาเสพตดตองอาศยพลงการมสวนรวมทงประชาชนและเจาหนาทรฐ แมกระทงบางครงทางผใหญบานไดสะทอนปญหาไปยงหนวยงานตางๆ ทเกยวของ แตไดรบค�าตอบมาวา ผใหญอยาพดบอยเดยวจะอยล�าบากในหมบานจะมต�ารวจเขามาตรวจบอย แตพอต�ารวจมากเงยบ เหมอนจะรมากอนวาต�ารวจจะเขามาตรวจ ผใหญบานและคณะกรรมการเคยเขาไป

บทเรยนจากการลกขนส

คยกบผ เสพและครอบครวของผ เสพโดยใช กระบวนการเยยมบาน แตกพบวาพอแมบางคนไมเชอวาลกเสพยา จะยอมรบกตอเมอมหลกฐานเทานน ผเสพบางคนทเปนกลมผใชแรงงานเคยเขาสคายปรบเปลยนพฤตกรรม แตกเลกไมไดเพราะใชยาเปนจ�านวนมากใชมานาน หากเขาตดหนกๆ กจะแนะน�าวาใหลดปรมาณการเสพกอนทเขาตองใชยาเพราะวาตองอดนอนเพอท�างาน เลยแนะน�าใหกนกาแฟชวย บางบานกยอมรบความชวยเหลอ บางบานกไมยอมรบ

บ านบางกระบานเป นสมาชกเครอข ายศนยประสานงานองคกรชมชนต�าบลยางซาย เรมท�างานรวมกบ ปปส.ภาค 6 เมอประมาณ 4-5ปทแลว ในชวงแรกจะท�ากจกรรมเฝาระวงมการ เดนเวรยามกอน ชวงทท�ากจกรรมพบวายงไมสามารถจดการปญหาไดเพราะเมอมการตรวจตรากไมสามารถจบได สวนมากกลมเสพ คนเสพและ คนคายาจะรความเคลอนไหว หลงจากนนพอสรปไดวากจกรรมเดนเวรยามคอนขางไดผลนอย หรอไมไดผลกคดในเรองการเขาหากลมเสยง โดยหาขอมลวาลกใครเปนวยรนทเรยนพวกอาชวะ หรอท�างาน โดยใชวธเขาไปคยกบพอแมวาลกเขามพฤตกรรมเปนอยางไร แลวถาเจอวาคนไหนจดอยในกลมเสยงกจะเอาของไปเยยมบาน และคยกบเดกวาไมกลวพอแมเสยใจหรอทไปยงเกยวกบยาเสพตด

โครงการเยยมบานของบางกระบานจะเนนการเขา หาเดกทมพฤตกรรมเสยงและนาเปนหวง กลมเดกเยาวชนทขาดพอขาดแมเปนล�าดบตนๆโดยในป 2558 บานบางกระบานมเปาหมายในการ

ตดตามดแลเยยมบานกล มทมความเสยงสงจ�านวน 15 ราย กลมทผานการปรบเปลยนพฤตกรรมจ�านวน 10 ราย งบประมาณท ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 สนบสนนมา กจะถก บรหารจดการไปตามโครงการทเสนอไป และเมอป พ.ศ.2556 ส�านกงานพฒนาชมชนอ�าเภอเมองสโขทย (พช.) ไดเขามา และมงบประมาณมาชวยสนบสนนในเรองการแปรรปผลตภณฑจ�านวน หนง ตอนแรกๆกไมคอยมคนสนใจ แตพอเหนวาโครงการไดผลกมคนเขามารวมเพมมากขน ทางแกนน�ากจะมการประชมกนทกเดอน คนทมความเหนตางกน กแคไมเขามารวมประชมแตไมไดตอตานอะไร

ผลทเกดจากการด�าเนนงานเยยมบาน มขอมลในระดบต�าบลยางซาย ป 2555 สามารถเยยมได จ�านวน 66 ครอบครว ป 2556 จ�านวน 46 ครอบครว 2557 จ�านวน 15 ครอบครว และในป 2558 จ�านวน 66 ครอบครว รวมผลทเกดจากการตดตามเยยมบานในระดบต�าบล และสามารถชวยใหเดกเยาวชนกลมเสยงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมไดรวมเปน 193 ครอบครวสวนในระดบหมบานบางกระบานด�าเนนการตงแตป 2555 ถง 2558 ไดจ�านวน 27 ครอบครว (2555 = 12 ครอบครว / 2556 = 6 ครอบครว / 2557 = 1 ครอบครว / 2558 = 8 ครอบครว)

70

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การทแกนน�าคณะกรรมการหมบานหลายคนให ความส�าคญกบการแกปญหายาเสพตดเนองจากอยากใหครอบครวอบอน ไมอยากเหนลกท�ารายพอแม คนทเขารวมโครงการนเพราะอยากเหนเดกๆ มอนาคตทดมความเจรญรงเรอง ไมตองมาหยดอยเพราะสาเหตจากยาเสพตด โดยทกวนนแกนน�ามองวาการแกปญหามาถกทางแลว การเยยมบานเปนใหผน�าเอาใจใสลกบานมากขน เปนการใชคนทเหมาะกบแตละบานเขาไปใหเขาไวใจกอน ปญหาคอตอนนโดนจบแลวออกมากยงขายอกโดยทไมรวารายใหญทคาดวาจะอยละแวกนนนอยทไหน ตอนนขอแคใหมการะบวนการจดการปญหากบผ เสพหรอผทค ารายยอยๆ กอน โดยการเขาหาผเสพกอน จะมการเขาเยยมกนทกเดอน งบประมาณทไดมาไมมากนกกตองมการแบงมการจดสรร โดยใหความส�าคญกบกล มเปาหมายท เปนกล มเสพหรอเสยงจรงๆ กอน

แนวทางในการท�างานตอไปคอการท�างานกบกลมเดกทมอายนอยๆ จะมการดงเยาวชนเขามาท�ากจกรรมตงแตอาย 7 ขวบขนไป โดยจะพาเขารวมในการท�ากจกรรมตางๆ ในหมบานเพอใหเดกๆ ไดซมซบตงแตเดกๆ ในสวนของกรรมการกมความเขมแขงไมยอทอ มความกระตอรอรนในการพฒนาตนเองอยเสมอ “นบวาหมบาน บางกระบานโชคดทไดเจาหนาท พช.และเจาหนาท

71

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

จากชมรมชมชนภวตนเขามาเปนพเลยง และยงเปนหมบานกองทนแมของแผนดน เปนศนยการเรยนร กองทนแมของจงหวดสโขทยจงไดมโอกาสทจะไดท�างานรวมกบ พช. จงไดมโอกาสในการท�างานรวมกน โดยในชวงเรมแรกเจาหนาทไดมการพฒนาแกนน�าใหมความเขมแขงโดยการเขามาท�างานบอยๆ มการใหก�าลงใจ ใหค�าชแนะตลอดเวลา มการเอาโครงการไปประกวด พอเรมมความเขมแขงกขยายเครอขายไปเรอยๆ โดยใชจตวทยาในการดงคนทเกยวของกบยาเสพตดมาเปนตวชวยในการแกปญหาในเชงลก ตอนนมโครงการประกวดผลตภณฑพนบานกน ท�าใหชาวบานเขารวมเยอะและสงผลใหมการรกชมชน”ถอยความจากใจผใหญนช ผใหญบานหญงแหงบางกระบาน

(1)คณะกรรมการชมชนเขมแขงบานบางกระบานมแกนหลก จ�านวน 30 คน ทางกรรมการแตละคนจะตองม(2)บทบาทและความรบผดชอบในการหาขอมลครวเรอนจ�านวน 5 ครอบครว น�าขอมลทไดมา (3)วเคราะหวาครอบครวไหนเปนกลมเสยง กลมเสพ หรอมพฤตกรรมการคา หลงจากนนกจะมา(4)ก�าหนดกลมและครอบครวเปาหมายด�าเนนการโดยการ(5)เขาหาเยยมบานกลมเสยงและเสพกอนในตอนแรกจากงบทส�านกงาน ปปส.ภาค 6 สนบสนน มจ�านวนเงน 2,500 บาท ไดจดเปน

เรามาถกทางยงเยยม ยงไดใจยงปลอดภยจากยาเสพตด

กระบวนการและยทธวธ

เขารวมท�ากจกรรม ใหเขาเหนวาชมชนใหความส�าคญกบเขาและนนกจะท�าใหเขากลบมาเหนคณคาของตนเองมากขนดวย ซงจะชวยอยางมากในการปร บ เปล ยนพฤตกรรมของผ เ สพ ในหมบานเรมเขาใจวาโครงการมผลดกบเขาและจากการทโดนจบขอมลกไมไดมาจากกรรมการหมบานเปนผสงไป แตเกดจากขอมลของต�ารวจเอง ตอนนในหมบานมเหลออยประมาณ10 คนทเกยวของกบยาเสพตด ผใหญบานเองกยอมรบวาในหมบานเองยงมผเสพผคาอย ตอนนผคาจะยายจากหมบานนไปอยหมบานอนแลวเพราะทนแรงกดดนจากแกนน�าหมบานและชาวบานไมไหว

สถานการณทดขนของบานบางกระบานมาจากความรวมมอจากคนในหมบาน โดยมผใหญบาน ผชวยและคณะกรรมการทม งมนตอการแกไขปญหา และทส�าคญการท�างานรวมกนระหวางคนในหมบานและหนวยงานทเกยวของกเปนแรงขบเคลอนทเปนเหมอนพลงบวกใหหมบานท�างานไดอยางเขมแขงมากยงขน แกนน�าสะทอนภาพความประทบใจในการท�างานรวมกบเจาหนาท ชมรมชมชนภวฒน ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และประทบใจความนารก เอาใจใสของพไกเจาหนาทพช.เปนอยางมาก “สงทตองการจากพเลยงคอตองการแนวทางในการแกปญหาใหมๆ เขามา แนะน�าชาวบานและมความสม�าเสมอในการลงมา มาเยยมในพนท พเลยงในอดมคตตองใหความสนใจชาวบาน มการท�างานอยางตอเนอง จรงจง

72

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ถงยงชพ 5 ถง พอไปเยยมบานกลมเปาหมายแลว ปรากฏวาบานอนๆอยากไดบางกเลยสามารถเขาไปหาขอมลได และจากการทมขาวของไปเยยมกพบวาพอแมผปกครองกลมเสยงใหความรวมมอ สวนดานกลมเสพเมอกลบจากคายปรบเปลยนพฤตกรรม ภายหลงตรวจพบวามปสสาวะมวงอก กจะพาไปเขาคายปรบเปลยนอก

ชาวบานหลายคนทมลกอยในกลมเสยง หรอทเปนวยรนอย พอเหนวามโครงการนกใหความสนใจบางกสนใจลกมากขน เอาความรทไดจากโครงการไปบอกลกเรองยาเสพตด บอกวาใหอยหางๆจากยาเสพตด ถาเสพแลวจะท�าใหไมมอนาคต และลกกจะสามารถไปอยรวมกบคนอนๆทเปนกลมเสยงไดโดยทจะไมเขาไปคลกคลกบยาคณะกรรมการชมชนเขมแขงชดนจะมบทบาทโดยกรรมการ 1 คนจะดแล 5 หลงคาเรอน/ครอบครว ดงทกลาว แตถากรรมการคนไหน ไมวางกจะดของคนอนดวย สวนผใหญบานและผชวยผใหญบานและแกนน�าหลกจะไปทกบานทเปนกลมเสพ ชกชวนใหเขาใจวาการเขารวมกจกรรมนมผลดกบเรา ทางแกนน�าหมบานตองการทจะชวยใหเลกหรอลดลง กมทงเหนดวยและไมเหนดวยแตโดยภาพรวมแลวพบวาดขนในหลายๆสวน พอมการลดปรมาณการเสพลดลง ไมไดเอาเงนไปซอยากพบวามการซอกบขาวดๆ ไดมากขนเรมมการทกทายกน เยาวชนหลายคนทผานการเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมดขน หลงจากตรวจปสสาวะกไมพบสารเสพตด แตสงทส�าคญคอท�าอยางไรถงจะดงผเสพทเปนกลมเปาหมายกลบมาคนมาสชมชนใหได ชมชนจงเนนทจะใหความส�าคญกบการเข าหาผ เสพและชกชวนให เขา

เลยงและการสนบสนนทไดใจ

73

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

อยากใหหมบานดขนอยางจรงใจ” ผชวยกอยบอกถงความตองการในใจ ในหมบานน โครงการเยยมบานไดผลเพราะผใหญบานทเปนแกนน�าใหความสนใจ ลองผดลองถกเรอยๆ จนเกดเปนบทเรยนขนมา การทมอบหมายใหกรรมการมบทบาทในการดแล 1 คนตอ 5 หลงคาเรอน ท�าใหมการท�างานอยางใกลชด ผใหญทท�ากระบวนการเยยมบานกท�าอยางเขาใจ ไมไดท�าอยางขอไปท หรอท�าแคเยยมบานแลวกลบ ตอนนแนวทางตอไป คอ การท�างานกบเดกปฐมวยตงแต 1-12 ขวบ โดยคาดหวงวาเดกในหมบานเหลาน ตองโตอยางมคณภาพเปนอนาคตของชมชนตอไป หากถามวา ตองการการสนบสนนจากส�านกงาน ปปส.ภาค 6 เปนพเศษหรอไม คนบางกระบานตอบเปนเสยงเดยวกนวา

สงทตองการจากพเลยง คอตองการแนวทางในการแกปญหาใหมๆ

เขามาแนะน�าชาวบานและมความสม�าเสมอในการลงมาเยยมในพนท

พเลยงในอดมคตตองใหความสนใจชาวบานมการท�างานอยางตอเนอง

สงส�าคญทสดทชาวบานตองการ คอ ตองการมตรภาพทจรงใจรวมกนท�างานรวมมอกนอยางตอเนองจ�านวนงบประมาณทสนบสนน ไมใชประเดนส�าคญงบทไดมาหมบานจะมการปรบใชอยางเหมาะสมเพอเปนประโยชนตอกลมเปาหมายทแทจรงในหมบานหากไมไดรบงบประมาณชาวบานกจะมการตงผาปาเอาเงนมาสนบสนนกจกรรม

ถาม: ซอของ มาจากไหน ตวละกบาทตอบ: เอามาจากหนองกระโดน ตวละ100ถาม: ต�าบลไหนในอ�าเภอเมองนครสวรรคทมยาบาเยอะตอบ: หนองกระโดน

เปนค�าตอบเมอครงอดตทท�าใหผน�า ชาวบานชาวต�าบลหนองกระโดน ตางรสกแย!!!!!!ต�าบลหนองกระโดน เปน 1 ใน 16 ต�าบลในเขตอ�าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค หนองกระโดนม 16 หมบาน อยในเขตองคการบรหารสวนต�าบลหนองกระโดน ทตงหมบานตดกบถนนทางหลวงหมายเลข 1 หรอถนนพหลโยธน หางจากตวจงหวดนครสวรรคประมาณ 15 กโลเมตร มโรงงานอตสาหกรรม จ�านวน 5 แหง มปมน�ามนขนาดใหญตดทางหลวง 4 แหง ประชากรทงต�าบลมจ�านวน

พนทสรางบทเรยน ท 7แนวคดแหงการกลบใจและการใหอภย

เครอขายต�าบลหนองกระโดนอ�าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค

องคคลมาล

74

14,113 คน จ�านวนของครวเรอนทงหมด3,644 ครวเรอน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพทางการเกษตร

เมอยอนกลบไปในอดต เมอป พ.ศ.2538 ยาเสพตดมราคาถก ตกอยเมดละประมาณ15 บาท “สมยนนเปนตว 99ฬ สน�าตาล ชวงนนคอเยอะมากสาเหตมาจากการทยาบาหรอยามาในขณะนนมราคาถก ต�ารวจกไมไดเขมงวดกวดขนมากนก กฎหมายกไมไดเขมงวด ผใชกใชในกลมผใชแรงงาน เกยวขาว ขบรถบรรทกบาง รบจางตดออยบาง ใชเปนยาขยนผสมในกระตกน�าไวดมกน คนพวกนบางทกไมไดท�างานตอนกลางวนแตจะท�างานในตอนกลางคนแบบหามรงหามค�าไมไดหลบไมไดนอน ตอมาภาครฐกมการเปลยนชอจากยาขยนหรอยาอหรอยามามาเปนยาบาเมอสมยป พ.ศ.2539 วยรนเขาไปเกยวของเยอะสมยนน มนรนแรงมากลกหลานของคนในพนทหนองกระโดนกเขาไปเกยวของเปนจ�านวนมาก”

ปญหายาเสพตดทเกดขนในพนทต�าบลหนองกระโดนเปนปญหาทมมายาวนานมาก จากทงคนในพนทต�าบลเอง และจากคนภายนอกพนท ก�านนวฒนา จนทร ก�านนต�าบลหนองกระโดน เลาใหฟงวา “หนองกระโดนอยตดถนนหลวงเมอหลายปก อนมการคายากนอยางแพรหลาย ลกคาทมาซอยามา ยาบากคอ คนขบรถบรรทก รถทวร คนขายกจะรอขายแถวๆปมน�ามน พอรถจอดจะเปนทรกน ชาวบานหลายคนทคดผดไปเปนคนคายาหลายคน รายไดเขาด ชวนใหเลกกไมเลกเหตการณกอนหนาประกาศสงครามกบยาเสพตดไมนานยาบามราคาเพยงเมดละ 35 - 40 บาท

เทานน แตภายหลงประกาศสงครามยาเสพตดในพนทมยาบาพงสงถงราคาเมดละ 500 บาท และกพบวายงมกลมผคายาเสพตดหลงเหลออยในพนท โดยจะมการลกลอบขายกนอยางเงยบๆ แตผคาสวนใหญไปรายงานตวกนหมดเพราะกลวทจะถกวสามญ” ก�านนเลาความเจบใจเมอครงอดต ถงแมในชวงทมการประกาศนโยบายสงครามกบยาเสพตด เมอป 2546 ทางภาครฐด�าเนนการปราบปรามขนเดดขาด มผเสพผคาเขาสกระบวนการของรฐเปนจ�านวนมาก คนคายาในต�าบลบางคนกเสยชวตในชวงน แตถามวาคนบางคนในหนองกระโดนเลกไหม ค�าตอบทได คอ ยงไมเลก ซงไปไหนถาถามวาเปนคนหนองกระโดน คนบานอนเขากจะตตราวาเปนต�าบลขยาซงมชอเสยงความโดงดงเรองยาเสพตด เปนแหลงขายยาบา ซงเปนทอบอายตอผน�าและชาวบานคนดๆ เปนอยางยง ตอนนนแกนน�าไดมการรวมตวกนเพอหาทางจดการปญหา กลองมาคดกนในพนทหนองกระโดนใชวธการจบ การปรบกระบวนการบ�าบดออกมากยง เหมอนเดม ทางการเคามการบ�าบดน�าผตดยาเสพตดไปบ�าบดกยงเหมอนเดม เอารายชอผคามาในสมยนนใครคายาเสพตดลงชอกนมาเลย ผคามใครบาง น�ามารายงานตว บางคนกมา ในหมบานกยงมปญหาแบบนนอกกโดนจบตดคก บางคนโดนจบ 8 ป กลบออกมากเปนแบบนนอก

ชวงทผานมาผน�าในพนทหนองกระโดน ทงทองทและทองถนตางยนดปญหาดวยความเจบปวดตองการทจะแกไข จดการกบปญหาแตดเหมอนวา

ผน�าเรมทการคดและลงมอท�า

75

โอกาสและจงหวะสถานการณยงไมเออ ชาวบานหลายคนเหนผดเปนชอบ รวยขนเพราะขายยาตางคนตางพากนเลยนแบบ จนในทสดก�านน พรอมดวยทมงานผใหญบาน ผน�าหมบานเรม

ทนไมไหว เรมทการคด พดคยกนเพอหาทางแกปญหายาเสพตดโดยมทางอ�าเภอเขามาชวยในการด�าเนนงาน ผลทไดคอมการคนหาคดกรองผเสพ

เสพ ไดขอมลรายชอผคาและคนทมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดเปนจ�านวนมาก กสงใหทางอ�าเภอเพอไปบ�าบดปรบเปลยนพฤตกรรม บางคนถกเจาหนาทต�ารวจจบ ตดคกกหลายคน

ก�านนบอกวา “มบางรายถกจบ ตดสนตองโทษตดคก 8 ป บอกวาจะไมท�าอกแลว พอพนโทษมาไมนาน กกลบไปขายยาบาอก” ความรนแรง

ของสถานการณและปญหายาเสพตดทซบซอนท�าใหผน�าหลายหมบานเกดความทอถอย แตสงดทเกดขนคอการคดและลงมอท�าในครงนนไดจดประกายการขบเคลอนงานแกปญหายาเสพตดใหเกดขนในต�าบล ตวก�านนทมผใหญบานและแกนน�าชมชนหลายคนกมานงคดกนวาควรจะท�าอยางไรดกบปมปญหาทเกดขน จนชวงป พ.ศ.2553 ไดมทางส�านกงาน ปปส.ภาค6 โดยการขบเคลอนงานชมชนโดยมลนธภมพลงชมชนไทย ภาคเหนอตอนลาง(ณ ขณะนน) ไดเขามาประสานและสนบสนนตามเปาหมาย

76

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

สดทายคนเหลานนทออกมาจากคาย กยงมพฤตกรรมแบบเดม หลายคนไปรจกกลมคนทมพฤตกรรมคายาบา จากพนทอน ต�าบลอน กลบกลายเปน การขยายเครอขายทกระท�าผดทงเสพและคายาเสพตด”“

โ ค ร ง ก า ร พ น ท แ พ ร ร ะ บ า ด ย า เ ส พ ต ด มการสนบสนนงบประมาณหมบานละ 7,000 บาท เพอน�าไปขบเคลอนกจกรรมเฝาระวง ตงจดตรวจในพนทเสยงตอปญหายาเสพตด ดกสมตรวจปสสาวะกลมเสยง กลมวยรนทงในและนอกพนท ทเขามาในเขตต�าบล โดยรวมกบทางอ�าเภอเมองนครสวรรคและมการขยายเปนเครอขายโดยการชกชวนพนทอนๆ มาท�างานรวมกน จากการด�าเนนงานกพบขอมลวาในพนทมกลมผเสพเปนจ�านวนมากและหลายคนมพฤตกรรมการคา กน�าตวสงทางเจาหนาทอ�าเภอ ทางการกน�ากลมเปาหมายไปเขาคายบ�าบด คายปรบเปลยนพฤตกรรม อบรมใหความร แตสดทายคนเหลานนทออกมาจากคายกยงมพฤตกรรมแบบเดม หลายคนไปรจกกลมคนทมพฤตกรรมคายาบาจากพนทอนๆ ต�าบลอนกลบกลายเปนการขยายเครอขายทกระท�าผดทงเสพและคายา

เสพตด

“ชวงทด�าเนนการเฝาระวงตงจดตรวจพนทเสยงตอปญหายาเสพตด เรากท�ากนตอนกลางคน อกวนเราอยมนกมากนอก แคคนนกดกมง มงกหยด พออกวนเอากนอก ท�าไดเพยงเทานจรงๆ” แกนน�าต�าบลหนองกระโดนสะทอนถงบทเรยนจากชวงป 2553 ใหฟง หลงจากทก�านนและคณะกรรมการไดเหนความจรงจงเรม

77

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

จากบทเรยนทผดพลาดกลบไดคด ตงค�าถาม และทบทวน

สรปบทเรยนจากการปฏบตงานจรงในชวงทผานมา ก�านนบอกวา “ถามวาไดผลไหมกไดผล นดหนง ไดนอยมากคงแกปญหาไดไมถง 0.1% ดงนนจงมการประชมกน มการแลกเปลยนกนวาเราจะท�าอยางไรใหปญหาทมนเกดการระบาดหนกอยในขณะนน ทสวนหนงมาจากนโยบาย 5 เมดไมตองถกจบ เปนเหตผลทท�าใหถงมผคาเกดขนเยอะ” กระบวนการคดใหมท�าใหม เกดขนโดยเรมจาก1. วเคราะหสถานการณปญหาอยางจรงจงชกชวนกนประชมพดคยแบบเชงลก เอาปญหาทเกดขนและบทเรยนมาวางไวบนโตะประชมปมปญหาปญหาทนาสนใจคอแกนน�าหนองกระโดนไดสะทอนปญหาการแพรระบาดสวนหนง เกดจากวธการทผดของเจาหนาทรฐ คอการวางสายและสายของเจ าหน าทท งสายจรงหรอไม จ รงกแล วแต เปนตวการสรางปญหาการคาและขยายผลไปสกลมผเสพรายใหม2. ประชมระดมสมอง เพอหาทางออกใหมจากบทเรยนทผานมา แกนน�าสรปวาไมไดผล ไมใชทางออกของการจดการปญหายาเสพตดทแทจรง เหมอนยงแกกยงแยบางครงเกดการกระทบกระทงกนระหวางผน�าคนท�างานกบผปกครองของเยาวชน ล�าพงจะขอการชวยเหลอจากภาครฐเพยงฝายเดยวนนมนกไมไดผลเทาทควร กเลยมการพดกบคนในชมชนวาการทจะเขามาชวยเหลอกนน จะตองมใจใหกนทชวยเหลอกนเปนอยางมาก ตองใชจากใจถงใจและเหนวาควรทจะใช “วธคดแบบองคลมาล” คอการใชหลกชวตของพระพทธเจามาใชในการแกไขปญหา ซงมนกจะเปนสงทจะตองมาคดกนวาควรจะแกไขปญหา

กนอยางไร เดกและเยาวชนในพนทชมชนของเราเปนอยางไรกนบาง และแตละคนนนมปญหาแบบไหนกนบางซงเราตองมาวเคราะหกนและแกไขปญหารวมกน

จากการคดใหมวเคราะหสถานการณเชงลกและรวมกนใชบทเรยน เรมมาตงแตป พ.ศ.2555จงไดเรมด�าเนนงานในรปแบบใหม โดยเรมจากการทไดวเคราะหกลมเปาหมายทเปนกลมเสยงวาในต�าบลของเรา มเดกเยาวชนทเขาไปอยในกลมเสพกลมเสยงเทาไหร และจากการทไดรบวธคดและมมมองมาจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒนจงไดเรมด�าเนนการโดยใชกระบวนการเยยมบานหรอหาวธแบบไหนกได เพอไปคยกบกลมเสพกลมเสยง เนนการปองกนไมใหกลมนกลายเปนกลมทมพฤตกรรมเปนผคาตอไป ภายใต “วธคดทวาเราจะท�าอยางไรใหคนในพนทของเราไมกลบไปยงกบยาเสพตด”

โครงการเยยมบานของพนทต�าบลหนองกระโดนด�าเนนการนน ครอบคลมพนทหมบานเปาหมาย จ�านวน 10 หมบานจาก 16 หมในเขตต�าบลคอ หม 1 บานดอนงาม หม 2 บานเนนมะขามงาม หม 3 บานเขามโน หม 4 บานโคกหมอหม 6 บานหนองบอน หม 10 บานเนนสมกย หม 11 บานหนองแมว หม 12 บานถนนแยกหม 15 บานหนองเบนและหม 16 บานเขาเรอ

78

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

“เยยมบาน”มใชเปนแคกจกรรมแตเปนกระบวนการ

โดยมงด�าเนนงานในหมบานทมสถานการณปญหาและผใหญบานมความพรอมในการขบเคลอนงาน สงทส�าคญทแกนน�าเรยนรคอการใหอภยกนจะท�าอยางไรใหคนในชมชนของเรามผคาและผเสพ ทมจ�านวนทลดลง จงทดลองใชกระบวนการเยยมบานกลมเสยงและกลมทเสพ ทงนกอนทจะด�าเนนการตองมการวเคราะหรวมกนวาปญหาของกลมเปาหมายแตละคนนนคออะไร ขนตอนการเยยมบานครงแรกกมปญหาหลากหลายเกดขนเชนกนโดยเฉพาะเรองการไมยอมรบของครอบครว

วาลกหลานมพฤตกรรมทเกยวของกบยาเสพตด และจากการหารอกนจงไดขอสรปวาใหด�าเนนการ

กบครอบครวทมการยอมรบกอนและรอเวลาใหครอบครวดงกลาวเกดการยอมรบถงจะเขาไปด�าเนนการเยยมอกครงสามารถสรปกระบวนการเยยมบานในพนทต�าบลหนองกระโดน ดงน ล�าดบท 1: ประเมนและวเคราะหพฤตกรรมกลมเปาหมายและครอบครว ล�าดบท 2: ครงแรกเขาไปเยยมหา พดคยปรบทศนคตกบผปกครองและคนในครอบครว ล�าดบท 3: ครงตอมา เขาไปหาพดคยกบกล มเปาหมายโดยเนนการเขาไปแบบไมเป นทางการ

ล�าดบท 4: น�าคณะกรรมการเขาไปเยยมพรอมมขนมขาวของเครองใชในครวเรอนไปฝาก

79

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

วธคดทวาเราจะท�าอยางไรใหคนในพนทของเราไมกลบไปยงกบยาเสพตด

ล�าดบท 5: ตดตามอยางตอเนองเยยมแบบไมเปนทางการ เจอกนทไหนสอบถาม ชวนมาคยและใหค�าปรกษาในการด�าเนนงานป 2558 เครอขายหนองกระโดน ตงเปาหมายในการเยยมบานและตดตามดแลกลมเสยงจ�านวน 231 คน กลมเสพจ�านวน73 คน และกลมทมพฤตกรรมการคา จ�านวน 11 คน สงทส�าคญนอกเหนอจากการเยยมบานคอทางแกนน�า คณะกรรมการเครอขาย มการน�าเดกวยรนกลมเยาวชนมาเลนกฬา เลนฟตบอลในยามวาง และส�าคญทสด คอการใหขอมลทถกตองกบชมชนหรอครอบครววาคนทเปนผเสพยาเปนผปวยตองใชเวลาและคนในหมบานตองชวยกนดแล แตกมบางครงทเกดขอขดแยงส�าหรบครอบครวทยงมความคดวาลกตดยาจะตองเอาไปเขาคาย ตองเอาไปบ�าบด โดยปลอยใหเปนหนาทของผน�า กรณแบบนทางคณะกรรมการตองเขาไปพดคยและท�าความเขาใจเพมเตม หลงจากทไดขบเคลอนกจกรรมเยยมบานประมาณสกระยะหนง ทางคณะกรรมการเครอขายกเรมไดรบการยอมรบจากครอบครวทไมเคยไวใจเลย โดย การเขามาขอค�าปรกษาโดยตรง ก�านนสะทอนความรสกใหฟง “นแหละคอใจ ทสามารถเขาถงกนไดซงประการส�าคญคอการรกษาความลบ ไมน�าเอาไปโพนทะนา ซงจะท�าใหเขาไมวางใจอกตอไป บางคนไปท�างานทกรงเทพพอกลบมาเขากเดนเขามาหาแกนน�าทบาน และเลาใหฟงวาการทเขาเปนคนดไดจนถงทกวนนเปนเพราะการชวยเหลอและใหโอกาสของแกนน�า ซงน�ามาสความภาคภมใจและเปนก�าลงใจอยางมากในการท�างาน”ผลท เกดขนในเชงปรมาณภายหลงจากการ ขบเคลอนงานการเยยมบานของเครอขายต�าบล

80

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

หนองกระโดน ตงแตป 2555 ไดจ�านวน 60 ครอบครว 2556 ไดจ�านวน 60 ครอบครว ป 2557 ไดจ�านวน 30 ครอบครว และในป 2558 = 30 ครอบครว รวมทงหมด 180 ครอบครว ทส�าคญจากการตดตามเยยมบานสามารถสงผลใหเกดกระบวนการดแลเยาวชน ทเสยงตอปญหายาเสพตดโดยใชฐานครอบครวและสามารถลดปรมาณของเดกเยาวชนท มโอกาสเขาไปใชสารเสพตดอยางมนยยะส�าคญ

พนทต�าบลหนองกระโดนในอดต เคยถกตราหนาวาเปนต�าบลขยา เปนแหลงมวสม ตอนนแทบจะไมไดยนเรองราวเหลานแลว จากพนทสแดงในอดตปจจบนนกลายเปนพนททตองเฝาระวง ถงแมวาปญหายาเสพตดจะยงไมหมดไปจากพนท แตกเหนการเปลยนแปลงไปในทางทดไดชดเจนขน แกนน�าเครอขายต�าบลหนองกระโดนทกคนกดใจเปนอยางมาก ทกวนนสถานการณนบวาดขนมากกวาแตกอน ทางหนวยงานภาครฐกใหความส�าคญกบคนในชมชนมากขน ใหความส�าคญกบเจาหนาทและการท�างานอยางมากขน มอะไรกเขามาปรกษาสอบถาม ลกๆ หลานๆ มปญหาอะไรอยางน และเขากใหความร รวมถงแจงสถานการณตางๆ ใหทราบมาโดยตลอด ระยะเวลากวา 6 ป ทแกนน�าต�าบลหนองกระโดนลกขนมาท�างานแกไขปญหายาเสพตด อยางจรงจงประมาณตงแตป พ.ศ.2552 ตอนแรกเรมท�างานแกไขปญหากน ปญหายาเสพตดกยงไมมททาจะลดจ�านวนลงเลย ตอมาท�างานแลวประมาณ 2 ป ถงเรมทจะเหนผลโดย

สบายใจขนเพราะความรวมมอ

81

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เจาหนาทของทางชมรมชมชนภวฒน และส�านกงาน ปปส.ภาค6 ไดเขามาใหค�าแนะน�าและใหทดลองท�ากจกรรมเฝาระวง การเขาเวรยาม ในพนทตางๆ งบประมาณกไดมาสนบสนนคา น�ามนในการออกตรวจเยยมบางกชวยทนไดบางและตอมาจงไดมการทบทวนกจกรรมและหนมาท�ากจกรรมการเยยมบาน ในเวลาตอมาทางอ�าเภอกขบเคลอนงานรวมกนแตคงม งเนนไปทการ ปองปรามและปราบปราม ทางทองถนคอ อบต.หนองกระโดน กไดใหการสนบสนนทรพยากรและงบประมาณในการขบเคลอนงานในพนทต�าบล เจาหนาทต�ารวจจะเขามาสอดสองดแลบางเวลา แตประการส�าคญกคอแกนน�าจะมาวเคราะหพดคยกนและเนนการชกชวนคนในชมชนชวยเหลอกนเอง ปญหายงคงอย แตหนองกระโดนไมยอมจ�านน

ปจจบนปญหายาเสพตดยงไมไดหมดไปจากพนท ตอนนยาบาในต�าบลราคาเมดละ 250– 300 บาท และยงสามารถหาซอไดในละแวกพนทใกลเคยง การด�าเนนการในขณะนใชกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพกลมเสยง โดยใชการใหอภยเปนหลกการทส�าคญทสด การเยยมบานเปนการตดวงจรการเขาไปเปนกลมเสพหรอกลมผคาหนาใหม การเยยมบานเปรยบเปนการ ปองปรามพฤตกรรมของคนทอาจเสยง ซงเปน กระบวนการเชงสนตวธ ทผน�าลงมอท�าแลวไมรสกอดอด ทางก�านนไดกลาวถงมาตรการตางๆของภาครฐไววา “มาตรการตางๆของภาครฐทด�าเนนการ ทางแกนน�าเครอขายมองวาไมไดผลและไมสอดคลองกบหลกการท�างานของ เครอขาย เวลาทมการประชมกนทกหมบานกจะม

การสอสารอยเสมอวา หากใครมลกตดยาใหมาแจงทางก�านนหรอทางแกนน�าเครอขาย และการแกปญหาจะใชวธการของทางเครอขายเอง” ปจจบนกระบวนการตดตามเยยมบานไดมการท�างานอยางตอเนอง กระบวนการท�างานเรมจากการวเคราะหสถานการณของชมชนเกดขนกอนทจะมการลงไปตรวจเยยมบาน เพราะวาในกรณบางทแกนน�าอาจจะรบรอยแลววาเดกคนไหนทเคยเสพยาแลว หรอวาเดกคนไหนยงไมเคยเสพหรออาจจะอยในกลมทไมรนแรง ซงกจะเขาไปพดคยกบครอบครวกอน ใหครอบครวของเขาไดรบทราบ ผใหญบานทานหนง กลาวอยางภมใจ “การเยยมบานสวนใหญเจาหนาทของเราจะมการแบงไปเยยมคนเดยวมากกวาครบ แตกมบางโอกาสทเราจะไปเปนทม ไปเยยมเยยนเปนหมพดคยกบลกบาน ไปหาครอบครวทมปญหาอาจจะมการเยยมเยยนบานใกลเรอนเคยงหลงจากทราบปญหาแลวกจะท�าระบบการตดตามปญหา ยกตวอยางเชน กรณเคยมผใหญเคยมา บอกวาเดกคนนมพฤตกรรมทตดยามากๆ ซงกจะท�าเปนกรณพเศษมการตดตามกนอยางใกลชดจะมการสอบถามวา เขาจะใหผน�าหรอเจาหนาทชวยเหลอยงไง จะใหน�าไปบ�าบดหรอวาอยางไร แลวกจะไปเยยมเดกคนนบอยๆ จนน�าไปสการ ไววางใจและปรบเปลยนพฤตกรรมในทสด”

จากการลองผด ลองถก จากการท�างานตามบทบาทหนาท มาเปนท�างานดวยส�านกรกแผนดนถนเกด ลงมอท�าเพราะหวงลกหลานคนต�าบลหนองกระโดน กระบวนการตดตามเยยมบานของเครอขายหนองกระโดนใชวธการซมซบไปทละนอย และในป พ.ศ.2557 เรมปรากฏใหเหนผล

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

82

เปนรปธรรม ในแตละหมบานทกหมบานในเครอขายพบวามกรณทมการชวยเหลอผ ทเกยวของกบยาเสพตดมากมาย บางรายกเปนผปกครองเองทวงเขามาขอความชวยเหลอจากแกนน�า ซงปจจยทท�าใหเรมเหนรปธรรมของ

ปจจบนกระบวนการตดตามเยยมบานไดมการท�างานอยางตอเนองกระบวนการท�างานเรมจาก

การวเคราะหสถานการณของชมชนเกดขนกอนทจะมการลงไปตรวจเยยมบาน

นแหละคอใจทสามารถเขาถงกนไดซงประการส�าคญคอการรกษาความลบ

ไมเทยวเอาไปโพนทะนาซงจะท�าใหเขาจะไมวางใจอกตอไป

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

83

ทงนางาม ต�าบลเลกๆ ในเขตอ�าเภอลานสกจงหวดอทยธาน มพนทประมาณ 144 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 90,000 ไร ต�าบลทงนางามเปนพนทราบลม ประชากรสวนใหญจงประกอบอาชพเกษตรกรรมทงท�านา ท�าไร อาชพ

รองไดแก อาชพรบจาง คาขาย และเลยงสตว รายไดเฉลย(คน/ป) มากกวา 20,000 บาทพออยพอกน ในน�ามปลาในนามขาว พนทถอวาอดมสมบรณ ประชากรในพนทต�าบลมกวา7,000 กวาคน มเขตการปกครองอย 12 บาน

พนทสรางบทเรยน ท 8วถแหงความสขและฟนความสมพนธ

บานทงเศรษฐ หม 12 ต�าบลทงนางามอ�าเภอลานสก จงหวดอทยธาน

“กนขาวรวมกน”

ต�าบลทงนางามกมทนคนท�างาน มทรพยากรและกลไกการแกไขปองกนปญหาในมตตางๆเหมอนต�าบลอน มอาสาสมครเฝาระวงยาเสพตด 25 ตาสบปะรดม อสม. มอาสาสมครคมประพฤต มคนท�างานในหลากหลายรปแบบททางหนวยงานราชการประสานความรวมมอมา เมอกอนกวา 10 ป สถานการณการแพรระบาดของยาเสพตดในพนทต�าบลทงนางามกมความรนแรงพอสมควรมคนคายารายส�าคญในพนท มคนถกยง เพราะปญหายาเสพตด มคนเสพยาบา นกคารายใหญในพนทถกจบกมและมการยดทรพยสน เดกและเยาวชนมความเสยงต อการใช สารเสพตด สภาพการณคงเหมอนกบหลายๆพนทในชวงนน คนในหมบานในต�าบลรสกไมปลอดภยจากยาเสพตด สถานการณปญหายาเสพตดเวลาน ดขน ผน�าในต�าบลแสดงความคดเหน “จากการทเราประเมนสถานการณรวมกน ผมคดวาปจจบน

นามผเสพอยในพนทจ�านวนหนง แตดานผคาคงจะไมมหรอมนอย ผเสพสวนมากกจะเปนเยาวชนทเปนลกหลานทงนน ซงชาวบานจะใชวธการคอยๆตกเตอนกน” ความคดเหนทเปนภาพสะทอนวาในเขตพนทต�าบลทงนางาม มผน�า แกนน�าคนท�างานทเปนหวงบานเกดเมองนอน อยากใหต�าบลปลอดภยจากยาเสพตด จงรวมตวกนเปน เครอขายต�าบลทงนางามตอตานยาเสพตดขน“เครอขายเราเปนเครอขายทมงหวงใหประชาชน พนองในต�าบลไมเขาไปย งเกยวกบยาเสพตด เครอขายต�าบลเกดมาจากความรวมมอกน ซงมพฒนาการมาจากเครอข ายเมองเทพโดยม พระอาจารยมหาประนอม จากวดถ�าพระธาตเมองเทพ อ�าเภอบานไรเปนแกนหลกในการชกชวนใหคนชาวอทยธานลกขนมาปองกนและแกไขปญหายาเสพตด” ผใหญสมศกด เดชอนทรประธานเครอขายต�าบลทงนางามฯ ใหขอมล

84

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เครอขายเราเปนเครอขายทมงหวงใหประชาชนพนองในต�าบลไมไปยงเกยวกบยาเสพตดเครอขายต�าบลเกดมาจากความรวมมอมพฒนาการมาจากเครอขายเมองเทพมพระอาจารยมหาประนอมวดถ�าพระธาตเมองเทพ อ�าเภอบานไรเปนแกนหลกในการชกชวนใหคนชาวอทยธานลกขนมาปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

หมท 12 บานทงเศรษฐ เปนหมบานในเขตต�าบลทงนางาม และเปนหมบานทมนกปกครองหรอผใหญบานทเปนผหญง มทมงานทเปนกลมสตรเขามาขบเคลอนงานในทกรปแบบ โดยมใจอาสาตองการเหนหมบานเขมแขงและเจรญไปในทางทดบานทงเศรษฐ มประชากรจ�านวน 650 คน 157 ครวเรอน สวนมากเปนคนพนถนเดมซงมการประกอบอาชพเกษตรกรรมปลกขาวเปนหลก

ทผานมามการท�างานกบกลมเสยงในหมบานทมอยประมาณ 30 คน มทงเดกผชายและเดก ผหญง สวนกลมเปาหมายทหมบานคดเลอกเขารวมโครงการมจ�านวน 10 คน ผใหญเสมอ ช�านเขตการณ ผใหญบานหญงแกรงบานทงเศรษฐ เลาใหฟงวา “ประมาณสบปทผานมาสถานการณป ญหายาเสพตดในเขตจงหวดอทยธานถอวาหนกพอสมควร พอรฐบาลประกาศนโยบายท�าสงครามกบยาเสพตดคนในหมบานกโดนวสามญไปดวย 1 ราย ถกยงตายในทงนา ชวงกอนหนานนมการใชยาเสพตดกนเยอะไมเวนแมแตคนเฒาคนแก ไมเหมอนปจจบนทมนอย มคนในพนทหลายคนโดนจบกมด�าเนนคด ซงในชวงนนมอยประมาณ 20-30 ราย ทงต�าบล ในหม 12 กมดวย ในละแวกต�าบลนเคยมการจบกมผคาได 2,000–3,000 เมดและมบางคนในต�าบลโดนยดทรพย” ซงจากการวเคราะหสถานการณปญหาการแพรระบาดของยาเสพตด แกนน�าประเมนวาชวงนนยาเสพตดเขามาจากทาง

85

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

บานทงเศรษฐหมบานแหงความรวมมอ

ภาคเหนอโดยผานมาทางจงหวดตาก และน�ามาสงขายตอกนเปนทอดๆจนถงพนทอ�าเภอลานสก

เมอคราทอทยธานมสถานการณการแพรระบาดของยาเสพตด เดมบานทงเศรษฐ หม 12 ยงไมไดแยกหมบาน ซงยงอยรวมกนกบ หม 5 บานเขาน�าโจน ปญหายาเสพตดจะอยในกลมพวกนกเลงหวไม ผใชแรงงานและกลมวยรนในหมบานทเปนผใชยา ตวยาทแพรระบาด คอ ยาบา กลมท ใช ยาบ ามากทสดคอคนใช แรงงานในภาคการเกษตร ซงสวนจะเปนคนงานรบจางตดออย

เจาของไรออยกเปนของคนในหมบาน คนรบจางตดกมทงคนในหมบาน และคนจากทางภาคอสานทเขามารบจาง “ตอนนนคนในหมบานไปจางคนใชแรงงานจากภายนอกเขามาและกลมนจะเปนกลมทใชยาเสพตดเยอะ แลวกลามมาถงเดกเยาวชนในหมบาน” แกนน�าหม 12 ใหขอมลขอมลขาวสารปญหายาเสพตดจากการประเมนสถานการณของผใหญบานและคณะกรรมการ

พบวา สถานการณในภาพรวมของต�าบลปจจบนกล มเสพนอยลงมากแตกล มเสยงยงคงมอย แตถาเปรยบเทยบกบอดตแลวถอวานอยมาก สวนหนงนนอาจจะเปนเพราะยาเสพตดมราคาแพงมาก ราคายาบาในปจจบนนาจะมราคาอยท 250 – 300 บาท ตอ 1 เมด ซงเทากบคาแรงรายวน ไมเหมอนในอดตทยาบามราคาอยท3 เมดหนงรอยบาท ตอนนท�างานหนงวนสามารถซอไดเพยงเมดเดยว

บานทงเศรษฐ เบาใจจากปญหาการแพรระบาด

ของยาบา ไมนานกลบพบสถานการณใหมทตองจบตาเฝาระวง คณะกรรมการเครอขายใหขอมลวา “ตอนนทนาเปนหวงคอสถานการณยาเสพตดพวกกญชาและพวก 4x100 ทพบวาก�าลงแพรระบาดในกลมเยาวชน มการเสพยาเสพตดชนดนมากขน เนองจากราคายาบาตอเมดแพง เมอมราคาแพงจงมหนมาใชยาเสพตดชนดอนแทน ตอนนมกลมเสพกลมเสยงรวมกนแลวประมาณ

86

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ภยจากยาเสพตดทหม 12

ตอนนนคนในหมบานไปจางคนใชแรงงานจากภายนอกเขามาและกลมนจะเปนกลมทใชยาเสพตดเยอะแลวกลามมาถงเดกเยาวชนในหมบาน

“”

4x100กบความเสยงรปแบบใหม

87

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

100 กวาราย แตถามการส�ารวจจรงๆ คงจะมจ�านวนเยอะกวาน” กลมเดกและเยาวชนเปนกลมเปาหมายส�าคญททางหมบานและต�าบลจะตองดแลอยางใกลชดซงมทงกลมเดกเยาวชนทเรยนหนงสอและไมเรยนหนงสอปะปนกน

จากการส�ารวจและตดตามสภาพปญหาของทมงานผใหญบานพบวาสวนมากเดกเยาวชนทไมไดเรยนหนงสอจะเปนพวกทจบ ม.3 แลวไมเรยนตอหรอมบางทเรยนไมจบ ม.6 กลาออกกลางคนพอกลบมากไมไดไปท�างานทไหน แตจะชวยพอแมท�านาอยบาน พอมเวลาวางกจะร วมกล มกบเพอนในหม บ าน ในต�าบลขรถเลนกน มทงเลนกฬา บางสวนกไปเสพยาเสพตดขอมลทส�าคญของผน�าคอการไดไดนงพดคยกบเดกวยรน จะเปนขอมลในเชงลกทเกดขนในพนทข อมลข าวสารท ได มามความส�าคญตอการก�าหนดแนวทางการท�างานของหมบานเปนอยางมากเชนเดกวยรนไดเลาใหฟงวา“ในหม บานมการใชกญชาชนดอบแห งและมการ ใช ย าสตร 4x100 ยาพวกนมากบพอคาทางภาคใตทน�าคนงานเขามารบซอมะมวง คนงานบางคนใช 4x100 กทงสตรไวในหมบานเปนทร จกกนแพรหลายวาเปน

4x100 เดกเยาวชนสวนใหญเปนเพอนกนรจกกนหมดท�าใหเปนทแพรหลายไดอยางรวดเรว

ขอมลขาวสารทไดมามความส�าคญตอการ

ก�าหนดแนวทางการท�างานของหมบาน

88

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

โดยเฉพาะในกลมทไมไดเรยนหนงสอ”

ผน�าตงขอสงเกตกบพฤตกรรมของเดกวยรน“ตอนแรกสงเกตเหนวาท�าไมเดกในหมบานถงชอบกนน�าแปปซ แตตอมา ทราบภายหลงวาในขวดไมใชน�าอดลมแตเปน 4x100 เดกทรายๆบางหมบานปลกตนกระทอมดวย โดยทางพอคาภาคใตทมารบซอมะมวงนแหละทน�ามาใหปลก ปลกแลวกขนงามดดวย ทงทกอนหนานในพนท ไมเคยรจกไมเคยมการใชใบกระทอมมากอนเลย” ทางคณะท�างานเครอขาย ในระดบต�าบลกก�าลงพยายามตดตามขอมล เพอน�าไปสการจดการปญหาตอไป ส�าหรบในหม 12 บานทงเศรษฐมป ญหาส� าคญ อกปร ะก ารหน ง ค อป ญหาแอลกอฮอลในวยรน สวนปญหายาเสพตดนนชมชนมการเฝาระวงอยางเขมงวดมการตรวจปสสาวะอยเปนประจ�า แนวโนมของสถานการณขางหนานาจะคงทหรอลดลงโดยเฉพาะยาบา แตอาจจะพบวามการใชกญชามากขน ยาบาจะ ไมคอยมในรายใหม จะหลงเหลอแตรายเกาๆทพาไปคายบ�าบด ซงกยงคงใชยาแบบซ�าแลวซ�าเลาไมสามารถเลกได บางคนไมมพฤตกรรมการซอในหมบานแตออกไปหาซอขางนอก ซงแกนน�าตองคอยเฝาระวงในสวนนดวยเชนกน แตโดยภาพรวมแลวบานทงเศรษฐมแนวโนมการแพรระบาดของยาเสพตดลดลงเพราะแกนน�าท�างานอยางจรงจงและตอเนอง และอกมมหนงแรงงานจากภายนอกไดขยบขยายไปยงพนทอนๆ ท�าใหสถานการณในหมบานลดลง แตทตองเฝาระวงสถานการณอกคอชวงวนหยดเทศกาลทคนกลบมาเลยงฉลองกน จะมสงทหนกใจเพมขนกคอทางผน�าคดวาในพนทหมบานหรอในต�าบล นาจะ

มการทดลองใชยาไอซ แตทผานมายงไมพบเจอตวยา ยงไมเจอคนเสพแตเจอเพยงอปกรณในการเสพ ดงนนทางผใหญบานและแกนน�าคณะท�างานเกรงวายาจะเขามาแพรระบาดในหมบานทงๆทยาไอซนาจะมราคาแพงมาก ซงกไมรวาวยรนในหมบานไปน�ามาทดลองเสพไดอยางไร

สารเสพตดอกชนดหนงทคณะท�างานบานทง เศรษฐ จบตามองและเปนกงวลคอ “กาว” หรอสารระเหย เพราะสามารถหาไดทวไป เพยงแคบอกวาจะซอไปปะยางรถกสามารถซอไดแลว กาวเปนความเมาราคาถกสามารถขอเงนพอแมมาซอกได กลมเสยงในละแวกนกจะเรมจากการดมกาวกอนจากนนคอยพฒนาเปนกญชาและเปนยาบาตอไป บางคนกเรมตนจากบหร ซงพบวานกเรยนในโรงเรยนกเรมมการเสพบหรกนมาก เกรงวาจะไตล�าดบเปนขนๆขนไป อาจท�าใหรนแรงมากขนกเปนได แกนน�าจ�าเปนตองมการตดตามเฝาระวงอยางตอเนอง

เฝาระวงสารเสพตดทกรปแบบ

89

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ความรวมมอกนระหวางผน�าในระดบพนทกบทางอ�าเภอเปนไปในทศทางทด เพราะแกนน�าทงในระดบหมบานหรอต�าบล เปนผน�าทางการมบทบาทและต�าแหนงทางการรองรบ เปนก�านนผใหญบานและมทองถนเขามามสวนชวยในการขบเคลอนงานในหมบานทงเศรษฐมทปรกษาทดคอ ผอ�านวยการโรงเรยนและคณครในพนทซงตางกใหความส�าคญในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ส�าหรบการสงผ เสพเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรมทอ�าเภอลานสกจดขนนน ทางต�าบลไดมการสงเดกเยาวชนทอยในวงจรเสยงตอปญหายาเสพตดเขาไปปรบเปลยนพฤตกรรม แตกลบพบวาเดกทออกมาจากคาย จากการตดตามดแลพฤตกรรมของผน�าตางสรปวา เดกนนกลบมพฤตกรรมทเสยงมากขน มพฤตกรรมรวมกลมกบเดกรายๆของหมบานอน และอาจรวมกนเปนเครอขายยาเสพตดทกวางมากขน ไปเชอมโยงกบกลมเสพ

เสยงในพนทอนๆ สวนหม 12 บานทงเศรษฐ นนไมไดสงคนเขาไปเขาคายเนองจากตรวจไมพบผเสพยาเสพตด

หลายหนวยงานทเขามาในพนทบานทงเศรษฐ แตสวนใหญเขามาแลวกออกไป ทงโจทยไวใหเปนภาระของผใหญบานและคณะท�างาน ในสวนส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒนทเขามาสนบสนนการท�างานในพนทตองถอวาเปนการเขามาแบบตอเนอง ทงมตการสนบสนนงบประมาณและสนบสนนวธคด วธการท�างานดานการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยสงททางบานทงเศรษฐและทางเครอขายต�าบลไดคอ การสนบสนนใหมการสรางเครอขาย ชกชวนกนว เคราะหสถานการณยาเสพตดรวมทงช วยประสานงานกบหนวยงานในทองถน ท�าใหชาวบานเรมมทกษะในการประเมนตนเองและสถานการณยาเสพตดมากขน มการสรางเครอขายในระดบต�าบล โดยกอนหนานพนทต�าบลทงนางามเรมท�างานกบส�านกงาน ป.ป.ส.ในชวงป พ.ศ.2548โดยเดมททานมหาประนอมเปนผประสานเชอมโยงการท�างาน

ผใหญเสมอ เลาวา “การขบเคลอนงานในชวงปแรกๆ เนนการท�างานดานเฝาระวงอยเวรยามมการสอดสองและใชวทยสอสารในการท�างานดานยาเสพตด ในตอนนนไมไดไปดงานทไหนแตมประชมรวมกบเครอขายในระดบจงหวดและการประชมรวมกบ ปปส.ภาค 6

มมมองของผน�า กบคายปรบเปลยนพฤตกรรม

บานทงเศรษฐกบบทเรยนทผานมา

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

90

ขนตอนการเตรยมทมงาน 1. การเตรยมการ-เตรยมขอมล 2. วธการแบบไมเปนทางการ 3. ตดตามอยางตอเนอง3

มทางเจ าหน าท ชมรมชมชนภวฒน เข ามา ชวนคดชวนคย ในการท�างานในพนทท�าใหเหนสถานการณในพนท มการสรปแลกเปลยนพดคยรวมกนออกแบบกจกรรมในอนาคต และทผานมาม อบต.เขามารวมสนบสนนการท�างานชวงหนง สวนเจาหนาทต�ารวจจะเขามารวมเปนระยะๆ ตามทมการรองขอไปและทผานหม 12 บานทงเศรษฐเปนหมบานทไดรบการคดเลอกใหเปนหมบานกองทนแมของแผนดนดวย”

ส�าหรบโครงการตดตามเยยมบานกลมเสยงนน ตอนแรกในหมบานกมการท�าโครงการในลกษณะสงเสรมใหครอบครวไดกนขาวรวมกน สรางความสมพนธในครอบครวใหมากขน โดยเรมท�าตงแต ป พ.ศ.2553 ตอมาส�านกงาน ปปส.ภาค 6 สนบสนนใหมโครงการเยยมบานกลมเสยง ซงกสอดรบกนพอดกบวธคดและสงทชาวบานไดท�าอยแลว จงสามารถทจะด�าเนนการไดเลย โดยโครงการตดตามเยยมบานนในหม 12 บานทงเศรษฐไดก�าหนดกลมเปาหมายในโครงการฯ ไวจ�านวน 10 ครวเรอน ซงกอนหนานกมการท�ากจกรรมดานการเฝาระวงซงกมสวนชวยควบคมสถานการณใหสงบลงไดในระดบหนงแลว และไดมโอกาสทบทวนการท�างานทผานมารวมกนกบส�านกงาน ป.ป.ส. เหนวาควรเปลยนโครงการมาเนนในเรองการสรางความเขมแขงในระดบของครอบครวเปนส�าคญ

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

91

บานทงเศรษฐมวธคดทชดเจนทสงผลตอการออกแบบกจกรรมโดยม งใช ความเปนแมมา ขบเคลอนกจกรรมเยยมบาน ทงนผน�า คอผใหญบาน ผชวยผใหญบาน อสม. และคณะท�างานสวนใหญเปนผหญงจงมกระบวนการการท�างานทละเอยดออน โดยมการเตรยมทมงาน ดงนขนตอนท 1: การเตรยมการ-เตรยมขอมลขาวสาร และเตรยมคนในขนตอนแรกถอวามความส�าคญเปนอยางยงกอนการก�าหนดกลมเปาหมายทจะลงเยยมบาน ทางผน�าหมบานตองมกระบวนการคนหาขอมลวเคราะหพฤตกรรมของเดกและเยาวชน ทมโอกาสเสยงตอปญหายาเสพตด โดยขนตอนนคณะท�างานตองใชการมสวนรวมของคนในหมบานชวยกนประเมน ผานการลงพนทพดคยสอบถามและขอความคดเหนของชาวบาน หลงจากนนทางผน�าตองเตรยมทมงานเพอใหเปนกลไกในการลงเยยม โดยสวนใหญบานทงเศรษฐใชทม อสม.เปนแกนหลกเพราะสวนหนง ทม อสม.มบทบาทหนาทในการลงเยยมผปวยและคนชราอยแลว

กระบวนการเตรยมความพรอมกอนเยยมบาน

92

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ขนตอนท 2: วธการ แบบไมเปนทางการเนนการไปเยยมหากนทมงานเยยมบานหม 12 ทงเศรษฐ บอกวา “บางครงกหวของกนตดไมตดมอไปพวกสมต�า ไกยาง ซงวธนเปนวธทท�ากนมาแตโบราณอยแลวซงหลงจากการด�าเนนงานจากตรงนน พบวาปญหามนลดลงเดกเรมเขาใจทงๆทแตละหมบานไดรบงบประมาณนอยมากเพยงหมบานละพนบาทซอของไปเยยมกจะไดเพยงคนสองคนเทานน ซงแกนน�าตองหาวธการปรบเปลยนเพอใหสามารถเขาไปเยยมหมบานกลมเปาหมายตามขอเทจจรงในพนท แกนน�าหลายคนกท�างานกนดวยความเหนอยยากแตทกคนกท�าดวยหวใจทอยากจะเหนลกหลานเยาวชนในพนท มชวตทดต อไปในอนาคต” จากกระบวนการเยยมบานแบบไมเปน

ทางการนสามารถท�าใหเกดความไววางใจ พอแมผปกครองของกลมเปาหมายกไมอดอดตางรสกดทมคนเปนหวงลกหลานเขา ลดความรสกวาก�าลงถกจบผด และใหความรวมมอทดกบคณะท�างานขนตอนท 3: ตดตามอยางตอเนอง ในหมบานมครวเรอนประมาณ 150 กวาครวเรอน ถอวาเปนหมบานระดบกลางไมใหญเกนไป เปาหมาย10 คน ทคณะท�างานด�าเนนการเยยมบาน จงสามารถท�าไดอยางลงลกและตอเนอง แกนน�าคณะกรรมการสามารถตดตามพรอมใหค�าปรกษากบเดกและเยาวชนไดเปนอยางด ในขณะเดยวกนทางผ ใหญบานกประสานขอรบการสนบสนนโครงการจากหนวยงานทเกยวของใหเขามาจดกจกรรมเชงบวกในกลมเปาหมายเชนการแขงขนกฬา คายเยาวชนเปนตน สวนเดกทอยในโรงเรยน

93

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ทางคณครกจะเปนผทคอยตดตามและประสานขอมลกบคณะกรรมการหมบาน ผลทเกดขนในเชงปรมาณในระดบต�าบล ขอมลระดบต�าบลสามารถใชกระบวนการเยยมบานตงแตป 2555 ไดจ�านวน36 ครอบครว ป 2556 จ�านวน 67 ครอบครว และ ป 2558 จ�านวน 36 ครอบครว และหมบานทงเศรษฐ ป 2555 จ�านวน 3 ครอบครว ป 2556 จ�านวน 6 ครอบครวและอยระหวาง การด�าเนนงานเชงลก ป 2558 จ�านวน 6 ครอบครว

เปนกระบวนการทตองผานการท�างานเชงความคดของคนท�างานหรอคณะกรรมการทเปนผรบผดชอบตองมวธคดทชดเจน คดแบบใหโอกาส คดแบบลกแบบหลาน ผลการด�าเนนงานสะทอนมาทกลมเปาหมายททางคณะกรรมการตงเปาไวจ�านวน 10 คนวาทง 10 คน ยงไมมใครเขาไปยงเกยวกบยาเสพตดทผดกฎหมาย กระบวนการของบานทงเศรษฐพสจนแลววาการเฝาระวงหรอการปองกนปญหายาเสพตดโดยเฉพาะในกล มเดกและเยาวชน ไมจ�าเปนตองตงดานตรวจ เพยงแตไปเขาใจ กนขาวรวมกบเดกเยาวชน เพยงเทานนกสามารถ คนพบการใช

กระบวนการ 3 ขนตอน

ความสมพนธ

เครองมอในการเฝาระวงยาเสพตดใหท�าหนาทหรอเปน

เยยมยอดไดอยาง

ต�าบลคลองกระจง 1 ในต�าบลของอ�าเภอศรเทพจงหวดเพชรบรณ ทศเหนอจดต�าบลสระกรวด ทศใตจดต�าบลศลาทพย อ�าเภอชยบาดาล และทศตะวนตกจดต�าบลยางราก อ�าเภอโคกเจรญ จงหวดลพบร เปนต�าบลภาคเหนอทมเขตรอยตอกบภาคกลาง หากเดนทางไปพนทต�าบลคลอง

พนทสรางบทเรยน ท 9การสรางกระบวนการเครอขายต�าบลคลองกระจง อ�าเภอศรเทพ จงหวดเพชรบรณ

ฉกคด

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

94

กระจง ตองกลบรถบนถนนในเขตลพบร ต�าบลคลองกระจงมเนอทประมาณ 110,625 ไร พนทคอนขางกวางใหญมหมบานทงหมดจ�านวน 18 หมบาน ประชากรประมาณ 13,759 คน 3,585 ครวเรอน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพทางการเกษตรกรรม ไดแก ท�านา ท�าไร

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

95

ปลกผก ปลกผลไม และเลยงสตว สถานอนามยประจ�าต�าบล/หมบาน 2 แหง มตยามต�ารวจ 1 แหง และมหอกระจายขาวประจ�าหมบานครบทง 18 หมบาน บรบททวไปของพนทต�าบลคลองกระจงกเหมอนกบหมบานในเขตชนบท โดยทวไปมโครงสรางการปกครอง มก�านนเปนผน�าต�าบล ผใหญบานรบผดชอบในเขตหมบานและมองคการบรหารสวนต�าบลคลองกระจงเปนฝายบรหารและพฒนาทองถน

ความทกขใจของคนเปนพอแม ญาตพนอง คอ ลกหลานหลงผดไปตดยา สถานการณปญหายาเสพตดทเกดขนในต�าบลคลองกระจง เมอ10 ปทผานมา มการแพรระบาดของยาเสพตดทคอนขางรนแรง ในพนทมทงคนเสพ คนคา เกดเหตการณลกขโมยของในหม บานขนมาก คนในพนทอยกนอยางไมมความสข บางหมบานมวยรนตดยาเสพตดนบเปนรอยๆคน หากลอง

ประเมนทงต�าบลแลวตอนนน ทงต�าบลนาจะมการตดยาเสพตดนบพนราย บางคนตดยาจนกลายเปนบาไป 2-3 ราย การลกขโมยเกดขนมากไมเวนแมแตหวมนในไรหรออะไรทสามารถขายไดจะโดนขโมยหมด หนกสดคอมด เขยง ผงชรสกยงพบวาโดนขโมย ชาวบานในต�าบลคลอง กระจงนกถงเหตการณเมอวนเกาวนทหนกใจกบปญหายาเสพตด ในชวงนนยาเสพตดจะเปนยามา ยาขยน ซงจะมราคาถกมากประมาณเมดละ 25-50 บาทเทานน และมการใชในพนทอยางแพรหลาย จากขอมลของก�านนพบวาเมอชวงป 2546-2550 มผทมพฤตกรรมการคายาเสพตดอยประมาณ 50 ราย

ส�าหรบสถานการณในปจจบนนบวายงไมหมดลงไปจากพนท แตกมสถานการณเบาบางลงมาก ทงต�าบลประมาณการวามผใชยาอยประมาณ40-50 ราย ตอนนราคาในพนทกมการ เปลยนแปลงไปททราบมานนราคายาบาอย ทประมาณเมดละ 200 บาท สวนมากเปน WY สสมเขม

อดตเคยอยอยางไมมความสข

นโยบายของรฐทผานมาเหมอนจะท�าใหเกดการเกลยดชงของคนในพนทตอคนทหลงผดไปใชยาเสพตด ทงทเปนญาตพนองกนแยกคนออกจากเดกแยกเดกออกจากการจดการปญหาของหมบาน

“”

โครงการคายปรบเปลยนพฤตกรรมผทเสพยาเสพตด 8 คน 9 วน กเปนกระบวนการทแยกเดกออกไปจากการจดการปญหาของหมบาน ทางอ�าเภอขอความรวมมอใหผน�าหมบานคนหาผทมพฤตกรรมเสยง และคนทเสพยาโดยการตงเปาหมายไวใหทางผน�าด�าเนนการสงตวมาเขาคายปรบเปลยนททางอ�าเภอจดขน วธการคนหาและคดกรองในรปแบบดงกลาว ท�าใหผน�ารสกอดอดไมสบายใจทตองด�าเนนงาน ผใหญบานและแกนน�าหมบานบางหมจงหาทางออก โดยการจางวานคนทไมไดเสพยาใหไปเขาคายปรบเปลยนพฤตกรรม โดยจางหวละ 1,000 บาท

คณะท�างานดานยาเสพตดต�าบลคคลองกระจงมองวา ทผานมานนนโยบายของภาคราชการทสงการลงมาใหพนทปฏบต ไมไดชวยในการแกปญหายาเสพตดในพนทสกเทาไหร เพราะสวนมาก เปนการท�างานแบบสงการไมมผลในเชงการเปลยนแปลงของสถานการณปญหา ทส�าคญพอก�านนประจวบ นาคเทยน กลาวอยางจรงจงวา “นโยบายของรฐทผานมาเหมอนจะท�าใหเกดการเกลยดชงของคนในพนทตอคนทหลงผดไปใช ยาเสพตดทงท เป นญาต พนองกน แยกคนออกจากเดกแยกเดกออกจากการจดการปญหา ของหมบาน” ดงเชน

96

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การแกปญหาทไมไดแกปญหา

97

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

จากประสบการณและการประเมนสถานการณแกนน�าในต�าบลพบวาเดกเยาวชนทถกสงตวไปเขาคายดงกลาวไมสามารถปรบปรงพฤตกรรมใหดขนไดมหน�าซ�ายงกลายเปนการขยายเครอขายยาเสพตดใหกวางขวางมากขน แตไมสงไปกไมไดเพราะเมอกอนชาวบานเคยไมสงเขาไปตามยอดทอ�าเภอรองขอท�าใหมปญหากบนายอ�าเภอ ชาวบานเลยตองใชวธจางวานกนไปเขาคายแทน

ในปจจบนสถานการณปญหายาเสพตดในพนทคลองกระจงดขนมากในอนาคตนนผน�าเครอขายต�าบลคลองกระจงมองวานาจะดขนแนนอน เพราะในพนทมเครอขายทเขมแขง มการท�างานรวมกนของคณะกรรมการแตละหมบาน มผน�าชมชนทเอาจรงเอาจงและพรอมทจะปองกนและแกไขปญหายาเสพตด โดยเฉพาะบานคลองกระจงหมท 1 ซงเปนบานในการปกครองของก�านนประจวบ ไดรบพระราชทานเงนขวญถงกองทนแมของแผนดนมกฎธรรมนญหมบานทชดเจนถอวาเปนหมบานตนแบบ

ในการจดการปญหายาเสพตดทมบทเรยนทนาคนหา ในพนทแตละหมบานในต�าบล มขบวนการ25 ตาสบปะรด มกลม อสม. กลมสตรแมบาน ฝายทองถนทองทตางๆ จบไมจบมอกนท�างานอยางเขมแขง เกดเปนศนยประสานงานองคกรชมชนและศนยยตธรรมชมชน ก�านนไดประเมนระดบความเขมแขงของหมบาน ในพนทต�าบลคลองกระจงทง 18 หมบาน พบวามหมบานท

เขมแขงมากจ�านวน 6 หมบาน มหมบานทอยในระดบปานกลาง จ�านวน 11 หมบาน และหมบานทยงตองพฒนาเสรมสรางความเขมแขงเพมเตมจ�านวน 1 หมบาน เครอขายต�าบลคลองกระจงมการท�างานรวมกบหนวยงานตางๆ อาทเชนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกรองแกวและวงขอน ทชวยหนนเสรมการท�างานของกลม อสม.ดานองคการบรหารสวนต�าบลคลองกระจงไดมการหนนเสรมดานการเสรมสรางองคความรและสนบสนนงบประมาณในการท�ากจกรรมตางๆมาอยางตอเนองและส�านกงานกรมคมประพฤตจงหวดเพชรบรณไดเขามาแตตงอาสาสมคร

สถานการณทดขน

เดกเยาวชนทถกสงตวไปเขาคายไมสามารถปรบปรงพฤตกรรมใหดขนไดมหน�าซ�ายงกลายเปนการขยายเครอขายยาเสพตดใหกวางขวางมากขน

คมประพฤตจ�านวน 4 คน และจดใหมการตงศนยยตธรรมชมชน นอกจากนนกจะเปนฝายปกครองอ�าเภอทสนบสนนงบประมาณในการออกตรวจเวรยามเฝาระวง ถอไดวาสถานการณปญหายาเสพตดทดขน ในพนทคลองกระจงเกดจากความรวมมอของทกภาคสวนในพนท

เครอขายต�าบลคลองกระจงไดมการท�างานรวมกบ ปปส.ภาค6 และชมรมชมชนภวฒน มาแลวประมาณ 3 ป โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณในการด�าเนนกจกรรมเพอการปองกนและแกไข

98

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การสนบสนนส�าคญคอ สนบสนนความร

ปญหายาเสพตดในพนทระดบเครอขายต�าบลนอกจากนนส�านกงาน ปปส.ภาค6 ไดสนบสนนการพฒนามมมองในการขบเคลอนงานของพนทมาอยางตอเนองโดยเฉพาะหม บานทเปนบานกองทนแมของแผนดน ซงบานคลองกระจง หมท 1 เปนหมบานกองทนแมทมศกยภาพสง มการเรยนรและมทมงานทเขมแขง

แกนน�าของหมบานไดเปนวทยากรกระบวนการกองทนแมของแผนดน มคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนทชดเจน มการแบงบทบาทหนาทโดยมลงล�าไย ตราหลวง เปนประธาน มก�านน

เปนทปรกษา และมคณะกรรมการหลกจ�านวน12 คน เปนกลไกขบเคลอนทส�าคญ พรอมไดเชอมประสานการท�างานรวมกบกองทนหมบาน กองทนออมทรพย ถอไดวาทาง ปปส.ภาค6 และ

99

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ชมรมชมชนภวฒน เขามาเปนตวชวยเปนผกระตนการขบเคลอนงานพยงในระยะแรกๆ เทานนตอจากนนชาวบานกเชอมตองานกนเองและมการขยายการท�างานตอไป

การขบเคลอนงานทผานมาของคลองกระจงรวมกบส�านกงาน ปปส.ภาค 6 นน แกนน�าเครอขายมองวา การสนบสนนงบประมาณในการท�ากจกรรมเปนเรองรอง สงส�าคญทไดและตองการเพมจากส�านกงาน ปปส.ภาค6 และจากชมรมชมชนภวฒน คอ องคความร พนทตองการแนวทางการจดการองคความรเพอน�าไปตอยอดในการปองกนและจดการกบยาเสพตดในพนทต�าบลและตองการใหมการสนบสนนในเชงวชาการดวย โดยเฉพาะมมมองจากก�านนทเสนอวา “ผน�าหมบานกคอชาวบานและความเปนชาวบานบางครงกขาดตรงจดนไป ขาดมมมองเชงวชาการทจะไดน�ามาประสานกบการปฏบตงานในพนท” ก�านนกลาวเพมเตมอกวาตองการใหผ ประสานงานประจ�าจงหวดของส�านกงาน ป.ป.ส.ลงพนทเขามาในหม บานไมอยากใหเพยงแตไปประชมระดบจงหวดเทานน สวนทลงมาในพนทจะเปน เจาหนาทจากชมรมชมชนภวฒนทจะท�าหนาท

เปนพเลยงคอยแนะน�าและชวยประสานเพอใหผน�า สามารถด�าเนนการจดการปญหายาเสพตดไดอยางระบบมากยงขน

โครงการเยยมบานทไดรบการสนบสนนจาก ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 เปนกระบวนการตดตามเยยมบานทม งเนนครอบครวกลมเสยงในพนทต�าบลคลองกระจง โดยใชกลไกส�าคญทเปนหลกคอ กลม อสม.รวมกบคณะกรรมการหมบาน สะพานเชอมโยงทจะเขาถงครอบครวของผทมพฤตกรรมเสยงและเสพยาเสพตดคอการให บรการเสรมสรางในเรองการตรวจ การดแลการวดความดน หลงจากนนกจะมการชกชวนกนไปเยยมผตดยาเสพตดรวมทงบานวยรนอนๆทแกนน�าประเมนแลววาอาจจะมพฤตกรรมสมเสยงตอการเขาไปเกยวของกบยาเสพตด การไปเยยมใชวธแบบออกตรวจไปพรอมๆกน เพอไมใหเกดการระแวงหรอเพงเลง พยายามท�าใหกลมกลน ใหก�าลงใจ ไมจบผด ชกชวนพดคย

ผน�าหมบานกคอชาวบานและความเปนชาวบานบางครง

กขาดตรงจดนไป ขาดมมมองเชงวชาการทจะไดน�ามาประสานกบการปฏบตงานในพนท

กระบวนการเยยมบานแบบ 2 ชน

100

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เขาอกเขาใจปญหาทเขาตองเผชญอยซงทผานมาพบว า ไ ด ผลด บ า งคนม ก า รปร บ เ ปล ย นพฤตกรรมและกลายมาเปนเรยวแรงของหมบาน บางคนกกลบมาเปน อสม.เลยกม กระบวนการดงกลาวเปนการเยยมบาน ชนท 1กระบวนการเยยมบาน ชนท 2 คอเยาวชนลกหลานคนทผน�าและคณะกรรมการเครอขายต�าบลไปเยยมบานและประสบความส�าเรจสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตวเองใหหางไกลและไมเขาไปเกยวของกบยาเสพตดอยางเดดขาด ทางก�านนและผน�าในต�าบลกจะยกยองเขาและมอบบทบาทหนาทให บางคนเปน อสม.มบทบาทในการลงเยยมกลมนองๆ ยาวชนทมความเสยงตอปญหายาเสพตดในเชงลกเปนกระบวนการเยยมใจทสามารถเขาถงพฤตกรรมโดยการพดคยตามประสาวยรน ทส�าคญทางแกนเยาวชนผมบทบาทในการเยยมนองๆ จะไดรบรขาวสารและขอมลสถานการณป ญหายาเสพตดในเชงลกและสามารถรายงานผลใหก�านนไดรบรตอไป

ผ ทมความเสยงและเปนกล มเปาหมายเคยมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดเลาใหฟงวา “ในชวงแรกทเหนแกนน�าตางๆหลายคนเขามาเยยมหานนกยงมความหวาดระแวงอยบางและกงวลวาจะถกจบหรอเปลาตกใจแตพอเหนเขาเอาของมาเยยมเลยท�าใหเปลยนความคด แกนน�าพยายามใหโอกาสและเพมความเขาใจในตวของผเสยง เลยพยายามเปลยนพฤตกรรม ลด ละเลกการใชยาเสพตดและไดรบโอกาสจากชมชนใหมาเปน อสม.” ต�าบลคลองกระจงสามารถ ขบเคลอนงานเยยมบานทส งผลตอการปรบเปลยนพฤตกรรมของคนในครอบครวและสงผลทการลดลงของสถานการณปญหายาเสพตดโดยเฉพาะกลมเสยงและผเสพได โดยในป 2556 สามารถตดตามเยยมบาน ไดจ�านวน 172 ครอบครว ป 2557 ไดจ�านวน 20 ครอบครว และในป 2558 ไดตงเปาไวจ�านวน 155 ครอบครว

ในชวงแรกทเหนแกนน�าเขามาเยยมหา กยงมความหวาดระแวงอยบางและกงวลวาจะถกจบ

แตพอเหนเขาเอาของมาเยยม เลยท�าใหเปลยนความคด แกนน�าพยายามใหโอกาส

เลยพยายามเปลยนพฤตกรรม ลด ละ เลกการใชยาเสพตดและไดรบโอกาสจากชมชนใหมาเปน อสม.

101

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เต ชายวยรนอาย 20 ตนๆ เมอกอนเคยมพฤตกรรมเสพและคายาเสพตด สามารถปรบเปลยนตวเองไดจากการไดรบโอกาสของผน�าและชาวบานในต�าบลคลองกระจง เตบอกเลาความรสกในใจ “ตอนนนเราเลนยาอยกคดเอาเองวาเราจะโดนจบหรอเปลา ตกใจมากและมการเอาของมาเยยมเราและท�าใหเราเปลยน เพราะตอนนนใหโอกาสและเพมความเขาใจกบเรา เราเลยเปลยนพฤตกรรมจากการใชยาเสพตดและเราไดรบโอกาสจากชมชน ไดก�าลงใจจากแกนน�าหมบานและมของฝากไปเยยมเรา ของฝากนแหละทท�าใหคด(ของฝากคอ ขาวสาร น�าปลา กาแฟ)ตอนนนคดวาเราเอาเงนไปซอยาเสพตด เราเสพไดคนเดยว แตของฝากทผใหญ แม อสม.ถอมาใหเรา กลบใชไดทงบานและถาเราเอาไปซอยาเสพตดเรากใชไดคนเดยวและไมเกดประโยชนกบใครเลย และคดวาการเยยมบานใหก�าลงใจผทเคยหลงผดสามารถเปลยนแปลงคนอนไดแนนอน ขนาดตวผมเองไมใชคนทเชออะไรงายๆ ผมยงเปลยนไดเลย”

ในกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสยงนน แกนน�าใชงบประมาณไมเกน 500 บาทตอคนสงทส�าคญทสด คอ การพยายามท�าใหกลมเปาหมายเกดกระบวนการคดเพอเปลยนแปลงตนเอง เดกเยาวชนทมพฤตกรรมเกยวของกบ

ยาเสพตดกมก�าลงใจ พอเหนของเยยมทแกนน�าน�าไปเกดการฉกคดวาของทแกนน�าน�าไปเยยมนนสามารถน�ามาใชประโยชนไดทงบาน การสรางใหเกดกระบวนการฉกคดเพอน�าไปสการเปลยนแปลงเปลยนแปลงพฤตกรรมเปนเรองส�าคญทสดในแนวทางของกระบวนการตดตามเยยมบานของเครอขายคลองกระจง สงทส�าคญ คอ ควรมกจกรรมเสรมทสรางสรรคเปนกจกรรมทางเลอกทสามารถชกชวนคนอนๆใหมาท�าสงทตนเองชอบถาท�าไดถกจดเดกๆเยาวชนทงหลายกจะเขามาหาเองและมกระบวนการชกชวนกนตอเนองไป ท�าใหสามารถเขาหากลมเปาหมายไดงายขน

ผใหญสนทรผใหญหนมไฟแรงจากบานนอยนาสวรรคหมท 12 ถายทอดประสบการณท�างานใหฟงวา “การตดตามหลงการเยยมบานจะเปนหวใจส�าคญของกระบวนการ กลมเดกเยาวชนทเราไปเยยมบาน เราเชคจากประวตของเยาวชนในหมบาน และเราดจากรายไดของเขา เราไปดปญหาของเยาวชนวาเขามสาเหตมาจากอะไร เราเขาไปสอบถามและเรากเอามาประเมนหาชองทางในการชวยเหลอในการหยดยาเสพตด และเราจ�าเปนตองทราบความตองการของเยาวชนแตละคนดวยวาพวกเขาตองการอะไร นนจะเปนวธการช วยเหลอพวกเขาและ เราได ให บทบาทกบเยาวชนหม 12 โดยมการจดตงกลมเยาวชน นาสวรรคมสมาชกประมาณ 20 กวาคน โดยสวนใหญเปนเยาวชนทผานกระบวนการเยยมบานและสามารถเลกเสพได ไมเขาไปยงเกยวกบ

เปลยนตวเองได เพราะโอกาสจากการเยยมบาน

เรองเลาดๆ จากหม 12

102

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กบยาเสพตด กจกรรมทเราท�ากน เชน ขายของเพอหารายไดในชวงเทศกาล บางคนไดรบการสนบสนนทนและอปกรณเพอน�าไปรบจางฉดยาฆาหญากม มการสรางทมงาน และการถายทอดงานซงกนและกน”

การท�างานของแกนน�าต�าบลคลองกระจง เชอในเรองของการใหโอกาสในการเปลยนตวเอง โดยมองวาบางกรณนนผเสพหรอเสยงอยในสภาวะทหาตวตนของตนเองไมเจอ แกนน�าตองตดตามและใหการหนนเสรมเขาตลอด คอยเชคดวาเขาเปนอยางไร และพยายามเอาเรองอาชพสงเสรมเขาไป ใชแนวคด “การคนคนดสสงคม” เคยมกรณครอบครวหนงทมสถานภาพหยาราง พอเปนต�ารวจแตมภรรยาหลายคนและภายหลงเดกคนนไปมพฤตกรรมเกยวข องกบยาเสพตด แกนน�าพอทราบกพยายามเขาหา ตดตาม ใหก�าลงใจ โดยมองวาเดกยงมศกยภาพยงมความดในตวเอง ตองพยายามใหเขาดงความดใน ตวเองออกมา จนสดทายเขาสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมได มอาชพการงานทหาเลยงตนเองได กลายเปนชางไฟและกลายเปนบคคลตวอยางในชมชน คนอนๆกเกดการถามตอและพรอมจะใหเราเขาไปชวยเหลอตอไป

การสรางแรงจงใจใหวยร นหนมาเลกยานน จะเนนการใหโอกาส ซงคนในชมชนจะตองไมตตราตราหนา ไมกลาวโทษ กจกรรมการเยยมบานกมสวนทส�าคญ เพราะพวกเขาไมเคยไดรบการให

ก�าลงใจอยางแทจรง การแกไขปญหาทผานมากไมไดสรางใหเกดการฉกคดเพอเปลยนแปลง รวมทงการสร างการยอมรบในกล มพ อแม ซงครอบครวและพอแมตองยอมรบปญหาและแกไปพรอมๆกนดวย รวมทงตองสรางความรวมมอกบหนวยงานในทองถนตางๆ อยางเชนการประสานงานรวมกบโรงเรยนเพอแกปญหารวมกน กเปนสวนทส�าคญในกระบวนการแกไขปญหาทงหมด

ทผานมาการด�าเนนงานของเครอขายคลองกระจงมกจกรรมหลายอยางทส�าคญๆ ไดแกการเยยมบาน การเยยมบานนเปนการเยยมกลมอนๆ คละกนไปดวย เชนผสงอาย กลมเสพ กลมเสยง โดยออกเยยมครงละ 21 คน เวยนกนไปเยยมในทกหมบาน นอกจากนนยงโครงการตาสบปะรด,กองทนแมของแผนดน, อสม.มการสอดแนมในวงเหลาและดวามการพดคยเรองยาเสพตดหรอไม, การออกตรวนเวรยามเฝาระวงกบต�ารวจในพนท, แกนน�ามการประชมกนทกพธของสปดาห และมการประชมในระดบต�าบลเดอนละ 1 ครง และมกจกรรมการส�ารวจขอมลชมชน เปนตน

เครอขายต�าบลคลองกระจง มความตงใจจรงทตองการแกไขปญหายาเสพตดมงหวงเหนสงคมทปลอดภย โดยมขอเสนอทส�าคญตอส�านกงานป.ป.ส.ดวยใจจรง ดงน(1) สรางอาสาสมคร ปปส. ในระดบหมบาน และต�าบลละ 1 คน (คลายกบอาสาสมครคมประพฤตโดยมการสรางบตรประจ�าต�าแหนงในการด�าเนนงาน) และการสรางคนตอเนอง

สรางโอกาสในการหาตวเองใหเจอ

ขอเสนอตอ ส�านกงาน ป.ป.ส.

103

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

(2) การสนบสนนเรองวชาการ และกระบวนการในการปองกนเชงสนตวธ และเอาประชาชนมามสวนรวมเอาแนวคด “หมบานคอโรงพยาบาล ชาวบานเปนเหมอนเตยงนอน คนในครอบครวคอ พยาบาล และอสม. คณะกรรมการเปนเหมอนหมอ แพทย” ยาเสพตดมนไมหายไปแนๆ แตเราจะท�าอยางไรใหมนลดลง และใหมนนอยลงไปซงนาจะเกดแนวทางทสรางความเขมแขงและกจกรรมตางๆ มนจะน�ามาสการออกแบบแลกเปลยนกนและกน (3)การหนนการจดกระบวนการประชาคมของชมชนในการจดการแสดงความเหนและสรางกระบวนการคดกบคนในชมชนและประชาชนตองมารวมทกขนตอน และถาคนในพนทไมซอยากจะลดคนคายาเสพตดลงไป มนจะหยดขายไปเอง(4) อยากจะใหคนหมบานรโทษภย เกดการตนรรบทราบถงปญหาและเขากเกดการแกปญหากนเอง (5) การสนบสนนงบประมาณอยางตอเนองในระดบชมชน หมบาน (6)การพฒนาการเชอมโยงระบบขอมลจากชมชนไปส ป.ป.ส.(7)หนนเสรมบทบาทของตนแบบเยาวชนตวอยางใหยกระดบเปนกระบวนการ และ ป.ป.ส. ควรจะสงเสรมบทบาทและหนาทของพวกเขาและเกดการจางงานในชมชนเพอเปนการสงเสรมงานในระดบชมชน(8) ส�านกงาน ป.ป.ส. ควรจะลดการฝกอบรมเพอเอามาสรางรางวลแหงความภมใจ (9) อยากใหทางส�านกงาน ป.ป.ส. ใหความสนใจเยาวชนทผานกระบวนการบ�าบดยาเสพตด เราควรจะขยายบทเรยนและพฒนาพวกเขาใหดขน

(10)ทบทวนปรชญาการจดการโครงการกองทนแม ของแผ นดน เพ อ ให เ ข า ใ จแนวคดแล ะกระบวนการทแทจรง

ขอเสนอทมาจากหวใจของคนท�างานแกไขปญหายาเสพตดในพนททมชวตลกหลานเปนเดมพนเสนอตอส�านกงาน ป.ป.ส. โดยหวงทจะเหนการเปลยนแปลงทส�าคญและน�าไปสการจดการปญหาทแทจรง ส�าหรบการด�าเนนงานทผานมาแกนน�าแกนน�าทกคนมองวา เปนการท�าเพอตอบแทนชมชนท เราอาศยอย ตอบแทนบญคณของ แผนดนอยากใหชมชนอยรมเยนเปนสข อยากเหนเยาวชนทกคนเปนคนด ท�าเพอลกหลานของตนเองเพอใหเดกๆ เตบโตไดอยางมความสขในในอนาคตขางหนา

สวนท 3 กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว

การกอเกดกระบวนการเสรมสรางความเขมแขง ใหกบครอบครวกลมเสยง กลมเสพโดยใชเทคนคการเยยมบานนนเปนผลมาจาก “การตกผลกการท�างาน” รวมกน ระหวางกลไกการขบเคลอนงานในระดบพนท คอ หมบาน/ชมชน เครอขายในระดบต�าบล และผสนบสนนกระบวนการท�างานซงทงนหมายถง ส�านกงาน ปปส.ภาค6 และ ชมรมชมชนภวฒน การตกผลกทส�าคญ สงผลใหเกดเปนบทเรยนทเปนเสมอนเครองมอในการควบคมปญหายาเสพตดทถกทศถกทางเหมาะสมกบบรบทพนทและประการส�าคญคอการเยยมบานเปนการแกไขปญหายาเสพตดดวยสนตวธ ไดใจ ไดคน ผน�าหลายพนทตางใหความส�าคญคอคนท�างานในพนทไมอดอด ท�าแลวสบายใจ กระบวนการดงกลาวเปนภาพสะทอนของวธคด ทงของชาวบานและผหนนเสรมกระบวนการ สะทอนใหเหนถงพฒนาการทมาจากการปฏบตการ การลงมอท�าทมไดย�าอยกบท104

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ขอคนพบส�าคญทเปนเหมอนการจดประกายกอนการปฏบตการเยยมบาน คอขอคนพบท 1: หลายพนทมงจดการ ปองกนปญหายาเสพตดอยางมงมนเตมท แตยงแกยงพบทางตนไมเหนทางออก สถานการณปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดไมลดลงเทาทควร ทงทผน�า คณะท�างานในหมบาน ในต�าบลท�างานอยางเตมทโดยผานการขบเคลอนกจกรรมเชนการตงจดตรวจ เดนเทาเฝาระวง จดอบรมเดกเยาวชน สงผเสพไปบ�าบด แตกยงไมสามารถแกไขปญหาได ลงมอปฎบตการจนเกดภาวะ “เหนอยมากจงหยดคด หยดทบทวน”ขอคนพบท 2: การทพนทไดหยดคดหยดทบทวนเปนการสะทอนถงภาวะการเรยนรจากบทเรยนการท�างาน โดยมมของขอคนพบทส�าคญ คอพอชาวบ านในพนท ในฐานะแกนหลกในการ ขบเคลอนการแกไขปญหาไดคดทบทวน บทของพเลยง คอชมรมชมชนภวฒนไดเขามาชวนวเคราะหสถานการณและลงมอคดใหม ในมตนพบวาเปนสงส�าคญมาก การชกชวนใหเกดกระบวนการทบทวนบทเรยนนน สามารถน�าไปสการออกแบบกจกรรมใหมๆทเหมาะสมกบทน และศกยภาพในพนทขอคนพบท 3: บทบาทของผสนบสนน และบทบาทของพเลยง คอ ส�านกงาน ปปส.ภาค6

และชมรมชมชนภวฒนมสวนส�าคญในการสราง ปรบมมมองและปรบกระบวนการขบเคลอนกจกรรมแกไขปญหายาเสพตดในพนท โดยม รปแบบและขนตอนททางส�านกงาน ปปส.ภาค6 ในบทบาทของผสนบสนนและออกแบบยทธศาสตร และชมรมชมชนภวฒนในบทบาทของการปฏบตการในพนท มดงน ขนท 1 ตดตามงานในระดบพนท สงเกตการณ สอบถามแลกเปลยน ขนท 2 ประเมนการท�างานของพนท(อยางไมเปนทางการ) ขนท 3 น�าผลการประเมนมาหารอเพอรวมก�าหนดแนวทางการท�างานร วมกนระหว างส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒน ขนท 4 พฒนาวธการคมอในการปฏบตการ ขนท 5 ด�าเนนการฝกอบรมผน�าแกนน�าเพอปรบวธคด และวธการใหม ขนท 6 ทดลองปฏบตการ ขนท 7 ตดตามประเมนผล

จากขอคบพบทส�าคญเพอน�าไปสการสนบสนนงบประมาณทเออตอการขบเคลอนกระบวนการเยยมบานของเครอขายในระดบพนท หรออาจกลาวไดวาเปนกระบวนการ วธคด วธการมองวเคราะห ปญหา และน�ามาสการสนบสนนโดย

105

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การจดประกาย กระบวนการตดตามเยยมบานจากพนท 9 บทเรยน

ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒน ไดก�าหนดขนตอนไว คอ 1. พนท/เครอขายตองวเคราะหสถานการณปญหายาเสพตด/ศกยภาพและจดท�าแผนในระดบหมบาน 2. จดท�าแผน และโครงการแกไขปญหายาเสพตดของเครอขาย 3. ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒนด�าเนนการวเคราะหโครงการและอนมต 4. เครอขายรบงบประมาณ จากส�านกงานปปส.ภาค6 5. เครอขายตองด�าเนนการชแจงโครงการและงบประมาณตามทไดรบการสนบสนนพรอมทงจดโอนงบประมาณใหหมบานเปาหมาย 6. หมบาน เครอขายด�าเนนการตามแผนโครงการทไดรบการสนบสนน 7. จดท�ารายงานผลการด�าเนนงาน และหลกฐานการใชจายงบประมาณตามระเบยบของส�านกงาน ป.ป.ส. 8. สงรายงานผลการด�าเนนงานและรายงานผลการใชจายงบประมาณทไดรบการสนบสนนใหทางส�านกงาน ปปส.ภาค 6

ขนตอนทง 8 นน เปนขนตอนททางส�านกงานป.ป.ส.ไดก�าหนดไวเพอใหเออตอระบบการบรหาร

จดการและการสนบสนนเครอขายภาคประชาชนในระดบพนท แตทงนขนตอนจะสามารถขบเคลอนไดดนน ตองขนอยกบการประสานงานและสงตอขอมลหรอกระบวนการจากทมขบเคลอนงานปฏบตการในพนท คอ ชมรมชมชนภวฒน และประการส�าคญหวใจการขบเคลอนนนอยทพนทเครอขายภาคประชาชน

การขบเคลอนแนวคดเทคนคกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกล มเสยง เสพโดยการเยยมบานเปนกระบวนการทอยในขนตอนท 6 คอ หมบาน เครอขายด�าเนนการตามแผนโครงการทไดรบการสนบสนน โดยทางส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒน ไดออกแบบกระบวนไว ดงนกระบวนท 1: เตรยมความพรอมผน�าทงในระดบเครอขาย และระดบพนทหมบาน/ชมชนกระบวนท 2: วเคราะหสถานการณศกยภาพและกลมเปาหมายกระบวนท 3: จดท�าแผนปฏบตการเยยมบานกลมเสยงและกลมเสพกระบวนท 4: ด�าเนนการเยยมบานกระบวนท 5: เสรมสรางความเขมแขงของครอบครวกลมเปาหมายกระบวนท 6: ตดตามประเมนผล

106

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เหนอยมากจงหยดคด หยดทบทวน“ ”

โดยมเนอหาการขบเคลอนกระบวนการ คอ

เตรยมความพรอมของผน�าทงในระดบเครอขาย และระดบพนทหมบาน/ชมชน กอนเรมด�าเนนการเยยมบานทางส�านกงานปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒน มการสรางความเขาใจในกระบวนการเยยมบานใหกบแกนน�าและกลมประชาชนทวไป เพอการด�าเนนงานทจะไมเกดความขดแยงในกลมแกนน�า/ครอบครวกลมเปาหมายและประชาชนทวไปในหมบาน/ชมชน โดยเปนขนตอนทควรใหความส�าคญเปนอยางมากโดย กลมท 1 คอ กลมแกนน�าหมบาน โดยใชเวทการประชมเปนการสรางความเขาใจ เนอหาการพดคยคอสรางทกษะและสรางความเขาใจกระบวนการทง 6 กระบวน กลมท 2 คอ กลมประชาชนทวไปในหมบาน/ชมชน โดยใชวธการ 1.ประชาสมพนธ 2.การพดคยกลมยอยตามธรรมชาต พรอมทงมเครองมอส�ารวจทศนคตของผน�าชมชนในการเสรมสร างความเข มแขงให กบครอบครวกลมเสยง/กลมเสยง

วเคราะหสถานการณศกยภาพและกลมเปาหมาย เนองจากบรบทของหมบาน/ชมชนในแตละทมความแตกตางหลากหลายไมเหมอนกน จงมความจ�าเปนตอง มการวเคราะหสถานการณปญหา

ยาเสพตด วเคราะหศกยภาพ และกลมเปาหมาย เพอก�าหนดแผนการด�าเนนงานใหสอดคลองกบบรบท โดยใหความส�าคญกบ ประเดนท 1 การวเคราะหสถานการณ ภมสงคมในมตตางๆ (1) มตปญหายาเสพตด (2) มตสงคม เศรษฐกจ (3) มตประเพณ วฒนธรรม ความเชอ (4) มตดานสขภาวะและสงแวดลอม เปนตน

ประเดนท 2 การวเคราะหศกยภาพหมบาน/ชมชน และแกนน�า (1) ศกยภาพหมบาน/ชมชน ไดแก หมบาน/ชมชนระดบ A คอหมบาน/ชมชนทมสวนรวม รวมคด รวมท�า รวมรบผดชอบมแกนน�าทเขมแขงและมจ�านวนทเพยงพอตอการท�างานในพนท หมบาน/ชมชนระดบ B คอหมบาน/ชมชน รวมท�า มแกนน�า หมบาน/ชมชนระดบ C คอ หมบาน/ชมชนทไมรวมคด ไมรวมท�า ไมคอยมแกนน�า (2) ศกยภาพแกนน�าหมบาน/ชมชน แกนน�าระดบ A คอ มตดานคณภาพ คอมการรวมคด รวมวางแผน และรวมท�า มตดานปรมาณ คอ มจ�านวนแกนน�า 1 คน ตอการดแล 10 ครวเรอน แกนน�าระดบ B คอ มตดานคณภาพ คอมการรวมคดและรวมท�ามตดานปรมาณคอมจ�านวนจ�านวนแกนน�า 1 คน ตอการดแลมากกวา 10 ครวเรอน แกนน�าระดบ C คอ มตดานคณภาพ คอมเพยงการรวมท�า มตดานปรมาณ คอ มจ�านวน

107

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนท 1

กระบวนท 2

แกนน�า 1 คนตอการดแลมากกวา10 ครวเรอน ประเดนท 3 การวเคราะหกลมเปาหมาย

กลมท 1:ประชาชนท ว ไปท อาศย ในหม บ าน/ชมชน วเคราะหจากมตความสมพนธของคนในหมบาน และแนวโนมพฤตกรรมของชาวบาน

กลมท 2:ครอบครวกลมเสพ สามารถวเคราะหได ดงน กรณท 1 ผปกครองไมยอมรบกระบวนการและผเสพไมยอมรบ แนวทางคอ แกนน�าหาแนวทางการด�าเนนงานรวมกบบคคลทครอบครวและตวผเสพใหความเคารพและยอมรบ กรณท 2 ผปกครองยกภาระใหกบแกนน�าและผเสพไมยอมรบ

แนวทาง คอ แกนน�าตองมงสรางความเขาใจเพอหาทางด�าเนนงานรวม กรณท 3 ผปกครองยอมรบมความพรอมทจะด�าเนนงานรวม แตผเสพไมยอมรบ แนวทาง คอ แกนน�าตองมงสรางความเขาใจเพอหาทางด�าเนนงานรวม กรณท 3 ผปกครองยกภาระใหกบแกนน�าและผเสพพรอมใหความรวมมอ แนวทาง คอ แกนน�า/ผปกครอง/ผเสพ ตองหาแนวทางด�าเนนงานรวมกน กลมท 3 : ครอบครวกลมเสยงสามารถวเคราะห ไดดงน กรณท 1 ผปกครองขาดความเขาใจในการสรางภมคมกนภายในครอบครว แนวทาง คอ แกนน�ารกเขาไปพดคยท�าความเขาใจและชกชวนใหเหนถงคณคาในการสรางภมคมกนภายในครอบครว

108

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กรณท 2 ผปกครองมความเขาใจในการสรางภมคมกนภายในครอบครว แนวทาง คอ แกนน�าเขาไปพดคยใหก�าลงใจและสรางความเชอมนในคณคาของการสรางภมคมกนภายในครอบครว

จดท�าแผนปฏบตการเพอเยยมบานกลมเสยงและกลมเสพ การจดท�าแผนการเยยมบานนน มาจากการรวมกนก�าหนดแผนอยางมสวนรวมของแกนน�า คณะกรรมการหมบาน/ชมชน สามารถจ�าแนกได 2 รปแบบ ดงน รปแบบท 1: การเยยมบานในทกครวเรอน โดยเนนกลมเปาหมายทเปนกลมเสยงและกลมเสยงโดย รปแบบการเยยมทกครวเรอนนเหมาะกบหมบานทมศกยภาพของบรบทชมชนและแกนน�าทอยในระดบ B และ C โดยมขนตอน ดงน ขน 1: ประชาสมพนธใหขอมล ขน 2: เตรยมทมและก�าหนดบทบาทหนาทของแกนน�า ขน 3: ด�าเนนการเยยมบาน ครงท 1 โดยลงเยยมทกครว เรอนแต ม ง เน นครว เรอน เปาหมาย ขน 4: คณะท�างานรวมประเมนผลและสรปผลการเยยม ครงท 1 ขน 5: ด�าเนนการเยยมบาน ครงท 2 โดยเนนเยยมเฉพาะครอบครวกลมเปาหมาย ขน 6: คณะท�างานรวมประเมนผลและสรปผลการเยยม ครงท 2 (แบบเรงดวน) ขน 7: พฒนากจกรรมเพอเสรมสรางความ

เขมแขงในครอบครวและชมชน โดยเนนเปนกจกรรมทสรางความสมพนธ ทคนในชมชนกลมเปาหมายมสวนรวมในกจกรรม ขน 8: สรปผลการด�าเนนงาน รปแบบท 2: การเยยมบานเฉพาะครอบครวกลมเปาหมายรปแบบนเหมาะกบบรบทชมชนและแกนน�าทอยในระดบ A และ B โดยมขนตอน ดงน ขน 1: เตรยมทมและก�าหนดบทบาทหนาทของแกนน�า ขน 2: ด�าเนนการเยยมบาน แบบเนน 1ถง 2 ครง ขน 3: เปดเวทพดคยแลกเปลยนเรยนรผานมมมอง ผน�า ผปกครอง และกลมเปาหมาย เพอหาทางออกรวมกนและหาแนวทางแกไขและปรบเปลยนพฤตกรรมรวมกน ขน 4: พฒนากจกรรมเพอเสรมสรางความเข มแขงในครอบครวและชมชนโดยเน นเป นกจกรรมทสรางความสมพนธทคนในชมชนและ กลมเปาหมายมสวนรวมในกจกรรม ขน 5: สรปผลการด�าเนนงาน

ด�าเนนการเยยมบาน การด�าเนนการเยยมบานครอบครวกลมเสยง/เสพทก�าหนดเปนเปาหมายไวจะตองด�าเนนการตามแผนทก�าหนดไว ทงนแกนน�าตองใหความส�าคญกบการเตรยมการ ดงน 1. การคดเลอกแกนน�าทจะด�าเนนการเยยมบานตองมคณสมบตและมความเหมาะสมโดย

109

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนท 3

กระบวนท 4

พจารณาจาก ประการท 1: แกนน�าตองมวธคด ความเชอท ให โอกาสมความเหนอกเหนใจผ อนและมมนษยสมพนธทด ประการท 2: แกนน�ามความเขาใจกระบวนการและมทกษะในการเยยมบานครอบครวกล มเสยง/กลมเสพเปนอยางด ประการท 3: แกนน�าทด�าเนนการเยยมบานควรตองมความสมพนธทดและเปนทร จกของ กลมเปาหมาย 2. มกระบวนการวเคราะหสถานการณและขอเทจจรงตอกลมเปาหมายอยางละเอยด 3. แกนน�ามความเชอมนในกระบวนการสรางความเขมแขงของครอบครว เพอสรางการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด

นอกจากหลกคดส�าคญในกระบวนท 4 แลวยงมแบบบนทกส�าหรบแกนน�าทลงเยยมบานอกดวย

เสรมสรางความเขมแขงของครอบครวกลมเปาหมาย หลงจากทขบเคลอนกระบวนท 1 ถง 4 ทแกนน�าหมบาน/ชมชนไดด�าเนนการ

เยยมบานครอบครวกลมเสพกลมเสยงแลว โดยม งเนนใหครอบครวกล มเปาหมายไดมโอกาสพบปะแลกเปลยนมมมองความรสกทมในใจและจดใหมกจกรรมทท�ารวมกนเปนกลมเพอเสรมสรางความเขมแขงใหกบครอบครวกล มเปาหมาย การด�าเนนการขนตอไปควรตองใหความส�าคญกบการเตรยมการ ดงน1. สอบถามความสมครใจและความพรอมของครอบครวกลมเปาหมายทแกนน�าจะชกชวนเขารวมกจกรรมสรางสรรค สรางสมพนธ2. ก�าหนดกจกรรมสรางสรรค สรางสมพนธ

110

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนท 5มงเนนใหครอบครวกลมเปาหมายไดมโอกาสพบปะแลกเปลยน มมมองความรสกทมในใจ

ททางหมบานจะด�าเนนการจด ซงตองมความสอดคลองกบเงอนไขชวตของกลมครอบครวเปาหมาย ควรตองผานการหารอรวมกน3. ชกชวนบคคลทครอบครวกลมเปาหมายเคารพนบถอและมความเชอใจมารวมกจกรรมดวย จะเปนการดอยางยง

แนวกจกรรมทางเลอกสรางสรรค สรางสมพนธ เชน กจกรรมเวทแลกเปลยน กจกรรมบ�าเพญประโยชนเพอสาธารณะรวมกน กจกรรมทท�ารวมกนในวนส�าคญทางศาสนาและวฒนธรรมชมชน กจกรรมการพฒนาอาชพทางเลอก และกจกรรมทเสรมสรางความสมพนธของคนในชมชน เปนตน

ตดตามประเมนผล การตดตามและประเมนผลเพอการพฒนากระบวนการเสรมสรางความเข มแขงให กบครอบครวกลมเสยง และกลมเสพ มวธการแสดงผลการด�าเนนงานโดยแบงเปน 2 สวน คอ สวนท 1 วธการด�าเนนงาน คอ การสรปบทเรยน สะทอนกระบวนการด�าเนนงาน ปญหาอปสรรคและประมวลขอเสนอแนะ เพอน�าไปพฒนากระบวนการด�าเนนงานตอไป สวนท 2 ตดตามเพอน�าเสนอผลการด�าเนน

งาน คอ ผลความส�าเรจตามเปาหมายทก�าหนดไวในแตละกลมเปาหมาย

มแบบฟอรมการสรปผลการด�าเนนงาน บทเรยนทเกดขนจาก 9 พนทใน 9 จงหวดภาคเหนอตอนลางเปนบทเรยนทส�าคญสะทอนถงวธการปองกนและจดการปญหายาเสพตดโดยกระบวนการสนตวธทมงแกปญหายาเสพตดทค�านงถงความสมพนธของคนในพนทหมบาน/ชมชน สะทอนวธคดทวา “ท�าแลวตองอยรวมกนได” กระบวนการเยยมบานจงเปนวธการควบคมปญหายาเสพตดทใชฐานการมสวนรวมและการใหโอกาส ผานการตดตามเยยมบานภายใต วธการทหลากหลายขนอยกบ 3 ปจจยส�าคญ คอ บรบทพนทผนวกกบสถานการณปญหา ยาเสพตดคอ 1 ฐานความสมพนธของคนภายในพนทคอ 2 และใจอาสาผนวกกบวธคดทใหโอกาสคอ 3 รปแบบ เทคนคทนาสนใจจาก 9 พนท มดงน 1. ถอของเยยมแลวเดนเขาไปหาแบบผหวงด

111

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนท 6

กระบวนท 7

ท�าแลวตองอยรวมกนได“ ”

112

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

การพดคยกบครอบครวปรบปรงพฤตกรรมเพอน�าไปสความเขาใจ

เปนการสรางการยอมรบจากสงคมใหเขาเหนวาเปนคนทมคณคา

2. บางทกเขาไปคนเดยวกอนเพอปองกนปองกนการตนตกใจหวาดระแวง 3. ท�าทซอกบขาวกบปลา สมต�า ไกยางไปเยยมแลวถอโอกาสกนขาวดวยกนซะเลย 4. คอยๆ หาโอกาสเขาไปพดคยกบกลมผปกครองกอนเพอสรางความเขาใจกอน 5. หาผใหญทบานเปาหมายใหความเคารพนบถอเขาไปหาและอธบายสรางความเขาใจกนกอน 6. ใชกลม อสม. เขาไปท�าทเปนดแลเรองสขภาพ แลวคอยเขาหากลมเปาหมายอยางแนบเนยน 7. ใชเงอนไขจากทกลมเปาหมายตองตรวจปสสาวะในกระบวนการคมประพฤต หากตรวจแลวพบวาปสสาวะเปนสมวงจะไมใหของเยยม 8. เปาหมายหลงไหนยงไมสามารถท�าความเขาใจไดหรอไมไดรบความรวมมอกยงไมตองเขาหา ใชวธเขาหาบานหลงอนทสามารถเขาไดกอน เมอหลงอนเหนตวอยางแลวจะใหความ รวมมอเอง สงส�าคญ คอ สรางความไววางใจ 1) ตองพรอมชวยเหลอทกสถานการณ 2) ตองมทาททอยากชวยเหลอ ทาทของความเขาอกเขาใจ 3) ตองมทศนะคตเชงบวก และเชอวาเขาสามารถปรบตวได สามารถกลบมาเปนบคลากรทมศกยภาพในสงคมได 4) การรกษาความลบระหวางกนส�าคญทสด 5) ตองมกจกรรมเสรม เชน ชกชวนใหเขาท�ากจกรรมทเขาสนใจ

จากการสะทอนบทเรยนของแกนน�าในพนทสรางบทเรยนพบว าการแสวงหาทางสร างความ

113

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เปลยนแปลง โดยเรมตนจากการพดคยกบครอบครวปรบปรงพฤตกรรมเพอน�าไปสความเขาใจ เปนการสรางการยอมรบจากสงคมใหเขาเหนวาเปนคนทมคณคา เชน การมอบหมายใหชวยเหลอกจกรรมตางๆของชมชน หรอแตงตงใหเปนบคลากรของหมบานเชนเปน อสม. เปนตนอกทงเปนการชวยหาแนวทางทจะน�าเขาออกไปจากวงวนเดม เชน การเปลยนงาน การเปลยนสถานท สนบสนนใหเปนทหารเปนตน และสง ส�าคญทสดหลงการเยยมบบาน คอ การสรางกระบวนการเฝาระวงเพอตดตามการเปลยนแปลงพฤตกรรม โดยพบยทธวถทนาสนใจ คอ วธ : สรางเปนกลมยอยๆ แบงหนาทกนดแลเชน 1 คนตอ 5 ครอบครว วธ : สอบถามพดคยกบครอบครวหรอญาต พนอง วธ : สงเกตดพฤตกรรมทเปลยนแปลงไปในทางทด บางพนทพบวากลมเปาหมายมความใกลชดสนทสนมมากขน มการทกทายกนเมอพบเจอ วธ : บางพนทมการสงเกตการณจากภายในวงเหลาดวย เปนตน วธ : หากกลมเปาหมายอยในสถานศกษาตองสงตอขอมลใหกบสถานศกษาชวยในการสอดสองพฤตกรรมดวย

114

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

วธคดส�าคญในกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว จาก 9 พนทวธคดชดส�าคญ 1: คดวาการแกปญหาไมตองรอหนวยงานภายนอก ดงพบวา หลายเครอขายมการพยายามแกปญหาของพนทตนเองอยตลอดเวลาและการสนบสนนจากภายนอกนน หากท�าไดอยางเหมาะสมจะชวยท�าใหกลไกในพนทมศกยภาพในการจดการปญหามากขน วธคดชดส�าคญ 2: มองวาปญหาเกดจากความออนแอของสถาบนครอบครว ดงนน จงจ�าเปนตองแกใหตรงจดโดยการฟนความเขมแขงของสถาบนครอบครววธคดชดส�าคญ 3: มทศนะคตเชงบวก เชอในความเปนมนษย เชอในการใหโอกาส ซงจะน�าไปสการแกปญหาอยางเขาอกเขาใจและจะน�าไปสความเขาใจรวมกนของสงคมทงระบบทเชอในการใหโอกาสดวย ไมไดมองดวยทศนะคตเชงลบซงจะท�าใหเกดปญหาซอนขนไปอก

1. กลไกภายนอกทเขามาหนนชวยภายใตกระบวนการตดตามเยยมบาน ไดแก + ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 มสวนในการก�าหนดนโยบาย แนวทางการท�างาน และสนบสนนงบประมาณ + ชมรมชมชนภวฒนมสวนในการประสานงานกลไกภาคประชาชน ใหค�าแนะน�า และเปนพเลยงการท�างานในระดบพนท + กลไกทตองท�างานรวมกบทองถนทองท เชน อ�าเภอ / รพ.สต. / โรงเรยน / กศน. / วด /ส�านกงานคมประพฤต / พฒนาชมชน / ยตธรรมชมชน เปนตน2. ขอสงเกต + สงทส�าคญส�าหรบชาวบานแลวจ�านวนงบประมาณทสนบสนนไมใชประเดนส�าคญ ทส�าคญคอความตอเนอง + การลงพนทอยางสม�าเสมอของเจาหนาทโดยเฉพาะเจาหนาท ป.ป.ส. ทมความส�าคญมาก

การสนบสนนจากหนวยงานภายนอกตอกระบวนการเยยมบาน

115

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

คดวาการแกปญหาไมตองรอหนวยงานภายนอก

มองวาปญหาเกดจากความออนแอของสถาบนครอบครว

มทศนะคตเชงบวก เชอในความเปนมนษย เชอในการใหโอกาส ซงจะน�าไปสการ

แกปญหาอยางเขาอกเขาใจ

สมพนธระหวางครอบครวและตวกลมเสพ/กลมเสยง และสรางกระบวนการฉกคดเพอน�าไปสสวนท 4มมมองทเหนจากเสยงสะทอนของพนทสรางบทเรยนทง 9

ปญหายาเสพตดเปนปญหาเชงโครงสราง จากการศกษาพบวาสาเหตส�าคญของปญหาการแพรระบาดของยาเสพตด เกดจากปญหาโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมเปนเงอนไขหลก เหตเกดจากปญหาเชงโครงสรางภายใตการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ปมสาเหตส�าคญทเหนไดอยางชดเจนใน 9 พนท คอ กระบวนการพฒนาท ผ ด ร ปผ ด รอยซ ง ส งผล ให เ ก ดปรากฏการณทางสงคมหลายประการ อาท เชนประการท 1 มความเหลอมล�าสง “แปลกไหม เดกทตดยาสวนใหญมแตลกคนจน”ประการท 2 ไมสามารถพงพาทรพยากรทมอยในพนทได “ทนาถกยด พอแมไปรบจางในตลาดกลบบานกมดๆ ค�าๆ ไมรหรอกวา ลกตดยา”ประการท 3 ระบบการศกษาทไมตอบสนองตอการพงพาตนเองในพนทกลบตอบสนองระบบท น ร ะ บ บ เ ศ ร ษ ฐ ก จ ส ม ย ใ ห ม แ ล ะ ร ะ บ บอตสาหกรรมทมอยในเมองใหญ รวมทงระบบการศกษาทมระบบการศกษาทแยกคนออกไปจากทองถนตนเองไมตอบสนองใหคนสามารถหาอยหากนในพนทไดประการท 4 เกดระบบโครงสรางทางประชากรทผดรปผดรอยมการเคลอนยายประชากรเขากระจกตวอยในเมองใหญรวมทงการเกดขนของประชากรแฝงในรปแบบตางๆ

116

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

มมล�าดบ 1:

ผลจากปญหาเชงโครงสรางปรากฏชดเจนจากศกษาสภาพปญหายาเสพตดทงในอดตและในปจจบนของพนททท�าการศกษา 9 พนท การใชยาเสพตดและมการแพรระบาดอยางรวดเรวเกดขน เพราะป จจยเงอนไขทมาจากป ญหาเชงโครงสรางทงสน ปรากกฎการณทเกดขนจรง“แตเดม หาอยหากนได ไมตองใชเงนมาก ตอมาสงคมเปลยนแปลงไป มคาใชจายมากขน คาเรยนลกบาง อะไรตอมอะไร ราคาผลผลตไมเปนธรรม หรอมทดนไมพอทจะสรางรายได ตองออกไปรบจาง ความรไมมตองใชแรงงาน รบจางบาง ตดออยบาง พอใชแรงงานกมการใชยาเสพตดเพราะจะท�าใหท�างานไดมากขน และเปนการคลายความเครยด พอออกไปท�างานขางนอกกทงลกใหอยกบตายายาย หรอหากไมออกไปท�างานขางนอกแตอยในพนททมปญหายาเสพตดกอาจทหลงผดได สภาพสงคมทเปลยนไป คนในชนบทตวใครตวมนมากขนในชมชนเมองปญหากซบซอนแกยาก”

จากการศกษาพบวาสาเหตส�าคญทสดของปญหายาเสพตดทกอใหเกดกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงคอ “ปญหาทมาจากความออนแอของสถาบนครอบครว” และการทสถาบนครอบครวออนแอมาจากปญหาความสมพนธทไมเขาอกเขาใจกนหรอไมไดมโอกาสไดเขาอกเขาใจกนมากนก พอแมตองออกไปท�างานตางจงหวด ดงนน จากการศกษาจงสามารถกลาวไดวาตนเหตส�าคญของปญหายาเสพตดนนเปนปญหาในเชงโครงสรางนนเองดงนน เมอยาเสพตดเปนปญหาเชงโครงสรางเรากจะพบวาประการแรก ปญหายาเสพตดเปนปมหนงของปญหาสงคมทสลบซบซอนทแกไดไมหมดสกท ไมวาจะแกท Demand กไปเกยวของกบเงอนไขหลายอยางในเชงโครงสราง แกไดไมหมดสกท พอจะแกท Supply แตกพบวาพอตวยาหนงหมดไปกจะมตวยาอนปรากฏขนมาเสมอประการทสอง ปญหายาเสพตดเมอเปนปญหา

117

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

มมล�าดบ 2:

ระบบการศกษาทแยกคนออกไปจากทองถนตนเองไมตอบสนองใหคนสามารถหาอยหากนในพนทได

“”

118

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ตระหนกถงและถกจดการไปแลวเทานน

มมล�าดบ 2:กระบวนการตดตามเยยมบานกล มเสพ/กล มเสยงและครอบครว กบนยส�าคญภายใตสายธารการจดการปญหายาเสพตดในประเทศไทยกระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ-กลมเสยงและครอบครว เปนการด�าเนนงานของภาค ประชาชนปองกนและแกไขปญหายาเสพตด พนทภาคเหนอตอนลาง ภายใตการสนบสนนของส�านกงาน ปปส.ภาค6 และมชมรมชมชนภวฒน ในความเปนจรงกระบวนการนเปนเพยงสวนเสยวเลกนอยเทานนขององคาพยพการท�างานแกไขปญหายาเสพตดในสงคมไทยเพราะใน

เชงโครงสรางกเปนเหมอนอาการของโรคทเกดจากหลายสาเหต ยากทจะจ�าแนกวาตนตอทแทจรงคออะไรกนแนหรอจะเปนลกษณะแบบปดตรงโนนกจะโผลตรงนเปนตนและจะท�าใหเราวนอยกบการจดการปญหาทไมรจกจบสน

ดงนนในการแก ไขป ญหายาเสพตดแล วข อ เทจจรงประการหนงคอตองยอมรบการจดการปญหาสามารถท�าไดในระดบของการตงรบและ ควบคม แตยากทจะจดการใหสนซาก ไมวาเราจะใชกลไกไหนในการจดการปญหา เพยงแตกลไกทดกจะสามารถควบคมปญหาไดดกวาเทานน จนกระทงปญหาในเชงโครงสรางบางประการทส�าคญและมนยส�าคญกบปญหายาเสพตดไดถก

มนสอดคลองกบความคดของเราทเนนการใหโอกาส

119

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ความจรงม โครงการทมากมายหลากหลาย ภายใตอ�านาจการจดการของรฐ ความจรงอกชดจากการศกษาพบวาสวนเสยวเพยงเลกนอยเหลาน กลบมคณคามากมายและมความหมายกบกระบวนการจดการปญหาในพนท “เรามาถกทางแลว” เปนสงทชาวบานไดกลาวตอกย�าอยเสมอ ในการศกษาขอมลในพนทเนองจากพบวามการเปลยนแปลงเกดขนภายหลงทไดมการน�ากระบวนการนมาใชในการแกปญหา “มนสอดคลองกบความคดของเราท เน นการให โอกาส” มากกวาทจะมองเขาเหลานนวาเปนผกระท�าผดเปนทนานารงเกยจ ทงทจรงแลวเขาเหลานนคอลกหลานของเราในชมชนนนเอง และจากการศกษากมขอสงเกตทพบวากระบวนการ ตดตามเยยมบ านกล ม เสพ/กล ม เสยงและ ครอบครวน มคณคา มความหมาย หรอมนยส�าคญทสอดคลองตอการจดการปญหายาเสพตดหลายประการ ดงน 1. เปนกระบวนการแกปญหายาเสพตดทใหความส�าคญกบการยดพนทเปนตวตง (Area Approach) อยางแทจรง เนองจากนโยบายหรอรปแบบทใชในการจดการปญหาเนนใหพนทเปนพระเอกอยางแทจรง นโยบายกมาจากบทเรยนการท�างานในพนททเกดขนจรง การแกปญหากใชการมสวนรวม เนนไปทการสรางความสมพนธภายใน และมงเนนไปท “คน” มากกวาตวยา 2. สอดคลองกบแนวทาง “การสรางภมคมกน” ทเปนนโยบายในการแกปญหายาเสพตดเพราะกระบวนนมเปาหมายท “เยาวชนและสถาบนครอบครว” โดยการเขาไปท�างานเพอเปนการฟน“กระบวนการขดเกลาทางสงคม” (Socializa-tion) ใหมความเขมแขงขนมาอกครง ซงเปนการ

สอดคลองกบนโยบายแกไขปญหายาเสพตดของรฐบาลทเนนการสรางภมคมกน โดยพบวาโครงการน เปนกระบวนการทสรางใหเกดภม คมกนหลายระดบ ทงระดบตวเยาวชนเอง ระดบของครอบครว รวมถงการเกดภมคมกนในระดบของหมบานหรอทองถนดวย 3. กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว สามารถรองรบ “การคนคนดสสงคม” ไดอยางเปนระบบเพราะจะมกระบวนการในการตดตามและชวยเหลอดวยทศนคตเชงบวก 4. กระบวนการนยงน�าไปสการเขาถงกลมเปาหมายทเขาถงยาก ดงพบวามพนททสามารถชวยเหลอเยาวชนทเคยหลงผดได เยาวชนบางสวนทอยในมมมดบางคนเหนวาพอมคนชวยได อยางจรงใจกจะหนมาขอความชวยเหลอในอนาคต 5. กระบวนการนเปนการน�าไปสความเปน “ชมชนเข มแขงจดการป ญหายา เสพตด” เนองจากกระบวนการนท�าใหเกด “ระบบความสมพนธ ในทกมต”ชมชนทมความเข มแขงสามารถจดการปญหายาเสพตดหรอน�าไปสการจดการตนเองไดในทกมต ลวนเกดจากการสรางหรอการฟ นความสมพนธทมคณคาตอชมชนหรอสงคมนน หรอท�าใหเกด “ทนทางสงคม” (Social capital)ขน และพบวากจกรรมนน�าไปสการฟนความสมพนธในหลายมต ไดแก + ความสมพนธภายในครอบครวกลมเปาหมาย ท�าใหครอบครวอบอนขน เขมแขงขน + ความสมพนธภายกลไกจดการปญหาหรอความสมพนธภายในชมชนรวมทงมตในการเกดความเขาใจหรอเกดทศนคตทเออตอการ

&

120

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

กระบวนการนเปนกระบวนการแกไขปญหายาเสพตดทชาวบานระบวา

กบศกยภาพของชมชนทสด

ไดผลทสดสอดคลอง

121

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

แกปญหากมมากขน + ความสมพนธในมตของการท�างานรวมกนหลายชมชนหรอเครอขายซงหากเครอขายทเขมแขงกจะสามารถเปนรากฐานหรอเปนพลงทน�าไปสการจดการปญหาอนๆ ดวย + ความสมพนธระหวางกลไกของภาคประชาชนกบกลไกภาครฐซงถามการจดการความสมพนธทดกจะมพลงอยางมากในการจดการปญหายาเสพตดตอไป 6. กระบวนการตดตามเยยมบานกลมเสพ/กลมเสยงและครอบครว สามารถพฒนาและ ตอยอดน�าไปเปนตนแบบของนโยบายการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดไดในอนาคต เนองจากการศกษาไดรบเสยงสะทอนจากทกพนทวา“กระบวนการน เป นกระบวนการแกไขปญหา ยาเสพตดทชาวบ านระบว า ได ผลทสดและสอดคลองทสดในบรรดาทกนโยบายทชาวบานตองเผชญอยในเวลาน”ดงนนจงเปนสงทนาสนใจวาเปนไปไดอยางไรและจากการศกษาเบองตน พบวากจกรรมนไมไดมาจากการทจๆ หนวยงานคดอะไรได เหนวาดแลวกเอาไปใหชาวบานท�า แต + เกดจากบทเรยนการท�างานทประสบความส�าเรจในพนท + ภาคประชาชนมสวนรวมในทกขนตอนของนโยบาย ตงแต - มการสรปบทเรยนรวมกนพรอมทบทวนขอขดของทผานมา - มการสรรหารปแบบทนาใจเหมาะสม ประเมนความเปนไปไดรวมกนในขนแรก - มการรวมวางแผนหรอวางแนวทางในการปฏบตการรวมกน - มการสรปและประเมนผลรวมกน

ในทกระยะ + มกระบวนการถายทอดใหเขาใจหวใจส�าคญของกระบวนการแกปญหาหลายระดบ ตงแตระดบภาคจนถงในระดบพนทกยงมการตอกย�าหวใจและความส�าคญ มการท�าคมอ มการท�าวดทศน ชวยในกระบวนการถายทอด เนนไปท “เขาใจจงลงมอท�า ไมใชท�าเพราะถกสงมา” + การมรปแบบหรอตวแบบ (Model) ทยดหยนไมตายตว สามารถประยกตไดในขนตอนปฏบต + มการสนบสนนงบประมาณ ไมได เปนการรองขอฝายเดยว + ทาทในการท�างานรวมกนทงภาครฐและภาคประชาชนมทาทของความเปนห นสวน ในการจดการป ญหามากกว าท าทของการ “สงการ” + มกลไกพเลยงคอยสนบสนนการท�างานในทกพนท + เปนนโยบายทชาวบานท�าแลวมความสมพนธเพมขน ไมไดท�าแลวสรางความแตกแยกในชมชน ชาวบานมองหนากนไมตด + พยายามไมสรางเงอนไขทจะเปนภาระใหมให ชาวบานหรอเป นภาระมากเกนไปจน ชาวบานท�าไมไหว สรางความอดอด

นอกจากนนจากการศกษายงพบวานโยบายทท�าลายความสมพนธนนจะไมน�าไปสการจดการ ปญหายาเสพตดไดแนนอน ดงนน หากวากระบวนการนจะสามารถน�าไปสการพฒนาหรอประยกตเปนตนแบบในการพฒนานโยบายอนๆ ของภาครฐ กคดวานาจะน�าไปสการเปนนโยบาย

122

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ทมคณภาพและไดรบความรวมมอในการปฏบตการในพนทเปนอยางด เชนเดยวกบโครงการน

มมล�าดบ 3:“เครอขาย” เปนกลไกทส�าคญในการจดการปญหายาเสพตด จากการลงพนท พบปรากฏการณทส�าคญประการหนงคอ “ไมมหมบานหรอชมชนไหนเลยทสามารถจดการปญหายาเสพตดไดโดยล�าพง” การแก ไขป ญหาจะมการท�างานช วยกนในลกษณะของความเปนเครอขายชมชนเสมอ เพราะโดยขอเทจจรงแลวความสมพนธของ ชาวบานไมไดอย ในระดบของหม บาน/ชมชน แตสมพนธกนในระดบของความเปนทองถนดวย เชน เพอนกน ญาตกน เปนเขย เปนสะใภ เปนตน ดงนนการหนนชวยกนระหวางหมบานชมชนจงมความส�าคญมาก และจากการด�าเนนงานทผานมาพบวาเครอขายทเขมแขงสามารถท�ากจกรรมไดเปนอยางดนนตองประกอบดวย 1) ความเขาใจในเนอหาหรอหวใจของกระบวนการท�างานรวมกนทกคน ไมเพยงเฉพาะแตแกนน�าเขาใจเพยงคนสองคนนน ดงนนตองมกระบวนการสอสารเพอถายทอดความเขาใจภายในเครอขายทดดวย 2) ความสมพนธ ตองมการพบปะหารอกนอยเสมอทงเปนทางการและไมเปนทางการ 3) ความโปรงใสในการบรหารจดการงบประมาณ 4) ความรบผดชอบรวม ในภารกจทไดรบมอบหมาย หลายๆเครอขายไมสามารถไปสความเขมแขงไดเพราะสมาชกขาดความรบผดชอบ เชน ไมยอมสงรายงาน เปนตน

เครอข ายท เข มแขงมนยยะในการเป น“ภาคประชาสงคม” (Civil society) ทเขมแขงดวย ภาคประชาสงคมทเขมแขงโดยธรรมชาตแลวจะเปนกลไกหรอเครองมอหนงทจะน�าไปส“การเขาใจหรอจดการปญหาเชงโครงสราง” ในอนาคตดวย เนองจากเมอมการรวมตวกน จะไมไดเพยงแคพดถงปญหายาเสพตดเพยงอยางเดยวเทานนแตจะมการหยบยกปญหาอนมาพดคยดวย หรอจะมการจบเขาปรบทกขกนมากขน ภาคประชาสงคมมความหมายเปนเหมอนเวทในการปรกษาของคนหมมาก ยงภาคประชาสงคมทมความสมพนธ ทดมช องทางตดตอสอสารกนอยางสม�าเสมอ ยงมพลง หากวนหนงพบวามความไมเปนธรรมหรอความไมถกตองในสงคมเกดขนแลวสมาชกในเครอขายไดรบผลกระทบ กจะน�าไปสการขบเคลอนตอสรวมกนในอนาคตขางหนาอยางไรกตาม เครอขายในพนทศกษากยงพบวามความเขมแขงแตกตางกนไป รวมทงมเครอขายทเพยงมงเนนไปทการแกปญหายาเสพตดเพยงอยางเดยว และเครอขายทมองแบบองครวม มากขน มองความเขมแขงในหลายมต ซงเปน เปาหมายของเครอขายทตองพฒนาตอไปและเปนหนาทของพเลยงทตองสรางกระบวนการเรยนร ในหลายๆมตควบค ไปกบการจดการปญหายาเสพตดดวย

มมล�าดบ 4:“ปญหาความแตกตางทางวธคด” ระหวางหนวยงานราชการกบภาคประชาชน 1. รฐคดวาหนวยงานรฐมหนาทแกปญหาประชาชนมหนาทใหความรวมมอ VS ภาค

123

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

ประชาชนทวาประชาชนตองเปนพระเอก รฐเพยงแตมหนาทหนนเสรม 2. รฐคดวาการแกปญหาตองน�ากลมเสยงออกจากพนทเพราะในพนทท�าใหเกดวงจรปญหาเดมๆ เดกบางคนทอยากเลกกไมอยากกลบไป VS ภาคประชาชนคดวาการแกปญหาตองไมน�าเดกออกไปจากชมชน ตองใชความสมพนธทมอยแกไขปญหา

ไมมหมบานหรอชมชนไหนเลยทสามารถจดการปญหายาเสพตดไดโดยล�าพง

ปญหาความแตกตางทางความคดท�าใหเกดปมปญหาทไมสามารถท�าใหการบรณาการในพนทเกดขนไดจรงดงนนในการสงเสรมและสนบสนนควรค�านงถงปญหาความแตกตางทางความคดอาจไมจ�าเปนตองหวงผลเลศในการบรณาการแตค�านงถงบทบาทหรอทาททมตอกนเพอความรวมมอตอกนในอนาคต

3. รฐบอกวาผน�าชมชนนะแหละคายา VS ภาคประชาชนบอกวาเจาหนาทนะแหละตวด

124

มมมองทไดจากการพดคย ทงแกนน�า คณะกรรมการเครอขายภาคประชาชนทง 9 พนท ไดฟงเสยงสะทอนจากความรสกของ คนเปนพอ เปนแมทมลกหลายเสพยา ไดนงมองสายตาและเหนถงความอดอดของเยาวชนทครงอดตเคยหลงผดไปเสพและคายาบา ความจรงจากความรสกไดถกสะทอนมาจากการพดย แลกเปลยน สอบถามและบนทก บทเรยนทไดรบจากภาคเหนอตอนลางเปนปรากฎการณทท�าใหทมถอดบทเรยนของศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอ ไดน�ากลบมาคด ใชฐานคดบนความรสกทเปนปถชนคนธรรมดา “คดแบบใจเขา ใจเรา” และน�ามากลนเปนขอเสนอทตรงไปตรงมา ดงน

1. การท�างานแกไขปญหายาเสพตด โดยใชพนทหมบาน/ชมชนเปนศนยกลาง ไมตองสนใจเทคนครปแบบกระบวนการทเลศเลอมากมาย เพราะชาวบานมศกยภาพในการคด จากการทหนวยงานภายนอกเขามาคดให-คดแทน อาจเปนการตดกระบวนการคดของชาวบาน หนวยงานภายนอกหรอผสนบสนนควรท�าเพยงสอสารถงหวใจส�าคญ ใหกรอบการด�าเนนการในภาพกวาง ควรยดหยนใหมาก ควรมแนวทางแตตองไมใชรปแบบทตายตว ซงจะกลายเปนสรางภาระหรอสรางความอดอดใหกบชาวบานทปฏบตงานในพนทได จากหวงจะใหดอาจกลบกลายเปนเสยกเปนได 2. การสนบสนนดานงบประมาณในการด� า เ นนงานของพ นท ย งคงมความจ� า เป น

ขอเสนอแนะจากสงทเหน

งบประมาณทสนบสนนลงไปแมเปนเพยงงบประมาณทเลกนอยหากแตกลบกอใหเกดความเชอมน และท�าใหชาวบานในพนทมนใจวา มเพอนทพรอมจะแกไขปญหาไปดวยกน หากสามารถสนบสนนงบประมาณไดมากขนกจะท�าใหชาวบานท�างานไดดขนอก 3. การสนบสนนทมความตอเนองเปนสงทส�าคญ การสนบสนนดงกลาวไมใชแคงบประมาณแตสงส�าคญ คอการสรางระบบการสรางมมมององคความรทมความตอเนอง เพราะปญหาของยาเสพตดมความซบซอน การวเคราะหปญหา การมองปญหาจงมความส�าคญ 4. ส�านกงาน ป.ป.ส. เปนหนวยงานภาครฐทมตราศกดสทธ การทเจาหนาท ป.ป.ส.ลงไปในพนทนน ตรา ป.ป.ส. ชวยไดหลายอยาง ทงเรอง

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

125

ขวญก�าลงใจใหกบชาวบานทท�างานเพอแกไข ปญหายาเสพตดอกทงกอใหเกดความรวมมอจากภาคสวนตางๆ ทงภาครฐและเอกชนในระดบพนทไดเปนอยางดยง ดวยเหนวา ป.ป.ส. เปนเพอนกบชาวบานในพนท สงผลใหชาวบานในพนทขอความรวมมอกบภาค ทงในระดบทองถนและในพนทอ�าเภอไดอยางคลองตว 5. ปญหายาเสพตดมความเคลอนไหวและแปรผนสง เปนภาวะทม Dynamic สง เปนปญหาเชงโครงสราง หนวยงานทมบทบาทในการสนบสนนการท�างานของภาคประชาชนจงตองมความเขาใจ การทจะหวงเหน ความเขมแขงความยงยน ทเปนเสนตรง หรอเปน ”ความเขมแขงเชงอดมคต”นน อาจไมมอยจรง เพราะในภาพความเปนจรงของสงคม บางเวลาบางสถานการณเครอขายชาวบานทท�างานแกไขปญหายาเสพตดกเขมแขง หรออาจมบางครงทชาวบาน ออนแรงเพราะในภาพความเปนจรงกระบวนการจดการกบปญหายาเสพตดนนมปจจยเงอนไขหลายตวทสงผลตอสถานการณ 6. ส�านกงาน ปปส.ภาค 6 และชมรมชมชนภวฒนควรตองหาทางประสานความเขาใจการท�างานรวมกน ระหวางภาคประชาชนกบสวนภาคราชการ 7. ส�านกงาน ป.ป.ส.ควรประสานนกวชาการดานเศรษฐศาสตร เพอมาศกษาความคมคาของกระบวนการตดตามเยยมบานกล มเสพ/กล มเสยงและครอบครวนและใหศกษาเชงเปรยบเทยบกบนโยบายอนๆในขณะน เพอน�าไปสกระบวนการตดสนใจในแนวนโยบายในโอกาสตอไป 8. ฝายสนบสนนควรน�าขอเสนอทมาจากพนทไปพจารณาและควรจดการตามค�ารองขอ

อยางเหมาะสมเทาทท�าได เพราะเปนขอเสนอทชาวบานคดรวมกนแลววาหากเกดขนไดกชวยในการท�างานในระดบพนทเปนอยางด 9. ฝายสนบสนนโดยเฉพาะส�านกงาน ป.ป.ส.ควรเชอวาโครงการนมประโยชนอยางแทจรง เพราะมการยนยนวามการเปลยนแปลงทสามารถพสจนยนยนได โดยเฉพาะในพนททยงม สถานการณอย มผเสพหรอผผานกระบวนการบ�าบดอยจะเหนผลการการเปลยนแปลงทชดเจน และหลายกรณน�าไปสความภาคภมใจ ความปลมปตของแกนน�าในพนท อกทงยงมตวอยางผทผานกระบวนการบ�าบดและไดรบการตดตามเยยม บานสามารถปรบพฤตกรรมไปในทางทดขน หลายคนกลบมาเปนแกนน�าเยาวชนเปนคนตนแบบของต�าบล กลบมาเปนลกทดของพอแมได กหลายคน ดงเสยงสะทอนทวา

สรปบทเรยน กระบวนการตดตามเยยมบาน กลมเสพ/กลมเสยงและครอบครวประชาอาสา 9 จงหวด กาวชมชนภวฒน ภาคเหนอตอนลาง

เปนการแกปญหาทตรงจดตงแตท�างานมายงไมเคยเหนน�าตาคนตดยาเพงมาเหนกครงน หรอค�ากลาวย�าของแกนน�าหลายๆคน ทพดเปนเสยงเดยวกนวา

เรามาถกทางแลว

การแกไขปญหายาเสพตดตองอาศยความยดหลกการมสวนรวมจาก

และการแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนทตองเรมจากการวเคราะหสถานการณปญหาท

คนในครอบครว คนในชมชน

อดทน

แหลมคม