12/8/2017

1

กระบวนการแกปญหา (Problem solving process)

อ.ดร.ปนทศน สรยธนาภาส, ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ, มหาวทยาลยขอนแกน

Problem solving concepts

12/8/2017

2

KAIZEN คออะไร ? “การปรบปรงอยาง ตอเนอง

ในเรองทเกยวของกบ ทกๆ คน”

Kaizen (ไคเซน)

• งานประเภท ก : ท างานประจ าวน • งานประเภท ข : ปรบปรงงาน (ปองกนไมใหเกดไฟไหม) • งานประเภท ค : แกไขปญหาเฉพาะหนา (ดบไฟทเกดขนแตละวน)

ข ก ค

ข ก ค

ข ก ค

โดยทวไป”การปรบปรงงาน” จะถกบบออกไปโดยงาน ก และงาน ค

ตองพยายาม ผลกดนให ”การปรบปรงงาน” เปนสวนหนงของงานในแตละวน (งานประจ าถกปรบปรงใหดขน)

สดทายจะสงผลให”การแกไขปญหาเฉพาะหนา” นอยลง และมเวลาทจะ ”การปรบปรงงาน” มากขน

ลกษณะการท างาน 3 ประเภทในชวตประจ าวน

12/8/2017

3

• มงเนนใหเกดบรรยากาศของการมความคดสรางสรรคจากพนกงานทกคนอยางกวางขวางทวทงองคการ

• จงใจและพฒนาสมาชกแตละคนในองคการอยางตอเนอง

• สอสารเปาหมาย (Goals) ใหรบรท วทงองคกร

• เนนการปรบปรงเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป

• เนนคนทคนเคยกบงานจดนนๆ

• มการวดผลและประเมนผลการท างานในแตละครงโดยการก าหนด KPIs (Key Performance Indicators)

น า Kaizen มาใชอยางไร?

ขนตอนของ Kaizen

เลอกหวขอทจะปรบปรงจากการ ส ารวจสภาพปญหาปจจบน

ก าหนดดชนวดผลและก าหนดเปาหมาย

วเคราะหสาเหตของปญหา

คดหามาตรการแกไขปญหา

ทดสอบประสทธผลของวธการแกไขปญหา

ประยกตใชจรง

ตดตามผลในระยะยาวและสรางมาตรฐาน การท างานใหม

12/8/2017

4

General problem solving process

1. ส ารวจสภาพการท างานในปจจบนเพอคดเลอกปญหาท

ควรน ามาแกไขกอน

2. ก าหนดดชนชวดท เกยวของและวดผล สภาวะปจจบน

3. ก าหนดเปาหมาย

(ทเปนไปได)

4. ระดมสมองเพอวเคราะหสาเหต

ของปญหา

5. ระดมสมองเพอหาแนวทางการปรบปรงแกไข (ตามสาเหต)

6. ทดลองแนวทางการปรบปรงกบกลมตวอยาง และเกบขอมลเพอเปรยบเทยบกบขอมลเดม

7. น าไปปรบใชจรงและเกบขอมลตอไปอกระยะหนงเพอตรวจตดตามผล

8. ท าใหเปนมาตรฐาน

ดขน

ไมดขน

General problem solving process

1. ส ารวจสภาพการท างานในปจจบนเพอคดเลอกปญหาทควรน ามาแกไขกอน

วธการปฏบตทสามารถท าได (ส าหรบ นศ.ฝกงาน/สหกจ)

ศกษาแผนผงการไหลของงาน (Flow Process Chart) และเรยนรกระบวนการท างานทหนางาน

สอบถามปญหาจากพนกงานหนางาน และ/หรอ วศวกรพเลยง

รวบรวมขอมลจากระบบตรวจสอบคณภาพ หรอ ส ารวจจากตารางเวลามาตรฐาน เพอเลอกปญหาทเกดขนบอยทสด ใชเวลานานทสด เปนคอขวด หรอกระทบตอตนทนการผลตโดยรวมมากทสด หรอวเคราะหปญหาตามรายการ 7 wastes

จดกจกรรมส ารวจปญหาทพนกงานคดวาเปนปญหาทควรเรงแกไข แลววเคราะหผานแผนภาพพาเรโต

12/8/2017

5

General problem solving process

7 Wastes No ความสญเปลา Wastes ค าอธบาย

1 การขนยาย Transportation เคลอนยาย เสยพลงงาน

2 การเกบรกษาสนคา Inventory เกบของมาก ตนทนสง

3 การเคลอนไหว Motion เคลอนไหวโดยไมจ าเปน

4 การรอคอย Waiting รอ เสยเวลา

5 การผลตมากเกนไป Overproduction ผลตมาก เปลองมาก

6 การท างานเกนจ าเปน Overprocessing ท างานเกนตองการ

7 ของเสยและการแกไข Defect ของเสย ตองแกไข

12/8/2017

6

Pareto chart

• เปนแผนภมทใชแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางสาเหตของความบกพรอง กบปรมาณของเสยทเกดขน

• สามารถแสดงการกระจายของความถของขอมลเชงบรรยาย (ขอมลจ านวนนบ) ซงแบงแยกตามประเภทเอาไว

• ขอมลทน ามาเขยนแผนภาพพาเรโตจะถกเกยวเนองกบปญหาในโรงงาน (เชน ประเภทของต าหนทพบ, ประเภทการเสยหายของเครองจกร, หรอ ขอมลการรองเรยนจากลกคา)

• แกน X ของแผนภาพจะแสดงขอมลทถกแบงแยกตามประเภท หรอตามคณลกษณะเฉพาะ และแกน Y แสดงจ านวนทเกดขนจรง หรออาจจะแสดงในรปตวเลขอนๆ เชน ตนทนหรอจ านวนเงนทเกยวของ

Pareto chart

จ านวนรวมของความถของการเกดปญหาประเภทตางๆถกรวมและน ามาสรางแผนภาพพาเรโต

“Incorrect dimensions”, “Part damage”, and “Machining” คอประเภท ของต าหนทเกดบอยทสด

12/8/2017

7

Pareto chart

ขนตอนการสรางแผนภาพพาเรโต

1. ตดสนใจวาจะศกษาปญหาอะไร และตองการเกบขอมลชนดไหน เชน • แกน X – ลกษณะของเสย, ต าแหนงของเสย • แกน Y – จ านวนเสย (ชน), ความถของการเกด (ครง), ความรนแรงของ

ปญหาตามมลคาของเงนหรอตนทน 2. ก าหนดวธการเกบขอมลและชวงเวลาทจะท าการเกบ 3. ออกแบบแผนบนทกขอมล (check sheet) 4. ท าการเกบขอมล 5. น าขอมลมาสรปจดเรยงล าดบ 6. เขยนแผนผงพาเรโต

1. Pareto chart

• แผนภาพพาเรโตไมไดบงบอกประเภทของปญหาทรนแรงหรอส าคญทสด เปนเครองมอทชวยเพยงแคการระบปญหาทเกดบอยทสด

• แผนภาพพาเรโตเปนเครองมอหนงทใชในการวเคราะหความเสถยรของกระบวนการ (Process stability) ตามแนวคดทวา ส าหรบกระบวนการทเสถยรแลว จะมเพยงแค 2-3 ปญหาทมความถในการเกดครอบคลมถง 80% ของทงหมด

• หลกการนเรยกวา “Pareto's Principle” หรอ “80/20 Rule” ตามท Dr. Joseph Juran ไดกลาวไววา "vital few and trivial many"

• นนหมายความวามเพยงแค 20% ของประเภทปญหาทเปนปญหาทเกดบอยๆ สวนอก 80% ของประเภทปญหานนเปนปญหาทไมไดนาสนใจ

12/8/2017

8

Pareto chart

Stable process (มเพยงแคต าหนไมกประเภททกระทบ

ตอภาพใหญของปญหาคณภาพ)

Unstable process (มต าหนหลากหลายประเภททกระทบ

ตอภาพใหญของปญหาคณภาพ)

เปนไปตามหลกการ Pareto's Principle!!! Frequency

Defect types

General problem solving process

2. ก าหนดดชนชวดทเกยวของและวดผลสภาวะปจจบน

หลกการก าหนดดชนชวดสมรรถนะ (Key performance indicators; KPIs)

เปนดชนหลกทเกยวของโดยตรงกบสภาพปญหา

มวธการวดผลทเปนมาตรฐานเดยวกน

ระบบการวดมความเชอถอได

***หากทางโรงงานไมมระบบการเกบขอมลทตองการ นศ.อาจท าการออกแบบ check sheet หรอ Excel file ทชวยในการเกบขอมลอยางเปนระบบ

3. ก าหนดเปาหมาย (ทเปนไปได) ส าหรบ นศ.ฝกงาน/สหกจศกษา นน เปาหมายควรถกก าหนดจากวศวกรพเลยงหรอผบรหารของบรษท

12/8/2017

9

General problem solving process

4. ระดมสมองเพอวเคราะหสาเหตของปญหา

วธการปฏบตทสามารถท าได (ส าหรบ นศ.ฝกงาน/สหกจ)

ปรกษาวศวกรพเลยงเพอระดมพนกงานทมความเกยวของกบปญหา จ านวนรวมประมาณ 3-10 คน มาท าการระดมสมองวเคราะหสาเหตของปญหา

ใชแผนภาพกางปลาในการแยกแยะปญหารวมกบหลกการ why-why analysis

ใช scatter diagram หรอหลกการทางสถต เชน การทดสอบสมมตฐาน (t-test, ANOVA, DOE) หรอ การท า correlation analysis เพอชวยในการวเคราะหสาเหตทแทจรงของปญหา หรอวเคราะหวามปจจยใดบางทสงผลตอ KPI ทสนใจอยางมนยส าคญ

Fishbone diagram

• มกถกเรยกอกชอหนงวา “Cause-and-effect diagram” • ใชในการวเคราะหสาเหตทเปนไปไดของปญหา โดยมกใชในกรณทสาเหตราก

เหงาของปญหาไมไดแสดงออกมาอยางเดนชด • Brainstorming is needed!!! • สาเหตทเปนไปไดของปญหาถกแยกแยะออกเปนกลมๆ ดงน:

Man Machine Material Method อนๆ เชน measurement, environment

12/8/2017

10

Fishbone diagram

• เปนแผนพงทแสดงสมมตฐานของความสมพนธอยางเปนระบบระหวางสาเหตหลาย ๆ สาเหต ทสงผลตอปญหาหนงปญหา

• Why-why analysis จะถกน ามาใชเพอระบสาเหตรองและ/หรอสาเหตยอยตอไปเรอยๆจนกวาจะเจอสาเหตรากเหงาของปญหา

สาเหตหลก สาเหตหลก

สาเหตหลก สาเหตหลก

สาเหตรอง

สาเหตยอย สาเหตยอย

สาเหตรอง

สาเหตยอย

สาเหตรอง สาเหตรอง

ปญหา

Fishbone diagram

ตวอยาง การระดมสมองเพอปรบปรงของเสยภายในไลนการผลต (ชนงานมกมขนาดไมตรงตามสเปค – ของเสยประมาณ 15%)

เครองจกรมความผดปกต

พนกงานไมมความช านาญ

Design ของชนงานท าไดยาก

วตถดบไมเหมาะสม

กระบวนการผลต ไมเหมาะสม

12/8/2017

11

Fishbone diagram

จดกลมแบงประเภทสาเหตตามหลก 4M

• Design ชนงานท าจรง

ไดยาก • ขนตอนการผลตไม

เหมาะสม

• พนกงานไมมความ

ช านาญ

• เครองจกรมความผดปกต

คนงาน

• วตถดบไมเหมาะสม

เครองจกร/อปกรณ

กระบวนการท างาน วตถดบ

Fishbone diagram คนงาน เครองจกร/อปกรณ

วตถดบ

กระบวนการท างาน

เกามาก

เครองตดมกมความผดปกต

คณภาพต า/วตถดบราคาถก

วตถดบไมเหมาะสม

Design ชนงานท าจรงไดยาก

ชนงานมกมขนาดไมตรงตามสเปค (ประมาณ 15%)

พนกงานไมมความช านาญ

ขาดระบบการ training ทด

Line การผลตทมอยไมสามารถท า design นไดด

เพอใหตนทนการผลตต า

ไมมการวางแผนตรวจเชคสภาพ

ขนตอนการผลตไมเหมาะสม

ท ำไม?

ขาดอปกรณบางอยาง

ท ำไม?

ขาดสภาพคลองในการซอเครองจกร

1. การขาดระบบการ training ทด ท าให พนกงานไมมความช านาญในการตดชนงาน ท าให ชนงานมกมขนาดไมตรงตามสเปค เกดของเสยถง 15%

2. ชนงานมกมขนาดไมตรงตามสเปค เนองจาก เครองตดมกมความผดปกตบอยๆ เนองจาก ไมมการวางแผนการตรวจสภาพและซอมบ ารงรกษาอยางเปนระบบ

การอานผงกางปลา

12/8/2017

12

Scatter diagram

• คอ ผงทใชแสดงความสมพนธของตวแปรสองตววามแนวโนมไปในทางใดเพอทจะใชหาความสมพนธทแทจรง

• ใชเมอตองการจะบงชสาเหตทแทจรงของปญหา ตวอยางเชน • คาความเหนยวของเหลกจะมากหรอนอย มสาเหตมาจากปรมาณคารบอนใน

เนอเหลกหรอไม? • สวนสงมความสมพนธกบน าหนกหรอไม

• สามารถใชในการอธบายความสมพนธของแผนผงกางปลาทไดจากการระดมสมอง วามผลกระทบตอหวปลาจรงหรอไม เชน อตราการขาดงานของคนงาน เปนสาเหตใหอตรา defects มจ านวนมากขนจรงหรอไม?

Scatter diagram

12/8/2017

13

General problem solving process

5. ระดมสมองเพอหาแนวทางการปรบปรงแกไข (ตามสาเหต)

วธการปฏบตทสามารถท าได (ส าหรบ นศ.ฝกงาน/สหกจ)

หาวธการทเหมาะสมตามหลกการ ECRS

หาวธการทเหมาะสมโดยการทบทวนเนอหาทเกยวของจากรายวชาทไดเรยนมา

จดท าแผนการปรบปรงโดยแยกตามสาเหตของปญหา พรอมทงก าหนดผรบผดชอบและเวลาทคาดวาจะเสรจสน

แผนการปรบปรงโดยแยกตามสาเหตของปญหา

การก าหนดแนวทางการแกปญหา ใหพจารณาเลอกแกไขทสาเหตทเปนตนตอของปญหานน ๆ และมความเปนไปไดในการแกไข

สาเหตจาก

แนวทางแกไข

ผรบผดชอบหลก

ก าหนดเสรจ

เครองจกร ไมมการวางแผนตรวจเชคสภาพเครองตดอยางเปนระบบ

ท าการวางแผนตารางการตรวจเชคสภาพและเปลยนอะไหลอยางเปนระบบ

?

?

? ?

?

? ?

12/8/2017

14

E - Eliminate (กำรก ำจด)

C - Combine (กำรรวมกน)

R - Rearrange (กำรจดเรยงใหม)

S - Simplify (กำรท ำใหงำย)

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

Eliminate (การก าจด) หมายถง การพจารณาการท างานปจจบนและท าการก าจดความสญเปลา (7 wastes) ทพบในการผลตออกไป อาจวเคราะหโดยการตงค าถามวา

“เราสามารถตดขนตอนไหนออกไปไดบาง?”

“กระบวนการนสามารถตดทงหรอยกเลกไปไดหรอไม?”

12/8/2017

15

33

การปรบปรงงานโดยอาศยหลกการ ECRS

ตวอยางของการก าจดออก

12/8/2017

16

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

Combine (การรวมกน) หมายถง การลดการท างานทไมจ าเปนลงได โดยการพจารณาวาสามารถรวมขนตอนการท างานใหลดลงไดหรอไม เชน จากเดมเคยท า 5 ขนตอนกรวมบางขนตอนเขาดวยกน ท าใหข นตอนทตองท าลดลงจากเดม การผลตกจะสามารถท าไดเรวขนและลดการเคลอนทระหวางขนตอนลงอก อาจวเคราะหโดยการตงค าถามวา

“เราสามารถรวมขนตอนไหนเขาดวยกน หรอท าพรอมกนไดบาง?”

“สองขนตอนนสามารถท าพรอมกนโดยพนกงานคนเดยวกนไดหรอไม?”

36

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

12/8/2017

17

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

Rearrange (การจดเรยงใหม) หมายถง การจดขนตอนการผลตใหมเพอใหลดการเคลอนททไมจ าเปน หรอ ลดการรอคอย เชน ในกระบวนการผลต หากท าการสลบขนตอนท 2 กบ 3 โดยท าขนตอนท 3 กอน 2 จะท าใหระยะทางการเคลอนทลดลง เปนตน อาจวเคราะหโดยการตงค าถามวา

“เราสามารถสลบขนตอนไหนท ากอน ท าหลง เพอใหงายหรอรวดเรวขนไดบาง?”

การลดความสญเสยโดยอาศยหลกการ ECRS

Simplify (การท าใหงาย) หมายถง การปรบปรงการท างานใหงายและสะดวกขน โดยอาจจะออกแบบรปแบบหรอกระบวนการท างานใหม เชน การใชเอกสารใบตรวจสอบงาน , การใชเครองมอและเทคโนโลยมาชวยใหการท างานเรวขน , การออกแบบอปกรณจบยด (jig หรอ fixture) เขาชวยในการท างานเพอใหการท างานสะดวกและแมนย ามากขน ซงสามารถลดของเสยลงได รวมทงยงเปนการลดการเคลอนททไมจ าเปนและลดการท างานทไมจ าเปน อาจวเคราะหโดยการตงค าถามวา

“เราสามารถท าขนตอนนใหงายกวานไดมย??” “มวธการอนอกมยทจะลดของเสยหรอท าใหข นตอนนใชเวลาเรวขน?”

12/8/2017

18

ตวอยาง

Simplify = ท าใหงาย ไมซบซอน

การเจาะร ปกตใชการวดก าหนดต าแหนงทจะเจาะ ยงยาก เสยเวลา และไมเทยงตรง

หากใชอปกรณชวยในการก าหนดต าแหนง ตลอดจนแนวเจาะ จะท าใหท างานไดงายขน

วธเดม คอ การเอาชนสวนไมแตละชนมาประกอบ

โดยตงวางกบโตะ ซงเกดความลาชา เนองจาก

ตองก าหนดต าแหนงใหตรงกอนประกอบ และ

บางครงชนงานทประกอบออกมาไมตรงต าแหนง

กลายเปนของเสย และวธการน ย งท า ใหการ

เมอยลาของพนกงานเกดขน

วธใหม คอ ออกแบบอปกรณชวยจบยด

ท าใหผปฏบตงานสามารถท างานได

แมนย ามากยงขน

การประกอบโตะวางของขนาดเลกทท าดวยไมยางพารา

12/8/2017

19

ตวอยาง

ตวอยาง

12/8/2017

20

General problem solving process

6.ทดลองแนวทางการปรบปรงกบกลมตวอยาง และเกบขอมลเพอเปรยบเทยบกบขอมลเดม

วธการปฏบตทสามารถท าได (ส าหรบ นศ.ฝกงาน/สหกจ) เปรยบเทยบเวลาทใชในแตละกระบวนการ (ส าหรบ project ทมงลดเวลาการท างาน)

เปรยบเทยบคา KPIs ทเกบมา จากนนใชหลกการทางสถต (เชน 2-sample t test, paired-t test, equal-variance test, หรอ non-parametric test) ในการเปรยบเทยบ

เปรยบเทยบตนทนทจ าเปนตองใชกบกจกรรมบางอยาง หรอ เปรยบเทยบผลประโยชนทไดรบในรปของตวเงน

ฯลฯ

Thank you!

Contact Address:

ภาควชาวศวกกรมอตสาหการ

คณะวศวกกรมศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน