200 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

ช้างเนียม ภาพ : พงษ์ศักดิ์ เดิมสมบูรณ์

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 201

ช้างเนียม “ช้างเนียม” เป็นช้างหนุ่มที่มีลักษณะแปลกประหลาด หายากมีลักษณะพื้นหนังดำ งามีลักษณะดังรูปปลีกล้วยและมีเล็บดำ ตอนที่แม่ช้างตกลูกออกมาควาญช้างเจ้าของดีใจมาก “ครอบครัวเรามีบุญวาสนาที่มีช้างลักษณะเป็นมงคลมาเกิดด้วยข้าเคยได้ยินแต่พ่อเล่าให้ฟังว่า ตั้งแต่รุ่นทวดก็มีช้างสำคัญมาเกิด จึงทำให้ครอบครัวเรามั่งมีศรีสุข สืบทอดต่อกันมา” หัวหน้าครอบครัวพูดขึ้นด้วยความภาคภูมิใจ “พ่อข้าสงสัยว่าช้างสำคัญมีลักษณะอย่างไร”ลูกชายเอ่ยถามขึ้น “ช้างสำคัญ ก็คือ ช้างที่มีมงคลลักษณะ ๗ ประการ คือ มีตาขาวเพดานขาว เล็บขาว ขนขาว พื้นหนังขาว หรือสีคล้ายหม้อใหม่ ขนหางยาวอัณฑโกศขาว แต่ถ้าเป็นช้างสีประหลาด หมายถึงช้างที่มีมงคลลักษณะอย่างหนึ่งอย่างใดใน๗อย่าง”พ่ออธิบายอย่างละเอียด “และถ้าเป็นช้างเผือกจะมีลักษณะอย่างไรข้าเกิดมาไม่เคยเห็นเลย” “ถ้าเป็นช้างเผือกต้องเป็นช้างพลายรูปงามงาขวาและซ้ายจะเรียวงามผิวกายสีดอกบัวแดง ขนตัวมีขุมละสองเส้น ขนโขมดสีน้ำผึ้งโปร่ง ขนบรรทัดหลังสีน้ำผึ้งโปร่งเจือแดง ขนหูสีขาว ขนหางสีน้ำผึ้งเจือแดงแก่ ตาขาวเจือเหลือง เพดานปากขาวเจือชมพู อัณฑโกศขาวเจือชมพู เล็บมีสีขาวเจือเหลืองอ่อนหูและหางงามพร้อมเสียงเป็นศัพท์แตรงอน” “แล้วช้างเนียมเชือกนี้จะทำอย่างไร” “จากลักษณะมงคลอย่างนี้ เราต้องนำทูลเกล้าถวายพระมหากษัตริย์ทางราชสำนักก็ต้องมีรางวัลตอบแทนครอบครัวเรา” พ่อประนมมือยกขึ้นเหนือหัว

202 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

ช้างเนียมเข้าไปอยู่ในพระราชวัง ถูกควาญช้างนำไปฝึกหัดรวมกับช้างมงคลลักษณะที่ถูกคัดเลือกมาเช่นเดียวกันช้างที่ถูกคชลักษณ์ทั้งเจ็ดอย่างถูกเรียกว่าช้างสำคัญจะเป็นช้างที่ถูกยกย่องในระดับสูงกว่าช้างที่ถูกเรียกว่าสีประหลาดหรือช้างเนียม ช้างเนียมเป็นช้างที่ฉลาดและแสนรู้ การปรับตัวจึงเป็นไปได้ง่ายคำสอนของรุ่นพี่เป็นสิ่งที่นำมาเป็นข้อคิดและยึดเป็นแนวปฏิบัติเสมอมา “ชาติตระกูลของพวกเรามีตำนานกล่าวไว้นานแล้ว...”ช้างเผือกพูดถึงประวัติความเป็นมาของชาติกำเนิดของตัวเองด้วยความภาคภูมิใจ “ท่านกรุณาเล่าประวัติของพวกเราให้ละเอียดด้วย พวกเราอยากฟังไหม...” ช้างเนียมหันมาถามเพื่อนรุ่นราวคราวเดียวกันทุกเชือกต่างก็พูดเป็นเสียงเดียวกันว่า “อยากรู้...กรุณาเล่าให้พวกเราฟังด้วย” เสียงเรียกร้องจากช้างรุ่นน้องทำให้ช้างเผือกต้องเล่าประวัติต่อไป “จากตำราคชลักษณ์ตามคติของฮินดู มีการรวมพิธีกรรมเกี่ยวกับเรื่องช้างสำคัญขึ้น ซึ่งผูกโยงกับพระเจ้าทั้งสาม คือ พระอิศวรหรือพระศิวะพระนารายณ์หรือพระวิษณุและพระพรหมผู้เป็นใหญ่ในโลก” ช้างเผือกอีกตัวถามขึ้นด้วยความสงสัย “แล้วเข้ามาในประเทศของเราได้อย่างไรเพราะพิธีกรรมต่างๆเกิดที่ประเทศอื่น” “พราหมณ์ได้นำตำรานี้เข้ามาในประเทศสยามก่อนที่พระพุทธศาสนาจะเข้าสู่ประเทศไทย จนเมื่อเวลาผ่านไป พระพุทธศาสนาได้เข้าสู่ประเทศไทยจึงทำให้พระราชพิธีต่าง ๆ ที่สำคัญมีส่วนผสมผสานกันระหว่างพิธีสงฆ์และพิธีพราหมณ์ควบคู่กันไป ตำราดังกล่าวนั้น นอกจากการกำหนดชาติตระกูลของพวกเราแล้ว ยังกล่าวถึงวิชาคชศาสตร์ที่กล่าวถึงรูปลักษณ์ของช้างทั้งดี

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 203

และชั่ว ตลอดทั้งการกล่าวถึงเวทมนตร์คาถาในกระบวนการรักษาและบำบัดเสนียดจัญไรต่างๆที่เกิดแก่ช้าง” ช้างเนียมตั้งใจฟังอย่างใจจดใจจ่อช้างเผือกจึงเล่าต่อ “ตามคติฮินดูถือว่า ช้างมีมงคลครบถ้วนเกิดจากพระนารายณ์สร้างขึ้นจากดอกบัว๔ส่วนพวกเราถูกคัดเลือกเข้ามาแสดงว่าทุกตัวมีลักษณะมงคลต้องตามคชลักษณ์ที่ ได้กำหนดไว้ตั้งแต่โบราณพวกเราคือสมบัติของแผ่นดิน” “น่าภาคภูมิใจจังเลย” เสียงช้างที่ถูกคัดเลือกเข้ามาพูดคุยกัน เมื่อรู้ตัวว่าความแตกต่างของตัวเองจากกลุ่มเพื่อนที่เป็นช้างด้วยกันนั้นส่งผลให้มีความเป็นอยู่ที่ดีได้ขึ้นระวางสมโภชและได้พระราชทานนามกันอย่างทั่วถึง

204 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

“เราต้องรับใช้แผ่นดิน ต้องมีปฏิภาณไหวพริบในการต่อสู้กับศัตรูต้องรักษาชีวิตของแม่ทัพนายกองทั้งหมด” ณบริเวณชายแดนไทย-พม่า ฝุ่นสีขาวลอยคละคลุ้งกระจายเป็นวงกว้างสุดลูกหูลูกตาเสียงโลหะกระทบกันดังสนั่นจนกลบเสียงร้องของผู้คนที่ถูกฟาดฟันด้วยอาวุธจนล้มหายตายจากไปนับร้อยนับพันคน “ช้างเนียมสู้ตาย เราถอยไม่ ได้อีกแล้ว” เสียงแม่ทัพและควาญช้างเพิ่มกำลังใจให้ช้างเนียมวิ่งออกไปข้างหน้าที่มีจุดหมายปลายทางคือข้าศึก “เราต้องรับใช้แผ่นดิน รักษาแผ่นดินของเราไว้ด้วยชีวิต” เสียงของช้างเผือกก้องอยู่ในหูของช้างเนียมตลอดเวลา เสียงปืนเสียงดาบมิได้ทำให้ช้างเนียมหวาดกลัวแต่อย่างไร ตรงกันข้ามกลับพาแม่ทัพวิ่งฝ่าวงล้อมของทหารพม่าเพื่อมุ่งสู่ช้างศึกของคู่ต่อสู้ฝ่ายตรงข้ามทันที “ปัง...ปัง...ปัง” เสียงปืนใหญ่จากฝ่ายตรงข้ามเล็งเป้าหมายสู่ช้างเนียมกระสุนนัดแรกถูกขาหน้า นัดที่สองถูกงวงข้างหน้า และนัดที่สามฝังลงกลางหน้าผากความเจ็บปวดแล่นผ่านเข้าสู่ขั้วหัวใจสำนึกสุดท้ายบอกว่า “ข้าปกป้องชีวิตท่านแม่ทัพไม่ ได้ ข้าก็พร้อมจะตายกับท่านดีกว่าที่จะเห็นสภาพบ้านเมืองต้องพ่ายแพ้แก่ข้าศึก” วันเวลาผ่านไปอย่างรวดเร็วการเวียนว่ายตายเกิดตามบุญและกรรมที่กระทำของสิ่งมีชีวิตในโลก ทำให้มีภพแล้วภพเล่าไม่มีที่สิ้นสุดจนกระทั่งปีพ.ศ.๒๕๔๐ ภายในป่าลึกของทางภาคเหนือ ช้างพังแม่ลูกอ่อนกำลังเจ็บปวดรวดร้าวไปทั่วร่าง “สงสัยจะตกลูกคืนนี้ คอยเฝ้าทั้งคืนก็แล้วกัน” เจ้าของช้างคุยกับลูกชาย “ฉันเห็นช้างพังอีกเชือกมาคอยเฝ้าเพื่อนอยู่ทั้งวันนะพ่อ”

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 205

206 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

“โดยธรรมชาติแล้ว ช้างพังที่มาช่วยเพื่อนในขณะที่ตกลูก เขาเรียกแม่รับ จะมาคอยดูแลตั้งแต่คอยประคับประคองลูกช้างในเวลาที่คลอดออกมาจะคอยกันลูกช้างไม่ให้เข้าใกล้แม่ เพราะบางครั้งความเจ็บปวดของแม่อาจขาดสติทำร้ายลูกตัวเองได้” ลูกช้างถือกำเนิดขึ้นมา ทุกคนตั้งชื่อให้ว่า “ช้างสีดอ” เพราะเป็นช้างพลายตัวผู้ที่ ไม่มีงา แต่รูปร่างจะสูงใหญ่กว่าเพื่อน ๆ ในวัยเดียวกันช้างสีดอในปัจจุบันก็คือช้างเนียมที่ถูกยิงตายในสนามรบในอดีตหลายร้อยปี...ได้กลับชาติมาเกิดใหม่แต่มีสิ่งพิเศษติดตัวมาคือการระลึกชาติได้ “แม่ช้าง เมื่อไหร่จะนำข้าไปถวายตัวในราชสำนัก”คำถามต่างๆของช้างสีดอทำให้ทุกเชือกมองดูด้วยความขบขัน “อย่าบังอาจพูดพล่อยนะลูก เจ้าไม่มีลักษณะช้างมงคลในตัวเลยใครเขาจะเลือกเจ้าเข้าไปถวาย อย่างดีเจ้าก็ถูกคัดเลือกไปใช้แรงงานในป่าเพราะร่างกายเจ้าใหญ่โตมาก” เจ้าของช้างถือปลอกเหล็กเดินตรงเข้ามาหาช้างสีดอ ปลอกเหล็กถูกง้างและใส่เข้าที่ขาหน้าทันที “ข้าจะใส่จะแคะให้ แล้วจะปล่อยเจ้าให้ ไปหากินเองได้” โซ่ตรวนที่พันธนาการไว้ถูกปล่อยออกทันที “แม่ทำไมข้าเดินเร็วไม่ได้”ช้างสีดอก้มดูปลอกเหล็กที่ขาหน้า “เขากลัวว่า เจ้าจะเดินไปหาอาหารไกลเกินไป จึงใส่จะแคะเพื่อจะได้เดินช้าและหากินได้ ไม่ ไกลนัก เจ้ามองดูขาแม่สิ มันก็มีไม่แตกต่างจากเจ้าหรอก” ช้างเป็นสัตว์ที่ ไม่กินเนื้อ อาหารของมันคือหญ้าต่าง ๆ เช่น พงแขมอ้อ ถ้าเป็นจำพวกไม้ ไผ่จะชอบกินใบอ่อน ส่วนไม้ยืนต้นก็กินทั้งเปลือก ใบและผล ได้แก่ ไทร มะเดื่อ กล้วย ขนุน และยังมีพืชอีกมากมายที่ช้างกินได้แต่สิ่งที่มันขาดไม่ได้คือจะต้องกินดินโป่งซึ่งเป็นดินเค็ม

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 207

หลังจากแม่พาหากินจนอิ่มแล้วก็พาช้างสีดอกลับที่พัก ช้างสองแม่ลูกรู้สึกแปลกใจที่ปางพักมีรถสิบล้อจอดอยู่หลายคัน มีผู้คนเดินเพ่นพ่านเต็มไปหมดพลันทุกสายตาก็จ้องมองมาที่สองแม่ลูก “ช้างสีดอเชือกนี้น่าจะนำมาฝึกให้เชื่องได้ อายุเท่าไหร่” ชายรูปร่างสูงใหญ่หันมาถามเจ้าของช้าง “อายุ๘ปีแล้ว” “จะฝึกไหวเหรอพ่อถ้าจะให้ดีต้องประมาณ๔-๕ปี ช่วงกำลังหย่านมมันจะฝึกง่ายกว่า”ลูกชายท่าทางสำรวยออกความเห็น

“ตกลงเอาเชือกนี้ เพิ่ มอีกเพราะที่สวนสัตว์เรายังไม่มีช้างสีดอเลย” การตกลงซื้อขายเป็นไปอย่างง่ายดายต่อแต่นี้ ไปชีวิตที่หากินอย่างอิสระของช้างสีดอได้สิ้นสุดลงแล้ว “แม่ พวกเขาจะพาข้าไปออกศึกเพื่อต่อสู้กับศัตรูที่มารุกรานแผ่นดินของเราใช่ไหม”ช้างสีดอถามแม่ในขณะที่ถูกพันธนาการ “ นั่ น มั น คื อ อ ดี ต ข อ งบรรพบุรุษเรา แต่ทุกวันนี้แม่ก็ ไม่รู้เหมือนกันว่า นอกจากการชักลากไม้แล้วพวกเขาจะเอาช้างไปทำอะไรอีกโลกของแม่ก็มีอยู่แค่นี้ที่มองเห็นแม่ตอบเจ้าไม่ ได้หรอกลูก. . .ขอให้เจ้าโชคดีนะสีดอลูกรัก”

208 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

น้ำตาของแม่ช้างไหลรินผ่านร่องแก้ม ก่อนที่จะหันหลังกลับเดินหนีเข้าไปในป่าปล่อยให้ช้างสีดอถูกต้อนขึ้นรถสิบล้อคันใหญ่ “แม่...ลูกขอลาก่อน...เราคงไม่มีโอกาสได้พบกันอีกแล้ว” เสียงร้องของช้างสีดอถูกกลบด้วยเสียงรถยนต์สิบล้อที่กำลังเร่งเครื่อง เพื่อพาช้างหลายชีวิตมุ่งสู่สวนสัตว์ของเอกชน สถานที่ใหม่ของสีดออาศัยอยู่ ไม่มีหญ้า ไม่มีต้นไม้ บ้านของสีดอ คือคอกไม้เล็ก ๆ รอบข้าง มีสัตว์นานาชนิดที่ถูกขังเช่นเดียวกัน ผู้คนเดินผ่านไปมากันขวักไขว่บางคนก็โยนกล้วยเป็นหวีให้กินมีหลายคนที่ยืนมองและถ่ายรูปมีแสงวูบวาบเข้าตาจนสีดอน้ำตาไหลเป็นทาง “เอามันไปหัดเต้นระบำ” สีดอถูกบังคับให้ยกขาหน้า โดยมีควาญช้างถือตะขอเหล็กแหลมคม

เมื่อขัดคำสั่งก็ถูกลงโทษ เมื่อทำตามก็มีผลไม้ ให้กินเป็นรางวัลตอบแทนสีดอมองดูเพื่อนช้างที่มีอายุแตกต่างกันกำลังหัดเต้นระบำ โดยยกขาหน้าบ้าง ขาหลังบ้าง บางเชือกก็เอางวงฟาดตามโลหะต่าง ๆ เพื่อให้เกิดเสียงสีดอรู้สึกสับสนในชีวิตยืนหันรีหันขวางไปมา จนเสียงตะขอเหล็กสับลงบนหัวของมัน ในชีวิตของช้างสีดอไม่เคยถูกใครทำร้ายอย่างนี้จึงเกิดอาการโกรธแค้น ใบหูทั้งสองของมันได้ถูกกางออกเต็มที่ “นี่แน่ะ...มึงจะเก่งกว่ากูเหรอ”เสียงตะขอสับลงบนหัวของมันถี่เร็วขึ้น

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 209

“โอ๊ย...ช่วยด้วย” ร่างของควาญช้างลอยละลิ่วลงบนพื้น พร้อมเสียงปืนฉีดยาสลบดังขึ้นทันที ช้างสีดอค่อย ๆ ลืมตามองดูภาพข้างหน้า มีเพื่อนช้างยืนมุงดูเต็มไปหมด

210 จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน

“ตื่นแล้วรึ พ่อหนุ่ม เจ้านี้มันพยศมากเหลือเกิน ไปลองดีกับมนุษย์ก็มีแต่เจ็บตัว เขาให้เราเต้นตามเพลงที่เขาเปิดไว้ เราก็โยกนิดโยกหน่อยก็ได้กินผลไม้แล้ว”ช้างอาวุโสที่สุดได้เตือนขึ้น “มนุษย์โหดร้ายมาก ถ้าเราไม่ทำตามอาจถูกทำร้ายถึงตายได้ เขาคงไม่รู้หรอกว่า การที่พวกเขาจะเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของเราเพื่อแลกกับเงินของนักท่องเที่ยวนั้น มันอยู่บนคราบน้ำตาของพวกเราตลอดเวลา” เพื่อนช้างพูดเสริมขึ้นด้วยความท้อแท้ “ฉันเป็นช้างศึกมาก่อนนะ ฉันมีศักดิ์ศรี อยู่ ๆ มาจับฉันเต้นระบำเพื่อเป็นตัวตลกขบขันฉันทำไม่ได้หรอกฉันยอมตายดีกว่า” จากการดื้อรั้นของช้างสีดอ ทำให้ถูกขายทอดไปเรื่อย ๆ จนในที่สุดสีดอก็ถูกพาเข้ามาในกรุงเทพฯ “หยุดๆเจ้าสีดอยืนนิ่งๆนะจะมีเด็กมาลอดใต้ท้องของแก” “ขอเงินซื้อผลไม้ให้ช้างสีดอด้วยครับอดอยากมาหลายวันแล้ว” “เอ๊า...เดินต่อไป...หยุด...หยุด” เสียงออกคำสั่งของควาญช้างทำให้ช้างสีดอเจ็บปวดรวดร้าวใจมากเสียงแตรรถยนต์ เสียงเครื่องยนต์ดังกระหึ่มไปทั่วท้องถนน สมองเริ่มสับสนจับต้นชนปลายไม่ถูก ภาพในอดีตได้วนเวียนใต้จิตสำนึกคำสั่งของควาญช้างที่สีดอได้ยินมันคือเสียงของแม่ทัพ “ท่านแม่ทัพ ข้าจะพาท่านต่อสู้กับข้าศึก เราต้องชนะ...เราต้องชนะเพื่อรักษาผืนแผ่นดินของเรา...” “เอี๊ยด...ตูม...เอี๊ยด...ตูม...” เสียงรถยนต์บนถนนใหญ่เบรกสนั่นหวั่นไหวเมื่อช้างสีดอได้วิ่งข้ามถนน และถูกชนกระเด็นไปข้างหน้า รถที่ตามมาเบรกไม่ทัน ได้เสยร่างของสีดอซ้ำแล้วซ้ำอีก... สีดอลืมตาขึ้นเป็นครั้งสุดท้ายเผยอปากรำพันว่า “วันนี้เป็นวันตายที่ข้ามีความสุขที่สุด...ลาก่อนมนุษย์ที่แสนโหดร้าย”

จริยธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน 211

สรุปผังมโนทัศน์เรื่อง

“ช้างเนียม” ให้ข้อคิดในด้านต่อไปนี้

วัฏสงสารคือการเวียนว่ายตายเกิด... อันสืบเนื่องมาจากกรรมที่ก่อขึ้นทั้งทางกายกรรม วจีกรรม และมโนกรรมซึ่งส่งผลต่อกรรมในภพปัจจุบันและกรรมที่ให้ผลในภพที่จะไปเกิดในภพหน้า

การส่งเสริมข้อปฏิบัติในการทำกรรมดีควรปฏิบัติตามหลักธรรมต่อไปนี้ กุศลกรรมบถ ๑๐ คือทางแห่งกรรมดีอันเป็นทางนำไปสู่สุคติ๑๐อย่างกายกรรม ๓ อย่าง ๑.ปาณาติปาตาเวรมณีคือเว้นจากการทำชีวิตสัตว์ให้ตกล่วง ๒.อทินนาทานาเวรมณีคือเว้นจากถือเอาสิ่งของที่เจ้าของมิได้ให้ ๓.กาเมสุมิจฉาจาราเวรมณีคือเว้นจากประพฤติผิดในกามวจีกรรม ๔ อย่าง ๔.มุสาวาทาเวรมณีคือเว้นจากการพูดเท็จ ๕.ปิสุณายวาจายเวรมณีคือเว้นจากพูดส่อเสียด ๖.ผรุสายวาจายเวรมณีคือเว้นจากพูดคำหยาบ ๗.สัมผัปปลาปาเวรมณีคือเว้นจากพูดเพ้อเจ้อมโนกรรม ๓ อย่าง ๘.อนภิชฌาคือไม่โลภอยากได้ของเขา ๙.อพยาบาทคือไม่พยาบาทปองร้ายเขา ๑๐.สัมมาทิฏฐิคือเห็นชอบตามคลองธรรม ผู้ประพฤติปฏิบัติตามหลักธรรม กุศลกรรมบท ๑๐ จะส่งผลให้เกิดความสุขสงบ ทำให้หลุดพ้นจากความทุกข์ การยึดหลักธรรมในการดำเนินชีวิตจะส่งผลให้เกิดความสงบสุขมาสู่มวลมนุษยชาติได้อย่างยั่งยืน