83704799 Kriminalistika Viti II Skripte

7/26/2019 83704799 Kriminalistika Viti II Skripte

1/32

Kreshnik Kurtishi

Kriminalistik

PJESA 1NOCIONI, LNDA, OBJEKTI, ETODAT, NDA!JA D"E

!NDSIA E K!IINALISTIKS

1# N$%i$ni i Kriminalistiks

Kriminalistika sht shkenc shoqrore q studion krimin, shkaqet dhe metodat przbulimin e krimeve1, format e luftimit t krimit, parandalimin dhe kapjen e kryersvet krimeve si dhe t provuarit e veprave penale. Kriminalistika n luft kundr krimitprdor metoda e mjete shkencore pr zbulimin, hetimin, gjykimin de parandalimin eveprave penale. Bazn ligjore t kriminalistiks e prbjn Kodi enal dhe ai irocedurs enale.

N'ar(a trik$t$me

!.1et$'ika kriminalistike, si pjes e ve"ant e taktiks kriminalistike, studionformat dhe mnyrat e kryerjes s veprave penale #teknikn dhe taktikn edelikuencs$ dhe prcakton mnyrat dhe metodat m gjithprfshirse przbulimin, sqarimin dhe parandalimin e kryerjes s disa veprave penale.

!.! Taktika kriminalistikerku%zimi m i shkurt i taktiks kriminalistike do t

ishte se ajo sht deg e shkencs kriminalistike e cila merret me studimin dheaplikimin e veprimeve t drejta dhe t dobishme n zbulimin, hulumtimin dhepengimin e veprave penale. & kuadr t taktiks kriminalistike studiohet edhepraktika e zbulimit, hulumtimit, argumentimit dhe pengimit apo luftimit tkriminalitetit!n trsi me qllim t prsosjes s mnyrave ekzistuese, metodavedhe rregullave t veprimit si dhe me qllim t zbulimit, ndri"imit dhe pengimit tveprave penale t cilat nuk jan t natyrs teknike. 'aktika kriminalistike, praktikskriminalistike i ofron modelet m optimale t veprimit kriminalistik t karakterit tprgjithshm, pra ato q vazhdojn pr t gjitha veprat penale.

1'ermi krim prdoret pr shnimin e nj sjelljeje t caktuar njerzore #t realizuar me

veprimin apo mosveprimin$ me t ciln shkelet ligji.

2r dallim nga krimi, kriminaliteti sht dukuri masive dhe mund t prcaktohet si trsie atyre aktiviteteve t nj ose m shum personave t realizuar n periudhn e caktuarkohore dhe n rajonin e caktuar, t cilat jan n kundrshtim me rregullat juridike dhe prshkeljen e t cilave sht parapar sanksioni penal.

(aqe 1


2/32

Kreshnik Kurtishi!.) Teknika kriminalistike 'eknika kriminalistike sht deg #nnsistem$ ikriminalistiks q merret me gjetjen, studimin, prshtatjen dhe avancimin emetodave dhe mjeteve m t prshtatshme shkencore*teknike pr luftimin ekriminalitetit nga fusha e shkencave natyrore dhe teknike dhe me qllim t zbulimit,sigurimit, %ksimit dhe interpretimit t gjurmve pr qllime zbuluese*dshmuese.

'eknika kriminalistike fut n procedurn parapenale dhe penale mjete dhe metodashkencore dhe teknike me qllim t zbulimit dhe sqarimit t gjsendeve dherrethanave n lidhje me veprat penale, q jan t rndsishme pr zbulimin dhesqarimin e veprs penale, identi%kimin e kryersit, objektit t sulmuar dhe t tjer.+hprehja shkencore*teknike- duhet marr si shenj pr t gjitha metodat dhemjetet q mbshteten n aplikimin e t arriturave t shkencave natyrore dheteknike.

)# Det*rat e kriminalistiks n lu+tn kun'r kriminalitetit

).1 etyrat kryesore t kriminalistiks n luftn kundr kriminalitetit jan/

).1.1 gjetja e metodave m efektive dhe prshtatja e metodave ekzistuesepr zbulimin e veprave penale dhe kryersve t tyre si dhe prsosja,prshtatja e shfrytzimi i metodave t shkencave t tjera pr kt qllim.

).1.! zbulimi mbledhja dhe sigurimi i provave mbi veprn e kryer penale sidhe mbi fajin e personit t caktuar.

).1.) 0jetja, prsosja dhe shfrytzimi i metodave m bashkkohore me rastine marrjes s masave taktike*kriminalistike dhe teknike*kriminalistike dhe tveprimeve q kan karakter hetimor.

).1. mbledhja, evidencimi dhe studimi i mnyrs s kryerjes s vepravepenale, aplikimit t mjeteve dhe metodave nga ana e kryesve t vepravepenale ose veprimet q kan karakter hetimor.

).1.2 plani%kimi dhe marrja e masave dhe veprimeve operative*taktike dheoperative teknike me qllim t kapjes s kryesve q jan n arrati paskryerjes s veprs penale.

).1.3 studimi i psikologjis s deklarimit t personit n procedurnparapenale si dhe t pjesmarrsve n procedur #dyshimtarit, tpandehurit$, duke pr%llur rregullat dhe parimet e taktiks dhe teknikskriminalistike.

).1.4 studimi dhe prcaktimi i metodave dhe mjeteve q mund t aplikohenn luftimin e kriminalitetit.

).1.5 uni%kimi i logjiks s t provuarit dhe t gjykuarit t veprs penale qyshnga t msuarit pr veprn e kryer penale deri n marrjen e vendimitgjyqsor.

(aqe !


3/32

Kreshnik Kurtishi).1.6 +tudimi i mnyrave dhe metodave pr arritjen deri te njohurit %llestare#indicet*baza e dyshimit$ se sht duke u prgatitur kryerja e veprs penale,me qllim t parandalimit t tyre.

# "eruistika

Kriminalistika heuristike e paraqet veprn penale si dukuri reale dhe njihet sizbuluese e veprs penale dhe kryesit. 7jo i shfrytzon mjetet e vzhgimit,shnimeve, prvojs jetsore, njohurit nga shkencat teknikonatyrore,eksperimentimi etj.

-# Sil$.(istika

Kriminalistika silogjistike gjithashtu paraqet veprn penale si dukuri reale por edhesi lnd t ndjekjes penale dhe drejts penale. Kjo niset nga besueshmria sepersoni i caktuar sht kryes i veprs penale si dhe shqyrton n mnyrn m t

prsosur n8jerrjen e veprimeve dhe dshmive nga procesi. 9jetet e kriminalistikssilogjistike jan ku%zuar me rregullat e procedurs

/# In'i%ia 0in'i%ium shen(2

:ndicia ose bazat e dyshimit jan informatat %llestare t cilat m shum ose m paktregojn pr ekzistimin e veprs penale dhe pr lidhjen e afrt apo t largt tveprave me ndonj person i cili n mnyr direkte si kryers, ose indirekte sht ilidhur pr veprn. 7to n prpunimin kriminalistik jan udhrrfyes i domosdoshmdhe mjet n baz t s cilit me nj siguri m t vogl apo m t madhe mund tprfundohet se fjala sht pr veprn e caktuar penale dhe se personi i caktuar dot mund t ishte kryers i saj ose i veprs tjetr penale. & praktikn kriminalistike

indicet ndahen sipas kritereve t ndryshme. &ga pikpamja jon sht erndsishme ndarja e tyre sipas veprs penale dhe kryesit t saj, gjegjsisht indicett cilat kan t bjn me veprn penale dhe ato q kan t bjn me kryesin.indicet mund t ndahen edhe sipas elementeve themelore t veprs penale/ vendit,kohs, mnyrs s kryerjes. 7to mund t paraqiten para kryerjes s veprs penale,n kohn e kryerjes s veprs penale ose pas kryerjes s veprs penale.

3# Pr$4a

;sht objekt i t provuarit,trsia e fakteve, konstatimi i t cilave sht i nevojshmpr zgjidhjen e drejt t nj "shtjeje penale.

PJESA &ETODIKA K!IINALISTIKE E "ETIIT T 5EP!A5E PENALE

1# et$'ika kriminalistike e hetimit t 4e6ra4e 6enale

(aqe )


4/32

Kreshnik Kurtishi

1.1 9etodika e hetimit t kategorive t ndryshme t veprave penale nga ana e sajndihmon me rekomandimin e saj shkencor pr t br cilsimin e drejt t veprspenale. +i rrjedhim, n prpunimin e "do metodike t hetimit t veprave penalemerren parasysh krkesat e shkencs s t drejts penale, normat dhe institutetpenale, t cilat prbjn nj nga baza te saj juridike. +fera e zbatimit t metodave emjeteve kriminalistike sht m e gjer n procesin e hetimeve parapake se sa nat t gjykimit. ;sht kshtu pr arsye se politika gjyqsore dhe prokurori janpjesmarrsit e par t veprimtaris procedurale.

1.! lani%kimi i veprimeve operative < taktike dhe hetimore bhet me kombinimin emetodave t analizs #zbrthimi i trsis n pjest e saja prbrse$ dhe sintezs#bashkimi i pjesve n trsi$, induksionit dhe deduksionit si dhe analizs. &j veprpenale unike ndahet n rrethanat e ndryshme q studiohen. r seciln nga ktorrethana ngritn versione n baz t nnt pyetjeve kryesore. yetjet -e arta=#kryesore$ paraqesin skeletin e puns n fazn e zbulimit, procedurn parapenaledhe penale. &se ktyre pyetjeve u japim prgjigje t sakt dhe t plot, athermund t konstatohet se sht zbuluar dhe provuar e vrteta objektive q ka t bjme veprn penale konkrete. yetjet -e arta= #kryesore$ t kriminalistiks jan/

7ka#ka ndodhur$>Kush#sht kryesi$>Kur#e ka kryer$>Ku#e ka kryer$>Si#sht kryer$>e 8ka#sht kryer$>Pse#sht kryer>Kn' $se me 8ka>

e k#sht kryer$>1.) ' gjitha pyetjet kryesore dhe prgjigjet e tyre prbjn trsin organike,prandaj duhet caktuar dhe zgjidhur si t tilla. +truktura e nnt pyetjeve tregondegzimin e tyre n dy drejtime. rgjigjet e pyetjeve -"ka=, -kur=, -ku=, -si= dhe-me "ka= ndri"ojn n rend t par ann objektive t veprs penale, ndrsaprgjigjet pyetjeve -pse=, -kush= dhe -me k= kan t bjn kryesisht me momentesubjektive t ksaj vepre.

Lu+timi 9ashkk$h$r i kriminalitetit

!.1 arandalimi dhe luftimi i suksesshm i kriminalitetit nuk mund t mbshtetet

vetm n metoda e mjete t kriminalistiks. & kt drejtim sht e domosdoshmenjohja e shkencave t tjera t cilat lnd studimi kan kriminalitetin #e drejtapenale, e drejta e procedurs penale, kriminologjia, politika kriminale, mjeksialigjore, psikologjia etj$. ?dhe pse t gjitha kto shkenca e studiojn kriminalitetin,nga aspekte t ndryshme, duke e krahasuar kriminalistikn me shkenca t tjera,vmendje e theksuar i sht kushtuar raportit t kriminalistiks me kriminologjin.Kriminalistika dhe Kriminologjia e studiojn kriminalitetin nga aspekte t ndryshme,Kriminalistika nga aspekti i zbulimit t veprave penale dhe kryersve kurse

(aqe


5/32

Kreshnik KurtishiKriminologjia n relacion m t gjer, nga aspekti i krkimit t shkaqeve dhekushteve e formave t paraqitjes s veprave t caktuara penale.

!.! 9e analizn e formave konkrete t kriminalitetit bashkkohor dhe prgjithsimine rezultateve t %tuara #gjendjet, dinamikat, trendt$ sht vrtetuar se kriminalitetii sotm si n @epublikn e Kosovs ashtu edhe n bot ka kto karakteristika/

!.!.1$'i:kimi i 'ukuri4e ek;istuese 'he 6ara


6/32

Kreshnik Kurtishikeqprdorimit pr qllime kriminale si n fazn e prgatitjes ashtu edhe merastin e kryerjes s veprave t shumta penale n lmin e prodhimit tdrogave sintetike, prgatitjen dhe brjen e falsi%kimeve, n lmin ekriminalitetit kompjuterik, te prgjimi i paautorizuar dhe incizimi tonik, tekrimet e ndryshme q jan kryer me mjete t ndryshme pr paaftsim, te

vrasjet e kryera me ndihmn e mjeteve eksplozive me aktivizim n largsi,materieve radioaktive etj.$

!.!.6 A6likimi i 'huns #7nimi nga dhuna gjat kryerjes s disa vepravepenale ka pr qllim t pamundsoj zbulimin e kryersve dhe t shtirsojdshmimin e veprimtaris s tyre kriminale dhe sipas rregullit prbhet ngafriksimi madje edhe n eliminimin e personave q tentojn q tCukundrvihen dhe t mundsojn ose ndihmojn zbulimin dhe dnimin e tyre.

)# Ali9i

7libi nnkupton n vendin tjetr=. & praktik kjo sht dshmi q e ofron idyshuari apo i akuzuari lidhur me mospranin e tij n kohn dhe n vendin engjarjes. ra mund t thuhet se alibia sht prov e llojit t vet t pafajsis sndonj personi e cila vrteton se personi i caktuar n t cilin dyshohet se ka kryervepr penale, n kohn kur vepra sht kryer ka qen n vend tjetr, e jo n vendine veprs penale. -vrtetimi i alibis ka kuptim vetm nse paraprakisht shtvrtetuar sakt koha dhe vendi i kryerjes s veprs penale=. 7libia e vrtetuar saktsht prov e pathyeshme se personi i caktuar nuk e ka kryer veprn penale, kursen ann tjetr alibia e rrejshme ose e dyshimt nuk sht prov e fort pr tdyshuarin se nuk e ka kryer veprn penale. 7libia e rrejshme mund t jet edherezultat i hutimit apo harress s t dyshuarit.

# Ka6(a n =la.ran%

Kapja n Dagranc nnkupton kapjen e nj personi te caktuar ne kryerje e sipr, neikje menjher pas kryerjes ose ne bartje apo pran sendeve apo provave materialet nj vepre penale. r te qene e till duhet te jete %ksuar rregullisht me formnprkatse procedurale #procesverbal$.

PJESA )NJO">!I T P!?JIT"S"E P! TEKNIKN

K!IINALISTIKE

1# Prku:;imi i tekniks kriminalistike

'eknika kriminalistike sht deg #nnsistem$ i kriminalistiks q merret me gjetjen,studimin, prshtatjen dhe avancimin e metodave dhe mjeteve m t prshtatshmeshkencore*teknike pr luftimin e kriminalitetit nga fusha e shkencave natyrore dheteknike dhe me qllim t zbulimit, sigurimit, %ksimit dhe interpretimit t gjurmvepr qllime zbuluese*dshmuese. 'eknika kriminalistike fut n procedurnparapenale dhe penale mjete dhe metoda shkencore dhe teknike me qllim t

(aqe 3


7/32

Kreshnik Kurtishizbulimit dhe sqarimit t gjsendeve dhe rrethanave n lidhje me veprat penale, q

jan t rndsishme pr zbulimin dhe sqarimin e veprs penale, identi%kimin ekryersit, objektit t sulmuar dhe t tjer. +hprehja shkencore*teknike- duhetmarr si shenj pr t gjitha metodat dhe mjetet q mbshteten n aplikimin e tarriturave t shkencave natyrore dhe teknike.

N'ar(a e tekniks kriminalistike

!.1 +ot, teknika kriminalistike si nocion unik nga arsyet didaktike kushtimisht mundt ndahet n/

!.1.1 'eknikn kriminalistike operative!.1.! aboratorike ose hetimore

)# I'enti:kimi i Pers$nit n 9a; t ti6are4e t (ashtme

rcaktimi i njeriut ose i sendit konkret n identi%kimin kriminalistik arrihet n dyfaza. & fazn e par prcaktohet prkatsia grupore e objektit t identi%kuar#bhet krahasimi, nse prputhen shenjat e prgjithshme$ dhe n fazn e dyt, nganumri i objekteve t ktij grupi, prcaktohet objekti konkret.

:denti%kimi i personit ka pr qllim/ t prcaktoj personin e kryesit t panjohur, asht ai person recidivist, ti zbuloj emrat falso, ta prcaktoj personalitetin e tsmurit shpirtror, ta vrtetoj identi%kimin e kufoms. 9jetet pr identi%kiminkriminalistik jan/ lista abecedike, antropometria, daktiloskopia, fotogra%a eprshkruar etj.

# Antr$6$metria

9etodat shkencore pr identi%kimin e personit %lluan t prdoren n gjysmn edyt t shekullit E:E. & vitin 15F doli teoria se nuk ka dy njerz q t ken masat njjta #astronomi, statistikani dhe matematikani belg amber*7dolphe*Guetelet$.& baz t ksaj teorie, n vitin 155F, kriminalisti francez 7lphonse Bertillon izvendsoi metodat e vjetra t identi%kimit #d.m.th paradn e identi%kimit$ memetodn e re, e cila mori emrin 7ntropometria. Kjo metod u prdor n at koh prt br identi%kimin e personit n baz t matjeve kockore t trupit t njeriut, sishtati, gjatsia dhe gjersia e kohs, gjatsia e gishtit t mesm e gishtit t vogl, ederi n fund t gishtit t mesm t dors s majt, t kmbs s majt e tjera.9etoda antropometrike, n at koh kishte t meta t cilat shkaktoheshin ngamungesa e njohurive t personave t ngarkuar pr t br matjet kockore meinstrumente prkatse nga ndryshimet q pson njeriu gjat rritjes, ngangjashmria q kan binjakt n pjes t ndryshme t trupi etj.

-# =$t$.ra:a kriminalistike

(otogra%a kriminalistike sht sistem i metodave dhe supozimeve shkencore qmbshteten n t, mnyra dhe lloj i incizimit fotogra%k q shfrytzohet me rastin e

(aqe 4


8/32

Kreshnik Kurtishimbledhjes dhe %ksimit si dhe t hetimit t gjurmve dhe gjsendeve kriminalistikedhe realizimit t masave dhe veprimeve t tjera operative dhe hetuese n luftimin ekriminalitetit.

(otogra%a kriminalistike dallon nga fotogra%a e prgjithshme sipas bazs juridikepr aplikimin e saj, cakun e aplikimit, speci%kave t objektit t incizimit dhe sipasrregullave t incizimit. r nevoja t identi%kimit m s shumti shfrytzohen nevidencn kriminalistike albumet e fotogra%ve- #albumi i kriminelve$ pr njohjene kryersve t veprave penale nga na e viktimave dhe dshmitarve okular.

/# =$t$.ra:a e 6rshkruar 'he =$t$r$9$ti

&evoja pr mnyrn e ve"ant t identi%kimit paraqitet kur ekziston dshmitariokular, por personi i dyshuar sht i panjohur. & rastet e tilla mnyra e vetmesht q dshmitari okular t prshkruaj kryersin e veprs penale, kshtu nbaz t prshkrimit t dhn rikonstruktohet fytyra. @ikonstruktimi i fytyrs kryhet

n dy mnyra/ me dor t lir #artisti*portretisti n baz t prshkrimit skiconfytyrn e kryersit t veprs penale$ dhe me ndihmn e pajisjes speciale t quajturfoto*robot.

PJESA ST>DII BI ?J>!T

1# Trasel$l$.(ia

'raseolgjia studion gjurmt q ka ln objektet me nj struktur t jashtme tcaktuar. etyr themelore e saj sht identi%kimi i atij objekti q ka ln gjurm sidhe mnyra se si jan ln ato. :denti%kimi traseologjik ka pr detyr edheidenti%kimin e t trs n baz t pjesve, d.m.th, prcaktimin e objektit, pjest et cilit m par i prkitnin nj t tre. & kt mnyr traseologjia studion gjurmt,t cilat pasqyrojn strukturn e jasht t objekteve dhe ndjek identi%kimin e ktyreobjekteve dhe sqarimin e rrethanave q kan t bjn me mekanizmin e formimit tktyre gjurmve. etyra e traseologjis sht sqarimi i rrethanave se si janformuar gjurmt.

ikr$.(urmt

!.1 9ikrogjurmt jan gjurm prmbajtja informative e t cilave qndron nnpragun e shqisave t njeriut, andaj kto ndryshime kriminologjikisht relevante nukmund t vrehen me shqisat dhe ekzistimi i t cilave presupozohet dhe t cilatmund t bhen zbuluese*dshmuese vetm me aplikimin e principeve t gjurmimitkriminalistike*teknike, si dhe me zhvillimin e metodave dhe mjeteve pr sigurimindhe vlersimin e tyre.

(aqe 5


9/32

Kreshnik Kurtishi!.! 9ikrogjurmt jan aq t shumllojshme sa sht e vshtir, pr t mos thn epamundur t bhet klasi%kimi i tyre shkencor. & vija t prgjithshme, duke umbshtetur n prejardhjen e tyre, mund t bhet ky klasi%kim/

!.!.1 ?ru6i i mikr$.(urm4e me 6re(ar'h(e 9i$l$.(ike, ku prfshihen%jet e Dokut t njeriut, qimet e kafshve, %jet e tekstileve etj.

!.!.! Grupi i mikrogjurmve me prejardhje organike, ku prfshihenkarburantet, bojrat, lubri%kantt etj.

!.!.) Grupi i mikrogjurmve me prejardhje inorganike, ku prfshihenmikropjes t metaleve t ndryshme dhe mikroobjekte tjera me origjininorganike.

!.!. Grupi i mikrogjurmve me prejardhje t przier, ku prfshihenmikro*objektet e natyrs biologjike, organike dhe inorganike.

)# akr$.(urmt

Makrogjurmt paraqesin gjurm t dukshme t dimensioneve m t mdha.9akrogjurmt kryesisht vrehen leht, pa prdorimin e mjeteve t posa"me, leht%ksohen dhe kjo kryesisht nuk theksohet posa"risht.

# Daktil$sk$6ia

Daktiloskopia sht metoda m e sigurt dhe m e prhapur bashkkohore evrtetimit t identitetit t personave n baz t vijave papilare. Bhet fjal prshfrytzimin e vijave papilare n gishtrinj, shuplaka dhe shputat e njerzve meqllim t vrtetimit t identitetit.

William James Herschel i pari i ka prdorur shenjat e gishtrinjve pr identi%kimin epersonave q kishin br krkes pr pensionim n vitet e gjashtdhjeta t shekullit16 n :ndi. Ka treguar se forma e vijave nuk ndryshon me moshn.

&ga pikpamja kriminalistike, me ann e daktiloskopis vrtetohet identiteti i

personave t gjall dhe t vdekur dhe identiteti i shkaktuesit t ndonj gjurme. Aijatpapilare krijohen n muajin e katrt embrional dhe dukja e tyre nuk ndrron prejlindjes e deri n vdekje #dekompozimi i trupit$. Aizatimet e vijave papilare janstrikt individuale. Kjo do t thot se nuk ekzistojn dy njerz me vizatimin identik tvijave papilare. & rast t lndimit t epidermisit, me shrimin krijohen imazhet enjjta t vizatimit t vijave papilare.

-# ?(urmt e ?(akut

(aqe 6


10/32

Kreshnik Kurtishi0jurmt e gjakut kan rndsi t posa"me, sidomos pr shkak se ato mund tgjenden n ato raste kur kemi t bjm me vepra t rnda penale. & baz t tyresht e mundshme t bhen prova e t dhnave t rndsishme dhe t rrethanaveprkitazi me ndri"imin e veprs penale n baz t tyre.

& vendin e ngjarjes gjurmt e gjakut duhet krkuar n ato vende ku nuk bien n syn shikim t par, sepse ato nuk i ka vrejtur as kryesi e as ka br prpjekje tieliminoj. 'e kryesi gjurmt e gjakut duhet krkuar n rrobat e tij, n t mbathurat,n trup. 'e viktima, zakonisht gjurmt e gjakut shihen leht, prandaj nuk krkojpun t posa"me pr tu gjetur. asi t gjenden gjurmt e gjakut, duhet t bhetfotogra%mi shkallzues, pr t %ksuar pozitn dhe formn e tyre.

0jaku i t gjitha racave njerzore ndahet n katr grupe H, 7, B dhe 7B. 0rupet egjakut t njerzve jan t trashgueshme dhe t prhershme. 0rupet e gjakut mundt vrtetohen n mnyr t sigurt. rcaktimi i grupit t gjakut hyn n pun nkriminalistikn praktike vetm pr t mohuar nj prov, sepse n baz t grupit tgjakut mund t vrtetohet nse nj lloji t caktuar t grupit t gjakut i prket njperson i caktuar, po qe se nuk prputhen grupet e gjakut.

/# ?(urmt e s6erms

0jurmt e sperms jan "shtje t hulumtimeve mjeko*ligjore, q bhen pr tvrtetuar se a sht me prejardhje t sperms ajo njoll apo jo dhe cilit grup tgjakut i takon personi nga i cili rrjedh njolla. 0jurmt e sperms zakonisht duhenkrkuar te rastet e delikteve seksuale #n vendin e ngjarjes, n viktim, te kryesi$.&dryshe, njollat e sperms m s lehti gjenden me ndihmn e llambs s dors, medrit t dobt ose me llambn e kuarcit. 9etoda m e mir pr zbulimin e gjurmvet sperms sht ajo fosfatike.

& baz t gjurms s sperms mund t identi%kohet personi ose t caktohet grupi igjakut. Kto gjurm bjn orientimin edhe pr motivin e krimit, kushtet n t cilatsht kryer si dhe kohn dhe vendin e kryerjes s veprs penale. 9e rastin e%ksimit t gjurms s sperms, zakonisht kjo gjurm merret s bashku me objektinn t cilin sht gjetur.

3# ?(urmt e sh6uta4e t n(eriut

?cja e njeriut sht n t vrtet t kaluarit e peshs trupore mbi at kmb me tcilin hidhet hapi. r kt arsye, gjurma e kmbs, e krijuar duke ecur shtgjithmon m e thell nga gjurma siprfaqsore, e cila sht krijuar duke qndruar

n vend.

0jurmt e kmbve ndahen n gjurmt e lnda nga kmba e mbathur dhe t lndanga kmba e zbathur. Kto 0jurm jan statike dhe dinamike, t thelluara dhe tsiprfaqshme. 0jurmt e thelluara formohen kur shputa e kmbs, duke shkelur nlnd t but, rr, pluhur, bor, l formn e saj n prfytyrim kundrtor. & vrap,shenja e thembrs pothuajse mungon, ndrsa shenja e tabanit sht m e thellpr shkak t presionit t madh q ushtrohet n kt rast n to.

(aqe 1F


11/32

Kreshnik Kurtishi

& baz t ktyre shenjave t prgjithshme dhe individuale bhet krkimi i personitn grupin prkats dhe prcaktohet identiteti i tij.

@# ?(urmt e 4e.la4e t th*er(es5.1 Kryesi, n disa raste pas kryerjes s veprs penale, e l n vend ose e hedh naftsi t vendit t ngjarjes, vegln q ka prdorur pr thyerje. Kqyrja e vegls sthyerjes %llon me krkimin e gjurmve t gishtave t kryesit, vazhdon me zbulimine shenjave q tregojn prdorimin e ksaj vegle me thyerje, vendin dhe mnyrn eprgatitjes s saj, profesionin i mbajtsi, vet mbajtsin dhe prcaktimin eindividualitetit t saj.

5.! 0jurmt t cilat i ln veglat n objekte t ndryshme mund t ndahen n ktmnyr/

5.!.1 N .(urm t %ilat 6as


12/32

Kreshnik Kurtishi1.1 (jala balistik rrjedh nga 0reqishtja #-ballo= q do t thot -t hedhsh$.Balistika kriminalistike studion metodat dhe mjetet teknike*shkencore per zbulimin,%ksimin dhe ekzaminimin e gjurmve t lna nga armt e zjarrit dhe nga municioniq sht prdorur prej tyre me qllim t identi%kimit t arms s zjarrit n baz tgzhojs s predhs si dhe metodat dhe mjetet pr prcaktimin e gjendjes teknike

t arms s zjarrit dhe fenomeneve t qitjes me qllim t zgjidhjes s problemeveq lindin n hetimin dhe gjykimin e veprs penale.

1.! Balistika ndahet n dy deg kryesore/

1.!.1 Balistika e 9ren'shmeq studion lvizjen e predhs brenda tyts sarms s shtyr nga trysnia e gazrave t barotitI dhe

1.!.! Balistika e (ashtmeq studion lvizjen e predhs pasi t dal ngagryka e tyts, kur ndaj asaj predhe ushtron ndikim graviteti i toks dherezistenca e ajrit.

1.) rve" Balistiks s Brendshme dhe t Jashtme ekziston edhe Balistika'erminale/

1.).1 Balistika Terminalestudion efektin e projektilit #predhs$ n cakun eqlluar. ?fekti i projektimit n cak varet nga shpejtsia e projektilit edhe psenuk mund t lihen pas dore faktort si forma e projektilit, lloji i cakut,lokacioni i goditjes etj.

Klasi:kimi i arm4e t ;(arrit

!.1 7rmt e zjarrit mund t klasi%kohen sipas kritereve t ndryshme. & baz t

destinacionit #prdorimit$ t tyre klasi%kohen n/

!.1.1Arm Lu+tarake!.1.!Arm su4enir!.1.) Arm t .(uetis

!.! +ipas mekanizmit t puns, armt e zjarrit klasi%kohen n/

!.!.1T res6ektuarate t cilat pr ndezjen e "do predhe duhet tndrmerren operacione mekanike me t cilat predha futet n tyt, ndizet dhee hedh jasht gzhojn e ndezurI

!.!.!?(*smaut$matike te t cilat mjafton q vetm predha e par tfutet n tyt e q m von n mnyr sukseseve t bhet ndezja e t gjithapredhaveI dhe

!.!.) Aut$matike te t cilat pas futjes s predhs s par n tyt, ndezja et gjitha predhave t mbetura bhet n mnyr automatike.

)# ?(urmt e arm4e t ;(arrit n 4en'in e n.(ar(es

(aqe 1!


13/32

Kreshnik Kurtishi

& vendin e kryerjes s veprs penale mund t gjendet vet arma e zjarrit, gzhojadhe predha. Kur gjendet vet arma e zjarrit, ather modeli dhe kalibri mund tprcaktohen nga t dhnat teknike t %ksuara n arm si dhe nga pesha, ngagjatsia e prgjithshme, nga gjatsia e tyres, nga sasia dhe drejtimi i vjaskave etj.Kto t dhna krahasohen me modelet e katalogve t llojeve t armve t zjarrit.rcaktimi i modelit dhe llojit t arms n baz t predhs mund t bhet n bazt gjurmve q l kanali i tyts n predh, si drejtimi, numri, gjersia dhe kndi ivjaskave, sepse llojet dhe modelet e ndryshme t armve kan drejtim, numr,gjersi dhe knd t ndryshm t vjaskave.

# Eks6erimentimi 9alistik kriminalistik

.1 ?kspertimi balistik kriminalistik mbshtetet mbi parimet e prgjithshme tidenti%kimit kriminalistik. etyra kryesore e tij sht identi%kimi i arms s zjarrit nbaz t gzhojave dhe predhave t qitura n vendin ku sht kryer vepra penale.

jes e ekspertimit balistik kriminalistik sht/

.1.1 (iksimi i gjurmve t barotit.1.! ?kzaminimi i gzhojs dhe predhs.1.) rcaktimi i vendndodhjes s qitsit.1. rcaktimi i kohs s qitjes.1.2 rcaktimi i largsis s qitjes.1.3 rcaktimi i diametrit dhe pamjes s vrims s shkaktuar nga predha.1.4 (iksimi i gjurmve balistike

PJESA /K!II I O!?ANI>A! D"E KONT!ABANDA

1# Krimi i Or.ani;uar

rku%zimi i krimit t organizuar= paraqet vshtirsi t ve"ant dhe ekzistojnprku%zime t ndryshme n vende t ndryshme. &j prku%zim i mundshm shtsi vijon -Krimi i organizuar paraqet bashkimin e dy ose m shum personave meqllim t vendosjes s monopolit n hapsir gjeogra%ke, n veprimtarin kriminalee cila sjell %tim ose t ardhura t vazhdueshme %nanciare, s bashku me prdorimine friksimit, terrorit, ose dhuns mbi ata q i kundrvihen zhvillimit t saj, me an tkorruptimit t shrbyesve publik pjesmarrja e t cilve sht e domosdoshme prekzistencn e mtejme ilegale dhe zhvillimin e veprimtaris kriminale.=

"etimi 9ashkk$h$r i krimit t $r.ani;uar

!.1 Krimi i organizuar sht nj krcnim i madh i stabilitetit politik dhe ekonomik t"do vendi. @ruga vendimtare q duhet marr n luftimin e krimit t organizuarkonsiston n shkatrrimin e potencs %nanciare t tij dhe q presupozon edhebashkpunimin ndrkombtar energjik edhe e%kas.

(aqe 1)


14/32

Kreshnik Kurtishi!.! ufta e suksesshme kundr krimit t organizuar krkon trajtim t gjithanshmdhe t vazhdueshm. ?lementet me themelore t lufts kundr krimit t organizuarmund te jen/

!.!.1 rcaktimi dhe vendosja e paluhatshme e udhheqjes politike t venditdhe t gjith organeve t tyre kundr krimit t organizuar.

!.!.! Hrganizimi dhe bashkpunimi institucional n nivel lokal, rajonal dhendrkombtar kundr krimit t organizuar.

!.!.) +igurimi i dhnies s prgjegjsis t t gjith atyre n administratnshtetrore, qeveri, parti, q implikohen n krimin e organizuar.

!.!. &8jerrja e legjislacionit t prbashkt kundr krimit t organizuar nnivel rajonal ose ?vropian dhe formimi i organeve t prbashkta t policisdhe organeve t tjera t specializuara.

!.!.2 @eformimi i policis dhe gjyqsis n drejtim t organizimit t organevet specializuara pr luftimin e krimit t organizuar.

!.!.3 Hrganizimi i krkimit t vazhdueshm shkencor dhe profesional i krimitt organizuar.

)# K$ntra9an'imi

Kontrabandimi prcaktohet thjesht si aktivitet i bartjes ilegale t mallit q jande%citare n treg ose t cilave u ulet "mimi i tregut, gjegjsisht mallrave shitja e tcilave sht e ku%zuar ose e ndaluar, q kryhet n mnyr t organizuar dhe t

fsheht n form t profesionit t prkohshm ose t prhershm pr "ka merretdmshprblimi i caktuar n para. Kontrabandimi ka t bj ekskluzivisht me kalimine ku%jve dhe bartjen e mallrave t ndryshme prtej ku%jve. Kontrabandimi dallonnga Krimi i Hrganizuar pr shkak se mund t kryhet madje edhe nga nj ose dypersona.

isa nga format m t prhapura t kontrabandimit jan/ Kontrabanda menarkotik, kontrabanda me arm, kontrabanda e automjeteve, kontrabanda mevlera kulturore etj.

# Tra:kimi i


15/32

Kreshnik KurtishiHrganizatort e bartjes ilegale pr shrbimin e kryer iu marrin pagesa t mdhaemigrantve #s paku nj mij dollar pr nj person$. uke pasur parasysh kushtet

johumane t transportit nj numr i caktuar i azilantve e pson #pr shembull nnj rast n nj kontejner jan ngulfatur pesdhjetkinez$. @reziku shoqror i ksaj dukurie qndron n at se ajo paraqet =shifr t

errt= shum t madhe t kriminalitetit si n planin nacional ashtu edhe n atndrkombtar.

-# K$ntra9an'a me nark$tik

Kontrabanda me narkotik, pr nga organizimi dhe konspirativiteti #fshehtsia$mban vendin e par n fushn e kriminalitetit profesional q rrezikon, m shum em pak, t gjitha vendet e bots. ?kzistojn faktor t ndryshm q kushtzojnkontrabandn me narkotik duke i dhn ksaj veprimtarie karakter pro%tabil.

'ra%ku i drogs sht nj ndr format m t shpeshta t krimit t organizuar. Ky lloj

krimi po shqetson t gjitha vendet e bots, n ve"anti +LB7 dhe ?vropn.

Kontrabanda me narkotik mund t paraqitet n form t prodhimit dhe tqarkullimit t palejuarI me ndrmjetsimin n tregtin e palejuar me narkotikI nshitblerjen e narkotikve n mnyr t paligjshme dhe n transportimin enarkotikve n mnyr ilegale. +i form m e rnd e ktij fenomeni kriminalkonsiderohet krijimi i rrjetit t organizuar t strshitsve ose ndrmjetsuesve, i cilisjell %time t mdha materiale dhe pasurore.

Karakteristik e ktij veprimi kriminal sht se manifestohet n forma t ndryshme,t cilat u prshtaten krkesave dhe ofertave n treg. ?kziston nj bashkpunim dhekoordinim n nivel t prsosur t kryersve nga regjionet dhe shtetet e ndryshme,

q n t shumtn e rasteve jan profesionist dhe me karrier t njohur kriminale.

/# et$'ika e ;9ulimit t k$ntra9an's

9etodika e zbulimit dhe sqarimit t kontrabands mbshtetet n njohjen e t gjithaspeci%kave t ksaj veprimtarie kriminale dhe vetive t kryesve n prgjithsi. &kt drejtim, orientimi i puns operative duhet t jet i drejtuar kundr kryesveprofesionist. r zbulimin dhe sqarimin e kontrabands m s shpeshti ndrmerrenkto veprime/ mbledhja e informacionit, mbikqyrja e prforcuar, shfrytzimi i rrjetitt puntorve #informatort$, kqyrja e dokumentacionit, prita, kontrollimi iautomjeteve transportuese, udhtarve dhe vali8heve. & metodikn e zbulimit tkontrabands, rol t ve"ant ka shfrytzimi i metods indiciale. 7jo konsiston n

vrojtimin me koh t fakteve t caktuara, t cilat udhzojn pr mundsin se nrastin e caktuar bhet tra%kimi ilegal i mallrave n kalimet ku%tare. Kto fakte apoindicje jan t klasi%kuara n tri grupe/ psikike, audiovizuele dhe taktike.

3# enahimi i Inte.ruar i Ku:(4e

9ena8himi i integruar i ku%ritnnkupton bashkrendim dhe bashkpunim kombtardhe ndrkombtar ndrmjet t gjith autoriteteve prkatse dhe agjencive t

(aqe 12


16/32

Kreshnik Kurtishiprfshira n sigurin ku%tare dhe lehtsimin e tregtis, pr vendosjen e sistemevet efektshme dhe me rendiment t mena8himit t integruar t ku%rit, m qllimarritjen e objektivit t ku%jve t hapur, por t mir*kontrolluar dhe t sigurt.

PJESA 3ETODIKA E B>LIIT D"E SA!IIT T 5!ASJES

1# Ku6timi 'he ll$(et e 4ras(e4e

1.1 9e vrasje kuptohet ajo vepr #veprim ose mosveprim$ e kundrligjshme, meann e se cils i hiqet jeta e nj personi tjetr me dashje ose nga pakujdesia.Hbjekti i vrasjes, n "do form q paraqitet, mund t jet vetm jeta e nj njeriu.(ormat e parashikuara nga Kodi enal jan/

1.1.1 Arasja me dashjeI

1.1.! Arasja e cilsuar #me vrasje t cilsuar kuptohen ato vrasje me dashjeq bhen t tilla pr shkak t rrethanave t posa"me, t cilat karakterizojn%gurn e krimit$I

1.1.) Arasja me dashje n lidhje me nj krim tjetr,

1.1. Arasja me paramendimI

1.1.2 Arasja n rrethana t tjera cilsueseI

1.1.3 Arasja e foshnjsI

1.1.4 Arasja me dashje e kryer n gjendje tronditje t fort psikike t "astit eshkaktuar nga dhuna ose fyerja e rnd e viktims,

1.1.5 Arasja me kaprcim t ku%jve t mbrojtjes s nevojshmeI

1.1.6 Arasja nga pakujdesia.

(etet 'he m$ti4et e 4ras(e4e

!.1 9jetet dhe metodat q prdoren pr ti shkaktuar vdekjen me dhun personit nmnyr t kundrligjshme jan t shumta.

!.1.1 et$'at e 4ras(es (an mbytja me lak, me duar, me uj, vrasja,shkaktimi i dmtimeve trupore, djegia, helmimi, mosdhnia e ndihms osemostregimi i kujdesit pr foshnjn, etj.

!.1.!(etet e 4ras(es (anarm zjarri, arm t ftohta, mjete t rastit sishkopi, guri, spata, "eki"i, lnd helmuese, objekte q shtypin rrugt e

(aqe 13


17/32

Kreshnik Kurtishifrymmarrjes si shami, litar, tel, peshqir, duar etj, rrym elektrike,temperaturat e larta ose t ulta etj.

!.1.)$ti4i i 4ras(es sht fuqi e brendshme psikologjike q n8it dheaktivizon njeriun n aksion t caktuar. Ky aksion mund t manifestohet nform t veprimit ose mosveprimit, t durimit ose n ndonj form tjetr.9irpo, motivi nuk sht vetm n8its dhe aktivizues, por gjithashtu edhedrejtues i aksionit, duke ia prcaktuar drejtimin dhe intensitetin e veprimit sidhe modalitetin e manifestimit t tij.

)# 5e6rimet e 6ara 6as in+$rmimit 6r 4ras(en

& hetimin e vrasjes, veprime t para hetimore dhe veprime tjera jan/ kqyrja evendit t ngjarjes dhe e kufoms, pyetja e dshmitarve t par, kqyrja dheekspertimi mjekoligjor, paraqitja pr njohje e kufoms kur nuk njihet, ekspertimikriminalistik i gjurmve dhe provave materiale, ndjekja e fajtorve n baz t

gjurmve t freskta, prdorimi i qenit t ndjekjes n nj koh me kqyrjen e venditt ngjarjes, mbikqyrja n vende t caktuara dhe e personave t ndryshm,mbledhja e t dhnave q i prkasin viktims, krkimi i sendit t vjedhur kur kavjedhje me dhun.

;sht e rndsishme t theksohet se masat dhe veprimtaria e drejtuar n ndri"imine vrasjes dhe n zbulimin e kryersve, sipas natyrs q kan, jan tejet urgjentedhe nuk durojn kurrfar zhagitje.

# P*et(a e 'shmitar4e n 4ras(e

.1 & metodikn e zbulimit dhe sqarimit t vrasjeve, vend t ve"ant z edhe

msimi mbi sigurimin e provave personale. Karakteri i ksaj vepre penale,ndrlikueshmria dhe pesha e efekteve psikologjike, t cilat ajo i n8it te dshmitartdhe kryesit, imponojn nevojn e senderimit t ve"ant t pyetjes s dshmitarvedhe t t pandehurve. 0jat pyetjes s dshmitarve okular, duhet pasur parasyshse vrasja, si rregull, paraqet nj ngjarje e cila ndodh befasisht dhe pa paralajmrimet shumta dhe atmosfern e s cils shpeshher e shoqrojn tensione tejet tlarta. Kujdes t ve"ant gjat pyetjes s dshmitarve duhet kushtuar ngjarjeve qi kan paraprir vrasjes, pozita e pjesmarrsve n ngjarje, dialogu q i ka paraprirngjarjes, mimika dhe lvizjet e trupit si dhe lvizja prfundimtare e kryersit. yetjae dshmitarve t par duhet t bhet sa m shpejt q t jet e mundshme prshkak se sa m tepr q ata t bien n kontakt me njerz t tjer aq m e madhesht mundsia e sugjestionimit t tyre dhe pr rrjedhoj, rreziku i ndryshimit t

rrethanave q ata i din mbi krimin e kryer ose mbi viktimn.

.! shmitart e par jan/

.!.1 ersonat q e kan zbuluar t part kufomnI.!.! ersonat q kan par ose dgjuar se "far ka ndodhur n vendin e

ngjarjesI.!.) (are%si, t afrmit, fqinjt, miqt e viktims.

(aqe 14


18/32

Kreshnik Kurtishi

-# Ll$(et e 4et4ras(e4e

2.1 Aetvrasja sht shuarja e vetdijshme dhe e qllimshme e jets s vetvetes.7jo sht dukuri socioMpatologjike dhe akt individual. +hpesh sht form e autoMagresionit. ?tiopatogjeneza e vetvrasjes sht e ndryshme. 7jo mund t jetpasoj e marrdhnieve midis njeriut e rrethit t tij, e pengesave t ndryshme, ehumbjes s ekuilibrit t personalitetit n rrethin e tij, etj. 9odus operandi ivetvrasjes sht pothuaj i njjt me at t vrasjes.

2.! Aetvrasjet mund t ndahen n akute #t menjhershme$ dhe kronike #tngadalshme$ si dhe direkte dhe indirekte #vetvrasje indirekte jan kur kryersi ivetvrasjes nuk dshiron ta privoj veten nga jeta, por kryen vepr penale ose ekallzon vetveten pr vepr penale t trilluar ose t kryer nga dikush tjetr meshpres se do t dnohet me vdekje$. lojet e vetvrasjeve jan si vijon/

2.!.1 5et4ras(a e '*:shtkur dy antar te sekseve t ndryshme ose tseksit t njjt, t shumtn e rasteve me motive dashurieI

2.!.! 5et4ras(a +amil(arishtkur antart e rritur t familjes vendosin tshkojn n vdekje me marrveshje

2.!.) 5et4ras(a ten'en%i$;ekur kryhet me qllim t caktuar, pra kur mevetvrasje dshirohet t thuhet di"kaI

2.!. 5et4ras(a 9ilan%$rekur kryesi sht normal dhe vendos ti jap fundjets pasi ti ket balancuar shkaqet dhe kundr*shkaqet

2.!.2 5et4ras(e re%i'i4e kur vetvrasja m par nuk ka pasur sukses, porviktima tenton edhe m tutje derisa tCia arrij qllimitI

2.!.3 5et4ras(e e k$m9inuar kur dikush n mnyr t njpasnjshme oset menjhershme, n dy ose m shum mnyra dhe me dy ose m shummjete kryen vetvrasjenI

2.!.4 5et4ras(e altruistike kur njeriu me vetdije Dijon dhe sakri%konveten.

2.!.5 5et4ras(e e k$m6likuar kur ndokush prjeton rast fatkeqsie dhepr ta ndrprer vuajtjen kryen vetvrasje.

3.) +ipas mnyrs s kryerjes dallojm/

3.).1 5et4ras(et 6asi4ekur vetvrassi nuk sht kryes i drejtprdrejt ivetvrasjes por me qllim dhe me vetdije e sjell veten n situata trrezikshmeI

3.).! 5et4ras(e akti4ekur vetvrassi vet e shkakton vdekjenI

(aqe 15


19/32

Kreshnik Kurtishi

3.).) 5et4ras(e in'i4i'ualevetvrasja e nj personiI

3.). 5et4ras(a .ru6$revetvrasja familjare, vetvrasja e dy%sht etj.

3# 7ka sht TrilemaF

'rilema nnkupton dyshimin e tre%sht pr vrasje, 4et4ras(e, apo rastaksi'enti. 9e fjal t tjera, trilema sht dyshimi mbi mnyrn e vdekjes t ciln ekan organet prkatse me t hasur n persona t vdekur n nj vend t ngjarjes.

PJESA @ETODIKA E B>LIIT D"E SA!IIT T K!IE5E

SEKS>ALE

1# Ku6timi i krime4e seksuale9e krime seksuale kuptohen ato veprime t kundrligjshme, t kryera me dashje,q cenojn lirin seksuale dhe shndetin e personit, t mbrojtura posa"risht ngalegjislacioni penal. Krimet seksuale kryhen me veprime aktive t kundrligjshme, sirregull, me dhun, dhe q sjellin pasoja t rnda. huna sht element kryesorprbrs i %gurs s krimit dhe ajo nnkupton kundrshtimin aktiv t s dmtuarsderi n mposhtjen e saj me dhun %zike, ashtu edhe me kanosje.

Karakteristikat e kr*ers4e t krime4e seksuale

&ga praktika e deritanishme hetimore dhe gjyqsore dihet se prqindja m e madhe

e kryersve t krimeve seksuale, e ve"mas t veprave penale -marrdhnieseksuale me dhun= jan persona t rinj nn moshn )F vje"are. +humicadrrmuese e kryersve t ktyre veprave penale jan t gjinis mashkullore. &iveliarsimor i kryersve t ktyre veprave penale, si rregull sht mjaft i ult.

9otivi pr shumicn e krimeve seksuale sht q fajtori t prmbush pasionin e tijseksual. Ka edhe motive me karakter tjetr, si" sht rasti kur personi i gnjyerkrkon t hakmerret. & praktik, ka raste kur marrdhnia seksuale me dhunkryhet edhe pr motive vagabontazhi, shpesh nga grupe vagabondsh.

)# 5e6rimet hetim$re 'he masat kriminalistike n ;9ulimin e

krime4e seksuale& hetimin e krimeve seksuale duke ndjekur nj radh t caktuar, kryhen ktoveprime/ pyetja e s dmtuars, kqyrja e vendit t ngjarjes, ekspertimi mjekoligjordhe psikiatrik*ligjor i s dmtuars, pyetja e dshmitarve, ekzaminimi mjekoligjor ipersonit t dyshuar, pyetja e personit t dyshuar #t pandehurit$. Kto veprimehetimore, s bashku, bjn t mundur t mblidhen t dhnat, n baz t t cilavekrijohet pasqyra e ngjarjes konkrete, nse ajo ka ndodhur me t vrtet.

(aqe 16


20/32

Kreshnik Kurtishi# KLIIT D"E SA!IIT T AKSIDENTE5E T

T!A=IK>T

1# Ku6timi i aksi'ente4e t tra:kut

1.1 Garkullimi i mjeteve t transportit rrugor t t gjitha llojeve dhe t kmbsorverregullohet me ligje t posa"me. +ipas rregullave, transporti n rrugt publike duhett zhvillohet n at mnyr q t mos rrezikoj, t pengoj tra%kun, mos tCi dmtoj

(aqe !F


21/32

Kreshnik Kurtishiedhe pjesmarrsit tjer n tra%k, si dhe mos ta pengoj tra%kun prtej masave tdomosdoshme.

1.! 7ksidenti i tra%kut mund t de%nohet si fatkeqsi e shkaktuar me rastin endeshjes s njrit apo m shum automjeteve n tra%k, me "Crast shkaktohen dmemateriale, dmtime trupore apo vdekje t njerzve ose rrezikohet tra%ku.

1.) & nj kuptim m teknik, aksidentet rrugore jan ngjarje t cilat ndodhin nrastin kur kemi/

1.).1 rplasje mjetesh1.).! alje t mjetit nga rruga1.).) +htypje ose prplasje t kmbsorve

1. +hkaku kryesor i ndodhjes s aksidenteve nuk sht moskryerja e manovrave tnevojshme nga drejtuesi i automjetit, por moskryerja e tyre n kohn dhe momentin

e duhur, q sjell pr pasoj prplasjen e mjetit ose daljen e tij jasht rrugs.7ksidentet automobilistike mbi bazn e pasojs s ardhur dhe shkalls s dmit tshkaktuar ndahen n/

1..1 7ksidente automobilistike ku jan prfshir nj ose m shum mjete enga prplasja e tyre ka ardhur si pasoj humbje e jets, ose dmtimi ishndetit t nj ose m shum personave si dhe dmtime t konsiderueshmet automjeteveI

1..! Lumbje e jets ose dmtimi i shndetit i nj ose m shum personavesi pasoj e prplasjes me mjetin q ka shkaktuar aksidentinI

1..) rplasja e automjetit me nj ose disa persona kmbsor, bi"iklet,drejtues kafshsh ose prdorues t tjer t rrugs dhe si pasoj ndodhhumbja e jets ose dmtimi i shndetit t nj personiI

1.. rplasja dhe shtypja e nj ose disa personave kmbsor meautomjetin q sjell si pasoj dmtimin e shndetit apo humbjen e jets styre.

1.2 +i detyr parsore e policis sht marrja e informacioneve pr ngjarjen endodhur n territorin e shrbimit. +peci%ke nga ngjarjet e tjera, pr aksidentetautomobilistike, kto informacione sigurohen/

1.2.1 &ga salla e informacionit t organit t policisI

1.2.! &prmjet konstatimit nga vet agjentt e policis rrugore gjatkontrollit rutin n territorin e shrbimitI

1.2.) &ga informacioni q jep vet drejtuesi i mjetit q ka kryer aksidentinI

(aqe !1


22/32

Kreshnik Kurtishi1.2. &ga kontakti me drejtues t mjeteve t tjera t cilt njoftojn pr

ngjarjen.

1.3 -Aendngjarje= sipas kuptimit t prgjithshm kriminalistik, dhe n rastin evendit t ngjarjes te aksidentet kriminalistike, sht jo vetm vendi ku ka ndodhurvepra penale, por edhe vendi ku jan zbuluar rrethanat q lidhen me veprn penaledhe pasojat e ardhura prej saj, t tilla si/ vendi i zbulimit t dmtuarve, gjurmt eautomjetit t larguar nga vendi i ngjarjes, gjurmt e protektorve t makins, vendiku gjendet mjeti i braktisur nga drejtuesi i saj pas kryerjes s aksidentit etj.

K


23/32

Kreshnik Kurtishi!..2 +hpejtsin e lvizjes s automjetit dhe kmbsoritI!..3 9asat q ka marr drejtuesi pr ta mnjanuar ngjarjenI!..4 0jurmt q ka ln automjetiI!..5 ndt q kan rn nga automjetiI!..6 Oilfat e 8hamave t thyerI

!..1F efektet q ka psuar vet automjetiI!..11 0jendja e shenjave tregues, etj.

)# Krkimi i aut$m(ete4e t lar.uara n.a 4en'i i n.(ar(es

+hofert shpesh ikin nga vendi i ngjarjes. & praktik, kan ndodhur raste kurautomjeti, pasi ka shtypur personin, sht larguar nga vendi i ngjarjes n drejtim tpanjohur. Krkimi i tij sht i detyrueshm. & radh t par, organi procedurs kapr detyr t sqaroj nse ndonj dshmitar e ka par ngjarjen dhe ka mundur tvr re targn e automjetit, tipin, llojin dhe ngjyrn e tij. & baz t ktyre tdhnave dhe gjurmve t lna nga automjeti, organi procedues porosit organet e

kontrollit rrugor pr krkimin e tij. Kjo arrihet n baz t gjurmve q tregojndrejtimin e ecjes, sprkave t ujit e t balts, t cilat automjeti i Dak prpara ndrejtimin e ecjes s tijI pikave t vajit e t lngjeve tjera q bien nga automjeti necje npr tok, t cilat marrin form ovale me majn e drejtuar nga drejtimi i ecjess automjetitI shkopi i thyer, i cili i ka skajet e tyre n drejtimin e ecjesI shenjat errotave n kthes, ku ndrmjet t parave me t prapmet formohet nj knd q vjenduke u zgjeruar n drejtim e ecjes s automjetit, gjurmt e frenimit, t cilat e kanfundit nga drejtimi i ecjes etj.

# Eks6erimenti 'he eks6ertimi i aksi'entit t tra:kut rru.$r

.1 Eks6erimentibhet pr ta veri%kuar mnyrn se si jan formuar gjurmt q

kan ln pjest e ndryshme t automjetit te viktimat #n trup dhe n rroba$ osegjurmt q jan shkaktuar nga prplasja e dy automjeteveI pr t saktsuar nsedrejtuesi i automjetit, i dmtuari, dshmitari i kan perceptuar mir rrethanat engjarjes #nse kan par mir, nse jan verbuar nga ndri"imi, nse kan pasurshkmbim sinjalesh etj$.

.! Eks6ertimi aut$teknik bhet pr ti sqaruar kto "shtje/ cila pjes eautomjetit e ka goditur pengesn #njeriun ose objektin tjetr$I me "far shpejtsieka ecur automjeti para ngjarjes dhe nse ka frenuarI a mund t ndalohej automjetime an t frenimit n at shpejtsi q kishte n at rrug t caktuar para se tarrinte t objekti t cilin e ka shtypurI a ka t dhna teknike se ngjarja ka ardhurnga defekti i sistemit t frenimit, sistemit t drejtimit, t ndri"imit, t sinjalizimit etj,

dhe nse kto defekte kan ekzistuar para se t ndodhte ngjarjaI si sht gjendja errugve, urave, dhe e shenjave treguese #mungesa e tyre$ n vendin ku ka ndodhurngjarjaI "far rndsie kan kto defekte pr ngjarjen.

-# =$rmat e 4e8anta t aksi'ente4e t tra:kut

2.1 Phvillimi i ekonomis dhe i kulturs dhe shtimi i numri t popullsis shpie jovetm n rritjen e numrit t mjeteve t transportit automobilistik, urban interurban

(aqe !)


24/32

Kreshnik Kurtishie t mallrave, por edhe n dendsin e lvizjes s tyre. Ky zhvillim krkon edhe qkujdesi i drejtuesve t automjeteve, i drejtuesve t ndrmarrjeve, i punonjsve tqarkullimit rrugor, i opinionit publik pr parandalimin e aksidenteve t rritet. rve"ktyre, aksidente t formave t ve"anta ndodhin edhe n kushte dhe rrethana tjera,si" jan/ aksidentet ajrore, aksidentet n komunikacionin hekurudhor etj.

2.1.1 Aksi'entet a(r$re/ Kur ndodhin katastrofat n transportin ajror,punonjsit e policis dhe t organi procedues duhet t dalin sa m par nevendin e ngjarjes, q ti pengojn ndryshimet eventuale dhe asgjsimin eobjekteve dhe gjurmve t veprs penale. & baz t theksimit t gjendjesn vendin ngjarjes, ekspert do t n8jerrin njoftime dhe prfundime t"mueshme lidhur me ecurit dhe shkaqet e katastrofs ajrore. 0rupi i hetimittek katastrofat ajrore duhet t prfshij, prve" pjestarve t zakonshm,edhe specialist pr zjarre dhe eksplozione, specialist pr sabotime dhediversione si dhe ekspert t aviacionit. Kufomat dhe t plagosurit duhetmundsisht s pari t fotografohen e pastaj t mnjanohen nga vendi ingjarjes. Kujdes i ve"ant i kushtohet sigurimit, %ksimit t gjurmve n tok,n godina, n pem etj dhe n territorin sa m t gjer t vendit t ngjarjes.?kspertt do ta kontrollojn me kujdesin m t madh gjendjen e makins dheaftsin e saj pr lvizje n fazn e fundit t Duturimit. Kqyrja e vendit tngjarjes duhet t prqendrohen n aspekte t ve"anta/ n grumbullimin e tgjitha pjesve t avionit dhe n rikonstruimin e ktyre pjesve prprcaktimin e shkaqeve q kan shpie gjer tek katastrofa.

2.1.! Aksi'entet hekuru'h$re 7ksidentet n komunikacionin hekurudhormund t klasi%kohen n mnyra t ndryshme. +ipas kompleksit dinamik, atomund t radhiten n kto kategori/ rrshqitje nga binart, etj. +ipas shkakut,aksidentet dallohet me shkaktimin e veprimit t njeriut, me fuqin e lart t

rastit. & pikpamje kriminalistike, posa"risht jan interesante ato aksidentepr t cilat sht prgjegjs njeriu. 7to n vete fshehin cilsit e veprspenale.

2.1.!Aksi'entet e t(era rve" aksidenteve ajrore dhe hekurudhore dheaksidenteve n tra%kun rrugor, ndodhin edhe aksidente n lundrim. 7ksidentin lundrim sht lloj i posa"m i aksidentit n komunikacion. +ipas cilsiveq ka, aksidenti n lundrim sht ngjarje e jashtzakonshme q ka psuarlidhur me lundrimin, n t cilin kan marr pjes s paku nj nga objektetlundruese, i cili, si pasoj ka pasur vdekjen ose plagosjen e nj apo mshum personave, ose dmtime materiale t dimensioneve t mdha.

PJESA 1GETODIKA E B>LIIT T 5JED"JE5E

1# Ku6timi 'he ll$(et e 4(e'h(e4e

&j ndr veprat penale kryesore t drejtuar kundr pasuris #sendeve$ t personave%zik, t personave juridik apo t shtetit sht vjedhja e njohur historikisht nvende t ndryshme t bots dhe e prhapur kudo. Hbjekt i krimit t vjedhjes mund

(aqe !


25/32

Kreshnik Kurtishit jen vetm sendet e luajtshme, q prbjn entitet material pr plotsimin enevojave t njeriut. 9endimi 'eorik i prgjithshm sht q objekt material ivjedhjeve mund t jen vetm sendet q kan vler ekonomike dhe q shrbejnpr plotsimin e nevojave t njeriut dhe jo kur ato jan hedhurina.

&ga ana objektive, vjedhja e pasuris s luajtshme #sendeve t tjetrit, t personitjuridik dhe t shtetit$ kryhet me veprime t kundrligjshme, n mnyr t fshehtose t hapur, kundr vullnetit t pronarit, personit q e ka n dorsi, e ruaj, ose eadministron sendin.

&ga ana subjektive, krimi i vjedhjes s pasuris #sendeve$ kryhet vetm me dashjedirekte dhe me qllim t posa"m pr t n8jerr pr%tim material pr vete ose prpersona t tjer.

5(e'h(et n.a .(e6at

Ajedhjet nga gjepat jan ato vjedhje kur kryesit vjedhin sende me vler #t holla,ora dore, portofole$ nga rrobat e t dmtuarit. asi kto sende, n rastet m tshpeshta vidhen nga 8hepat, vjedhsit e tyre emrtohet xhepash.

Ajedhje nga 8hepat bjn zakonisht profesionistt. Ajedhjet nga 8hepat bhenkryesisht n ato vende ku ka shum njerz dhe ku krijohen tollovi si, p.sh nstacionet hekurudhore, stacionet e autobusve, n tregje, panaire, qendra tregtare,shitore, shfaqje sportive. Pbulimi dhe sidomos t provuarit e vjedhjeve nga 8hepatsht pun shum e vshtir, sepse te kto vjedhje nuk ka kurrfar gjurmsh.

)# 5(e'h(a n shit$re 0l$kalet tre.tare2

9e t lshuar n pun t shitoreve, gati n t njjtn koh paraqiten edhe vjedhjetn to. Kto vjedhje bhen n vetshrbime, n shtpi t mallrave dhe n shitoret evjetrsirave.

# 5(e'h(et me th*er(e

.1 Ajedhja e pasuris me thyerje bhet me kto metoda/ me at thyerjesh tpengesave ku ruhet pasuriaI me an dokumentesh t falsi%kuara nga nj person i

jashtmI me an dhune ndaj personave q e kan n dorsi ose e ruajn pasurin epersonat e jashtm. 9etoda m e prhapur sht vjedhja me thyerje. Ajedhja methyerje nga personat e jashtm, ashtu si edhe vjedhja e personave n detyr,kryhet n mnyr t thjesht dhe n mnyr t kuali%kuar me mjete tekniko*shkencore dhe me metoda t ra%nuara maskimi.

.! Pbulimi i sa m shum t dhnave, gjurmve, provave materiale, duke prdorurmetoda e mjete teknik*shkencore n hetimin e vjedhjeve me thyerje, merr njrndsi t ve"ant. Nshtja penale %llon/ kur zbulohen sendet e vjedhura, kur bhetkallzimi nga persona q kan par ose q e kan zbuluar t part vjedhjenI kur ka

(aqe !2


26/32

Kreshnik Kurtishit dhna nga organet e rendit publik. & baz t ktyre materialeve kryhenveprimet e para hetimore dhe veprime t tjera. Kto veprime prfshijn/

.!.1 Kqyrjen e vendit t ngjarjesI.!.! yetjen e dshmitarve t parI.!.) Kontrollimin e banesave t personave t dyshuarI.!. yetjen e t ndaluarve kur jan kapur n Dagranc me sende t

vjedhuraI.!.2 ?kspertimin e gjurmve t thyerjes ose t gjurmve t tjera q janln gjat hyrjes dhe daljesI.!.3 ?kspertimin mjekoligjor t viktims, kur vjedhja sht kryer me dhunose arm dhe kur viktims i jan shkaktuar plagI.!.4 yetjen e personit t dmtuar kur e lejojn kushtetI.!.5 Krkimin e sendit t vjedhurI.!.6 Oaktimin e inventarizimit t depos, t magazins, t objektit ku sht

kryer vjedhja etj.

-# 5(e'h(a me 'hun 'he 4(e'h(a me arm

2.1 5(e'h(a me 'hun &j form tjetr e vjedhjes sht vjedhja me dhun#grabitja$ me t ciln kuptohet vjedhja e pasuris e shoqruar me prdorim dhunenga ana e kryersit. 0rabitsi prdor dhun, tortura, vrazhdsi dhe mizori tndryshme, por shpeshher edhe e vret personin q ta paaftsoj pr rezistenc epastaj vjedh n dm t tij. 0rabitja paraqet vepr m t rnd kriminale kundrpasuris. & rastet e grabitjeve, gjithmon merret ndonj objekt pasuror.

2.! 5(e'h(a me armveq vjedhjes me dhun ekziston edhe vjedhja e pasuris eshoqruar me prdorim arme. +iq sht theksuar m par, subjekt i krimit t

vjedhjes me arm mund t jet "do person q ka mbushur moshn pr prgjegjsipenale dhe sht i prgjegjshm. Kurse, nga ana objektive, krimi i vjedhjes spasuris s personit %zik kryhet i shoqruar me prdorim arme.

PJESA 11ETODIKA E B>LIIT D"E SA!IIT T K!IINALITETIT

EKOLO?JIK

1# Ku6timi 'he shka


27/32

Kreshnik Kurtishikuptim t keqsimit t kushteve shndetsore ekonomike*prodhuese etj, n qoft senuk merren masat e kontrollit dhe t mbrojtjes. @ritja gjithnj e m e madhe eneurozave t njeriut bashkkohore tregon se kuptimi i ndotjes sht shum i gjerdhe se prfshin edhe dimensionin psikologjik.

1.! 9e aktiviteti e vet, njeriu ndot dhe degradon ambientin jetsor n mnyra dheintensitete t ndryshme. Kjo shkall e ndotjes sillet nga ajo m e buta n ku%rin etolerancs deri te format t t rnda t ndotjes, t shprehura n vllime t mdha,ku edhe pasojat manifestohen n form t deliktit ekologjik.

1.) &ga t gjitha format e patologjis sociale q e rrezikojn ambientin jetsor,format m t rnda t rrezikimit paraqiten si vepra penale t parashikuara n kodetpenale ose n dispozitat e posa"me t ligjeve t ve"anta, e n thelb ato paraqesinkriminalitetin ekologjik.

1. Kriminaliteti ekologjik, si pjes e kriminalitetit t gjithmbarshm bashkkohor,

posedon edhe speci%kat e veta q e karakterizojn kriminalitetin bashkkohor si"jan/ masiviteti, dinamika, shkalla adekuate e organizimit, ekspansioni i prhershmdhe prania e elementit t huaj si dhe shkathtsia e prshtatjes s marrdhnieveposa t krijuara shoqrore*politike e ekonomike.

1.2 're faktor themelor kan kontribuar n ndotjen m t shpejt t ambientitjetsor/

1.2.1 shkalla gjithnj e m e madhe e prfshirjes s begative natyrore nprodhimtarin industriale dhe prodhimi gjithnj e m i madh i kompozimevet ndryshme kimikeI

1.2.! rritja e shpejt dhe e pakontrolluar e popullsis s njeriut, sidomos atijurbanI dhe

1.2.) prdorimi gjithnj m i madh i materieve sintetike, t cilat nuk mund tzbrthehen nprmjet rrugve biologjike dhe %zike, prdorimi i mjetevembrojtse n prodhimtarin industriale dhe teknologjin e ushqimit#pesticidet dhe aditivet$, si dhe prodhimi gjithnj e m masiv imedikamenteve.

=$rmat e rre;ikimit t m(e'isit (ets$r 'he n'ikimi i t*re n6ara


28/32

Kreshnik Kurtishi!.! +istemet alternative t klasi%kimit t ndotjes apo t ndotsve jan/

!.!.1 klasi%kimi sipas natyrs s ndotsve #natyra kimike$I!.!.! ndotsit inorganikI!.!.) ndotsit organik.

!.). +ipas gjendjes %zike ndotsit e ndryshm ndahen n/ ndots gazor, ndots tlngt dhe ndots s ngurt. +ipas ve"orive ndahen/ tretshmria n uj, vaj dheyndyraI shkalla e dispercionit dhe diluzionitI biodegrabilitetiI qndrueshmria,rezistenca n uj, ajr, tok ose n organizma t gjallI rrezaktiviteti me substancat tjera. +ipas sektorit t ndotur t ambientit ndahen n/ ndotsit e ajrit, ndotsit eujit, ndotsit e toks dhe ndotsit e ushqimit. +ipas burimit ndahen n/ produktet edjegies s lndve djegse, produktet me prejardhje industriale, produktetkomunale, produktet me prejardhje bujqsore dhe prodhimi i armve #toksinebakteriologjike$ etj.

)# et$'ika e ;9ulimit 'he e t 6r$4uarit e 4e6ra4e 6enale tkriminalitetit ek$l$.(ik

& praktik jan t pranishme probleme t shumta q vshtirsojn dhekomplikojn njohuri m t plota mbi gjendjen ekologjike dhe t vrejturit e formavet reja t manifestimit t veprave ekologjike. +i burim njohurish m s shpeshtiparaqiten mjetet e informacionit, veprimtaria e organeve inspektuese dhe enteveprkatse, si dhe aktiviteti operativ i policis. r kryerjen e veprave penale tkriminalitetit ekologjik mund t msojm edhe nga kallzimet e qytetarve q

jetojn n territorin e rrezikuar si dhe nga kallzimet anonime dhe me pseudonime

7ktiviteti duhet drejtuar n mbledhjen e informacioneve %llestare dhe me njohurit

mbi faktet q tregojn ekzistimin e veprs penale, pastaj n drejtim t zbulimit,sigurimit dhe %ksimit t gjurmve t veprave penale dhe provave t tjera relevante.uhet, pra, me kujdes t mblidhen, seleksionohen informacionet nga burimet endryshme. Kto burime jan/ informacionet e qytetarve, kallzimet e organeveinspektuese, vzhgimi i drejtprdrejt i policis, zbatimi i metodave indiciale,zbatimi i mjeteve operative*teknike, puna n sqarimin e rasteve konkrete, mjetet einformacionit publik dhe t prfolurit publik.

PJESA 1&ETODIKA E B>LIIT D"E SA!IIT T K!IINALITETIT

KOPJ>TE!IK

(aqe !5


29/32

Kreshnik Kurtishi1# Ku6timi i kriminalitetit k$m6(uterik

1.1 Kriminaliteti kompjuterik sht dukuri tejet e re. &ocioni i kriminalitetitkompjuterik, si dhe vet dukuria, sht paraqitur n +htetet e Bashkuara t7meriks. Von zur Muhlen (197!, i pari e ka shkruar punimin e gjer shkencor mbikriminalitetin kompjuterik, duke prdorur de%nicionin e gjer mbi kt dukuri, e cila,sipas tij, prfshin t gjitha sjelljet n t cilat kompjuteri sht mjet dhe qllim iveprimtaris kriminale.

1.! (unksioni i kompjuterit nga aspekti kriminalistik mund t manifestohet n katrforma themelore/

1.!.1 Kompjuteri si mjet i kryerjes s veprs penale, ku kryersi eprdor kompjuterin pr ta kryer veprn e caktuar penale, q m s shpeshtisht mashtrimi, vjedhja, shprdorimi etjI

1.!.! Kompjuteri si objekt i atakimit, me "Crast kompjutert dheinformacionet e vendosura n t jan qllim i atakimit kriminalI

1.!.) K$m6(uteri si m(et 6r $r.ani;imin, 6lani:kimin, u'hhe


30/32

Kreshnik Kurtishi

!.!.! Kate.$rin e D*t e prbjn personat t cilt n mnyr tprgatitur dhe t organizuar futen n sistemet dhe programet ekompjuterve t tjer apo qendrave kompjuterike, me qllim q tishkatrrojn, "rregullojn, ti ndryshojn programet, ti qesin jasht prdorimitqendrat dhe programet e ndryshme kompjuterike. Kto veprime ndrmerren

jo pr lakmi materiale, por pr shkak t rivalitetit, smirs, konkurrencsindividuale, hakmarrjet etj.

!.!.) Kate.$rin e Tret e prbjn personat q kryejn krimekompjuterike me qllim t pr%timet dhe realizimit t interesave %nanciare.+hnimet apo t dhnat e prvetsuara nga kryerja e krimit kompjuterik ktapersona m pas i shesin. Kto veprime cilsohen si veprime m t rndakriminale. Kryersit e ktyre krimeve quhen Hha%ker ndrsa veprimi ideprtimit t tyre n kompjuter quhet Hha%kin.#)

)# =$rmat e 6ara


31/32

Kreshnik Kurtishikarakter huligan, qllim hakmarrje t ish t punsuarve q jan larguar ngapuna, deri te atakimet terroriste, t cilt jan t gatshm pr asgjsimin ebankave t caktuara t t dhnave. Kryersit e ktyre delikteve jankryesisht personat q disponojn shkall t lart t njohurive teknike.

).!. "*r(a e 6aaut$ri;uar n sisteme k$m6(uterike Ky veprimkonsiston n anashkalimin e shkatht t t gjitha mekanizmave mbrojtsedhe hyrjen n centralin e sistemit kompjuterik. +i kryers t ktyre delikteveparaqiten ekskluzivisht -Lakert= t cilt dshirojn q publikimit tademonstrojn fuqin e vet dhe tCia bjn me dij tr bots dobsit e tmdhenjve.

# As6ekti 6enal (uri'ik i kriminalitetit k$m6(uterik

Karakteri speci%k i kriminalitetit kompjuterik, rrezikshmria e tij e madhe shoqroredhe rritja e prhershme e keqprdorimit t tyre krkojn q kjo problematike t

rregullohet me dispozita t caktuara ligjore. 9 kt, para s gjithash duhet kuptuarnevojn e inkriminimeve t reja n kode penale, t cilat do t sanksionin n mnyradekuate kt veprimtari kriminale.

9irpo, shpejtsia n t ciln bhet reforma ligjore n kt drejtim sht jo eprshtatshme, duke e krahasuar me kohn n t ciln paraqiten veprat penale tkriminalitetit kompjuterik. othuajse sht e pamundur q krahas zhvillimit dheparaqitjes s llojeve t ndryshme t veprave penale t kriminalitetit ekonomik tarrihet q me koh t rregullohet legjislacioni penal, si mbrojtje penalo*juridike ngakto dukuri t dmshme shoqrore.

? drejta penale i njeh konceptet e sjelljes s paligjshme dhe mashtruese t br me

qllim dhe atyre pa qllim, kshtu q, ligjet penale q kan t bjn me krimetkompjuterike do t duhej t bnin dallimin mes keqprdoruesit aksidental tsistemit kompjuterik, keqprdorimit t br nga neglizhenca dhe keqprdorimit tqllimshm, qasjes s paautorizuar nj sistemi kompjuterik apo keqprdorimit t tij.

-# S6e%i:kat e ;9ulimit 'he t 6r$4uarit t kriminalitetit k$m6(uterik

& zbulimin e kriminalitetit kompjuterik duhet ti kushtohet kujdes i ve"antkontrollit adekuat, ve"anrisht atyre rrethanave q jan m t prekshme ngaatakimi eventual kriminal. Pbulimi dhe t provuarit e kriminalitetit kompjuteriksht detyr e vshtir dhe tejet e komplikuar. ' gjitha studimet n kt fushtregojn se shkalla e vrtet e krimeve t lidhura me kompjuter sht e panjohur,

pasi q pjesa m e madhe e ktyre krimeve ose nuk zbulohet ose nuk i paraqitenautoriteteve prkatse.

Lumbja e besimit t konsumatorve n nj biznes t ve"ant dhe n mena8himin etij mund t shkaktoj humbje ekonomike edhe m t mdha sesa ato t shkaktuaranga vet krimi. r m tepr, shum mena8her i friksohen reperkusioneve ndajtyre poqe se prgjegjsia pr in%ltrim bie mbi ta.

(aqe )1


32/32

Kreshnik Kurtishi+ pari, teknologjia e so%stikuar, kapaciteti shum i madh pr ruajtje t t dhnavesi dhe shpejtsia me t ciln kompjutert funksionojn, krijojn mundsin qkrimet kompjuterike shum vshtir t zbulohen. r dallim prej llojeve tradicionalet krimit, viktimat shpesh njoftohen nga zyrtart pr zbatimin e ligjit se kan qenobjekt i krimit kompjuterik pasi t jet kryer vepra penale.

Documents

83704799 Kriminalistika Viti II Skripte