อาเซยนสงมหศจรรยผสรางสรรคสนตภาพTHE ASEAN MIRACLE A CATALYST FOR PEACE

ธระ นชเปยม และ ประพน นชเปยม (ผแปล)

Kishore Mahbubani and Jeffery Sng (ผเขยน)

ii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

อาเซยน สงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ© 2018 ธระ นชเปยม, ประพน นชเปยม,

สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

isbn 978-616-407-346-3

พมพครงท 1 กรกฎาคม 2561

จดพมพโดย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย

อาคารประชาธปก-รำาไพพรรณ ชน 7 ถนนพญาไท

กรงเทพฯ 10330

โทร. 0-2251-5199, 0-2218-7464-5 โทรสาร. 0-2255-1124

E-mail: ias@chula.ac.th

http://www.ias.chula.ac.th

สนบสนนการแปลโดย

มลนธลแหงสงคโปร (Lee Foundation of Singapore)

พมพท หจก.ศรบรณคอมพวเตอร-การพมพ

95/84 หมท 8 ถนนสขสวสด ตำาบลในคลองบางปลากด

อำาเภอพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ 10290

โทร. 0-2816-2221, 0-2023-1679

โทรสาร. 0-2461-2157

E-mail: sbpprinting@gmail.com

http://www.SBPPRINT.NET

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ iii

กตตกรรมประกาศ

เราทง 2 คนโชคดทเราสามารถมโอกาสไดสมภาษณนกสงเกตการณ

เอเชยตะวนออกเฉยงใต 2 คนผมความลมลกและแหลมคมกอนทเขา

ทงสองจะจากโลกนไปเมอเดอนสงหาคม 2016 และเดอนธนวาคม

2015 ตามล�าดบ คนแรกคออดตประธานาธบดสงคโปร นาย เอส. อาร.

นาธาน (S. R. Nathan) จรงๆ แลวบคคลผนรวมปรากฏในกรงเทพฯ

เมอมการลงนามในปฏญญากรงเทพฯ (Bangkok Declaration) เมอ

วนท 8 สงหาคม 1967 และมสวนเกยวของโดยตรงในการเจรจาเกยว

กบการจดท�าเอกสารน บคคลทสองเปนนกวชาการทโดดเดนในดาน

เอเชยตะวนออกเฉยงใต คอ ดร. เบน แอนเดอรสน (Ben Anderson)

เจฟฟรยเปนผทรจกกบเบนเปนอยางดเมอเขาศกษาอยทมหาวทยาลย

คอรแนล (Cornell University) นอยคนนกทจะเทยบเทยมเบนได

ในแงความลมลกและแหลมคมทเขาไดแบงปนใหแกโลกในผลงาน

คลาสสกเรอง Imagined Communities: Reflections on the

Origins and Spread of Nationalism

เรายงไดเรยนรมากมายจากการสมภาษณเปนการสวนตวกบผ

ก�าหนดนโยบายและนกวชาการโดดเดนคนอนๆ ในอาเซยน ไมมใคร

ในบรรดาบคคลเหลานทตองรบผดชอบตอเนอหาของหนงสอเลมน

อยางไรกด เราปรารถนาจะขอบคณบคคลดงตอไปนทเออเฟอตอเรา

อยางยงในแงของเวลาและสตปญญาของพวกเขาทใหแกเรา โดยจะ

iv อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

ขอกลาวถงตามล�าดบตวอกษร ดงน Sanchita Basu Das, Suchit

Bunbongkarn, Tej Bunnag, Termsak Chalermpalanupap,

Barry Desker, S. Dhanalaban, Rebecca Fatima Sta Maria, S.

Jayakumar, Hong Jukhee, Bilahari Kausikan, Tommy Koh,

Sulaimah Mahmood, Vanu Gopala Menon, Mohamed

Jawhar Hassan, Bunn Nagara, Narongchai Akrasanee, Ong

Keng Yong, Ravidran Palaniapppan, Pradap Pibulsonggram,

Chitriya Pinthong, Pushpanathan Sundram, Andrew Tan,

Fraser Thompson, Wang Gungwu, Wong Kan Seng, Walter

Woon, และ George Yeo

เราปรารถนาจะขอบคณบคคลโดดเดนหลายคนทไดเออเฟอ

ใหค�านยมแกหนงสอเลมน ไดแก Amitav Acharya, Kofi Annan,

Gurcharan Das, Goh Chok Tong, John Ikenberry, Pascal Lamy,

Anand Panyarachun, Larry Summers, George Yeo และ Susilo

Bambang Yudhoyono

เราทง 2 คนปรารถนาจะขอบคณผชวยวจยของเราดวยส�าหรบ

งานทยอดเยยมทพวกเขาไดท�าใหแกเรา Amrita Vijayakumar Nair

และ Kristen Tang ด�าเนนการเกยวกบหนงสอเลมนมาตงแตเดอน

สงหาคม 2014 ทง 2 คนไดเดนทางไปกรงเทพฯ และกวลาลมเปอร

เพอท�าวจยเพมเตมส�าหรบหนงสอเลมนดวย กอนท Amrita และ

Kristen จะมารวมงานกบเรา เรากไดรบความชวยเหลอโดย Rhoda

Severino และ Vandana Prakash Nair เราดใจท Rhoda ไดรบ

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ v

หนงสอ Imagined Communities ทมลายเซนของเบน แอนเดอร

สน ทม A จากส�านกของกชอร โดยเฉพาะ Carol Chan, Esther Lee

และ Amirah Binte Mohamed ยงมสวนส�าคญในการท�าใหหนงสอ

เลมนเสรจสมบรณดวย

ไมใชเรองงายทจะหาผจดพมพหนงสอเลมน ผทกชอรมการ

ตดตอดานวรรณกรรมในนวยอรกบอกเขาวาส�านกพมพตะวนตกไมม

ความสนใจเกยวกบเรองราวของอาเซยนแมวาจะมความส�าคญระดบ

โลกกตาม เราจงยนดเปนอยางยงทส�านกพมพมหาวทยาลยแหงชาต

สงคโปร (NUS Press) ไดตดสนใจอยางกลาหาญทจะหนงสอเลมน คณะ

บรรณาธการ ซงประกอบดวย Peter Schoppert, Paul Kratoska

และ Sunandini Arora Lal ไดท�างานเยยมยอดในการขดเกลาตนฉบบ

การเลอกส�านกพมพมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปรกลายมา

เปนการตดสนใจทเยยมยอด เพราะไดรบการสนบสนนอยางเออเฟอ

เปนพเศษจากมลนธลแหงสงคโปร (Lee Foundation of Singapore)

ดงทเราไดอธบายไวในหนงสอน จดออนอยางหนงของอาเซยนคอ

ประชากร 600 ลานคนทอาศยอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมไดม

ส�านกแหงการเปนเจาของอาเซยน จรงๆ แลวคนเหลานมความรนอย

มากเกยวกบองคการน เพอจะแกจดออนประการนมลนธลจงไดใหการ

สนบสนนการแปลหนงสอเปนภาษาหลกๆ ทงหมดของประเทศอาเซยน

ดงนน หนงสอเลมนจะไดรบการแปลเปนภาษามลาย ภาษาอนโดนเซย

ภาษาพมา ภาษาเขมร ภาษาลาว ภาษาตากาลอก ภาษาไทย และภาษา

เวยดนาม ความเกยวของสมพนธอนเขมแขงทมหาวทยาลยแหงชาต

vi อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

สงคโปรมอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะชวยอ�านวยความสะดวกใน

เรองการแปล เราขอขอบคณมลนธลทใหการสนบสนนอยางเออเฟอใน

ครงนอยางสดซงจากกนบงของหวใจของเรา โดยเฉพาะขอแสดงความ

ขอบคณประธานมลนธ คอ ดร. ล เสง ท (Lee Seng Tee) ซงเคยม

ประสบการณในความปนปวนวนวายของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเมอ

เขาถกทบตโดยทหารญปนในระหวางสงครามโลกครงท 2

สดทายน เราทงสองขอขอบคณมตรสหายหลากหลายจ�านวน

มากในนครหลวงของประเทศตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

มตรภาพทอบอนและความรความคดทลมลกและแหลมคมทพวกเขา

ไดแบงปนใหแกเราในชวงหลายทศวรรษทผานมาไดใหความมนใจ

แกเราทจะเขยนหนงสอเกยวกบเอเชยตะวนออกเฉยงใตเลมนขนมา

เราไมสามารถจะระบชอพวกเขาไดทงหมด แตเรากหวงวา เมอพวกเขา

ไดอานหนงสอเลมนพวกเขากจะพบรตนชาตแหงสตปญญาทพวกเขาได

แบงปนใหแกเราในชวงหลายปทผานมา

Kishore Mahbubani and Jeffery Sng

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ vii

ค�าน�าผแปล

เมอไดรบการตดตอจาก NUS Press วาทางสถาบนเอเชยศกษา

สนใจทจะแปล The ASEAN Miracle: A Catalyst for Peace เขยนโดย

Kishore Mahbubani and Jeffery Sng โดยหนงสอเลมนเขยนขนใน

โอกาสครบรอบ 50 ปอาเซยน และมโครงการทจะแปลเปนภาษาตางๆ

ของสมาชกอาเซยน ทางสถาบนเอเชยไดตดตอผชวยศาสตราจารย

ดร.ธระ นชเปยม นกวชาการทางดานประวตศาสตรและเปนทปรกษา

ของศนยแมโขงศกษาของสถาบนเอเชย ทานอาจารยธระมความยนด

ทจะแปลเปนอยางยง เพราะหนงสอเลมนเขยนโดยผทมความร และ

มประสบการณตรงในการผลกดนความสมพนธและความรวมมอใน

อาเซยนทส�าคญคนหนง ทางสถาบนลกวนย ไดชวยสนบสนนทางการ

เงนในการจดแปล

ผเขยนเรมตนบทแรกดวยค�าถามทวา เหตใดเอเซยตะวนออก

เฉยงใตจงเปนภมภาคทมความหลากหลายมากทสด ผอานจะไดรบ

ค�าอธบายยอนกลบไปถงรากฐานทางวฒนธรรมของภมภาคอาเซยน

ทด�ารงอยอยางยาวนานจนถงทกวนน และอาจจะกลาวไดวา เปน

แหลงรวมอารยธรรมของโลก ไมวาจะเปน อนเดย จน อสลาม และ

ตะวนตก อาเซยนสามารถจดการกบการผสมผสานความแตกตางทาง

วฒนธรรมไดเปนอยางดภมภาคหนง จงท�าใหภมภาคนสามารถด�ารง

ความหลากหลาย

viii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

ประเดนทส�าคญในอนดบตอมากคอ ผเขยนไดพยายามตอบ

โจทยทตงไวตงแตแรกกคอ อาเซยนสงมหศจรรยผสรางสรรคสนตภาพ

ผเขยนไดไขโจทยน ตงแตแสดงใหเหนวา การพฒนาระบบนเวศแหง

สนตภาพในอาเซยนในชวงเวลาตางๆ ตงแตจดเรมตนของการรวมตว

กนของประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5 ประเทศ ดวยเหตผล

ของความหวนเกรงลทธคอมมวนสต จนกระทงสงครามเยนสนสดลง

ความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจของประเทศในอาเซยน การขยาย

สมาชกเพมเตมทามกลางความไมเหนดวยของมหาอ�านาจตะวนตก

และความสามารถในการสรางการประชมระดบพหภาคหลายรอยครง

ตอป สงเหลานไดถกทอใหเกดความเชอมโยงผกพนใกลชดกนขน และ

ไดกลายเปนบรบทแหงสนตภาพในภมภาคน แมวาจะไมใชหนทางท

ราบรนตลอดเวลากตาม แตอาเซยนกไดพยายามสรางความสมดล

ความสมานฉนทเพอแกไขปญหาความขดแยงในภมภาคใหผานไปได

อยางราบรน

ผเขยนหนงสอเลมนไมเพยงใหความร และการวเคราะหทแสดง

ใหเหนถงบรบทและปจจยทสงผลตอพฒนาการความรวมมอดานตางๆ

ของอาเซยนในระยะ 50 ปทผานมาเทานน บทวเคราะหเหลานยงถก

สนบสนนดวยขอมล และขอเทจจรงจ�านวนมาก ซงจะท�าใหผอาน

สามารถเขาใจบรบทและพฒนาการของอาเซยนอยางลกซง และยงได

รบความสนกจากเกรดเลกเกรดนอยทผเขยนไดแทรกเอาไวตลอดทงเลม

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ ix

สถาบนเอเชยศกษารสกยนดเปนอยางมากทไดมโอกาสจดพมพ

หนงสอเลมนในฉบบภาษาไทย และหวงวาหนงสอเลมนจะไดรบการ

ตอนรบจากผอานอยางกวางขวาง

นวลนอย ตรรตน

ผอ�านวยการสถาบนเอเชยศกษา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

มถนายน 2561

x อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

ค�าน�า

เวลาเกอบ 6 ทศวรรษแหงมตรภาพระหวางเจฟฟรยและขาพเจา

ผานไปกวาทในทสดจะไดรวมกนผลตหนงสอเลมหนงขนมา นอกจาก

นน ยงตองใชเวลาเกอบ 6 ทศวรรษเชนเดยวกนของการด�ารงชวตอย

ในเอเชยตะวนออกเฉยงกวาทเราจะเขาถงสวนลกของภมภาคน

ในเชงอารยธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนมมของโลกใบนท

มความหลากหลายทสด ไมมภมภาคใดทมลกษณะแมกระทงจะใกล

เคยง ดงนนจงเปนภมภาคแหงหนงซงยากจะเขาใจและบรรยายออก

มาไดอยางด โชคดทเจฟฟรยและขาพเจามโอกาสดทไดท�าความรจก

กบสงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใตหลายแหงเปนอยางด

เราทงสองคนเกดและเตบโตในสงคโปร ซงเปนรฐทมประชากร

สวนใหญเปนคนเชอสายจน เรารจกกนเมอตอนทเราเปนเดก เพราะ

เราตางกอยในเขตยากจนของถนนโอนน (Onan Road) เจฟฟรยเปน

คนเชอสายจนฮกเกยน/แคะ (Hokkien/Hakka) สวนขาพเจาเปน

คนอนเดยเชอสายสนธ (Sindhi) กระนนกตามเราทงสองคนไดเรยน

ภาษามาเลยในโรงเรยน ซงเปนภาษาของประชากรสวนมากของเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต

เราทงคเขาศกษาวชาปรชญาทมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปร

(National University of Singapore - NUS) จากนนเสนทางของ

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xi

เรากแยกจากกน เจฟฟรยศกษาตอจนไดรบปรญญาโทดานเอเชยตะวน

ออกเฉยงใตศกษาใน ค.ศ. 1982 จากมหาวทยาลยคอรแนล (Cornell

University) ทนนเขาไดพบกบผทรงคณวฒโดดเดนในดานเอเชยตะวน

ออกเฉยงใตหลายคน เชน จอรจ เคน (George Kahin) และ เบน

แอนเดอรสน (Ben Anderson) ในคอรแนลนเองทเจฟฟรยพบกบ

ภรรยาชาวไทยของเขา คอ คณพมพประไพ พศาลบตร เขาจงพ�านกอย

ในกรงเทพฯ ตงแตตนทศวรรษ 1980 และพดภาษาไทยไดคลองแคลว

คณพมพประไพและเจฟฟรยไดผลตหนงสอเยยมยอด 2 เลม เกยวกบ

ประเทศไทย เลมหนงวาดวยเรองเครองเบญจรงคไทย1 และอกเลมหนง

วาดวยคนไทยเชอสายจน2

เจฟฟรยรเรองอนโดนเซยเปนอยางดดวย เมอเขาท�างานใหกบ

คณะเควกเกอร (Quakers) ไดท�าความรจกกบผน�าอนโดนเซยหลาย

คนดวยกน รวมทงประธานาธบด อบดรระหมน วาฮด (Abdurrahman

Wahid) ผลวงลบ [เรยกกนดวยความเคารพรกวา กส ดร (Gus Dur)]

จรงๆ แลวกส ดรอาศยเจฟฟรยเปนทตพเศษเพอพฒนาการตดตอใกล

ชดกบประเทศไทยเมอเขาเมอเขาด�ารงต�าแหนงประธานาธบด

เจฟฟรยยงรจกประชาชนธรรมดาทวไปเปนอยางดดวย ครง

หนง เมอเขาไปเยอนหมบานยากจนของชาวลาว ชาวบานตางรสกวา

1 Jeffrey Sng and Pimpraphai Bisalputra, A History of the Thai-Chinese (Singapore: Editions Didier Millet, 2015).

2 Jeffrey Sng and Pimpraphai Bisalputra, A History of the Thai-Chinese (Singapore: Editions Didier Millet, 2015).

xii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

เจฟฟรยสมควรไดรบการปฏบตพเศษในฐานะแขกคนส�าคญ ดงนน

พวกเขาจงทลายเนนดนในทองนาเพอใหหนนากระโดดออกมา เมอหน

กระโดดออกมา ชาวบานกใชไมแหลมแทงพวกมน เจฟฟรยจงไดรบการ

เลยงแบบราชาซงมเนอหนเปนอาหารจานพเศษทท�าขนเพอเปนเกยรต

ขาพเจาไมเคยมประสบการณเชนน

แตขาพเจาเคยอาศยอยในสงคมอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยง

ใต ขาพเจาเคยอาศยอยในกรงพนมเปญ ประเทศกมพชา เปนเวลา 1

ปตงแตเดอนกรกฎาคม 1973 ถงเดอนมถนายน 1974 เทาทยงพอจะ

จ�าไดนนพนมเปญซงขณะนนตกอยภายใตการปดลอมโดยเขมรแดง

(Khmer Rouge) ถกยงถลมทกวนในชวงทขาพเจาพ�านกอยทนน นา

เศรามากทเดยวทเขมรแดงยดพนมเปญได 9 เดอนหลงจากทขาพเจา

ไดจากมาแลว ขาพเจาสญเสยเพอนหลายคนไปในทงสงหาร (killing

fields) ในกมพชา ในชวง ค.ศ. 1976-1979 ขาพเจารบต�าแหนงรอง

หวหนาคณะทต ณ สถานเอกอครราชทต (High Commission) ของ

สงคโปรในกรงกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย ขาพเจาไดรบรดวย

ตนเองวา ความขมขนจากการแยกกนระหวางมาเลเซยและสงคโปรใน

ค.ศ. 1965 ยงมไดจางหายไป

ทงเจฟฟรยและขาพเจาจงมประสบการณเกยวกบความผนผวน

ของเอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 20

เราจงสามารถพดไดดวยความมนใจยงเกยวกบ “ความมหศจรรย”

(miracle) ทอาเซยนไดน�ามาสเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพราะเรารวา

ผลทเกดขนจะแตกตางออกไปอยางไรส�าหรบสงคมเอเชยตะวนออก

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xiii

เฉยงใตหลายแหงหากไมมอาเซยน นกสงคมศาสตรชาวอเมรกนจ�านวน

มากทสนใจเรองราวของเอเชยตะวนออกเฉยงใตดจะอาศยการตดขาว

จาก New York Times เปนหลกในการหาขอมลดบเกยวกบภมภาคน

พวกเขามไดเขาใจสงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนอยางดอยางแทจรง

นเปนสงซงเปนแรงจงใจใหเราสองคนรวมกนผลตหนงสอเลมน

ออกมา เราหวงวามนจะครอบคลมผลจากการศกษาคนควาเปนเวลา

หลายปและจากความเขาใจใกลชดทเรามเกยวกบเอเชยตะวนออกเฉยง

ใตไวไดทงหมด เรายงหวงดวยวาบทเรยนจากความส�าเรจทไมเหมอน

ใครของเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะไดรบการแบงปนและลอกเลยนใน

สวนอนๆ ของโลกตอไป โลกซงมภมภาคก�าลงพฒนาอนๆ เอาอยาง

ความส�าเรจของอาเซยนในการสรางสนตภาพและความรงเรองมงคง

จะเปนโลกทมความสข

กชอร มาหบบาน

xiv อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

สารบญ

กตตกรรมประกาศ iii

ค�าน�าผแปล vii

ค�าน�าผเขยน x

ค�านยม xvii

บทน�า xxv

บทท 1 สกระแสหลกทางวฒนธรรม 1

กระแสวฒนธรรมอนเดย 8

กระแสวฒนธรรมจน 21

กระแสวฒนธรรมอสลาม 30

กระแสวฒนธรรมตะวนตก 42

บทท 2 ระบบนเวศแหงสนตภาพของอาเซยน 68

ปจจยประการแรก: ความกลวลทธคอมมวนสต 75

ปจจยประการทสอง: บทบาทของผน�าทเขมแขง 91

ปจจยประการทสาม: ความโชคดในเชงภมรฐศาสตร 103

ปจจยประการทส: นโยบายเศรษฐกจแบบตลาด 110

ปจจยประการทหา: เครอขายระดบภมภาคซงมฐาน

อยในอาเซยน 121

อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xv

บทท 3 อาเซยนกบมหาอ�านาจ 125

อาเซยนกบอเมรกา 138

อาเซยนกบจน 170

อาเซยนกบสหภาพยโรป 201

อาเซยนกบอนเดย 219

อาเซยนกบญปน 232

บทท 4 เรองราวโดยยอของประเทศอาเซยน 251

บรไน 256

กมพชา 260

อนโดนเซย 266

ลาว 275

มาเลเซย 281

เมยนมา 291

ฟลปปนส 300

สงคโปร 311

ประเทศไทย 319

เวยดนาม 327

บทท 5 อาเซยน: วเคราะหความเขมแขงและความออนแอ 335

ความเขมแขง 339

จดออน 349

ภยคกคาม 362

โอกาส 375

xvi อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ

สรป 394

บทท 6 รางวลสนตภาพของอาเซยน 396

ขอเสนอแนะอยางกลาหาญ 3 ประการ 427