อาเซยนสงมหศจรรยผสรางสรรคสนตภาพTHE ASEAN MIRACLE A CATALYST FOR PEACE
ธระ นชเปยม และ ประพน นชเปยม (ผแปล)
Kishore Mahbubani and Jeffery Sng (ผเขยน)
ii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
อาเซยน สงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ© 2018 ธระ นชเปยม, ประพน นชเปยม,
สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย
isbn 978-616-407-346-3
พมพครงท 1 กรกฎาคม 2561
จดพมพโดย สถาบนเอเชยศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย
อาคารประชาธปก-รำาไพพรรณ ชน 7 ถนนพญาไท
กรงเทพฯ 10330
โทร. 0-2251-5199, 0-2218-7464-5 โทรสาร. 0-2255-1124
E-mail: [email protected]
http://www.ias.chula.ac.th
สนบสนนการแปลโดย
มลนธลแหงสงคโปร (Lee Foundation of Singapore)
พมพท หจก.ศรบรณคอมพวเตอร-การพมพ
95/84 หมท 8 ถนนสขสวสด ตำาบลในคลองบางปลากด
อำาเภอพระสมทรเจดย จงหวดสมทรปราการ 10290
โทร. 0-2816-2221, 0-2023-1679
โทรสาร. 0-2461-2157
E-mail: [email protected]
http://www.SBPPRINT.NET
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ iii
กตตกรรมประกาศ
เราทง 2 คนโชคดทเราสามารถมโอกาสไดสมภาษณนกสงเกตการณ
เอเชยตะวนออกเฉยงใต 2 คนผมความลมลกและแหลมคมกอนทเขา
ทงสองจะจากโลกนไปเมอเดอนสงหาคม 2016 และเดอนธนวาคม
2015 ตามล�าดบ คนแรกคออดตประธานาธบดสงคโปร นาย เอส. อาร.
นาธาน (S. R. Nathan) จรงๆ แลวบคคลผนรวมปรากฏในกรงเทพฯ
เมอมการลงนามในปฏญญากรงเทพฯ (Bangkok Declaration) เมอ
วนท 8 สงหาคม 1967 และมสวนเกยวของโดยตรงในการเจรจาเกยว
กบการจดท�าเอกสารน บคคลทสองเปนนกวชาการทโดดเดนในดาน
เอเชยตะวนออกเฉยงใต คอ ดร. เบน แอนเดอรสน (Ben Anderson)
เจฟฟรยเปนผทรจกกบเบนเปนอยางดเมอเขาศกษาอยทมหาวทยาลย
คอรแนล (Cornell University) นอยคนนกทจะเทยบเทยมเบนได
ในแงความลมลกและแหลมคมทเขาไดแบงปนใหแกโลกในผลงาน
คลาสสกเรอง Imagined Communities: Reflections on the
Origins and Spread of Nationalism
เรายงไดเรยนรมากมายจากการสมภาษณเปนการสวนตวกบผ
ก�าหนดนโยบายและนกวชาการโดดเดนคนอนๆ ในอาเซยน ไมมใคร
ในบรรดาบคคลเหลานทตองรบผดชอบตอเนอหาของหนงสอเลมน
อยางไรกด เราปรารถนาจะขอบคณบคคลดงตอไปนทเออเฟอตอเรา
อยางยงในแงของเวลาและสตปญญาของพวกเขาทใหแกเรา โดยจะ
iv อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
ขอกลาวถงตามล�าดบตวอกษร ดงน Sanchita Basu Das, Suchit
Bunbongkarn, Tej Bunnag, Termsak Chalermpalanupap,
Barry Desker, S. Dhanalaban, Rebecca Fatima Sta Maria, S.
Jayakumar, Hong Jukhee, Bilahari Kausikan, Tommy Koh,
Sulaimah Mahmood, Vanu Gopala Menon, Mohamed
Jawhar Hassan, Bunn Nagara, Narongchai Akrasanee, Ong
Keng Yong, Ravidran Palaniapppan, Pradap Pibulsonggram,
Chitriya Pinthong, Pushpanathan Sundram, Andrew Tan,
Fraser Thompson, Wang Gungwu, Wong Kan Seng, Walter
Woon, และ George Yeo
เราปรารถนาจะขอบคณบคคลโดดเดนหลายคนทไดเออเฟอ
ใหค�านยมแกหนงสอเลมน ไดแก Amitav Acharya, Kofi Annan,
Gurcharan Das, Goh Chok Tong, John Ikenberry, Pascal Lamy,
Anand Panyarachun, Larry Summers, George Yeo และ Susilo
Bambang Yudhoyono
เราทง 2 คนปรารถนาจะขอบคณผชวยวจยของเราดวยส�าหรบ
งานทยอดเยยมทพวกเขาไดท�าใหแกเรา Amrita Vijayakumar Nair
และ Kristen Tang ด�าเนนการเกยวกบหนงสอเลมนมาตงแตเดอน
สงหาคม 2014 ทง 2 คนไดเดนทางไปกรงเทพฯ และกวลาลมเปอร
เพอท�าวจยเพมเตมส�าหรบหนงสอเลมนดวย กอนท Amrita และ
Kristen จะมารวมงานกบเรา เรากไดรบความชวยเหลอโดย Rhoda
Severino และ Vandana Prakash Nair เราดใจท Rhoda ไดรบ
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ v
หนงสอ Imagined Communities ทมลายเซนของเบน แอนเดอร
สน ทม A จากส�านกของกชอร โดยเฉพาะ Carol Chan, Esther Lee
และ Amirah Binte Mohamed ยงมสวนส�าคญในการท�าใหหนงสอ
เลมนเสรจสมบรณดวย
ไมใชเรองงายทจะหาผจดพมพหนงสอเลมน ผทกชอรมการ
ตดตอดานวรรณกรรมในนวยอรกบอกเขาวาส�านกพมพตะวนตกไมม
ความสนใจเกยวกบเรองราวของอาเซยนแมวาจะมความส�าคญระดบ
โลกกตาม เราจงยนดเปนอยางยงทส�านกพมพมหาวทยาลยแหงชาต
สงคโปร (NUS Press) ไดตดสนใจอยางกลาหาญทจะหนงสอเลมน คณะ
บรรณาธการ ซงประกอบดวย Peter Schoppert, Paul Kratoska
และ Sunandini Arora Lal ไดท�างานเยยมยอดในการขดเกลาตนฉบบ
การเลอกส�านกพมพมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปรกลายมา
เปนการตดสนใจทเยยมยอด เพราะไดรบการสนบสนนอยางเออเฟอ
เปนพเศษจากมลนธลแหงสงคโปร (Lee Foundation of Singapore)
ดงทเราไดอธบายไวในหนงสอน จดออนอยางหนงของอาเซยนคอ
ประชากร 600 ลานคนทอาศยอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตมไดม
ส�านกแหงการเปนเจาของอาเซยน จรงๆ แลวคนเหลานมความรนอย
มากเกยวกบองคการน เพอจะแกจดออนประการนมลนธลจงไดใหการ
สนบสนนการแปลหนงสอเปนภาษาหลกๆ ทงหมดของประเทศอาเซยน
ดงนน หนงสอเลมนจะไดรบการแปลเปนภาษามลาย ภาษาอนโดนเซย
ภาษาพมา ภาษาเขมร ภาษาลาว ภาษาตากาลอก ภาษาไทย และภาษา
เวยดนาม ความเกยวของสมพนธอนเขมแขงทมหาวทยาลยแหงชาต
vi อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
สงคโปรมอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะชวยอ�านวยความสะดวกใน
เรองการแปล เราขอขอบคณมลนธลทใหการสนบสนนอยางเออเฟอใน
ครงนอยางสดซงจากกนบงของหวใจของเรา โดยเฉพาะขอแสดงความ
ขอบคณประธานมลนธ คอ ดร. ล เสง ท (Lee Seng Tee) ซงเคยม
ประสบการณในความปนปวนวนวายของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเมอ
เขาถกทบตโดยทหารญปนในระหวางสงครามโลกครงท 2
สดทายน เราทงสองขอขอบคณมตรสหายหลากหลายจ�านวน
มากในนครหลวงของประเทศตางๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต
มตรภาพทอบอนและความรความคดทลมลกและแหลมคมทพวกเขา
ไดแบงปนใหแกเราในชวงหลายทศวรรษทผานมาไดใหความมนใจ
แกเราทจะเขยนหนงสอเกยวกบเอเชยตะวนออกเฉยงใตเลมนขนมา
เราไมสามารถจะระบชอพวกเขาไดทงหมด แตเรากหวงวา เมอพวกเขา
ไดอานหนงสอเลมนพวกเขากจะพบรตนชาตแหงสตปญญาทพวกเขาได
แบงปนใหแกเราในชวงหลายปทผานมา
Kishore Mahbubani and Jeffery Sng
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ vii
ค�าน�าผแปล
เมอไดรบการตดตอจาก NUS Press วาทางสถาบนเอเชยศกษา
สนใจทจะแปล The ASEAN Miracle: A Catalyst for Peace เขยนโดย
Kishore Mahbubani and Jeffery Sng โดยหนงสอเลมนเขยนขนใน
โอกาสครบรอบ 50 ปอาเซยน และมโครงการทจะแปลเปนภาษาตางๆ
ของสมาชกอาเซยน ทางสถาบนเอเชยไดตดตอผชวยศาสตราจารย
ดร.ธระ นชเปยม นกวชาการทางดานประวตศาสตรและเปนทปรกษา
ของศนยแมโขงศกษาของสถาบนเอเชย ทานอาจารยธระมความยนด
ทจะแปลเปนอยางยง เพราะหนงสอเลมนเขยนโดยผทมความร และ
มประสบการณตรงในการผลกดนความสมพนธและความรวมมอใน
อาเซยนทส�าคญคนหนง ทางสถาบนลกวนย ไดชวยสนบสนนทางการ
เงนในการจดแปล
ผเขยนเรมตนบทแรกดวยค�าถามทวา เหตใดเอเซยตะวนออก
เฉยงใตจงเปนภมภาคทมความหลากหลายมากทสด ผอานจะไดรบ
ค�าอธบายยอนกลบไปถงรากฐานทางวฒนธรรมของภมภาคอาเซยน
ทด�ารงอยอยางยาวนานจนถงทกวนน และอาจจะกลาวไดวา เปน
แหลงรวมอารยธรรมของโลก ไมวาจะเปน อนเดย จน อสลาม และ
ตะวนตก อาเซยนสามารถจดการกบการผสมผสานความแตกตางทาง
วฒนธรรมไดเปนอยางดภมภาคหนง จงท�าใหภมภาคนสามารถด�ารง
ความหลากหลาย
viii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
ประเดนทส�าคญในอนดบตอมากคอ ผเขยนไดพยายามตอบ
โจทยทตงไวตงแตแรกกคอ อาเซยนสงมหศจรรยผสรางสรรคสนตภาพ
ผเขยนไดไขโจทยน ตงแตแสดงใหเหนวา การพฒนาระบบนเวศแหง
สนตภาพในอาเซยนในชวงเวลาตางๆ ตงแตจดเรมตนของการรวมตว
กนของประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 5 ประเทศ ดวยเหตผล
ของความหวนเกรงลทธคอมมวนสต จนกระทงสงครามเยนสนสดลง
ความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจของประเทศในอาเซยน การขยาย
สมาชกเพมเตมทามกลางความไมเหนดวยของมหาอ�านาจตะวนตก
และความสามารถในการสรางการประชมระดบพหภาคหลายรอยครง
ตอป สงเหลานไดถกทอใหเกดความเชอมโยงผกพนใกลชดกนขน และ
ไดกลายเปนบรบทแหงสนตภาพในภมภาคน แมวาจะไมใชหนทางท
ราบรนตลอดเวลากตาม แตอาเซยนกไดพยายามสรางความสมดล
ความสมานฉนทเพอแกไขปญหาความขดแยงในภมภาคใหผานไปได
อยางราบรน
ผเขยนหนงสอเลมนไมเพยงใหความร และการวเคราะหทแสดง
ใหเหนถงบรบทและปจจยทสงผลตอพฒนาการความรวมมอดานตางๆ
ของอาเซยนในระยะ 50 ปทผานมาเทานน บทวเคราะหเหลานยงถก
สนบสนนดวยขอมล และขอเทจจรงจ�านวนมาก ซงจะท�าใหผอาน
สามารถเขาใจบรบทและพฒนาการของอาเซยนอยางลกซง และยงได
รบความสนกจากเกรดเลกเกรดนอยทผเขยนไดแทรกเอาไวตลอดทงเลม
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ ix
สถาบนเอเชยศกษารสกยนดเปนอยางมากทไดมโอกาสจดพมพ
หนงสอเลมนในฉบบภาษาไทย และหวงวาหนงสอเลมนจะไดรบการ
ตอนรบจากผอานอยางกวางขวาง
นวลนอย ตรรตน
ผอ�านวยการสถาบนเอเชยศกษา
จฬาลงกรณมหาวทยาลย
มถนายน 2561
x อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
ค�าน�า
เวลาเกอบ 6 ทศวรรษแหงมตรภาพระหวางเจฟฟรยและขาพเจา
ผานไปกวาทในทสดจะไดรวมกนผลตหนงสอเลมหนงขนมา นอกจาก
นน ยงตองใชเวลาเกอบ 6 ทศวรรษเชนเดยวกนของการด�ารงชวตอย
ในเอเชยตะวนออกเฉยงกวาทเราจะเขาถงสวนลกของภมภาคน
ในเชงอารยธรรมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนมมของโลกใบนท
มความหลากหลายทสด ไมมภมภาคใดทมลกษณะแมกระทงจะใกล
เคยง ดงนนจงเปนภมภาคแหงหนงซงยากจะเขาใจและบรรยายออก
มาไดอยางด โชคดทเจฟฟรยและขาพเจามโอกาสดทไดท�าความรจก
กบสงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใตหลายแหงเปนอยางด
เราทงสองคนเกดและเตบโตในสงคโปร ซงเปนรฐทมประชากร
สวนใหญเปนคนเชอสายจน เรารจกกนเมอตอนทเราเปนเดก เพราะ
เราตางกอยในเขตยากจนของถนนโอนน (Onan Road) เจฟฟรยเปน
คนเชอสายจนฮกเกยน/แคะ (Hokkien/Hakka) สวนขาพเจาเปน
คนอนเดยเชอสายสนธ (Sindhi) กระนนกตามเราทงสองคนไดเรยน
ภาษามาเลยในโรงเรยน ซงเปนภาษาของประชากรสวนมากของเอเชย
ตะวนออกเฉยงใต
เราทงคเขาศกษาวชาปรชญาทมหาวทยาลยแหงชาตสงคโปร
(National University of Singapore - NUS) จากนนเสนทางของ
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xi
เรากแยกจากกน เจฟฟรยศกษาตอจนไดรบปรญญาโทดานเอเชยตะวน
ออกเฉยงใตศกษาใน ค.ศ. 1982 จากมหาวทยาลยคอรแนล (Cornell
University) ทนนเขาไดพบกบผทรงคณวฒโดดเดนในดานเอเชยตะวน
ออกเฉยงใตหลายคน เชน จอรจ เคน (George Kahin) และ เบน
แอนเดอรสน (Ben Anderson) ในคอรแนลนเองทเจฟฟรยพบกบ
ภรรยาชาวไทยของเขา คอ คณพมพประไพ พศาลบตร เขาจงพ�านกอย
ในกรงเทพฯ ตงแตตนทศวรรษ 1980 และพดภาษาไทยไดคลองแคลว
คณพมพประไพและเจฟฟรยไดผลตหนงสอเยยมยอด 2 เลม เกยวกบ
ประเทศไทย เลมหนงวาดวยเรองเครองเบญจรงคไทย1 และอกเลมหนง
วาดวยคนไทยเชอสายจน2
เจฟฟรยรเรองอนโดนเซยเปนอยางดดวย เมอเขาท�างานใหกบ
คณะเควกเกอร (Quakers) ไดท�าความรจกกบผน�าอนโดนเซยหลาย
คนดวยกน รวมทงประธานาธบด อบดรระหมน วาฮด (Abdurrahman
Wahid) ผลวงลบ [เรยกกนดวยความเคารพรกวา กส ดร (Gus Dur)]
จรงๆ แลวกส ดรอาศยเจฟฟรยเปนทตพเศษเพอพฒนาการตดตอใกล
ชดกบประเทศไทยเมอเขาเมอเขาด�ารงต�าแหนงประธานาธบด
เจฟฟรยยงรจกประชาชนธรรมดาทวไปเปนอยางดดวย ครง
หนง เมอเขาไปเยอนหมบานยากจนของชาวลาว ชาวบานตางรสกวา
1 Jeffrey Sng and Pimpraphai Bisalputra, A History of the Thai-Chinese (Singapore: Editions Didier Millet, 2015).
2 Jeffrey Sng and Pimpraphai Bisalputra, A History of the Thai-Chinese (Singapore: Editions Didier Millet, 2015).
xii อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
เจฟฟรยสมควรไดรบการปฏบตพเศษในฐานะแขกคนส�าคญ ดงนน
พวกเขาจงทลายเนนดนในทองนาเพอใหหนนากระโดดออกมา เมอหน
กระโดดออกมา ชาวบานกใชไมแหลมแทงพวกมน เจฟฟรยจงไดรบการ
เลยงแบบราชาซงมเนอหนเปนอาหารจานพเศษทท�าขนเพอเปนเกยรต
ขาพเจาไมเคยมประสบการณเชนน
แตขาพเจาเคยอาศยอยในสงคมอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยง
ใต ขาพเจาเคยอาศยอยในกรงพนมเปญ ประเทศกมพชา เปนเวลา 1
ปตงแตเดอนกรกฎาคม 1973 ถงเดอนมถนายน 1974 เทาทยงพอจะ
จ�าไดนนพนมเปญซงขณะนนตกอยภายใตการปดลอมโดยเขมรแดง
(Khmer Rouge) ถกยงถลมทกวนในชวงทขาพเจาพ�านกอยทนน นา
เศรามากทเดยวทเขมรแดงยดพนมเปญได 9 เดอนหลงจากทขาพเจา
ไดจากมาแลว ขาพเจาสญเสยเพอนหลายคนไปในทงสงหาร (killing
fields) ในกมพชา ในชวง ค.ศ. 1976-1979 ขาพเจารบต�าแหนงรอง
หวหนาคณะทต ณ สถานเอกอครราชทต (High Commission) ของ
สงคโปรในกรงกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย ขาพเจาไดรบรดวย
ตนเองวา ความขมขนจากการแยกกนระหวางมาเลเซยและสงคโปรใน
ค.ศ. 1965 ยงมไดจางหายไป
ทงเจฟฟรยและขาพเจาจงมประสบการณเกยวกบความผนผวน
ของเอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 20
เราจงสามารถพดไดดวยความมนใจยงเกยวกบ “ความมหศจรรย”
(miracle) ทอาเซยนไดน�ามาสเอเชยตะวนออกเฉยงใต เพราะเรารวา
ผลทเกดขนจะแตกตางออกไปอยางไรส�าหรบสงคมเอเชยตะวนออก
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xiii
เฉยงใตหลายแหงหากไมมอาเซยน นกสงคมศาสตรชาวอเมรกนจ�านวน
มากทสนใจเรองราวของเอเชยตะวนออกเฉยงใตดจะอาศยการตดขาว
จาก New York Times เปนหลกในการหาขอมลดบเกยวกบภมภาคน
พวกเขามไดเขาใจสงคมเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนอยางดอยางแทจรง
นเปนสงซงเปนแรงจงใจใหเราสองคนรวมกนผลตหนงสอเลมน
ออกมา เราหวงวามนจะครอบคลมผลจากการศกษาคนควาเปนเวลา
หลายปและจากความเขาใจใกลชดทเรามเกยวกบเอเชยตะวนออกเฉยง
ใตไวไดทงหมด เรายงหวงดวยวาบทเรยนจากความส�าเรจทไมเหมอน
ใครของเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะไดรบการแบงปนและลอกเลยนใน
สวนอนๆ ของโลกตอไป โลกซงมภมภาคก�าลงพฒนาอนๆ เอาอยาง
ความส�าเรจของอาเซยนในการสรางสนตภาพและความรงเรองมงคง
จะเปนโลกทมความสข
กชอร มาหบบาน
xiv อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
สารบญ
กตตกรรมประกาศ iii
ค�าน�าผแปล vii
ค�าน�าผเขยน x
ค�านยม xvii
บทน�า xxv
บทท 1 สกระแสหลกทางวฒนธรรม 1
กระแสวฒนธรรมอนเดย 8
กระแสวฒนธรรมจน 21
กระแสวฒนธรรมอสลาม 30
กระแสวฒนธรรมตะวนตก 42
บทท 2 ระบบนเวศแหงสนตภาพของอาเซยน 68
ปจจยประการแรก: ความกลวลทธคอมมวนสต 75
ปจจยประการทสอง: บทบาทของผน�าทเขมแขง 91
ปจจยประการทสาม: ความโชคดในเชงภมรฐศาสตร 103
ปจจยประการทส: นโยบายเศรษฐกจแบบตลาด 110
ปจจยประการทหา: เครอขายระดบภมภาคซงมฐาน
อยในอาเซยน 121
อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ xv
บทท 3 อาเซยนกบมหาอ�านาจ 125
อาเซยนกบอเมรกา 138
อาเซยนกบจน 170
อาเซยนกบสหภาพยโรป 201
อาเซยนกบอนเดย 219
อาเซยนกบญปน 232
บทท 4 เรองราวโดยยอของประเทศอาเซยน 251
บรไน 256
กมพชา 260
อนโดนเซย 266
ลาว 275
มาเลเซย 281
เมยนมา 291
ฟลปปนส 300
สงคโปร 311
ประเทศไทย 319
เวยดนาม 327
บทท 5 อาเซยน: วเคราะหความเขมแขงและความออนแอ 335
ความเขมแขง 339
จดออน 349
ภยคกคาม 362
โอกาส 375
xvi อาเซยนสงมหศจรรย ผสรางสรรคสนตภาพ
สรป 394
บทท 6 รางวลสนตภาพของอาเซยน 396
ขอเสนอแนะอยางกลาหาญ 3 ประการ 427