EUSKAL LITERATURA XX. MENDEAN

XX.a, mende berria: literatura berria?

Testuinguru sozio-kulturala

Mende hasierako kultur eragileak:

AzkueUrkijoMujika

Euskaltzaindia

Narratiba:Euskal

EleberriarenHastapenak:

T. Agirre

Lirika:E. Arrese

Kazetaritza:Aldizkarien ugaritasuna

Dramatika:T. Alzaga

A. BarriolaEuskal Iztundea

Testuinguru sozio-kulturala (1900-1923)

EKONOMIA ETA GIZARTEA Industrializazio prozesu izugarria (Altos

Hornos de Vizcaya, Banco de Bilbao) Hirien hedapena, garraiabideen garapena Langileen klase-kontzientzia (sindikatuak,

partiduak…) EH eskualde oparoa (Gipuzkoa eta Bizkaia) Langile etorkinak (hirietako biztanle nagusiak)

Testuinguru sozio-kulturala (1900-1923)

Politika Lehen Mundu-Gerra (1914-1918) Sabino Arana

Abertzaletasunaren eta euskal kontzientziaren sortzailea (aurreko mendearen foruen galerak eraginda)

EAJen sortzailea (1895) Euzkadi aldizkaria, 1913-37 (ideologia abertzalea)

Testuinguru sozio-kulturala

Kultura Abertzaleen beldurra: etorkinek hemengo

kultura eta hizkuntza kolokan jarri? Euskaldunek langile-mugimenduekiko

mesfidantza (inmigranteak) XX. mende hasieran: egoera honetan, euskal

kulturaren jarraitzaile sutsuak

Mende hasierako kultur eragileak Resurrección María Azkue (1864-1951)

Dialektologoa eta Euskaltzaindiako lehen lehendakaria Julio Urkijo (1871-1950)

RIEV aldizkariaren sortzailea (Revista Internacional de Estudios Vascos) 1907

Zehaztasun zientifikoa bultzatzeko aldizkaria Gregorio Mujika (1882-1931)

Euskalerriaren Alde aldizkaria (euskal kulturaren zabalkundea eta euskal literato gazteen sustapena)

Euskaltzaindia (1918)

NarratibaEuskal eleberriaren hastapenak: Txomin Agirre (1864-1920) eta ohitura-eleberria

Auñamendiko Lorea (1898) Bizkaieraz idatzia

Kresala (1906), bizkaieraz itsasbazterreko herrien

bizimodua eta herritarren pentsamendu eta ohiturak ezagutzeko eta ulertzeko aukera ematen digu.

Garoa (1912), gipuzkeraz nekazal inguruko

bizimodu

Moralismoa:autorearen baloreak Hiria/Herria:Hirien garapenen eragin

kaltegarria Manikeismoa:On-onak edo zeharo gaiztoak

Lirika

XIX. mende bukaeran: Gehien landutako generoa (Lore-jokoetan…)

XX. mendean: Tradizioarekin jarraitu:

tonua, gaiak (herri-kultura eta bertsolaritzakoak) Irudi bukolikoak:

Itsas eta baserri-giroa goraipamena (euskal izatearen funtsa)

Subjektibotasuna, begiratu idiliko eta malenkoniatsua (Aranaren kutsu ideologikoa)

Lirika

Emeterio Arrese (1869-1954) Erromantizismoarekiko hurbiltasuna

Irudien subjektibotasuna Igarotako aldiei buruzko aipamenak Sentimenduak azaleratzeko joera

Nere bidean (1913) Txindor (1928)

Kazetaritza. Aldizkarien ugaritasuna. Euskal kultura zabaltzea helburu:

Autore klasikoak zein garaikoak ezagutarazi Ikerketa filologikoak, diskurtso ideologikoak Euskal kazetaritzaren oinarriak (kronista,

artikulugile…) Eskualduna, Euskalzale, Euskal-Erria,

Euskal-Esnalea, Euzkadi, Euskera (Euskaltzaindia), RIEV…

Ebaristo Bustinza “Kirikiño” (1866-1929)

Dramatika

Toribio Alzaga (1861-1941) Soroa eta Donostiako Eskolaren estiloa jarraituz Hainbat lan: San Tomas’eko feriya (1894), Asentxi eta

Kontxexi (1914) Garrantzitsuena Ramuntxo (1920) Pierre Loti frantziarrak

idatzitako antzezlanaren itzulpena Komediak (euskal identitatea eta tradizioen zainketa) Jostirudi: trufa eta burla artean, estilo jostagarria

EUSKAL IZTUNDEA (1915) Donostian sortutako antzerki-eskola Ordura arte testua garrantzitsuena. Dramatizazioarekiko kezka sartu (keinuak, adierazpena,

dekorazioa, makillajea…)

Galderak:

Erantzun Txomin Agirreren Garoaren pasarte bati buruzko galdeketa.

Egilea: Maite Goñi Eizmendi Euskaljakintza Jakintza Ikastola (Ordizia) Euskara, DBHO 2