Kemikler Hakında Genel Bilgiler

• Kemiklerin ana hücresi osteositlerdir.

• Kemiklerin yapımında fibroz doku ve hücrenin yanısıra inorganik madde ( Kemik tuzları) % 65 oranında bulunmaktadır.

• Osteoloji : Osteon (kemik) + logos (bilim)

• Os… latincede özel isimli kemiklerin başına gelir.

Kemiğin Fonksiyonları

1. Vucudun sert iskeletini oluştururlar

2. Kaslara yapışma yeri sağlarlar.

3. Hayati önemi olan bazı iç organları korurlar (Beyin, omurilik, kalp, akciğerler)

4. Kemik iliği içererek kan hücrelerinin oluşumunu sağlarlar.

5. Kalsiyum ve fosfor depo ederler.

İskelet Kemikleri

• İnsan vücudu topografik olarak baş-boyun, gövde ve ekstremitelere ayrılarak incelenir. Sistematik anatomi'de hareket sistemi oluşumlarının işlenişinin temeli bu ayırıma dayanır.

• Baş-boyun ve gövdenin iskeleti için aksial iskelet, ekstremitelerin iskeleti için de appendiküler iskelet terimi kullanılır.Yetişkin bir kişide bulunan 206 kemiğin, 126'sı appendiküler iskelette, 80 tanesi de aksial iskelette yer alır.

Appendicular İskelet: Appendiküler iskelet başlığı altında gövde iskeletine bağlanmış üst ve alt ekstremitelerin iskeletini oluşturan kemikler incelenir. Appendiküler iskeleti oluşturan 126 kemiğin 64'ü üst ekstremite kemiklerine aittir. Hareketsiz kemikler 2, serbest hareketli kemikler ise 30 tanedir.

Kemikler Şekillerine Göre

1. Uzun kemikler:

2. Kısa kemikler:

3. Yassı Kemikler:

4. Sesamoid Kemikler:

5. Yardımcı Kemikler

İskeletteki kemiklerin dağılımı:

İnsan vücudunda bulunan 206 kemiğin dağılımı şu şekildedir.

Columna vertebralis...... 26

Skeleton axiale Cranium........................ 22

Os hyoideum......................... 1

Ossicula auditoria.................. 6

Costae ve sternum................ 25

Skeleton appendiculare

Ossa membri superioris....... 64

Ossa membri inferioris....... 62

Toplam ... 206

 SKELETON AXIALE Aksial iskelet;

columna vertebralis,

ossa cranii,

ossa thoracis olmak üzere üç kısma ayrılarak incelenir.  

Columna vertebralis (omurga)

Omurga 33 omurun üst üste gelmesiyle oluşan bir sütundur. Bu sütun başın ve gövdenin ağırlığını taşımaktan sorumludur.

Ayrıca foramen vertebrale’lerin üst üste gelmesiyle oluşan canalis vertebralis medulla spinalis için emniyetli bir koruma sağlar.

Omurgayı oluşturan 33 omurun 24 tanesi hareketli eklemlerle birbirlerine bağlanmıştır. Bu omurlara hareketli omurlar yada presakral vertebralar denir.

Geriye kalan 9 omura sabit omurlar denir. Bunlardan 5 tanesi kendi aralarında birleşerek sacrum’u, 4 tanesi birleşerek os coccygis’i oluşturur.

Columna vertebralisi oluşturan omurlar bulundukları bölgelere göre gruplara ayrılırlar.

Boyun omuru (vertebrae cervicales):......... 7 adet

Göğüs omuru (vertebrae thoracicae)......... 12 adet

Bel omuru (vertebrae lumbales)................. 5 adet

Os sacrum (5 adet vertebrae sacrales)........ 1 adet

Os coccygis (4 adet vertebrae coccygeae)... 1 adet

 

Omurganın şekli ve eğrilikleri

Omurgayı oluşturan omurlar arasında discus intervertebralis adı verilen fibröz kıkırdak özelliğinde yapılar bulunur. Bunlar toplam 23 adettir ve 2. boyun omuru (axis) ile sacrum arasında yer alan omurlar arasında bulunurlar.

Omurların ve disklerin kalınlıkları yukarıdan aşağıya doğru indikçe artar.

Yetişkin bir erkekte columna vertebralisi’in boyu 70 cm., kadında 60 cm. kadardır.

Bu uzunluğun 1/4'ü disklere aittir.

Omurga düz bir sütun şeklinde değildir. Öne ve arkaya doğru bazı eğrilikler gösterir. Bu eğriliklerden öne doğru konveks olanlara lordoz, arkaya doğru konveks olanlara kifoz denir. Yukarıdan aşağıya doğru sırasıyla şunlardır

Servikal lordoz: Boyun bölgesinde bulunan ve konveksliği öne doğru olan eğrilik.

Torakal kifoz: Göğüs bölgesinde bulunan ve konveksliği arkaya doğru olan eğrilik.

Lumbal lordoz: Bel bölgesinde bulunan ve konveksliği öne doğru olan eğrilik.

Sakral kifoz: Sakral bölgede bulunan ve konveksliği arkaya doğru olan eğrilik.

Bunların dışında bazı insanlarda omurganın sağa veya sola doğru eğrildiği görülür. Bu duruma skolioz denir.

Bu eğriliklerden torakal ve sakral kifoz esas eğriliktir. Boyun ve belde görülen eğrilikler daha sonradan basınç ve kasların çekme kuvveti sonucu ortaya çıkar.

Lumbal lordoz hamile bayanlarda artar. Lordoz ve kifozlar fizyolojik eğriliklerdir. Skolioz patolojik bir eğriliktir.

Vertebraların genel özellikleri:

Omurganın değişik kısımlarına ait vertebralar arasında şekil ve büyüklük bakımından fark bulunmasına rağmen ortak özellikleri de vardır. Omurlar arasındaki benzerlikler yeni doğanlarda daha fazladır. Vücudun gelişimi sırasında artan ağırlık ve harekete bağlı olarak omurlar arasındaki farklılıklar da artar. Atlas (1. boyun omuru) dışındaki bütün vertebralarda iki temel yapı bulunur.

Bunlar corpus vertebrae ve

arcus vertebrae’dir.

Corpus vertebrae (omur gövdesi): Kısa bir silindir şeklindedir. Silindirin üst ve alt yüzleri komşu vertebraları birbirine bağlayan discus intervertebralislere yapışır. Alt ve üst yüzlerin 2-3 mm’lik dış kısımları kompakt kemik yapısında, ortası ise spongioz kemik yapısındadır. Omur gövdesinin arka yüzü canalis vertebralis’e bakar.

Corpus

Arcus

Arcus vertebrae (omur kemeri): Omur gövdesinin sağ ve sol yüzlerinin, arka yüzle birleştiği yerden başlayan iki adet pediculus arcus vertebrae, arkaya doğru seyrederek orta hatta birbirleriyle birleşerek arcus vertebrae’yi oluştururlar. Arcus vertebrae ile corpus vertebrae arasında büyük bir delik oluşur. Bu deliğe foramen vertebrale denir. Bu delikler iskelette üst üste gelerek bir kanal (canalis vertebralis) meydana getirirler.

Pediculus arcus vertebrae’ların üst kısmında bulunan çentiğe incisura vertebralis superior, alt kısmında bulunan çentiğe incisura vertebralis inferior denir. Bu çentikler iskelette üst üste gelerek foramen intervertebrale’yi oluştururlar. Canlıda bu deliklerden spinal sinirler geçer.

Bir arcus vertebrae’de

2’si yukarı doğru (processus articularis superior)

2’si aşağı doğru (processus articularis inferior)

2’si yanlara doğru (processus transversus)

1’i de arkaya doğru (processus spinosus)

toplam 7 adet çıkıntı vardır.

Arcus

Foramen

vertebrale

Vertebrae cervicales

(boyun omurları):

Boyunda 7 adet vertebrae vardır.

Birincisi atlas,

İkincisi axis olarak isimlendirilir.

Boyun omurlarının gövdeleri diğer omurlara göre daha incedir.

Boyun omurlarının processus transversuslarında foramen transversarium denilen bir delik vardır.

Bu delikten beyni besleyen a. vertebralis geçer.

2.-5. boyun omurlarının processus spinosuslarının ucu çatallıdır. 

Atlas

Atlas (I. boyun omuru): En önemli özelliği gövdesinin ve spinal çıkıntısının olmamasıdır. Buna karşılık atlasın yan çıkıntıları (massa lateralis) iyi gelişmiştir. Burada occipital kemikle eklem yapan eklem yüzleri (facies articularis superior) bulunur. Atlasın ön kavsinin (arcus anterior) arka yüzünde bulunan eklem yüzü dens axis ile eklem yapar.

Axis (2. boyun omuru): Bu omurun en önemli özelliği gövdesinden yukarı doğru uzanan dens axis denilen çıkıntısının bulunmasıdır. Bu çıkıntı atlasın ön kavsi ile eklem yapar.

Vertebrae prominens (VII. boyun omuru): Spinal çıkıntısı çatalsız ve uzundur. Bu yüzden canlıda deri altında kolaylıkla hissedilir.

Atlas

Axis

Vertebrae thoracicae

(göğüs omurları)

Göğüs bölgesinde 12 adet omur bulunur. Aşağıya doğru indikçe omurga üzerine binen yük arttığından dolayı omur gövdeleri de büyür. Göğüs omurlarını diğer omurlardan ayıran en önemli özellik gövdelerinin yan taraflarında

biri üst (fovea costalis superior) ve

biri de alt (fovea costalis inferior) olmak üzere iki tane yarım eklem yüzünün bulunmasıdır.

Komşu iki omura ait eklem yüzleri birleşerek tam bir eklem yüzü oluştururlar, bu eklem yüzü de caput costae ile eklem yapar.

Transvers çıkıntıları üzerinde bir adet eklem yüzü bulunur. Bu eklem yüzü tuberculum costae ile eklem yapar.

fovea costalis superior

fovea costalis inferior

tuberculum costae

Vertebrae lumbales (bel omurları):

Beş adettir.

Hareketli omurlar içerisinde gövdeleri en büyük olanlardır.

Üstten bakıldığında böbrek şeklindedir.

Processus transversus uzundur ve diğer bölgelerdeki omurlardan farklı olarak iki tane ilave çıkıntıya (processus mamillaris, processus accesorius) sahiptir. Foramen vertebrale’leri geniş ve üçgen şeklindedir.

Os sacrum: vertebrae sacrales

(kuyruk sokumu kemiği):

Beş adet omurun birleşmesiyle oluşan tabanı (basis ossis sacri) yukarıda, tepesi (apex ossis sacri) aşağıda üçgen şeklinde bir kemiktir. Tabanı V. bel omuru ile, tepesi os coccygis ile eklem yapar. Sakrumun tabanının öne doğru yaptığı çıkıntıya promontorium denir. Bu çıkıntı klinik açıdan önemlidir.

Sakrum pelvis iskeletinin arka üst kısmını yapar. Sacrum’un içinde, tabanından tepesine kadar uzanan kanala canalis sacralis denir. Bu kanalın alt açıklığına hiatus sacralis denir.

hiatus sacralis

  Pelvise bakan ön yüzü (facies pelvica) konkav, arka yüzü (facies dorsalis) konvekstir. Facies pelvicada bulunan deliklere foramina sacralia pelvica denir. Bunlar dört çifttir. Bu deliklerden spinal sinirlerin ön dalları çıkar.

Delikler arasında görülen enine çizgilere linea transversa denir. Facies dorsalis’te görülen 4 çift deliğe foramina sacralia dorsalia denir. Bu deliklerden spinal sinirlerin arka dalları çıkar.

Bu yüzde yukarıdan aşağıya doğru uzanan çıkıntılar vardır. Bunlar omur çıkıntılarının birleşim yerleridir. Sacrumun alt ucunda görülen çıkıntılara cornu sacrale denir. Bu çıkıntılar cornu coccygeum ile eklem yapar. Dış tarafında görülen kulak kepçesi şeklindeki eklem yüzleri (facies auricularis) os ilium’daki aynı isimli eklem yüzleri ile eklem yapar.

Os coccygis: vertebrae coccygeae (kuyruk kemiği):

İyi gelişmemiş son 4 (3-5) omurun birleşmesinden oluşur. Tabanı yukarıda sacrum ile eklem yapar, tepesi aşağıda serbest olarak sonlanır.

Tabanındaki rudimenter eklem çıkıntısına cornu coccygeum denir ve cornu sacrale ile eklem yapar.

Sternum (göğüs kemiği)

Göğüs kafesinin önünde ve orta hatta bulunan yassı ve kama şeklinde bir kemiktir. Erişkinlerde ortalama 17 cm. uzunluğundadır. Kemik iliği incelemelerinde en çok kullanılan kemiktir.

Kemiğin en üst bölümü dörtgen şeklinde olup manibrium sterni adını alır. Clavicula ve I. kaburga ile eklem yapar. Orta bölümü corpus sterni adını alır ve kemiğin en uzun parçasıdır. Sternumun alt ucuna processus xiphoideus denir.

Corpus sterni ile manibrium sterninin yapmış olduğu ekleme manibriosternal eklem denir. Buraya 2. kaburga tutunur. Canlıda 1. kaburga claviculanın altında olduğu için hissedilemez ancak 2. kaburga kolaylıkla hissedilebilir bu durum klinik oryantasyon bakımından önemlidir. Şahıslar arasında çok fazla varyasyon gösterir. Manibrium sterni ile corpus sterni arasında meydana gelen ve açıklığı arkaya bakan açıya angulus sterni (Louis açısı) denir. Bu açı klinik

bakımdan önemlidir.

Ossa thoracis (göğüs kemikleri): Sternum ve kaburgalardan meydana gelir.  

manibrium sterni

Costae (kaburgalar):

Göğüs kafesinin büyük bir kısmını oluşturan kaburgalar 12 çift olup göğüs içerisindeki önemli organları (kalp, akciğer) korurlar ve solunum mekanizmasına katkıda bulunurlar. Kaburgalar her iki tarafta göğüs omurları ile eklem yaptıktan sonra öne, dışa ve aşağı doğru ilerleyerek önde sternum ile eklem yaparlar.

12 çift kaburganın İlk 7 çifti sternumla direkt olarak eklem yaparlar. Bu kaburgalara costae verae (gerçek kaburga) yada costae sternales denir.

Geriye kalan 5 çift kaburga ise sternumla direkt olarak eklem yapmaz. Bunlara costae spuriae (yalancı kaburga) yada costae asternales denir.

Son 5 kaburganın ilk 3 tanesi VII. kaburgaya tutunarak sternumla bağlantı kurarlar.

Son iki kaburga (XI. ve XII.) ise serbest olarak sonlanır. Bu kaburgalara costae fluctuantes (yüzen kaburga) denir.

Kaburgaların uzunluğu I. kaburgadan VII. kaburgaya

kadar artarak devam eder ve VII. kaburga en uzun kaburgadır. Bundan sonra tekrar azalmaya başlar.

Kaburgaların büyük kısmı kemikten (os costale), önde kalan ve sternum ile eklem yapan küçük kısmı ise kıkırdaktan (cartilago costalis) meydana gelir.

Kemik kaburgaların iki ucu (extremitas vertebralis ve extremitas sternalis) ve bir gövdesi (corpus costae) vardır.

Omurlarla eklem yapan arka ucuna caput costae, caput costae’den sonra gelen dar kısma collum costae denir. Collum costae’nin corpus costae ile birleştiği yerde bulunan çıkıntılı kısma tuberculum costae denir. Corpus costae’nin iki yüzü bulunur. İç yüzde ve alt kenara yakın olarak seyreden oluk (sulcus costae) içerisinde canlıda damarlar ve sinirler (V.A.N. intercostalis) bulunur. Kemik kaburganın ön ucu kıkırdak kaburga ile birleşir. Kıkırdak kaburgalar yaş ilerledikçe kısmen kemikleşirler. Bu durum göğüs kafesinin esnekliğini azaltır.

Compages thoracis (göğüs kafesi):

Arkada 12 adet göğüs omuru, önde sternum ve yanlarda 12 çift kaburganın meydana getirdiği kemik kafese göğüs kafesi denir. Göğüs kafesinin hacmi solunum hareketleri sırasında kaburgaların yukarı doğru kaldırılmasıyla kolaylıkla artar. Kasların etkisi kalkınca kaburgalar tekrar eski konumuna gelir.

Göğüs kafesi tepesi yukarıda, tabanı aşağıda koni şeklindedir. Üst açıklığına apertura thoracis superior denir. Bu delik arkada birinci göğüs omuru, önde manibrium sterni ve yanlarda birinci kaburgalar tarafından sınırlanmıştır. Alt açıklığına apertura thoracis inferior denir ve arkada 12. göğüs omuru, önde processus xiphoideus ve yanlarda arcus costarum ile sınırlanmıştır. Üst açıklığın ön-arka çapı 5 cm, genişliği 10 cm kadardır. Alt açıklığın ön-arka çapı 12 cm, genişliği ise 26 cm kadardır. Alt açıklığı önden sınırlayan ve kaburgaların meydana getirdiği kavse arcus costarum denir. İki kaburga arasındaki açıklığa spatium intercostale denir ve üstteki kaburganın sayısı ile isimlendirilir.

sternum

clavicula