Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргын 2018 оны ... дугаар сарын ...-ны өдрийн

...... дугаар тушаалын хавсралт

ОНЦГОЙ БАЙДЛЫН БАЙГУУЛЛАГЫН ХӨДӨЛМӨРИЙН АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛ, ЭРҮҮЛ АХУЙН ДҮРЭМ

Зорилго: Энэ дүрэм нь Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагчдын хөдөлмөрийн

аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг хангахад анги, байгууллагын дарга (захирагч) бусад албан тушаалтны гүйцэтгэх үүрэг, аюулт үзэгдэл, осол тэдгээрээс үүдэлтэй гамшгийн үед ажиллах албан хаагчдын хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангуулах, Гамшгаас хамгаалах тухай хууль, Галын аюулгүй байдлын тухай хууль, Хөдөлмөрийн тухай хууль, Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль, бусад хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэхэд оршино.

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГНэг. Нийтлэг үндэслэл

1.1.Онцгой байдлын байгууллагын хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрэм нь гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гал түймэр унтраах, эрэн хайх, аврах, хор уршгийг арилгах, хүмүүнлэгийн тусламж үзүүлэх, хойшлуулшгүй сэргээн босгох ажлыг гүйцэтгэх, сургалт, дадлага явуулах явцад үүсэх харилцааг зохицуулна.

1.2.Энэхүү дүрэм нь гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагаанд дайчлагдан ажиллаж байгаа иргэн, хуулийн этгээд, Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагчдад хамаарна.

1.3.Хөдөлмөрийн аюулгүй байдлыг хангах, хөдөлмөрийн нөхцөлийг сайжруулах ажлыг зохион байгуулахад холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах асуудлыг төв, орон нутгийн Онцгой байдлын байгууллагын дарга (захирагч) нар хариуцна.

1.4.Онцгой байдлын байгууллагын газар, бригад, хэлтэс нь хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйг хариуцсан орон тооны алба, албан тушаалтанг томилон ажиллуулж, зохих мэдлэг, дадлага эзэмшүүлсэн байна.

1.5.Гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагааны үеийн аюулгүй ажиллагааны журам, зааврыг тухайн ажлыг удирдан зохион байгуулах албан тушаалтан энэ дүрэмд нийцүүлэн боловсруулж мөрдүүлнэ.

1.6.Албан хаагчдын хөдөлмөрийн нөхцөл, ажил үүргийн онцлогт тохируулан аюулгүй байдлын шаардлагад нийцсэн ажлын хувцас, багаж хэрэгслээр хангах, тэдгээрийг цэвэрлэж ариутган, шалгаж баталгаажуулсан байна.

1.7.Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн төлөвлөгөөг батлуулж биелэлтийг анги, байгууллага бүрээр гаргаж тэдгээрийн ажлыг дүгнэх нэг үндсэн үзүүлэлт болгоно.

1.8.Онцгой байдлын байгууллагын офицер, ахлагч нарыг томилохдоо хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны талаар ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилга өгсөн тухай хяналтын хуудсыг хүн нэг бүр дээр хөтөлж хувийн

хэрэгт нь хадгална. (Хавсралт-1)2. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалт, зааварчилгаа

2.1Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа дараах төрлүүдтэй байна. Үүнд:

а/ Урьдчилсан зааварчилгаб/ Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилгав/ Давтан зааварчилга

2.1.1. Тус албанд шинээр томилогдсон офицер, ахлагч, ажилтан, албан хаагчид, сургалт, дадлага хийхээр ирсэн сонсогчдод ажилласан жил, боловсролын түвшинг харгалзахгүйгээр урьдчилсан зааварчилга өгнө.

Үүнд: Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хууль болон энэхүү дүрмийг танилцуулна.

2.1.2. Дадлагажих-ажилтан, сургалт, дадлага хийхээр ирсэн сонсогчдод урьдчилсан зааварчилгааг тусгай сургалтын танхимд 2 цагаас багагүй хугацаагаар өгсөн байх шаардлагатай.

2.1.3. Ажилтан, албан хаагчдын ажлын байр нь өөрчлөгдөх үед болон ажилд шинээр орсон дадлагажих ажилтан, дадлага хийхээр ирсэн сонсогчдод ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилгаа өгнө.Тухайн нэгжийг гүйцэтгэх ажлын онцлогт зохицуулан дараах зүйлсийг танилцуулсан байна. Үүнд:

а/ Тухайн ажилтны гүйцэтгэх үүрэг, ажлын онцлог б/ Аюулгүй ажиллагааны арга барилууд в/ Хувийн хамгаалах хэрэгслүүд, тэдгээрийг ашиглах заавар г/ Тээврийн хэрэгсэл, техник, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн ашиглалтын үед тавигдах аюулгүйн шаардлагад/ Аюулт үзэгдэл, ослоос урьдчилан сэргийлэх, авах арга хэмжээе/ Нэрвэгдэгсдэд үзүүлэх эмнэлгийн анхны тусламж

2.1.4. Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилгааг салаа, бүлгийн дарга, захирагч, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтан биечлэн үзүүлэх журмаар өгнө.

2.1.5. Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилгааны дараа тухайн анги, салбарын дарга, захирагч, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа хариуцсан албан тушаалтан бие даан ажиллуулах зөвшөөрөл олгоно.

2.1.6. Давтан зааварчилгааг улиралд нэгээс доошгүй удаа өгсөн байна.2.1.7. Албан хаагчийн хөдөлмөрийн нөхцөлд өөрчлөлт орох, шинэ

технологи, тоног төхөөрөмж, машин механизм, багаж хэрэгсэл ашиглах, ажлын 22 хоногоос дээш хугацаагаар ажлаас чөлөөлөгдөн эргэж ажилдаа орсон тохиолдолд давтан зааварчилгаа өгнө.

Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаадараахь төрлүүдтэй байна. Үүнд:

2.2.Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны сургалт 2.2.1. Албан хаагчдын мэргэжил дээшлүүлэх, шинээр мэргэжил олгох

сургалт, хичээлийн жилийн хөтөлбөрт хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалтыг оруулна.

2.2.2. Газар, хэлтсийн төлөвлөлт, сургалт эрхэлсэн албан тушаалтан болон хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтан гүйцэтгэх

ажил үүргийнхээ онцлогт тохируулан хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулж, холбогдох дарга нараар батлуулан хэрэгжүүлнэ.

2.2.3. Онцгой байдлын байгууллагад шинээр ажилд орж байгаа дадлагажих ажилтанг анхан шатны сургалтын хөтөлбөрийн дагуу хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрмээр хичээл зааж, шалгалт авсны дараа албан үүрэг гүйцэтгүүлэх, бэлтгэл сургууль хийхэд оролцуулна.

2.3. Газар, хэлтсийн офицер, ахлагч нар өөрийнхөө гүйцэтгэж байгаа үүргийн дагуу жил бүр хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрмийн холбогдох бүлгийг хичээлээр судалж шалгалт өгнө. Шалгалт авсан дүнг хавсралтын дагуу бүртгэлд тэмдэглэнэ. (Хавсралт-2)

2.4. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн сургалтад хамрагдаагүй, зааварчилга аваагүй, ажлын тусгай хувцас, хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэлгүй албан хаагчдыг гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагаанд болон бусад ажилд оролцуулахыг хориглоно.

3. Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны хяналт3.1.Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаанд тавих хяналтыг гурван үе шаттай

зохион байгуулна.3.1.1. Анхан шатны хяналтыг салаа, бүлгийн дарга, захирагч нар өдөр

тутамд ажил эхлэхийн өмнө ажил үүрэг гүйцэтгэсний дараа хийж илэрсэн зөрчил, дутагдлыг анхан шатны хяналтын бүртгэлд тэмдэглэж, тэдгээрийг арилгах арга хэмжээг төлөвлөн, удирдах албан тушаалтанд илтгэнэ.

3.1.2. Хоёрдугаар шатны хяналтыг сард 1-ээс доошгүй удаа анги, салбарын дарга, захирагчаар удирдуулсан комисс явуулна. Комиссын дарга шалгалтаар илэрсэн зөрчил, дутагдлыг арилгуулах арга хэмжээг зохион байгуулах үүрэгтэй. Энэ талаар хяналтын бүртгэлд тэмдэглэнэ.

3.1.3. Гуравдугаар шатны хяналтыг газар, хэлтсийн дарга нар хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан ажилтны хамт улиралд 1 удаа шалгаж дүнг даргын зөвлөлийн хуралд оруулан хэлэлцэж, аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн дүрэм, хэм хэмжээг зөрчсөн хүмүүстэй хариуцлага тооцож, илэрсэн зөрчил дутагдлыг арилгах арга хэмжээг тодорхойлно.

3.2.Гуравдугаар шатны хяналтын бүртгэлийг хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн асуудал хариуцсан албан тушаалтан хөтлөнө.

(Хавсралт-3)

4. Хөдөлмөрийн аюулгуй ажиллагааны нөхцөлийг хангахадгазар, хэлтсийн даргын гүйцэтгэх үүрэг

4.1.Албан хаагчдын хөдөлмөрийн хэвийн нөхцөлийг хангасан ажлын болон ахуйн байр, аюулгүй багаж хэрэгсэл, автомашин, механизм, тоног төхөөрөмжөөр хангах, осол зөрчилгүй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх

4.2.Ажиллагааны явцад бий болсон хими, физик, биологийн хүчин зүйл нь ажпын байрны хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй, байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл үзүүлэхгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлэх техник зохион байгуулалтын арга хэмжээ авч ажиллах.

4.3.Газар, хэлтсийн хөдөлмөрийн нөхцөлийн судалгаа гаргаж, шинэчлэн

өөрчлөх, шинэ техник технологи нэвтрүүлэх замаар цаашид боловсронгуй болгох, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн асуудлыг холбогдох байгууллагуудад тавьж шийдвэрлүүлэх.

4.4.Онцгой байдлын газар, хэлтэс нь сэтгэл зүйч эмчтэй байна. Сэтгэл зүйч эмч нь харьяа анги байгууллагын албан хаагчдын эрүүл мэндийн байдалд өдөр бүр хяналт тавьж үзлэг хийх хуваарь гарган газар, хэлтсийн даргаар батлуулж, хуваарийн дагуу үзлэгийг зохион байгуулна.

4.5.Байгууллагын эмнэлэг, сувилал, амралтын газар байгуулах, эмч, сувилагч орон тоогоор болон гэрээгээр ажиллуулах.

4.6.Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангуулах арга хэмжээнд шаардагдах хөрөнгийг жил бүрийн төсөв, төлөвлөгөө, хамтын гэрээнд тусган зориулалтаар нь зарцуулах.

4.7.Албан хаагчийн эрхлэн гүйцэтгэдэг ажлын онцлогийг харгалзан ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгсэл, ариутгах, цэвэрлэх, угаах бодисоор үнэгүй хангах, хамгаалах хэрэгсэл, ажлын хувцасны жагсаалтыг баталж мөрдүүлэх.

4.8.Хөдөлмөрийн аюултай, хортой нөхцөлд ажиллагсдад хууль тогтоомж, байгууллагын дотоод журамд заасан нөхөн олговор, хөнгөлөлт үзүүлж байх.

5. Газар, хэлтсийн дарга дараах эрхийг эдэлнэ:5.1. Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа хариуцсан албан тушаалтныг ажилд

томилох, ажлаас чөлөөлөх саналыг хүргүүлж, ажиллах журмыг баталж мөрдүүлэх.5.2. Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны талаар авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ,

түүний төсөв, зардлын санг батлах, хэрэгжилтэд хяналт тавих.5.3. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрэм зөрчсөн албан хаагчдад

хөдөлмөрийн хууль, байгууллагын дотоод журамд заасан хариуцлага хүлээлгэх.

6. Үндэсний аврах бригад, гал түймэр унтраах,аврах анги, эрэн хайх, аврах анги, бүлгийн дарга,

захирагч нарын гүйцэтгэх үүрэг.6.1.Гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагаа болон сургууль, дадлага хийх, тусгай

зориулалтын техниктэй ажиллах, аж ахуйн бусад ажил гүйцэтгэх үеийн аюулгүй ажиллагааг хангах талаар тушаал гаргах.

6.2.Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг хангах ажлын төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэх, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн төсвийг батлуулан үр ашигтай зарцуулах.

6.3.Аюулгүй ажиллагааны журам зөрчигдсөн болон хүний амь бие, эрүүл мэндэд сөрөг, аюултай нөхцөл байдал бий болсон тохиолдолд түүнээс урьдчилан сэргийлэх, арилгах арга хэмжээг эхлүүлэх.

6.4.Офицер, ахлагч, ажилтнуудад хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны талаарх мэдлэгийг дээшлүүлэх сургалт явуулж, аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа өгч, биелэлтэд хяналт тавьж ажиллах.

6.5.Гэнэтийн осол, хурц хордлого, мэргэжлээс шалтгаалах өвчний тухай тогтоосон журмын дагуу мэдээлэх, судлан бүртгэх,

6.6.Өргөх, тээвэрлэх механизм, даралтат сав, шугам хоолойн баталгаажуулалтыг цаг хугацаанд нь хийлгэж байх.6.7. Ангийн бие бүрэлдэхүүнээс улирал тутам энэ дүрмээр шүүлэг авах.

7. Үндэсний аврах бригад, гал түймэр унтраах,аврах анги, эрэн хайх, аврах анги, бүлгийн дарга,

захирагч нарын гүйцэтгэх үүрэг.7.1.Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрэм, аюулгүй ажиллагааны

зааврыг зөрчсөн ажилтнуудад хөдөлмөрийн хууль, байгууллагын дотоод журамд заасан хариуцлага хүлээлгэх.

8. Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуй хариуцсан ажилтан (мэргэжилтэн) дараах үүргийг гүйцэтгэнэ.

8.1. Тус байгууллагын бүх нэгжийн ажлын байранд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн талаар гарсан хууль, дүрэм, заавар, журмын биелэлтэд шалгалт хийж, илэрсэн зөрчлийг арилгуулах.

8.2. Гүйцэтгэх ажил үүрэг, зэвсэг, техник, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, ажлын байрны онцлог байдлыг тусгасан хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрэм, зааврыг боловсруулах, шинэчлэх, нэмэлт өөрчлөлт оруулах, хэрэгжилтэнд хяналт тавих.

8.3. Ажлын байр, автомашин техник, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн аюулгүй ажиллагааны нөхцөлийг хангуулах, батлагдсан стандартыг мөрдүүлэх.

8.4. Бүх шатны дарга /захирагч/ нараас бие бүрэлдэхүүн, ажилчин, албан хаагчдад аюулгүй ажиллах арга техник, ажлын байрны зааварчилгыг хэрхэн өгч байгаад хяналт тавихын зэрэгцээ хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны сургалтыгбатлагдсан хөтөлбөрийн дагуу удирдан зохион байгуулна.

8.5. Хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэл, хордлого саармагжуулах хүнсний бүтээгдэхүүн, ариун цэврийн хэрэгсэлийг тогтоогдсон нормын дагуу хэрхэн хангагдаж байгаад хяналт тавьж ажиллана.

8.6. Албан үүргээ гүйцэтгэх явцад гарсан осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчлөлийн талаар судалгаа гаргах, хүний амь хохирсон болон гэмтэж, бэртсэн тохиолдолд анги, байгууллагын удирдлагаас ОМ-1а нотломж тогтооход оролцож, санал, дүгнэлт өгөх, гарсан шалтгааныг арилгах талаар удирдлагаас өгсөн үүрэг даалгаврын биелэлтийг шалгах үүрэгтэй.

9. Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагч, ажилтан нь дараах үүрэгтэй.9.1.Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагч, ажилтан нь хөдөлмөрийн

хууль тогтоомжийг биелүүлж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрмийг судлан, мөрдөж ажиллах.

9.2.Эрхэлсэн ажлынхаа мэдлэг, дадлага, мэргэжлээ байнга дээшлүүлж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг хангах талаар удирдлагаас өгсөн зааварчилгыг биелүүлж, сургалтад идэвхитэй оролцох.

9.3.Хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэл, багаж хэрэгслийг ажил үүрэг гүйцэтгэх үедээ иж бүрнээр, зааврын дагуу хэрэглэж байх.

9.4.Ажлын байранд хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрмийг сахиж, зөрчил дутагдалгүй ажиллах.

9.5.Техник, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, хөдөлмөр хамгааллын хувцас хэрэглэлийн хэвийн ажиллагаа алдагдах, ашиглалт, аюулгүйн ажиллагааны дүрэм,

заавар зөрчигдөж болзошгүй болон зөрчигдсөн тохиолдолд холбогдох дарга нарт мэдэгдэж, түүнийг хэвийн байдалд оруулах арга хэмжээг авахуулах.

9.6.Эмнэлгийн анхны тусламж үзүүлэх мэдлэг, дадлага эзэмшсэн байх.

ХОЁРДУГААР БҮЛЭГАнги, байгууллагын ажлын байр, албан тасалгаанд сахих

аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн шаардлага

1. Ерөнхий шаардлага. Ажлын байрны нөхцөл нь:1.1.Ажлын байр нь тоосжилт, химийн хортой бодисын ууршилт, хэт богино

долгионы нөлөө, хүний бие организмыг хордуулах, гэмтээх бусад хүчин зүйлгүй байх шаардлагатай бөгөөд дараах үзүүлэлтийг хангасан байх ёстой.

а/ Агааржуулалт - ажлын байрыг зохион байгуулахдаа нэг цагт нэг хүнд 30м3 агаар ногдож байхаар тооцох ба байрны орчинд агаарын бохирдол үүсэх хүчин зүйлгүй байх, ажлын байранд цаг тутам 15 минутаас багагүй хугацаагаар агаар солилцуулах, цэнэг хураагуур, түлш, химийн хортой бодисын ууршилттай өрөө, тасалгаа, бие засах өрөө, үйлчилгээний төв танхим зэрэг агаарын бохирдолттой өрөөний агааржуулах систем нь бүрэн ажиллагаатай байх, гадна орчинд агаар бохирдолтыг саармагжуулах мод, зүлэгтарих.б/ Гэрэлтүүлэг - ажлын байрны зориулалт, онцлогоос хамааран 280- 750 люкс байна. Гэрэлтүүлгийн зөвшөөрөгдөх хамгийн доод хэмжээ /шат, хонгил г.м / 50 люкс байж болно. Байнгын ажиллагаатай оператор /дуудлага хүлээн авагч/, техникийн өрөө, хонгил, орц, шат, дуудлагаар гарах автомашины тавиулангийн гэрэлтүүлгийг өндөр шаардлага тавьж байнга асаалттай байлгахын хамт гэрэл унтарсан үед ослын гэрэл автоматаар асч байхаар тоноглохв/ Чийглэг - тохиромжтой чийглэгийн хэмжээ 40-60%, зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ 75% байна.г/ Дуу чимээ - байж болох дээд хэмжээ 85 дб байх ба утсаар ярьдаг өрөөнд 60 дб -ээс доош байвал зохино.д/ Талбай - ажлын байрны нэг хүнд ногдох талбайн хэмжээ 4.5 м2

е/ Дулаан- тохиромжтой хэмжээ нь гүйцэтгэх ажлаас хамааран нэмэх 18-24 хэм байх ба ажлын байрны зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ буюу хүн ажиллахыг зөвшөөрөх /хамгийн хүнд нөхцөлд хамаарагдах/ хязгаар -35-аас +35 хэм байна.

1.2.Хөдөлмөрийн нөхцөлийн хэмжилтийг шаардлагатай гэж үзсэн болон шинээр бий болсон, шинэ төхөөрөмж, багаж зэвсэглэмж суурилагдсан ажлын байр бүрээр хийлгэж, дүгнэлтийг үндэслэн хөдөлмөрийн хэвийн нөхцөлийг хангах, сайжруулах арга хэмжээг авах.

1.3.Ажлын байранд бий болсон аюултай хүчин зүйлийг арилгах, түүнээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрэгжүүлэх.

1.4.Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааг хангахад чиглэгдсэн техник, технологийг шинэчлэх, хөдөлмөр зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох, аюултай хүчин зүйл бий болсон, гарч болзошгүй ослын үед ажиллах шуурхай ажиллагааны дэг тогтоож түүнийг хэрэгжүүлж ажиллах.

1.5.Ажлын байранд үүсч болох аюултай хүчин зүйлд хяналт тавих, осол, аюул гарсан үед болон аюултай ажлын байранд хориглох хаалт, хамгаалалт, дохио санамж, анхааруулга тавих /энэ нь зөөврийн болоод байнгын байна/

1.6.Хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд хамаарагдаж байгаа ажлын байрны онцлогоос хамааран ажилтанд үзүүлэх хөнгөлөлтийг холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу байгууллага хариуцахаас гадна, хуурайшилттай, халуун, чийгтэй, хүйтэн болон хэт өндөр үелзэлд ажилладаг хүмүүст буцалсан ус, витаминт ундааг өгөх, 2 цаг тутамд амрах, алжаалаа тайлах боломжоор хангах.

1.7.Байгууллагын захиргаа нь ажлын байрны эрсдэлийн үнэлгээг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх.

1.8.Машин, тоног төхөөрөмжийг ашиглалт, аюулгүй ажиллагааны журмын дагуу ажиллуулж, техникийн гэрчилгээг бүрэн хөтлөх.

2. Барилга, байгууламж, ажлын байр.2.1.Гал түймэр унтраах, аврах анги нь дагаж мөрдөж буй техникийн нөхцөл

барилгын нормын дагуу баригдаж төхөөрөмжлөгдсөн тусгай зориулалтын барилга байгууламжид байрлана.

2.2.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн барилга нь гал тэсвэршилтийн III- аас доошгүй зэрэгтэй байх бөгөөд барилгын тавиулангийн хаалганаас хот, төв суурин газрын хөдөлгөөний зам хүртэл 10 метрээс доошгүй зайтай байна. Хаалганы өмнөх цардмал талбай нь зам тал руугаа 2-6 хэмийн налуу байна.

2.3.Эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэг, худалдааны обьект, орон сууц, албан байгууллагууд нь гал түймэр унтраах, аврах ангиас 30-50 метр зайтай байх ёстой.

2.4.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн барилга байгууламжийн нийт эзэмшил талбайг III, IVзэрэглэлийн ангийн барилгад -1.2 га, II зэрэглэлийн ангийн барилгад -1.6 га, Iзэрэглэлийн ангийн барилгад 2.0 га байхаар төлөвлөх ба аврах, гал түймэр унтраах аврах ангийн нутаг, дэвсгэрт харуулын байр, сургуулийн цамхаг, утаатай нөхцөлд сургууль, дадлага хийх байр, биеийн тамирын талбай,шатах тослох материал болон аж ахуйн агуулах, авто засварын газар, шатахуун түгээх цэг зэрэг байж болно.

2.5.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн барилга нь ерөнхий шаардлага хангасан дараах өрөө тасалгаатай байна. Үүнд: автомашины тавиулан, соёл хүмүүжпийн танхим, оператор /дуудлага хүлээн авагч/-ын өрөө, хичээлийн танхим, гал тогоо, хооллох өрөө, амрах байр, захиргааны өрөө, автомашин засварлах тавиулан, амьсгалын бие даасан төхөөрөмжийн өрөө, галын хоолой, багаж хэрэгслийн засвар үйлчилгээний байр, хувцас хатаах өрөө, цэнэг хураагуурын өрөө, техник тоног төхөөрөмж багаж хэрэгслийн агуулах, ариун цэврийн өрөө, угаалгын өрөө.

2.6.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн барилгад хоёрдугаар давхраас нэгдүгээр давхарт буух нээлхий бүхий багана нь 100 мм диаметртэй гялгар гадаргуутай, баганын доод хэсэгт эргэн тойрон 1 метр талбайд зөөлөвчтэй байна. Буух багана руу орох хаалга нь хоёр хавтастай дотогш онгойдог, түгжээтэй байна.

2.7.Хүн байнга байрладаг өрөө нь эрүүл ахуйн шаардлага хангасан өнгө үзэмж сайтай материалаар, автомашины тавиулан нь бетон буюу цардмал, ариун цэвэр болон угаалгын өрөөнүүд зүүмэл чулуун материалаар хийсэн шалтай байна. Өрөөний шал нь нэг түвшинд байх бөгөөд орох, гарах хаалганд өндөрлөсөн босго хийхийг хориглоно.

2.8.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн барилга нь цэвэр, бохир усны шугамтай тавиулан дотроо галын байнгын усан хангамжийн эх үүсвэртэй байна. Гал тогоо, угаалгын өрөө, амьсгалын бие даасан төхөөрөмж, галын хоолой, багаж хэрэгслийн засвар үйлчилгээний болон хувцас хатаах өрөө халуун устай байна.

2.9.Хүмүүс байнга байдаг өрөө тасалгааны дулаан нь +18 хэм, тавиулан, цэнэг хураагуурын өрөөний дулаан нь +10 хэмээс доошгүй байна. Тавиулан, галын хоолой, багаж зэвсэглэмжийн засвар үйлчилгээний, амьсгалын бие даасан төхөөрөмж, хувцас хатаах зориулалт бүхий өрөө нь халуун агаар үлээгчээр төхөөрөмжпөгдсөн байна.

2.10. Харуулын байр, тавиулан тэдгээртэй залгаа явган хүний гарц, өрөө тасалгаанууд ердийн гэрэлтүүлэгтэй байна.

2.11. Харуул ээлжийн амрах байр нь тавиуландаа ойрхон, жижүүрийн болон нэмэлт дуудлагаар ирсэн бэлтгэл ээлжийн хүмүүс унтаж амрах хүрэлцээтэй цагаан хэрэглэл бүхий ор дэвсгэртэй байна. Энэ өрөө нь тавиулан тийш онгойдог хоёр хавтастай, 1.2х2 метрийн хэмжээтэй, шатахууны ууршилт, угаарын хий орохоос хамгаалсан нягтруулагч бүхий хаалгатай байна.

2.12. Гал түймэр унтраах, аврах анги нь гамшиг, аюулт үзэгдэл, ослын анхны дуудлагаар хоёроос дээш автомашинтай гарч явдаг бол тавиулан, амрах байр, хичээлийн танхим, соёл хүмүүжлийн өрөөнд дуудлагын гэрэлт дохиотой, явах хүч хэрэгслийг заасан самбар байрлуулсан байна.

2.13. Харуул ээлжийн амрах байр, явах замын дагуу аврагч, гал сөнөөгчдийн хөдөлгөөнд саад болох эд зүйл байлгахыг хориглоно.

3. Автомашины тавиулан3.1.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн тавиулан дотор автомашиныг дараах

зай хэмжээний дагуу байрлуулна. Үүнд:а/ автомашинуудын хооронд 2 метр:б/ автомашинаас багана хүртэл 1 метр:в/ баруун гар талын автомашинаас барилгын хана хүртэл 2 метр:г/ зүүн гар талын автомашинаас барилгын хана хүртэл 2 метр:д/ автомашинаас барилгын урд хана хүртэл 3 метр:

е/ автомашинаас барилгын хойд хана хүртэл 3 метр:3.2.Автомашины хөдөлгүүрийн яндангаас гарч буй утаа, угаарын хийг гадагш

соруулах тусгай төхөөрөмж тавиуланд байрлуулсан байна.3.3.Тавиулангийн хаалга бүр 3.8 метр өргөн ба түгжээ, цоожлогчтой байх

ёстой. Хаалганы түгжээ нь автоматаар буюу их хүч гаргахгүйгээр гараар онгойдог байвал зохино. Хаалганы дээд хэсгийг шиллэсэн байж болно.

3.4.Хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хамгаалах хэрэгслийг богино хугацаанд хялбар өмсөж болохуйц эвхэж тавих зориулалт бүхий ширээ, тавиурыг тавиулангийн хананд тулгах буюу гал сөнөөгч, аврагчдад саад болохооргүй газар байрлуулна.

3.5.Тавиулан болгон 36 вольтоос хэтрэхгүй хүчдэл бүхий гэрэлтүүлэгтэй засварын сувагтай байна. Сувгийн дээд хэсгийг 50-60 мм-ийн зузаан банзаар хөндлөн таглана. Сувгийн хоёр талаар 8-10 см өндөр хашлага хийж өгнө. Засварын суваг нь нэг талдаа гишгүүр бүхий шат, нөгөө талдаа босоо төмөр шаттай байна.

3.6.Тавиуланд автомашин орж, гарах үед аюулгүй байдлыг хангахын тулд автомашин байрлах заагийг шалан дээр цагаан буюу шар өнгийн будгаар тэмдэглэж хязгаарлана. Мөн автомашин тавиулангаас гарах үед хоёр талын бүхээг, багажны хайрцгийн хаалга, таг онгорхой эсэхийг жолооч харахад зориулан тавиулангийн хаалганы хоёр талын хананд толь байрлуулсан байна.

3.7.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн өрөө тасалгаанаас тавиулан руу орох хаалганууд тавиулан тийш онгойдог байх, тавиулангийн шал нь хаалга тал руу 2 хэм налуу байна.

3.8.Автомашины яндантай холбож утаа, хий зайлуулах сувагтай байна3.9.Тавиуланд тогтоосон тооноос илүү автомашин байрлуулахыг хориглоно.

4. Гал түймэр унтраах, аврах ангийн дуудлага хүлээн авагчийн өрөө.4.1.Аюулт үзэгдэл, ослын мэдээ хүлээн авах, дамжуулах дуудлага хүлээн

авагчийн ажиллах өрөө нь 18 хэмээс багагүй дулаантай, дуу чимээ нэвтрүүлдэггүй, утаанаас тусгаарлагдсан, гэрэлтүүлэг сайтай байна.

4.2.Гал түймэр унтраах, аврах ангийн дуудлага хүлээн авагчийн өрөө нь галын дуудлагаар тавиулангаас хуваарийн дагуу түрүүлж гарах автомашинд ойрхон тавиулан талын хананд 0.5х0.5 м-ийн хэмжээтэй цонх гаргасан байж болно.

4.3.Дуудлага хүлээн авагчийн өрөөнд амрах буйдан байж болно.4.4.Дуудлага хүлээн авагчийн өрөө эмийн сантай байна. (Хавсралт-4)

5. Цэнэг хураагуурын өрөө5.1.Цэнэг хураагуур хадгалах өрөөнд “Цэнэг хураагуурын өрөө”, “Галын

аюултай”, “Тамхи бүү тат” гэсэн санамж бичиж тавьсан байна.5.2.Цэнэг хураагуурын өрөөний гэрэлтүүлэг, агааржуулалтын төхөөрөмж нь

дагаж мөрдөж буй нормын дагуу бүрэн гүйцэд хийгдсэн байна. Өрөөний ханыг хүчилд тэсвэртэй материалаар хийх эсвэл будгаар будна.

5.3.Цахилгаан хөдөлгүүр, хувиргагч, шулуутгагч ба цахилгаан багажууд газардуулга хийгдсэн байна.

5.4.Цэнэг хураагуурын өрөө нь тавиулан болон дуудлага хүлээн авагчийн өрөөнөөс ханаар тусгаарлагдсан байна.

5.5.Хүчил буюу шүлтийн зайн хураагуурыг тус тусад нь байрлуулна.5.6.Электролит, нэрмэл ус, хүчил, содын уусмал, борын хүчил, цууны охь

зэргийг агуулсан саван дээр тэдгээрийн нэрийг тод харагдахаар бичсэн байна.5.7.Цэнэг хураагуурын өрөөнд гал түлэх, тамхи татах, хүнсний зүйл хадгалах,

хооллох, сав суулга хадгалах зориулалтын бус зүйлд ашиглахыг хориглоно.

6. Хичээл, соёл хүмүүжил, болон биеийн тамирын танхим2.1 Хичээл, соёл хүмүүжлийн болон биеийн тамирын танхимын хаалганы

өргөн, хийц нь аль болох аюулгүй, хурдан гарах нөхцөлийг хангасан байна. Харин өдөр, шөнийн гэрэлтүүлэг нь эдгээр байранд холбогдох нормын дагуу хийгдсэн байна.

7. Сургуулийн цамхаг7.1.Сургуулийн цамхагийг үндсэн барилгатай хамт эсвэл тусад нь барьж

болно. Үндсэн барилгатай хамт баригдсан сургуулийн цамхагийн гал

тэсвэршилтийн зэрэг нь үндсэн барилгатайгаа адил байна.7.2.Үндсэн барилгаас сургуулийн цамхаг нь галд тэсвэртэй хаалгаар

тусгаарлагдсан байна.7.3.Сургуулийн цамхаг нь дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:а/ Цамхагийн нүүрэн тал нь цонхноосоо өөр ямар нэгэн нүхцоорхойгүй байна, харин цамхагийн 2 дугаар давхрын цонхонд өлгөсөн араатай шатны гурав дахь хөндлөөс доош 1-2 см зайд 6x6 см-ийн хөндлөн огтлол бүхий дэр модыг хөндлөн хаднаб/ Сургуулийн цамхаг нь дотор талдаа байнгын шаттай мөн гал унтраах анхан шатны багаж хэрэгслээр хангагдсан байна. Цамхаг доторх шат нь хамгаалалт бүхий бариултай, эгц босоо шатыг давхар тус бүр дээр тавцантайгаар угсарнав/ Сургуулийн цамхагийн цонхны доорх талбай нь цонхноос дотогш 1.5 метрээс багагүй өргөн байнаг/ Сургуулийн цамхагийн 4 дүгээр давхрын цонх бүхэнд хамгаалалтын төхөөрөг хийсэн байна. Хамгаалалтын төхөөргийг жил бүрийн хавар нэг удаа туршин шалганад/ Сургуулийн цамхагийг галын хоолой хатаахаас өөр зориулалтаар ашиглахыг хориглоное/ Хоёрдугаар давхрын цонхны доод ирмэгээс газар хүртэл цамхагийн нүүрэнд уян материалаар хаалт хийж тамирчдыг элдэв ослоос хамгаална.7.4.Сургуулийн цамхагийн нүүрэн талд 1 метр гүн, 4 метр өргөн, цамхагийн

хоёр талаас хоёр тийш нь 1 метр илүү урттай хамгаалалтын зөөлөвч хийнэ.7.5.Хамгаалалтын зөөлөвчийн доод хэсгийн 0.5 метр гүнд зөөлөн материал

буюу модны үртэс дэвсэж, сийрсэн материалаар жийрэг тавиад дээд хэсэгт нь 0.5 метрийн зузаан 1:1 хэмжээний элс, үртэсний хольц хийж тэгшилнэ.

7.6.Сургуулийн цамхаг дээр дасгал сургууль хийхийн өмнө зөөлөвчийг сийрэгжүүлсэн байна. Зөөлөвчийг 2 жил тутам нэг удаа солино.

8. Амьсгалын бие даасан төхөөрөмжийн өрөөАмьсгалын бие даасан төхөөрөмжийн өрөө нь дор дурдсан тасалгаанаас бүрдэнэ.

Үүнд:а/ АБДТ хадгалахб/ АБДТ шалгахв/ АБДТ засварлах, эд ангийг цэвэрлэх, ариутгах, хатаах г/ АБДТ цэнэглэх

8.2. Агаар хадгалах савыг АБДТ цэнэглэх өрөөний ханын гадна талд тусгай босоо хайрцаг буюу саравчинд хадгална.

9. Архивын сан хөмрөгт дагаж мөрдөх аюулгүй ажиллагаа.9.1.Архивын сан хөмрөг нь дараах үндсэн шаардлагыг биелүүлнэ.

а/ Архивын сан хөмрөгийн хийц, бүтээц нь гал тэсвэршилтийн II зэргээс доошгүй байх.б/ Архивын сан хөмрөгийн дээврийн хөндий, таазны модон хийцүүдэд галд тэсвэртэй уусмалаар нэвчилгээ хийлгэсэн байхв/ Архивын сан хөмрөг нь аянга хамгаалагч, тоног төхөөрөмж нь газардуулгатай байх

г/ Архивын сан хөмрөгийн өрөө тасалгаа хадгаламжийн сан нь галын дохиололын систем, гал унтраах автомат тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон, байнгын ажиллагаатай байхд/ Ажлын өрөө, тасалгаа, хадгаламжийн сангийн хаалга нь гадагшаа гарах чигт онгойдог байхе/ Хадгаламжийн сан нь аваарын хаалгатай байх ж/ Хадгаламжийн сангийн хаалганы рам, хаалга нь төмрөөр хийгдсэн байх ба модон материалаар хийсэн тохиолдолд гадна, дотно талаас нь төмөрлөсөн байхз/ Хадгаламжийн сангийн хоорондын зай 120 см, тавиур хоорондын зай 75 см, хананаас тавиур хүртэл 75 см, таазнаас хадгаламжийн нэгж хүртэл 30 см-ээс тус тус багагүй зайтай байхи/ Хадгаламжийн сангийн тавиуруудыг үл шатах материалаар хийсэн тохиолдолд заавал галд тэсвэртэй уусмалаар нэвчилгээ хийлгэсэн байхк/ Архивын сан хөмрөгийн агааржуулалт, халаалтын систем нь барилгын дүрэм нормын шаардлагад нийцсэн байхл/ Агааржуулалтын системийг жилд 2-оос доошгүй удаа шалгаж цэвэрлэгээ, засвар үйлчилгээ хийсэн байхм/ Ажлын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн сангууд тус тусдаа дугаартай байхаас гадна дугаар, үйлчилгээ явуулах зориулалтыг хаалганы гадна талд бичсэн байхн/ Ажлын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн сангуудад гагнуур хийх, ил гал гаргах зайлшгүй шаардлага гарвал галын аюулгүйн байдлыг бүрэн хангасан нөхцөлд хийхо/ Ажпын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн сангийн халаалтын систем хөлдсөн үед зөвхөн халуун ус, уур, элсээр гэсгээхп/ Архивын ажил үйлчилгээ явуулдаг бүх өрөө тасалгаа, хадгаламжийн санд галын аюулаас урьдчилан сэргийлэх санамж, анхааруулга бичиж, нормативын дагуу гал унтраах анхан шатны багаж, хэрэгслийг авч ашиглах боломжтой нүдэнд харагдахуйц газар байрлуулсан байхр/ Ажпын өрөө тасалгаанаас гарсан хог хаягдлыг таглаатай саванд хадгалж, ажлын цаг дуусмагц Архивын сан хөмрөгөөс гадна байрлуулсан тусгай зориулалтын зууханд шатааж устгах

9.2. Цахилгаан шугам сүлжээ тоног төхөөрөмж, аппарат, техник хэрэгсэл нь дараах шаардлагыг хангасан байна.

а/ Архивын сан хөмрөгийн цахилгаан шугам сүлжээний угсралт далд хийгдсэн байх ба ил тавигдсан нөхцөлд шатдаггүй сувганд сүвлэгдсэн байхб/ Архивын сан хөмрөгийн цахилгаан хувиарлах самбарыг тусгай өрөөнд байрлуулж цахилгаан хувиарлах бүдүүвч зургийг бичиж тавьсан байхын зэрэгцээ 3-аас доошгүй зориулалтын гал хамгаалагчийг нөөцлөн бэлтгэсэн байхв/ Цахилгаан шугам сүлжээ хувиарлах байгууламжид мэргэжлийн байгууллагаар жилд 1-ээс доошгүй удаа үзлэг шалгалт хийлгэж, дүгнэлт гаргуулсан байхг/ Архивын ажлын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн сангийн гэрэлтүүлгүүд зориулалтын хамгаалалтын бүрхүүлтэй байна. Хадгаламжийн санд 40 вт,

ажлын өрөө тасалгаанд 60 вт-ын ердийн чийдэн эсвэл өдрийн гэрэлтүүлэгтэй байхд/ Архивын сан хөмрөгийн цахилгаан шахуурга хөдөлгүүрүүдэд гадны нөлөөллөөс тусгаарласан хаалт хамгаалалт, газардуулгатай байхе/ Гал унтраахад ашигладаг үндсэн болон нөөц хөөрөг байнгын ажиллагаатай

байхж/ Цахилгаан тоног төхөөрөмж, аппарат, техник хэрэгслийг зөвхөн мэргэжлийн

ажилтан хариуцан ажиллуулдаг байхз/ Цахилгаан тоног төхөөрөмж, аппарат, техник хэрэгслийг хүчдэлээс бүрэн салгасны дараа засвар үйлчилгээ хийж байхи/ Архивын сан хөмрөгийн кино аппарат, хэрэгсэл нь барилгын хананаас 70 см-ээс багагүй зайд байрлагдсан байхк/ Засвар үйлчилгээнд ашиглах, тослох материал, арчих даавууг зориулалтын төмөр саванд хадгалахл/ Халаах, буцалгах зориулалтын хэрэгслийг зөвхөн Архивын даргын тушаалаар зөвшөөрөгдсөн өрөөнд галын аюулгүйн шаардлагыг хангасан нөхцөлд хэрэглэх.

Архивын сан хөмрөгийн албан тушаалтны эрх, үүрэг9.3.Галын аюулгүй байдлын тухай хуультай нийцүүлэн байгууллагын дотоод

журам баталж мөрдөн ажилладаг байх9.4.Галын аюулгүй байдлыг хангахад чиглэгдсэн шинэ техник, технологи

нэвтрүүлэх болон галын дохиоллын систем, гал унтраах автомат тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг худалдан авахад шаардагдах төсөв зардлыг жил бүрийн төсөв, төлөвлөгөөндөө тусган хэрэгжүүлж байх

9.5.Архивын сан хөмрөгийн техник, тоног төхөөрөмжийн аюулгүй ажиллагаанд хяналт тавих.

9.6.Болзошгүй гамшиг, аюулт үзэгдэл, гал түймрийн аюул, ослын үед аврах төлөвлөгөөг боловсруулна.

Хориглох зүйл9.7. Архивыг зориулалтын бус өрөө байранд байрлуулах.9.8. Анхан шатны болон давтан зааварчлага аваагүй, сургалтад хамрагдаагүй

ажилтан, албан хаагчдыг ажиллуулах.9.9. Архивын сан хөмрөгийн хийц бүтээц, өрөө тасалгааны зохион

байгуулалтыг өөрчлөх.9.10. Аврах зам, гарц, хаалга, хонгил шатны талбайг хааж бөглөх, эд зүйл

хураах, хадгалах.9.11. Ажлын өрөө, тасалгаа, хадгаламжийн санд нормативаас илүү

хадгаламжийн нэгж байлгах, хадгалах.9.12. Хадгаламжийн санд хадгаламжийн нэгжээс өөр зүйл тавих, хадгалах.9.13. Хадгаламжийн нэгжийг шал, ширээ, цонхны тавиур дээр тавих.9.14. Хялбар авалцан асах бодис материал, шингэнийг зөвшөөрөгдөөгүй өрөө

тасалгаа, хадгаламжийн санд хадгалах, хэрэглэх.9.15. Цахилгаан тоног төхөөрөмж, аппарат, техник хэрэгслийг хүчдэлээс

салгаагүй үед засвар, үйлчилгээ хийх.

9.16. Архивын сан хөмрөгт цахилгаан тоног төхөөрөмж түр тавьж хэрэглэх, цахилгаан шугам сүлжээг ил холбох, зөвшөөрөгдөөгүй газарт халаах, буцалгах, хэрэгсэл ашиглах.

9.17. Ажиллаж байгаа төхөөрөмж, техник хэрэгслийг эзэнгүй орхих, гэмтэлтэй цахилгаан хэрэгсэл ашиглах.

9.18. Хөлдсөн халаах системийг ил галаар гэсгээх.9.19. Цахилгаан тоног төхөөрөмж, техник хэрэгсэл дээр даавуу, цаас, цавуу

зэрэг хялбар шатах материал тавих.9.20. Ажлын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн санд согтууруулах ундаа хэрэглэсэн

хүнийг ажиллуулах.9.21. Ажлын өрөө тасалгаа хадгаламжийн санд бага насны хүүхэд байлгах.9.22. Ажлын өрөө тасалгаа, хадгаламжийн санд тамхи татах, ил гал гаргах.9.23. Ажил олгогч нь хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд ажилладаг ажилтанд

хамгаалах хэрэгсэл, ажлын тусгай хувцас, хор саармагжуулах бодис, хүнсний бүтээгдэхүүн зэргийг олгоно.

ГУРАВДУГААР БҮЛЭГТусгай зориулалтын автомашин техник, төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, хувцас,

хувийн хэрэгсэлтэй ажиллах үеийн аюулгүй ажиллагаа.

1. Ерөнхий шаардлага1.1.Тусгай зориулалтын автомашин, техник, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж,

хөдөлмөр хамгааллын хувцас, хувийн хамгаалах хэрэгсэл нь бие бүрэлдэхүүний эрүүл мэнд, аюулгүй ажиллагааг хангаж чадахуйц байна. Шаардлага хангаагүй хувцас, хэрэгслийг ашиглахыг хориглоно.

1.2.Тусгай зориулалтын автомашин, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, хувцас, хувийн хэрэгсэл нь стандарт, техникийн нөхцөлийн дагуу хийгдсэн байна.

1.3.Автомашин техник, багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж бүрэн ажиллагаатай эсэхийг техникийн үйлчилгээ, туршилтын аргаар тодорхойлно.

1.4.Тусгай зориулалтын автомашин, техник хэрэгсэл нь аврах, сэргээн босгох үйл ажиллагаанд оролцохдоо тусгай хэрэгслээр тоноглогдсон байна.

1.5.Гал түймэр унтраах болон тусгай зориулалтын автомашин, багаж хэрэгсэл, төхөөрөмж, хувийн зэвсэглэмжийн бэлэн байдал, ашиглалтын аюулгүй байдлыг хангах, ослоос урьдчилан сэргийлэх, эвдрэл гэмтлийг илрүүлэх зорилгоор томилгоот хуваарьт оруулах, засвар үйлчилгээ хийсний дараа болон ашиглалтын явцад туршин шалгана. Туршилтыг үйлдвэрээс тогтоосон журам, хугацаа болон энэ дүрмийн 5 дугаар хавсралтын дагуу хийнэ.

1.6.Гал түймэр унтраах үүрэг гүйцэтгэх аврагч, гал сөнөөгчийн хөдөлмөр хамгааллын хувцас, дуулга малгай, бүс, карабин нь хүн нэг бүрийн биед тохирсон байна. Хүйтний улиралд зориулалтын дулаан хувцсаар, шүхэрчин-гал сөнөөгч дуулга малгай, аврах хутгаар хангагдана.

1.7.Агаар механикийн хөөс, ус гаргаж ажиллаж буй аврагч, гал сөнөөгч резинэн бээлий, дуулга малгай, дулаан тэсвэрлэх хувцастай байна.

1.8.Гал түймэр унтраах болон аврах ажилд хэрэглэх хувцас, хувийн хамгаалах хэрэгслийг хэрэглэж болох эсэхийг харуул ээлж халалцах үед аврагч, гал сөнөөгч өөрсдөө шалгаж, салааны захирагч нарт биечлэн танилцуулсаны дараа

шийдвэрлэнэ.1.9.Аврах олс, жижиг сүхийг тусгай гэрэнд хийсэн байна.

2. Амьсгалын бие даасан төхөөрөмжтэй ажиллах аюулгүй ажиллагаа2.1. Амьсгалын бие даасан төхөөрөмжийг бүрэн судалж, ажиллуулах дадлага

эзэмшиж шалгалт өгсөн, эрүүл мэндээр тэнцсэн хүнийг АБДТ-тэй ажиллахыг зөвшөөрнө.

2.2. Нэг байранд ажиллах хүний тоо 3-оос доошгүй байх ба тэдэнтэй байнгын холбоотой байна.

2.3. Хортой бодисын уур тархсан орчинд нүүрний хамгаалах багийг тайлахгүй байх.

2.4. Дуулга, нүүрний хамгаалах багийг тайлсны дараа агаар хадгалах савны хаалтыг хаана.

2.5. Агаараар цэнэглэж байхдаа агаар хадгалах савыг болгоомжтой ажиллуулах, өндөр даралтын агаарыг гэнэт суллах нь аюултай бөгөөд зөөж тээвэрлэх, хадгалахдаа хооронд нь мөргөлдүүлэхээс болгоомжлох, зориулалтын сууринд хадгална.

2.6. Агаар хадгалах савыг шатах, тослох материалаар арчиж болохгүй, ариутгалын бодис ба саармагжуулсан угаалгын бодис хэрэглэнэ. Дараа нь усаар зайлж цэвэрлэж хатаана. Угаалгын нунтаг хэрэглэхийг хориглоно.

2.7. Ус хүргэж болохгүй, хуурай, нарны шууд тусгал болон өндөр хэмээс хамгаалсан агааржуулалтын байранд зориулалтын тавиурт байрлуулна.

2.8. Агаар хадгалах савыг хөргөхөөр усанд дүрж болохгүй.2.9. Хүнд зүйлээр дарах, хатуу гадаргуутай газар шидэх, хурц үзүүртэй

зүйлээр цохих, цэнэгтэй үед хаалтыг нээхийг хориглоно.2.10. Шатамхай бодис болон бусад хий, шингэн хадгалсан байранд агаар

хадгалах савыг солихыг хориглоно.2.11. Нүүрний хамгаалах баг дээр исэлдүүлэгч болон идэмхий бодис

асгарсан, дуссан үед цэвэрлэж, ариутгаж, битүүмжлэлийг шалгасны дараа хэрэглэнэ.

2.12. Агаар хадгалах савны гадуур дулааны үйлчлэл, механик гэмтлээс хамгаалах зориулалт бүхий уут хийсэн байна.

3. Галт зэвсэгтэй ажиллах аюулгүй ажиллагаа3.1.Онцгой байдлын албаны алба хаагчид нь галт зэвсэгтэй харьцахдаа

Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргын 2012 оны 02 дугаар сарын 29-ний өдрийн 86 дугаар тушаалаар баталсан “Онцгой байдлын албанд галт зэвсэг, галт хэрэглэлтэй харьцах үеийн аюулгүй арга хэмжээний заавар”-ыг удирдлага болгоно.

3.2.Онцгой байдлын албаны хэмжээнд ашиглагдаж байгаа галт зэвсэг, дохионы болон хийн гар буу, тэдгээрийн сум, галт хэрэглэлийг дараахь зориулалтар ашиглана. Үүнд:

- Мал, амьтаны гоц халдварт өвчний үед өвчтэй мал, амьтан устгахад,- Гамшгийн голомтод үүрэг гүйцэтгэхээр томилогдсон бие бүрэлдэхүүний

харуул хамгаалалтад,- Улсын нөөцийн салбарын онц чухал объектын харуул хамгаалалтад.3.3.Галт зэвсгийн бүтэц зохион байгуулалт, тактик техникийн өгөгдөхүүн,

түүнтэй харьцах, арчилж хамгаалах талаар суралцсан, буудах арга барилыг эзэмшсэн байна.

3.4.Албан хаагчид нь галт зэвсгийг хүлээн авах, хадгалалтанд өгөх бүрт бууны хүхээгт сум байгаа эсэхийг шалгана.

3.5.Өөрийн хариуцсан бууг бусдад дамжуулах, бусдын бууг авах, хараа хяналтгүй орхих, түүгээр буудлага хийхгүй байх.

3.6.Буугаа хүн, мал, амьтан руу чиглүүлэн барих, хараалж шагайхыг хориглоно.

3.7.Бүх тушаалын дарга /захирагч/ нар нь хичээл, хээрийн сургууль, буудлага, албан үүрэг гүйцэтгэх болон бусад тохиолдолд галт зэвсэгтэй харьцах, аюулгүй арга хэмжээгхэрхэн биелүүлжбайгаадхяналт тавьж, сахилга бат, зохион байгуулалттай байлгана.

3.8.Ой, хээрийн түймрийг унтраах үед хэсгийн ахлагч нар нь амрах байр, бүх төрлийн тээврийн хэрэгслээр явах, бартаатай газрыг туулах үед буунаас сумтай дайцыг салгаж авсан байна.

Галт зэвсэг олгох, хадгалах3.9.Галт зэвсэг, галт хэрэглэлийг ашиглах тохиолдолд төв, орон нутгийн

Онцгой байдлын анги, байгууллагын дарга, захирагчийн тушаалаар байнгын байрлалаас гаргахыг зөвшөөрнө.

3.10. Галт зэвсгийг цоожтой, галт зэвсэгт зориулсан үүр бүхий тусгай тавиуртай, дохиоллын хэрэгслээр тоноглогдсон төмөр хайрцаг /сэйф/-нд дайцыг салган хадгалж, жижүүрийн байнгын хяналтад байлгана.

3.11. Галт зэвсэг, галт хэрэглэлийг тусад нь хадгалана.3.12. Албан үүрэг гүйцэтгэх, сургууль, дадлагад гарах үед нь галт зэвсгийг нэг

бүрчлэн тоолж олгох буюу хүлээн авахдаа тусгай бүртгэлд бүртгэнэ.3.13. Нөөц галт хэрэгслийг сургууль, дадлагад зориулсан галт хэрэгслээс тусад

нь хадгална.3.14. Галт зэвсэг хадгалалтын байдал, бүртгэл тооцоо, бүрэн бүтэн байдлыг

газар, хэлтсийн дарга хариуцна.3.15. Галт зэвсгийг пийшин, зуух, цахилгаан хэрэгслийн ойролцоо хадгалахыг,

хориглоно.3.16. Тавиурт болон агуулахад байгаа буу нь сумлагдаагүй, гал хамгаалагч

дээрээ тавигдсан байна.

Галт зэвсэгтэй харьцах3.17. Анги, байгууллагын байрлалд буу сумлахад зориулсан тусгай газар,

жижүүрийн хяналтын дор бууг сумлах буюу сумыг авна. Байр өрөө тасалгаанд буу сумлах, сум авахыг хатуу хориглоно.

3.18. Зөвхөн буудахын өмнө гал хамгаалагчийг салгаж, сумыг сумны байранд оруулна.

3.19. Албан үүрэг гүйцэтгэхээр явж байгаа бие бүрэлдэхүүн нь бууг “цээжинд” эсвэл “оосорт” байдлаар авч явна. Гар бууг гэрэнд нь байлгана.

Буудлагын үеийн аюулгүй ажиллагаа3.20. Буудлагыг байнгын болон түр бэлтгэсэн талбайд хийнэ.

3.21. Буудлагын зэвсгийн бие ангийг судалж, түүнтэй харьцах журам, буудлагын арга барилыг эзэмшсэн, аюулгүйн арга хэмжээний зааврыг мэддэг, биелүүлж чаддаг болсон алба хаагчдыг буудлагад оролцуулна.

3.22. Буудлагын талбайн жижүүрийн албыг зөв зохион байгуулж, өндөр сонор сэрэмжтэй ажиллуулна.

3.23. Нийт бие бүрэлдэхүүний буу, суманд үзлэг хийж, аюулгүйн арга хэмжээг сахин биелүүлэх талаар зааварчилгаа өгнө.

3.24. Бууг сумлах, буудлага үйлдэх, сум авах, үзлэг хийх зэрэг бүх тохиолдолд бууны амыг зөвхөн байны зүг чиглүүлж барих, хөдөлгөөн ба түр зогсолтын үед гал хамгаалагч дээр тавигдсан байна.

3.25. Буудлагын аюулгүйн дүрэм зөрчсөн, буудлагын талбайд хүн, мал, автомашин илэрсэн үед галыг нэн даруй зогсооно.

3.26. Буудлага явагдаж байгааг анхааруулахын тулд хянах цамхаг дээр улаан дарцаг босгоно.

3.27. Буудлагын үед ажиллах жижүүрийн эмч, дохиочин нарын байрлах газрыг зааж өгнө.

3.28. Буудагчдад сум олгох, зарцуулаагүй сумыг буцааж авахдаа нэг бүрчлэн тоолж, галт хэрэгсэл олголтын бүртгэлд бичиж, буудлагын удирдагчид илтгэнэ.

3.29. Буудлагын үед гал зогсоох яаралтай шаардлага гарвал цагаан дарцаг/шөнийн нөхцөлд гэрэл/ босгож, шалтгааныг буудлагын удирдагчид илтгэнэ.

3.30. Дохионы гар бууг зөвхөн буудахын өмнө сумлана.3.31. Буудлагын өмнө хориглох зүйлүүд:

а/ албан хаагчид өөрт нь олгогдоогүй, тусгалд оруулаагүй буюу эвдрэлтэй буугаар буудлага хийх,

б/ захирагчийн дохиогүйгээр буугаа сумлах,в/ буу сумлагдсан эсэхийг харгалзахгүйгээр түүний амыг хүн байгаа

зүгт, биеийн хажуу тийш, буудлагын талбайн ар тал руу чиглүүлэн барих,г/ буу, сумыг тавьж орхих буюу бусдад дамжуулах.

4. ГАЛ ТҮЙМЭР УНТРААХ, АВРАХ БАГАЖ ХЭРЭГСЛИЙГ АЖИЛЛУУЛАХ.

4.1. Тусгай зориулалтын багаж, хэрэгслийг зориулалт, зохион байгуулалт, ажиллуулах зарчмыг сайтар эзэмшсэн албан хаагч ажиллуулна

4.2. Албан хаагч нь багаж хэрэгсэл ажиллуулахдаа хөдөлмөр хамгааллын иж бүрэн хувцас өмссөн байна.

4.3. Бага оврын хөдөлгүүрийн багаж, хэрэгслийг ашиглахын өмнө үзлэг хийж, хөдөлгүүрийг зүгшрүүлэхдээ бага эргэлтээр шалгаж ажилд бэлтгэнэ.

4.4. Асаагч аппарат болон бага оврын хөдөлгүүрийн багаж, хэрэгслийг ажиллуулах үед түлшний савыг байнга таглаатай байлгаж, засвар үйлчилгээ хийхдээ шатахууны үлдэгдлийг заавал юүлж авна.

Асаагч аппарат4.5. Бартаатай газарт ажиллуулахдаа зөвхөн нэг оосроор мөрөлж явна.4.6. Асаагч аппаратыг галд тэсвэртэй материалаар хийсэн шалтай

агуулахад хадгалахаас гадна резинэн хоолойг нугалж болохгүй.

Цахилгаан хөрөө4.7. Модыг унагаахдаа голчийн 1/4-тэй тэнцэх хэсгийг хөрөөдөж орхиод

түүний эсрэг талаас 2-4 см-ийн өндөрт хөрөөдөх бөгөөд мод унаж эхэлмэгц туслах нь анхааруулга өгнө.

4.8. Шатаж байгаа ургаа болон унанги модыг хөрөөдөхдөө хөдөлгүүрийг унтраалгүйгээр хөрөөний байрлал солихыг хориглоно.

4.9. Түймрийн үед салхины хурд 6 м/сек -ээс их, 20-иос дээш хэмийн налуу газар мод унагаах ажил хийхийг хориглоно.

4.10. Тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмж багаж хэрэгслийг туршин шалгах хугацааг хавсралт ёсоор гүйцэтгэнэ. (Хавсралт-5)

4.11. Цахилгаан гүйдлээс хамгаалах хэрэгсэлд дараах зүйл хамаарна. Үүнд:

а/ Резинэн хамгаалалттай бээлийб/ Резинэн гутал в/ Хөндийрүүлэгч гадаргуу бүхий 50 х 50 см-ийн хэмжээтэй резинэн дэвсгэрг/ Тусгаарлагч бариул бүхий цахилгаан гүйдлийн шугамын утсыг таслах хайч

4.12. Цахилгаан гүйдлээс хамгаалах хэрэгслийг автомашинд тусгай зориулалтын хайрцагт хадгалах бөгөөд тэдгээрийг зориулалтын бус зүйлд ашиглахыг хориглоно.

4.13. Багаж хэрэгсэл, гэрэлтүүлгийн төхөөрөмжийн цахилгаан гүйдэл дамжуулагч утас нь ус, хөөс нэвтрэхгүй зөөлөн утас байх бөгөөд багаж хэрэгсэл, төхөөрөмжид газардуулга хийсэн байна.

Гар ажиллагаатай шат4.14. Гурав сунадаг шатыг барилгын хананд байрлуулахдаа

а/ Барилгын хананаас 1.5-2 метрийн зайтай 80-83 хэмийн налуу өнцөгтэй сунгана.

б/ Шатыг огцом бус алгуур татаж олсыг орооцолдуулахгүйгээр сунгана.в/ Сунгаж буй шатны гадна талын гуянаас эрхий хуруугаар ороохгүйгээр

барина. г/ Шатыг сунгах үед хоёр тийш нь хазаалгахгүйгээр хөдөлгөөнгүй байрлуулна.

4.15. Гурав сунадаг шатаар дараах нөхцөл бүрдсэн тохиолдолд өгсөж, буухыг зөвшөөрнө. Үүнд:

а/ Шатыг сунгасны дараа цоожлогч хөндөл дээр найдвартай түгжигдсэн байна.

б/ Барилга байгууламжийн хананд налуулж байрлуулсан шатны гадна талын гуянаас барьж байх хэрэгтэй.

4.16. Араатай болон гурав сунадаг шатаар сургуулийн цамхаг дээр бэлтгэл сургуулилт хийхийн өмнө цамхагийн нүүр талын зөөлөвч, хамгаалах хэрэгслийн байдлыг нарийн шалгаж, давхар бүрт байх хамгаалалтын хүмүүст заавар өгч ажиллуулна. Мөн шатаар өгсөх, буух хушуутай буюу гар багаж хэрэгсэлтэй хүн ажиллаж байгаа үед шатны хамгаалалтын хүнийг байнга байлгахаас гадна карабинаар шатнаас бэхэлсэн байвал зохино.

4.17. Эвхдэг шатны хөдөлгөөнд хөндлөвчүүдийн хоёр талын гуяны бэхэлгээнүүд сул, хөдөлгөөнтэй байвал ашиглахыг хориглоно.

4.18. Гар ажиллагаатай төрөл бүрийн шатыг тухайн үйлдвэрээс гаргасан аюулгүй ажиллагааны зааврын дагуу ашиглана.

5. Галын автомеханик шат5.1. Галын автомеханик шат байрлуулах талбай нь хатуу хучилттай 6 хэмээс

ихгүй налуу байна.5.2. Галын автомеханик шатыг тухайн өгөгдсөн цэгт зөвшөөрөгдсөн өнцгөөр

цонх, тагт, дээвэр зэрэгт шатыг чиглүүлэн сунгаж, налуулж болохоор зайнд байрлуулж ажиллуулбал зохино. Шатыг тухайн өгөгдсөн цэгээс 1-1.5 метр өндөр байхаар сунгана. Шатыг заасан өндөрт сунгасны дараа цоожлогч дээр тогтоож, хөдөлгүүрийг унтраана.

5.3. Автомеханик шатыг цахилгаан гүйдлийн болон радио, холбооны шугаманд хүргэхээргүйгээр сунгана.

5.4. Барилгын хэсэгт сунган байрлуулсан автомеханик шатаар бууж өгсөж яваа гал сөнөөгчдийн хоорондын зай 3 мертээс багагүй байна. Хэрэв шатаа барилгын хэсэгт тулгаагүй хөндий, 60 хэмээс ихгүй налуу өнцөгтэй байрлуулсан шатан дээр зөвхөн нэг гал сөнөөгч ажиллахыг зөвшөөрнө. Харин шатны сунгалтын налуу өнцөг нь 60-75 хэм байвал шатан дээр хоорондоо 10 метрийн зайтай хоёр гал сөнөөгч ажиллаж болно.

Автомеханик шатыг 75-80 хэм налуу өнцөгтэй сунгасан байвал шатан дээр хоорондоо 5 метрийн зайтай гурван гал сөнөөгч ажиллаж болно.

5.5.Сунгаж байрлуулсан автомеханик шатан дээр хүн ажиллаж байга тохиолдолд шатыг механик буюу гар ажиллагаагаар хөдөлгөхийг хориглоно

5.6.Агаар механикийн хөөсний болон суурьтай хушууг автомеханик шатан дээр бэхлэж ажиллуулахдаа дараах зүйлийг баримтлана. Үүнд:

а/ Автомеханик шатыг гуравны хоёрын хэмжээнд буюу үйлдвэрээс тогтоосон хэмжээнээс илүү урт сунгахгүй байх

б/ Шатыг сунгаж ажиллуулах налуу өнцөг нь 65-70 хэм байхв/ Ус шахах хоолойг шатыг голлуулан дэлгэж бэхэлгээ хийхг/ Хоолойн шугам дахь усны даралтыг огцом нэмэгдүүлэх, багасгахд/ Ус, хөөс гаргах хушууны үзүүр дэх даралт нь 0.5-0.7 кгс/см2 байх

5.7. Автомеханик шатыг сунгаж буй үед шат тэгшлэлтийн автоматыг салгах ба шатыг сунгасан нөхцөлд автомашиныг байрнаас нь хөдөлгөхийг хориглоно.

5.8. Шатыг гар ажиллагаагаар сунгах үед шатны сунгалтын урт, шатны налуу өнцгийг зохих заалтын дагуу байнга хянаж байх. Шатыг сунгахын өмнө дөрвөн тулгуурыг заавал буулгасан байх шаардлагатай.

5.9.Тусгай зориулалтын автомашиныг ажиллуулахдаа тухайн үйлдвэрээс техникийн тодорхойлолтоор өгөгдсөн аюулгүй ажиллагааны зааврыг мөрдөж ажиллана.

5.10. Автомеханик шатыг тухайн үйлдвэрээс гаргасан аюулгүй ажиллагааны зааврын дагуу ашиглана.

6. Аврах завьтай ажиллах аюулгүй ажиллагаа6.1.Аврах завьтай ажиллах аюулгүй ажиллагааг Онцгой байдлын ерөнхий

газрын даргын 2013 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрийн А/921 дугаар тушаалаар баталсан “Уснаас эрэн хайх аврах ажиллагааг зохион байгуулах журам”-ыг удирдлага болгоно.

6.2.Усанд хөвөхийн өмнө аврах завинд байх зүйлсийг сайтар шалгана. /сэлүүр, хөл хөөрөг, эмийн сан, аврах хантааз, аврах цагираг, усчны хувцас, усны гүн хэмжигч, завь нөхөх хэрэгсэл, зангуу гэх мэт/.

6.3.Ачааг завинд тал бүрдээ тэнцвэртэй байхаар ачина.6.4.Аврах завины аль нэг тасалгаанаас хий алдвал хий гарч байгаа талаар

завинд ус орохоос сэргийлж ачааг хөнгөлж, яаралтай эрэг рүү гарна.6.5.Аврах завины хөдөлгүүрийн аюулгүй ажиллагааг шалгаж шаардагдах

шатахууныг нөөцлөн авч явна.6.6.Эргээс холдох зайг цаг агаарын байдалтай уялдуулж зохицуулна.6.7.Аврах завьтай ажиллахад дараах зүйлийг хориглоно.Үүнд:

а/хийлдэг завийг автомашины хий шахагчаар хийлэх,б/ завины гадаргууг идэмхий шингэнээр арчих,в/ хий султай завийг ашиглах,г/ даацнаас хэтэрсэн ачаа ачих,д/ илүү чадалтай хөдөлгүүр хэрэглэх,е/ завийг хуурай газраар чирэх,ё/ завин дээр халуун эд зүйлс ачих,ж/ завийг зориулалтын бусаар ашиглах.

6.8.Завийг хүйтэн темпратурт хадгалахыг хориглоно. Нарны тусгалаас хамгаалж +35агаарын хэмд хадгална. Хадгалалтын өмнө завийг сайтар цэвэрлэж хуурай болгоно.

6.9.Аврах ажиллагаанд цоорхой завь, богино олс, урагдаж гэмтсэн хөвөгч хантааз зэрэг шаардлага хангахгүй хэрэгсэл ашиглахыг хориглоно.

6.10. Аврагч завинд үсэрч сууж болохгүй ба нэг нэгээрээ орж жигд тарж суух бөгөөд хөвж байгаа үед зогсож явахыг хориглоно.

7. 3ам засах, саад арилгах зориулалт бүхий өөрөө явагч, машин механизмуудтай ажиллах аюулгүй ажиллагаа

7.1. Зам засах, саад арилгах зориулалт бүхий өөрөө явагч, машин механизмуудыг механик жолоочийн дамжаа төгссөн, тусгай тоног төхөөрөмж ажиллуулах эрхийн үнэмлэхтэй, техникийн аюулгүй ажиллагааны дүрэмтэй танилцсан алба хаагчийг ажиллуулна.

7.2. Ажилд гарахын өмнө механик, жолооч нар өөрийн хариуцсан автомашин, техник, тоног төхөөрөмждөө үзлэг хийж илэрсэн эвдрэл гэмтлийг засна.

7.3. Техникийн хувьд бүрэн бүтэн, үйлчилгээ хийгдсэн машин, механизмыг ажилд гарахыг зөвшөөрнө.

7.4. Өвлийн улиралд машин техникийн халуун тогоог зохихжурмын дагуу ажиллуулж, хөдөлгүүрийн тос халсан үед асаана.

7.5. Шөнийн цагт ажиллахад шаардлагатай гэрэлтүүлгийн хэрэгслүүд бүрэн ажиллагаатай байх бөгөөд ажлын байрыг сайн гэрэлтүүлж чадахуйц байвал зохино.

7.6. 10 км-ээс илүү хол зайд шилжилт хийхэд газар шорооны ажлын тоноглолыг аяны байдалд тавина. Хөмрөгийг аяны байдалд тавихын өмнө түүний жигүүр хөмрөгийн бэхэлгээг заавал шалгана.

7.7. Машин механизм ажиллаж байх үед түүний бүхээг болон ойролцоо гадны хүн байлгах, тоног төхөөрөмж дээр гаргахыг хориглоно.

7.8. Бутархай үйрмэг, сул хөрсөнд бүхтөрлийн ажлыг гүйцэтгэхдээухрах хөдөлгөөн, эргэлт хийхгүй байж, машины хазайлтыг 16 хэмээс хэтрүүлэхгүй байвал зохино.

7.9. Машины хөдөлгүүрийг зогсоосны дараа зай хураагуурын товчлуурыг заавал салгана. Налуу газар тавих тохиолдолд дугуйнд ивүүр хийнэ.

7.10. Ажил дууссаны дараа машин механизмын гидро тулгуурыг эвхэж цоожилсон байна.

7.11. Зам засах, саад арилгах техник хэрэгслийг ажиллуулах үед дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:

а/автомашин, механизмыг асаалттай эзэнгүй орхих,б/ техникийн хувьд бүрэн бус тоноглолтой байх,в/ ажлын үед засвар, тохиргоо, тосолгооны ажил хийх, буух, суух,г/ машины хөдөлгүүр ажиллаж байгаа үед тоног, хэрэгсэл дээр гарч зогсох,

суух,д/ ажлын үед шахагч механизмын урд зогсох, доогуур явах, ойр орчинд

ажиллах,е/ 30 хэмээс дээш налуу газар хөндлөн чиглэлд ажиллах ё/ гидро механизмыг дутуу өргөж дээд хурдаар явах, огцом эргэлт хийх.

8. Өргөх зөөх ачих машин, механизмуудтай ажиллах аюулгүй ажиллагаа8.1. Өргөх, зөөх, ачих зориулалттай механизмуудыг зохих мэргэжил эзэмшсэн,

тусгай тоног төхөөрөмж ажиллуулах эрхийн үнэмлэхтэй, техникийн аюулгүй ажиллагааны дүрэмтэй танилцсан хүн ажиллуулна.

8.2. Ажил эхлэхийн өмнө дэгээ, татлага, татлага ороох хүрд, тормозны бүрэн бүтэн эсэхийг шалгана.

8.3. Өргөх, ачих механизмаар ажил үүрэг гүйцэтгэхдээ гидро тулгууруудыг

сунгаж хатуу хөрсөнд (гадаргууд) буулгаж тулсан байна.8.4. Эксковатораар газар шороо ухах, ачих ажил гүйцэтгэхдээ шанагыг

хөрснөөс бүрэн хөндийрсний дараа тавцанг эргүүлнэ.8.5. Ачааг өргөхийн өмнө эксковаторчин нь заавал дохио өгөх бөгөөд ачааг 0.1-

0.2 м өндөрт урьдчилан өргөж тормоз найдвартай ажиллаж байгааг болон эксковаторын тогтвортой байдлыг шалгана.

8.6. Ачаатай шанагыг тээврийн хэрэгсэл болон эксковаторын бүхээг дээгүүр зөөвөрлөхийг хориглоно.

8.7. Өргөгч цамхагийн жолооч, оосорлогч нар хоорондоо харилцах дохиог сайн мэддэг байвал зохино.

8.8. Дэгээгдээш ергөхөдтүүний чиглүүлэхдамар, сумны үзүүрийн блок хоёрын хоорондох зай 0.5 м-ээс багагүй байна.

8.9. Дэгээнд ачааг өлгөхдөө ган татлага, гинжээр мултарч унахааргүй оосорлох бөгөөд оосруудын хоорондох өнцөг 90 хэмээс ихгүй байна.

8.10.Оосор татлага буюу гинжийг дэгээнд өлгөхдөө түүнийг зангирах, гогцоорох, мушгигдахаас сэргийлэх.

8.11.Ачаа өргөж байх үед оосрын бүх гогцоонууд жигд ачаалалтай байгаа эсэхийг байнга хянана.

8.12.Нэг.ачааг хоёр авто өргөгчөөр өргөн шилжүүлэх үед оосор нь эгц босоо байхаас гадна өргөгчийн даацнаас ачааны жин бага байна.

8.13.Овор багатай ачааг зориулалтын саванд хийж өргөх бөгөөд нурж унахаар овоолж болохгүй.

8.14.Ачаа өргөж, буулгахдаа оосрыг хавчуулахгүйн тулд түүний дор ивүүр тавина.

8.15.Өргөгч цамхагаар өргөсөн ачааг замд тохиолдох сааднаас5 м-ээс дээш өргөж, хажуу тийш нь шилжүүлэн тавина.

8.16.Ажил дууссаны дараа гидро тулгууруудыг эвхэж, эргэх тавцангтээврийн байдалд оруулан цоожилж, өргөх механизмыг зохих тулгуур дээр байрлуулна.

8.17. Өргөх, зөөх тоноглолтой ажиллах үед дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:а/ жин нь үл мэдэгдэх болон даацаас илүү жинтэй ачаа өргөх,б/ өргөгдсөн ачааны доогуур явах , ажил хийх,в/ шороогоор болон бусад зүйлээр дарагдсан, газар наалдаж хөлдсөн,

бэхлэгдсэн зүйлийг өргөжтатах, ховхлох,г/ ачааг өргөхдөө угзрах, савлуулах, огцом шилжүүлэх д/ ачааг ивүүр дээр

тогтвортой байрлуулахаас өмнө оосор (гинж)- ыг мултлах,е/ ажлын дараа болон завсарлагааны цагаар дэгээнд ачааг дүүжлээтэй

орхих,ё/ өргөгч цамхагаар ажиллах үед чирэгчийн бүхээг дотор болон тавцан дээр

хүн байлгах,ж/ газар дээр байгаа ачааг краны татлагаар чирэх,з/ татлага орооцолдсон буюу дэгээ мултарсан үед өргөх,и/ салхины хурд 15-18 м/сек байхад ажиллуулах,к/ хүнд шаантаг хэлбэртэй төмрийн тусламжтайгаар хөрс ухах, бутлах ажил

гүйцэтгэх.

9. Гинжит хөвөгч тээвэрлэгчтэй ажиллах аюулгүй ажиллагаа9.1. Гинжит хөвөгч тээвэрлэгчийн зохион байгуулалт, ашиглалт, аюулгүй

ажиллагааг сайн мэддэг, дадлага туршлагатай эрхийн үнэмлэхтэй хүн жолоодно.9.2. Ажилд гарахын өмнө машинд үзлэг шалгалт хийж илэрсэн дутагдлыг

арилгана.9.3. Хөдөлгүүрийг асаах, хөдөлгөөн үйлдэхийн өмнө анхааруулах дохио өгнө.9.4. Ухрах хөдөлгөөнийг машины ахлагч буюу чиглүүлэгчийн дохиогоор

үйлдэнэ.9.5. Хөвөгч тээвэрлэгчийн хөдөлгүүр ажиллаж байгаа үед буух, суух

ажиллагааг зөвхөн буулгагч тавцанг ашиглан гүйцэтгэнэ.9.6. Тэвшин дээр ачааг гинж, оосруудаар хөдөлгөөнгүй бэхэлнэ.9.7. Ус руу орохын өмнө хуяг, дээд нээлхий, ус асгах нүхний бөглөө, буулгах

тавцан нягт хаагдсан эсэх, ус шавхах шахуургуудын ажиллагаа зэргийг нэг бүрчлэн шалгаж, илэрсэн дутагдлыг арилгана.

9.8. Усанд орохын өмнө давалгааны хаалтыг ажпын байдалд оруулж, зангууг хаяхад бэлтгэн, тоотууд аврах хантааз өмссөн байна.

9.9. Усан орчинд ажиллахын өмнө усны гүн, автомашины эд ангийг гэмтээж болзошгүй саад, эргийн байдал зэргийг урьдчилан шалгана.

9.10. Усанд орохдоо нэг ба хоёрдугаар араагаар урсгалд тэгш өнцгөөр, ширүүн урсгалтай бол 30-40 хэмийн өнцгөөр хамгийн дээд хурдаар гарна.

9.11. Усанд хөвж явах үед тоотууд нь хуяганд орсон усны түвшин, шавхах шахуургуудын ажиллагааг байнга хянана.

9.12. Гинжит хөвөгч тээвэрлэгчтэй ажиллах үед дараах зүйлийгхориглоно. Үүнд:

а/ тоотууд нь өөр хоорондоо харилцах холбооны болон дохионы хэрэгсэл ажилгүй болсон тохиолдолд ажиллах,

б/ хөдөлгөөн үйлдэж байгаа үед тоот нь зориулалтын малгайгүй нжиллах, бүхээгний тагийг бэхлэхгүй байхаас гадна түүн дээр гарчсуух,

в/ ачаа ачих, буулгах үед буулгах тавцангийн дор буюу ойролцоохүн байлгах,

г/ тэвшний хөдөлгөөнт суурь дээр тавилгүйгээр ачааг чирэх,д/ гинжит хөвөгч тээвэрпэгчийг эщ эрэгтэй газраар усруу оруулах, гаргах,е/ даацнаас хэтэрсэн ачаа тээвэрлэх.

10. Түлшний болон цахилгаан үүсгүүрийг ажиллуулах аюулгүй ажиллагаа10.1. Түлшний болон цахилгаан үүсгүүрийг мэргэжлийн үнэмлэхтэй хүн

ажиллуулна.10.2. Түлшний болон цахилгаан үүсгүүрийг ажиллуулахын өмнө тэдгээрийн

түлшний сав, дамжуулах хоолойнуудаас шатах, тослох материал гоожиж буй эсэхэд үзлэг хийж, гэмтлийг засч цэвэрлэнэ.

10.3. Цахилгааны утас, холбоосонд үзлэг хийж найдвартай ажиллагааг хангана.

10.4. Цахилгаан үүсгүүрийг ажиллуулахын өмнө заавал газардуулга хийнэ.10.5. Хөдөлгүүр хэт халсан үед радиоторын тагийг онгойлгох шаардлага

гарвал хамгаалалтын бээлийтэй ажиллана.10.6. Цахилгаан үүсгүүртэй ажиллах үед хориглох зүйлүүд:

а/ цахилгаан үүсгүүр ажиллаж байхад засвар, тохируулга, цэвэрлэгээ хийх, яндангийн орчим хялбар шатах зүйл байлгах,

б/ түлшний үүсгүүрийг шахсан хүчилтөрөгчөөр асаах,в/ жижиг оврын түлшний болон том оврын шатахуунаар ажилладаг

үүсгүүрүүдийн хөдөлгүүрийг халааж, гэсгээхдээ халуун пояльникийг шатахуунаар цэнэглэх,

г/ гал гарсан үед усаар унтраах.

11. Өндөр даралтын хий шахагч11.1. Өндөр даралтын хий шахагчийг зохих мэдлэг, дадлагатай, мэргэжлийн

хүн ажиллуулна.11.2. Өндөр даралтын хий шахагчийн тосолгоонд зөвхөн зориулалтын тос

хэрэглэнэ.11.3. Ажил эхлэхийн өмнө хийн хоолойнуудын холбоог нарийвчлан шалгаж,

багажийг ажилд бэлэн болгосны дараа хийн хаалтыг нээнэ.11.4. Хийн хоолойг цэвэрлэхдээ үзүүрээс нь барьж эгц дээш чиглүүлэн шахсан

хийгээр үлээлгэнэ.11.5. Өндөр даралтын хий шахагчаар ажиллаж байгаа үед эвдрэл гэмтэл

трхиолдвол хий хуваарилагчийн хаалтыг хаана.11.6. Бүрэн бус багажаар ажиллах, шахсан хийн даралт багажинд ирж байгаа

үед эвдрэлийг засах, өрөмдөх, бутлах алхыг сул ажиллуулахыг хориглоно.11.7. Ажиллагсад нь бээлий, нүдний шилгүй ажиллах болон багажийг авч

явахдаа хоолой, багажны ирнээс барьж болохгүй.11.8. Өндөр даралтын хий шахагчийг битүү байранд ажиллуулж болохгүй.11.9. Өндөр даралтын хий шахагчийн шүүр болон шахсан агаартай

харьцдагхийцүүдийгшатах, тослох материалаар цэвэрлэхийг хориглоно.11.10. Ажиллаж байгаа өндөр даралтын хий шахагчийн станцын ойролцоо гал

гаргах, тамхи татах, шатахуун хадгалахыг хориглоно.

12. Ариутгагч, шүршүүрийн автотөхөөрөмж/ДДА-ЗБ/-ийг ажиллуулах үеийн аюулгүй ажиллагаа

12.1. Ашиглахыг хориглосон болон тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг шалгаж, тохируулах нэгжээсшалгаагүй тогоог ажиллуулж болохгүй.

12.2. Ажиллаж буй уурын тогооны хэвийн ажиллагаа, ажиллуулж дууссаны дараа гал унтарсан эсэх болон тогооны даралт атмосферийн даралттай адил болсон эсэхэд тогтмол хяналт тавина.

12.3. Уурын тогоог усгүй эсвэл усны хэмжээ бага байхад ажиллуулах, усны халуун тогоонд ус шахах, уурын тогооны даралт 4 кгс/м2-аас хэтэртэл их хэмжээний даралт үүсгэх, ажлын үед усыг асгах, ажиллагаагүй даралт хэмжигч, усны түвшин заагчгүй, хамгаалах хавхлагагүй ажиллуулах, шөнийн цагт гэрэлтүүлэггүй ажиллах, даралттай уурын тогоонд засвар үйлчилгээ хийх зэргийг хатуу хориглоно.

12.4. Уурын тогооны хамгаалах хавхлага 4.2 кгс/см2 их даралттай үед усны түвшин заагч шилэнд үзэгдэхгүй болох, гар насос, уур урсгуурын сэлгүүр, даралт хэмжигч ажиллагаагүй болсон тохиолдол бүрт тогооны ажиллагааг нэн даруй

зогсооно.12.5. Тогоог ажиллуулж байгаа үед хянах эзэнгүй орхих, шатахуунаар галлах,

галлагчаас бусад хүмүүс галлах амны урд талд зогсох, цэвэрлэгээг хялбар шатах зүйлээр хийхийг хориглоно.

12.6. Тогоог галлахын өмнө автомашины түлшний сав хаалттай эсэхийг шалгана.

12.7. Шүршүүрт өгөх усны халуун 42 хэм, хувцсанд ариутгал хийхдээ 98 хэмээс илүү өгч болохгүй.

12.8. Шингэн түлшийг дамжуулахдаа асгаж дусаахгүй байх, төхөөрөмжийн гал унтраах хэрэгслийг байнга бэлэн байлгана. Өвлийн упиралд гар насос, ус дамжуулах болон сифон хоолойнууд, буцаах хавхлага, даралт хэмжигч зэргийг халуун уураар үе үе халааж байх шаардлагатай,

12.9. ДДА-ЗБ тогоог ажиллуулах мэдлэг, дадлагагүй албанхаагчийг бие даалган ганцаар ажиллуулахыг хориглоно.

12.10. Тогоог галлаж байх үедээ тогооны галын аманд эгц өедөөс нь харж галлаж болохгүй хажуу талаас нь галлах хэрэгтэй.

13. Юүлэн хувиарлах автостанцтай /АРС-14у/ ажиллах үеийн аюулгүй ажиллагаа

13.1. Шатахтослох материал, утаат хэрэгсэл, тээвэрлэх, хадгалах, ашиглах үед галын аюулгүй байдлыг хангаж ажиллах.

13.2. Шатах тослох материалыг тээвэрлэх, ашиглах үед суурин буюу гинжит газардуулгыг байнга хэрэглэх, газардуулга байхгүй тохиолдолд станцыг ашиглахыг хориглоно.

13.3. Юүлэн хувиарлах станцын битүүмжлэлийг урьдчилан шалгасанбайх.13.4. Бодис уусмал найруулах цэвэрлэгээ, ариутгал, идэвхжил сулруулалт

хийх үед хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэлгүй ажиллахыг хориглоно.13.5. Голомтын бүсэд даргын зөвшөөрөлгүй хамгаалах хувцсыг тайлах, мөн

хүнсний зүйл идэж уух, тамхи татахыг хатуу хориглоно.13.6. Хамгаалах хувцсыг

30 хэмээс дээш үед -15-20 минут25-29 хэмд -20-35 минут20-24 хэмд -40-60 минут15-19 хэмд -90-120 минут

15 хэмээс доош бол -180 минутаас дээш хугацаагаар хамгаалах хувцастай ажиллана.

13.7. Станцыг өвлийн улиралд ажиллуулж буй алба хаагч хамгаалах хэрэгслийн дотуур дулаан хөвөнтэй болон даавуун хувцас өмсөнө.

13.8. Голомтын бүсэд автомашины цонхыг нээлттэй ажиллахыг хориглоно.13.9. Цацрагийн болон химийн хордолтын тун хэмжигч болон хяналтыг тогтмол

явуулж аюулгүй байдлыг хангана.13.10. Станцын хавхлагыг хааж ажиллуулахыг хориглоно.13.11. Ажиллагааны дараа бүх шугамыг шавхсан байна.13.12. Ашигласанарчихматериалыг, хогхаягдлуудыгзориулалтын нүхэнд булж,

шатааж устгана.13.13. Үлдэгдэл бодис уусмалуудыг аюулгүй болгон саармагжуулж,

зориулалтын газарт устгана.13.14. Голомтын бүсэд ажиллаж буй хүмүүс бүрэн цэвэрлэгээ хийлгээгүй бол

голомтын бүсээс гарахыг хориглоно.

14. Ариутгалын автостанц /ДУК/-тай ажиллах үеийн аюулгүй ажиллагаа.14.1. Бодис уусмал найруулах, цэвэрлэгээ ариутгал, идэвхжил, сулруулалт

хийх үед хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслийг бүрэн хэрэглэнэ.14.2. Голомтын бүсэд автомашины цонхыг нээлттэй ажиллахыгхориглоно.14.3. Голомтын бүсэд даргын зөвшөөрөлгүй хамгаалах хувцсыг тайлах, мөн

хүнсний зүйл идэж уух, тамхи татахыг хатуу хориглоно.14.4. Үйлдвэрээстохируулсан тохиргоог хөдөлгөхийг хориглоно. Эдгээр нь эд

ангиудад болон хүмүүсийн эрүүл мэндэд ноцтой гэмтэл учруулж болно.14.5. Усан хөөрөг ажиллаж байх үед яндан болон агаарын хоолойд хүрч

болохгүй.14.6. Усан хөөрөгний ременийг хамгаалалтгүй ажиллуулах, ремений хүрдэнд

оосорлогдох, салбагар болон томдсон хувцас хэрэгсэлтэй ажиллахыг хориглоно.14.7. Гар асаагч /татагч/-аар асаахад буруу эргэж болох тул аюулгүй

ажиллагааг хангаж ажиллах.14.8. Төхөөрөмж ажиллаж байгаа үед түлшний саванд түлш хийхийг хориглоно.14.9. Болзошгүй аюул ослоос сэргийлж засварлах үедээ заавал цахилгааныг

салгаж, өндөр хүчдлээс хол байлгаж хийх.14.10. Хэрэв аюултай гүйдэл илэрвэл яаралтай унтраана.14.11. Яндангийн ойролцоо хялбар асах зүйлийг байлгаж болохгүй.14.12. Бүрэн цэвэрлэгээ хийгдээгүй бол голомтын бүсээс гарахыг хориглоно.

15. Холбооны техник хэрэгсэлтэй ажиллах үеийн аюулгүй ажиллагаа15.1. Барилга, байгууламжийн дээвэр дээр антенны тулгуурыг 8 м-ээс

өндөргүйгээр босгох бөгөөд тулгуурын бэхэлгээг ган татлага буюу 4-5 мм-ийн голчтой ган утсаар хийж дээврийн яс мод, хананд сайтар бэхэлсэн байна. Энэ ажлыг гүйцэтгэхэд 3-аас доошгүй хүнийг гаргаж ажиллуулан ахлагчийг томилно.

15.2. Хээрийн нөхцөлд антенныг зориулалтын тулгуур дээр дэлгэх бөгөөд хэрэв эдгээр нь байхгүй тохиолдолд 4 м-ээс доошгүй өндөртэй мод, багана, банз зэрэг материалыг ашиглан газардуулахгүйгээр байрлуулна.

15.3. Радиостанц, аппарат хэрэгсэлд 150 ОМ-оос илүүгүй эсэргүүцэлтэй газардуулагчийг хэрэглэж, гал хамгаалагч нь техникийн норм, хэмжээ, маягтад тохирсон байна.

15.4. Радио нэвтрүүлэгч, хүлээн авагч, хуваарилах самбар, шулуутгагч, цэнэгийн агрегатыг байрлуулах шалан дээр резинэн дэвсгэр дэвссэн байвал зохино.

15.5. Цахилгаан сүлжээнээс тэжээгдэх радиостанц, хүлээн авагч, шулуутгагч зэрэг бусад хэрэгслийг үүр буюу сэрээгээр шугамд холбоно.

15.6. Радиостанц, аппарат хэрэгслийг засварлахдаа цахилгааны үүсгүүрээс салгах хэрэгтэй. Урсгал засвараас бусад засварыг мэргэжлийн инженер, техникчид гүйцэтгэнэ.

15.7. Холбооны техник хэрэгслийн засварын ажпыг гүйцэтгэх хугацааны туршид уг хэрэгслийн залгуур дээр “залгаж болохгүй, хүмүүс ажиллаж байна”

гэсэн санамж бичиг байрлуулна.15.8. Цас, мөсөнд дарагдаж хальтиргаа үүссэн, хүчтэй салхи, цасан болон

шороон шуургатай үед барилга, байгууламжийн дээвэр дээр антенн байрлуулах, түүний татуургыг байшингийн яндан, салхивчийн хоолой, хаалга, цонхны яс мод зэргээс бэхлэхийг хориглоно.

15.9. Аянга, дуу цахилгаантай бороотой болон гадна ямар нэгэн хүчдэлийн үед радиостанц, дагалдах хэрэгсэлтэй ажиллах, шатсан гал хамгаалагч солихыг хориглоно.

16. Зай хураагуур ба цэнэгийн станцуудтай ажиллах аюулгүй ажилагаа16.1. Ажил эхлэхийн өмнө нэг бүрийн хамгаалах хувцас /резинэн гутал, бээлий,

хормогч, нүдний шил/ өмсөж, ажлын багаж хэрэгсэл болон туслах материалын бүрэн бүтэн байдлыг шалгаж хэрэглэх дэс дарааллаар тавина.

16.2. Цахилгаан хөдөлгүүр, хувиргагч, шулуутгагч ба цахилгаан багажуудын арьсны хамгаалах газардуулга байгаа эсэхийг шалгана.

16.3. Зайн хураагуурт үйлчилгээ, үзлэг хийхдээ зөвхөн 12-24 Вт-ын хүчдэлтэй зөеврийн гэрлийг ашиглана.

16.4. Хээрийн нехцөлд хүчил, шүлтэн зайн хураагуурыг цахилгааны эх үүсвэрт залгагдсан цэнэгийн станц, шулуутгагчаар цэнэглэнэ.

16.5. Цахилгаан эд, ангитай ажиллаж байгаа үед цэнэглэх станцын тоноглолд засвар хийх, ил буюу далд байгаа тусгаарлагчгүй гүйдэл дамжуулагчид хүрэхийг хориглоно.

16.6. Ажлын дараа болон хооллохын өмнө гар нүүрээ савантай бүлээн усаар угааж, амаа сайтар зайлна.

17. Цахилгаан хэрэгслийг ашиглах аюулгүй ажиллагаа17.1. Цахилгаан хэрэгслийг ажиллуулж мэддэг, дадлага, туршлагатай

мэргэжлийн хүн ажиллуулна.17.2. Хүчдэлтэй цахилгаан шугамнаас цахилгаан хэрэгслийг залгах, салгахдаа

түүний унтраалгыг урьдчилан унтрааж, тусгаарлагч резинэн бээлийтэй ажиллана.17.3. Цахилгаан гүйдэл тасрах, ажлын завсарлага, байр солих зэрэгт

цахилгаан багаж хэрэгслийг сүлжээнээс заавал салгана.17.4. Цахилгаан багаж хэрэгслээр ажиллахын өмнө дараах шалгалтыг хийнэ.

Үүнд:а/цахилгаан багажны зангилгаа, хийцийгбэхэлсэн эрэгний чанга, сул,б/ цахилгаан багажны дамжуулах эд, ангийн байдал, в/түгжигч, салаалагчийн байдал,г/ цахилгаан багаж хэрэгслийн утас тусгаарлагч бүтэн эсэх, д/ газардуулагч ба хамгаалан салгах байгууламжийн байдал.

17.5. Цахилгаан багаж хэрэгсэлтэй ажиллах дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:а/ ажиллаж байгаа үед цахилгаан дамжуулах утаснаас барих, б/ багажны эргэх, зүсэх хэсгүүдэд хүрэх, хувцсаа орооцолдуулах, в/ шугамнаас салгалгүйгээр буюу салгасан ч бүрэн зогсоогүй байхад нь

засвар үйлчилгээ хийх,г/ багажийг эзэнгүй орхих, хүнд түр боловч дамжуулах, д/ задлаж засварлах, хэт ачаалал өгөх, халаах,

е/ ажлын явцад багаж хэрэгслийг огцом хөдөлгөх.17.6. Цахилгаан багаж хэрэгслийг дараах тохиолдлуудад цахилгаан

сүлжээнээс яаралтай салгана. Үүнд:а/ цахилгаан хөдөлгүүрээс утаа, гал гарах, б/ ажиллаж буй хүмүүст осол, аюул тохиолдох, в/ дамжуулах эд анги эвдрэх,г/ цахилгаан багаж хэрэгсэл хурдан халж, эргэлтийн хурд огцом буурах.

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГАюулт үзэгдэл, техникийн холбогдолтой ослоос хамгаалах

үед дагаж мөрдөх аюулгүй ажиллагаа

1. Бэлтгэл, бэлэн байдал хангах.1.1.Онцгой байдлын байгууллагын харьяа анги, салбаруудын өрөө, тасалгаа,

хонгил, талбайд аюулт үзэгдэл, ослын дуудлагаар цугларах үед бие бүрэлдэхүүнд саад болох тоног төхөөрөмж, эд материал байрлуулахыг хориглоно. Үүнд:

а/ Тоног төхөөрөмж, эд материалыг шатны хөндий, тавцан, гулсаж буух багана, хаалганы орчим хураах.б/ Томилгоот ээлжийн бүрэлдэхүүний унтах, амрах байр, хичээлийн танхим, тавиулан болон тавиулан руу орох замд толь, хивс, дэсвгэр тавих.

1.2.Томилгоот ээлж халалцаж байгаа үед ээлжийн албан хаагчид автомашин техник, багаж хэрэгслийг хүлээж авсны дараа тусгай зориулалтын автомашиныг асаана. Тавиулан дотор автомашин асаах шаардлага гарвал утааны янданг хий зайлуулагч сувагтай холбоно. Харуул ээлж халалцаж дууссаны дараа тавиуланг агааржуулна.

1.3.Тавиулан дотор автомашиныг шатах, тослох материалаар цэнэглэх, ил гал гаргах, автомашин, техник дотор унтаж амрахыг хориглоно.

1.4.Тодорхой обьектыг хамгаалж байгаа салбар, нэгжийн хэсгийн бие бүрэлдэхүүний албан үүрэг гүйцэтгэх, эргүүлээр явж ажиллах, аюулт үзэгдэл, ослоос урьдчилан сэргийлэх үзлэг шалгалт хийж байхдаа обьектын захиргаанаас тогтоосон аюулгүй ажиллагааны дүрмийг баримталж ажиллана.

1.5.Обьектод аюулт үзэгдэл, ослоос урьдчилан сэргийлэх эргүүлийн үүрэг гүйцэтгэж буй Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагчдын гүйцэтгэх үүрэгт шууд хамааралгүй бол цех, тасгийн дарга, эрхлэгч нарын зөвшөөрөлгүй тоног төхөөрөмж багаж хэрэгсэл, хөдөлгөөнтэй, эргэлттэй эд анги, ашиглаж хадгалж буй материал шингэлэгтэй харьцаж болохгүй. Хэрэв эргүүлийн гүйцэтгэх үүрэгт ямар нэгэн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, механизмтай харьцах эрх олгогдсон бол энэ үйлдлийг хүний амь бие, эрүүл мэндэд гэмтэл учруулахгүйгээр хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны дүрмийн шаардлагын дагуу гүйцэтгэнэ.

1.6.Аюулт үзэгдэл, ослоос урьдчилан сэргийлэх үзлэг шалгалт явуулах эрх бүхий албан хаагч нь обьект дээр дагаж мөрдөж буй аюулгүй ажиллагааны ерөнхий арга хэмжээтэй урьдчилан танилцсан байвал зохино.

1.7.Аюулт үзэгдэл, ослоос урьдчилан сэргийлэх үзлэг шалгалт явуулж буй үед зайлшгүй шаардлагаар ямар нэгэн тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг зогсоох,

цахилгаан гүйдэл таслах бол обьектын захиргаанд урьдчилан мэдэгдэж байж гүйцэтгэнэ.

1.8.Обьектын зарим байр, тасалгаа, тоног төхөөрөмжийн үйл ажиллагааг зогсоож лацдах шаардлага гарвал уг обьект болон ажиллаж буй хүмүүст аюул учруулахгүй байх нөхцөлийг урьдчилан бүрдүүлсний дараа гүйцэтгэнэ.

2. Шатахууны нөөцийн салбарт мөрдөх аюулгүй ажиллагаа2.1.Шатахууны нөөцийн салбарын албан хаагчид нь “Нефть баазын техник

ашиглалтын дүрэм’’, “Галын аюулгүйн дүрэм” болон хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүйн техникийн заавар, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл, материалуудтай ажиллах дүрмийн шаардлагыг хатуу мөрдөж ажиллана.

2.2.Нефть бүтээгдэхүүн асгарсан газруудыг нэн даруй цэвэрлэж элсээр дарж, хаягдал хог навч, хуурай ургамлыг агуулахын нутаг дэвсгэрээс холдуулж тогтоосон хогийн цэгт хаяж байх.

2.3.Шатахууны агуулахаас гадагш 200 м-ийн дотор болон нутаг дэвсгэр, үйлдвэрлэлийн цех, тасгуудад тамхи татахыг хориглох бөгөөд эөвхөн тусгай зориулалтын байранд тамхи татахыг зөвшөөрнө.

2.4.Шатахууны агуулахын нутаг дэвсгэр дээр шүдэнз, лаа, керосины дэнлүү зэрэг ил гал, дөл гаргах, гэрэлтүүлгийн хэрэгсэл ашиглах, хог хаягдал шатаахыг хатуу хориглоно. Шатахуун тосолгооны материалыг хүлээн авах, түгээх шахахстанц, ачих, буулгах байгууламж, жижиглэн савлах, торх угаах газар зэрэг шатах, тэсрэх аюултай газарт шөнийн цагаар болон ажлын үед зөвхөн тэсрэлтээс бүрэн хамгаалагдсан цэнэг хураагчийн гэрэлтүүлэг ашиглахыг зөвшөөрнө.

2.5.Шатахуун хадгалах агуулах, шугам хоолой, худаг, шатахуун, юс савлах байр, шахах станц зэрэг тэсрэх холимог үүсдэг газарт эасвар хийхдээ оч үсэргэдэггүй өнгөт метиаллаар хийсэн түлхүүр багажийг хэрэглэнэ. Тусгай зориулалтын түлхүүр багаж байхгүй тохиолдолд жирийн түлхүүрийг өтгөн тосоор тослон ашиглаж болох бөгөөд түлхүүрээр боолт, эрэг чангалах, суллах үед уртасгагч зэрэг хуч нэмэгдүүлсэн хөшүүрэг хэрэглэхийг хориглоно.

2.6.Шугам хоолой, хаалтыг заагдсан хугацаанд тогтмол тосолж, түргэн нээгддэг, хаагддаг нөхцлийг бүрдүүлсэн байна. Хаалтыг нээх, хаах зориулалтаар төмөр лоом, труба зэрэг хөших материал хэрэглэхийг хориглоно.

2.7.Шатахууны агуулах дээр хийгддэг гагнуурын болон ил гал гаргасан ажлыг зөвхөн зориулалтын талбайд хийх бөгөөд энэ талбайгаас бусад газарт ажил гүйцэтгэх бол Гал түймрийн улсын хяналтын байцаагчаас албан ёсны зөвшөөрөл авч, гал унтраах багаж хэрэгслийг бэлэн болгосны дараа гүйцэтгэнэ.

2.8.Шахах болон бусад төхөөрөмжийн эргэлтийн эд ангиудын хэсэгт зориулалтын хамгаалалт хийгдсэн байхаас гадна насос эргэлтийн механизмыг хамгаалалтгүй ашиглах, насос ажиллаж байгаа үед хөдлөх эд ангиудыг тослох, засварлахыг хориглоно.

2.9.Резервуар, шугам хоолой, ачих, буулгах зогсоол, цахилгаан тоног төхөөрөмж, цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын тулгуур багана, өндөр яндан зэрэг нефть агуулахын тоног төхөөрөмж, байгууламжуудыг үрэлтийн цахилгаанжилт, аянганаас хамгаалж газардуулга, аянга зайлуулагчаар тоноглоно. Автоцистернд нефть бүтээгдэхүүн ачиж буулгах үед газардуулгыг байнга хэрэглэхээс гадна ачиж, буулгах хоолой, шатахуун түгээгүүрийн хушууг заавал

газардуулна.2.10. Резервуар саванд хэмжилт хийх, дээж авах зэргээр өндөрт авирах,

ажиллах үед шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг тусгай зориулалтын уут, саванд хийж явахаас гадна дээжийг бариултай модон сав, цүнхэнд хийнэ.

2.11. Аврах гарц, зориулалтын хаалгыг ажлын цагаар цоожилж түгжихийг хориглоно.

2.12. Ажлын үед зөвхөн тусгай хувцас гутлыг хэрэглэнэ.

3. Ачих, буулгах ажил гүйцэтгэх аюулгүй ажиллагаа3.1. Ачиж, буулгах ажлыг, өргөж тээвэрлэх механизм ба ачааны ачааллыг

даах чадвартай, хатуу тэгш хучилттай тусгаарлагдсан талбайд гүйцэтгэнэ.3.2. Ачиж, буулгах ажлын байр нь орон сууцны барилгаас мөрдөж байгаа

нормын дагуу аюулгүй ажиллагааны хамгаалалтын бүсээр тусгаарлагдсан байна.3.3. Ачиж, буулгах талбай дээр ачаа хурааж, өрөх байрны хязгаар болон ачаа

хоорондуур нэвтрэх гарцыг тэмдэглэж үзүүлсэн байна.3.4. Битүү агуулахад ачиж, буулгах ажлыг гүйцэтгэх орчны агаарын найрлага

дахь тоос, хортой бодисын хэмжээ нь стандартад заасан зөвшөөрегдөх дээд хэмжээнээс хэтрэхгүй байна.

3.5. Ачиж, буулгах ажпыг гүйцэтгэгч нь ариун цэврийн болон ахуйн байр цэвэр усаар хангагдсан байна.

3.6. Автомашин, авто ачигч дээр ажиллахаар хуваарь авсан ажилчид нь автомашин, авто ачигчийн гишгүүр дээр зогсох буюу ачсан, өргөсөн ачаан дээр суух, зогсож явахыг хатуу хориглоно.

3.7. Өргөгч цамхаг дээр ажиллаж байгаа ажилчид нь ямагт хамгаалалтын малгайтай ажиллана.

Савтай буюу ширхэгийн ачааг ачиж, буулгах аюулгүй ажиллагаа3.8. Ачих, буулгах ажлын үед хайрцагны гадна тал дээрх үсгэн болон зурган

тэмдэглэгээ, анхааруулга санамжийг мөрдөж ажиллана.3.9. Бүтэн хайрцаг савтай ачааг тогтвортой хураалга хийж өгнө. Хураах өндөр

нь 3 м-ээс илүүгүй байна. Механизмаар хураахдаа хураасан бараа, материал тогтвортой байвал 6 м хүртэл нэмэгдүүлж болно.

3.10. Хураасан бараа, материалаа тогтвортой болгохын тулд ёроолын үеийг хооронд нь бага зайтай тавьж дээш нь ойртуулан шахаж хураана.

3.11. Шуудай савтай барааны хураалтын өндөр нь 12 үе байна. 7-гоос дээш үенд шуудайтай ачааг хүргэхдээ 1 м- ээс доошгүй өргөнтэй дамнуурга хэрэглэнэ.

3.12. Хураалгыг задлах буюу буулгахдаа хэвтээ үе үеэр нь дэс дараатайгаар хэт огцом үе гаргахгүйгээр авна.

Урт болон хүнд ачааг ачиж, буулгах аюулгүй ажиллагаа3.13. Урт болон хүнд ачааг өргөгч цамхаг болон авто ачигчаар ачиж, буулгах

ба зөөх ажлыг хийнэ.3.14. Өргөгч цамхагаар урт болон хүнд ачааг ачих, буулгах үед найдвартай

бэхэлгээг хэрэглэн өргөх ба дэгээтэй олсоор ачаанаас оосорлон ачаанд хийнэ.3.15. Хүнд ачааг налуу хавтгайг ашиглан буулгаж болно. Буулгах үед уг ачааны

мөр дээр зогсож ажиллахыг хориглоно.

Торхтой болон өнхрүүлж болох ачааг ачиж, буулгах аюулгүй ажиллагаа3.16. Торхтой болон өнхрүүлж болох барааг тэгш газарт өнхрүүлж

шилжүүлж болно. Хэрэв дээрээс нь доош буулгах, дороос нь дээш гаргах үед заавал налуу дамнуурга ашиглавал зохино.

3.17. Налуу дамнуурга ачааны өргөнд таарсан, ачааг найдвартай даах бөх, бат хийгдсэн байна.

4. Эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах үеийн аюулгүй ажиллагаа4.1.Эрэн хайх, аврах ажиллагаанд оролцох бие бүрэлдэхүүн нь аврах

ажиллагааны удирдагчаас аюулгүй ажиллагааны талаар тодорхой зааварчилга авсан байна.

4.2.Эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах бие бүрэлдэхүүн нь холбоо, хөдөлмөр хамгааллын иж бүрэн хувцас, зориулалтын техник, багаж хэрэгслээр хангагдсан байна.

4.3.Эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах газрын орчинд болон орох, гарах хэсэгт анхааруулах, хориглох тэмдэг тавих, аюултай хэсэгт хашлага хийх, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахын тулд замын хөдөлгөөний зохицуулагч томилно.

4.4.Барилга, байгууламжийн нурах аюултай хийцүүдийг бэхлэх буюу нураах арга хэмжээ авна.

4.5.Хийц, хэсгүүд нь нурах буюу гулсах аюул тулгарсан үед аврагчдыг аюулгүй газар нэн даруй гаргана.

4.6.Нуранги, нурж эвдэрсэн барилга, байгууламж, хонгилд улаан гэрэлтэй анхааруулах дохио, өндөрт ажил үүрэг гүйцэтгэх үед аврах бүс, олс хэрэглэнэ.

4.7.Газар доорх байгууламж руу орох, гарах үед олсыг ашиглах бөгөөд аврагчаар олсны нэг үзүүрийг бэхэлж, нөгөө үзүүрийг бат бөх зүйлээс сайтар уяж бэхэлнэ.

4.8.Үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал буюу шөнийн нөхцөлд ажиллах газар, гол зам, гарцыг гэрэлтүүлнэ.

4.9.Эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах үед өндөр даралтын хий шахагчийгтэгш газар байрлуулж, гарцыг гэрэлтүүлнэ.

4.10. Нурангийн том хэсгийг өргөхдөө өргөгчийг тогтвортой байрлуулна.4.11. Нурангийг түрж зайлуулахдаа тухайн хэсгийн цахилгаан, дулааны шугам

сүлжээг урьдчилан салгана.4.12. Барилгын дээд давхруудаас нэрвэгдэгсдийг аврахдаа шатыг шалгаж,

эвдэрсэн хэсгийг засах буюу гүүрэн шат тавьж, найдвартайбэхэлнэ.4.13. Түр гарцны аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор дамнуурга, гүүрэн дээр

0.9-1.2 м-ийн өндөртэй хашлагыг олс буюу ган татлагаархийнэ.4.14. Аврах олсны гогцоог нэрвэгдэгсдийн далнаас доогуур байрлуулна.4.15. Аврах бүсний буулгах олсыг элэгдэлтийн байдлаас шалтгаалан солино.4.16. Аврах шуудагны татуургыг бат бэх зүйлд найдвартайбэхэлнэ.4.17. Аврах ажилд автомеханик шат хэрэглэх бол энэ дүрмийн гуравдугаар

бүлгийн 5 дахь заалтыг баримтлана.4.18. Эрэн хайх, аврах ажиллагаа явуулах үед дараах зүйлийг хориглоно: Үүнд:

а/ тусгай бэхэлгээ хийхгүйгээр нурангийн доогуур гарц гаргах,

б/ нурсан барилга, байгууламжийн доторх өрөө тасалгаа, хонгилд хий үнэртэж байгаа үед тусгаарлагч баггүй ажиллах, гал гаргах, тамхи татах,

в/үзэгдэх орчин хязгаарагдмал буюу шөнийн нөхцөлд гэрэлтүүлэх хэрэгслийг эвдэрч гэмтсэн барилга, байгууламжийн цахилгаан шугамнаас тэжээх,

г/ цахилгаан шугамыг солих, шалгах үед тусгаарлагч багаж, резинэн бээлий, гуталгүй ажиллах,

д/ өргүүрийн даацыг хэтрүүлэн ачаа өргөх,е/ шатаж байгаа барилга, байгууламжийн өрөө, тасалгааны хаалгыг гэнэт

онгойлгох,ё/ барилга байгууламжийн нурж болзошгүй хийцийн дэргэд олон хүн

цуглуулж байрлуулах,ж/ нурж болзошгүй хийцийг бэхэлж байгаа үед түүний ойролцоо

автомашин, механизмаар ажиллах, хөдөлгөөн үйлдэх,з/ салхины хурд 20 м/с-ээс дээш байх үед автомеханик шат ашиглах.

4.19. Аврах багаж хэрэгслийг -20-оос +35 хэмд хадгалана.4.20. Өндөр даралтын шахуурган ажиллагаатай багаж хэрэгслийг сард 2-оос

доошгүй удаа бүрэн ажиллуулж шалган бүртгэл хөтөлнө.

5. Обьектын гал түймэр унтраах, дадлага, сургууль хийхээр гал түймрийн дуудлагын хаягаар хүрэлцэн очих, буцах үеийн аюулгүй ажиллагаа5.1.Тусгай дохиогоор томилгоот ээлжийн бүрэлдэхүүн цугларч тавиулангаас

гал түймэр унтраах дүрэмд заасан нормчлолын дагуу автомашинд сууж богино хугацаанд гарна.

5.2.Баганаар доош буухдаа өмнөх хүнээ сайн харж, аюулгүй байдлыг хангаж, зай барьж бууна. Баганаар бууж байгаа хүн газардмагц баганаас даруй холдсон байна

5.3.Томилгоот ээлжийн хуваарьт томилогдсон аврагч, гал сөнөөгч автомашинд суух дэс дараалал, гал түймэр унтраах дүрмийг баримтлана.

5.4.Гал унтраах автомашинд аврагч, гал сөнөөгчид бүрэн сууж хаалга хааж дуусахаас өмнө уг автомашиныг байрнаас хөдөлгөхийг хориглоно.

5.5.Гал унтраах автомашин гудамж замын хөдөлгөөнд оролцох үед аврагч, гал сөнөөгчид тамхи татах, цонхоор гар, толгойн хэсгийг гадагш ил гаргах, хаалга онгойлгох, гишгүүр дээр зогсож явахыг хатуу хориглоно.

5.6.Гал унтраах автомашины хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг гал унтраах автомашины жолооч шууд хариуцаж замын хөдөлгөөний дүрмийн заалт бүрийг нарийн чанд биелүүлэх үүрэгтэй.

5.7.Гал түймэр унтраах, аврах анги, салаа, бүлгийн удирдах бүрэлдэхүүн хэн боловч замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлын дүрмийн үндсэн шаардлагыг мэдэж, автомашинаар яваа үедээ гал унтраах автомашины жолоочдоо дүрмийн шаардлагыг биелүүлж байхыг анхааруулж явах үүрэгтэй.

5.8.Гал унтраах автомашиныг шөнийн цагт байрлуулж ажиллахдаа тусгай гэрлэн дохиог заавал асаасан байх шаардлагатай.

6. Обьектын гал түймэр унтраах явцад хайгуул хийх, хүн болон өөрийгөө аврах

6.1.Гал түймэр дээр галын хайгуулын үүргийг хоёроос доошгүй хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр туршлагатай алба хаагчаар ахлуулан зохион байгуулна. Барилгын газар доорх давхар, байгууламж, хөргөгчийн төхөөрөмж, дүүжин таазтай өрөө тасалгаа, өндөр болон нарийн төвөгтэй зохион байгуулалттай барилга, утаа, хий ихтэй барилга, байгууламжид гал гарсан үед галын хайгуулын үүргийг гал унтраах удирдагч буюу салаа, тасгийн дарга, дарга, салааны захирагчийн туслахаар удирдуулсан гурваас доошгүй хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр зохион байгуулах шаардлагатай.

6.2.Галын хайгуул хийж байгаа хэсгийн бие бүрэлдэхүүн нь гал түймэр гарсан газар, байр, шаталтын байдал, утаажилтыг харгалзахгүйгээр дараах багаж хэрэгслээр хангагдсан байна. Үүнд:

а/ Амьсгалын бие даасан төхөөрөмжб/ Гэрэл, холбооны хэрэгсэл в/ Бусдыг болон өөрийгөө хамгаалах хэрэгсэл г/ Барилгын хийц бүтээцийг задлах багаж хэрэгсэл д/ Даралттай хоолойд холбосон гал унтраах ус буюу хөөсний хушуу6.3.Галын хайгуул хийхдээ дараах журмыг баримталж ажиллана Үүнд:а/ Орчныхоо байдалд бодит үнэлгээ өгч, явж буй замаа судлан ажиглаж бие биенийхээ араас дагаж явахб/ Хаалга, үүдийг галын дөл, утаа хийний тэсрэлт, дэлбэрэлтээс хамгаалж аюулгүй байдлаа хангаж болгоомжтой нээх.в/ Цахилгаан байгууламж, цахилгааны өндөр хүчдэлээр ажилладаг тоног төхөөрөмж, өндөр даралтаар ажилладаг төхөөрөмж, түүнчлэн тэсрэх, дэлбэрэх, хордуулагч радиац идэвхтэй бодис, материал байгаа байр, тасалгаанд мэргэжлийн хүмүүсийн зөвшөөрөл, зааварчилгаа авч хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн дүрмийн шаардлагыг биелүүлсний дараа ажиллах.г/ Хөдөлгөөний чиглэлийн дагуу барилгын хийц бүтээцийн байдалд үнэлгээ өгч, галын аюулын тархалтын чиг, голомтыг тогтоож гал унтраах удирдагчид илтгэхд/ Галын хайгуул хийж яваа албан хаагч нь барилгын хучилт, дүүжин тааз, даацын болон хамар хананы нуралтад дарагдах, нүх, цоорхой руу унахаас болгоомжилж явах хэрэгтэй.6.4. Гал түймрийн аюулаас хүн аврах ажлыг дараах журмын дагуу

гүйцэтгэнэ. Үүнд:а/ Утаажилтын байдлыг харгалзахгүйгээр аврах замаар гарч буй хүмүүсийг аврагч, гал сөнөөгч нар дагалдан явах шаардлагатай.б/ Гурав ба түүнээс дээш давхраас гадна талын шатаар хүн буулгахдаа аврах олсоор хамгаална. в/ Барилга дээрээс аврах олсоор хүн аварч буулгах ажлыг түүнээс өөр хэлбэрийн авралтын арга хэрэглэх боломжгүй нөхцөлд хэрэглэнэ.г/ Өөрийгөө болон бусдыг аврах олсоор хамгаалах, аврахын өмнө буух газарт аврах олсны урт хүрэлцэх эсэхийг шалгасны дараа гүйцэтгэнэ. Аврах олсны уяа, бэхэлгээг зөв хийж шалгасан байна.6.5.Өөрийгөө болон бусдыг аврахдаа хэт нойтон чийглэг, мөн урьдчилан

туршиж, шалгаагүй аврах олс хэрэглэхийг хориглоно. Аврах ажлын үед гарын

бээлий заавал өмссөн байна.

7. Гал түймэр унтраах үеийн аюулгуй ажиллагаа7.1.Гал түймэр унтраах тархалт хийх үед дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:а/ Гүний худагт ил галаар гэрэлтүүлэх, амьсгалын бие даасан төхөөрөмж хэрэглэхгүй, аврах олсоор хамгаалалт хийлгүй худаг дотор орох.б/ Гал унтраах даралтын хоолойд залгасан хушууг биендээ бэхэлж барилгын өндөр өөд өгсөх, өндөрт ажиллах.в/ Өндөрт гаргаж, буулгаж байгаа гал унтраах багаж хэрэгсэл, бусад ачаан доор зогсох, ажил үйлчилгээ явуулах.г/ Хурц үзүүр, иртэй гал унтраах багаж хэрэгслийн ир, үзүүрийг хөдөлгөөний чигт харуулан авч явах.д/ Барилгын өндөрт гал унтраах даралтын хоолой, хушууг бэхлээгүй, хушуучин гал сөнөөгч ажлын байраа эзлээгүй үед гал унтраах бодис өгөхийг хориглох.7.2.Хүний амьсгалын зам, арьсыг гэмтээх аюултай хордуулагч хий, шингэлгийн

уур бүхий орчинд ажиллахдаа битүүмжлэгдсэн тусгай хувцас, амьсгалын бие даасан төхөөрөмж хэрэглэж ажиллана, Хордуулагч хий, уурын хуримтлалыг багасгах зорилгоор байр тасалгаанд цацруулагч хушуугаар ус гаргаж агаарыг саармагжуулна.

7.3.Үлэмж хэмжээний дулаан ялгаруулан ил задгай талбайд шатаж буй гал түймрийг унтраахад дулааны илчнээс хамгаалах тусгай зориулалтын хувцас хэрэглэнэ.

7.4.Гал түймэр унтраах зориулалтын хувцас, хэрэгсэлгүй нэмэлт дуудлагаар хүрэлцэн ирсэн аврагч, гал сөнөөгчөөр гал түймрийн голомтод ямар нэгэн үүрэг гүйцэтгүүлэхийг хориглоно.

7.5.Гал түймэр унтраах явцад болон түүний хор уршгийг арилгахаар ажиллаж буй бие бүрэлдэхүүн нь тухайн цагийн байдалд зөв үнэлгээ өгч барилгын хийц бүтээц, үйлдвэрлэлийн технологийн тоног, төхөөрөмжийг ашиглахад аюул учрахаар бол гал түймэр унтраах удирдагч болон тухайн хэсэгт ажиллаж байгаа бүрэлдэхүүнд нэн даруй мэдэгдэнэ.

7.6.Тэсрэлт, нуралт, буцлалт, дэврэлт үүсч аюул учруулах нь илт байвал аюултай бүсээс нэн даруй гарах.

7.7.Тэсрэх, дэлбэрэх хольц үүсч болох даралтаар ажилладаг төхөөрөмж, хэрэгсэл, дамжуулах хоолойн шугамнаас гарч байгаа шатамхай хий, уурын гал түймрийг унтраах тохиолдолд обьектын захиргаанд мэдэгдэж шатамхай хий, уур гарах явдлыг зогсоох арга хэмжээ авахуулахын хамт тоног төхөөрөмж, барилгын хийц бүтээцийг хөргөх ажлыг зохион байгуулна.

7.8.Барилгын дээврийн хөндийд гарсан гал түймрийг унтраах үед дээврийн дам нурууг дамжих, галд шатаж буй нурсан хэсэгт орохыг хориглоно.

7.9.Барилгын өндөрт хоёроос доошгүй аврагч, гал сөнөөгч нэг хушуутай ажиллах бөгөөд ус тавьж дууссан үед ч гэсэн хушууг эзэнгүй орхихыг хориглоно.

7.10. Гал түймэр унтраах явцад гар ажиллагаатай шат болон автомеханик шатны байрлалыг өөрчлөх тохиолдолд уг шатаар гарсан хүнд урьдчилан мэдэгдэж шинэ байрлалаа зааж өгнө.

7.11. Барилгын хийц бүтээцэд задаргаа хийхийн өмнө ажиллах орчны

цахилгаан гүйдлийг салгасан байна.7.12. Барилга, төхөөрөмжийн босоо хийц бүтээцийг задлахдаа тэдгээрийг

унахаас болгоомжилж бэхэлгээ, тулгуурийг гэмтээж болохгүй. Хэрэв ийм хийц бүтээцийг унагаах, нураах шаардлага гарвал машин техник, бие бүрэлдэхүүнийг аюулгүй газар байрлуулсны дараа энэ ажлыг гал түймэр унтраах удирдагч хариуцан зохион байгуулна.

7.13. Барилгын давхар, дээвэр дээрээс хийц бүтээц, бусад зүйлийг хаях, буулгахын өмнө доор буй хүмүүст анхааруулах, хашлага хийх, хамгаалалт тавих арга хэмжээ авсан байна.

7.14. Задаргаа хийсэн барилгын хийц бүтээц, аварч гаргасан тоног төхөөрөмж, эд материалыг гал түймэр унтраах ажиллагаанд саад болохгүй хэсэгт, барилгын хучилтын даацыг харгалзан хураана

7.15. Цахилгаан хэрэгсэл, гэрэлтүүлэгч ажиллуулахдаа дараах зүйлийг анхаарах шаардлагатай. Үүнд:

а/ Цахилгаан хэрэгсэл, багажийг резинэн бээлийтэй зөөвөрлөх, ажиллуулахб/ Цахилгаан хэрэгсэл ажиллуулахын өмнө нүдний хамгаалалт шил хийхв/ Гэрэлтүүлэгч болон гэрэлтүүлэх хэрэгслийг ус, хөөс хүрэхээргүй, чийгтэй орчноос хамгаалсан бүрхүүлтэй, тогтвортой суурин дээр байрлуулахг/ Цахилгаан хэрэгслийг томилгоот ээлжинд хүлээн авсан аврагч, гал сөнөөгч буюу цахилгаан холбооны техникч хариуцаж ажиллуулахд/ Цахилгаан хэрэгслийг гүйдлээс салгахгүйгээр өөр газар зөөх, гэмтэж эвдэрсэн хэрэгслийг ажиллуулахыг хориглоно.7.16. Гал түймэр дээр ажиллаж буй бие бүрэлдэхүүн хушуучин аврагч, гал

сөнөөгчийн байрлах хэсэг, барилгын хийц бүтээцэд задаргаа хийх газар, гал унтраах даралтын хоолой дэлгэх, шат тавих талбайн орчимд цахилгаан гүйдэл бүхий тасархай буюу ил задгай голчтой шугамын утас байгаа эсэхийг нарийн шалгаж тухай бүр гал түймэр унтраах удирдагчид илтгэнэ. Цахилгаан шугамын утас нь гүйдэлтэй эсэхийг тогтоогоогүй бол гүйдэлтэйд тооцож аюулгүй болгох арга хэмжээг авна.

7.17. 220 вольтоос ихгүй хүчдэлтэй цахилгааны утсыг тэжээлээс зайлшгүй салгах шаардлага гарвал резинэн гутал, бээлий бүхий дадлага туршлагатай аврагч, гал сөнөөгч салааны захирагчийн хяналтын дор тусгай зориулалтын хайчаар тасалж болно.

7.18. Цахилгаан гүйдэл бүхий шугамын утсыг таслахдаа дараах журмыг баримтална. Үүнд:

а/ Шугамын утсыг огтлохдоо тухайн барилга, барилгын давхар буюу хэсгийн цахилгаан гүйдлийн тэжээлийг тасалсан байхаар тооцохб/ Гаднаас ирж буй цахилгаан гүйдлийн тэжээлийн шугамын утсыг таслахдаа хэрэглэгчийн талын тусгаарлагчийн ойролцоо доод талын шугамнаас эхлэн таслахв/ Шугамын утсыг нэг нэгээр нь огтлох буюу эрчлээг арилгаж байж нэг нэгээр нь таслах, олон салаа утас болон кабель утас түүнчлэн тусгаарлагч хоолой дотор байгаа цахилгаан гүйдлийн шугамын утсыг огтолж таслахыг хориглоно.7.19. Хөөс үүсгэгч болон ус гарган ажиллаж буй бие бүрэлдэхүүн нь биеийн

арьс ялангуяа нүдээ хамгаалах хэрэгтэй. Хэрэв биеийн арьс, нүд нь хөөс болон уусмалд өртвөл усаар сайтар угаана.

7.20. Гал түймэр унтраах явцад гал унтраах автомашины жолооч нарт дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:

а/ Гал унтраах удирдагчийн тушаал шийдвэргүйгээр ус, хөөс гаргах буюу зогсоох, өгөх даралтын хэмжээг хэтрүулэх, гал унтраах автомашиныг шилжүүлэн байрлуулахб/ Гал унтраах автомашин, мотопомп, хөөргийг эзэнгүй орхих.7.21. Гал унтраах автомашины хөөрөг, мотопомп, цахилгаан үүсгэгч, гал

түймэр унтраах бусад төхөөрөг, автомеханик шат зэргийн ажиллагааг хянах, хэмжих хэрэгсэлгүйгээр буюу тэдгээр нь эвдэрч гэмтсэн тохиолдолд ашиглахыг хориглоно. Гал түймэр унтраах явцад ажиллаж байгаа автомашин техникийн хянах, хэмжих хэрэгсэлд гэмтэл үүсэх, ажиллагаагүй болсон тохиолдолд гал унтраах удирдагчид мэдэгдэх.

7.22. Шөнийн цагт гал унтраах тусгай зориулалтын автомашин техникийг ажиллуулахдаа хөөрөг хянах, хэмжих хэрэгслийн гэрэлтүүлэг асаалттай байна.

7.23. 36 вольтоос илүү хүчдэл бүхий цахилгаанаар ажилладаг тоног төхөөрөмжийн болон устай үйлчилснээс урвалд орох, түүнчлэн буцлах, хөөрч цацагдах, тэсрэх, шатлага хүчтэй явагдах болон бодис материалд гарсан галыг унтраахад хөөс үүсгэх гал унтраагуулыг хэрэглэж болохгүй.

7.24. Нүүрсхүчлийн хийн төрлийн гал унтраагуулын цацруулагч хушууг галын голомт руу чиглүүлэх бөгөөд бээлий хамгаалалтгүй гараар хушууг нь барьж болохгүй.

7.25. Цацраг идэвхтэй бодис материал ашиглаж буй обьектод гарч болзошгүй гамшиг осол, гал түймрийн үед ажиллах гал унтраах шуурхай төлөвлөгөөг Онцгой байдлын газар, хэлтэс нь обьектын захиргаатай хамтран урьдчилан боловсруулж, бие бүрэлдэхүүн болон холбогдох хүмүүст танилцуулсан байна.

7.26. Гал түймэр унтраах удирдагч нь аюулгүй ажиллагааны тогтоосон дүрмийг биелүүлэх нөхцөлд хүн аврах, тэсрэлтээс урьдчилан сэргийлэх, хүнд хохирол учруулж болох нуралт үүсэхээс сэргийлсэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх бололцоогүй болсон онцгой тохиолдолд энэ дүрмийн заалтыг зөрчсөн шийдвэр гаргах эрхтэй.

8. Ой, хээрийн гал түймэр унтраах аюулгүй ажиллагаа8.1.Ой, хээрийн гал түймэр унтраах үед аврагч, гал сөнөөгчид нь салаа, бүлэг,

тасаг, хэсгийн зохион байгуулалтад шилжиж, тус бүрийн ахлагчийг томилж, тэдгээр нь хоорондоо байнгын холбоотой ажиллана.

8.2.Салаа, бүлэг, тасаг, хэсгийн ахлагч нь гал түймэр унтраахад газар орны байдлыг ашиглах боломж, салхины хурд, чиглэл, уулын өндөр, намыг харгалзан гал унтраах арга, тактикийг боловсруулж, түр амрах аюулгүй байрлал, түүнд хүрэх замыг сонгон тогтоож дайчлагдан ажиллаж байгаа иргэн, хуулийн этгээд, албан хаагчдад зааварчилгаа өгнө.

8.3.Салхины хүч тогтмол үед гал түймрийг цуравдаж унтраана. Цурав болон гал түймрийн галын хоорондох зурваст хүн, мал амьтан, автомашин, техник байгаа эсэхийг урьдчилан шалгаж аюулгүй байдлыг хангана.

8.4.Хөрс, ургамлын нөмрөг зузаантай ой хөвч, өвөлжөө бууцны гал түймрийн хил хязгаарыг урьдчилан тогтоож тэмдэг тавьж ажиллана.

8.5.Голоороо хөндий дутуу шатаж байгаа модыг тайрч, гал түймрийн цурманд

хаяж шатаана.8.6.Цурамнаас гал алдахаас сэргийлж харуул хамгаалалт томилно.8.7.Хөвч тайгын намгархаг газрыг туулахдаа луужин, газрын зураг ашиглаж,

дадлага, туршлагатай хүнээр ахлуулж явна. Хоёроос дээш хүний бүрэлдэхүүнтэй явна. Бие бүрэлдэхүүн нь холбоо дохиоллын хэрэгсэл, буу, хүн нэг бүрийн багаж хэрэгсэл, үүргэвчтэй /аранз/ байна.

8.8.Намгархаг газрыг туулж гарахдаа хүн бүр саваа мод тулж, бие биенээсээ холгүй зайд явж, шаардлагатай үед бие биедээ тусламж үзүүлэхэд бэлэн байна.

8.9.Байгалийн саадтай замыг ганцаараа туулж гарахдаа өөрийгөө оосорлон сул үзүүрийг нь аюулгүй байрлалд байгаа хүндээ бариулна.

8.10. Эгц цохио, хясаа, хад асгатай газрыг тойрч гарна.8.11. Ой, хээрийн гал түймэр унтраах үед дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд:а/ Гал түймрийн ойролцоо унтаж, амрах.в/ Гал түймрийн цурман дотуур зам товчилж явах, хөрсний гүний гал түймрийн хил хязгаарыг урьдчилан тогтоосон тэмдэглэгээнээс дотогш нэвтрэх.в/ Нийлэг эдлэлээр хийсэн хувцас хэрэглэх.г/ Хөвч, тайгын намгархаг газар ганцаараа явах. д/ Төв суурин газрын ойролцоо цурав тавих.е/ Хүчтэй салхитай үед цурав тавьж гал унтраах.

9.1. Шүхэр тээвэрлэх үеийн аюулгүй байдал:9.1.1. Шүхрийн тээвэрлэхэд тос, химийн төрөл бүрийн бодис ачсан машин

дээр тээвэрлэхийг хориглоно.9.1.2. Хэрэглэлтэй шүхрийг машин дээр хоёроос илүү давхарлаж

тээвэрлэхийг хориглоно.9.1.3. Ачсан шүхэр дээр сууж явахыг хориглоно.

9.2.Шүхэр эвхэлтийг үед:9.2.1. Шүхэр эвхэлтийг зориулалтын беризент дээр эрх бүхий

зааварлагчийн хяналтын дор зөвхөн өөрийн шүхрийг эвхэнэ.9.2.2. Эвхэлтийн үеийн үзлэгүүдийг алгасахгүй, дарааллын дагуу хийлгэх ба

томилогдсон зааварлагчаас өөр бусад хүнээр хийлгэхийг хатуу хориглоно.

9.2.3. Тэнцүүлэгч шүхрийг эвхэхэд газраас хөндийрүүлэхийг хориглоно.9.2.4. Шүхэр эвхэлтийн талбайгаас шүхэр эвхэж байгаа үед зааварлагч

нарын зөвшөөрөлгүйгээр явах, шүхэрчдийг дуудахыг хатуу хориглоно.9.2.5. Шүхрийг эвхэсний дараа паспортыг хөтөлж зааварлагчийн гарын

үсгээр баталгаажуулж буултанд бэлтгэнэ.9.2.6. Өөр хүний эвхсэн шүхрээр буухыг хатуу хориглоно.

9.3. Онгоцонд суух үеийн ажиллагаа:9.3.1. Онгоцон дотор онгоцны эд анги, бусдын шүхрээр оролдохыг хориглоно.9.3.2. Онгоцонд суухдаа ардаа сэнстэй онгоцны урдуур нь, урдаа сэнстэй онгоцны араар нь тойрч, жингийн дарааллаар жагсан бага жинтэйгээсээ эхлэн онгоцонд орно.

9.3.3. Онгоцон дотор босож явах, тогтоосон дараалал, журмыг өөрчлөх, тооцоологч, гаргагчийн үйл ажиллагаанд садаа болохыг хориглоно.

9.4. Шүхэрчин онгоцноос гараад:9.4.1. Шүхэртээ хяналт хийнэ. /Бүрэн задсарсан эсэх, бункерийн байдал, оосорууд гэх мэт/9.4.2. Удирдлагын чагтыг авч эргэн тойрондоо хяналт хийнэ. /Ойрхон шүхэрчин байгаа эсэх, шүхэрчинтэй ойртож байгаа эсэх гэх мэт/9.4.3. Агаарт шүхэрчид хэт ойртсон тохиолдолд түрүүлж харсан нь команд өгч аль болох түргэн холдох арга хэмжээ авна.9.4.4. Буух цэгээ олж харна.9.4.5. Салхины чигийг тогтооно. Газраас 100м-ийн зайд салхиа сөрөн, буух газраа сонгосон байна.9.4.6. Үндсэн шүхэр хагас задарсан, эргэлдсэн тогтворгүй хөдөлгөөнтэй, доошлолтын хурд ихтэй үед үндсэн шүхрийн салгах замгийг салган нөөц шүхрийг задлана.Энэ үед үндсэн шүхрийг заавал салгаж байж нөөц шүхрийг задлана.

9.5. Онгоцноос гарах үед хориглох зүйл:9.5.1. Командгүй онгоцноос гарах.9.5.2. Онгоцны хаалганы хажуу, дээд талруу цохиж гарах.9.5.3. Уртасгагчийг суган доогуураа ба хүзүү, хөлөөрөө ороох.9.5.4. Онгоцны хаалга, бариулаас дүүжлэгдэх.9.5.5. Онгоцноос салалт муутай үсрэх, онгоцны их биеийг дагаж гулсах.9.5.6. Гарч байгаа шүхэрчний болон гаргачийн биеэс барих.9.5.7. Хэт дээшээ үсэрч гарах, хөл гарыг салгах болон эргэлдэж гарах зэргийг хориглоно.

9.6. Газардахад анхаарах зүйл:9.6.1. Газардах орчноо зөв сонгох.9.6.2. Газар ойртолтыг мэдэрч байх.9.6.3. Газраас өгч байгаа командыг сонсох.9.6.4. Газардах үед доор хүн байвал “Агаар” команд өгөх.9.6.5. Салхины эсрэг харж газардахад хурдан эргэж салхины уруу харах.9.6.6. Их салхитай үед чирэгдэх тохиолдолд салдаг замгийг салгах ба бункерийн газартай харьцаж байгаа доод хэсгийн хэсэг оосруудаас татаж бункерийг унтраах.9.6.7. Шүхэрчин 100м өндөрт ирмэгц салхиа сөрж газардах орчноо сонгосон байх ба ямар нэгэн саад /хашаа, байшин, шон, хад, чулуу, өндөр хүчдэл, машин гэх мэт/ байгалийн саадуудаас аль болох зайлсхийж бууна.9.6.8. Шүхрийн удирдлагыг огцом ширүүн хийх, гарыг салгаж удирдах, нам доор эргэлт хийх, салхины уруу ба хөндлөн газардахад хориглоно.9.6.9. Спорт шүхрийн удирдлагын доод горимт удаан барьж ар тийшээ “СРЫВ” уналтад орохоос болгоомжлох.9.6.10. Уналтад “СРЫВ”-д орсон тохиолдолд удирдлагын чагтыг 15-20см хэмжээтэй зөөлөн буцааж өгөх ба дээш огцом өгөхийг хориглоно.

9.6.11. Онгоц буух зурваст газардсан тохиолдолд шүхрээ авч зурвасыг хурдан чөлөөлж өгнө.

9.7. Хэт нам өндөрөөс буух үеийн ажиллагаа:9.7.1. Нам өндөрөөс /150-300м/ буухад нөөц шүхэр ашиглах боломжгүйг анхаар.9.7.2. Нам өндөрөөс онгоцноос гарахдаа шүхэр задартал гарсан байрлалаа хадгалах.9.7.3. Шүхэр задармагц газардалтанд бэлтгэхийг анхаарах.

9.8. Усанд буюу усархаг районд буух ажиллагаа9.8.1. Усанд буух үедээ аврах хантааз заавал хэрэглэх.9.8.2. 1 метрээс өндөргүй, хөл усанд хүрэх үед шүхрийг салгах.9.8.3. Хэрэв эргийн зүг салхитай байвал өргөгч холбогч системээс барин эргийн зүг сэлнэ.9.8.4. Шүхэр салгахгүй усанд орвол орооцолдох аюултай ба эрэгт хэт ойр буувал оосрыг салгахгүй.9.8.5. Дадлагын үед аврах завь, цагираг зэргийг ашиглана.

9.9. Шөнө шүхрээр буух ажиллагаа9.9.1. Шөнийн буултанд шүхрийн задаргааг хянах, гэрэлтүүлэх гар чийдэнтэй явахыг шаардана.9.9.2. Өндрийн хэрэглэл, салхины чиг тогтоогч, газардалт ойртолтыг мэдрүүлэх талбайн хэрэглэл тус тус гэрэлтүүлнэ.9.9.3. Газардахад анхаарч хөлийг сайн барих хэрэгтэй.9.9.4. Шүхэрчид хоорондоо мөргөлдөхөөс зайлсхийж гар чийдэн хэрэглэх ба газардалтын тэмдэг /гал, гэрэл/ ямар байдалтай /зөв, буруу/ байгааг байнга ажиглах.

9.10. Модонд буух үеийн ажиллагаа9.10.1. Модонд буухдаа биеийг зөв байрлуулж, хөл гарыг зөв барьж /нүүр, ил хэсгийг далдлах/ газардах.9.10.2. Модонд дүүжлэгдсэн үед савалтыг зогсоох.9.10.3. Хэр дүүжлэгдсэнээ тогтоох, модноос буух арга /нөөц шүхэр ашиглах/-ыг чадамгай ашиглах.9.10.4. Модноос шүхрийг салгах үед мод унах, дарагдахаас болгоомжлох.9.10.5. Модонд цугларах үедээ галт хэрэглэл ашиглахдаа зааврын дагуу ашиглах, гал түймрээс сэргийлэх.

9.11. Люкээр гардаг онгоцноос гарах үеийн ажиллагаа9.11.1. 140-150 км/цаг хурдтай онгоцноос хажуу буюу арын люкээр хоорондоо маш бага зайтай гарна.9.11.2. Люк онгойход гарах хүчтэй дуунаас сэргийлж хамгаалалтын малгай өмсөнө.9.11.3. Гэрлэн болон дуут дохиог маш сайн биелүүлэх.

9.11.4. Боссон тохиолдолд хөлийг мөрний хэмжээтэй салгаж, бие биеийн шүхэр дээр духыг нааж зогсоно. Энэ нь онгоцны зайлалтаас хамгаалах арга юм.9.11.5. Гарах командаар гүйхдээ замдаа унахаас болгоомжлох, унасан нөхрөө босоход туслан зай авахаас болгоомжилно.9.11.6. Хөл, гарт тэнцүүлэгч орохоос хамгаалж онгоцны салхинаас гартал хөл, гараа салгахыг хатуу хориглоно.

9.12. Онцгой тохиолдолд шүхэрчний ажиллагаа:9.12.1. Шүхрээр бууж байгаа үед үндсэн шүхрийн хэвийн ажиллагаанд саад учирч болно. Эдгээр нөхцлүүдэд:9.12.2. Шүхэрчид хоорондоо хэт ойртох, орооцолдох, доошлох үед төрөл бүрийн саад /ус, намаг/ тааралдах, тогтворжуулагч шүхэр зэвсэг хэрэгсэлтэй орооцолдох, үндсэн шүхрийн бүнхэр оосортой орооцолдсоноос болж урагдах нөхцлүүд байж болно.9.12.3. Агаарт доошилж буй шүхэрчин нөгөө шүхэрчнийхээ бүнхэр лүү орж болох тул бие биенээсээ аль болох хол явах ёстой.9.12.4. Нэгэнт ойрсон шүхэрчид аль болох ашигтай гулсалтыг хийх ба чиглэлийг сонгож нөгөө шүхэрчиндээ хашгирч заана.9.12.5. Оосрууд болон бүнхэрүүд орооцолдсон тохиолдолд шүхэрчид нэг шүхрээр ч гэсэн осолгүй газардуулах арга хэмжээ авна.9.12.6. Нэг шүхэрчин нөгөө шүхэрчнийхээ оосруудын хоорондуур ороод дээр нь байрласан тохиолдолд унтарч байгаа бүнхэрийг газардах хүртэлээ барина.9.12.7. Шүхэрчин нөгөө шүхэрчнийхээ хэдэн оосруудын дундуур ороод дэгээдсэн тохиолдолд нөгөө гогцоолсон оосруудыг хурдан тасдах ёстой.9.12.8. Шүхэрчин савж байгаа тохиолдолд газардахад хэцүү байдаг тул савалтын дээд цэгт байгаа хэсэг оосруудыг савалтын чигт хүчтэй татаж савалтын доод цэгт хүртэл тэдгээрийг барьж байна. Дараа нь тэдгээрийг тавьж эсрэг талд байгаа оосрыг татна. Үүнийг хэд хэдэн удаа хийнэ.9.12.9. Хадтай гүн жалганд газардах тохиолдолд агаараар дүүрсэн бүнхэрийг ашиглан хөлөөрөө саадыг гэтлэн давж жалганы ёроолд хурдан буух хэрэгтэй.9.12.10. Шүхэрчин усанд буух тохиолдолд өргөж холбох систем хэрэгсэлээсээ хурдан салахын зэрэгцээ түүнээс гэнэт унах аюулаас сэрэмжлэх хэрэгтэй. Уснаас цухуйсаны дараа зэвсэгтэйгээр эрэг лүү сэлнэ.9.12.11. Үндсэн бүнхэр урагдсан буюу оосруудтай орооцолдсоны улмаас доошлох хурд ихэссэн тохиолдолд нөөц шүхрийг хурдан задлах хэрэгтэй. Хэрэв үндсэн бүнхэрийг жижиг гэмтлийн үед шүхэрчин босоо чигтээ эргэлдэн доошлох тохиолдолд эргэлтийн хөдөлгөөнөө зогсоосны дараа нөөц шүхрээ задлана. Эргэлдэх хөдөлгөөнөө зогсоож чадаагүй тохиолдолд нөөц шүхрээ задлан түүний бүнхэрийг шиднэ.9.12.12. Шүхэрчин онгоцноос тасрах дүрмийг зөрчсөнөөс болж тогтворжуулагч шүхэр хөлд болон зэвсэг хэрэгсэлд орооцолддог ба энэ үед яаралтай арга хэмжээ авахгүй бол үндсэн шүхэр задрахгүй байж болно. Иймд тогтворжуулагч шүхрийг орооцолдоог гаргахын тулд хөлөө хол тэлэх

хэрэгтэй. Энэ явдал амжилтүй болсон тохиолдолд нөөц шүхрийг яаралтай задлана. 9.12.13. Үндсэн шүхрийн бүнхэр бүтэн задраагүй шинж тэмдэгүүд:Тогтворжуулагч шүхрийн татах хүч үйлчлээгүй, эмх замбараагүй уналт, гар

задаргааны татах бариул ажиллаагүй зэрэг нөхцлүүдэд шүхэрчин нөөц шүхрийг ашиглах хэрэгтэй.

10. Нисдэг тэрэг ашиглах үеийн аюулгүй ажиллагаа10.1.Ачааг нисдэг тэрэгний ачааны нээлхийгээр болон урд хаалгаар ачна.10.2.Ачааны бүхээгт тээвэрлэж байгаа техник, овор ихтэй ачааг шалан

дээрх бэхэлгээний цагирагт ган татлагаар бэхлэх шаардлагатай.10.3.Нисдэг тэргээр тээвэрлэж байгаа бүх ачааг нислэгийн үед хөдлөхгүй

байхаар бэхлэнэ. Жижиг ачааг хооронд нь холбох буюу тусгай хайрцагт хийх ба эсвэл ачаа даруулах тор, ган татлагаар шаланд бэхлэнэ.

10.4.Нислэгийн үед бүхээгт нисэх багийн нэг гишүүн ба бүлгийн ахлагчийг байраа сольж явахыг зөвшөөрнө.

10.5.Эрэн хайх, аврах бүлгийн дарга буюу бортмеханик нислэгийн үеийн аюулгүй байдал болон ослын үед нисдэг тэргийг яаж орхин гарах талаар аврагч нарт зааварчилгаа егнө.

10.6.Нисдэгтэргийг газардсаны дараа хөдөлгүүр унтарч, сэнсний эргэлт бүрэн зогссоны дараа ойртон очино.

10.7.Хэрэв нисдэг тэрэг газардсаны дараа хөдөлгүүрээ унтраалгүйгээр нэрвэгдэгсэд, багаж хэрэгслийг ачиж, буулгах үед нисдэг тэрэгний зөвхөн урд хэсгээр ойртож болно.

10.8.Нэрвэгдэгсдийг дамнуургаар зөөх болон төрөл бүрийн багаж зэвсгийг зөөхдөө аль болох доогуур газартай ижил түвшинд авч явна.

10.9.Олсыг эвхсэн байх ба хөнгөн багаж, эд зүйлсийг үүргэвч, бусад саванд эвхэж хийнэ. Цана, цанын таяг, хоосон дамнуургыг зөвхөн хэвтээ байдлаар зөөнө.

10.10. Газардсаны дараа аврагчид бортмеханикийн заавраар нисдэг тэрэгнээс бууна.

10.11. Газардах талбайн бүх үйл ажиллагааг агаарын ажиллагааны удирдагч буюу тусгай томилогдсон албан хаагч удирдана.

10.12. Нисдэг тэрэгний ойролцоо ажиллаж байгаа шүхэрчин-гал сөнөөгч хамгаалалтын дуулга өмссөн, эрүүвчийг чангалсан, хамгаалалтын нүдний шилтэй байна.

10.13. Нисдэг тэрэгний хөдөлгүүр асах, хөөрөх, буух үед шүхэрчид, аврагчид буултын талбайгаас аюулгүй зайд байрлана.

10.14. Нисдэг тэрэгнээс 50м-ийн радиуст байгаа хөнгөн жинтэй зүйлсийг /цанын малгай, бээлий, сав суулга, олс г.м/ хийсч нисдэг тэрэгний хөдөлгүүр, сэнсэнд орохоос сэргийлж хөдөлгөөнгүй байхаар бэхлэнэ.

10.15. Нисдэг тэрэгний доторх багаж хэрэгслийг бортмеханикийн заасан газарт хурааж, шаардлагатай бол бэхлэнэ. Шүхэрчин-гал сөнөөгч сандал дээр суудлын даруулгаар даруулж сууна.

10.16. Нисдэг тэрэгний нисгэгч өмнө нь бууж үзээгүй газар буулт хийхэд газраас радиостанц буюу гараар өгөх дохионы тусламжтайгаар чиглүүлэлт хийнэ.

10.17. Дохионы буу түүдэг гал, туг дарцгаар дохио өгч болно.

10.18. Дохиог шаардлагатай үед өөрчлөх нөөц хугацаатайгаар нэг дэх болон хоёр дахь дохиог өгнө.

10.19. Нисдэг тэргийг харагдаж эхэлмэгц газардах талбайг хурдан зааж өгөхийн тулд дохионы пуужингаар чиглэлийн хажуу дээш нь буудаж дохио өгнө.

10.20. Газардах талбайгаас 100-200 м зайтай нисч байх үед дохионы буугаар дохио өгнө. Талбайг онгоцны баг илрүүлсний дараа салхины дагуу пуужинг харваж нисэх багт чиглэлийг зааж өгнө.

11. Их цас, зуд, хүчтэй салхи, шуурганы үед ажиллах аюулгүй ажиллагаа11.1.Холбооны болон гэрэлтүүлэх хэрэгсэл, орон байр, дулаан хувцас. эм

багаж хэрэгсэл, хоол хүнс, түлш зэрэг шаардлагатай бусад зүйлийг бэлтгэсэн байна.

11.2.Ажил үүрэг гүйцэтгэж байгаа бие бүрэлдэхүүн нь цаг агаарын мэдээг хүлээн авч үйл ажиллагаандаа мөрдлөг болгоно.

11.3.Цасанд дарагдсан газар орны байдлыг урьдчилан судалж, зам гарц гаргах, явах чиглэлийг заах, аюултай газрыг тэмдэглэнэ.

11.4.Хүчтэй салхи, цасан болон шороон шуургатай үед ажиллаж байгаа бие бүрэлдэхүүн нь салхинд хийсэх, төөрөхөөс болгоомжилж, тусгайлан бэлтгэсэн уяа, бэхэлгээг хэрэглэхээс гадна холбоо, дохиоллын хэрэгслийг ашиглана.

11.5.Хүчтэй салхи, шуургатай үед гэр, хашаа, саравч, барилга байгууламж нурж эвдэрснээс мод, чулуу, тоосгонд цохиулан гэмтэж бэртэхээс сэргийлж, байрлах газраа зөв сонгож авна.

12. Үер, усны аюулын уед ажиллах аюулгүй ажиллагаа12.1. Үер, усны аюулын үед ашиглах, хөвөгч цагираг, хантааз, аврах олс,

саваа, усны нүдний шил, усны хувцас, хөлийн нэмэлт сэлүүр, бортого зэрэг багаж хэрэгслийг мэргэжлийн байгууллагаар шалгуулан баталгаажуулсан байна.

12.2. Ажил үүрэг гүйцэтгэхийн өмнө усчин-аврагчид нь эмчийн үзлэгээр орж, биеийн эрүүл мэндийн талаар дүгнэлт гаргуулсан байна.

12.3. Аврах ажил эхлэхийн өмнө тухайн гол мөрөн, нуур цөөрмийн усны түвшин, гүн, хэм, урсгалын хурд, усны таталт, эргүүлэг, эрэг орчмын байдал, цаг агаарын нөхцлийг сайтар судална.

12.4. Усан доторх мод,чулуу, лаг зэргийг шалгаж судлах.12.5. Уснаас аврах ажиллагааг 3-аас доошгүй хүнтэй багаар бүрдүүлж нэг

нь усанд эрэл хийж байхад үлдсэн хүмүүс нь аврагчийн аюулгүй байдлыг хангаж ажиллана.

12.6. Уснаас аврах эрэл хийж байгаа аврагчид нь нэг ээлжинд хоёроос гурван удаа 3-5 метрийн гүнд шумбах эсвэл 10-15 метрийн зайд усан доогуур сэлэлт хийсний дараа 20-30 минут амарч, дулаацаж болно.

12.7. Бортого бүрэн цэнэгтэй, хангалттай хий байгаа эсэхийг даралтын заалтаар шалган амьсгалын аппарат хэвийн ажиллаж даралтыг зөв хуваарилж байгаа эсэхийг усанд орохын өмнө шалгана.

12.8. Бортогыг цэнэглэхдээ даралтын дээд хэмжээнд хүргэхгүй, бага зэрэг дутуу цэнэглэх ба ашиглах цаг хугацааг минутаар тогтоон, усан дор ажилласан хугацааг тооцож, бортогыг 4-8 минут ажиллуулах хийн нөөцтэй байлгаж дахин цэнэглэнэ.

12.9. Усны хувцсыг усны хэм 0-ээс +22 байхад хэрэглэнэ.12.10.Аврах сэлэлт хийх тохиолдолд усны хэмээс шалтгаалж усанд байх

хугацааг тогтооно. Үүнд:Усны хэм Усанд байх хугацаа

+5 1-2+10 2-4+15 4-6+20 6-12+25 12-30

12.11.Усны хувцастай шумбах үед усны хэмээс шалтгаалан усанд байх хугацааг өөрөө тогтоож, даарч эхлэх шинж тэмдэг мэдэгдвэл уснаас гарна.

12.12.Мөстэй ус буюу мөс цөмөрсөн үед урт модон шат, банз, шургааг зэрэг аль болох талбай ихтэй, даралт багатай зүйлийг нниглан аврагч нь хэвтээгээр буюу мөлхөөгөөр дөхөн очиж хөвөгч цагираг, аврах олс, саваа модыг өгнө. Талбай ихэсгэх зүйл олдохгүй тохиолдолд хэвтээгээр мөлхөн хөл, гараа аль болох алдлан тэнийлгэж дарах талбайг ихэсгэнэ.

12.13.Тогтмол ус, нуур, цөөрөмд унасан хүн ёроолд нь байгаа тохиолдолд талбай ихтэй аврах хэрэгсэл, усны хувцас, бортого, нүүрэвч хэрэглэн аврагчийг аврах олсоор бэхлэн оруулан аврах ажлыг гүйцэтгэнэ.

12.14.Аврах ажлын дараа өмсөх дулаан хувцас, дулаацах гэр, майхан, халуун хоол, цай зэрэг зүйлийг бэлтгэсэн байна.

12.15.Усчин аврагчдыг бэлтгэх дадлага, сургуулийг хийхдээ дор дурьдсан журмыг баримтлана. Үүнд:

а/ гол, нуур, цөөрмийн усанд тусгайлан бэлтгэсэн хэсэгт усанд сэлэх дадлага, сургуулийг хийнэ

б/ сургууль, дадлага хийх үед 2-3 хүнийг жижүүрээр томилох ба аврах хэрэгсэл, завиар хангана

в/ усанд сэлэх дадлагыг зуны улиралд явуулах бөгөөд агаарын дулаан +20 хэмээс доошгүй байвал зохино

г/ усны мандал дээгүүр олсон буюу ган татлага татаж голын эрэгт бэхэлсэн байна

д/ усанд сэлж байгаа үед ухаан балартах хөл гарын булчин зангирч татах шинж тэмдэг илэрвэл нэн даруй эрэг рүү буцах буюу тусламж дуудна.

е/ дадлага сургууль хийж сэлж байгаа үед 1 аврагч аюулгүй байдлыг нь ханган давхар сэлнэ.12.16.Хэсэг бүлгийн даргын тавьсан үүрэг, тогтоосон замаас гажих, завины

даац хэтрүүлэх, тусгай зориулалтын хувцас, багаж хэрэгсэлгүйгээр усан орчинд ажиллахыг хориглоно.

12.17.Аврах ажиллагаанд цоорхой завь, богино олс, урагдаж гэмтсэн хөвөгч хантааз зэрэг шаардлага хангахгүй хэрэгсэл ашиглахыг хориглоно.

12.18.Урагдаж цоорсон усны хувцас өмсөхийг хориглоно.12.19.Эрэн хайх ажиллагааны үед аль нэг багаж хэрэгсэл гэмтэх, биеийн

байдалд ямар нэгэн өөрчлөлт орох үед аврах ажиллагааг даруй зогсоож яаралтай арга хэмжээ авна.

12.20.Бортогны даралт унах, амьсгалын тэжээгч дутуу ажиллах, хийн тохиргоо алдагдах зэрэг гэмтэл гарвал уг бортогыг ашиглахыг хориглоно.

12.21.Шумбалт хийж байгаа үед бортогоны даралт унах, амьсгалын тэжээгч дутуу ажиллах үед уснаас шууд гарах.

12.22.Гол мөрний мөс цөмөрч усанд унасан хүний хойноос мөсөн доогуур орж аврах ажил хийхийг хориглоно.

12.23.Аврагч завинд үсэрч сууж болохгүй ба нэг нэгээрээ орж жигд тарж суух бөгөөд явж байгаа үед зогсож явахыг хориглоно.

13. Хүн, малын гоц халдварт өвчин гарсан үед ажиллах аюулгүй ажиллагаа

13.1. Бие бүрэлдэхүүн нь ажил үүрэг гүйцэтгэх үедээ ажиглалт, хорио цээрийн бүсэд тогтоосон горимыг дагаж мөрдөнө.

13.2. Хүн, малын гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх эм уух буюу тарилга хийлгэнэ.

13.3. Халдварын голомтод үүрэг гүйцэтгэж үедээ нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэл, тусгай зориулалтын өмсгөлтэй ажиллана.

13.4. Ажил дууссаны дараа тусгайлан бэлтгэсэн буюу ажлын байрыг халдваргүйжүүлсний дараа хамгаалах хувцас, өмсгөлийг тогтоосон дарааллыг баримтлан тайлж, ариутгах уусмалаар цэвэрлэнэ.

13.5. Халдварын голомтод ажиллах үед болон түүний дараа хувийн ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлагыг өдөр бүр нарийн чанд сахина.

13.6. Өвчтэй хүн, мал, амьтдыг эмчлэх, халдвар бүхий мал, түүний сэг зэмийг устгах, нас барсан хүний шарилыг оршуулах, ачиж буулгах зэрэг ажилд оролцох үедээ хамгаалах хувцас, өмсгөл хэрэглэж, ажил дууссаны дараа тусгайлан бэлтгэсэн байр, талбайд халдваргүйжүүлэлт хийлгэнэ.

13.7. Хамгаалах хувцас, өмсгөлгүйгээр хүн, малын гоц халдварт өвчний сэжигтэй буюу нас барсан хүн, ялаа, шумуул, шавьж, мэрэгч амьтад, малын сэг зэмд гар хүрэх, оролдох, малын арьс, махыг хүнсэнд хэрэглэхийг хориглоно.

13.8. Бохирлогдсон тусгай зориулалтын өмсгөл, хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгсэл болон багаж, техник, тоног төхөөрөмжийг дахин ашиглах, ариутгалгүйгээр орхих, зориулалтын битүү саванд хадгалаагүй эм, бэлдмэл, ороох боох материал хэрэглэхийг хориглоно. Бохирлогдсон бүх зүйлд халдваргүйжүүлэлт бактериологийн шинжилгээ хийнэ.

13.9. Ажиглалт, хорио цээрийн бүсэд байгаа усны эх булаг, бүх төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнийг бактериологийн шинжилгээгүйгээр хэрэглэхийг хориглоно.

14. Цацрагийн ослын үед ажиллах аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа14.1. Цацрагийн ослын үед ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэх бие

бүрэлдэхүүнд тухайн цацраг идэвхт бодисын шинж чанар, зөвшөөрөгдөх хэмжээ, хамгаалах арга, хор уршгийг арилгах үйл ажиллагааны тухай мэдээллийг танилцуулсан байна.

14.2. Цацрагийн ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэх бие бүрэлдэхүүний аюулгүй байдлыг хангах төлөвлөгөөг боловсруулан ажиллах хугацаа, цацраг идэвхт материалтай харьцах зай, ээлж солих дарааллыг мэргэжлийн байгууллагаар тогтоолгосон байна.

14.3. Ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэхийн өмнө ашиглах багаж хэрэгсэл, цэвэрлэгээ ариутгалын бодис, уусмал, хамгаалах хэрэгслийн иж бүрдэл, бэлэн

байдлыг шалгана.14.4. Цацрагийн ослын цагийн байдлыг үнэлж хязгаарлалтын бүс тогтоож

анхааруулах тэмдэгтавих ба цацрагийн ослын голомтод 2-оосдээш хүн ажиллах бөгөөд хордолтын бүсийн гадна байгаа хүнтэй харилцах холбоо, дохиог тогтоосон байна.

14.5. Цацраг идэвхт материалтай харьцаж ажиллахад зориулалтын хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслийг зааврын дагуу бүрэн хэрэглэсэн байх.

14.6. Багаж тоног төхөөрөмж, техник хэрэгслийн бэлэн байдал, бүлгийн бие бүрэлдэхүүний үүрэг гүйцэтгэх ажиллагааг тухайн ажиллагааны удирдагч нэг бүрчлэн хянаж шалгана.

14.7. Хувийн дозиметрийг тогтмол зүүж, цацрагийн бохирдолтой бүсэд ажилласан цагийн бүртгэлийг тогтмол хөтлөнө.

14.8. Дозиметрийг хэрэглэхдээ дараах зааврын дагуу хэрэглэнэ. Үүнд:а/ тусгай цэвэрлэгээний бүлгийн бие бүрэлдэхүүн мэргэжлийн

байгууллагаас баталгаажуулсан бүртгэл бүхий дозиметрийг, зориулалтын дагуу хэрэглэх;

б/ дозиметрийн код бүхий нүүрийг бие рүүгээ харуулан хэрэглэх;в/ дозиметрийг хор уршгийг арилгах ажиллагааны туршид шарлагад их

хэмжээгээр өртөж болзошгүй биеийн хэсэгт зүүх;г/ хүн нэг бүрийн хамгаалах хувцас хэрэглэсэн тохиолдолд дозиметрийг

хамгаалах хувцасны дотор талд зүүж хэрэглэх;д/ дозиметрийг бусдад шилжүүлэх, бохирдолтой бүсээс бусад орчинд

хэрэглэхийг хориглох;14.9. Ослын голомтод хүн нэг бүрийн хамгаалах хувцас хэрэглэлгүй

нэвтрэхийг хориглоно.14.10. Хүн нэг бүрийн хамгаалах хувцас хэрэглэлийг зөвшөөрөлгүй,

зориулалтын бус газар тайлахыг хориглоно.14.11. Цацрагийн дотоод шарлагаас сэргийлж цацрагийн бохирдолттой

орчинд хоол хүнс, тамхи, гоо сайхны зүйлс болон ажилд хамаарахгүй бусад зүйлс хэрэглэхийг хориглоно.

14.12. Цацрагийн хяналтын ажилтны зөвшөөрөлгүй тогтоосон бүсэд нэвтрэх, бүсээс гарахыг хориглох.

14.13. Ажиллагааны удирдамжид тусгаагүй бол бусад дээж, эд зүйлс, багаж тоног төхөөрөмжид хүрэхийг хориглох.

14.14. Тогтоосон бүсээс гарах зайлшгүй тохиолдолд цацрагийн хэмжилт хийлгэх.

14.15. Цацрагийн ослын голомтод ажилласан алба хаагч хязгаарлах бүсээс гарахдаа хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслийг тайлахдаа дараах дарааллыг баримтлана. Үүнд:

а/ хамгаалах бээлийг дотор талыг эргүүлэх хэлбэрээр тайлах;б/ хамгаалах цээж өмсгөлийг дотор талыг эргүүлж сэгсрэхгүйгээр тайлах;в/ хамгаалах өмдийг тайлах;г/ амьсгал хамгаалах хэрэгслийг тайлах;д/ бохирдсон хамгаалах хувцас хэрэгслийг тусгай саванд хийж битүүмжлэх;

е/ хамгаалах оймс, гутлыг ээлжлэн тайлж, цацрагийн хэмжилт хийлгэх;ё/ цацрагийн бохирдол илрээгүй тохиолдолд хязгаарлах бүсээс гарах;

15. Химийн ослын үеийн аюулгүй ажиллагаа.15.1. Химийн ослын үед ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэх бие бүрэлдэхүүнд

тухайн тухайн химийн бодисын хими, физикийн шинж чанар, хүнд үзүүлэх сөрөг нөлөө, зөвшөөрөгдөх хэмжээ, хамгаалах арга, хор уршгийг арилгах үйл ажиллагааны тухай мэдээллийг танилцуулсан байна.

15.2. Химийн ослын тохиолдсон газар орны байршил, цаг агаарын нөхцөл байдал, химийн хорт болон аюултай бодисын төрөл, тархалтын байдлыг тодорхойлж, тусгай цэвэрлэгээний бүлгийн даргаас ямар хамгаалах хэрэгсэлтэй, хэдий хугацаанд үүрэг гүйцэтгэх, ээлж солих дарааллын талаар тогтоосон журмыг баримтлан ажиллана.

15.3. Химийн ослын дуудлага хүлээн авмагц тусгай цэвэрлэгээний бүлгийн дарга, ахлах даргын өгсөн үүргийн дагуу бүлгийн бие бүрэлдэхүүний нэг бүрийн хамгаалах хувцас, хэрэгсэл, тусгай зориулалтын багаж, техникд үзлэг, шалгалт хийж бэлэн байдлыг хангана.

15.4. Химийн ослын үед тохиолдож болзошгүй гэнэтийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх аюулгүй байдлыг хангах зорилгоор явганаар болон автомашинтай эргүүлийг тодорхой маршрутаар, аюулгүйн бүсүүдэд орох, гарах замд шалган нэвтрүүлэгчийг томилон ажиллуулна. Шалган нэвтрүүлэгч, эргүүлийн тоо, эргүүл хийх цэг, хөдөлгөөн үйлдэх маршрут, хоорондын зай, хугацааг тусгай цэвэрлэгээний бүлгийн дарга тогтооно.

15.5. Химийн ослын хор уршгийг арилгах ажиллагааны үед өдөр, шөнийн цагт харагдахуйц зөөврийн анхааруулах, сэрэмжлүүлэх тэмдэг, тэмдэглэгээг аюулын бүсэд байршуулсан байна.

15.6. Химийн хорт болон аюултай бодистой харьцах, ослын голомтод хор уршгийг арилгах ажиллагаанд оролцохын өмнө аюулгүйн ажиллагааны заавартай танилцаж, гарын үсэг зурсан байна.

15.7. Химийн ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэх, химийн бодистой харьцаж ажиллахад хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслийг зааврын дагуу бүрэн хэрэглэсэн байна.

15.8. Үзэгдэх орчин хязгаарлагдмал, агааргүй, хорт хийтэй орчинд аврах, хор уршгийг арилгах үйл ажиллагаа явуулахдаа тусгаарлагч багтай 4-оос доошгүй хүний бүрэлдэхүүнтэй хэсгийг ажиллуулна.

15.9. Хэт өндөр халуун, чийгшил ихтэй нөхцөлд аврах, хор уршгийг арилгах үйл ажиллагаа явуулах үед чийглэг, градусыг бууруулах, аврагчдыг дулаанаас хамгаалах хувцас хэрэгслээр хангана.

15.10. Хэт хүйтэн нөхцөлд аврах, хор уршгийг арилгах үйл ажиллагаа явуулах үед тоног төхөөрөмжийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах, аврагчдыг хүйтнээс хамгаалах хувцас хэрэгслээр хангана.

15.11. Тусгаарлагч багны хүчилтөрөгчийн нөөцлүүр /баллон/ дүүрэн цэнэгтэй байна. Аврагч-химичдийн тусгаарлагч багтай ээлжинд ажиллах хугацаа нь багны хүчин чадлаас шалтгаалах бөгөөд үүрэг гүйцэтгэх хугацааг хамгийн багаар тооцно. Тусгаарлагч багтай аврагч тус бүр нэг нөөц шүүгч багийг биедээ авч явна.

15.12. Аврагчийг ослын голомтод нэвтрэхээс өмнө нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдал, зааврын дагуу зөв өмссөн эсэхийг шалгаж ослын голомтод орсон цаг, гарах цагийг тэмдэглэн бүлгийн даргаас тогтоосон хугацаа болон тусгаарлагч багны хүчилтөрөгчийн нөөц дуусахаас өмнө аврагчийг ослын голомтоос гаргана.

15.13. Үүрэг гүйцэтгэх явцад хордолтын шинж тэмдэг илрэх, багаж хамгаалах хэрэгсэл эвдрэх, гэмтсэн тохиолдолд бүлгийн ахлагчид мэдэгдэж хордолтын бүсээс гарна.

15.14. Хордолтын бүсээс гарч тухайн орчинд химийн бодисын хордолтыг шалгасны дараа тусгайлан заасан газар хамгаалах хэрэгсэл, багажыг цэвэрлэн ариутгаж, шалгаж зохих журмын дагуу тайлна.

16. Химийн хорт бодисыг ачиж, буулгах, тээвэрлэх аюулгүй ажиллагаа.16.1. Химийн хорт болон аюултай бодисыг ачих, буулгах, тээвэрлэх үйл

ажиллагааг гүйцэтгэх алба хаагч тухайн химийн бодисын шинж чанар, хор аюулын лавлах мэдээлэлд үндэслэн хэрхэн харьцах талаар зааварчилгаа авч, хүн нэг бүрийн хамгаалах хэрэгслээр хангагдсан байна.

16.2. Химийн бодис тээвэрлэх тээврийн хэрэгсэл дээр “химийн хорт болон аюултай бодисын шошго, анхааруулах тэмдэг” стандартад заасан анхааруулах тэмдгийг стандартад заасан байрлалд байрлуулсан байна.

16.3. Химийн бодисыг хүн, мал, амьтан болон өөр бүтээгдэхүүнтэй хамт тээвэрлэхийг хориглоно.

16.4. Химийн бодис тээвэрлэсэн тээврийн хэрэгслийг сайтар цэвэрлэнэ.16.5. Химийн бодисыг тээврийн хэрэгсэлд ачихад дараах шаардлагыг

мөрдөнө. Үүнд:а/ тээвэрлэлтийн явцад сав баглаа боодолтой бодисын байрлал

өөрчлөгдөж унаж, асгарахгүй байхаар савлагдаж бэхлэгдсэн, жигд тархалттайгаар байршсан байна.

б/ том овортой сав баглаа боодолтой бодисыг тээврийн хэрэгсэлтэй бат бөх бэхэлсан байх ба шингэн бодисын хувьд хазайх, тойрох үед тэнцвэр хадгалагдаж байхаар савалгааны дүүргэлтийг тохируулсан байна;

в/ химийн бодисыг ачихдаа хэрэв чиглэл заасан тэмдэглэгээтэй бол уг тэмдэглэгээний сумны чиглэлийг дээш нь харуулж, хэрэв байхгүй бол амыг дээш харуулж байрлуулна.

г/ Химийн бодисыг хор аюулын лавлах мэдээлэлд заасан нөхцөлд тээвэрлэх ба хамт хадгалж болохгүй бодистой хамт тээвэрлэхийг хориглоно.

д/ Баллонтой хийг хөдөлгөөнгүй бэхлэж тээвэрлэх ба тээвэрлэлтийн үед баллоны хавхлага гэмтэхгүй, нарны гэрэл шууд тусаж халахгүй байх нөхцөлийг хангасан байна.

е/ Өөрөө урвалд ордог бодис, органик хэт ислийг ачааны чингэлэг эсвэл битүү чингэлэгтэй тээврийн хэрэгслэлээр, нарны гэрэл шууд тусахгүй, аливаа халалтын эх үүсвэрээс хол, сайн агааржуулалттай нөхцөлд тээвэрлэнэ.16.6. Гэмтсэн, бүрэн бус ажиллагаатай сав баглаа, боодол бүхий химийн

хорт болон аюултай бодисыг дур мэдэн засварлах, оролдох, ачих, тээвэрлэхийг

хориглоно.16.7. Зөөх, ачих буулгахдаа 2 дугуйтай зориулалтын тэргэнцэр буюу

дамнуурга ашиглах, доргиох, зайлагдах зэрэг эсрэг үйлчилгээ үзүүлж болохгүй.16.8. Тээвэрлэлтийг зөвхөн өдрийн цагаар хийх бөгөөд химийн бодис

тээвэрлэгч тээврийн хэрэгслийн хурдыг 50 км/цаг-аас хэтрүүлэхгүй.16.9. Химийн бодисыг цуваагаар тээвэрлэх тохиолдолд тээврийн

хэрэгслийн хоорондын зай 50 метрээс багагүй байна.16.10. Химийн бодис ачсан тээврийн хэрэгсэлд хүн нэг бүрийн хамгаалах

хэрэгсэлтэй 1-2 хүн сууж явах ба тамхи татах, гал гаргахыг хориглоно.16.11. Химийн хорт болон аюултай бодис ачсан тээврийн хэрэгслийн

жолооч бүлгийн даргын өгсөн зааврын дагуу тодорхой хугацаанд эсвэл тодорхой зайнд ачааны бүрэн бүтэн байдлыг шалгана.

17. Тэсэлгээний ажлыг гүйцэтгэх үеийн аюулгүй ажиллагаа.17.1. Тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, ослын үр

дагаврыг арилгах үеийн аюулгүйн ажиллагаа17.1.1. Тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй, тэсэлгээний ажил

хийх, ослын үр дагаврыг арилгаж байгаа алба хаагч дараах зүйлийг хийх шаардлагатай. Үүнд:

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн тухай онолын болон дадлага, сургалт зохион байгуулсан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах дадлага, сургалтад хамрагдаагүй, мэргэжлийн бус алба хаагчаар тэсрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх ажил хийлгэхгүй байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх, ослын үр дагаврыг арилгахын өмнө аюулгүйн ажиллагааны заавар танилцуулж гарын үсэг зуруулсан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх үед энэхүү зааврыг чанд сахиж, гал түймрийн аюулаас урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай арга хэмжээ авсан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцаж байгаа алба хаагч нар аюулгүйн зай хэмжээг сайтар мэдсэн байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, ослын үр дагаварыг арилгах үед өдөр, шөнийн цагт харагдахуйц зөөврийн тэмдэг, тэмдэглэгээг аюулгүйн бүсэд байршуулсан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх, ослын үр дагаврыг арилгах үед тохиолдож болзошгүй аюулаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд харуулыг тухайн газар оронд зохион байгуулах;

-харуул байрлуулах газар, тэдгээрийн зай, хугацаа, буулгах шийдвэрийг удирдагчаас тогтоосон байх;

-харуул нь үйл ажиллагаа явагдаж байгаа газарт удирдагчийн зөвшөөрөлгүйгээр хүн, автомашин, техникийг нэвтрүүлэхгүй байх;

-тэсэлгээний ажил хийх үед тэсрэлтээс ялгарах хорт хий, тоосноос хүн хордохоос урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авсан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх, ослын үр дагаврыг арилгасны дараа нотломж үйлдэх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн үзлэг, хайгуул хийсний дараа нотломж үйлдэх.

17.2. Тэсрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцах, тэсэлгээний ажил хийх, ослын үр дагаврыг арилгах үед дараах зүйлсийг хориглоно. Үүнд:

-аюулгүй байдлыг хангахгүйгээр тэсэлгээний ажил явуулах;-тэсрэх материал хадгалах байранд гадны хүн нэвтрэх;-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцаж байгаа газраас

100 метрээс дотогш зайд ил гал гаргах, тамхи татах;-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй харьцахдаа шүдэнз болон

бусад оч үүсгэх хэрэгсэл авч явах;-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн хайрцаг савыг ачиж,

буулгахдаа цохиж доргиох, шидэх;-тэсэлгээний хэрэгслийг халаасанд хийж явах;-тэсэлгээний хэрэгслийг тэсэрч, дэлбэрэх бодистой хамт хадгалах болон

тээвэрлэх;-цахилгаан тэсрүүлэгч /электрон-детанатор/-тэй харьцах үед түүний

утаснаас татах;-тэсэлгээний хэрэгсэл /Капсюль-детанатор/-ийн үүрэнд хадаас болон иртэй

зүйл хийх;-тэсэлгээний хэрэгсэл /Капсюль-детанатор/-ийг салхины өөдөөс харуулах;-дарь хадгалж байгаа агуулах, байранд төмөр ул, өсгий, тах, хадаастай

гуталтай явах;-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг дур мэдэн оролдох, бусдад

дамжуулах, өөр зорилгоор ашиглах, нуун дарагдуулах;-харуулд гарсан албан хаагчид давхар ажил хариуцуулах;-дуу цахилгаантай бороотой үед галаар болон цахилгаанаар тэсэлгээ хийхийг хориглоно.17.3. Тэсэрч, дэлбэрэх бодисын агуулахад гарсан ослын үед авч

хэрэгжүүлэх аюулгүйн ажиллагаа17.3.1. тэсрэх материалын агуулахад орохдоо зориулалтын хувцас, шахсан

агаарын баг хэрэглэнэ.17.3.2. аюултай бүсийн ойр орчимд байгаа хүн, мал, автомашин, техник, эд

зүйлсийг гаргаж гаднаас ирэх хөдөлгөөнийг хязгаарлана.17.3.3. ослын голомтод ойр, зэрэгцээ агуулахаас тэсрэх бодис болон

тэсэлгээний хэрэгслийг аюулгүй болгож зөөвөрлөх үед тэдгээртэй болгоомжтой харьцаж шидэх, унагах, цохиж, болохгүй.

17.3.4. хор хөнөөлийн хүчин чадлыг бууруулах ажлыг гүйцэтгэж байгаа алба хаагчдаас бусад шаардлагагүй хүмүүсийг аюултай бүсэд нэвтрүүлэхгүй.

17.4. Тэсэлгээний ажил хийх үеийн аюулгүйн ажиллагаа17.4.1. Тэсэлгээний ажил хийхийн өмнөх үед-тэсэлгээний бүх үйл ажиллагаа нь тэсэлгээний ажлын удирдагч (цаашид

“Удирдагч”гэх)- ийн нэгдсэн дохиогоор зохион байгуулалттай хийгдэнэ.-удирдагч нь тэсэлгээ хийх газрын байрлалыг урьдчилан сонгоно.-аюулгүй ажиллагааны зааврын шаардлагыг хангасан газар, нөхцөлд

тэсэлгээний ажил хийнэ.-тэсэлгээний ажил хийх газарт тэсрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэл хадгалах

түр агуулах тус тусад нь байгуулна.-хээрийн түр агуулахад тэсрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг гүнзгий ухсан

нүхэнд хадгалах ба дээгүүр нь хучлага хийнэ.Шороон далангийн зузаан нь 20-25см байна.

-удирдагч нь тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг олгоход өөрийн биеэр хяналт тавина.

-гал дамжуулах шижмийг мушгахыг хориглоно.-тэсэлгээний хэрэгслийг үйлдвэрийн сав, баглаа, боодолтой, эсхүл тусгай

зориулалтын тэсэлгээчний цүнхэнд хийж авч явна.-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээнийхэрэгслийг түр агуулахаас тэсэлгээ

хийх газарт удирдагчийн хяналт дор аюулгүйн арга хэмжээг сахиж зөөнө.-хэрэв задгай талбай дээр тэслэх бол түүний цохилтын долгионы үйлчилгээ,

хэлтэрхий шидэгдэх аюулгүй зайг тодорхойлоно.-тэсэлгээний ажил хийх үед байгалын далдлалт байхгүй тохиолдолд

аюулгүйн нуувч бэлтгэнэ.-тэсэлгээ хийх үед анхааруулах дуут болон гэрлэн дохио заавал өгнө.-харуул нь тэсэлгээ хийж байгаа газарт хүн, мал, автомашин, техник

харагдсан тохиолдолд тэсэлгээний удирдагчтай шуурхай холбоонд орж тэсэлгээний ажлыг зогсооно.

17.5. Галын аргаар тэсэлгээ хийх үед-удирдагчаас гал дамжуулах шижмийг хүлээн авмагц түүний асалтын

хэвийн хурдыг шалгаж хугацааг тодорхойлно.-удирдагчаас өгсөн тусгай дохио, шийдвэрээр гүйцэтгэнэ. Галын аргаар

цэнэгүүдийг дэлбэлэхдээ дараах дохиог хэрэглэнэ. Үүнд:“Бэлтгээд” дохиогоор тэсэлгээ хийхээр томилогдсон тэсэлгээчин

цэнэгийн дэргэд зогсож шатаах яндангийн чөлөөтэй үзүүрийг асаахад бэлтгэнэ. Удирдагч нь энэ дохиог өгөхийн өмнө тэсэлгээний орчинд томилогдсон харуулыг байрандаа байгаа эсэхийг шалгана.

“Галла” дохиогоор тэсэлгээчин шатаах янданг асаана.“Зайлаад” дохиогоор тэсэлгээчин тэсэлгээний талбайгаас яаралтай

зайлна.“Дуусгаад” дохиог удирдагч нь тэсэлгээ хийсэн газрыг шалгасны

дараа өгнө. -тэсэрч, дэлбэрэх бодис ба асаах янданг тусад нь зөөвөрлөнө.-тэсрүүлэгч /капсюпь-детенатор/-ийн амсарыг салхины өдөөс харуулахыг

хориглоно.-Асаах янданг зөвхөн цэнэгт тавихын өмнө тэсэлгээчинд олгоно.-ил цэнэг буюу цочир дамжуулах шижмийг чулуу, хайрга зэрэг хүнд зүйлээр дарж хучихыг хориглоно.-баарсан цэнэг байгаа эсэхийг шалгахын тулд дэлбэрэлтийн тооцоог нарийн хөтлөнө. Тэсэлгээчин тэсэрч байгаа цэнэгийг тоолно.-тооцоо ёсоор дэлбэрэлт болоогүй бол15 минутын дараатэсэлгээ хийсэн

талбайд очно.-баарсан цэнэгийг очиж шалгахдаа гал дамжуулах шижим нь асаж байгаа

эсэхийг алсаас хянана.-асаах яндангаар цэнэгийг дэлбэлэхдээ хоорондын зай, холдох зайг сайтар

мэдэх.-ассан боловч гүйцэд шатаагүй гал дамжуулах шижмийг дахин асаахыг

хориглоно.-тэсэлгээний үед бусад хүмүүсийг аюулгүйн бүсэд гаргасан байна. 17.6. Цахилгааны аргаар тэсэлгээ хийх үед -цахилгаан тэсрүүлэгчтэй харьцаж байгаа хүний хувцас нь цахилгаан цэнэг

хуримтлуулдаггүй материалаар хийгдсэн байна.-тэсрэх бодис, цахилгаан тэсрүүлэгч /электрон-детонатор/-ыг тус тусад нь

авч явна.-цэнэгүүдэд цахилгаан тэсрүүлэгч /электрон-детонатор/ тавих ажил

дуусаагүй, хүмүүсийг аюулгүйн бүсэд гарч далдалтад орохоос өмнө цахилгаан гүйдэл үүсгэгчид цахилгаан дамжуулах утсыг холбохыг хориглоно.

-цахилгаан дамжуулах утсыг өндөр хүчдэлийн шугам, цахилгаан станц, тэдгээрийн дэд станцуудадойр байрлуулахыг хориглоно.

-цахилгаан дамжуулагч утасны үзүүрийг зөвхөн зориулалтын бахиар үзүүрлэнэ.

-тэсэлгээний машины түлхүүрийг удирдагч өөртөө байлгах ба тэсэлгээ хийхийн өмнө тэсэлгээчинд олгоно.

-тэсэлгээний цахилгааны сүлжээг байрлуулсан газраас бүх хүмүүс гарсны дараа шалгана.

-цахилгаан дамжуулах утасны үзүүрийг цахилгаан дамжуулах машины дэргэд тусгаарлагдмал, удирдагчийн хяналт дор байлгана.

-тэсэлгээ хийхийн өмнө цахилгааны ерөнхий хэлхээг цахилгаан дамжуулах машинд холбохдоо хоргодох байранд гүйцэтгэнэ.

-тэсэлгээний үед бусад хүмүүсийг аюулгүйн бүсэд гаргах ба тэдгээрийн зайг удирдагч тогтооно.

-баарсан цэнэг байгааг тэсэлгээний ажил хийсний дараа шалгана.-хэрэв баарсан цэнэг гарвал дэлбэрэлт болсноос хойш 15 минутын дараа уг

цэнэгийг тавьсан тэсэлгээчин, удирдагчийн хамт очно. Очихдоо холоос урьдаар сайтар хянана.

-тэсэлгээ хийсний дараа хэлхээний утсыг цахилгаан дамжуулах машинаас салгаж үзүүрийг богино холболтоор холбож 15 минутын дараа тэсэлгээчнийг хоргодох байрнаас гарахыг зөвшөөрнө.

-тэсэлгээ хийсэн цахилгааны утсаар дахин тэсэлгээ хийх тохиолдолд цахилгааны утасны үзүүрийг шороонд үрэх шаардлагатай. Цахилгааны утсанд цэнэг хуримтлагдсан байж болно.

17.7. Тэсэлгээ хийсний дараа-тэсэлгээ хийсний дараа бие бүрэлдэхүүн тэсэлгээ хийсэн газар орныг

шалгана.-баарсан цэнэг, тэсрэх бодисыг удирдагчийн хяналт дор устгаж аюулгүй

болгоно.-тэсэлгээчин зарцуулагдаагүй үлдсэн тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний

хэрэгслийг буцааж удирдагчид хураалгана.-зарцуулагдаагүй үлдсэн тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг

тус тусын хайрцагт хийж савлана.-тэсэлгээ хийсний дараа удирдагч тэсэлгээ хийсэн талбайг нягтлан шалгаж,

тэсэлгээ хийсэн бие бүрэлдэхүүнд үзлэг хийнэ.-зарцуулагдаагүй тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг

автомашинд зөөж байрлуулахдаа болгоомжтой харьцана.-зарцуулагдаагүй үлдсэн тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг

удирдагч буцааж агуулахад тушаана. 17.8. Пиротехникийн хэрэгсэлтэй харьцах үед17.8.1. Пиротехникийн хэрэгсэлтэй харьцаж байгаа албан хаагч орчин

тойрны аюулгүй ажиллагааг бүрэн хангасан байна.17.8.2. Пиротехникийн хэрэгслийг аюул учруулах зайгаар нь ангилна. -пиротехникийн хэрэгсэл нь 20 метрээс их зайд аюул учруулах хүч чадалтай

бол үзвэрийн ангилалд.-20 метрээс бага зайд аюул учруулах хүч чадалтай бол хэрэглээний

ангилалд тус тус хамаарна.17.8.3. Пиротехникийн хэрэгсэл тэсэрсний дараа түүний үлдэгдэл тэсэрч,

дэлбэрэх жижиг зүйл үлдсэн эсэхийг шалгах.17.8.4. Пиротехникийн хэрэгсэл баарвал 10 минутын дараа очиж шалгана.17.8.5. Баарсан пиротехникийн хэрэгслийг тээвэрлэхэд зориулсан, аюулгүй

ажиллагааг хангасан тээврийн хэрэгсэлтэй байна.17.9. Тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг зөөж тээвэрлэх

17.9.1. Тэсэлгээний ажлын удирдагчийн хяналтанд тэсрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг дор дурдсан нөхцөлийг хангасан тохиолдолд тээвэрлэхийг зөвшөөрнө. Үүнд:

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тээвэрлэх тээврийн хэрэгсэл техникийн бэлэн байдлыг хангасан байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тээвэрлэхдээ тээврийн хэрэгсэлдзөв байрлуулж, сайн бэхэлсэн байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэл нь шаардлага хангасан хайрцагтай байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, гал дамжуулах шижим, тэсэлгээний хэрэгсэлтэй хайрцгийг цохилт доргилтоос сайтар хамгаалж ачсан байх;

-дарийг тээвэрлэхдээ үйлдвэрийн боодолтой эсхүл тусгай хайрцагт хийсэн байх;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг зориулалтын тээврийн хэрэгслээр тээвэрлэнэ;

-тэсэрч дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тээвэрлэхдээ галын аюулгүй байдлыг хангасан байна;

-тэсрэх материалыг зөөвөрлөхдөө тэсэлгээний ажлын удирдагчаас тогтоосон маршрутын дагуу тэсэлгээчний хяналт дор гүйцэтгэнэ;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тээвэрлэж байгаа тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний хурд авто замын нөхцөл байдлаас шалтгаалж 25-60 км/ц хурдтай байна.

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тээвэрлэж байгаа тээврийн хэрэгслийг хариуцсан дарга нь жолоочоос тамхины хэрэгслийг хураан авч өөртөө хадгалана;

-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэл тээвэрлэж байгаа үед гадны хүн хамт тээвэрлэхийг хориглоно.

-аянга, дуу цахилгаантай, цаг агаарын таагүй нөхцөлд тээврийн хэрэгслийн жолооч ганц эд юмсын дэргэд зогсохыг хориглоно.

17.10. Тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг хадгалах-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийг тус тусад нь төрөлжүүлж

хадгална.-агуулах доторх тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн хоорондын

зай нь ачиж, буулгах, хяналтын үзлэг явуулах боломжтой байна.-хадгалах байрны дотор талын хэсгүүд нь модоор хийгдсэн ба будагдсан

байна.-тэсэрч, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгслийн агуулах нь агааржуулах

системтэй байна.-хадгалах байрны гарц /коридор/-ын зай 1.5м өргөнтэй байна.-тавиур нь бат бөх байх ба тэсэрч, дэлбэрэх бодисыг 10 см-ын зайтай тэгш

байрлуулсан байна.-тэсрэх материалыг борооны ус, нарны шууд тусгал зэргээс хамгаалсан

тусгай хайрцаг саванд хийж газраас 20 см өндөр тавиур дээр байрлуулах.-хураалттай тэсрэх материал болон тавиурын өмнө талд хаягжилт хийсэн

байна.-дарийг бусад төрлийн тэсэрч, дэлбэрэх бодисоос тусад нь агааржуулалт

сайтай, хуурай газар хадгалана.-пиротехникийн хэрэгсэл болон дарийг хүчтэй доргиож, шидэхгүй байх ба

чийг, авах нарны шууд тусгалаас хамгаалах.-гал дамжуулах шижмийн бүрхүүлийг гэмтээх болон чийг, хөгцрөлт,

ялзралтаас хамгаална.-агуулахын гадна талбай гэрэлтүүлэг сайтай байна.-агуулах нь гал унтраах анхан шатны хэрэгслээр хангагдсан байна.-агуулахад гадны хүн орохыг хориглоно.-тэсрэх материалын агуулахын таазыг бороо, цасны ус гоожих болон үер,

усны аюулаас хамгаалсан байна.-агуулахын гадна талын хучилтын зузаанаас үл хамааран аянгын

хамгаалалтыг заавал хийсэн байна.

18. Уурхай, уулын үйлдвэрийн аврах ажиллагааны үеийн аюулгүй ажиллагаа

18.1. Аврах ажиллагаанд оролцох бие бүрэлдэхүүн нь удирдагчаас аюулгүй ажиллагааны талаар тодорхой зааварчилгаа авсан байна.

18.2. Аврах ажиллагаанд оролцох бүрэлдэхүүн хөдөлмөрийн нөхцөл, ажил үүргийн онцлогт тохирсон ажлын тусгай хувцас, хамгаалах хэрэгслээр хангагдаж, тэдгээрийг бүрэн зөв хэрэглэх үүрэгтэй.

18.3. Аврах ажиллагаа явуулах бие бүрэлдэхүүн нь холбоо, дохиоллын хэрэгсэл, тусгаарлагч шүүгч баг, уурхай, уулын үйлдвэрийн шаардлага хангасан хувийн хамгаалах хэрэгсэл, зориулалтын техник, тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслээр хангагдсан байна.

18.4. Аврах ажил явуулах газрын орчинд болон орох, гарах хэсэгт анхааруулах, хориглох тэмдэг тавих, аюултай хэсэгт хашлага хийх, хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангахын тулд замын хөдөлгөөний зохицуулагч томилно.

18.5. Ажлын байр нь аюулгүй байдлыг хангасан эсэхийг аврах ажиллагааны бүрэлдэхүүн ажил эхлэхийн өмнө шалгах ёстой.

18.6. Аврах ажилд оролцох бүрэлдэхүүн аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх зөрчил илрүүлбэл арилгах, түүнээс сэргийлэх арга хэмжээг нэн даруй авах ёстой ба зөрчлийг арилгах боломжгүй бол ажлаа зогсоож, аюулгүй газар гарч, удирдлагад мэдэгдэх ёстой.

18.7. Аврах ажиллагаанд оролцох бие бүрэлдэхүүн Уул уурхайн сайд, Хөдөлмөрийн сайдын баталсан “Хүдрийн далд уурхайн аюулгүй байдлын дүрэм”, /2015 он/ Үйлдвэр худалдааны сайдын баталсан “Ил уурхайн аюулгүй ажиллагааны нийтлэг дүрэм”, /2003 он/-үүдэд заасан аюулгүй ажиллагааны шаардлагуудыг биелүүлж ажиллана.

18.8. Аврах ажилд оролцох бүрэлдэхүүн газрын гүний уурхайд аврах ажиллагаа явуулах үед “Уурхай, уулын үйлдвэрт тусгаарлагч, шүүгч багтай ажиллах журам”-ыг удирдлага болгоно. /ОБЕГ-н даргын 2015 он А/272 хавсралт/

18.9. Аврах ажиллагаанд оролцох бүрэлдэхүүн газрын гүнд үүрэг гүйцэтгэх тохиолдолд “Уурхай, уулын үйлдвэр, үйлдвэрлэлийн аюултай объектод аврах ажиллагаа зохион байгуулах журам”-ыг удирдлага болгоно. /ОБЕГ-н даргын 2015 он А/272 хавсралт/

18.10. Аврах ажиллагаанд оролцох бүрэлдэхүүн хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, аюулгүй ажиллагааны дүрмийн шаардлага хангаагүй ил, далд, бичил уурхайд хүний амь аврахаас /удирдагчийн зөвшөөрөлтэйгээр аюулгүй ажиллагааг хангаж/ өөр тохиолдолд үүрэг гүйцэтгэхийг хориглоно.

18.11. Аврагчид газрын гүний нөхцөлд өндөрт ажил үүрэг гүйцэтгэх үед аврах бүс, олс, ган татлага хэрэлэж болно.Тэдгээрийн газрын дээрх бэхэлгээг найдвартай хийсний дараа үүрэг гүйцэтгэнэ.

18.12. Уурхай нурах буюу гулсах аюул тулгарсан үед аврагчдыг нэн даруй аюулгүй газарт гаргана.

18.13. Уурхайд аюултай, хортой ялгарсан, хийн хэмжээ зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтэрсэн тохиолдолд аврагчдыг аюулгүй газарт нэн даруй гаргана.

18.14. Аврах ажил явуулах үед дараах зүйлийг хориглоно:а/ Аюулгүй ажиллагааны зааварчилгаа аваагүй байх,

б/ Далд уурхайд зориулалтын дуулга, малгайн гэрэл, гэрэлтүүлэх хэрэгсэл гэх зэрэг хувийн хамгаалах хэрэгсэлгүй үүрэг гүйцэтгэх,

в/ Паспортын дагуу тавьсан бэхэлгээ, банзалгаагүй аюултай нөхцөлд үүрэг гүйцэтгэх,

г/ Агааржуулах системгүй, аюултай, хортой хийн ялгаралтай уурхай, уулын үйлдвэрт үүрэг гүйцэтгэх,

д/ Далд уурхайн ослын дуудлагын үед тусгаарлагч, шүүгч баггүй ажиллах,

е/ Далд уурхайд гал гаргах, тамхи татах,ё/ “Саравч” үүссэн буюу чулуу, хөлдүүс нурах, догол мөрөгцгийн хана,

ирмэг гулсах зэрэг аюул бүхий хэсгийн дор ажил үүрэг гүйцэтгэх,ж/ Бүрэн бус, хаалт хамгаалалтгүй техник тоног төрөөхөмж ашиглах,з/ Өндөрт /газрын гүнд/ хамгаалах хэрэгсэлгүй үүрэг гүйцэтгэх.

Нэгдүгээр хавсралт Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааны хяналтын хуудас

(анги, салбар, байгууллагын нэр)1. Цол, овог нэр.....................................................2. Төрсөн он.....................................................................................3. Мэргэжил, тусгай мэргэжил .............................4. Газар, хэлтэс, албад (анги, салбар)....................................................5.Урьдчилсан зааварчилга авсан......................... ...................... .............................I албан тушаал / /овог,нэр/ /гарын үсэг/

1. Урьдчилсан зааварчилга өгсөн............................ ...................... ................................. / албан тушаал / / овог, нэр / /гарын үсэг/

2. Зааварчилгаа өгсөн тухай тэмдэглэл............................................................. .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Урьдчилсан зааварчилгаа өгсөн....он.......сар өдөр

4. Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилга өгсөн............................. ........................ ................................../ албан тушаал / / овог,нэр/ /гарын үсэг/

5. Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилга авсан............................. ......................... ................................../ албан тушаал / /овог, нэр / /гарын үсэг/

6. Зааварчилга өгсөн тухай тэмдэглэл.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Ажлын байран дахь анхан шатны зааварчилгаа авсан......................он.................сар................өдөр

8. Ажиллуулахыг зөвшөөрсөн хүний........................... .............................. ...................../албан тушаал / /овог,нэр/ /гарын үсэг/

9. Ажилд томилсон шийдвэрийн утга, дугаар, он, сар, өдөр......................................................................................................................................................................................................................................................................................

Хоёрдугаар хавсралт

......... дугааранги, салбарын бие бүрэлдэхүүнээс хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн дүрэм судлуулж авсан шалгалтын дүнгийн хүснэгт.

д/д Овог нэр Хүй

с Ажилд орсон

он, сар,

Албантушаал

цол

Шүүлэг өгсөн он,

сар,

Шүүлгийнүнэлгээ

Шүүлэг өгсөн хүний гарын үсэг

Шүүлэг авсан ажлын хэсгийн дарга................Гишүүд:........................

..................................................

Гуравдугаар хавсралт

Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны зааварчилгааны бүртгэл

Зааварчилга авсан Зааварчилга өгсөн Гарын үсэгЦол Овог

нэрМэргэжил

Шалтгаан Сэдэвагуулгаа

Он, сар, өдөр

Авсанхүний

Өгсөнхүний

Дөрөвдүгээр хавсралт

АНГИ, САЛБАРУУДЫНЭМИЙН САНД БАЙХ ЗҮЙЛС

д/д Эмийн санд байх зүйлсийн нэр

Хэмжихнэгж

Хэмжээ Хэрэглэх заавар

1. Пенициллин сая 10 Үрэвслийн эсрэг

2. Эритромицин боодол 10 Төрөл бүрийн үрэвслийн үед

3. Левомицетин боодол 5 Ходоод гэдэсний үрэвсэлд

4. Септрин боодол 5 Төрөл бүрийн үрэвслийн үед

5 Новокайн амп 20 Тариа найруулах

6 Аспирин 0.5 боодол 5 Халуун бууруулах

7 Парацетамол боодол 5 Халуун буурууах, өвдөлт намдаах

8 Адельфан боодол 5 Даралт буулгах

9 Спирт гр 500 Төрөл бүрийн процедурт

10 Иод гр 20 Шарх ариуггах

11 Мазьшневский гр 100 Шарх төлжүүлэх, ариуггах

12 Бинт ш 5 Боолт хийх

13 Хөвөн боодол 10 Хөвөн бөмбөлөг хийх14 Шархны лент ш 2 Бага хэмжээний шарх боох

15 Шприц -0.5 гр ш 10 Тарилга хийх

16 Халууны шил ш 3 Халуун хэмжих

17 Чангалуур ш 1-3 Судас тариа тарих, цус тогтоох

18 Чигүүд ш 10 Хугарал, гэмтэлд

19Хүн нэг бүрийн эмийн сан

ш 5

Тавдугаар хавсралт

Тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийг туршин шалгах журам, хугацаа

Аврах болон тусгай зориулалтын тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгслийн ашиглалт, туршилтын талаар тогтмол тэмдэглэл хөтөлж түүнд анги, салбар, нэгжийн захирагч нар хяналт тавьж, биелэлтийг хариуцна.

1. Галын автомашины хөөрөг, бага оврын усан хөөрөгний техникийн III үйлчилгээг хийх, 5000 км гүйлтийн дараа, мөн жил тутам нэг удаа ус шахах хүчин чадлаар нь туршин шалгана.

2. Гар ажиллагаатай шат:Гурав сунадаг шатыг хатуу хөрстэй газар барилгын хананд 75° өнцгөөр налуулан гүйцэд сунгаж байрлуулаад шатны гурван хэсгийн хойр талын гуя тус бүрээс 100 кг ачааг 2 минутын хугацаатай дүүжилнэ. Шатны олс нь 200 кг ачаагдаах ёстой. Шатыг шалгасны дараа чөлөөтэй сунаж, бууж байвал зохино.Араатай шатыг араагаар нь цонхны тавцангаас дүүжилж дороосоо 2 дахь хөндлийн түвшинд хоёр талын гуя тус бүрээс 80 кг ачаа /бүгд 160кг/-г 2 минутын хугацаатай дүүжилнэ. Шалгасны дараа шатанд ямар нэгэн ан цав, гэмтэл гарсан эсэхэд үзлэг хийнэ.Эвхдэг шатыг барилгын хананд 75° өнцгөөр налуулан тавьж, шатны хоёр талын гуяны дунд хэсгээс 120кг ачааг 2минутын хугацаатай дүүжилнэ. Шалгасны дараа ямар нэгэн эвдрэл гэмтэлгүй, чөлөөтэй эвхэгдэж байх ёстой.

3. Галын хоолой: Даралтын доторгүй хоолойн ажлын даралт 1.5 мПа, дотортой хоолойн ажпын даралт 1.9 мПа хүртэл байдаг. Туршилтад тухайн хоолойны ажлын даралтыг 25 хувиар нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх усны даралтаар 3 минутын турш шалгана.Соролтын хоолойг туршихдаа ажлын даралтаас 2 дахин их даралтаар 10 минутын хугацаатай шалгана. Мөн соролтоор шалгахад хоолой доторх сийрэгжилт 73.15 кПа-аас багагүй байна. Сийрэгжилтийн хэмжээ 2.5 минутын хугацаанд 13.3 кПа-аас хэтрээгүй байна. Туршилтын дараа хоолойн доторхи резин хуурсан эсэхийг шалгаж үзнэ.

4. Хоолойн төхөөрөмж:Жилд нэгээс доошгүй удаа усны шахалтаар сорох шүүрний хавхлаг дээр 0.2 мПа даралт бий болгож 3 минутын турш байлгахад холболт болон хавхлагаар ус гарахгүй байх ёстой.Салаа бэлчир, ус хураагч, шилжүүлэх холбоосыг даралтын хоолойны хамт шалгана. Хаалт болон холбоосны резинэн жийргэвчээр ус гарахгүй байх ёстой.

5. Галын хушуу:Агаар механикийн хөөсний хушууны их бие болон цацруулагч жилд нэг удаа 0.9 мПа усны даралтаар туршин шалгана.Суурьтай хушууг жилд нэгээс доошгүй удаа 1.8 мПа усны даралтаар 5 минутын хугацаатай туршин шалгана.

6. Аврах олсыг 10 хоног тутам, мөн сургалт, гал унтраах үед хэрэглэхийн өмнө 3 хүнээр чангаалгаж, бат бөхыг үзнэ. Хагас жил тутам нэг удаа 350 кг ачааг 5 минутын хугацаатай дүүжилж шалгана. Туршилтын дараа олсонд ямар нэгэн гэмтэл илрэхгүй, урт нь анхны уртаас 5 хувиас хэтрээгүй байвал зохино.

7. Жилд нэг удаа аврах бүс болон карбинаас 350 кг ачааг 5 минутын хугацаатай дүүжилж шалгана.

8. Гар багаж зэвсэглэмжЦарил, дэгээ, гох, сүх зэрэг халуун боловсруулалт хийгдсэн үзүүр, иртэй хэсгийг зөөлөн ган руу 10 удаа цохиж шалгана. Мөн 80 кг ачаагаар гулзайлтын байдлыг шалгахад эмтэрсэн байвал ашиглахыг хориглоно.Дэгээг тэнхлэгийн дагууд нь 200 кг хүртэл ачаа 10 минутын хугацаатай дүүжилж гулзайлтын байдлыг шалгана.Цахилгаан гүйдэл таслах хайч, резинэн бээлий, гутал хөндийрүүлэгч резинэн дэвсгэр зэрэг иж бүрдлийг хагас жил тутам 1000 В хүртэл хүчдэлээр нэг минутын хугацаатай шалгана.

БАТЛАВ: Онцгой байдлын газар, /хэлтэс/-ын даргаОСЛЫГ ТОГТООСОН АКТ (ОТА)

/5 хувь үйлдэнэ./20... оны ... сарын ... өдөр үйлдэв.

1. Байгууллагын нэр ..............................................................2. Осолдогчийн овог нэр .......................................................3. Осолдогчийн албан тушаал .............................................4. Нас хүйс.............................................................................5. Боловсрол .........................................................................6. Мэргэжил ..........................................................................7. Осолдогчийн улсад ажилласан хугацаа .........................үүнээс тухайн албан тушаалд ажилласан хугацаа.8. Хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл ахуйн дүрмээр шүүлэг, шалгалт өгсөн

.....он..... сар.....өдөр.9. Осол гарсан ............он......... сар ................ өдөр.10. Осол гарсан нөхцөл байдал..........................................11. Осолд хүргэсэн шалтгаан /тоног төхөөрөмж гэмтэлтэй бүрэн бус байсан, эсвэл

аюулгүй ажиллагааны дүрэм, технологын горим зөрчсөн, ажиллагч буюу албан тушаалтны буруу үйл ажиллагаанаас болсон зэргийг тодорхой бичнэ. / ../

12. Ослын улмаас:Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсан.........өдөрОлгосон тэтгэмж....................................төгрөгТахир дутуугийн I , II , III группэд орсон, нас барсан эсэх / доогуур нь зур /Осолдогч ямар бэртэл, гэмтэл авсан..........................

13. Эвдэрч гэмтсэн тоног төхөөрөмж, материалын үнэ...........................................................................................................................төг

14. Ослын шалтгааныг арилгах арга хэмжээ ...............................................................АКТ ТОГТООСОН КОМИССЫНДАРГА:...................................../............................................/

ГИШҮҮД:................................../.........................................../ ................................../.........................................../ ................................../.........................................../