การตรวจวดทางสขศาสตรอตสาหกรรม

สขศาสตรอตสาหกรรม (Industrial Hygiene) เปนศาสตรและศลปทเกยวของกบการดแล ตรวจสอบ และปรบปรงสภาพแวดลอมในการทำางาน เพอใหเกดความปลอดภยตอผปฏบตงาน โดยครอบคลม 3 ขนตอน คอ การตระหนก การประเมน และการควบคมปจจยเสยงทงดานสงแวดลอม ลกษณะการทำางาน หรออนๆทอาจมผลกระทบตอสขภาพของผปฏบตงาน ทำาใหผปฏบตงานเกดความไมสบายหรอลดประสทธภาพในการทำางาน รวมทงอาจสงผลกระทบตอประชาชนทอยบรเวณโดยรอบ

ขอบเขตของงานสขศาสตรอตสาหกรรม1. การตระหนก (Recognition) เปนการคนหาหรอบงช

อนตรายจากปจจยสงแวดลอมในการทำางานทอาจคกคามตอสขภาพของผปฏบตงาน และยงสงผลกระทบตอประสทธภาพในการทำางานของผปฏบตงานดวย ซงนกสขศาสตรอตสาหกรรมจะเปนผดำาเนนการในเรองน โดยตวนกสขศาสตรอตสาหกรรมเองนน ตองเปนผทมความรและความเขาใจในกระบวนการผลตตาง ๆ ในโรงงานหรอสถานประกอบการ นอกจากนยงจะตองศกษาเกยวกบสารเคมทใชและผลตขน ซงขอมลในการชบงอนตรายนนอาจรวบรวมมาจากการสำารวจโรงงาน การสงเกต หรอการสอบถามผปฏบตงานและผบรหารระหวางการสำารวจ รวมถงศกษาจากเอกสารทเกยวของกบกระบวนการผลต ซงปกตแลวจะอยในคมอหรอตำาราทางวชาการเกยวกบการผลตเฉพาะเรอง โดยเฉพาะอยางยงรายชอสารเคมและผลตภณฑทใชทงหมดควรทจะมไวเพอใชอางองในระหวางการประเมนระดบปญหาสงแวดลอมในสถานทปฏบตงาน ในขนตอนนจะทำาใหเราทราบถงแหลงกำาเนดมลพษในสถานประกอบการ ความเปนพษของวตถดบและผลตภณฑทใชในกระบวนการผลต กระบวนการผลตทใชในแตละขนตอนการผลต รวมถงมาตรการควบคมทใชอย

โดยในขนตอนนสามารถทำาไดโดยการทบทวนรายงาน (Record review) เชน รายงานอบตเหต การบาดเจบและการเจบปวยจากการ

ทำางาน ซงจะทำาใหสามารถระบไดวามสภาพแวดลอมทอาจกอใหเกดอนตรายอยในสวนใดของกระบวนการผลต และจากการเดนสำารวจเบองตน (Walk through survey) ซงเปนกจกรรมหนงในกระบวนการคนหาสงคกคามตอสขภาพและประเมนความเสยง โดยการเขาไปในสถานททำางานเพอดวาผปฏบตงานหรอผทเกยวของทำาอะไรและทำาอยางไร มสภาพแวดลอมในการทำางานอยางไร โดยใชประสาทสมผสทง 5 พรอมดวยกลองถายรป และอปกรณทชวยในการจดบนทก หรออาจมการใชเครองมออยางงายทสามารถอานคาโดยตรงรวมดวย เพอประเมนสภาพปญหาเบองตน ขอมลทไดจากขนตอนนจะนำามาใชในการวางแผนการเกบตวอยางอยางละเอยดตอไป

2. การประเมน (Evaluation) เมอไดขอมลทรวบรวมจากขนตอนการตระหนกถงอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางาน โดยอาศยการศกษาหรอการสำารวจเบองตนในสถานทปฏบตงาน เพอคนหาหรอชบงอนตรายจากปจจยสงแวดลอมในการทำางานทอาจคกคามตอสขภาพของผปฏบตงานแลว กมาสขนตอนการประเมนอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางานเพอประเมนระดบของปญหาทพบนน ซงในขนตอนนตวผดำาเนนการควรมความเขาใจในกระบวนการผลตของโรงงานเปนอยางด เพอทจะไดทราบถงแหลงและตนตอของปญหาไดอยางถกตอง รวมถงยงตองมการศกษาและทำาความเขาใจในประเดนสำาคญตางๆ เพอใชเปนแนวทางประกอบการพจารณา เชน ขอกำาหนดทางกฎหมาย คามาตรฐานตางๆ จำานวนผปฏบตงาน ระยะเวลาการสมผสกบปจจยเสยงของผปฏบตงาน เปนตน

จากนนจงทำาการพจารณาเลอกเครองมอและอปกรณสำาหรบประเมนอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางาน โดยทวไปแลวเครองมอทใชในการประเมนเพอใหทราบระดบอนตรายจากการทำางาน จะมอย 3 ประเภท คอ เครองมอชนดอานคาโดยตรง (Direct Reading Instrument) เครองมอวเคราะหแบบตอเนอง (Continuous Monitoring Devices) และเครองมอเกบตวอยางเพอการสงวเคราะหในหองปฏบต

การ (Sample Collection Devices) โดยในการพจารณาเลอกใชเครองมอและอปกรณในการประเมนอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางานนน ควรคำานงถงความเหมาะสมกบชนดการวเคราะหและขอมลทตองการ รวมถงวธการใชงาน ซงจะตองงาย สะดวก มประสทธภาพสง และเชอถอไดในสภาวะตางๆ

กอนการนำาเครองมอและอปกรณในการประเมนอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางานไปใชตรวจวดนนตองทำาการสอบเทยบ (Calibration) เครองมอกอนทกครง เพอใหผลการตรวจวดและวเคราะหมความถกตองแมนยำาซงทำาใหไดขอมลทชไดถงระดบความเขมขนทแทจรงของปจจยเสยงทสมผส เชน กรณการเกบตวอยางกตองทราบอตราการไหลของอากาศทเกบและระยะเวลาทเกบ ซงตองมการปรบความถกตอง แมนยำาของเครองมอตรวจหรอเกบตวอยาง โดยการใชอปกรณวดการไหลของอากาศ (Flow–rate Meter) แบบมาตรฐานทงกอนและหลงการใชภาคสนามเสมอ สวนเครองมอแบบอานคาโดยตรงและหลอดตรวจวดกาซตาง ๆ กจะตองสอบเทยบโดยเทยบกบคาความเขมขนของสารทเตรยมขนนน เปนตน

สำาหรบปจจยเสยงบางประเภทไมสามารถทำาการวเคราะหผลไดทนท จำาเปนตองมการสงตวอยางททำาการเกบไวไปวเคราะหตอยงหองปฏบตการ ดงนนผทำาการตรวจวดและเกบตวอยางตองมนใจวาไดดำาเนนการเกบตวอยางอยางถกตองและมปรมาณตวอยางทเพยงพอ พรอมทงสามารถรกษาสภาพของตวอยางทเกบไดอยางเหมาะสมกอนทจะสงใหนกวเคราะหตอไป เพอใหผลการตรวจวเคราะหมความถกตองแมนยำาทสด

หลงจากททราบคาของปจจยเสยงในสภาพแวดลอมการทำางานแลว ขนตอนตอไปคอการนำาคาทตรวจวเคราะหไดนนไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานตามกฎหมายเพอประเมนวาปจจยเสยงในสภาพแวดลอมในการทำางานนนเกนคามาตรฐานหรอไม เปนอนตรายตอสขภาพอนามยของผปฏบตงานหรอไม โดยตองนำาขอมลของบคคลรวมพจารณาดวย เชน เพศ อาย นำาหนก อายงาน ระยะเวลาการทำางาน การใชอปกรณปองกนอนตราย

สวนบคคล (PPE) เปนตน และอาจนำาไปเปรยบเทยบกบผลการตรวจวเคราะหของครงทผานมาเพอประเมนระบบการควบคมและปองกนวามประสทธภาพหรอไมเพอนำาไปสการแกไขและปรบปรงใหมประสทธภาพมากขนตอไป

3. การควบคม (Control) ถาผลการตรวจวดและวเคราะหทไดจากขนตอนการประเมนเกนคามาตรฐานหรอมคาสงเสยงตอการเกดอนตรายตอผปฏบตงาน ตองมการจดมาตรการเพอลดหรอกำาจดอนตรายเหลานน โดยการจดทำาเปนแผนงานสขศาสตรอตสาหกรรมและจดทำาโครงการยอยตาง ๆ เพอแกไขปรบปรงสภาพแวดลอมในการทำางานทมปจจยเสยงเกนคามาตรฐานนน เชน โครงการอนรกษการไดยน การจดหาอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลใหกบพนกงานสวมใสขณะปฏบตงาน การอบรบใหความรผปฏบตงานเกยวกบอนตรายจากการทำางาน หรออาจจดทำาปายหรอสญลกษณสอสารความเปนอนตรายใหผปฏบตงานทราบ เปนตน

การควบคมอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางานมอยดวยกนหลายวธ ผลจากการเลอกใชวธทเหมาะสมจะเปนการชวยลดโอกาสทจะเกดปญหาจากอนตรายทจะคกคามสขภาพอนามยและความปลอดภยของผปฏบตงานลงได โดยทวไปแลว มาตรการหลกๆ ทใชควบคมอนตรายจากสงแวดลอมในการทำางานคอการควบคมทแหลงกำาเนด การควบคมททางผาน และการควบคมทตวผปฏบตงาน ดงน

(1) การควบคมทแหลงกำาเนด (Source Controls) เปนการควบคมไมใหสารทเปนพษหรอสงคกคามตอสขภาพอนามยของผปฏบตงานแพรกระจายออก ไปสบรรยากาศการทำางาน

- การเปลยนแปลงกระบวนการผลตหรอขนตอนการทำางาน เชน ในการชบสแทนการพนสเพอลดการฟงกระจายของสารเคมในบรรยากาศ การใชกระบวนการผลตแบบระบบเปยกเพอลดการเกดฝนฟงกระจายในอากาศ

- การตดตงระบบระบายอากาศเฉพาะท อาศยหลกการดดระบายมลพษ พรอมทงอากาศทถกปนเป อนออกจากบรเวณทเปนจดกำาเนดโดยตรง กอนทมลพษนนจะเขาปนเปอนกบอากาศสวนใหญของหอง ทงนดวยการทำางานของระบบระบายอากาศ ซงประกอบไปดวยองคประกอบทสำาคญ 3 สวนคอ ทอดดอากาศ ทอลม และพดลมระบายอากาศ

- การใชสารทมความเปนพษนอยกวา  เปนวธการควบคมทมประสทธภาพ โดยการใชสารทไมเปนพษหรอสารทมพษนอยกวาแทนสารทมพษมาก เชน ใช Xylene แทน Benzene การใช Calcium Silicate และ Mineral Wool แทนแอสเบสตอส รวมถงการเปลยนตวทำาละลายสำาหรบลางไขมน คารบอนเตทตระคลอไรด ซงมพษมากไปเปนเปอรคลอโรเอททลนและไตรคลอโรเอททลน เปนตน

- การแยกหรอการปดคลมกระบวนการผลต เชน การแยกกระบวนการผลตทมอนตรายมากออกจากบรเวณทมผปฏบตงาน การสรางหองปดกนเครองจกรหรอกระบวนการผลตทมอนตราย การตดตงฉากกน แผนดดซบเสยง มานนำา การตดตงแผนรองเพอลดความสนสะเทอนทฐานเครองจกรทมความสนสะเทอน

- การใชเครองจกรอตโนมตแทนการใชแรงงานจากผปฏบตงานเพอปองกนการสมผสปจจยเสยงของผปฏบตการเหลานน

(2) การควบคมททางผาน (Path Controls)- การระบายอากาศแบบทวไป (General Ventilation) หรอแบบ

เจอจาง (Dilution Ventilation) เปนการระบายอากาศเพอลดความเขมขนของมลพษทปนเป อนอยในอากาศภายในสถานทปฏบตงาน โดยการทำาใหเจอจางลงดวยอากาศบรสทธจากภายนอก จนกระทงมลพษดงกลาวมความเขมขนใหอยในระดบทไมเปนอนตรายตอสขภาพ หรอไมทำาใหเกดความเดอดรอนรำาคาญ เชน กลนอนไมพงประสงค นอกจากน การระบายอากาศแบบทวไปหรอแบบเจอจางยงใชไดดในการปองกนและควบคมปญหาเกยวกบความชน ความรอนและอนตรายจากการระเบดเนองจากสารเคมบางประเภทอกดวย

- การเพมระยะหางระหวางแหลงกำาเนดกบผปฏบตงาน เพอใหสงปนเป อนหรออนตรายนนเจอจางลงไปกอนทจะมาถงตวผปฏบตงาน

- การตรวจวดสภาพแวดลอมในการทำางาน เพอเปนการเฝาระวงไมใหสงปนเป อนในบรรยากาศสงเกนคามาตรฐานทกำาหนดไว

- การตดตงสญญาณเตอนภย เพอแจงเตอนในกรณทมสงปนเป อนในบรรยากาศสงเกนกวาคามาตรฐานทกำาหนดไว

(3) การควบคมทตวผปฏบตงาน (Receiver Controls) เปนการควบคมไมใหผปฏบตงานไดรบอนตรายจากการสมผสกบสารทเปนพษจนเกดความเจบปวย

- การใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (Personal Protective Equipment: PPE) เพอลดการรบสมผสกบปจจยเสยง

- การอบรมใหความรผปฏบตงานเกยวกบอนตรายจากปจจยเสยงนน เพอใหผปฏบตงานเกดความตระหนกถงอนตรายทอาจจะเกดขนทำาใหผปฏบตงานใหความสำาคญกบการทำางานอยางปลอดภย สวมใสอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทกครงตลอดระยะเวลาการทำางาน

- การตรวจสขภาพผปฏบตงาน เพอเปนการเฝาระวงภาวะสขภาพของผปฏบตงาน โดยตองทำาการตรวจเปนประจำาและตอเนอง

- การบรหารจดการดานการทำางาน เชน การหมนเวยนการทำางาน การลดระยะเวลาการทำางาน เพอลดระยะเวลาในการสมผสกบปจจยเสยงนน

สำาหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรมยคใหมอาจมการเพมอกหนงขนตอน คอ ขนตอนการคาดเดาปญหา (Anticipation) เปนการคาดเดาเพอประเมนปญหาปญญหาเบองตนกอนทจะเกดปญหานนขน โดยใชประสบการณสวนตวของผคาดเดา ขนตอนนเปนขนตอนทเกดขนกอนขนตอนการตระหนก จงอาจกลาวไดวาขนตอนในการดำาเนนการทางสขศาสตรอตสาหกรรมสำาหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรมยคใหม คอ AREC ประเภทของสงคกคามทางสขศาสตรอตสาหกรรม

1. สงคกคามทางกายภาพ (Physical hazards) คอ สงคกคามทเปนพลงงานทางฟสกส ซงมคณสมบตทำาใหเกดโรคในคนได เชน อณหภม(ความรอน+ความเยน) ความดนบรรยากาศ ความสนสะเทอน เสยงดง แสง รงส เปนตน

2. สงคกคามทางเคม (Chemical hazards) คอ สงคกคามทเปนสารเคมทกชนดซงมสมบตเปนพษตอคนได ไมวาจะอยในสถานะแกส ของเหลว หรอของแขงกตาม ทงทเปนธาตและทเปนสารประกอบ ทงทเปนสารอนทรยและสารอนนทรย ตวอยางเชน สารตะกว สารปรอท สารหน ยาฆาแมลง ยาฆาหญา แกสคารบอนมอนอกไซด แกสไขเนา แกสคลอรน เปนตน รวมไปถงฝนและเสนใย

- ฝน (Dust) ประกอบดวยสารทเปนของแขงทฟงกระจายในอากาศ เกดจากการตด การกด การบด การทบ การระเบดหน ในทางสขศาสตรอตสาหกรรมฝนแบงออกเปน 2 ชนดดวยกน คอ ฝนรวมทกขนาด (Total dust) ซงมขนาดอนภาคใหญกวา 10 ไมครอนขนไป โดยสวนใหญจะตดคางอยททางเดนหายใจสวนตนดวยการกรองจากขนจมก และฝนขนาดเลกทสามารถเขาไปสะสมอยในถงลมปอดได (Respirable dust) ซงมขนาดตงแต 10 ไมครอนลงไป ซงจะสามารถเขาสระบบทางเดนหายใจสวนปลายและสะสมอยภายในถงลมปอด

- ฟม (Fume) เปนอนภาคของแขงทเกดจากการควบแนนของสารทอยในสถานะทเปนกาซ โดยทวไปสารนนๆ จะอยในสถานะของแขงทอณหภมหอง เมอไดรบความรอนกจะระเหยและจะควบแนนทนท ตวอยางฟมทพบในการทำางาน ไดแก ฟมของตะกวออกไซด ฟมของเหลกออกไซด

- ละออง (Mist) เปนหยดของเหลวทแขวนลอยในอากาศ เกดจากการควบแนนของสารจากสถานะทเปนกาซ มาเปนสถานะทเปนของเหลว ตวอยางเชน ละอองของสารฆาแมลงทเกดจากการฉดพน

- กาซ (Gas) เปนสสารทมรปรางไมแนนอน เมอสสารอยในภาชนะใดอนภาคของสสารจะฟงกระจายเตมภาชนะ สามารถเปลยนสถานะไดจากการเพมความดนและลดอณหภม

- ไอระเหย (Vapor) หมายถง สถานะทเปนกาซของสารทเปนของแขงหรอของเหลวทอณหภมและความดนปกต เปลยนสถานะไดโดยการเพมความดนหรอลดอณหภม

- เสนใย (Fiber) อนภาคของแขงทมรปรางยาวและบาง ตวอยางเชน แรใยหนหรอแอสเบสตอสและฝนหนทมซลกาปนอย

- หมอกควน (Smog) เปนคำาทมาจากคำาวา ควน (Smoke) และหมอก (Fog) รวมกน ใชในการอธบายสภาวะมลพษทางอากาศทเกดจากสภาวะอากาศเยนทมหมอก เกดการปนเป อนกบกลมควนทปลอยออกจากแหลงกำาเนดประเภทตางๆ

3. สงคกคามทางชวภาพ (Biological hazards) คอ สงคกคามทเปนสงมชวต ไมวาจะเปนเชอจลนทรย แมลง หรอสตวกอโรค รวมทงเนอเยอหรอสารคดหลงของสงมชวต ทสามารถทำาใหเกดการตดเชอและเจบปวยได เชน เชอไวรสไขหวดใหญ เชอไวรสพษสนขบา เชอวณโรค เชอโรคบด เชออหวาห เชอมาลาเรย เปนตน

4. สงคกคามทางการยศาสตร (Ergonomics hazards) คอ สงคกคามทเกดจากสภาพการทำางานไมเหมาะสม เชน ทำางานทซำาซากจำาเจ ทำางานอยางเรงรบ การทำางานเปนกะ อปกรณ เครองจกร เครองมอตางๆมขนาดไมเหมาะสมกบขนาดสดสวนของรางกายผปฏบตงาน ลกษณะงานททำาดวยทาทางอรยาบถทฝนธรรมชาต เชน งานทตองมการบดโคงงอของขอมอ งอแขน การงอศอก การจบ โดยเฉพาะนวมอซำาๆ งานทตองกมศรษะ กมหลง บดเอยวตว เออมหรอยกสงของขนสดแขน การยกของหนก นอกจากนสงคกคามประเภทนยงรวมไปถงสงคกคามดานจตสงคม เชน ความสมพนธระหวางเพอนรวมงาน ความสมพนธกบหวหนางาน ความเครยดจากการทำางาน ความเมอยลาจากการทำางาน บทบาทหนาทในการทำางานไมชดเจน มภาระงานใหรบผดชอบมากเกนไป ไมมความกาวหนาทางหนาทการงาน เปนตน

การเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรมหมายถง การใชเครองมอทางสขศาสตรฯในการเกบตวอยางสภาพ

แวดลอมในการทำางาน ไมวาจะเปนทางดานกายภาพ เคม หรอชวภาพ โดยเครองมอทใชอาจเปนเครองมอทสามารถอานวเคราะหคาไดโดยตรง หรอเครองมอทตองเกบตวอยางมาวเคราะหในหองปฏบตการ การเกบตวอยางเปนขนตอนหนงทมความสำาคญมาก เนองจากทำาใหทราบถงแหลง ปรมาณ และระดบความรนแรงของมลพษในสงแวดลอมการทำางาน ซงจะนำาไปสการกำาหนดมาตรการควบคมตอไป

ประเภทของการเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม สามารถแบงไดหลายแบบ โดยในทนจะกลาวถง 2 แบบ คอ

1. แบงตามลกษณะของการเกบตวอยาง ม 3 ประเภท คอ1.1 การเกบตวอยางในพนททวไป (General area

sampling) เปนการเกบตวอยางโดยไมเจาะจงบรเวณ เชน ทำาการตรวจวดปรมาณของสงแวดลอมทอาจเปนอนตรายในสภาพแวดลอมการทำางานทวไป หรอใชในการตรวจวดเพอทำาการสำารวจเบองตน

1.2 การเกบตวอยางทตวผปฏบตงาน (Personal sampling) เปนการเกบตวอยางโดยใชเครองมอทสามารถตดกบคนงานทสมผสกบมลพษหรอใชเครองมอแบบเกบตวอยางในพนทแตตดตงในบรเวณทมผปฏบตงาน โดยความสงในการตดตงเครองมออยในระดบเดยวกบอวยวะทอาจไดรบผลกระทบจากมลพษ (Target organ)

2. แบงตามระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง แบงได 4 ประเภท คอ

2.1 การเกบตวอยางเดยวตลอดระยะเวลาทำางาน (Simple sample for full period) การเกบตวอยางแบบนทำาใหไดปรมาณของมลพษทผปฏบตงานรบสมผสจรงตลอดระยะเวลาการทำางาน แตอาจเกดความผดพลาดไดในกรณทผปฏบตงานมชวงพกซงไมมการรบสมผสกบมลพษ ทงยงเปนการสนเปลองงบประมาณและเวลาทใชในการเกบตวอยาง

2.2 การเกบตวอยางแบบหลายตวอยางเกบตลอดระยะเวลาทำางาน (Consecutive sample for full period) เปนการแบงการเกบตวอยางออกเปนหลายชวง แตเกบตวอยางตลอดระยะเวลาทำางานของผปฏบตงาน มขอดคอลดความผดพลาดทอาจจะเกดขนหากผปฏบตงานมชวงพกเพราะการเกบแบบนสามารถกำาหนดชวงการเกบเพอหลกเลยงชวงเวลาพกของผปฏบตงานได แตกยงมขอเสยคอตองใชงบประมาณและระยะเวลาในการเกบตวอยาง (เปนการเกบตวอยางทมประสทธภาพมากทสด)

2.3 การเกบตวอยางแบบหลายตวอยางโดยแบงระยะเวลาเกบออกเปนชวง (Consecutive sample for partial period) เปนการเกบตวอยางโดยใชหลกการสมตวอยาง ซงเปนวธทนกสขศาสตรอตสาหกรรมสวนใหญนยมเลอกใช สามารถยอมรบในเชงวชาการได แตระยะเวลาการในการสมเกบตวอยางไมควรตำากวารอยละ 70 ของระยะเวลาการทำางานของผปฏบตงาน

2.4 การเกบตวอยางแบบจด (Grab sampling) เปนการเกบตวอยางทใชงบประมาณและระยะเวลาในการเกบตวอยางนอยทสด เนองจากในการเกบตวอยางแตละจดจะไมเกนจดละ 5 นาท ซงทำาใหผลการวเคราะหมโอกาสผดพลาดไดมากทสด ดงนนจงตองควบคมใหเกดความผดพลาดใหนอยทสด เลอกชวงเวลาในการเกบตวอยางใหเหมาะสมทสด การเกบตวอยางแบบนเหมาะสำาหรบการเกบตวอยางเพอทำาการคนหาและประเมนอนตรายเบองตนกอนททำาการเกบตวอยางดวยวธอนตอไป

ในการเกบตวอยางแตละแบบมขอดขอเสยทแตกตางกน ดงนนในการเลอกใชจงตองพจารณาถงขอจำากดตางๆ เชน ความสามารถของเครองมอทใช ลกษณะการกระจายของมลพษ ระยะเวลาในการสมผสมลพษ งบประมาณ เปนตน

การสอบเทยบเครองมอ (Calibration)หมายถง การดำาเนนการเพอหาความสมพนธระหวางคาทเครองมอ

วดบอก หรอระบบการวด หรอคาทแสดงโดยเครองวดกบคาจรงทยอมรบรวมกน (Conventional True Value) วาคลาดเคลอนไปมากเทาใด เมอเสรจสนการสอบเทยบจะมการออกใบรายงานผลการสอบเทยบทรายงานคาความบายเบนหรอคาความไมแนนอนของการวด

การสอบเทยบเปนขนตอนทสำาคญกอนทจะนำาเครองมอออกไปเกบตวอยางเพราะเครองมอวดอาจมความคลาดเคลอน หากไมมการสอบเทยบเครองมออาจทำาใหผลการวเคราะหทไดไมเปนไปตามความเปนจรง การสอบเทยบเครองมอทำาใหสามารถประมาณคาความคลาดเคลอนในการชบอกของเครองมอวด

ในการสอบเทยบและปรบความถกตองของเครองมอวดจะทำาการอางองเครองมอหรออปกรณทใชเปนมาตรฐานอางองในการสอบเทยบ ซงมหลายระดบดงน

1. มาตรฐานระดบชาต (National standards) เปนมาตรฐานความเทยงตรงทรบรองโดยสถาบนระดบชาต หรอนานาชาตทสามารถรบบรการไดในประเทศ

2. มาตรฐานอางอง (Reference standards) เปนมาตรฐานซงไดรบการสอบเทยบและสอบกลบไดถงมาตรฐานระดบชาต

และนำาไปใชเปนแหลงอางองในการสอบเทยบเครองมอตางๆทจะนำาไปใชงานตอไป

3. มาตรฐานการใชงาน (Working standards) เปนมาตรฐานซงไดรบการสอบเทยบมาตรฐานอางองแลว และมไวใชชงานในการปฏบตงานประจำาวน

หนวยงานทรบสอบเทยบเครองมอทางดานการเกบและวเคราะหตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม เชน สถาบนมาตรวทยาแหงประเทศไทย สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) กองปรบมาตรฐานเครองมอวด บรษท วทยการบนแหงประเทศไทย จำากด ศนยสอบบเทยบเครองมอวดอตสาหกรรม สถาบนสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน) เปนตน

ปจจยทเกยวของกบการเกบตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรม1. ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง (Sampling duration) ในการกำาหนดระยะเวลาทใชในการเกบตวอยางนนขนอยกบปจจยยหลายๆอยาง เชน ความไวของเครองมอทใชในการเกบตวอยาง โดยเครองมอทมความไวสงสามารถวดหาระดบของมลพษทมปรมาณนอยๆไดด ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยางกจะสนกวา2. ชวงเวลาในการเกบตวอยาง เนองจากระดบของมลพษทเกดจากกระบวนการผลตมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาของวน เชน

การเกบตวอยางแสงสวาง ในเวลากลางคนผปฏบตงานอาจมโอกาสไดรบผลกระทบมากกวาเวลากลางวนเนองจากไมมแสงจากธรรมชาต ดงนนนอกจากจะทำาการตรวจวดแสงสวางในชวงเวลากลางวนแลว ยงควรตองดำาเนนการตรวจวดแสงสวางในชวงเวลากลางคนดวย3. ลกษณะ สภาพ การกระจาย และความเขมขนของมลพษ ในกระบวนการผลตทไมมความตอเนองจะมลกษณะการกระจายของมลพษไมคงท จงตองกำาหนดรปแบบของการเกบตวอยางใหสอดคลองเหมาะสม4. งบประมาณ เปนสวนสำาคญในการตดสนใจกำาหนดรปแบบการเกบตวอยาง เชน จำานวนของตวอยาง ประเภทของการเกบตวอยาง ระยะเวลาทใชในการเกบตวอยาง เปนตน5. มาตรฐานทเลอกใชในการประเมนขอมล โดยมทงมาตรฐานของประเทศไทยและมาตรฐานของตางประเทศ ซงมลพษบางประเภทกยงไมมการกำาหนดคามาตรฐานสำาหรบประเทศไทย เชน ความเยน แตเพอเปนแนวทางในการเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพของผปฏบตงานจงอาจตองใชมาตรฐานของตางประเทศดวย

การวเคราะหตวอยางทางสขศาสตรอตสาหกรรมหมายถง การแปลผลขอมลทไดมาจากการอานคาจากเครองมอ เปน

ขนตอนสำาคญทจะทำาใหทราบวามปญหาหรอไม โดยขอมลทจำาเปนตองทราบเพอประกอบการวเคราะห คอ ธรรมชาตของตวอยาง โดยเฉพาะอยางยงคณสมบตทางฟสกส ความเขมขนของตวอยาง ระยะเวลาในการสมผส

การแปลผลขอมลดานสภาพแวดลอมทางสขศาสตรอตสาหกรรมทำาไดหลายวธขนอยกบความชำานาญและวธการของแตละบคคล แตสวนมากนยมแปลผลโดย

1. เปรยบเทยบกบคามาตรฐาน ผลการศกษาสภาพแวดลอมทางสขศาสตรอตสาหกรรมจะถกนำาไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานและคำาแนะนำาซงหนวยงานตางๆกำาหนดขนมา โดยปกตมกจะยกแนวทางของหนวยงานภายในประเทศ เชน กระทรวงแรงงาน กระทรวงอตสาหกรรม เปนตน

2. เปรยบเทยบกบขอมลทผานมา เพอทราบถงคณภาพของสภาพแวดลอมทางสขศาสตรอตสาหกรรมวาดขนหรอแยลง โดยนำาไปเปรยบเทยบกบขอมลเดมทมอย หรออาจนำาไปเปรยบเทยบกบหนวยงานอนทมลกษณะคลายคลงกน นอกจากนยงใชเพอประเมนมาตรการดานความปลอดภยวามประสทธภาพดพอหรอไมกบการจดการกบปญหาดงกลาว

การเกบตวอยางและวเคราะหตวอยางเสยงเสยง (Sound) หมายถง พลงงานทเกดจากการสนสะเทอนของ

ตวกลางในลกษณะของการอดและขยายของโมเลกลตวกลางเปนผลใหมการเปลยนแปลงความดนบรรยากาศ ทำาใหเกดการเคลอนทของเสยงในลกษณะของคลน โดยชวงความถเสยงทมนษยสามารถไดยนอยท 20 – 20,000 Hz

Sound คอ เสยงโดยทวไปNoise คอ เสยงทมนษยไมตองการไดยนหรอไมพงประสงคจะรบร

เชน เสยงดง เสยงรบกวน เสยงททำาใหเกดความรำาคาญ

1. ชนดและแหลงกำาเนดเสยง

1.1 เสยงดงตอเนองแบบคงท (Steady – state noise) เปนเสยงทมความดงตอเนองเปนระยะเวลานาน มระดบเสยงทเปลยนแปลงไมเกน 3 เดซเบล โดยมากจะพบในโรงงานอตสาหกรรมทวๆไป เชน เสยงเครองจกร เครองทอผา หรอเสยงจากพดลม เปนตน

1.2 เสยงดงตอเนองแบบไมคงท (Non-steady state noise) เปนเสยงทมระดบความเขมทไมคงท สงๆ ตำาๆ มการเปลยนแปลงระดบเสยงทเกนกวา 3 เดซเบล เชน เสยงเลอยวงเดอน เสยงจากกบไสไมไฟฟา หรอเสยงไซเรน เปนตน

1.3 เสยงทดงเปนระยะ (Intermittent noise) เปนเสยงทมความดงไมตอเนอง มความดงหรอเบาสลบไปมาเปนระยะๆ แตกตางจาก

เสยงกระแทกในดานทมระยะเวลานานกวา และมลกษณะทไมแนชด จะพบเสยงนจากเครองอดลม เครองเปาหรอระบายไอนำา เสยงจากการจราจร หรอเสยงจากเครองบน

1.4 เสยงกระแทก (Impulse Noise or Impact Noise) เปนเสยงทเกดขนแลวหายไป เกดการเปลยนแปลงระดบเสยงอยางนอย 40 เดซเบล ภายในเวลานอยกวา 1 วนาท อาจเกดตดๆกน หรอเกดขนนานๆครงกได เชน เสยงปน เสยงระเบด เสยงจากการตหรอทบโลหะ เสยงจากการตอกเสาเขม เปนตน

2. ผลกระทบจากเสยงดง2.1 มผลกระทบตอระบบการไดยน แบงออกไดเปน 2 แบบ คอ การ

สญเสยการไดยนแบบชวคราวซงสามารถฟ นสภาพกลบมาเปนปกตไดหากมการพกสกระยะหนง และการสญเสยการไดยนแบบถาวรซงจะไมสามารถทำาการรกษาใหการไดยนกลบคนสภาพเดมได

2.2 มผลกระทบตอสขภาพทวไปและจตใจ ทำาใหการทำางานของระบบไหลเวยนโลหต ระบบประสาท ระบบตอมไรทอผดปกต สงผลใหสมดลรางกายเปลยนแปลง เชน ความดนโลหตสงขนกวาปกต การเตนของหวใจผดปกต และการหดตวของเสนเลอดผดปกต เปนตน

2.3 รบกวนการตดตอสอสารระหวางผปฏบตงาน อาจทำาใหไมไดยนสญญาณอนตรายทดงขน หรอไมไดยนเสยงตะโกนบอกใหระวงอนตราย ทำาใหเกดอบตเหตในการทำางานได

2.4 ทำาใหประสทธภาพการทำางานลดลง ในงานทตองใชสมองหรอใชความคด งานทยงยากซบซอน งานทมรายละเอยดมาก และงานทตองมการรบสงขาวสาร นอกจากนยงอาจทำาใหเกดความรำาคาญ หงดหงด เกดความเครยด หรอเสยสมาธ ซงอาจมผลใหเกดอบตเหตในการทำางานได

3. หลกการตรวจวดระดบเสยงการตรวจวดระดบเสยง เปนการประเมนคาระดบความดงเสยงทผ

ปฏบตงานไดรบสมผสในการปฏบตงาน เพอทราบขอมลเกยวกบระดบ

เสยงดงทผปฏบตงานแตละคนไดรบสมผสขณะปฏบตงาน เพอระบพนทในการเฝาระวง4. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบตวอยางเสยง

4.1 เครองวดระดบเสยง (Sound Level Meter) ใชในการประเมนระดบเสยงในสถานประกอบการ โดยมสวนประกอบดงน

1. Microphone เปนสวนทใชรบเสยง มหนาทรบและสง

สญญาณเสยงเขาไปในเครองเพอแปลผลระดบเสยงตอไป แบงออกไดเปน 3 ประเภท คอ

1.1 Condenser สามารถตอบสนองตอความถเสยงตางๆไดมากทสด แตมราคาแพง

1.2 Ceramic หรอ Piezoelectric Crystal สามารถทนตอการสนสะเทอนไดด

1.3 Dynamic มลกษณะเปนขดลวด ราคาไมแพง แตมการรบกวนจากสนามแมเหลก 2.

ประสทธภาพของไมโครโฟนขนอยกบปจจยหลายๆอยาง ดงน 1. ขนาดของไมโครโฟน โดยไมโครโฟนขนาดเลกจะสามารถแยก

ความถไดดกวา 2. ทศทางและตำาแหนงของไมโครโฟนขณะทำาการตรวจวด 3. เสยงลม มผลตอการรบเสยงขงไมโครโฟน ดงนนจงตองมเครอง

ปองกน (Wind screen) ครอบไมโครโฟนทกครงททำาการตรวจวด 4. อณหภมและความดนบรรยากาศ

5. ความชน มผลตอไมโครโฟนชนด Condenser เปนพเศษ เนองจากจะทำาใหเสยงทไดรบแตกหรอซา สามารถแกไขไดโดยการอบกบหลอดไฟรอนๆเพอไลความชนประมาณ 5-10 นาท

2. Pre-amplifier หรอ Attenuator จะชวยลดขนาดของสญญาณเสยงทแตกตางกนใหมขนาดเลกลงเพอใหเครองสามารถรบรเสยงทผานเขามาไดทงหมด

3. Weighting network เปนอปกรณทสรางวงจรทใชในการถวงนำาหนก ประกอบดวย 4 สเกล คอ

3.1 Weighting A เปนการกรองเสยงเพอใหผลตรงกบความรสกของคน จะใกลเคยงกบคณลกษณะการตอบสนองในการไดยนของหมนษย

3.2 Weighting B มเหตผลการกรองเชนเดยวกนกบ A-weighted แตใชกบเสยงความเขมปานกลาง ปจจบนไมคอยใช การวดดวย Scale B จะตอบสนองไดดในความถระหวาง 400–3000 Hz

3.3 Weighting C ไมมการกรองมากนก การวดจะใกลเคยงกบความเปนจรง จะใชวดเสยงของกลมความถตำาเนองจาก A-weighted จะถกกรองมากเกนไป

3.4 Weighting D ใชวดเสยงจากอากาศยาน4. Amplifier เปนสวนทชวยในการขยายเสยง โดยควรมความ

สามารถในการขยายสญญาณทชวงความถ 20-20,000 Hz ได และตองมเสยงรบกวนตำา

5. RMS Detector เปนตวทจะรบรเสยงทผานเขามาและทำาการแปลผลระดบความดนทเขามาทงบวกและลบใหเปนคารากทสองของคากำาลงสองเฉลยของความดนเสยง ซงในการแปลผลนนสามารถตงเวลาใหชาหรอเรวได ดงน

S : Slow = 1 วนาท นยมใชในทางสขศาสตรอตสาหกรรมF : Fast = 125 มลลวนาท ใชในกรณทเสยงนนเปนเสยงตอเนอง

สมำาเสมอ

I : Impact = 35 มลลวนาท ใชสำาหรบเสยงกระแทก 6. Display เปนสวนทจะแสดงผลของระดบเสยง

4.2 เครองวเคราะหแยกความถ (Octave-band Analyzers) ในแตละแถบความถ คาสงสดของความถจะเปน 2 เทาของคาตำาสดในแถบนน ในทางสขศาสตรอตสาหกรรมนยมวดความถแบบ Preferred Frequency Bands ซงหมายถงการวดระดบเสยงในความถตางๆนนจะใชคากงกลางของแถบตามการเฉลยทางเลขคณตของคาสงสดและตำาสด เชน เมอทำาการตรวจวดระดบเสยงทความถ 1000 Hz แตในความเปนจรงเปนระดบเสยงในชวงความถตงแต 710 – 1420 Hz ในปจจบนเครองวดเสยงสวนใหญไดรวมอปกรณแยกวเคราะหความถเอาไวในตวเครองเดยวกนเพอสะดวกสำาหรบผใชในการเกบตวอยางและวเคราะหตวอยาง

4.3 เครองวดปรมาณเสยงสะสม (Noise Dosimeter) มสวนประกอบทคลายกบเครองวดระดบเสยงทวไป แตจะมในสวนของอปกรณทใชสำาหรบจบเวลาและคำานวณเพอคำานวณเปรยบเทยบระยะเวลาทไดรบสมผสกบระยะเวลาทอนญาตใหสมผสระดบเสยงนน และหนวยความจำาทสามารถตรวจวด เกบรวบรวม และคำานวณขอมลได บนทกขอมลทงหมดเพอนำาไปสการสรปการคำานวณผลออกมา

5. มาตรฐานของเครองมอ ในทนขอกลาวถงมาตรฐานของ ANSI S 1.4-1983 ซงแบงชนดของเครองมอวดระดบเสยงดงน

1. Type 0 (Laboratory standard) เปนเครองมอทมความแมนยำาสง มการเปลยนแปลงตอบสนองตอความถและทศทางนอยมาก มคาความแมนยำา ± 0.4 dB

2. Type 1 (Precision) เปนเครองมอทมความแมนยำาในการวดเสยงรบกวน และสามารถนำาไปใชงานในการเกบตวอยางเสยงในภาคสนามทตองการความแมนยำาสง มคาความแมนยำา ± 0.7 dB

3. Type 2 (General) เปนเครองมอทใชในงานวดระดบเสยงทวไปทไมตองการความแมนยำาจากเครองมอมากนก ถกกำาหนดใหตองม A-frequency Weighting และมคาความแมนยำา ± 1.0 dB

4. Type 3 เปนเครองมอทมความแมนยำานอยทสด คอ ± 1.5 dB แตสามารถใชงานไดงาย มกจะนยมใชเพอวตถประสงคในการสำารวจเสยงทวไป เพอพจารณาปญหาของเสยงขนตน ถาพบวามปญหาเกดขนจงจะเลอกใชเครองวดระดบเสยงทมความแมนยำามากขนเพอทำาการวเคราะหอกครง

5. Type S (Special Purpose) เปนเครองมอวดระดบเสยงทมวตถประสงคเปนพเศษ เชน เครองมอวดเสยงสะสม

6. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบการเกบตวอยางเสยงโดยสวนใหญหองปฏบตการทางสขศาสตรอตสาหกรรมมกจะสง

อปกรณสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงาน เชน Acoustics Calibrator ไปทำาการสอบเทยบในระดบมาตรฐานปฐมภม อยางนอยปละ 1 ครง จากนนนกสขศาสตรอตสาหกรรมจงจะสามารถทำาการสอบเทยบเครองมอวดกบเครองมอสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงานได โดยในการสอบเทยบใหทำาการเลอกคำาสงการสอบเทยบทเครองมอวดระดบเสยง

ทตองการจะสอบเทยบแลวเสยบสวนของไมโครโฟนเขากบเครองมอสอบบเทยบ เสยงทตรวจวดไดจากเครองมอวดระดบเสยงตองเทากบทระบไวบนเครองมอสอบเทยบ ถาคาทวดไดไมตรงกนใหทำาการปรบทเครองมอตรวจวดระดบเสยง

7. วธการเกบและวเคราะหระดบเสยง มขนตอนดงน1. การเดนสำารวจเบองตน (Walk through survey) ควร

ดำาเนนการในบบรเวณทผปฏบตงานไมสามารถสนทนาหรอสอสารกนไดในระดบเสยงปกต ในบรเวณทมผปฏบตงานหออหลงเลกงาน ในบรเวณทมการรองเรยนจากผปฏบตงาน หรอบรเวณทสงสยวามระดบเสยงดงเกนคามาตรฐาน ขอมลนเปนเพยงการระบวามปญญหาเรองเสยงดงเกดขนในบรเวณนนหรอไม

2. การศกษาขอมลทวไปเกยวกบการตรวจวดเสยง ซงขอมลทควรทำาการตรวจสอบมดงน

2.1 ขอมลเกยวกบตวผปฏบตงาน เชน จำานวนผปฏบตงานทสมผสกบเสยงดง ระยะเวลาในการรบสมผสของผปฏบตงานแตละคน ระยะทางระหวางผปฏบตงานกบแหลงกำาเนดเสยง ปญหาและสมรรถภาพเกยวกบการไดยนของผปฏบตงาน อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทมการใชอย เปนตน

2.2 ขอมลเกยวกบกระบวนการผลตและเครองจกร เชน รายละเอยดเกยวกบขนตอนการผลต สภาพของเครองจกร (อายการใชงาน การบำารงรกษา) กำาลงในการใชงานเครองจกร มาตรการปองกนทมอย เปนตน

2.3 ขอมลดานโครงสรางอาคาร เชน ขนาดและรปรางของสถานทตงของบรเวณทจะทำาการตรวจวดระดบเสยง แผนผงแสดงการตดตงเครองจกร วสดทใชในการสรางในบรเวณนน เปนตน

3. การปฏบตเบองตนกอนการตรวจวดระดบเสยง1. ตรวจสอบมาตรฐานหรอกฎหมายทจะใชในการประเมนระดบ

เสยง2. ตรวจสอบแบตเตอรของเครองมอตรวจวดระดบเสยงและ

เครองมอสอบเทยบ3. ทำาการปรบเทยบความถกตองของเครองมอตรวจวดระดบ

เสยง4. กำาหนดจดทจะทำาการตรวจวดพรอมวางแผนผงแสดงจด

ตรวจวด5. กำาหนดทศทางและตำาแหนงของไมโครโฟนใหถกตอง6. เลอกตวตอบสนองและ Weighting Network ใหถก

ตองตามรปแบบของการตรวจวด

4. การดำาเนนการเกบตวอยางระดบเสยงในบรเวณททำางานการใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter)

ในกรณทผปฏบตงานทำางานในพนทใดพนทหนงซงมระดบเสยงดงคงท มขนตอนดงน

1. ทำาการตงคาตางๆ ดงน - Weighting Network A - การตอบสนองแบบชา (Slow) - ชวงการตรวจวดสง - อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy

Exchange Rate) ท 5

2. ทำาการสวมฟองนำากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลวทำาการตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน 30 cm หากทำาการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยงใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง

3. ทำาการอานคา TWA ทตรวจวดได พรอมทงบนทกระยะเวลาททำาการตรวจวด แลวนำาคา TWA ทไดไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานหรอกฎหมาย

เวลาการทำางานทไดรบเสยง (ชวโมง)

ระดบเสยงเฉลยตลอดเวลาการทำางาน (TWA)

ทอนญาตใหสมผสไดในแตละวน128765432

1 ½1½

¼ หรอนอยกวา

87909192939597

100102105110115

หรอหากไมมคาในตารางใหใชสตรคำานวณเพอหาระยะเวลาทสามารถทำางานในพนทดงกลาวได

จากสตร เมอ T = เวลาทยอมใหไดรบเสยง (ชวโมง)

L = ระดบเสยง (เดซเบลเอ)การใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter)

ในกรณทผปฏบตงานทำางานในพนทใดพนทหนงซงมระดบเสยงดงไมคงท มขนตอนดงน

1. ทำาการตงคาตางๆ ดงน - Weighting Network A - การตอบสนองแบบชา (Slow) - ชวงการตรวจวดสง - อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy

Exchange Rate) ท 52. ทำาการสวมฟองนำากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลว

ทำาการตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน 30 cm หากทำาการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยงใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง

3. ทำาการอานคาระดบความดงเสยง ณ ระดบเสยงตางๆ และระยะเวลาทำางานทสมผสกบเสยงทระดบความดงตางๆ แลวนำามาคำานวณเพอหาระดบความดงเสยงเฉลยทลกจางไดรบตลอดเวลาการทำางาน จากสตร

เมอ D = ปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานไดรบ (% Dose)Cn = ระยะเวลาทสมผสเสยงระดบหนงๆTn = ระยะเวลาทอนญาตใหสมผสเสยงระดบหนงๆ

4. คำานวณหาระดบเสยงดงเฉลย (TWA) ทคนงานสมผสตลอดระยะเวลาทำางานในแตละวนจากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90

การใชเครองวดระดบความดงเสยง (Sound Level Meter) ในกรณทผปฏบตงานทำางานในพนทตางๆซงมระดบเสยงแตกตางกน มขนตอนดงน

1. ทำาการตงคาตางๆ ดงน - Weighting Network A - การตอบสนองแบบชา (Slow) - ชวงการตรวจวดสง - อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy

Exchange Rate) ท 52. ทำาการสวมฟองนำากนลม (Wind screen) ทไมโครโฟน แลว

ทำาการตรวจวดโดยใหไมโครโฟนอยทระดบหของผปฏบตงานรศมไมเกน 30 cm หากทำาการถอใหยนเครองมอตรวจวดออกไปในลกษณะเฉยงใหหางจากตวมากทสดเพอปองกนการสะทอนของเสยง หากผปฏบตงานมการเปลยนพนทการทำางานใหทำาการเคลอนยายเครองมอตรวจวดตามผปฏบตงานดวย

3. ทำาการอานคาระดบความดงเสยง ณ ระดบเสยงตางๆ และระยะเวลาทำางานทสมผสกบเสยงทระดบความดงตางๆ ในพนทตางๆ แลวนำามาคำานวณเพอหาระดบความดงเสยงเฉลยทลกจางไดรบตลอดเวลาการทำางาน

จากสตร

เมอ D = ปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานไดรบ (% Dose)Cn = ระยะเวลาทสมผสเสยงระดบหนงๆTn = ระยะเวลาทอนญาตใหสมผสเสยงระดบหนงๆ

4. คำานวณหาระดบเสยงดงเฉลย (TWA) ทคนงานสมผสตลอดระยะเวลาทำางานในแตละวนจากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90

การใชเครองวดปรมาณเสยงสะสม (Noise Dosimeter) ใชเพอวดปรมาณเสยงสะสมทผปฏบตงานรบสมผสตลอดระยะเวลาการทำางาน มขนตอนดงน

1. ทำาการตงคาตางๆ ดงน - ตงคา Threshold Level ท 80 dB(A) - ตงคา Criteria Level ท 90 dB(A) - อตราทพลงงานเสยงเพมเปนสองเทา (Energy

Exchange Rate) ท 52. นำาเครองวดปรมาณเสยงสะสมตดทเขมขดหรอกระเปาของผ

ปฏบตงาน และตดตงไมโครโฟนไวทบาหรอปกเสอของผปฏบตงานไมใหหลดหรอแกวง โดยมรศมไมเกน 30 cm จากหของผปฏบตงาน

3. อธบายขอปฏบตและขอหามตางๆใหผปฏบตงานเขาใจ เชน ไมพดหรอสงเสยงใสไมโครโฟน และทำาการเปดเครองเพอเรมบนทกคาระดบเสยง

4. อานคาปรมาณเสยงสะสมทตรวจวดได (Dose) แลวนำาไปคำานวณหาคา TWA จากสตร TWA 8 hours = 16.61 log (D/100) + 90 หรอใชผลจากตาราง

ปรมาณการสมผสเสยงสะสม (D)

TWA

(dBA)

ปรมาณการสมผสเสยงสะสม (D)

TWA

(dBA)

ปรมาณการสมผสเสยงสะสม (D)

TWA(dBA

)

10%15%20%25%30%35%40%45%50%55%60%65%70%75%80%81%82%83%84%85%86%87%88%89%

73.4

76.3

78.4

80.0

81.3

82.4

83.4

84.2

85.0

85.7

86.3

86.9

95%96%97%98%99%

100%101%102%103%104%105%106%107%108%109%110%111%112%113%114%115%116%117%118%

89.6

89.7

89.8

89.9

89.9

90.0

90.1

90.1

90.2

90.3

90.4

90.4

140%145%150%155%160%165%170%175%180%185%190%195%200%210%220%230%240%250%260%270%280%290%300%320%

92.492..792.993.293.493.693.894.094.294.494.694.895.095.495.796.096.396.696.997.297.497.797.998.4

90%91%92%93%94%

87.4

87.9

88.4

88.5

88.6

88.7

88.7

88.8

88.9

89.0

89.1

89.2

89.2

89.3

89.4

89.5

89.6

119%120%125%130%135%

90.5

90.6

90.6

90.7

90.8

90.8

90.9

90.9

91.1

91.1

91.1

91.2

91.3

91.3

91.6

91.9

92.2

340%360%380%400%500%

98.899.299.6100.

0101.

6

การเกบตวอยางและวเคราะหตวอยางปรมาณแสงสวาง

แสงสวาง เปนพลงงานรปหนงซงประกอบดวยคลนแมเหลกไฟฟาเดนทางจากดวงอาทตยมายงพนผวโลก มยานความยาวคลนตางๆมากมาย ทงทมองเหนดวยตาเปลาและมองไมเหน ซงแสงทมองเหนไดดวยตาเปลา (Visible light) ซงมความยาวคลนประมาณ 380-780 นาโมเมตร เมอตกกระทบวตถจะสะทอนเขาสดวงตาทำาใหมองเหนวตถตางๆได การเปลยนแปลงของความยาวคลนของแสงสวางจะทำาใหตาเหนเปนสตางๆ ตามความยาวคลนนน

ความเขมของแสงสวางหรอปรมาณการสองสวาง (Illuminance) หมายถง ปรมาณแสงสวางทตกกระทบลงบนหนงหนวยพนททกำาหนด

หนวยวดความเขมแสง มหนวยเปน ลกซ (Lux) หรอ ฟตเทยน (Foot Candle) (1 ฟตเทยน = 10.76 ลกซ)1. แหลงกำาเนดแสง ม 2 แหลง คอ

1.1 แสงสวางจากธรรมชาต (Natural lighting) แหลงกำาเนดของแสงสวางในธรรมชาตทสำาคญ คอ ดวงอาทตย

1.2 แสงสวางจากการประดษฐ (Artificial lighting) เปนแหลงกำาเนดแสงสวางทมนษยไดประดษฐคดคนโดยอาศยธรรมชาตและเทคโนโลย เชน หลอดไส หลอดโซเดยม หลอดแสงจนทร หลอดเรองแสง เปนตน

2. ปญหาของแสงสวางทมผลกระทบตอผปฏบตงาน

1. แสงสวางนอยเกนไป จะมผลเสยตอตาทำาใหกลามเนอตาทำางานมากเกนไป โดยบงคบใหมานตาเปดกวางเพราะการมองเหนนนไมชดเจน ตองใชเวลาในการมองเหนรายละเอยดนน ทำาใหเกดการเมอยลาของตาทตองเพง ปวดตา มนศรษะ ประสทธภาพและขวญกำาลงใจในการทำางานลดลง การหยบจบ ใชเครองมอเครองจกรผดพลาดหรออาจจะไปสมผสถกสวนทเปนอนตรายทำาใหเกดอบตเหตขน

2. แสงสวางทมากเกนไป แสงจาทเกดจากการแหลงกำาเนดแสงโดยตรง (Direct glare) หรอแสงจาทเกดจากการสะทอนแสง (Reflected glare) จากวสดทอยในสงแวดลอม เชน ผนงหองเครองมอเครองจกรโตะทำางาน เปนตน จะทำาใหผปฏบตงานเกดความไมสบายใจเมอยลา ปวดตา มนศรษะ กลามเนอหนงตากระตกวงเวยน นอนไมหลบ การมองเหนแยลง นอกจากนยงกอใหเกดผลทางจตใจคอเบอหนายในการทำางาน ขวญและกำาลงใจในการทำางานลดลงเปนผลทำาใหเกดอบตเหตไดเชนเดยวกน

นอกจากอนตรายของแสงสวางดงกลาวขางตนแลวยงมอนตรายอนของแสงทไมอยในชวงของความยาวคลนทมองเหนได เชน

1. อนตรายจากแสงเหนอมวง ซงจะทำาใหนยนตาอกเสบ ตาแดง หรอเยอบตาในชนตาดำาอาจถกทำาลายทำาใหขนมองเหนไมชด จะพบในงานเชอมโลหะ การฆาเชอโรคโดยแสงเหนอมวง งานเกษตรกลางแจง งานกอสรางกลางแจง งานถนอมอาหาร

2. อนตรายจากแสงใตแดง ชวงคลนของแสงใตแดงทยาวจะถกกลนไวหมดโดยตาดำา ทำาใหตาขน สวนชวงคลนของแสงใตแดงทสนกวาจะสองผานตาดำาและถกดดกลนโดยเลนสจนเกดเปนตอกระจกจากความรอน (Heat Cataract) นอกจากแสงใตแดงอาจจะทะลทะลวงถงจอภาพ (Retina) ของนยนตา ทำาใหเซลลของเรตนาตายไดทำาใหไมสามารถมองเหนไดชดจะพบในงานอตสาหกรรมเปาแกว งานหลอหลอมโลหะ งานเชอมชนดตางๆ และการอบส เปนตน

3. อนตรายจากแสงในชวงคลนของความถวทยโทรทศน ชวงคลนนจะทำาอนตรายตอเลนสของนยนตามากทสดเพราะมการดดกลนของรงสวทยทำาใหเกดความรอนสง ซงนยนตาจะมการไหลเวยน หรอถายเทความรอนทไมเพยงพอทำาใหเซลลของนยนตาเกดการขนมวไดเรวทำาใหเปนตาตอได

4. แสงจา (Glare) คอ จดหรอพนททมแสงจาเกดขนในระยะของเวลาลานสายตา (Visual field) ทำาใหตารสกวามแสงสวางมากเกนกวาตาทจะปรบไดเปนสาเหตของความรำาคาญไมสขสบาย หรอความสามารถในการมองเหนลดลง โดยแสงจาม 2 ชนด คอ

1. แสงจาตาโดยตรง (Direct glare) เกดจากแหลงกำาเนดทแสงสวางจาในระยะลานสายตา ซงอาจเกดจากแสงสวางทสองผานหนาตา หรอแสงสวางทเกดจากดวงไฟตดตง การลดแสงจาจากหนาตาง ทำาไดโดยตดผามาน ทบงตา บานเกรด ตนไมหรอไมเลอยตางๆ เปลยนจากกระจกใสเปนกระจกฝา เปลยนทศทางของโตะและการนงทำางานโดยใหแสงสวางเขาดานขางหรอนงหนหลงใหหนาตางแทนการหนหนาไปหาแสง การใชโคมไฟหรอทครอบลกพอควรขอบดานในทาสเขมและผวดา ตดตงโคมไฟใตำาพอเพอวาแสงจาทพนผวจะถกลบหายไป แตกใหมระดบสงพอทจะชวยในการสองสวาง

2. แสงจาจากการสะทอน (Reflected glare) เกดจากเมอแสงตกกระทบบนพนผวตางๆ เชน วตถผวมนและสะทอนมาเขาตา แสงจาชนดนจะกอใหเกดความรำาคาญมากกวาแสงจาโดยตรงการลดแสงจาจากการสะทอนทำาไดโดยการปรบเปลยนตำาแหนงของแหลงแสง การลดความสวางของแหลงแสง การเสอกใชผววสดทมการสะทอนแสงตำา การทำาพนหลงขางเคยงใหสวางกวาโดยจดวางใหพน/วสดผวสออนอยดานหลง

5. การเกดเงา เงา เปนอปสรรคตอการทำางานอยางยง บรเวณทมเงามดบนพนผว

ของชนงาน จะทำาใหการทำางานลำาบากยากยงขนมองไมเหนชดคณภาพของงานแยลงเมอยตาและอาจกอใหเกดอบตเหตได การหลกเลยงการเกดเงา ทำาไดโดยการวางผงโตะในลกษณะทสามารถหลกเลยงบรเวณทจะเกดเงา จดกลมดวงไฟสำาหรบกลมตางๆของเครองจกร ใชแสงสะทอนเพอหลกเลยงแสงจา จดทศทางของแสงใหดขน ดแลความสะอาดและเพมจำานวนหนาตางและชองแสง เปนตน

3. เครองมอและอปกรณทใชในการตรวจและวเคราะหปรมาณแสงสวาง

เครองมอทใชในการตรวจวดปรมาณณแสงสวางหรอความเขมแสงสวาง คอ Lux Meter ซงตองสามารถวดความเขมแสงสวางไดตงแต 0 ถงมากกวา 10,000 ลกซ โดยมสวนประกอบหลกๆอย 2 สวน คอ

1. ตวรบแสง (Sensor) มลกษณะเปน Photocell ททำาดวยแกวหรอพลาสตก ดานในเคลอบดวยสารซลกอนหรอเซเลเนยม ซงจะทำาหนาทเปลยนพลงงานแสงใหเปนพลงงานไฟฟา ถาความเขมแสงสวางมาก พลงงานไฟฟาทเกดขนกจะมากตามไปดวยเปนสดสวนกน เหนอตวรบแสงจะมตวครอบโคง (Opal glove) ทมคณลกษณะ Cosine-Corrected ทจะชวยใหสามารถรบแสงไดทกทศทางโดยปรบใหมมมตกกระทบทกมมเปน 90 องศา

2. ตวอานคา (Meter) ทำาหนาทรบพลงงานไฟฟาทเกดจากเซลรบแสงมาแสดงคาบนหนาจอเปนความเขมแสงสวางซงมหนวยเปนลกซหรอฟตแคนเดล

4. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณทใชในการตรวจและวเคราะหปรมาณแสงสวาง

การสอบเทยบมาตรฐานทางแสงสามารถแบงออกไดเปน 4 ระดบ คอ

1. มาตรฐานปฐมภม (Primary stanndard) เปนการสอบเทยบโดยใชวตถดำาคอแพลทตนมซงจะถกใหความรอนจนละลายและมอณหภมสงกวา 2045 เคลวน แลวจงคอยๆลดอณหภมลงอยางชาๆจนแพลทตนมถงจดแขงตว อณหภมจะเรมคงททำาใหสามารถใชอณหภมทจดนเปนอณหภมทใหกำาเนดรงสทใชเปนมาตรฐานทางแสงได

2. มาตรฐานทตยภม (Secondary standard) เปนการสอบเทยบโดยใชหลอดไฟมาตรฐานทสรางขนเปนพเศษ มความแขงแรงกวาหลอดทผลตขนเพอใชงานทวไป โดยเฉพาะการจบยดไสหลอดตองมนคงแขงแรงง กระเปาะแกวกลมและใส สะอาด ปราศจากรวรอย และมการสมผสทางไฟฟาทด

3. มาตรฐฐานอางอง (Reference standard) เปนการสอบเทยบโดยใชหลอดไฟมาตรฐานอางองของหองปฏบตการ โดยหลอดไฟจะสรางขนเปนพเศษ มคณลกษณะเชนเดยวกบหลอดมาตรฐานทตยภม

แตลกษณะรปรางของหลอดไฟจะแตกตางกนไปตามมาตรฐานทใชเปนแนวทาง

4. มาตรฐานการใชงาน (Working standard) เปนการสอบเทยบโดยใชหลอดไฟฟาทมคณลกษณะทดจากในตลาดหรอจากโรงงาน แลวนำาไปสอบเทยบกบหลอดมาตรฐานอางอง กจะสามารถนำามาใชงานเปนหลอดไฟมาตรฐานการใชงานได

ในทางปฏบตสำาหรบนกสขศาสตรอตสาหกรรม การสอบเทยบเครองวดแสงกอนการเกบตวอยางทกครงนนอาจจะทำาไดยาก เนองจากขอจำากดในการหาหลอดไฟมาตรฐาน จงมการปรบคาความถกตองของเครองมอโดยการปรบศนย (Zero Adjustment) ซงงทำาโดยการหาวตถสดำาทบปดครอบบรเวณตวรบแสง (Sensor) ใหสนท แลวใหเครองอานคาออกมาเปน 0 ลกซ ถาไมไดใหทำาการกดทปม zero เพอทำาการปรบใหเครองอานคาออกมาเปน 0

5. การตรวจวดความเขมแสงสวางกอนการตรวจวดความเขมแสงสวางภายในอาคารตองมการเตรยม

การโดยตองมการจดทำาแผนผงบรเวณทจะทำาการตรวจวดพรอมทงระบขอมลตางๆ เชน ตำาแหนงพนททำางาน อปกรณตกแตงและเฟอรนเจอร ชองหนาตาง ประต ผามาน ทศทางของแสงธรรมชาต การตดตงชดโคม การชำารดเสยหายของชดโคม หรอปจจยอนๆทอาจมผลตอการตรวจวด ควรมการศกษามาตรฐานหรอขอกำาหนดตามกฎหมาย ในการตรวจวดความเขมแสงสวางตตองตรวจวดตามสภาพความเปนจรงของการทำางาน เชน ถาในการทำางานไมไดเปดหลอดไฟฟา ในการตรวจวดกตองตรวจโดยทไมไดเปดหลอดไฟฟาเพราะเปนสภาพการทำางานจรงๆของผปฏบตงาน แตหากปกตการทำางานนนเปดหลอดไฟฟาในขณะทำางาน ใหเปดหลอดไฟฟาไวอยางนอย 20 นาท กอนทำาการตรวจวด ทงนเพอใหหลอดไฟสองสวางเตมท ตองวดแสงในขณะทผปฏบตงานอยในลกษณะการทำางานจรงๆ แมการทำางานนนจะทำาใหเกดเงาในการวดแสง ควรพจารณาตำาแหนงของ

ดวงอาทตยและสภาพอากาศขณะททำาการวดดวย งานทปฏบตในเวลากลางวนตองทำาการวดแสงในตอนกลางวน แตถางานทปฏบตนนเปนเวลากลางคนกตองทำาการตรวจวดในเวลากลางคน โดยวธการตรวจวดโดยทวไปม 2 วธคอ วดทจดทำางาน และวดแบบคาเฉลยของพนททวไป

1. การวดแบบจด (Spot measurement) เปนการตรวจวดความเขมแสงสวางบรเวณทลกจางตองทำางานโดยใชสายตาเฉพาะจดหรอตองใชสายตาอยกบทในการทำางาน ตรวจวดในจดทสายตากระทบชนงานหรอจดททำางานของคนงาน (Point of Work) โดยวางเครองวดแสงในแนวระนาบเดยวกบชนงาน หรอพนผวทสายตาตกกระทบ แลวอานคา คาทอานไดนำาไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานตามกฎกระทรวง กำาหนดมาตรฐานในการบรหารและจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการทำางาน เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549

2. การวดแสงเฉลยแบบพนททวไป (Area measurement) เปนการตรวจวดความเขมแสงสวางในบรเวณพนททวไปภายในสถานประกอบกจการ เชน ทางเดน และบรเวณพนทใชประโยชนในกระบวนการผลตทลกจางทำางาน การตรวจวดแบบนสามารถทำาได 2 วธคอ

1) แบงพนททงหมดออกเปน 2 x 2 ตารางเมตร โดยถอเซลรบแสงในแนวระนาบสงจากพน 30 นว (75 เซนตเมตร) แลวอานคา (ในขณะทวดนนตองมใหเงาของผวดบดบงแสงสวาง) นำาคาทวดไดมาหาคาเฉลย

2) หากการตดหลอดไฟฟามลกษณะทแนนอนซำาๆกน สามารถวดแสงในจดทเปนตวแทนของพนททมแสงตกกระทบในลกษณะเดยวกน ตามวธการวดแสงและการคำานวณคาเฉลย ของ IES Lighting Handbook หรอเทยบเทา การวดในลกษณะนชวยใหจำานวนจดตรวจวดนอยลงได ดงน

2.1 หลอดไฟมระยะหางระหวางหลอดเทากนและมจำานวนแถวมากกวา 2 แถว (Symmetrically Spaced Luminaires in Two or More Rows)

2.2 ไฟดวงเดยวตดกลางหอง (Symmetrically Located Single Luminaire)

2.3 หลอดไฟตดตงแถวเดยวกลางหอง (Single Row of Individual Luminaires)

2.4 หลอดไฟตดตงแบบตอเนองมากกวาหรอเทากบ 2 แถว (Two or More Continuous Rows of Luminaires)

2.5 หลอดไฟตดตงแบบตอเนองแถวเดยว (Single Row of Continuous Luminaires)

2.6 หลอดไฟตดกระจายบนเพดาน (Luminous or Louver all Ceiling)

6. ขนตอนและเทคนควธการวดแสงสวาง1. ปรบใหเครองอานคาทศนย กอนทำาการตรวจวดแสงสวาง ตอง

ปรบใหเครองอานคาทศนยกอนทกครง การปรบเครองเชนนเรยกวา zeroing ซงไมใชการปรบเทยบความถกตอง (Calibration) ของเครองมอ การปรบใหเครองอานคาทศนยกอนการเรมอานคาเปนสงจำาเปน สามารถทำาไดโดยใชวสดสดำาทบแสงปดทเซลรบแสงแลวเปดเครองและอานคา คาทอานไดควรเปนศนย เนองจากไมมแสงตกกระทบเซลรบแสง หากไมเปนเชนนน ตองปรบมเตอรใหอานคาศนยกอนเรมการตรวจวด

2. ปรบมเตอร โดยมเตอรบางรนจะมปมใหปรบเลอกชวงของความเขมแสงสวางระดบตางๆ หากไมแนใจวาระดบความเขมของแสงสวางเปนปรมาณเทาไรใหปรบปมไปชวงของการวดทระดบสงกอน ถาไมใชชวงการวดนนจงคอยปรบสเกลตำาลงมา

3. ศกษาลกษณะการทำางาน ทำาการศกษาลกษณะการทำางานของผปฏบตงาน ขนาดของชนงาน ความละเอยดของงาน ปจจยแวดลอมทสงผลกระทบตอการมอง การสองสวาง และคณภาพของการสองสวาง

4. วางเซลรบแสง ทำาการวางเซลรบแสงในระนาบเดยวกบพนผวงานของผปฏบตงานนน อานคาความเขมแสงสวางผทำาการตรวจวดฯ ตองระวงไมใหเงาของตวเองทอดบงบนเซลรบแสง ซงจะทำาใหคาความเขมแสงสวางผดจากความเปนจรง

5. อานคาจากหนาจอของเครองมอวด โดยตองใหเซลรบแสงรบแสงจนคาแนนอนทกครง (โดยทวไปประมาณ 5 – 15 นาท) จงอานคามเตอรและบนทกผล

6. บนทกผลการตรวจวดแสงสวางและปจจยแวดลอมทเกยวของ ทำาการบนทกผลการตรวจวดแสงสวางและปจจยแวดลอมทเกยวของ เชน สภาพหอง เพดานดวงไฟ ความสะอาด ส สภาพอากาศขณะทตรวจวด เปนตน

7. นำาผลการตรวจวดเปรยบเทยบ โดยนำาไปเปรยบเทยบกบกฎกระทรวงฯ เกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549

7. ปจจยทเกยวของกบการตรวจและวเคราะหปรมาณหรอความเขมแสงสวาง

1. สภาพภมอากาศ เชน ฝนตก อากาศมดครม 2. ลกษณะทางกายภาพ เชน สและการสะทอนของพนทปฏบตงาน

ความสะอาด ความเกา-ใหม ขนาด รปราง ทศทางการจดวางของอปกรณตกแตงตางๆ

3. การจดระบบแสงสวางในพนทปฏบตงาน เชน ผงการตดตงชดโคม การชำารดเสยหายของชดโคม การตดตงโคมไฟเฉพาะจด

4. ทศทางของแสงจากธรรมชาต5. สภาพแวดลอมในบรเวณการทำางาน เชน ฝน ฟม ควน หมอก

ไอ ทอาจบดบงการสองสวาง6. ขอมลเกยวกบตวผปฏบตงาน เชน อาย สมรรถภาพการมอง

เหน ประวตการบาดเจบหรอเจบปวยทเกยวกบการมองเหน7. ลกษณะของการทำางาน เชน ความละเอยดของงาน ทาทางใน

การทำางาน การเคลอนไหวของวตถตางๆรอบตวผปฏบตงาน

การเกบตวอยางและวเคราะหระดบความรอน ความรอน เปนพลงงานทเกดจากการเคลอนไหวหรอสนสะเทอนของ

โมเลกลของวตถ ความรอนเกดจากแหลงกำาเนดทสำาคญ 3 แหลง คอ เกดจากการไดรบจากสงแวดลอมรอบตว เกดจากกจกรรมหรอการทำางาน และเกดจากกระบวนการเผาผลาญสารอาหารทรางกายกนเขาไป (Metabolism)

ระดบความรอน หมายความวาอณหภมเวตบลบโกลบในบรเวณทลกจางทำางาน ตรวจวดโดยคาเฉลยในชวงเวลาสองชวโมงทมอณหภมเวตบลบโกลบสงสดของการทำางานปกต (ตามกฎกระทรวงฯเกยวกบความรอน แสงสวาง และเสยง พ.ศ. 2549)

อณหภมเวตบลบโกลบ (Wet Bulb Globe Temperature : WBGT) เปนดชนวดสภาพความรอนในสงแวดลอมการทำางาน (มหนวยวดเปนองศาเซลเซยส หรอองศาฟาเรนไฮท) ซงไดนำาปจจยทมผลกระทบตอความรอนทสะสมในรางกายมาพจารณา ไดแก ความรอนทเกดขนภายในรางกายขณะทำางาน และความรอนจากสงแวดลอมการทำางาน ซงความรอนจากสงแวดลอมการทำางานถกถายเทมายงรางกายได 3 วธ คอ การนำา การพา และการแผรงสความรอน

มนษยและสงมชวตตางๆสามารถดำารงชพไดเมอความรอนภายในรางกายคงทในระดบทเหมาะสมเทานน อณหภมภายในรางกายมนษยอาจเปลยนแปลงไดในชวงแคบๆ โดยไมมผลกระทบตอการทำางานของรางกาย นนคอ ประมาณ 37 ± 1 ๐ C ดงนน รางกายจงพยายามควบคมอณหภมใหคงทตลอดเวลาดวยกลไกตางๆ เชน การหลงเหงอ รสกกระหายนำา และมเลอดไหลเวยนมาทผวเพอคายความรอนมากขน เปนตน โดยทวไปแหลงความรอนทมอทธพลตอความรอนในรางกายมนษยม 2 แหลง คอ ความรอนทเกดขนภายในรางกายจากการเผาผลาญอาหารเพอสรางพลงงาน และความรอนจากสงแวดลอมภายนอกซงความรอนจากทงสองแหลงนสามารถถายเทระหวางกนไดจากแหลงทมระดบความรอนสงกวาไปยงแหลงทมความรอนตำากวาโดยการนำา การพา และการแผรงสความรอน ทงนเพอรกษาระดบความรอนภายในรางกายใหคงทท 37 ± 1 ๐ C ซงความพยายามในการรกษาระดบความรอนของรางกายนอธบายไดดวยสมการสมดลความรอน คอ

H = M ± R ± C - E ± Dเมอ H = ความรอนสะสมของรางกาย (Body Heat Storage)

M = ความรอนจากการเผาผลาญอาหารเพอสรางพลงงาน (Metabolic Heat)

R = ความรอนทถายเทดวยการแผรงส (Radiation) C = ความรอนทถายเทดวยการพา (Convection)

E = ความรอนทสญเสยไปจากการระเหยของเหงอ (Evaporation)

D = ความรอนทถายเทดวยการนำา (Conduction)รางกายมกลไกในการขจดความรอนออกจากรางกายโดยการขจด

ความรอนออกจากรางกาย 97% จะถกขจดออกทางผวหนง โดยวธการ ดงน

1. การแผรงสความรอน (Radiation) เปนการสญเสยความรอนออกจากรางกายในรปของคลนรงสอนฟราเรด ทแผออกไปทกทศทกทางโดยไมตองอาศยตวกลาง รางกายจะระบายหรอสญเสยความรอนดวยวธน 60 % ของปรมาณความรอนทถกขจดออกไปทงหมด หากกางแขน กางนวมอจะเพมความสามารถในการแผรงสความรอนขน 10 %

2. การพาความรอน (Convection) รางกายจะสญเสยความรอนโดยวธนประมาณ 12% โดยอาศยการเคลอนยายถายเทของอากาศทอยลอมรอบเปนตวชวยพาความรอนออกจากรางกาย

3. การนำาความรอน (Conduction) เปนการถายเทความรอนจากผวหนงของรางกายเมอสมผสกบเบาะนง เกาอ เตยงนอน พนหอง แลวถายเทความรอนจากรางกายสวตถเหลานรางกายจะสญเสยดวยวธนประมาณ 3 %

4. การระเหย (Evaporation) เปนการสญเสยความรอนโดยกลไกของรางกายทำาใหนำาทผวหนงเยอบผวในปากภายในชองปาก และทางเดนหายใจสวนตน (หลอดลม) ระเหยกลายเปนไอตลอดเวลาโดย ไมรตวจะสญเสยความรอนดวยวธนประมาณ 22 %

นอกจากรางกายจะระบายความรอนสวนใหญออกทางผวหนงแลว ความรอนบางสวนจะถกขจดออกทางระบบหายใจซงเกดขนประมาณ 2% และอก 1% จะถกขจดออกมากบปสสาวะและอจจาระ

1. อนตรายและผลกระทบตอสขภาพคนงานททำางานในทรอนเมอรางกายไดรบความรอนหรอสรางความรอนขน รางกายจงตอง

ถายเทความรอนออกไป เพอรกษาสมดลของอณหภมรางกาย ซงปกตอยท 98.6 องศาฟาเรนไฮต หรอ 37 องศาเซลเซยส ถารางกายไมสามารถรกษาสมดลของระบบควบคมความรอนไดจะเกดความผดปกตและเจบปวย ลกษณะอาการและความเจบปวยทเกดขน พอสรปไดดงน

1. การเปนตะครวเนองจากความรอน (Heat Cramp) เกดจากรางกายไดรบความรอนมากเกนไป จะสญเสยนำาและเกลอแรไปกบเหงอ ทำาใหเกดการเสยสมดลของเกลอแร ระบบไหลเวยนเกดความผดปกต กลามเนอจงเสยการควบคมเกดการบบตว เปนตะครว กลามเนอเกรง ปรมาณเลอดไปเลยงกลามเนอนอย การเจบปวดมกจะเปนเรอรงในบรเวณกลามเนอทมการใชงานมาก

2. เปนลมเนองจากความรอนในรางกายสง (Heat Stroke) เกดจากการทรางกายไดรบความรอนมากจนกระทงประสาทสวนทควบคมระดบความรอนในรางกายเสยหนาทไป ทำาใหอณหภมรางกายสงขนอยางรวดเรว จะนำาไปสอาการคลนไส ตาพรา หมดสต ประสาทหลอน โคมา และอาจเสยชวตได 

3. การออนเพลยเนองจากความรอน (Heat Exhaustion) เกดจากรางกายไดรบความรอนเปนเวลานานๆทำาใหรางกายสญเสยนำาและเกลอแรไปมากจนเสยสมดล ระบบหมนเวยนโลหตสวนปลายเสยหนาทไป ทำาใหเกดอาการออนเพลย หนามด เปนลม ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน ชพจรเตนออนลง ตวซด 

4. อาการผดผนขนตามบรเวณผวหนง (Heat Rash) เกดจากความผดปกตของระบบตอมเหงอทำาใหผนขน เมอมอาการคนอาจมอาการคนอยางรนแรงเพราะทอขบเหงออดตน

5. อาการจตประสาทเนองจากความรอน (Heat Neurosis) เกดจากการสมผสความรอนสงจดเปนเวลานาน ทำาใหเกดอาการวตกกงวล ไมมสมาธในการทำางาน ประสทธภาพในการทำางานลดลงผลทำาใหนอนไมหลบ และมกเปนตนเหตใหเกดอบตเหตในการทำางาน 

6. การขาดนำา (Dehydration) เกดอาการกระหายนำา ผวหนงแหง นำาหนกลด อณหภมสง ทำาใหชพจรเตนเรว รสกไมสบาย 

7. ปญหาทางดานความปลอดภย เชน เกดความเหนอยลา มนศรษะ ทำาใหประสทธภาพและสมาธในการทำางานลดลง เกดเหงอทผวหนงอาจทำาใหเกดการลน แวนตานรภยเกดฝาลดทศนวสยในการมองเหน

2. การตรวจวดสภาพความรอน (Heat Measurement)การตรวจวดความรอนในสถานประกอบการนนเปนการตรวจวดเพอ

ปองกนการเกดภาวะอนตรายจากความรอน อาจมผลทำาใหพนกงานหรอผทำางานเกดการเปนลม ชอก หมดสต เกดการขาดนำาอยางเฉยบพลน ซงเปนภาวะทอนตรายตอสขภาพและชวตทงสน ดงนนจงควรมการตรวจวดความรอนในสถานประกอบการ เครองมอทใชตรวจวดความรอนในสถานประกอบการมทงเครองมอแบบธรรมดาและเครองมอแบบอตโนมตซงเครองมอแบบอตโนมต แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

1. การประเมนผลกระทบของความรอนแบบบคคล (Personal Heat Stress) คอ การตรวจวดอณหภมภายในรางกาย ซงควรตรวจวดจากบรเวณแกนกลางของรางกาย เพอตรวจสอบวาพนกงานมอตราความเสยงตออนตรายมากนอยเพยงใด การออกแบบเครองมอจงม Sensor ตรวจวดอณหภมไวภายในชองหในขณะทกำาลงทำางาน (เปนบรเวณทใกลกบสวนแกนกลางของรางกายมากทสด) ทำาใหมความแมนยำาสงและมความสะดวกในการนำาไปใชงานจรง

2. การประเมนผลกระทบของความรอนแบบพนท (Area Heat Stress) คอ การตรวจวดอณหภมในสถานประกอบการโดยทำาการตรวจวดอณหภมจาก 3 Sensor (WetBulb, DryBulb และ Globe) แลวคำานวณออกมาเปนคา WBGTindex เพอรายงานผลตามกฎหมาย

3. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบและวเคราะหระดบความรอน3.1 เครองมอประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนท ประกอบ

ดวยเทอรโมมเตอร 3 ชนด ซงตองมความแมนยำา ± 0.5 oC อาจใชเปนชนดปรอทหรอแอลกอฮอลกได

1. เทอรโมมเตอรชนดกระเปาะแหง (Dry Bulb Thermometer : DB) เปนเทอรโมมเตอรทมการกำาบงสวยปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรจากแสงอาทตยและการแผรงสความรอน อาจทำาไดโดยใชอะลมเนยมฟรอยดในหารหอหมกำาบง เทอรโมมเตอรของกระเปาะแหงใชวดอณหภมของอากาศโดยรอบ

2. เทอรโมมเตอรชนดกระเปาะปยกตามธรรมชาต (Natural Wet Bulb Thermometer : NWB) เปนเทอรโมมเตอรทหมสวนปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรดวยผาฝายสะอาดหรอผากลอซสงขนไปประมาณ 1 นว แลวปลอยชายของผาทหมเทอรโมมเตอรลงไปในชวดรปชมพ (flask) ทบรรจนำากลน โดยใหสวนปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรอยเหนอผวนำากลนประมาณ 1 นว และผาทหมปลายกระเปาะเทอรโมมเตอรตองเปยกตลอดเวลา เทอรโมมเตอรกระเปาะเปยกแบบธรรมชาตจะใหคาทมผลจากความชน ทมตอความชนสมพทธแตละอนและความเรวลม โดยวดจากคาจากปรมาณการระบายความรอนแบบระเหย ณ จดทเทอรโมมเตอรถกหมดวยผาทเปยกชน

3. เทอรโมมเตอรชนดโกลบ (Globe Thermometer : GT) เปนเทอรโมมเตอรทเสยบสวยปลายลงไปในลกโกลบททำาจากโลหะทองแดง ทรงกลมภายในกลวง มขนาดเสนผาน

ศนยกลาง 6 นว ผวดานนอกทาดวยสดำาดานทำาใหสามารถวดคาอณหภมทสงขนได โดยใหสวนปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรอยกงกลางของลกโกลบ เทอรโมมเตอรชนดนจะแสดงคาการแผรงสความรอน ซงขนกบทศทางของแสงหรอวตถทรอนในสภาพแวดลอม

3.2 เครองมอประเภททสามารถอานคาไดทนท เครองวดความรอนประเภทนจะคำานวณคาออกมาในรปของดชน WBGT ทำาการวดคาจากพารามเตอร 3 ตว คอ Dry Bulb, Wet Bulb, และ Globe โดยเครองมอจะมการถาวงคานำาหนกของการวดไวอยแลว จะแสดงทงคา WBGTindoor และ WBGToutdoor รวมถงอณหภมของ sensor แตละตวดวย แสดงคาออกมาไดทงองศาเซลเซยสและองาฟาเรนไฮต ใชแบตเตอรเปนแหลงงพลงงาน สามารถเกบขอมลตอเนองไดถง 140 ชวโมง สามารถพมพขอมลออกมาไดโดยการตอ data port เขากบเครองพมพหรอคอมพวเตอร เชน เครองวดความรอน รน QUESTemp o34

4. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณสำาหรบการเกบและวเคราะหระดบความรอน

นกสขศาสตรอตสาหกรรมควรทำาการสอบเทยบเครองมอตรวจวดระดบความรอนกอนทำาการเกบและวเคราะหระดบความรอนในพนท สำาหรบเครองวดประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนทอาจทำาไดโดยใชนำาแขงในการสอบเสยบเทอรโมมเตอรทใช โดยทเทอรโมมเตอรควรจะอานคาอณหภมไดท 0 oC ถาคาทอานไดเปนคาอนใหทำาการบวกลบอณหภมเพมจากคาอณหภมทอานไดจากเทอรโมมเตอร สำาหรบเครองวดประเภททสามารถวเคราะหระดบคาไดทนทใหทำาการสอบเทยบกบเครองสอบเทยบ

มาตรฐานการใชงานทผผลตจดไวใหพรอมอปกรณ เชน Calibration Verification Modulr เปนตน โดยเครองมอในการสอบเทยบระดบมาตรฐานการใชงานนนตองผานการสอบเทยบกบเครองมอสอบเทยบระดบมาตรฐาน ปฐมภมหรอมาตรฐานทตยภมอยางนอยปละ 1 ครง

5. วธการเกบและวเคราะหระดบความรอน5.1 เครองมอประเภททไมสามารถวเคราะหคาไดทนท ทำาการ

ประกอบเทอรโมมเตอรทง 3 ชนด เขากบขาตง โดยเทอรโมมมเตอรแตละชนดตองทำามม 120 องศา ซงกนและกน ตงใหปลายกระเปาะของเทอรโมมเตอรสงในระดบหวใจของผปฏบตงาน โดยตงเครองมอวดทงไวอยางนอย 30 นาท กอนเรมอานคา ในการอานคาใหทำาการอานเปนระยะๆ เชน ทก 10 นาท 15 นาท 20 นาท หรอ 30 นาท เปนตน แตตองมเวลารวมกนอยางนอย 2 ชวโมง ในการตรวจวดระดบความรอนตองทำาการตรวจวดในเดอนทรอนทสดของป และชวงเวลาทรอนทสดของวน (ในกรณทไมไดทำาการตรวจวดตลอดระยะเวลาการทำางาน)

ในการวเคราะหระดบความรอน ตองทำาการเลอกคาอณหภมทสงทสด 2 ชวโมง โดยพจารณาท Natural Wet Bulb Thermometer เปนหลก แลวนำามาคำานวณหาคาดชน WBGT

จากสตร (1) ในกรณตรวจวดในอาคารหรอนอกอาคารทไมมแสงแดด

WBGTin = 0.7NWB + 0.3GT(2) ในกรณตรวจวดนอกอาคารทมแสงแดด

WBGTout = 0.7NWB + 0.2GT + 0.1DB

จากนนนำาคาดชน WBGT แตะคาทคำานวณได มาคำานวณหาคา WBGT เฉลย แลวนำาคาทคำานวณไดไปเปรยบเทยบกบมาตรฐานทกำาหนด

5.2 เครองมอประเภททสามารถวเคราะหคาไดทนท เครองมอวดระดบความรอนประเภทนจะสามารถอานคาอณหภมแตละชนดพรอมทงคา WBGT ได แตตองเปดเครองทงไวอยางนอย 10-15 นาท กอนเรมทำาการเกบตวอยาง เพอใหเครองมอเกดความเสถยรกอน

การวเคราะหระดบความรอน เปนการนำาคาดชน WBGT ทไดมาเปรยบเทยบกบคามาตรฐานซงจะกำาหนดไวสำาหรบงานเบา งานปานกลาง และงานหนก ซงวธในการคำานวณภาระงานใหพจารณาจากลกษณะการทำางานและระยะเวลาในการทำางานทสมผสกบความรอนทรอนทสดใน 2 ชวใมงการทำางาน โดยคำานวณจากสตร

เมอ M1, M2, … คอ คาประมาณความรอนทเกดจากการเผาผลาญอาหารเพอสรางพลงงานสำาหรบกจกรรมตางๆ มหนวยเปนกโลแคลอรตอนาทหรอกโลแคลอรตอชวโมง (แตในการเปรยบเทยบตองแปลงหนวยเปนกโลแคลอรตอชวโมง)

t1, t2, … คอ ระยะเวลาทสมผสกบความรอนใน 2 ชวโมงการทำางานทรอนทสด

ในการคดคำานวณอตราการเผาผลาญในกจกรรมตางๆ (M) เพอพจารณาภาระงาน ใหสงเกตจากลกษณะการเคลอนไหว การใชอวยวะในการทำางาน ดงนคาเฉลยของอตราการเผาผลาญพลงงานในกจกรรมตางๆ1. ตำาแหนงและการเคลอนทของรางกาย กโลแคลอรตอ

นาทการนง 0.3การยน 0.6การเดน 2.0 – 3.0การเดนขนเขาหรอทางลาด เพม 0.8 ตอ 1

เมตร2. ชนดของงาน คาเฉลยกโลแคลอร

ตอนาทชวงกโลแคลอร

ตอนาทงานทใชมอ เบา 0.4 0.2 – 1.2

หนก 0.9งานทใชแขนขางเดยว

เบา 1.0 0.7 – 2.5

หนก 1.7งานทใชแขน 2 ขาง เบา 1.5 1.0 – 3.5

หนก 2.5งานทใชทงรางกาย เบา 3.5 2.5 – 15.0

ปานกลาง 5.0หนก 7.0หนกมาก 9.0

*** นอกจากตารางขางบนแลว ยงมอตราเมทาบอลซม 1 กโลแคลอรตอนาท

เมอเราทราบคาอตราการเผาผลาญรวมทงหมดแลว ใหนำาไปเปรยบเทยบกบภาระงานวาจดเปนงานเบา งานปานกลาง หรองานหนก แลวนำาคา WBGT มาเทยบกบคามาตรฐานตามแตภาระงานนนๆ

การเกบตวอยางและวเคราะหระดบความสนสะเทอน

ความสนสะเทอน (Vibration) คอ การเคลอนไหวของวตถซงอาจจะเปนกาซ ของเหลว หรอของแขง ในลกษณะทเปนคลน ซงทางสขศาสตรอตสาหกรรมกจะกลาวถงวตถทเคลอนไหวในลกษณะของของแขง เชน เครองมอ เครองจกร และอปกรณตางๆ เปนตน โดยปกตเรามกจะแบงประเภทของความสนสะเทอนในลกษณะของการกอใหเกดผลกระทบตอผปฏบตงาน องคการระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน (ISO) ไดกำาหนดเปนขอเสนอแนะเกยวกบการทำางานกบความสนสะเทอน โดยพจารณาจากองคประกอบทสำาคญ 4 อยาง คอ ความแรงของความสนสะเทอน ความถของความสนสะเทอน ทศทางของการสนสะเทอน และระยะเวลาทไดรบสมผส

ความสนสะเทอนสามารถแบงประเภทตามลกษณะของการเคลอนไหวไดเปน 3 ประเภท คอ

1. Harmonic and Periodic Vibration เปนความสนสะเทอนทเกดจากการเคลอนไหวของคลนแบบเดยวหรอหลายแบบ ซงจะซำาและสมำาเสมออยในชวงเวลาหรอตลอดระยะเวลาเดยวกน เชน การเคลอนทของรถบนถนนทราบเรยบ

2. Random Vibration เปนความสนสะเทอนซงไมสมำาเสมอ เชน การเคลอนทของรถบนถนนทไมเรยบ

3. Transient Vibration เปนความสนสะเทอนในชวงระยะเวลาสนๆ เชน รถกระแทกขณะทรถเคลอนผานหลม

ความสนสะเทอนทสงผลกระทบตอสขภาพของมนษยย แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1. ความสนสะเทอนทงรางกาย (Whole Body Vibration : WBV) เปนความสนสะเทอนทสงผานมาจากพนของสถานททำางานหรอโครงสรางของวตถมายงทกสวนของรางกาย มผลทำาใหเกดความผดปกตตอระบบการทำางานของรางกายหลายระบบ

2. ความสนสะเทอนเฉพาะสวนของรางกาย (Hand Arm Vibration) เปนความสนสะเทอนทสงผานมาเฉพาะท โดยมกจะเกดขนทนวมอและมอทตองจบเครองมอหรออปกรณทมการสนสะเทอน เชน เครองมอลม เลอยไฟฟา เครองเจาะ เครองเจยร เครองขดผว เปนตน ทำาใหเกดอาการผดปกตของระบบหลอดเลอด ระบบประสาท ระบบกระดกและกลามเนอ

พารามเตอรทเกยวของกบความสนสะเทอน 1. ความถของการสนสะเทอน หมายถง จำานวนรอบของการสน

สะเทอนตอหนวยเวลา ซงหนวยทนยมใชจะเปน Cycle per Minutes (CPM)

2. ขนาดของการสนสะเทอน โดยทวไปแลวหากขนาดของการสนสะเทอนมขนาดใหญยอมหมายถงเครองจกรเรมมปญหา โดยพารามเตอรหลกทนยมมใช ไดแก

2.1 การกระจดหรอระยะเคลอนท (Displacement) คอ ระยะการเคลอนทของมวลจากจดสมดล ใชเมอมความถตำา

2.2 ความเรว (Velocity) คอ ความเรวของการเคลอนทกลบไปกลบมาของมวล มกใชในการสำารวจเบองตน

2.3 ความเรง (Acceleration) คอ อตราการเปลยนแปลงความเรวของมวลในขณะทเคลอนทกลบไปกลบมา ใชเมอความสนสะเทอนมความถสง

2.4 มมเฟส จะเปนคาความแตกตางของตำาแหนงชนสวนทมการสนสะเทอนชนหนงเมอเทยบกบจดอางองหรอชนสวนทมการสนสะเทอนอกชนหนง มมเฟสมหนวยเปนองศา ใชเปนขอมลเพมเตมทใชประกอบการวเคราะหสญญาณการสนสะเทอนบนโดเมนความถ ทำาใหสามารถบงบอกลกษณะความเสยหายไดชดเจนขน1. ผลกระทบของความสนสะเทอนตอสขภาพ

จากการศกษาดานระบาดวทยาของ NIOSH พบวาการสมผสความสนสะเทอนเปนเวลานานมความสมพนธตอความผดปกตของรางกาย ซงแบงตามลกษณะการสมผสออกเปน 2 ประเภท คอ

1. อนตรายจากความสนสะเทอนทงรางกาย (Whole Body Vibration) เชน

1.1 อาการเมาคลน (Morning sickness) เปนความผดปกตของระบบการคววบคมการทรงตวของรางกายทำาใหผปวยมอาการมนงงง คลนไส อาเจยน

1.2 ความผดปกตชวคราวของสายตา เกดจากการรบกวนการทำางานของกลามเนอตา ทำาใหมอาการตาพรา มองภาพไมชด

1.3 ความผดปกตของระบบหมนวยนโลหต เกดจากการทความดนโลหตและชพจรสงขน และเลอดไปเลยงสมองลดลงทำาใหเกดอาการมนศรษะ

1.4 อนตรายตอระบบการหายใจ ทำาใหอตราการหายใจเรวขน เกดอาการ Hyperventilation เกดการคงของ Oxygen ในกระแสเลอดและปรมาณ Carbondioxide ตำาลง เปนผลใหเกดอาการตาพรามว ชาปลายมอ ปลายเทา

1.5 อนตรายตอระบบการกำาหนดร (Orientation system) การกำาหนดรตำาแหนงของรางกายและวตถทสมผสอาศยการประสานงานของสมองและระบบประสาทควบคมการสมผสทางกาย หและตา เมอรางกายรบความสนสะเทอนทความถประมาณ 2 Hz ในชวงระยะเวลาหนงจะทำาใหการประสานงานของระบบดงกลาวเสยไป ผปวยเสยความสามารถในการระบตำาแหนงของวตถและรางกายตามความเปนจรงชวคราว

1.6 อนตรายตอระบบกลามเนอและกระดก ความสนสะเทอนในชวงความถสงตงแต 10 ถงมากกวา 200 Hz มผลทำาใหกลามเนอมความเครยดและเกรงตวมากขน อาจทำาใหเกดความพการของกระดกสนหลงในกรณทรบความสนสะเทอนเปนเวลานาน

1.7 อนตรายตออวยวะภายใน ถาความถของการสนสะเทอนตรงกบ Natural frequency ของอวยวะภายใน จะเกดปรากฏการณสสนพอง (Resonance) ซงจะทำาใหอวยวะภายในบวมชำาและฉกขาดได

1.8 Vibration sickness เปนอาการรวมของกลมคนทสมผสความสนสะเทอนเปนเวลานานๆ ทำาใหผปวยมความผดปกตของระบบทางเดนอาหาร เชน แผลในกระเพาะอาหารและการขบถายผดปกต ความคมชดของการมองเหนเสอม มความผดปกตของการทำางานของ Labyrinth รวมกบอาการปวดกลามเนอ มการเดนเซ

2. อนตรายจากความสนสะเทอนเฉพาะสวนของรางกาย (and Arm Vibration) เชน

2.1 โรคนวซดจากความสนสะเทอน (Vibration White Finger หรอ Dead Man’s Hand) ในปจจบนนยเรยกวา Hand Arm Vibration Syndrome (HAVS) เกดจากการจบเครองมอทมความสนสะเทอนแนนเกนไป การงอนวอยางตอเนอง และการทำางานในททอากาศเยน ทำาใหเกดความผดปกตของระบบไหลเวยนลหตมผลทำาใหนวซด เกดความผดปกตของประสาบรบความรสกและประสาทควบคมกลามเนอ มอาการชา ไมสามารถกแยกจดสมผสได เกดความผดปกตของระบบกลามเนอและโครงกระดก ขอตออกเสบ เกดถงนำาบรเวณขอตอ

2.2 Carpal Tunnel Syndrome เปนโรคทเกดจากการถกกดทเสนประสาทบรเวณขอมอ ทำาใหมอาการปวดชาทปลายมอ โดยทวไปสาเหตมกเกดจากการงอและกระตกขอมอซำาๆกนเปนเวลานาน แตจากการทดลองในสตวทดลองพบวาความสนสะเทอนทำาใหเกดอาการบวมของเสนประสาทซงอาจเปนสาเหตของการกดทบเสนประสาททรองขอมอ

2.3 โรคประสาทหเสอม การรบสมผสความสนสะเทอนทำาใหเกดการหดตวของกลามเนอของเสนเลอดทไปเลยงหชนใน

2. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบและวเคราะหระดบความสนสะเทอน

เครองวดความสนสะเทอน (Vibration Meter) มสวนประกอบหลกๆอย 4 สวน คอ

1. ตวรบสญญาณ ซงสามารถวดไดทงการเคลอนท ความเรว และความเรง แตทนยมใชคอความเรง ภายในตวรบสญญาณจะบรรจ Piezoeletric Element ซงมลกษณะเปนผลกแรอดแนนอย จะเกดประจไฟฟาเมอมความสนสะเทอนเกดขน

2. เครองขยายสญญาณ (Amplifier) มหนาทขยายสญญาณไฟฟาทไดรบจากตวรบสญญาณ

3. เครองวเคราะหความสนสะเทอน (Analyzer) จะทำาการตรวจวเคราะหสญญาณไฟฟาทไดรบการขยายสญญาณแลวออกมาเปนคาตางๆ

4. เครองบนทกความสนสะเทอน (Vibration Recorder) จะทำาการบนทกและแปลผลการตรวจวด ซงอาจจะแสดงเปนตวเลขหรอเปนเขมชบนหนาปทม

3. การสอบเทยบเครองมอวเคราะหระดบความสนสะเทอนในการสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบความสนสะเทอนจะ

ทำาการปรบความถกตองตามมาตรฐานปฐมภมดวย Laser

Interferometer ทจะทำาการสอบเทยบหววดความเรง (Accelerometer) ในชวงความถ 50 – 50,000 Hz

4. วธการเกบและวเคราะหระดบความสนสะเทอน ขนตอนการเกบและวเคราะหตวอยางระดบความสนสะเทอน มดงน1. เลอกชนดตวรบสญญาณความสนสะเทอนใหเหมาะสม โดยคำานง

ถงสภาพแวดลอมทตรวจวด ความไวของตวรบสญญาณความสนสะเทอน นำาหนกของตวรบสญญาณความสนสะเทอน และชวงความสามารถของการตรวจวด

2. ตดตงตวรบสญญาณความสนสะเทอน โดยเลอกตดตงบนตำาแหนงแนวแกนของความสนสะเทอนจะใหผลแมนยำามากทสด หรอหากมขอจำากดใหเลอกตำาแหนงทใกลกบตำาแหนงทมการสนสะเทอนมากทสด ตองพจารณาทง 3 แกน คอ x y และ z ซงทง 3 แกนจะตงฉากซงกนและกน วดทกจดทสมผสกบแหลงกำาเนดความสนสะเทอน เชน ถาเปนการวดความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบทวทงรางกาย (Whole Body Vibratiion : WBV) ของผทปฏบตงานขบรกยก ตองทำาการวดทกจดทรางกายของผปฏบตงานสมผสกบรถยก ไดแก เทา กน และหลง แตถาเปนการวดความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบเฉพาะสวนของรางกาย (Hand Arm Vibration : HAV) ของผปฏบตงานททำางานขดถนน ตองทำาการวดทมอของผปฏบตงาน

3. นำาระดบความสนสะเทอนทอานคาไดจากแตละแนวแกนมาทำาการรวมแรง ดงสมการ

3.1 ความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบทวทงรางกาย (WBV)

*** แยกแตละสวน เชน ***

3.2 ความสนสะเทอนทมผลกระทบตอสขภาพแบบเฉพาะสวนของรางกาย (HAV)

4. นำาผลการคำานวณไปเปรยบเทยบกบคามาตรฐานระดบความสนสะเทอน

Equation 1 เพอใหเกดความปลอดภยและสขภาพอนามย เมอคนงานสมผสความสนสะเทอนภายใตคานแลวจะไมทำาใหเกดอนตรายตอรางกาย

Equation 2 เพอใหเกดความรสกสบาย หากคนงานสมผสกบความสนสะเทอนภายใตขอกำาหนดนจะยงมความรสกสบายอย

5. ปจจยทเกยวของกบการเกบและวเคราะหตวอยางระดบความสนสะเทอน

1. อณหภม การเปลยนแปลงของอณหภมจะมผลตอการทำางานของเครองมอ อาจแกไขไดโดยใชตวกนความรอนครอบทบหรอใชฉนวนกน

ความรอนพนรอบๆ ถาอณหภมสงมากๆอาจตองมการใชระบบนำาหลอเยน (Cooling stream)

2. รงส โดยปกตความสามารถของเครองมอควรใชไดในบรเวณทมปรมาณรงสแกมมาอยในชวง 10K – 2M Rad/hr. และไมควรเกน 100M Rad

3. เสยง อาจจะมผลตอการตรวจวดคอนขางนอย แตจะมผลตอการสนสะเทอนของโครงสรางในบรเวณททำาการตรวจวดได ดงนนควรตดตงใหหางจากบรเวณทมเสยงดง

4. สนามแมเหลกไฟฟา จะมผลประมาณ 0.01 – 0.25 m/s2 ตอ 1K Gauss

5. การวดในแนวขวางแกน ทำาใหความแมนยำาในการตรวจวดลดลง 3-4%

การเกบตวอยางและวเคราะหปรมาณรงสมนษยไดรบรงสโดยตรงจากรงสทอยในสภาพแวดลอมภายนอก

รางกาย และโดยออม เชน การกนอาหารและการหายใจ ซงการไดรบรงสนนมแหลงกำาเนดทงจากธรรมชาตและจากทมนษยประดษฐคดขนมาใชในดานตางๆซงสรปไดดงน

1. แหลงกำาเนดรงสจากธรรมชาต (Natural Radiation Sources) เชน รงสคอสมก K-40 U-238 Th-232 และนวไคลอนๆซงมอยในบรรยากาศและพนผวโลกทเราอาศยอย แหลงกำาเนดรงสประเภทนมนษยไมสามารถหลกเลยงได เนองจากเกยวของกบกจกรรมในชวตประจำาวนหรอการประกอบอาชพตางๆ การไดรบรงสมากนอยตางกนขนอยกบสถานทอยอาศย ลกษณะนสย และอาชพ เปนตน

2. แหลงกำาเนดทางการแพทย (Medical Exposure) ความกาวหนาทางการแพทยมการนำาความรทางรงสมาใชในทางการแพทยมากขน เชน การตรวจวนจฉย การรกษาโรค ทำาใหผปฏบตงานและผรบการรกษามโอกาสไดรบรงสเพมมากขน

3. แหลงกำาเนดจากการผลตพลงงานนวเคลยร (Nuclear Power Productio) ในกระบวนการตางๆของการผลตพลงงานนวเคลยรนบตงแตการสำารวจ การขดแร การถลงแร การผลตเชอเพลง การเดนเครองปฏกรณ การนำาเชอเพลงกลบมาใชใหม ขนตอนตางๆเหลานลวนนำามาซงการไดรบรงสเขาสรางกาย

4. การขนสงสารกมมนตรงส (Transport of Radioactive Materials) ถงแมวาการขนสงสารกมมนตรงสจะกระทำาอยางระมดระวงภายใตขอกำาหนดกฎเกณฑอยางเครงครดเพอมใหมการรวไหลหรอปลดปลอยกมมนตภาพรงสตอผปฏบตงานหรอผรวมเดนทาง แตกอาจจะมโอกาสทจะเกดอบตเหตหรอการปลดปลอยกมมนตภาพรงสระดบตำาออกนอกภาชนะได ทำาใหผเกยวของมโอกาสไดรบรงสได

5. เครองใชและอปกรณตางๆ (Radiation Emitting Consumer Products) อปกรณไฟฟาและเครองใชตางๆในชวตประจำาวนของมนษยมสวนประกอบขของนวไคล กมมนตภาพรงสโดยธรรมชาตหรอทมนษยประดษฐขน เชน โทรทศน โทรศพทเคลอนท สารเรองแสงตางๆ สงเหลานมสวนเพมระดบรงสใหมนษยทงสน

หนวยวดปรมาณรงส แบงออกเปน 4 แบบ คอ1. Becquerel (Bq) ใชวดความแรงของรงสในระบบสากล (SI

Unit) ซงมการเปลยนแปลงมาจากเดมทใชหนวยวดเปน Curie หนวยนใชกบอตราการสลายตวของไอโซโทปรงส เพราะมนวเคลยสไมเสถยรทำาใหเกดการสลายตวอยตลอดเวลา อตราการสลายตวจะมากหรอนอยนนขนอยกบปรมาณไอโซโทปของรงสนนๆเอง

2. Collomb per Kilogram (C/Kg) ใชสำาหรบวดปรมาณรงสทแผผานอากาศ เดมใชหนวยวดเปน Roentgen เนองจากไอโซโทปของรงสมการแผรงสแตกตางกน รงสทมไอโซโทปปรมาณมากอาจจะแผรงสออกมาในขนาดความเขมนอยได เชน แรยเรเนยมแผรงสแอลฟาทมอำานาจทะลทะลวงตำา

3. Gray (Gy) ใชวดปรมาณรงสกอไอออนทวสดตวกลางดดซบไว เดมใชหนวยวดเปน Rad เปนการวดรงสจากตนกำาเนดทตกกระทบลงบนวตถ และรงสบางสวนทะลทะลวงผานไป สวนทเหลอจะถกวตถดดกลนไวซงจะมากหรอนอยขนอยกบชนดของวตถและชนดของรงส

4. Sievert (Sv) ใชวดปรมาณรงสไอออนใดๆทกอใหเกดผลเสยหายทางชวภาพเทยบเทากน (Dose Quivalent) เดมใชหนวยเปน Rem เปนหนวยวดปรมาณรงสทบคคลไดรบมความซบซซอนกวาทวตถไดรบเลกนอย โดยพจารณาจากผลทางชววทยาทเกดขนกบเนอเยอซงแตกตางกนไปตามชนดของอวยวะของรางกายมนษยและขนกบชนดของรงสดวย

1. เครองมอและอปกรณทใชในการเกบตวอยางปรมาณรงส

เครองมอทใชในการตรวจวดรงสมมากมายหลายแบบ ทงนขนอยกบความตองการของผใชงาน หากตองการคาทมความถกตองแมนยำามากกจำาเปนตองใชเครองมอทยงยากซบซอน มอปกรณหลายสวนประกอบกน แตถาหากตองการเพอสำารวจหรอตรวจสอบอยางรวดเรว ใหผลไดทนท และมความถกตองในระดบหนงกมกจะใชเครองมอทไมยงยากซบซอนมากนก แตเครองมอทใชวดระดบรงสตองเลอกใชใหตรงกบชนดและคณสมบตของรงสนนๆ

สำาหรบงานสขศาสตรอตสาหกรรมนน มการใชสารกมมนตรงสชนดแตกตวไดไมวาจะเปนรงสแกมมา รงสบตา รงสแอลฟา และรงสเอกซ

เปนตน ดงนนจะขอกลาวถงเฉพาะเพยงเครองมอทใชในการตรวจวดรงสแตกตวเทานน

เครองมอทใชในการตรวจวเคราะหปรมาณรงสในสงแวดลอมมอยหลายประเภท เชน Ionizization Chamber, Proportional Counter, G.M. Counter และ Scintillation Detectors นอกจากนยงมเครองบนทกปรมาณรงสทตวบคคล ใชสำาหรบบนทกปรมาณรงสทงหมดทผปฏบตงานไดรบ โดยผปฏบตงานจะตองตดอปกรณชนดนไวกบตวตลอดเวลาทปฏบตงาน จากนนจงนำาไปประเมนปรมาณรงสทไดรบในชวงเวลทตดตงอปกรณ อปกรณชนดนมหลาบแบบ ไดแก

1. แผนเกบตวอยางปรมาณรงสแบบสะสม (Film Badge) อาศยหลกการทวา ฟลมทเคลอบดวยวตถไวแสงเมอถกรงสจะเปลยนเปนสดำา เมอนำาฟลมไปลางวดคาความดำาโดย Dosimeter จะสามารถคำานวณยอนกลบไปหาปรมาณรงสททำาใหเกดความดำาบนฟลมได หากเปนรงสจากอนภาคนวตรอนจะตองใชฟลมชนดพเศษทเมอถกรงสจากนวตรอนแลวจะเกดเปนเสนๆบนฟลม จากนนกนบจำานวนเสนแลวคำานวณกลบไปหาปรมาณรงสได

2. Thermoluminescent Dosimeter (TLD) ใชวดปรมาณรงสแกมมา บตา เอกซ และนวตรอน อาศยหลกการทวา วสดทเปน

thermoluminescent จะมคณสมบตทจะเกบปรมาณรงสทไดรบโดยการจบอเลคตรอนไว เมอ TLD ถกทำาใหรอนทอณหภมทเหมาะสม อเลคตรอนทถกจบไวจะเปลยนมาอยทระดบพลงงานทตำากวาและเปลงแสงทมองเหนไดในปรมาณทเปนสดสสวนโดยตรงกบพลงงานทถกดดกลนไวจากรงสทไดรบสารทมคณสมบตเปน Thermoluminescent ไดแก LiF CaF2 CaSO4 และ BeO การเลอกใชสารใดขนกบการตอบสนองของความไวของรงสชนดตางๆ

3. Pocket Dosimeter จะใชพกตดตวผปฏบตงาน ลกษณะ

ของเครองจะคลายกบปากกา เครองบนทกรงสชนดนจะสามารถอานคาหรอประเมนระดบรงสไดทนทขณะปฏบตงาน ลกษณะการทำางานของเครองมออาศยหลกการทวา ประจไฟฟาทถกประจไวในเครองเมอไดรบรงสจะมปรรมาณลดลงไปเปนสดสวนกบปรมาณรงสทไดรบ เครองมอชนดนใชสำาหรบการบนทกปรมาณรงสในชวงเวลาสนๆ

2. การสอบเทยบเครองมอและอปกรณเกยวกบการเกบและวเคราะหปรมาณรงส

การสอบเทยบเครองมอและอปกรณในการเกบและวเคราะหตวอยางปรมาณรงสจะมความเฉพาะเจาะจงมาก ตองใชหองปฏบตการทมการจดการดานความปลอดภยทดและผสอบเทยบจะตองมความชำานาญเปนพเศษ เชน กองการวดกมมนตรงส สำานกงานพลงงานปรมาณเพอสนต กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

3. การตรวจวดปรมาณรงส3.1 การตรวจวดในแหลงกำาเนดรงส จะใหขอมลเกยวกบปรมาณ

รงสและปรมาณนวไคลดกมมนตรงสทปลอดปลอยอออกสสงแวดลอม การตรวจวดจะกระทำาทจดซงปลดปลอยออกสภายนอก และการวดปรมาณรงสกจะทำาทแนวเขตทกำาหนด การตรวจวดจะตองใหคาทคาดหมายอยางละเอยดถงปรมาณและความเขมขนของนวไคลดกมมนตรงสทสำาคญในรปแบบของสารละลายและในลกษณะของกาซ พรอมทงปรมาณรงส ความถในการปฏบตงาน แลนด ตลอดจนวธการจะตองมความเหมาะสมกบวตถประสงคของขอมลทตองการ ในการตรวจวดในแหลงกำาเนด สงทจะตองกระทำาคอ

1. External Radiation การตรวจวดกระทำาทแนวเขตทกำาหนด อปกรณทใชอาจจะเปนอปกรณประเภท Integrating หรอ Real-time Monitors กได

2. Airborne Release ทำาการตรวจวดนวไคลดกมมนตรงสทปลดปลอยสบรรยากาศซงจะตองใหคาของการปลดปลอยอยางถกตองทสด จดทจะทำาการตรวจวดจะตองเปนจดทสามารถใหขอมลถกตองทสดโดยจะตองอยในทศทางใตลม

3. Liquid Release ทำาการตรวจวดนวไคลดกมมนตรงสทปลอดปลอยออกในรปของเหลว การตรวจวดจะกระทำาไดทงในจดทเกบกกของเหลวไวกอนปลดปลอยออกสสงแวดลอม และตรวจวดในจดปลดปลอยและจดอนๆในทศทนำาไหลไป

3.2 การตรวจวดในสงแวดลอมทวไป จะกระทำาเมอคาดวาปรมาณรงสหรอการปลดปลอยสารกมมนตรงสจากกจกรรมนนอาจจะมผลทำาใหกลมคนหรอประชากรไดรบรงสเพมขนจากปกต แตบางครงกอาจจะทำาการตรวจวดเพอเปนขอมลสำาหรบประชาชน หากไมมการตรวจวดกมมนตรงสในสงแวดลอมเปนประจำา กอาจจะตองใหมการตรวจวดเปนครงคราว ทงนเพอความมนใจ การปลดปลอยสารกมมนตรงสออกสสงแวดลอมจากกจกรรมหนงๆนนอาจจะมไดหลลายทางซงจำาเปนทจะตองศกษาใหไดถงทาง

ผานทสำาคญสประชาชน การวางแผนจะตองใชขอมลชนด ลกษณะ คณสมบตของแหลงกำาเนด ลกษณะการปลดปลอย ทางผาน รปแบบผลกระทบ และการประเมนผล

การกำาหนดเกยวกบกลมเปาหมาย ตองใหมความเปนหนงเดยวกนของกลม (Homogeneity) หมายถง กลมนนไดรบปรมาณสะสม (Dose) ใกลเคยงกน คอ คาตำาสดและคาสงสดไมเกน 10 เทา หรอถาคาเฉลยของปรมาณสะสม (Mean Dose) นนพอดกบคากำาหนด คาสงสดและตำาสดจะตองไมเกน 3 เทา การตรวจวดในสงแวดลอมสามารถกระทำาไดในแหลงกำาเนดทตางกนดงน

1. External Radiation การวดปรมาณรงสจะตองรวมทงการวดปรมาณรงสจากกาซทปลดปลอยออกสบรรยากาศและลอยผานจดทตรวจวด รวมทงสารกมมนตรงสทสะสมอยในดน พช ผก

2. Airborne Radionuclide นวไคลดกมมนตรงสซงปะปนอยในอากาศมทงในรปของแขง กาซ หรอธาตระเหดได จะตองทำาการตรวจวดเพอประเมนคาปรมาณรรงสทบคคลจะไดรบจากการหายใจเขาไป ซงอปกรณทใชในการตรวจวดจะตองแบงประเภทตามความเหมาะสม เวลาทใชในการตรวจวดคงท ความสงของเครองตรวจวดประมาณ 1.5 เมตรจากพนดน อยในบรเวณทมสภาพอากาศคงทและหางจากอาคารสงพอสมควร การตรวจจบอากาศโดยเครองดดอากาศจะตองมคาอตราการไหลคงท สถานทเกบตวอยางประเภทนจะตองกำาหนดจดไวอยางนอย 3 จด คอ จดแรกบรเวณทคาดวาจะไดรบบรงสสงสด จดทสองคอบรเวณทมคนอาศยอยและคาดวาจะไดรบรงสสงสด จดทสามคอบรเวณทคาดวาผลกระทบจากการปลดปลอยออกจากแหลงกำาเนดรงสไปไมถงและบรเวณนนมสภาพอนๆเหมอน 2 จดแรก ในการทจะหาแหลงทตงในการเกบตวอยางนตองอาศยการคำานวณและการศกษารปแบบบทถกตอง

3. Diet (Including Drinking Water) การตรวจวเคราะหในอาหารนำาดมจะตองศกษาวาพชผกหรอเนอสตววชนดใดคอสงทประชาชนบรโภคมากทสด ฤดกาลในการเกบเกยว การปลดปลอยสาร

กมมนตรงส ชนดของสารกมมนตรงส การดดซมเขาสพชผก หรอวฎจกรของสารกมมนตรงสนน การเกบตวอยางจะเกบบรเวณทคาดวาจะมปรมาณรงสสะสมสงสด รวมทงการเกบตวอยางอาหารทประชาชนในบรเวณนนบรโภค ถงแมวาอาหารชนดนนไมไดผลตในพนทนนกตาม ภายหลงการเกบตวอยางเมอจะทำาการตรวจวดจะตองทฃนำาอาหารนนผานกระบวนการ เชน การชะลางสงสกปรกออก การปอกเปลอก การตดสวนทไมไดใชประกอบอาหารออก เพอใหอาหารนนแสดงถงสวนทจะรบประทานไดจรงๆ

4. Deposition การตรวจวเคราะหปรมาณรงสทสะสมลงสพนดน ทงทเปนชนดเปยกและแหง โดยการตงภาชนะไวในกลางแจง บรเวณทเกบจะตองศกษาเชนเดยวกบการเกบตวอยางชนดอนคอมทงจดทอยในอทธพลของแหลงกำาเนดรงสและจดทอยนอกผลจากแหลงกำาเนดรงส

5. Soil การตรวจวเคราะหในตวอยางดนเพอดการสะสมในชวงระยะเวลาทผานมา การเกบตวอยางในบรเวณทกำาหนด โดยตองกำาหนดความกวางของพนทและความหนาของชนดนเพอนำามาใชในการคำานวณและแสดงถงการแพรกระจายการชะลางจากพนผวดน

6. Sediment การเกบตวอยางตะกอนดนเพอประเมนคาปรมาณรงสและตรวจวดการเพมขนของนวไคลดกมมนตรงสในตะกอนดน โดยทำาการเกบตวอยางในแหลงนำาหรอในแมนำา

7. Water การเกบตวอยางนำาตองมการเตมกรดลงไปเลกนอยเพอปองกนไมใหมการเกาะจบกบภาชนะ ตองมการเกบตวอยางนำาจากแหลงทไมมผลกระทบจากกจกรรมนนเพอนนำามาใชเปนคาเปรยบเทยบ

3.3 การตรวจวดในบคคล จะใหขอมลเกยวกบการรบรงสนอกรางกายของบคคล ขอมลเกยวกบระดบรงสในรางกาย การขบถายนวไคลกมมนตรงสจากรางกาย ซงมจดประสงคเพอประเมนระดบปรมาณรงสทบคคลไดรบ

1. การตรวจวดโดยใช Pocket Dosimeter มวธการตรวจวดดงน

- ปรบศนย- ตดตง Pocket Dosimeter ทตวผปฏบตงานบรเวณ

หนาอกหรอทอง- อานและบนทกคาทไดรบหลงการปฏบตงาน

2. การตรวจวดโดยใช Film Badge หรอ TLD มวธการตรวจวดดงน

- ตดตลบบรรจและแผนฟลมไวทตวผปฏบตงาน- หลงเสรจสนการทำางานใหนำาแผนฟลมไปเกบไวโดยเฉพาะ- สงแผนฟลมไปประเมนการไดรบรงสตามเวลาทกำาหนด เชน

ทกเดอน เปนตน

4. คามาตรฐานทใชในการวเคราะหปรมาณรงส4.1 ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 27 ลงวนท 24

มกราคม 2535 ซงออกตามพระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 25121. บรเวณทปฏบตงานตองมปรมาณรงสไมเกน 6.45 x 10-7 ค

ลอมป/กโลกรม•ชวโมงหรอ 2.5 มลลเรนทเกนตอชวโมง

2. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 12.5 มลลซเวรท หรอ 1.25 เรม ตลอดทวรางกาย (ศรษะ ลำาตว อวยวะสรางโลหต เลนสตา หรออวยวะสบพนธ) ภายในชวงระยะเวลา 3 เดอนตดตอกน

3. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 137.5 มลลซเวรท หรอ 13.75 เรม บรเวณมอ แขน และขา ภายในชวงระยะเวลา 3 เดอนตดตอกน

4. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 75 มลลซเวรท หรอ 7.5 เรม บรเวณผวหนงสวนอนทไมไดระบไวในขอ 2 และ 3 ภายในชวงระยะเวลา 3 เดอนตดตอกน

4.2 กฎกระทรวงวทยาศาสตร กำาหนดเงอนไขและวธการขออนญาตและการออกใบอนญาต พ.ศ. 2546 ตามพระราชบญญตพลงงานปรมาณเพอสนต พ.ศ. 2504

1. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 20 มลลซเวรทตอป โดยเฉลยในชวง 5 ปตดตอกน ตลอดทวรางกาย ทงนในแตละป (ใน 5 ป) หามรบสมผสรงสเกน 50 มลลซเวรท และตลอดในชวง 5 ปตดตอกนนนหามรบสมผสรงสเกน 100 มลลซเวรท

2. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 150 มลลซเวรทตอป สำาหรบเลนสของดวงตา

3. หามมใหคนงานไดรบรงสเกนกวา 500 มลลซเวรทตอป สำาหรบผวหนง มอ และเทา

4. หามมใหคนงานทเปนหญงมครรภไดรบรงสตลอดระยะเวลาทตงครรภเกน 2 มลลซเวร และตองไดรบรงสเฉลยไมเกน 0.2 มลลซเวรทตอเดอน

5. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 1 มลลซเวรทตอป ตลอดทวรางกาย

6. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 15 มลลซเวรทตอป สำาหรบเลนสของดวงตา

7. หามมใหประชาชนทวไปไดรบรงสเกนกวา 50 มลลซเวรทตอป สำาหรบสวนทเปนผวหนง

4.3 กฎกระทรวงแรงงาน กำาหนดมาตรฐานในการบรหารและการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสสภาพแวดลอมในการทำางานเกยวกบรงสชนดกอไอออน พ.ศ. 2547

1. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 20 มลลซเวรทตอป โดยเฉลยในชวง 5 ปตดตอกน สำาหรบศรษะ ลำาตว อวยวะทเกยวกบการสรางโลหต และระบบอวยวะสบพนธ ทงนในแตละป (ใน 5 ป) หามรบสมผสรงสเกน 50 มลลซเวรท

2. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 150 มลลซเวรทตอป สำาหรบเลนสของดวงตา

3. หามมใหคนงานไดรบรงสสะสมเกนกวา 500 มลลซเวรทตอป สำาหรบผวหนง หรอมอและเทา

4.4 คาแนะนำาของตางประเทศ เชน ICRP : International Council for Radiation Protectionการเกบตวอยางและสงวเคราะหตวอยางชวภาพในอากาศ

เชอราชวภาพในอากาศ มกจะถกเรยกวา จลชพ หรอทเรยกโดยทวไปวาเชอจลนทรย ซงเชอนไมสามารถอยในอากาศไดนานเพราะในอากาศไมมสารอาหาร แตจะใชอากาศเปนพาหะในการพาเชอจากทหนงไปอกทหนง แหลงกำาเนดมหลายแหงไดแก

1. พนผวดน จดเปนแหลงทใหญทสด โดยเชอจลนทรยจะตดปะปนอยกบฝนละอองทปลวฟงจากผวดน ดงนนบรเวณใดทมฝนละอองมากกจะมปรมาณของเชอจลนทรยมากตามไปดวย

2. มนษยและสตว โดยเชอจลนทรยจะออกมากบลมหายใจ ไอ จาม นำามก นำาลาย สงขบถาย ดงนนบรเวณทมคนอาศยอยหนาแนนกจะมปรมาณเชอจลนทรยมากกวาบรเวณทมคนอาศยอยนอย

3. แหลงนำา โดยแหลงนำาธรรมชาตจะมเชอจลนทรยมากหรอนอยขนอยกบปรมาณสารอาหารในแหลงนำานนๆ แตถาเปนแหลงนำาทงจากบานเรอนจะมเชอจลนทรยอยมากเพราะมสารอนทรยตกคางอยในนำาทงมาก

4. การกระทำาของมนษย จากโรงงานอตสาหกรรมบางประเภท เชน โรงทอผา โรงงานผลตอาหารสตว โรงงานผลตนำาตาล เปนตน

ระยะเวลาทเชอจลนทรยสามารถอยในอากาศไดนานเทาใดนนขนอยกบปจจยดงตอไปน

1. ชนดของเชอจลนทรย โดยพวกทมสปอรจะสามารถทนตอความรอน ความแหงแลงไดด

2. สภาพดน ฟา อากาศ ไดแก ความชน แสงสวาง อณหภม รวมทงฤดกาลจะมผลตอปรมาณของเชอจลนทรย เชน ในฤดฝน เชอจลนทรยจะ

ตกลงสพนเนองจากถกนำาฝนชะลงมา ในบรเวณทมแดดจด ปรมาณเชอจลนทรยอาจนอยเนองจากถกแสงแดดทำาลาย

3. ขนาดของอนภาคทเชอจลนทรยตดอย ถามขนาดเลกและเบาจะสามารถลอยอยในอากาศไดนานและไปไดไกล

1. อนตรายจากเชอจลนทรย1.1 ปนเป อนอาหาร ทำาใหเกดการบดเนา หากรบประทานเขาไปอาจ

ทำาใหเกดอาการทองรวง หรออาหารเปนพษ เปนตน1.2 โรคแอนแทรกซ เปนโรคทเกดจากเชอ Bacillus Anthracis

ซงสามารถสรางสปอรได เชอนจะเขาทางบาดแผลหรอรอยแยกของแผลเกดเปนหนองอยางรายแรง หากหายใจเอาสปอรของเชอนเขาไปจะทำาใหเกดอาการไอ เจบหนาอก มไข และปวดเมอย

1.3 โรค Bagassosis เปนโรคทเกดจากฝนชานออยทมสปอรเชอราและเชอ Thermoactinomyces Vulgaris เมอหายใจเอาฝนสปอรเขาไปจะเรมมอาการของปอดอกเสบ มไขตำาๆ หายใจอดอด หอบ และมเสมหะ

1.4 โรคปอดชาวนา เกดจากการหายใจเอาฝนละอองของฟางขาวและพวกหญาแหงเขาไป ซงฝนละอองพวกนอาจมเชอ Micropolyspora Faeni ตดปะปนกน อาการทพบจะมไขเลกนอย ไอแหงๆ เหนอยงาย ออนเพลย ปวดศรษะ เจบหนาอก นำาหนกลด และเบออาหาร

2. วธการเกบตวอยางชวภาพในอากาศ แบงออกเปน 2 วธใหญๆ คอ2.1 วธการใชของเหลวเปนตวเกบ (Liquid

Impingement)วธการนเปนการบงคบใหอากาศไหลผานลงสของเหลวเพอใหฝน

ละอองทมเชอจลนทรยถกของเหลวดกเอาไวโดยใชเครองดดอากาศ ของเหลวทใชดก ไดแก นำากลน, ตวดก (Buffer) ทปราศจากเชอ, หรออาหารเหลวบางชนดทปราศจากเชอซงจะบรรจอยในขวดแกวเกบอากาศ (Impinger)

การเกบตวอยางดวยวธนจะตองคำานงถงอตราการไหลของอากาศและระยะเวลาในการเกบ ถาใชอตราการไหลของอากาศทสงมาก เชอจลนทรยอาจจะหลดออกมาพรอมกบฟองอากาศ สำาหรบระยะเวลาในการเกบนนถาใชเวลาในการเกบนอยเกนไปอาจตรวจไมพบเชอ แตถาใชเวลาในการเกบมากเกนไปอาจมปรมาณจลนทรยสงมากจนทำาใหเกดความผดพลาดในการวเคราะห ซงอตราการไหลของอากาศทเหมาะสมคอ 0.8-1.0 ลตรตอนาท และระยะเวลาในการเกบทเหมาะสมคอ 10-60 นาท

2.2 วธการใชของแขงเปนตวเกบ (Solid Impingement) สามารถแบงออกไดดงน

1. วธ Settling Plate Technique ทำาไดโดยการนำาจานเพาะเชอทบรรจ Agar Media เพอทำาการเกบเชอแบคทเรยทวไป โดยเปดฝา Petri dish ไวเปนระยะเวลาตามตองการ ขณะเปดฝาฝนอองและเชอจลนทรยจะปลวตกลงมาบนผวหนาของ Agar เมอครบตามระยะเวลาทตองการแลวจงปดฝา Petri dish แลวนำาไปเขาตเพาะเชอทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24-48 ชวโมง จะพบ Colony ของเชอจลนทรย วธนจะบอกไดเพยงคราวๆเพราะไมสามารถบอกปรมาณทแทจรงได บอกไดเพยงแความเชออะไรบางเทานน

2. วธ Sieve Type Sample วธการนดดแปลงมาจากวธ Settling Plate เพอใหไดผลดขน โดยมอปกรณบรรจ Plate ทม Agar โดยฝาดานบนจะเจาะเปนรเลกๆเพอใหอากาศผานเขาไปภายในและถกดดออกโดยเครองดดอากาศ จะทราบปรมาณอากาศทผานเขาไปทำาใหสามารถคำานวณปรมาณเชอจลนทรยๆ ได โดยกำาหนดใหมอตราการไหล 1-10 ลตรตอนาท และใชระยะเวลาในการเกบ 10-30 นาท

3. วธ Slit-type Sample ใชคลายกบวธ Sieve Type แตฝาครอบบนจานเพาะเชอจะเจาะเปนชองแคบๆยาวๆทจดศนยกลางของฝาครอบบนจานเพาะเชอ ขณะทเดนเครองดดอากาศฝาครอบจะหมนชาๆ อากาศภายนอกจะผานชองและตกลงบน Agar โดยอตราการไหลของอากาศและระยะเวลาในการเกบเหมอนกบวธ Sieve Type

4. วธ Membrane Filter Technique ใชตลบเกบอากาศพรอมกระดาษกรองชนดเกบเชอจลนทรยโดยตออปกรณเกบอากาศโดยใหอากาศไหลผานกระดาษกรอง ใชอตราการไหลของอากาศประมาณ 1.2 ลตรตอนาท ระยะเวลาในการเกบ 10-30 นาท เมอเกบเสรจเรยบรอยแลวใหนำาสงหองปฏบตการเพอทำาการเพาะเชอตอไป

5. วธ Andersen Sample เปนวธทปรบปรงขนเพอความถกตองและสะดวกในการเกบโดยใชเครองมอทผลตขนเปนพเศษซงบรรจ Plate เปนชนๆ มทงขนาด 2 ชน และ 6 ชน (ยงมชนเยอะยงแยกขนาดฝนไดหลายขนาด) ตอกบเครองดดอากาศโดยใชอตราการไหลของอากาศประมาณ 28.3 ลตรตอนาท เมออากาศผานเขามาทางดานบน ฝนขนาดใหญทมนำาหนกมากจะตกลงส Media ชนบนสดกอน ฝนทเบากวาจะตกลงในชนถดไป

3. วธการสงตวอยางชวภาพในอากาศ หลงจากททำาการเกบตวอยางชวภาพในอากาศเรยบรอยแลวจะตองม

การเกบรกษาตวอยางเพอปองกนการปนเป อนกอนทจะสงตวอยางเพอนำาไปวเคราะหในหองปฏบตการ ดงน

- Impinger หลงจากเกบตวอยางเสรจเรยบรอยแลวตองใชสำาลทสะอาดปราศจากเชอปดจก พรอมปด foil และปดทบดวยกระดาษกาว แลวแชเยนทนท จากนนตองนำาตวอยางสงหองปฏบตการภายในวนนนหรออยางชาทสดไมเกน 24 ชวโมงหลงจากดำาเนนการเกบตวอยาง

- Filter Holder หลงจากเกบตวอยางเสรจเรยบรอยแลวตองแชเยน แลวนำาตวอยางสงหองปฏบตการภายในวนนนหรออยางชาทสดไมเกน 8 ชวโมงหลงจากดำาเนนการเกบตวอยาง

ในการนำาสงตวอยางชวภาพในอากาศตองมการ Label หมายเลขตวอยาง สถานทเกบตวอยาง ระยะเวลาในการเกบ อตราการไหลของอากาศ อณหภม

ในการขนสงตวอยางชวภาพในอากาศตองมความระมดระวงเพราะตวอยางอาจควำาหรอตะแคงในระหวางการขนสงทำาใหผลการวเคราะหผดพลาดได และตองระวงไมใหนำาแขงละลายไหลเขาปะปนกบตวอยางทเกบ

4. คามาตรฐานทใชแปลผลการวเคราะหตวอยางชวภาพในอากาศคามาตรฐานทใชในการแปลผลการวเคราะหตวอยางทางชวภาพใน

อากาศนนยงไมมการกำาหนดออกมาทงของประเทศไทยและของตางประเทศ เนองจาก

1. เชอจลนทรยทแขวนลอยอยในอากาศมกมอยรวมกนหลายชนด2. การตอบสนองของมนษยตอปจจยทางดานชวภาพนนขนอยกบ

ปจจยหลายอยาง เชน ภมไวรบและภมตานทานของแตละบคคล ลกษณะสภาพแวดลอมทางอากาศ ความรอน ความชน เปนตน ทำาใหอนตรายทเกดขนเปนไปไดตงแตไมเกดอาการเลยจนกระทงรนแรงถงตาย ดงนนจงทำาใหมขอจำากดในการกำาหนดคามาตรฐาน

3. ในปจจบนขอมลเกยวกบความสมพนธระหวางปรมาณของเชอชวภาพในอากาศกบผลกระทบตอสขภาพนนยงไมเพยงพอทจะอธบาย

แหลงอางอง

ปวณา มประดษฐ. เอกสารประกอบการเรยนวชาการเกบตวอยางและวเคราะหตวอยางทางสขศาสตร-

อตสาหกรรม 1: ภาควชาสขศาสตรอตสาหกรรมและความปลอดภย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา.ศรพร วนฟ น. แผนงานสขศาสตรอตสาหกรรม (Industrial Hygiene Program). [ออนไลน].

เขาถงไดจาก: http://www.thailandindustry.com/guru/view.php?id=19198&section=9

สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556ศศภา เลศจนตนาการ. สขศาสตรอตสาหกรรม 1. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.npc-se.co.th/npc_date/npc_previews.asp?id_head=11&id_sub=36&id=732

สบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556

นพ.ววฒน เอกบรณะวฒน. มารจกกบสงคกคาม. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.summacheeva.org/index_article_hazard.htmสบคนเมอวนท 15 สงหาคม 2556นฐชานนท เขาราธ. การตรวจวดและประเมนระดบเสยงในสถานประกอบการ: ภาควชาวทยาศาสตร-

อนามยสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.การตรวจวดความเขมแสงสวาง. ฝายพฒนาความปลอดภยสถาบนความปลอดภยในการทำางาน กรมสวสดการและคมครองแรงงาน.การตรวจวดสภาพความรอน. ฝายพฒนาความปลอดภยสถาบนความปลอดภยในการทำางาน กรมสวสดการและคมครองแรงงาน.การใชเครองวดความรอน WBGT. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก:

http://www.safety-stou.com/UserFiles/File/WBGT.pdf สบคนเมอวนท 19 สงหาคม 2556