VERİMLİLİK ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME EĞİTİMİ · KÂRLILIK-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ. Verimlilik ve kârlılık ile ilgili 3 durum ortaya çıkmaktadır (Tangen, 2005). •

VERİMLİLİK ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

EĞİTİMİ

FATMA GÜNTÜRKÜNMPM Uzmanı

DURSUN BALKANMPM Uzman Yardımcısı

2

MİLLİ PRODÜKTİVİTE MERKEZİ

1998

• GAZİANTEP

Güneydoğu Anadolu Bölge Müd.

1987•İZMİR

Ege Bölge Müd.

1994

•TRABZON

Karadeniz Bölge Müd.1986

•İSTANBUL

Ġstanbul Bölge Müd.

Merkez

•ANKARA

SUNUM PLANI

• Verimlilik kavramı

• Performansın boyutları ve verimlilik ile iliĢkisi

• Verimlilik yönetimi

• Verimlilik ölçümü

• Verimlilik göstergeleri

• RAPMOD-Ramsay Verimlilik Modelleme Sistemi

• APC Verimlilik Ölçüm Modeli

4

ÜRETİM

SÜRECİürünhizmet

dönüşüm çıktıgirdi

insan

makine

bilgi

malzeme

enerji

ÜRETİM SİSTEMİ

5

Bir üretim ya da

hizmet sisteminin

ürettiği çıktı ile bu

çıktıyı yaratmak için

kullanılan girdi

arasındaki ilişkidir.

VERİMLİLİĞİN TANIMI

Çıktı

Girdi

İŞLETMEDE VERİMLİLİK GÖSTERGELERİ

Üretim miktarı

Katma değer

Satışlar

Elektrik tüketimiDoğalgaz tüketimiEnerji maliyetleri

ÇalışanlarÇalışılan saat

ÜcretlerMakine saatleriToplam varlıklar

İlk madde ve malzeme maliyeti

ÇIKTILAR

GİRDİLER

Performans

Etkinlik

Kalite

Verimlilik

Çalışma Yaşamının

Kalitesiİnnovasyon

Çevreye Duyarlılık

Kârlılık

Etkililik

Verimlilik,

işletme

performansının

boyutlarından biridir.

PERFORMANSIN BOYUTLARI

ETKİNLİK

Bir sistemde kaynakların nasıl kullanıldığını ölçen bir kavramdır.

Belli bir amaca ulaşmak için yapılması gereken faaliyetlerin en azkaynakla yapılıp yapılmadığının bir göstergesidir.

Etkinlik =

Standart girdi kullanımı

Fiili girdi kullanımı

İŞLETMEDE ETKİNLİK GÖSTERGELERİ

enerji hammadde işgücümakine ve

teçhizat

Standart bir düzeyde tüketilmesi beklenen

gibi kaynakların gerçekte tüketilen miktarlarına oranı

Örnek: Standart işçilik süresi: 3 saat

Gerçekleşen işçilik süresi: 4 saat

Etkinlik = 3/4 = 0,75

İş, standarda göre yaklaşık % 33 daha fazla işgücü zamanı harcanarak yapılıyor demektir.

f(x)

x 0

y

f(x)

x0

y

ETKİNLİK-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

Ölçeğe göre azalan getiri

Ölçeğe göre sabit getiri

Ölçeğe göre artan getiri

Ölçek değiĢmemiĢse etkinlik arttıkça verimlilik artar.

C noktasında:Etkinlik=2/3=0.67Verimlilik=3/3=1D noktasında:Etkinlik=2/2=1Verimlilik=3/2=1.5

D C

y

x

f(x)

•

32

3 •

Üretim sınırı


ÖLÇEĞE GÖRE ARTAN GETĠRĠ OLMASI DURUMUNDA

Ölçek büyümüĢse Ölçek küçülmüĢse

1) Etkinlik 1) EtkinlikVerimlilik Verimlilik



f(x)

x0

y


f(x)

x 0

y

ÖLÇEĞE GÖRE AZALAN GETĠRĠ OLMASI DURUMUNDA

Ölçek büyümüĢse Ölçek küçülmüĢse

1) Etkinlik 1) Etkinlik Verimlilik Verimlilik


3) Etkinlik 3) Etkinlik Verimlilik Verimlilik

0 x

y

f(x)


ÖLÇEĞE GÖRE SABĠT GETĠRĠ OLMASI DURUMUNDA

Ölçek büyümüĢse veya küçülmüĢse

1) EtkinlikVerimlilik



Ölçeğe göre sabit getiri varsa etkinlik arttıkça verimlilik artar.

14

KÂRLILIK

• Kârlılık: bir iĢletmenin elde ettiği kârın, satıĢ hâsılatı, öz sermaye veya katma değerden birine bölünmesiyle elde edilen bir orandır.

Kâr= Gelirler - Giderler

Kârlılık=

Kâr

Katma Değer

Öz Sermaye

SatıĢ Hâsılatı

Enflasyon Verimlilik

KÂRLILIK

KÂRLILIK-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

VERĠMLĠLĠK KÂRLILIK

VERĠMLĠLĠK KÂRLILIK


VERĠMLĠLĠK ARTARSA(Enflasyon sonucu)

Çıktı fiyatları artmıĢsa Çıktı fiyatları azalmıĢsa Çıktı fiyatları değiĢmemiĢse

1) Girdi fiyatları değiĢmemiĢse Kârlılık

(enflasyon+verimlilik)2 )Girdi fiyatları çıktı ile aynı

oranda artmıĢsa Kârlılık

(verimlilik)3) Girdi fiyatları çıktıdan

daha fazla artmıĢsaKârlılık

(enflasyon+verimlilik) 4) Girdi fiyatları çıktıdan

daha az artmıĢsaKârlılık

(enflasyon+verimlilik)5) Girdi fiyatları azalmıĢsa

Kârlılık (enflasyon+verimlilik)


(enflasyon+verimlilik)2) Girdi fiyatları çıktı ile aynı

oranda azalmıĢsa Kârlılık

(verimlilik)3) Girdi fiyatları çıktıdan

daha fazla azalmıĢsaKârlılık

(enflasyon+verimlilik) 4) Girdi fiyatları çıktıdan

daha az azalmıĢsaKârlılık

(enflasyon+verimlilik)5) Girdi fiyatları artmıĢsa

Kârlılık (enflasyon+verimlilik)


(verimlilik)2 ) Girdi fiyatları artmıĢsa

Kârlılık(enflasyon+verimlilik)

3) Girdi fiyatları azalmıĢsaKârlılık

(enflasyon+verimlilik)


Verimlilik ve kârlılık ile ilgili 3 durum ortaya çıkmaktadır

(Tangen, 2005).

• Verimlilik düştüğünde kârlılık artabilir. Bu durum, kısa

dönemde sürdürülebilir.

• Özellikle orta ve uzun dönemde verimlilik artışı

sağlamadan kârlılığın sürdürülebilmesi mümkün değildir ve

sonuç olarak kârlılık düşecektir.

• Verimlilik artışı kısa dönemde kârlılık artışı

sağlayamayabilir. Artan verimliliğin kârlılık üzerindeki etkisi

uzun vadede görülecektir.

18

KALİTE

Kalite, bir mal ya da hizmetin tüketicinin isteklerine uygunluk derecesidir (Avrupa Kalite Organizasyonu).

Kalite, bir mal ya da hizmetin belirli bir gerekliliği karĢılayabilme yeteneklerini ortaya koyan özelliklerinin toplamıdır (Amerikan Kalite Derneği).

Kalite, bir ürünün gereklere uygunluk derecesidir (P. Crosby).

Kalite, ürünün sevkıyattan sonra toplumda neden olduğu minimal zarardır (G. Taguchi).

KALİTE

Tasarım KalitesiĠstenen, tercih edilen ürün veya hizmet özelliklerinin ürün tasarımında yer alması

Uygunluk KalitesiGeliĢtirilen ürünün tasarlanana uygun olması (Tasarlanana uyma derecesi)

KALĠTE

UYGUNLUK KALİTESİ-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

KALĠTE MALĠYETLERĠNĠN SINIFLANDIRILMASI

1- Önleme Maliyetleri

-Hataları oluĢmadan önlemeye yönelik faaliyetlerin maliyetleridir.

Örnek: Önleyici bakım, iĢle ilgili eğitimler, danıĢmanlık hizmetleri, tasarımın gözden geçirilmesi

2- Değerlendirme Maliyetleri

- Girdi, yarı mamül ve nihai üründe hataları ayıklamaya yönelik ve sürecin istenen ölçütlere ve prosedürlere uygunluğunu denetleyen faaliyetlerin maliyetidir.

Örnek: Süreç kontrol, süreç yeterlilik analizi, kalite denetimleri, testler ve bunlarla ilgili donanım

3- Ġç BaĢarısızlık Maliyetleri

-ürün veya hizmet müĢteri tarafından kabul edilmeden önce kuruluĢ içinde saptanan hataların neden olduğu maliyetlerdir.

Örnek: ıskartalar, süreç sırasındaki hatalar ve yeniden iĢlemeler, ikinci kalite ürün maliyeti

4- DıĢ BaĢarısızlık Maliyetleri

-Hatalı ürün veya hizmetin müĢteriye dağıtımından sonra ortaya çıkan maliyetlerdir.

Örnek: Ġade ürünlerin onarımı, ürünün hatasızı ile değiĢtirilmesi, saha servis merkezlerinin idari masrafları

UYGUNLUK KALİTESİ-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

• TKY’yi uygulayan firmalarda, önleyici faaliyetlere ağırlık verilmesi nedeniyle, bu maliyetelemanı artabilir. Fakat değerleme ve hata maliyetlerinde gerçekleĢen azalma, ToplamKalite Maliyetini % 50’lere varan bir oranda azaltabilmektedir. Crosby bu gerçeği “KaliteBedavadır, Kötü Kalite Ġse Ek Maliyettir” özdeyiĢi ile vurgulamaya çalıĢmıĢtır.

• Kalite maliyetinin toplam imalat maliyetinin bir parçası olarak değerlendirilmesidurumunda, bu oranın ortalama olarak imalat sektöründe % 30, hizmet sektöründe %40, enformasyon hizmetlerinde ise % 50 dolayında olduğu söylenebilir. KalitegeliĢtirme programları veya TKY uygulayan firmalarda, iyileĢen kalite düzeyinin imalatmaliyetlerini yarıya indirebildiği görülmüĢtür.

• Uygunluk kalitesi iyileĢtirme çalıĢmaları, önleme maliyetinde bir artıĢa neden olsa biletoplam maliyeti düĢüreceğinden dolayı uygunluk kalitesi arttıkça verimlilik artardiyebiliriz.

1. YılÜrünümüzün maliyeti 3 lira, değeri 6 lira olsun.

ÖRNEK

=Verimlilik3

6 2=

2. YılTasarım kalitesi artsın geçen yılın fiyatlarıyla maliyeti 6 lira değeri 10 lira olsun.

Verimlilik10

6= = 1.67

TASARIM KALİTESİ-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

ĠĢletme 1. yıl 10 tane satmıĢ olsun ve 30 lira kar etsin. 2. yıl 9 tane satması beklense bile 36 lira karedeceği için yeni tasarım kabul görür. Dolayısıyla tasarım kalitesi arttıkça verimlilik artar diyemeyiz.

KALİTE-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

Uygunluk kalitesi

Tasarım kalitesi

Kalite

Verimlilik

Verimlilik

Verimlilik

24

İNNOVASYON

" Ġnsana ve fiziksel kaynaklara yeni ve daha çok değeryaratma kapasitesi sağlamak, toplumun ihtiyaçlarını iĢletmeninkârlılığını yükseltecek fırsatlara çevirmek“

PETER DRUCKER

Ġnnovasyon, daha önce hiç düĢünülmemiĢ olan yeni fikirleriticari olarak uygulamaya koyup bu sayede rekabet gücünüartırmaktır. Bir yenilik veya icat, kârlılık ve büyüme sonucugetirdiği ölçüde innovasyon olarak kabul edilebilir.

ARMAN KIRIM

Ġnovasyon, yeni veya önemli ölçüde değiĢtirilmiĢ ürün (mal yada hizmet) veya sürecin, yeni bir pazarlama yönteminin, ya daĢirketiçi uygulamalarda, iĢyeri organizasyonunda veya dıĢiliĢkilerde yeni bir organizasyonel yöntemin uygulanmasıdır.

Oslo Manual (OECD ve Eurostat 2005)

25

Ürün innovasyonu

Süreç innovasyonu

Pazarlama innovasyonu

Organizasyonel innovasyon

İNNOVASYON TÜRLERİ

ĠġLETME DÜZEYĠNDE

ĠNNOVASYON TÜRLERĠ

ÜRÜN İNNOVASYONU-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

ÜRÜN ĠNNOVASYONU VERĠMLĠLĠK

Tasarım kalitesi için verilmiĢ olan örnek, bir ürün innovasyonusonucu da ortaya çıkmıĢ olabilirdi. Dolayısıyla, tasarım kalitesi içinvardığımız sonuç ürün innovasyonu için de geçerlidir.

Yeni veya özellikleri önemli ölçüde iyileĢtirilmiĢ ya da kullanım alanı değiĢtirilmiĢ bir ürün veya hizmetin geliĢtirilerek ekonomik getiri elde edilmesidir.

-Ütü gerektirmeyen kumaĢlar

-Kendini temizleyen dıĢ cephe boyaları

SÜREÇ İNNOVASYONU-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

SÜREÇ ĠNNOVASYONU VERĠMLĠLĠK

Süreç innovasyonu sonucunda meydana gelen kâr artıĢımaliyetlerdeki düĢme sonucu oluĢmaktadır.

Bir iĢletmenin satın alma, stok yönetimi, üretim, teslimat gibi tüm süreçlerinde maliyetleri düĢürerek verimliliği artırmayı hedefleyen yenilikçi uygulamalardır.

-TaĢıma araçlarının değiĢtirilmesi

-Önleyici bakım uygulamaları

PAZARLAMA İNNOVASYONU-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

PAZARLAMA ĠNNOVASYONU VERĠMLĠLĠK

Bir ürün veya hizmetin müĢteriye sunum yöntemlerinde yaratılan farklılıklardır. Bufarklılıklar; ürünlerin tasarımı, ambalajı gibi özelliklerinde, fiyatında, dağıtım kanalları vetutundurma çalıĢmalarında yapılan yenilikçi uygulamaları kapsar.

-Mc Donald’s da ürünlerin paketlemesi ve özellikle çocuk menülerinin süslü kutluları, menülerin yanında verilen hediyeler

-Filiz Gıda’nın TÜBĠTAK Marmara AraĢtırma Merkezi ile geliĢtirip ürettiği Filiz Fizi'nin farklı Ģekilleri ve ambalajları

ORGANİZASYONEL İNNOVASYON-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

ORGANĠZASYONEL ĠNNOVASYON VERĠMLĠLĠK

Bir iĢletmede çalıĢma ve iĢ yapma yöntemlerinin, organizasyon yapısının, vb. önemliĢekilde değiĢtirilmesi, geliĢmiĢ yönetim tekniklerinin ve yeni stratejilerin uygulanmasıdır.

-Sürekli iyileĢtirme yöntemi olan Kaizen

-UPS firmasının iĢ modeli:X Ģehrinden A markabilgisayarı alır ve Y Ģehrindeki deposunda, A markasıadına, yine A markası tarafından eğitilmiĢ kendielemanlarına tamir ettirir. Ya da yine X sitesinde satılanbir malı kendi deposunda stoklar ve sipariĢ verildiği andadeposundan alarak size teslim eder.

30

ÇALIŞMA YAŞAMININ KALİTESİ

ÇalıĢma yaĢamının kalitesi, bir iĢletmede, iĢgücünün bireysel performansını doğrudan etkileyen,

• ücret,

• fiziksel çalıĢma koĢulları,

• örgüt kültürü,

• liderlik,

• iletiĢim,

• bilgi ve beceri geliĢtirme,

• iĢle bütünleĢme,

• takdir edilme,

• sorun çözme ve karar almaya katılım gibi

unsurların yeterlilik düzeyini açıklayan bir kavramdır.

31

ÇALIŞMA YAŞAMININ KALİTESİ - ÖRNEKLER

ÇalıĢma yaĢamının kalitesini belirleyen göstergeler:

• iĢgücü devir oranı,

• meydana gelen toplam iĢ kazası sayısı

• çalıĢanların iĢletmeden memnuniyet düzeyi,

• fiziksel çalıĢma koĢullarına iliĢkin göstergeler; örneğin aydınlatma, gürültü, toz, titreĢim, görsel ve zihinsel yoğunluk ve benzeri faktörlere iliĢkin ölçümlerin standart değerlerle karĢılaĢtırılması ile elde edilen göstergeler.

-ĠĢ gücü devir oranının azalması sonucu deneyimli

çalıĢan sayısı artar.

-Verimlilik artıĢından elde edilen kârın, o kârın elde

edilmesinde pay sahibi olan hissedarlar, çalıĢanlar v.b.

kesimler tarafından paylaĢılması sonucu çalıĢanların iĢletmeyi

sahiplenmesi ve verimliliği arttırıcı çalıĢmalara olan

motivasyonu artar.

-Fiziksel çalıĢma koĢullarının

iyileĢmesi sonucu çalıĢanların performansı

artarken insan kaynaklı hatalar

azalır.

• ÇalıĢma yaĢamının kalitesi arttıkça bu ve benzeri geliĢmeler neticesinde verimliliğin artması beklenir.

ÇALIŞMA YAŞAMININ KALİTESİ – VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

ÇalıĢma yaĢamının kalitesi arttıkça

ETKİLİLİK

Bir işletmenin daha önceden belirlenmiş olan amaçlarına ne düzeyde ulaştığını gösteren orandır.

Etkililik daha çok Ģu soruların yanıtını vermektedir:

gerçekten ihtiyaç duyulan yararlı mal ve hizmetler üretildi mi?

çıktı üretiminde ne sağlanmak isteniyorken ne sağlandı?

dönem baĢındaki planlarımızın % kaçı gerçek oldu?

gerçekleĢen sonuç / planlanan sonuç Etkililik

İŞLETMEDE ETKİLİLİK GÖSTERGELERİ

gerçekleĢen pazar payının hedeflenen pazar payına oranı

gerçekleĢen üretim miktarının planlanan üretim miktarına oranı

gerçekleĢen hatasız ürün yüzdesinin planlanan hatasız ürün yüzdesine oranı

Hedeflere

Ulaşma derecesi

ETKİLİLİK-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ

Verimlilik hedeflerine

ulaĢma düzeyi

Kalite hedeflerine

ulaĢma düzeyi

Ġnnovasyon hedeflerine

ulaĢma düzeyi

Kârlılık hedeflerine

ulaĢma düzeyi

ETKĠLĠLĠK DÜZEYĠ

VERĠMLĠLĠK ETKĠLĠLĠK

VERĠMLĠLĠK ETKĠLĠLĠK

İŞLETME ÖRNEĞİ

Soru: 1. yıl tekli koltuk üretimi yapan bir firmada ölçeğe göre sabit getiri varsayımı altında 2. yıl yaĢanan iki farklı senaryo için aĢağıdaki ifadelerden hangisi söylenemez?

a)Ġnnovasyon düzeyi artar

b)Verimlilik artar

c)Tasarım kalitesi artar

d)Kar artar

a)Uygunluk kalitesi artar

b)Verimlilik artar

c)Tasarım kalitesi artar

d)Etkinlik artar

Oturan kiĢinin vücut ölçülerine göre kendini

ayarlayan koltuk üretilmeye baĢlandı.

KumaĢ koltuğa el ile zımbalanırken makine ile zımbalanmaya baĢlandı.

VERİMLİLİK YÖNETİMİ

Verimlilik GeliĢtirme

Verimlilik Ölçme

Verimlilik Değerlendirme

Verimlilik Planlama

Kaynak: Sumanth (1998)

VERİMLİLİK DEĞERLENDİRME

Değerlendirme, temel olarak üç Ģekilde yapılabilir:

• Farklı zaman periyotlarındaki ölçüm sonuçlarının karĢılaĢtırılması

• Belirli bir dönem için bulunan ölçüm sonuçlarının o dönem için konulmuĢ olan verimlilik hedefleriyle karĢılaĢtırılması

• Belirli bir dönem için farklı birimlere ait ölçüm sonuçlarının karĢılaĢtırılması

MA

KR

O

MĠK

RO

VERİMLİLİK ÖLÇÜMÜ

Sektör analizleri

Politikaların

geliĢtirilmesi

Ekonomik geliĢmenin

izlenmesi

Mevcut verimlilik düzeyinin tespiti

Verimlilikle ilgili kararların sağlam temellere dayanması

Gerçekçi verimlilik hedeflerinin belirlenmesi

Gerekli önlemlerin zamanında alınması

Yapılan verimlilik artırma çalıĢmalarının amacına ulaĢıp ulaĢmadığının belirlenmesi

Verimlilik göstergeleri

Değişkenlerin fiziksel / parasal olmasına göre

Çıktının oranlandığı girdi

türlerinin sayısına göre

Değişkenlerin salt değer ya da artış

değeri olarak alınmasına göre

VERİMLİLİK GÖSTERGELERİ

Fiziksel verimlilik

Parasal verimlilik

Yarı fiziksel / yarı parasal

verimlilik

Kısmi faktör verimliliği

Çoklu faktör verimliliği

Toplam faktör verimliliği

Ortalama verimlilik

Marjinal verimlilik

Fiziksel Parasal

Çıktı

Üretilen ürün miktarı, satılan

ürün miktarı, vb. (ton, metre, vb.

cinsinden)

SatıĢlar, katma değer, üretim

değeri, vb.

ĠĢgücüÇalıĢan kiĢi sayısı, çalıĢılan saat

sayısıĠĢgücü maliyetleri

Sermaye Makine sayısı, makine saat, vb.Amortisman ve tükenme

payları, sermaye stoku, vb.

Hammadde

ve malzeme

Kullanılan hammadde ve

malzeme miktarları (metre,

kilogram, litre, vb. cinsinden)

Hammadde ve malzeme

maliyetleri

Yakıt ve

enerji

Kullanılan toplam enerji miktarı

(kcal, vb.), kullanılan elektrik

miktarı (kWh, vb.), kullanılan su

miktarı (lt, m3, vb)

Enerji maliyetleri (Toplam

enerji maliyeti, elektrik

maliyeti, su maliyeti, yakıt

maliyeti, vb.)

FİZİKSEL VE PARASAL DEĞİŞKENLER

Güçlü Yön Zayıf Yön

Fiziksel verimlilik

göstergeleri

Verimlilik

ölçümlerinde

kullanılması gereken

ideal gösterge

türüdür.

Farklı girdi ve/veya çıktı türlerinin toplulaĢtırılması sorundur.

Parasal verimlilik

göstergeleri

Farklı girdi ve/veya çıktı türleri toplulaĢtırılabilir.

Enflasyon etkisi giderilmelidir.

FİZİKSEL ve PARASAL GÖSTERGELERİN GÜÇLÜ ve ZAYIF YÖNLERİ

KISMİ, ÇOKLU ve TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ GÖSTERGELERİ

Kısmi faktör

verimliliği

Çıktı

Tek çeşit girdi (işgücü, hammadde, sermaye, vb.)

Çoklu faktör

verimliliği

Çıktı

Birden çok çeşit girdi (işgücü + sermaye, vb.)

Toplam faktör

verimliliği

Çıktı

Tüm girdiler (işgücü, sermaye, hammadde, enerji, …)

Güçlü Yön Zayıf Yön

Kısmi faktör

verimliliği

göstergeleri

Veri sağlamak kolaydır.

Göstergeleri hesaplamak kolaydır.

Kolay anlaşılırlar.

Bazı göstergeler sektörel veri olarak

mevcuttur.

TFV göstergeleri ile birlikte

kullanıldığında farklı faktörlerin toplam

verimlilik üzerindeki etkilerine ilişkin

bilgi verir.

Diğer tüm koşulların sabit

olduğu varsayımı altında

hesaplanırlar.

Faktör ikamelerinin çıktı

üzerindeki etkisini ortaya

koyamazlar.

Toplam maliyet artışlarını

açıklayamazlar.

Tek başlarına kullanıldıklarında

yanıltıcı olabilirler.

Toplam

faktör

verimliliği

göstergeleri

Tüm üretim faktörlerinin çıktı üzerindeki etkisini içerirler.

Girdi faktörlerinin ikamesiyle çıktı üzerinde yaratılan toplam etki gözlenebilir.

En anlamlı ve yararlı verimlilik göstergeleridir.

Verimlilik ölçümü sonuçlarıyla iĢletmenin finansal durumunun uzlaĢtırılabilmesini sağlar.

Gerekli verilerin toplanması zordur.

Hesaplanması diğer göstergelere göre daha zordur.

KISMİ ve TOPLAM FAKTÖR VERİMLİLİĞİ

GÖSTERGELERİN GÜÇLÜ ve ZAYIF YÖNLERİ

Fizikselverimlilik

Parasal verimlilik

Toplam faktör

verimliliği

Kısmi faktör

verimliliği

Çoklu faktör

verimliliği

RAPMODS MODELİ

47

APC VERİMLİLİK ÖLÇÜM MODELİ

Güney Afrika Cumhuriyeti Ulusal Verimlilik Enstitüsünün himayesinde ve Basil Von Loggerenberg’in önemli katkıları ile geliştirilmiş

Amerikan Verimlilik Merkezine sunulmuş, burada yeniden gözden geçirilip revize edilmiş

Seminerler ile Amerikan firmalarına ulaştırılmış ve yaygın bir şekilde uygulanmaya başlanmış

Önemi:

Verimlilik ve karlılık analizi olması

Karlılık değişimlerinin verimlilik değişimlerinden mi yoksa fiyat-maliyet hareketlerinden mi meydan geldiğini analiz etmesi

48

2008 (I. dönem)

Q01 P01

5 kg brokoli 3 TL

Q02 P02

10 tane lahana 1 TL

V0=5x3+10x1=25

2009 (II. dönem)

Q11 P11

10 kg brokoli 4 TL

Q12 P12

5 tane lahana 2 TL

V1=10x4+5x2=50

Q1

Q0

=10x3 + 5x1

5x3 + 10x1

P1

P0

= 10x4 + 5x2

10x3 + 5x1

=35

25

=50

35

V1

V0

Q1

Q1

P1

P0

= *

50

25 3525

35= *50

APC VERİMLİLİK ÖLÇÜM MODELİ

APC MODELİ UYGULAMA ADIMLARI

Kârlılık üzerindeki parasal etkilerin hesaplanması

Performans oranlarının hesaplanması

DeğiĢim oranlarının hesaplanması

Modelde kullanılacak verilerin derlenmesi

MODELDE KULLANILACAK VERİLER

Çıktı ve girdi kalemlerine iliĢkin;

Miktar

Fiyat

Tutar

Dönem 1 Dönem 2 DeğiĢim Oranları Performans OranlarıKârlılık Üzerindeki Parasal

EtkilerA B C D E F G H I J K L M N O

Fiyat (P1)

Miktar (Q1)

Değer (V1)

Fiyat (P2)

Miktar (Q2)

Değer (V2)

Kârlılık Endeksi

VerimlilikEndeksi

FiyatKurtarmaEndeksi

Toplam Parasal

Etki

VerimlilikDeğiĢiminin

Parasal Etkisi

Fiyat DeğiĢimlerinin

Parasal Etkisi

ÇıktılarÇıktı 1

Çıktı 2

Çıktı 3

…

Çıktı Toplamı

Girdiler

Ġlk Madde Malzeme

Girdi 1

Girdi 2

…

Ġlk Madde Malzeme Toplamı

ĠĢçilik

ĠĢçi

Ġdari Personel

…

ĠĢçilik Toplamı

Enerji

Enerji A

Enerji B

Enerji C

…

Enerji Toplam

Makine Ekipman

….

Makine Ekipman Toplamı

Girdi Toplamı

2

1

VV

2

1

QQ

2

1

PP

DEĞİŞİM ORANLARININ HESAPLANMASI

Tutar değiĢim oranı = Miktar değiĢim oranı x Fiyat değiĢim oranı

Tutar değişim oranı

İkinci dönem tutarı

İlk dönem tutarı

Miktar değişim oranı

İkinci dönem miktarı

İlk dönem miktarı

Fiyat değişim oranı

İkinci dönem fiyatı

İlk dönem fiyatı

Tek bir girdi ya da çıktı kalemi için;

TOPLULAŞTIRILMIŞ KALEMLER İÇİN DEĞİŞİM ORANLARI


(İlk dönem fiyatı x ikinci dönem miktarı)

(İlk dönem fiyatı x ilk dönem miktarı)

Fiyat değişim oranı



Bir girdi ya da çıktı grubu için;


İkinci dönem tutarı

İlk dönem tutarı

PERFORMANS ORANLARI

Kârlılık endeksi Toplam çıktının tutar değişim oranı

Girdinin tutar değişim oranı

Verimlilik endeksi Toplam çıktının miktar değişim oranı

Girdinin miktar değişim oranı

Fiyat kurtarma

endeksi

Toplam çıktının fiyat değişim oranı

Girdinin fiyat değişim oranı

Çıktı Tutarındaki

DeğiĢim

Girdi Miktarındaki

DeğiĢim

Verimlilik

endeksi

Çıktı Miktarındaki

DeğiĢim

Girdi Fiyatındaki DeğiĢim

Fiyat

kurtarma

endeksi

Çıktı Fiyatındaki DeğiĢim

Girdi Tutarındaki

DeğiĢim

Karlılık

endeksi

PERFORMANS ORANLARI

Karlılıktaki değiĢim

Verimlilikteki değiĢim

Maliyet kurtarma oranındaki

değiĢim

1,05 0,98 1,07

Kârlılığın %5 arttığı,

Verimliliğin %2 düĢtüğü,

Çıktı fiyatlarındaki değiĢimin, girdi fiyatlarındaki değiĢimlerden %7 oranında daha fazla olduğu

PERFORMANS ORANLARI

ĠĢletmeler için bu oranların hepsinin 1’den büyük olması en arzu edilen durumdur.

Bu hem verimliliğin, hem kârlılığın arttığının hem de fiyat artıĢlarından kazançlı çıkıldığını ifade etmektedir.

PERFORMANS ORANLARI

KÂRLILIK ÜZERİNDEKİ PARASAL ETKİLER

xBaz yılın girdi

tutarı

_Kârlılık üzerindeki

toplam parasal etki

Girdinin tutar değişim

oranı=

Toplam çıktının tutar değişim

oranı

_ x

0

1

V

V

0

1

V

V0V

Performans oranlarının parasal olarak ne anlam ifade ettiğini gösterirler.

KÂRLILIK ÜZERİNDEKİ PARASAL ETKİLER

_ x

x Baz yılın girdi tutarı

_Kârlılık üzerindeki verimlilik etkisi

Girdinin miktar değişim

oranı=

Toplam çıktının miktar değişim

oranı

0

1

Q

Q

0

1

Q

Q0V

=Kârlılık üzerindeki fiyat

değişimi etkisiToplam

parasal etkiVerimlilik

etkisi_

Çıktılar

1.DÖNEM 2.DÖNEM

DEĞĠġĠMORANLARI

PERFORMANSORANLARI

KARLILIK ÜZERĠNDEKĠ PARASAL ETKĠLERTUTAR MĠKTARFĠYAT TUTAR MĠKTAR FĠYAT

V0 Q0 P0 V1 Q1 P1 V1/V0 Q1/Q0 P1/P0

Kârlılık

Endeksi

Verimlilik

Endeksi

Fiyat

Kurtarma

Endeksi

Toplam

Parasal

Etki

Verimlilik

DeğiĢiminin

Parasal

Etkisi

Fiyat

değiĢimlerinin

Parasal Etkisi

1.Bornoz 140.000 700 200 212.500 850 250

2.Havlu 50.000 500 100 87.500 700 125

Çıktı Toplamı 190.000 300.000 1,579 1,263 1,250

Girdiler

1.Ham. Malz.

1.1.KumaĢ 70.000 700 100 78.100 710 110 1,116 1,014 1,100 1,415 1,245 1,136 32 426 17 421 15 005

1.2.Boya 50.000 400 125 90.000 450 200 1,800 1,125 1,600 0,877 1,123 0,781 -11 053 6908 -17 961

Ham.Mal.Top. 120.000 168.100 ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... .......

2.ĠĢçilik

2.1.ĠĢçi 20.000 200 100 27.300 195 140 1,365 0,975 1,400 1,157 1,296 0,893 4279 5763 -1484

2.2.Ġdari Pers. 5.000 50 100 8.000 40 200 1,600 0,800 2,000 0,987 1,579 0,625 -105 2316 -2421

ĠĢçilik Toplamı 25.000 35.300 1,412 0,940 1,502 1,118 1,344 0,832 4174 8079 -3905

3.Enerji

Elektrik 5.000 125 40 7.800 130 60 1,560 1,040 1,500 1,012 1,215 0,833 95 1116 -1021

Girdi Toplamı 150.000 211.200 1,408 1,040 1,354 1,121 1,215 0,923 25 642 33 524 -7882

TEŞEKKÜRLER…

ĠletiĢim Bilgileri:

[email protected]@mpm.org.tr

RAPMODS-RAMSAY VERİMLİLİK

MODELLEME SİSTEMİ

1

SUNUM PLANI

Rapmods-Ramsay Verimlilik

Modelleme Sistemi

Sistemdeki Çıktılar ve Girdiler

Modelin Uygulaması

Benzetim Örneği

RAPMODS-RAMSAY VERİMLİLİK MODELLEME SİSTEMİ(RAmsay Productivity MODelling System)

ILO’ da teknik şef olarak danışmanlık yapmış, Avustralya’daki bir üniversitede verimlilik

merkezinin yöneticisi, “İşletme Verimliliği Ölçümü ve Uluslararası Emek

Verimliliği” kitabının yazarı M.R.RAMSAYtarafından geliştirilmiştir.

RAPMODS - RAMSAY VERİMLİLİK MODELLEME SİSTEMİ

İşletmelerin verimliliğini ve rekabetgücünü artırmak amacıyla yönetimyeteneklerinin daha iyi kullanılabilmesi için

yöneticilere bütüncül bir bakış açısısunan bir verimlilik ölçme modelidir.

Modelin avantajı: İşletmelerde edinilmesikolay olan mali verileri kullanır.

Ne Yarar Sağlar?

Ortak Amaçları Gerçekleştirmek

Mali Bütçeleme

Verimliliğin

Sayısallaştırılması

Detaylı Bir Yaklaşım

5

RAPMODS Modeli, İşletme Yöneticilerine Aşağıdaki Konularda Destek Sağlar:

1

• İşletmenin verimlilik hedeflerinin belirlenmesi; buhedeflere ulaşmak için etkili ve somut planlargeliştirilmesi,

2• Tüm girdi kaynaklarını dikkate alarak, işletmenin

verimliliğine yönelik bütüncül bir bakış sağlanması,

3

• Karar verme sürecinde çeşitli eylem planları,seçenekler geliştirilmesinde kullanılmak üzerekârlılığın, sermaye kullanımının etkililiğinin, yatırımıngetirisinin, kısmi ve toplam verimlilik oranlarınınsaptanması,

4

• Çeşitli çıktı ve girdi düzeyleri içinyatırımın getirisinin, kısmi vetoplam verimlilik oranlarınındeğişiminin incelenmesi,

5

• Farklı işletmelerin verilerineulaşılabildiği durumlardaişletmeler arası karşılaştırmalaryapılması.

Modelin Uygulama Adımları

Modelin seçilen sıklıkta tekrar uygulanmasıyla, belirlenen hedeflerin ne düzeyde gerçekleştirilebildiğinin değerlendirilmesi.

Benzetimlerden yararlanarak bir sonraki işletme/mali dönemin ortak hedeflerinin (yatırımın getirisi, kısmi verimlilik oranlarının )belirlenmesi,

Kısmi faktör verimliliği, toplam faktör verimliği oranları, yatırımın getirisi, vb. hesaplanması,

Modelin gerektirdiği verilerin derlenmesi,

Ölçümün ne sıklıkta yapılacağının (ölçüm periyodunun) seçimi,

İşletmenin çıktı ve girdilerinin tanımlanması,

VERİLER

İlk Madde ve Malzeme

İşçi Ücret ve Giderleri

Memur Ücret ve Giderleri

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

Amortisman ve Tükenme Payları

Diğer Giderler

TOPLAM GİRDİ MALİYETİ (1+2+…+6)

Dönem Başı Yarı Mamul Stok (-)

Dönem Sonu Yarı Mamul Stok (+)

Dönem Başı Mamul Stok (-)

Dönem Sonu Mamul Stok (+)

NET SATIŞLAR (ÜRETİM)

Önceki Yıl Dönen Varlıklar

Cari Yıl Dönen Varlıklar

Önceki Yıl Maddi Duran Varlıklar

Cari Yıl Maddi Duran Varlıklar

Cari Yıl Yapılmakta Olan Yatırımlar

Modelin Uygulanması İçin Gerekli Veriler

Çeşit Esası


İşçi Ücret ve Giderleri

Memur Ücret ve Giderleri


Çeşitli Giderler

Finansman Giderleri

Fonksiyon Esası

Direkt İlk Madde ve Malzeme

Direkt İşçilik

Genel Üretim Giderleri

Genel Yönetim Giderleri

Ar-Ge Giderleri

Pazarlama Giderleri

Bağıntı Esası

Direkt

Endirekt

VERİLER 1. İlk Madde ve Malzeme 2. İşçi Ücret ve Giderleri 3. Memur Ücret ve Giderleri 4. Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 5. Amortisman ve Tükenme Payları6. Diğer Giderler7. TOPLAM GİRDİ MALİYETİ (1+2+…+6)8. Dönem Başı Yarı Mamul Stok (-)9. Dönem Sonu Yarı Mamul Stok (+)10. Dönem Başı Mamul Stok (-)11. Dönem Sonu Mamul Stok (+)12. NET SATIŞLAR (ÜRETİM)13. Önceki Yıl Dönen Varlıklar14. Cari Yıl Dönen Varlıklar15. Önceki Yıl Maddi Duran Varlıklar16. Cari Yıl Maddi Duran Varlıklar17. Cari Yıl Yapılmakta Olan Yatırımlar

Modelin Uygulanması İçin Gerekli Veriler Nasıl Elde Edilir?

Giderlerin Çeşit Esasına Göre

Sınıflandırılması

Bilanço

Bilanço

Gelir Tablosu

Sistem Girdileri

Girdiler

İlk

Madde Malzeme

Ücretler Maaşlar Amortisman ve Tükenme

Payları


Diğer Giderler

Direkt İMMEndirekt İMM

Direkt İşçilikEndirekt İşçilik

YöneticiTeknik eleman

Maddi Duran Varlıklar

ElektrikSuBakım OnarımNakliye

Üretim ile ilgili bu giderler dışında kalan

Rapmod Sistem Çıktısı

Çıktı

Yarı Mamul Ürün Stok Değişimi

(Dönem sonu-Dönem başı)

Üretimden

Satışlar

Mamul Ürün Stok Değişimi

(Dönem sonu-Dönem başı)

13

İLK MADDE MALZEME

DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA

ve HİZMETLER

AMORTİSMANLAR ve TÜKENME

PAYLARI

TOPLAM ÜCRETLER ve MAAŞLAR

KÂRDİĞER GİRDİLER

NET SATIŞLAR

FAKTÖR MALİYETLERİ KÂR

KATMA DEĞER

KÂRSİSTEM DÖNÜŞTÜRME MALİYETİ

Rapmods Çizelgesi

RAPMOD MODELİ’NDE KATMA DEĞERİN HESAPLANMASI

ÇIKTI

İLK MADDE MALZEME GİDERLERİ

DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA ve HİZMETLER

KATMA DEĞER

Modele Göre Kısmı Verimlilik İki Şekilde Hesaplanır

Çıktıya GöreKatma

Değere Göre

Çıktıya Dayalı Verimlilik Ölçüleri

Çıktı / İlk Madde ve Malzeme Giderleri

Çıktı / İşçi Ücret ve Giderleri

Çıktı / Memur Ücret ve Giderleri

Çıktı / Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

Çıktı / Amortisman ve Tükenme Payları

Çıktı / Diğer Giderler

17

Katma Değere Dayalı Verimlilik Ölçüleri

Katma Değer / İlk madde ve Malzeme

Katma Değer / İşçi Ücret ve Giderleri

Katma Değer / Memur Ücret ve Giderleri

Katma Değer / Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

Katma Değer / Amortisman ve Tükenme Payları

Katma Değer / Diğer Giderler

18

19

ÇıktıSermaye Verimliliği =

Kullanılan Toplam Sermaye

KârYatırımın Getirisi(%) = * 100

Kullanılan Toplam Sermaye

20

Kullanılan Toplam

Sermaye

Yapılmakta olan

Yatırımlar

Maddi Duran

Varlıklar Ortalaması

Dönen Varlıklar

Ortalaması

Dönen

Varlıklar

Ortalaması

Önceki Yıl

Dönen

Varlılar

Cari Yıl

Dönen

Varlıklar

Maddi Duran

Varlıklar

Ortalaması

Önceki Yıl

Maddi Duran

Varlıklar

Cari Yıl

Maddi Duran

Varlıklar

2

2

Sistem Dönüştürme Maliyeti Değişkenine Göre

Verimlilik Ölçüleri

22

Çıktı / Sistem

Dönüştürme

Maliyeti

Katma değer / Sistem

Dönüştürme Maliyeti

Toplam Faktör

Verimliliği

Çıktı

Toplam Girdi

Maliyeti

Toplam Faktör Verimliliği İle

Kâr / Zarar Arasındaki İlişki

1* 1Kâr Çıktı

TFV

Benzetim çalışmaları ile herhangi bir girdidebelli bir miktar değişiklik olması varsayımıyapılarak, bu durumun model sonuçlarıüzerinde oluşturacağı etkinin gösterilmesiamaçlanmaktadır.

Benzetim Çalışması

Benzetim Çalışması

%22

%43

%13

%10

%12

Toplam Girdi Maliyetinde Girdilerin Payları


Ücretler

Maaşlar

Amortisman


Documents

VERİMLİLİK ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME EĞİTİMİ · KÂRLILIK-VERİMLİLİK İLİŞKİSİ. Verimlilik ve kârlılık ile ilgili 3 durum ortaya çıkmaktadır (Tangen, 2005). •