Politika Boluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı ......Tavsiye Raporu Politika Boluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlikin Danımanlık Hizmetleri

Inception Report

Consultancy Services on Policy Gap Analysis and Energy Efficiency Program Evaluation Page iii

March 2015

MWH MÜHENDİSLİK ve MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ

Koşuyolu mah Asmadalı sokak No:27 34718 Kadıköy, Istanbul Turkey

Tel: +90 216 545 3328

Fax: +90 216 546 04 77

için hazırlanmıştır

Başlıca Tavsiyeler

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlişkin Danışmanlık Hizmetleri

Satınalma referansı: MENR-CS-02

Aralık, 2015

MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd.

Asmadalı Sokak No. 27,

Koşuyolu 34718

Kadıköy, Istanbul- Türkiye

Tel: +90 216 545 3228

Fax: +90 216 546 0477

www.mwhglobal.com

Wuppertal Institut fuer Klima,

Umwelt, Energie GmbH

Doeppersberg 19, 42103

Wuppertal, Germany

Tel: +49 202 2492 0

Fax: +49 202 2492 108

www.wupperinst.org

Tavsiye Raporu

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlişkin Danışmanlık Hizmetleri Sayfa ii Aralık 2015

Başlıca Tavsiyeler

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlişkin Danışmanlık Hizmetleri

ID: GEF TF014579

Aralık 2015

Bu rapor MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd. Şti (MWH) ile Wuppertal Institute Institut fuer Klima, Umwelt, Energie GmbH (WUPPERTAL) Ortak Girişimi (JV) tarafından Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı için (ETKB) Küresel Çevre Fonu (KÇF) finansal desteği ile hazırlanmıştır ve JV ile ETKB arasında kararlaştırılan kapsama sıkı sıkıya bağlıdır. Dolayısıyla bu raporda dokümanın kendisinde kategorik olarak ifade edilmeyen kısıtlamaların, varsayımların ya da verilerin ya da taleplerin esas alınması söz konusu olabilir. JV’ye danışmadan bu rapor esas alınmamalıdır. Bu raporda yer alan tüm yorumlamalar ve tavsiyeler spesifik bir bilgilendirme uyarınca JV’nin görüşünü yansıtmaktadır ve konu alanın kapsayabileceği tüm hususları muhakkak ele alması söz konusu değildir. JV’nin bu rapora ilişkin yükümlülüğü ETKB ile anlaşması ile sınırlıdır. Bu rapor herhangi bir diğer kişi tarafından riskin tamamen kendisine ait olduğunu bilerek kullanılmaktadır. JV, bu raporun herhangi bir diğer kişi tarafından kullanımına ilişkin herhangi bir sorumluluk kabul etmez. Burada ifade edilen görüşler JV’ye aittir ve herhangi bir şekilde ETKB ve KÇF’nin görüşünü yansıttığı varsayımında bulunulamaz.

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesi

Rapor Adı:

Başlangıç Raporu

Kontrol Edilen Kopya

Rev. N.

Tarih Tanım

Değişikliği Düzenleyen Gözden Geçiren Onaylayan

00 01.12.2015 Taslak

Rod Janssen

José Guerra Roman

Özlem Yakut

Stefan Thomas

R. Janssen M. Sarıoğlu

Tavsiye Raporu

Politika Boşluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlişkin Danışmanlık Hizmetleri Sayfa 1 Aralık 2015

İÇİNDEKİLER

Akronimler .............................................................................................................................................. 4

1. Giriş ve Ara Raporun Gözden Geçirilmesi ...................................................................... 5 1.1. Başlıca sonuçlar ....................................................................................................................... 5 1.2. Tavsiyeler ................................................................................................................................ 6

2. Enerji Politikası Bağlamının Gözden Geçirilmesi ........................................................ 8 2.1. Türkiye’nin enerji verimliliği politikası gidişatına giriş .......................................................... 10 2.2. Türkiye’de enerji nerelerde kullanılıyor ................................................................................. 13 2.3. Temel Enerji İndikatörleri ...................................................................................................... 14 2.4. Enerji Yoğunluğunun Değişimi .............................................................................................. 14 2.5. Politika Boşluğunun Anlaşılması ........................................................................................... 15 2.6. Boşluğun Anlaşılması ............................................................................................................ 17

3. Politika Boşluğunun Doldurulması ................................................................................ 20 3.1. Politika Beyanı ....................................................................................................................... 20 3.2. Mevzuat ................................................................................................................................ 20 3.3. Politika/Program Geliştirme ................................................................................................. 21 3.4. Uygulama .............................................................................................................................. 23 3.5. Kurumsal ............................................................................................................................... 25

Tavsiye Raporu


TABLO LİSTESİ

Tablo 1: Türkiye için Temel İndikatörler, 1960 - 2013 .................................................................................... 14

Tavsiye Raporu


ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1 : Nihai Enerji Tüketim Payları, 2013 .................................................................................................... 13

Şekil 2: Nihai Enerji Tüketimindeki Paylar, 1995-2013 ................................................................................... 14

Şekil 3: Enerji Yoğunluğu Değişimi, 1990 - 2011 ............................................................................................ 15

Şekil 4: Senaryoya Göre Enerji Yoğunluğu, 1990-2030 ................................................................................. 18

Şekil 5: BAU ve hedeflenen senaryolardaki enerji yoğunluğu tahmini ........................................................ 18

Şekil 14: Enerji Verimliliği Direktifinin Temel Özellikleri ............................................................................... 21

Tavsiye Raporu


Akronimler

AB Avrupa Birliği

AR&GE Araştırma ve Geliştirme

BEPD AB 2012 Binaların Enerji Performansı Direktifi

BMİDÇS Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

BSTB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

ESCO Enerji hizmeti şirketi

ETKB Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı

EV Enerji verimliliği

EVD AB 2012 Enerji Verimlilik Direktifi

GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla

İ&D İzleme ve Değerlendirme

KÇF Küresel Çevre Fonu

KOBİ Küçük ve orta ölçekli işletme

Mtep Milyon ton eşdeğer petrol

Ö&D Ölçüm ve Doğrulama

SWOT Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar Ve Tehditler

tep Ton eşdeğer petrol

TNT Toplam Nihai Tüketim

TPET Toplam Primer Enerji Temini

UEA Uluslararası Enerji Ajansı

UEVEP AB EVD kapsamında Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı

YEGM Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü

Tavsiye Raporu


1. Giriş ve Ara Raporun Gözden Geçirilmesi

Bu “politika boşluk analizi” projesi, özellikle KOBİ’ler ile ilişkili olan politika ve faaliyetleri güçlendirmek amacıyla ETKB’ye enerji verimliliği alanındaki politika ve programları değerlendirmek için teknik destek sunmak üzere tasarlanmıştır.

Bu proje, Dünya Bankası’nın ticari banka kredilerine erişimi artırma yoluyla KOBİ’ler tarafından enerjinin verimli kullanımını artırma amacıyla geliştirilen “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ’ler) Enerji Verimliliği Projesi’nin bir parçasıdır. Projenin iki ana unsuru vardır: politika boşluk analizi ve Türkiye’deki başlıca enerji programlarının derinlemesine değerlendirilmesi.

Bu rapor, politika boşluk analizinden tavsiyeler sunmaktadır. Tavsiyeler, hükümetin 2023 enerji yoğunluğu hedeflerine ulaşmak için hangi adımlara ve önlemlere ihtiyaç olduğunu belirlemesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Tavsiyeler bu projenin uygulaması esnasında gerçekleştirilen analize dayanmaktadır.

1.1. Başlıca sonuçlar

Türkiye’nin enerji verimliliği yaklaşımı, 2007 yılında enerji verimliliği yasasının ve 2012 yılında enerji verimliliği stratejisinin onaylanması ile son on yılda önemli oranda iyileşmiştir. Ancak bundan yıllar önce Türkiye genel enerji politikasında enerji verimliliğine verdiği önceliği artırmaktaydı. 2012 enerji verimliliği stratejisi, 2023 yılına kadar tüm ekonomide enerji yoğunluğunu artırmaya yönelik oldukça iddialı bir hedef ile önemli bir değişikliğe şahit olmuştur.

Bu rapor, tamamlanmak üzere olan ve Türkiye genelinde yoğun bir istişareden geçen Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planını (UEVEP) tamamlamak için tasarlanmıştır. Bu rapor UEVEP çalışmasını tekrar etmek için hazırlanmamıştır. Aradaki büyük fark UEVEP’in bir devlet politika dokümanı olması ve dolayısıyla devlet politikasını yansıtmasıdır. Bu politika boşluk analizi raporu devletin politika ve programları geliştirmesine yardımcı olmak için bir arka plan raporudur.

Başlıca sonuçlar:

Türkiye’nin enerji verimliliği stratejisi enerji verimliliği açısından iyi bir yasal çerçeveyi ve birçok iyi unsuru barındırsa da 2023’e ilişkin uzun vadeli enerji yoğunluğu hedefi iddialıdır ve mevcut politika ve program portföyü ile bu hedefe ulaşılamayacağı neredeyse kesindir. 2023 hedefi karşılanmak zorunda ise bu ele alınması gereken büyük bir politika boşluğuna işaret etmektedir;

Enerji verimliliği için AB müktesebatının uyumlaştırılması genel enerji verimliliği stratejisini önemli ölçüde iyileştirecektir ancak tamamen uygulanana kadar büyük bir politika boşluğu var olmaya devam edecektir;

Ancak AB müktesebatının uyumlaştırılması ve uygulanması çok sayıda zorluğu da beraberinde getirmektedir çünkü mevzuat değişikliklerinin yanı sıra programların çeşitliliğini artırarak ve şu anki politika geliştirme ve uygulama şeklini değiştirerek büyük amacın düzeyini de artırmak gerekmektedir;

Tavsiye Raporu


Ara Raporda gerçekleştirilen SWOT1 analizi tüm sektörlerde çok sayıda faydalı program bulunduğunu ancak 2023 enerji verimliliği hedeflerine katkıda bulunmak için bu programların genişletilmesi, gözden geçirilmesi ve yeni inisiyatiflerle desteklenmesi gerektiğini göstermektedir. Düzenleyici, eğitici, bilgilendirici ve finansal araçların iyi bir kombinasyonu olsa da yeterli değildir. Fırsatlar, zayıf yönler ve tehditlerden ağır basmaktadır.

Türkiye ekonomisinin önemli bir itici gücü olması nedeniyle KOBİ’lere yönelik bazı enerji verimliliği programları olsa da programlar genişletilebilir ve iyileştirilebilir;

Ancak enerji verimliliğine yatırımları teşvik etmek için dış finansmana (çok taraflı ya da iki taraflı) bağımlılık çok fazla ve devletin ciddi anlamda finansmanı artırması gerekmektedir;

Enerji verimliliğini finanse etmek için yatırımları ticari (özel ya da devlet) bankalar, enerji hizmeti şirketleri ve enerji dağıtım şirketleri aracılığıyla desteklemek için başka fırsatlar da bulunmaktadır; ve

Şu anda hazırlanmakta olan ulusal enerji verimliliği eylem planı (UEVEP) tavsiyeleri uygulamak için ciddi anlamda iyileştirilmiş bir yaklaşımın benimsenmek zorunda olduğunu göstermektedir. Bu çalışma 2023 hedeflerini karşılamak için acilen başlamalıdır.

1.2. Tavsiyeler

Aşağıdakiler, esas itibariyle, enerji verimliliği stratejisinin sonraki uygulama aşaması için başlangıçtaki öncelikleri teşkil eden birincil tavsiyelerdir.

Genel politika

Devlet:

Genişletilmiş bir enerji verimliliği stratejisinin ve enerji verimliliğine daha fazla insani ve finansal kaynak ayrılmasının faydalarını açıklamak amacıyla üst düzey bakanlıklar için bir dahili politika dokümanı hazırlamalıdır;

Tüm son kullanım sektörleri için iddialı enerji verimliliği hedefini devlete yeniden sunan 2012 enerji verimliliği strateji dokümanını gözden geçirmelidir;

Strateji dokümanında, Türkiye’de hali hazırda uyumlaştırılmış olan enerji verimliliğine ilişkin AB direktiflerinin uyumlaştırılması yoluyla taahhüdün nasıl genişletileceğini açıklamalıdır;

Enerji verimliliği stratejisinin 2023 enerji yoğunluğu hedefini nicel enerji tasarruflu bir hedef ile değiştirmeyi göz önünde bulundurmalıdır. Bunu izlemesi daha kolaydır ve paydaşlar da daha kolay anlayabilir; ve

Stratejide genel nüfusun refahının iyileştirilmesi (daha düşük enerji faturaları yoluyla) açısından ne kadar önemli olduğunu, endüstrisinin ve hizmetlerinin rekabetçiliğini artırdığını ve iklim değişikliğine ve Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıda bulunulmasına yardım ettiğini açıklamalıdır.

Mevzuat ile ilişkili olarak

Devlet:

1 SWOT analizi – Güçlü yönlerin, zayıf yönlerin, fırsatların ve tehditlerin analizi.

Tavsiye Raporu


Yerel koşulları karşılamak için spesifik yükümlülüklerde (yeni programlar haline gelecek ya da mevcut Türk programlarını değiştirecek) hangi değişikliklerin yapılması gerektiğini bilmek için tüm AB enerji verimliliği direktiflerini gözden geçirmelidir;

Ulusal hedefleri ve Meclis tarafından uyumlaştırma kapasitesini kapsayacak revize AB enerji verimliliği direktiflerini hazırlamalıdır; ve

Herhangi bir çakışmanın önüne geçmek için AB Enerji Verimliliği Direktifini tamamlamaya yönelik 2007 Enerji Verimliliği Yasasını gözden geçirmelidir.

Programlar ile ilişkili olarak

Devlet:

Enerji verimliliğine ilişkin AB çerçeve direktifleri kapsamında öngörülen tüm yükümlükleri gözden geçirmelidir;

Türkiye’de nasıl uygulanacağını belirlemek için başlıca yükümlülüklerden her biri için program yol haritaları, büyük olasılıkla çalışma grupları oluşturarak, oluşturmalıdır;

Türkiye için en iyi yaklaşımı belirlemek için AB üye devletlerinin bu programları nasıl uyguladığını öğrenmelidir. Bu, Türkiye için gözlemci statüsüne izin verecek olan EVD için Uyumlu Eylem2 ve BEPD için Uyumlu Eylem3 ile yakın işbirliğini kapsamaktadır;

Mevcut finansal araçları gözden geçirmeli ve hangi ulusal inisiyatiflerin geliştirilebileceğine karar vermelidir. Bu, bir UNDP projesi ile geliştirilen entegre bir finansal mekanizmanın değerlendirilmesini ve oldukça uygun maliyetli çıkabilecek düşük faizli kredilerin olası kullanımını (sübvanse edilmiş faiz oranları ile) kapsamaktadır;

İkisi arasında daha yakın ilişki kurarak VAP programı ve Gönüllü Anlaşmaların iştirak oranlarını artırmalıdır (ör. VAP programına başvuruda bulunan şirketlerin Gönüllü Anlaşmayı da peşinen kabul etmesini gerekli kılarak);

Şu anda zorunlu verileri yıllık olarak raporlama yükümlülüğü olan tüm şirketler için Gönüllü Anlaşmaları şart koşmayı göz önünde bulundurmalıdır;

Program sürecinin şirketleri başvuruda bulunmaktan vazgeçirmemesini sağlamak için VAP ve GA prosedürlerini gözden geçirmelidir;

VAP programı için istenen enerji denetimlerinin finanse edilmesini göz önünde bulundurmalıdır;

Teknik ve finansal yönetim gereksinimlerini artırmak için EVD sertifikasyon sürecini gözden geçirmelidir;

EVD sertifikasyonu açısından sertifikasyon başvurusu yapan şirketlerin sayısını artırmak için bir farkındalık programı yürütmelidir;

Zorunlu denetimden geçmesi gereken şirketlerin sayısını artırmayı göz önünde bulundurmalıdır;

Sertifika alan enerji yöneticilerinin etkinliğini sağlamak için bir şirketin enerji yönetim sistemini uygulayıp uygulamadığını saptamaya yönelik minimum gereksinimlerin bir listesini oluşturmak gibi bazı yükümlülükleri göz önünde bulundurmalıdır;

Farkındalık/iletişim unsurlarını mevcut programlarla, özellikle finansal araçlarla, daha yakından ilişkilendirmelidir; ve

Piyasa engellerini ve bu önemli paydaşların spesifik ihtiyaçlarını daha iyi anlamak için finans sektörü (ulusal ve uluslararası), son kullanım sektörlerindeki dernekler (ör. Sanayi Odası) ve Organize Sanayi Bölgeleri ile birlikte hareket etmeli/istişare etmelidir.

2 http://www.ca-eed.eu/home 3 http://www.epbd-ca.eu/

Tavsiye Raporu


İzleme ve Değerlendirme ile ilişkili olarak

Devlet:

İzleme ve değerlendirme faaliyetlerine ayrılmış bir birim kurmalı ve tüm programların ve politikaların devam eden analize imkan tanımak için temel indikatörlere ve veri toplama sistemine sahip olduğundan emin olmalıdır. Bu, ulusal enerji verimliliği eylem planlarının düzenli olarak hazırlanması açısından elzemdir.

Hazıra konucuların (işi her halükarda yapacak olan şirketler) sayısının dahil edilmediğinden emin olmak için VAP programını yakından izlemelidir;

En yüksek kalite güvence seviyesini sağlamak amacıyla enerji denetim şirketleri için izleme ve uygulama süreçlerini güçlendirmelidir; ve

Veri tabanı analizini güçlendirmeli ve bir kıyaslama sistemi oluşturmalıdır.

Uygulama ve Kurumsal Düzenlemeler ile ilişkili olarak

Devlet:

UEVEP’te sunulan şekilde EVD’nin çeşitli maddeleri üzerinde çalışmak için çalışma grupları oluşturmalıdır;

Yasama sürecinin devam etmesine imkan tanımak için Enerji Verimliliği Direktifindeki çeşitli seçeneklere (ör. enerji verimliliği yükümlülüğü ve enerji kurumlarının rolü) karar vermelidir;

Analitik ve uygulama fonksiyonlarını karşılamak için tüm çalışanların spesifik fonksiyonlar için eğitilmesini sağlamak amacıyla kapasite geliştirmeyi artırmalıdır;

Enerji Verimliliği Direktifini ve ilgili diğer enerji verimliliği direktiflerini uygulamak için gerekli olan artan yükümlülükler nedeniyle, politika ve program analizi ve geliştirilmesi; program yönetimi; farkındalık & iletişim ile izleme & değerlendirme konusunda yeterli kapasiteye sahip olduğundan emin olmak için yönetim yapısının güçlendirilmesini sağlamalıdır; ve

Enerji dağıtım şirketleri, enerji verimlilik ekipmanı imalatçıları ve kurucuları, ticari bankalar, sanayi ve ticaret odaları, Organize Sanayi Bölgeleri, uluslararası finans kuruluşları, ilgili meslek birlikleri (ör. mühendisler, mimarlar vb.) ile iş ilişkilerini geliştirmelidir.

2. Enerji Politikası Bağlamının Gözden Geçirilmesi

Bu “politika boşluk analizi” projesi, özellikle KOBİ’ler ile ilişkili olan politika ve faaliyetleri güçlendirmek amacıyla ETKB’ye enerji verimliliği alanındaki politika ve programları değerlendirmek için teknik destek sunmak üzere tasarlanmıştır.

Bu proje, Dünya Bankası’nın ticari banka kredilerine erişimi artırma yoluyla KOBİ’ler tarafından enerjinin verimli kullanımını artırma amacıyla geliştirilen “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ’ler) Enerji Verimliliği Projesi’nin bir parçasıdır. Proje, üç kamu bankası arasında dağıtılan Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından sağlanan 201 milyon USD’lik bir ikraz ve Küresel Çevre Fonu tarafından sağlanan 3.64 milyon USD’lik bir hibe ile finanse edilmektedir.

Tavsiye Raporu


Türkiye, uygun maliyetli enerji verimliliği potansiyelinin daha fazlasını kullanmak amacıyla enerji verimliliği stratejisini daha eksiksiz bir şekilde geliştirmek için yasama ve politika temelini oluşturma sürecinin ortasındadır. Şu anda devam eden çok sayıda hazırlığa yönelik çalışma ve proje bulunmaktadır. Aynı zamanda Türkiye katılım öncesi sürecin bir parçası olarak AB enerji verimliliği direktiflerinin tamamını entegre etmeyi planlamaktadır. Şu anda enerji verimliliği faaliyetleri tüm son kullanım sektörlerini kapsamaktadır.

Eksiksiz politika boşluk analizi için iki ana sonuca varan bir dizi faaliyet bulunmaktadır:

Sonuç 1: Enerji Verimliliği (EV) Politika Boşluk Analizi ve Tavsiye

Sonuç 2: Enerji Verimliliği (EV) Program Değerlendirmesi ve Tavsiye

İş Tanımı (ToR) özellikle projenin:

EV açısından bir politika boşluk analizi yapmasını ve iyileştirme amacıyla eylemler geliştirmesini ve kurumsal eksiklikleri ortaya çıkarmasını;

KOBİ’lerde enerji verimliliği için devletin EV’ye yönelik mevcut bilgilendirici ve teşvik programlarını gözden geçirmesini; ve

Süreç değerlendirmeleri yapmasını ve etkileri ile ilişkili olarak eylem önerisinde bulunmasını

gerektirmektedir. Proje tüm enerji verimliliği faaliyetlerini dikkate alacak olsa da odak noktası küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. KOBİ’ler Türkiye ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır ve ülkede, KOSGEB’e göre, 3,470,000’den fazla KOBİ bulunmaktadır. Bu rakama tarım sektöründekiler dahil değildir4. Bu şirketler, istihdam yaratma ve ekonomiye hayati hizmetler sunma açısından uluslararası ticareti yapılan ürünlerin imalatı için elzemdir. Örneğin KOBİ’ler (mikro, küçük ve orta) Türkiye’deki işletmelerdeki istihdamın yaklaşık %77’sine karşılık gelmektedir.5 AXA sigorta şirketi tarafından Birleşmiş Milletler Çevre Programı –Finansal İnisiyatifi (UNEP FI) ile gerçekleştirilen yakın zamandaki bir çalışma6, KOBİ’lerin özellikle iklim değişikliğine hazırlıksız olduğunu göstermektedir. Çalışma aşağıdakileri göstermiştir:

Yalnızca %26’sı olası iklim değişikliği ile ilişkili risk ile mücadele etmek için bir stratejiye ya da plana sahip olduğunu söylemiştir;

%65’i işleri açısından iklim değişikliği konusunda endişelidir, bu rakam bu tarihe kadar toplulukların en fazla etkilendiği yükselen piyasalardaki KOBİ’lerde %75’e çıkmaktadır;

Sonuç olarak KOBİ’ler savunmasız hissetmektedir ve yalnızca çeyreği işlerinin iklim değişikliğine dayanmak için iyi hazırlanmış olduğuna inanmaktadır.

İklim değişikliğine müdahale etmenin en uygun maliyetli yollarından birinin iyileştirilmiş enerji verimliliği yoluyla olduğu yazılı olarak desteklenmiştir.

4http://www.tosyov.org.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=546:10kobizirvesi&catid

=3:son-haberler&Itemid=129 5 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18646

6 http://www.unepfi.org/fileadmin/documents/business_unusual.pdf

Tavsiye Raporu


Enerji verimliliğine ilişkin mevcut ve planlanan politika ve programların incelenmesi (Faaliyet 1) politika boşluk analizi ile birlikte (Faaliyet 2) Ara Raporda yayımlanmıştır. Etki değerlendirme (Faaliyet 3) ayrı bir çıktı olarak sunulacaktır.

Gereğinin yapılması için tavsiyelerde bulunurken Türkiye’deki mevcut politika bağlamına değinilmelidir. Bağlam mevcut noktada dinamiktir çünkü Türkiye, diğerlerinin yanı sıra, AB Direktiflerinin Türk hukukuna aktarımının ortasındadır ve çok taraflı olarak finanse edilen ve politika boşluğunu değerlendirerek ve boşluğun en iyi şekilde nasıl doldurulacağını belirleyerek AB Direktiflerinin Türk hukukuna aktarımının çeşitli yönlerini inceleyen devam eden ve planlanan çok sayıda proje bulunmaktadır.

Bu rapor, Türk politika yapıcılara ve analistlere yardımcı olmak adına yeni analiz sunmak amacıyla neredeyse tamamlanmak üzere ve müktesebat sürecinin bir parçası olan Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı ile herhangi bir çakışmayı asgariye indirmeyi amaçlamaktadır.

Odak noktası küçük ve orta ölçekli işletmelerdir (KOBİ’ler) ancak KOBİ’lerin tüm son kullanım sektörlerinde (binalar, sanayi, hizmetler vb.) yer alması nedeniyle bu esas olarak bu raporun enerji verimliliği faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır.

2.1. Türkiye’nin enerji verimliliği politikası gidişatına giriş

Enerji verimliliği, Türkiye’deki enerji ve iklim değişikliğinde belirtilen bir önceliktir ve enerji verimliliği politikası 1980’lerden bu yana değişimden geçen çok sayıda unsurdan meydana gelmektedir.

Türkiye’deki enerji verimliliğine ilişkin politika en yakın zamanda Türkiye’nin enerji verimliliğini 2023 yılına kadar iyileştirmeyi hedefleyen 2012 Enerji Verimliliği Strateji Dokümanında dile getirilmiştir 7. Strateji dokümanı enerji verimliliği açısından yedi stratejik amaç olduğunu ifade etmektedir:

SP-01: Sanayi ve hizmet sektörlerindeki enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak;

SP-02: Binaların enerji ihtiyacını ve karbon emisyonlarını azaltmak; yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sürdürülebilir çevre dostu binaları desteklemek;

SP-03: Enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak;

SP-04: Elektrik üretiminde, iletiminde ve dağıtımında verimliliği artırmak, enerji kayıplarını ve çevreye zararlı emisyonları azaltmak;

SP-05: Motorlu araçların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, karayolu, deniz yolu ve demiryolunda toplu taşımanın payını artırmak ve kentsel ulaşımda gereksiz yakıt tüketimini önlemek;

SP-06: Kamu sektöründe enerjiyi verimli ve etkili bir şekilde kullanmak; ve

SP-07: Kurumsal kapasiteleri ve işbirliklerini güçlendirmek, en gelişmiş teknoloji kullanımını ve farkındalık faaliyetlerini artırmak, kamu finans kuruluşları dışında finansal mekanizmalar geliştirmek.

7 Nisan 2004 itibariyle bu doküman birinci Ulusal Enerji Verimliliği Stratejisinin yerini almıştır. Bu

strateji kurumsal ve finansal destek sunmak için politikayı belirlemektedir. Yüksek Planlama Kurulu 2012 Enerji Verimliliği Stratejisini Şubat 2012’de onaylamıştır.

Tavsiye Raporu


Strateji, baz yıl olarak 2011’i kullanarak 2023 itibariyle birim GSYH başına tüketilen enerji miktarını en az %20 oranında azaltma hedefi koymaktadır. Sektörel hedefler:

Her bir sanayi alt sektöründe azaltılan enerji yoğunlukları, Dokümanın yayımlanmasının ardından 10 yıl içerisinde her bir alt sektör için %10’dan daha az olmayacak şekilde sektör işbirlikleri ile belirlenen oranlarda azaltılacaktır.

Binaların enerji talebini ve karbon emisyonlarını azaltmak; yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanarak sürdürülebilir çevre dostu binaları desteklemek.

2010 yılındaki bina stokunun en az dörtte biri (1/4) 2023 itibariyle sürdürülebilir bina yapılacaktır.

Elektrik üretiminde, iletiminde ve dağıtımında verimliliği artırmak; enerji kayıplarını ve çevreye zararlı emisyonları azaltmak.

Ülke genelinde atık ısı geri kazanımı dahil olmak üzere kömür termik santrallerinin toplam ortalama döngü verimliliği 2023 itibariyle yüzde kırk beşin (%45) üzerine çıkacaktır.

Elektrik enerjisi yoğunluğunu 2023’e kadar en az %20 azaltmak için talep tarafı yönetimi konusunda bazı önlemler geliştirilecektir.

Motorlu araçların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, karayolu, deniz yolu ve demiryolunda toplu taşımanın payını artırmak ve kentsel ulaşımda gereksiz yakıt tüketimini önlemek.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında 2013 yılında yayımlanan Beşinci Ulusal İklim Değişikliği Bildiriminde, aşağıdaki ifadelere yer verilmiştir:

Türkiye’nin 2023 itibariyle ulaşmayı hedeflediği şey iklim değişikliği politikalarını kalkınma politikalarına entegre etmektir; enerji verimliliğini artırarak; temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını artırarak ve tüm vatandaşlara düşük karbon yoğunluğu ile yüksek yaşam standartları ve refah sunarak. [Enerji Bakanı Erdoğan Bayraktar’ın önsözü, s.4]

ve

Kyoto Protokolü kapsamında Türkiye’nin emisyonları azaltma hedefi bulunmamaktadır. Yine de Türkiye enerji verimliliği, yenilenebilir enerjinin teşviki, ulaşım ve atık yönetiminde emisyonları azaltma gibi konularda çok sayıda faaliyet üstlenmektedir. [s.9].

Enerji verimliliğine ilişkin çalışmanın temelini ve politika ve program geliştirme ve uygulama için idari bir yapı oluşturan 2007 Enerji Verimliliği Yasasının öncülük ettiği bir mevzuat dizisi vardır. Birçok bakanlık ve kurum bu enerji verimliliği politikalarını ve programlarını uygulamaktadır. Bunlar Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü (YEGM) tarafından yönetilen Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu tarafından koordine edilmektedir.

Tavsiye Raporu


Rapor farklı analitik bakış açıları ile tüm yaklaşımı incelediğinde daha fazla şey söylenebilecektir. İlk olarak Türkiye’deki mevcut enerji durumunu basit bir şekilde gözden geçirmek önemlidir. Bu, Uluslararası Enerji Ajansı gibi kuruluşların politikaları ve programları dikkatle incelemek için kullandığı başlangıç noktasıdır.

10.Kalkınma Planı (2014-2018) Meclis tarafından Temmuz 2013’te onaylanmıştır. Enerji verimliliğini artırmak için spesifik hedeflere sahiptir:

- Primer enerji yoğunluğunun azaltılması (iklimsel etkilerin ortadan kaldırılması ile 0.2646 tep/US$1000 ve 2011 sonu itibariyle 2000 bazlı dolar fiyatları, 2018 sonunda 0.243 tep/US$1000).

- 2012 baz yıl olacak şekilde 2018’e kadar kamu binalarının enerji tüketimini %10 oranında azaltmak.

10.Kalkınma Planı enerji verimliliğini artırmaya yönelik altı bileşenden meydana gelmektedir:

1. Enerji verimliliği için idari ve kurumsal kapasitenin geliştirilmesi 2. Enerji verimliliği çalışmaları ve projelerinin finanse edilmesi için sürdürülebilir finansal

mekanizmaların geliştirilmesi 3. Sanayide enerji verimliliğinin artırılması 4. Binalarda enerji verimliliğinin artırılması 5. Ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması 6. Elektrik üretiminde yerinde üretim, kojenerasyon ve mikro kojenerasyon sistemlerinin

teşviki.

Tavsiye Raporu


2.2. Türkiye’de enerji nerelerde kullanılıyor

Aşağıdaki iki şekil son kullanım sektörünün enerji talebinin değişimini göstermektedir. İlk şekil 1995 ile 2011 arasında nasıl bir değişiklik geçirdiğini ve ikinci şekil de 2011’de nasıl kaldığını göstermektedir. Dönem boyunca sanayi önce artmış sonra azalmıştır ve şimdi de tekrar %31’e çıkmaktadır. Konut ve ulaşım sektörleri istikrarlı bir azalma göstermektedir. Konut sektörü %29 ile ikinci en büyük sektördür. Ticari ve kamu hizmetleri istikrarlı bir artış göstermiştir.

Şekil 1 : Nihai Enerji Tüketim Payları, 2013

Kaynak: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Enerji denge Tablosu 2013, http://www.eigm.gov.tr/en-US/Balance-Sheets

34%

25%

35%

2%

4%

Industry

Transport

Res/Comm/Public

Agric

Non-Energy

Sanayi

Ulaşım

Toplum/Kamu

Tarım

Enerji Dışı

Tavsiye Raporu


Şekil 2: Nihai Enerji Tüketimindeki Paylar, 1995-2013

Kaynak: Erdal ÇALIKOĞLU sunumu, ISO

2.3. Temel Enerji İndikatörleri

Tablo 1, Türkiye’deki temel indikatörlerin 1960’dan bu yana değişimini göstermektedir. Türkiye bu dönem boyunca başlıca enerji ithalatçılarından biri olmuştur çünkü ekonomisi önemli ölçüde büyümüştür. Elektrik tüketimi tüm dönem boyunca artmaya devam etmiştir.

Tablo 1: Türkiye için Temel İndikatörler, 1960 - 2013

1960 1971 1980 1990 2000 2011 2012 2013

Enerji üretimi (Mtep) 9.4 13.8 17.1 25.8 25.9 32.2 30.6 30.3

Net ithalatlar (Mtep) 1.1 6.1 14.4 28.1 50.9 73.9 89.0 86.8

Toplam primer enerji temini (Mtep) 10.7 19.5 31.5 52.7 76.0 105.3 116.9 116.0

Net petrol ithalatları (Mtep) 1.2 6.1 13.7 21.2 29.3 29.4 31.9 30.8

Elektrik tüketimi 2.5 8.8 21.8 50.1 104.5 180.2 206.7 211.7

TPET/GSYH (binde tep 2005 USD) 0.17 0.17 0.19 0.20 0.20 0.19 0.19 0.18

TPET/Nüfus (kişi balına tep) 0.39 0.54 0.71 0.96 1.18 1.44 1.56 1.53

Kaynak: OECD Ülkelerinin Enerji Dengeleri, 2014

2.4. Enerji Yoğunluğunun Değişimi

Önceki tablo enerji yoğunluğunun (TPET/GSYH) yıllar içerisinde önemli oranda değişmediğini göstermektedir. Aşağıdaki tablo, Avrupa Birliği ve küresel düzeydeki değişiklikler ile karşılaştırıldığında 1990 ve 2011 yılları arasındaki enerji yoğunluğu değişimini göstermektedir. 25 yıl önce AB ve Türkiye arasında büyük bir fark varken, bu fark artık yoktur çünkü AB enerji yoğunluğunda büyük iyileştirmeler yapmıştır.

Sanayi

Dönüşüm

Konut ve Hizmetler

Tarım

Ulaşım

Enerji Dışı

Tavsiye Raporu


Şekil 3: Enerji Yoğunluğu Değişimi, 1990 - 2011

Kaynak: Observatoire Méditerranéen de l’Energie, Mediterranean Energy Perspectives, Turkey, OME, Paris, 2014, p. 101

2.5. Politika Boşluğunun Anlaşılması

Politika boşluğu ile kastedilenin ne olduğunu anlamak önemlidir. Bu, bu projenin tüm unsurları açısından elzemdir.

Politika boşluğunu belirlemenin iki ana yolu vardır. İlk ana kategori yurtiçi kaynaklıdır ve ulusal hedefleri (yani 2023 hedefini) karşılamak için ne kaldığını saptamaktır. 2023 enerji yoğunluğu hedefi 2012 Enerji Verimliliği Stratejisinde ifade edilmiştir. Strateji yedi stratejik amaç listelemektedir. 2013’te 10.Kalkınma Planı da enerji verimliliği ile ilgili altı bileşen listelemiştir8. İkinci hedef harici bir bileşene sahiptir: enerji verimliliğine ilişkin AB müktesebatının koşullarının karşılanması. Ancak bu ikinci hedef ulusal önceliklerin öne çıkarılması açısından önemlidir.

İlk olarak analizin neden yapıldığını anlamak önemlidir. Aşağıdaki alt kısım yakın zamandaki Dünya Bankası analizinin süreci nasıl etkin hale getirdiğini göstermektedir.

Dünya Bankası değerlendirmesinden tavsiyeler

8 10.Kalkınma Planının ana bileşenleri: Enerji verimliliği için idari ve kurumsal kapasitenin

geliştirilmesi; Enerji verimliliği çalışmaları ve projelerinin finanse edilmesi için sürdürülebilir finansal mekanizmaların geliştirilmesi; Sanayide enerji verimliliğinin artırılması; Binalarda enerji verimliliğinin artırılması; Ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması; Elektrik üretiminde yerinde üretim, kojenerasyon ve mikro kojenerasyon sistemlerinin teşviki. Her bir bileşen uygulanacak belirli önlemleri içermektedir.

Tavsiye Raporu


Başlangıç noktası olarak, 2013’te Dünya Bankası’nın Türkiye’nin enerji verimliliği stratejisi değerlendirmesinde bulunduğu başlıca tavsiyeleri özetlemek faydalı olacaktır9. Bu tavsiyeler önemlidir çünkü bu politika boşluk analizi için gerekçe ve başlangıç noktası sağlamaktadır.

Politika ve yönetmelik o Politika boşluk analizi yapmak ve mevzuat güncellemelerini ve ikincil

yönetmelikleri tamamlamak

Bilgilendirme

o Enerji verimliliği projeleri yürütmenin yollarını arayan müşteriler için tek noktada hizmet sunumunu uygulamaya koymak

o Bir enerji veri tabanı geliştirmek ve sürdürmek ve karşılaştırma fonksiyonları oluşturmak

o Düzenli sektörel enerji performansı raporları hazırlamak

Teknik kapasite o Bina talebi üzerinde daha fazla odaklanarak ve piyasayı ya da düzenlemenin

ya da yalnızca belirli iş modellerini desteklemenin yollarını aramaktansa enerji hizmetlerini kolaylaştırarak enerji hizmeti şirketi (ESCO) sertifikasyon programını yeninden tasarlamak

o Örnek ESPC’lerden ESCO teklif dokümanlarına ve ölçüm ve doğrulama (Ö&D) protokollerine kadar model EV dokümanlarını gözden geçirmek ve dokümanları oluşturmak

Finansman o Enerji verimliliği için ticari bankadan borç alınmasını kurumsallaştırmak o Yeni finansman şemalarını teşvik etmek (nakit akışı, ESCO, borç verme) o Belediyelere özgü, enerji verimliliği finansman şemaları dahil olmak üzere

sürdürülebilir kamu sektörünü uygulamak o Konut enerji verimliliği kredi planlarının geliştirilmesini ve büyütülmesini

desteklemek

Şu anki çalışmaya ilişkin bu tavsiyeler açısından önemli nokta Türkiye’nin enerji verimliliği stratejisinin analiz edilmiş ve iyileştirme önerilerinin yapılmış olmasıdır.10 İlk tavsiye bir politika boşluk analizi yapılması ile ilgiliydi ve bu çalışma buna yönelik bir çaba olarak görülebilir.

Bu tavsiyelere dayanarak Dünya Bankası Ocak 2015’te yayımlanan kurumsal bir inceleme gerçekleştirmiştir. Başlıca amaç Hükümetin enerji verimliliği politikalarını ve programlarını daha etkili bir şekilde yönetme kapasitesini desteklemektir. Bu kurumsal inceleme kurumsal boşluk tartışılıyorken aşağıda analiz edilecektir.

9 World Bank, Final Report – Turkey: Institutional Review for Energy Efficiency, World Bank Group,

January 2015. 10 Enerji Sözleşmesinin 2014’te Türkiye’deki enerji verimliliği politikaları ve programlarına ilişkin

detaylı raporunu hazırladığı ve UEA’nın şu anda Türkiye’deki tüm enerji politikalarına ve programlarına ilişkin detaylı incelemesini hazırlamakta olduğu eklenmelidir. Enerji verimliliği o raporun önemli bir bileşenidir.

Tavsiye Raporu


Türkiye enerji verimliliği politikalarının dönüşümünde bir yol ayrımındadır. 2023 hedefine ulaşılmasına daha da yoğunlaşılmaktadır. Şu anda enerji verimliliği önlemlerinin uygulanması için kapasiteyi artıran çok sayıda çok taraflı ve iki taraflı proje bulunmaktadır. İyileştirilen enerji verimliliğinin enerji sektörünün dışında da çok fazla fayda sağladığına ve UEA/AB ortaklarına ayak uydurabilmek için Türkiye’nin enerji verimliliğine ilişkin AB direktiflerini eksiksiz olarak aktarmasının ve uygulamasının önemli olduğuna dair artan bir farkındalık vardır. Aktarım kanunlara sıkı sıkıya bağlı bir uygulamadan fazlasıdır. Uygulamayı zamanında başlatmak ve tüm paydaşların benimsenen yaklaşımım tamamen bilincinde ve mutabık olduğundan emin olmak için tüm başlangıç analizini ve program geliştirme çalışmasını kapsamaktadır.

2.6. Boşluğun Anlaşılması

Türkiye 1980’lerden bu yana bir dizi enerji verimliliği önlemine sahip olsa da yukarıda gösterilen şekilde en fazla 2012’de dile getirilen enerji verimliliği hedeflerine ulaşmak için Türkiye’de politika ve programlar oluşturulmalıdır.

2012 Enerji Verimliliği Stratejisindeki hedef 2011 baz yıl olacak şekilde 2023’te genel enerji yoğunluğunu %20 oranında azaltmaktır. Sektörel hedefler yoktur. Yüksek Planlama Kurulu tarafından onaylanan bir doküman olarak bu önemli bir politik taahhüttür. Enerji verimliliği stratejisinin bu taahhüdü yerine getirme hedefinde ilerleyip ilerlemediğini belirlemenin zamanıdır. Yakın zamandaki çalışmalardan öyle olmadığı anlaşılmaktadır.

Hedefe ulaşılıp ulaşılmayacağını belirlemek için yakın zamanda iki modelleme uygulaması yapılmıştır. İlk olarak “Observatoire Méditerranéen de l’Energie (OME)”, 2014’te “Akdeniz Enerji Perspektifleri Türkiye (Mediterranean Energy Perspectives Turkey)” yayımlanmıştır. İkincisi şu anda görüşülmekte ve nihayetlendirilmekte olan taslak Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’dır. Enerji Sözleşmesi Türkiye’nin enerji verimliliği için gerçekleştirmiş olduğu incelemeyi yayımlamıştır ancak ülkenin hedefine ulaşmasına dair herhangi bir tahminde bulunmamıştır.

OME raporu, Proaktif Senaryosunda 2023 itibariyle enerji yoğunluğunda %13’lük bir azalma görüleceğini ve 2023 hedefine ancak 2029’da ulaşılacağını ifade etmektedir. Konservatif Senaryoya göre 2030 itibariyle 2023 hedefinin yalnızca yarısına ulaşılacaktır. Bu ciddi bir eksiklik bulunduğu ve önemli ölçüde artırılmış bir çabaya ihtiyaç olduğu anlamına gelmektedir. Şekil 4, OME raporundaki iki senaryoyu göstermektedir.

Tavsiye Raporu


Şekil 4: Senaryoya Göre Enerji Yoğunluğu, 1990-2030

Kaynak: OME, p. 106

Şu anda Türkiye için 2012 AB Enerji Verimliliği Direktifi kapsamında bir gereksinim olan Ulusal Enerji Eylem Planı (UEVEP) hazırlanmaktadır. Türk hükümeti bu Direktifi henüz aktarmamış olsa da bu planın hazırlanması ve Hükümet tarafından uyumlaştırılması önemli bir ilk adımdır.

Taslak UEVEP iki senaryo hakkında aşağıdaki şekli sunmuştur.

Şekil 5: BAU ve hedeflenen senaryolardaki enerji yoğunluğu tahmini

Kaynak: UEVEP, Taslak no. 6, Haziran 2 2015, s. 14.

National Energy Efficiency Action Plan

29

Figure 18. Energy intensity forecast in BAU and targeted scenarios.

Energy intensity savings roadmap for the period 2015 – 2023. Source: Deloitte calculations.

Brief overview of methodology

In this 2015 – 2023 NEEAP, the primary energy consumption forecast for 2023 has been

estimated based on models that relate primary energy consumption with the economic value

added to the economy, measured through GDP.

The gross domestic product growth scenario has been evaluated on the basis of historical

trend of Turkish GDP published by Turkstat, converting to constant terms appreciated in US$ in

FY2005 terms, taking. From 2014 onwards, OECD growth rate forecasts have been used to

determine 2015 – 2050 Turkish GDP growth.

A strong correlation between Turkish GDP and primary energy supply exists, allowing for

modelling future energy consumption ratios based on GDP trend.

Table 4. Inter-annual GDP growth rate (%, constant terms).

Source: OECD Economic Outlook 2013.

Following this “Business As Usual” scenario, it is possible to estimate the energy intensity of

the economy and the primary energy consumption forecasts.2

Estimate of projected total primary energy demand pursuant to the Article 24 (2) in

conjunction with Annex XIV part 1 EED

Article 24(2) sentence 2 EED states that the NEEAP should include updated estimates of

projected total primary energy consumption in 2020 (2023 in the case of this NEEAP), as well

as the estimated total sectorial consumption.

In order to carry out an estimate of the projected primary energy consumption in Turkey in

2023, models created ad-hoc mentioned above have been used. Based on the national energy

2 Values for 2014 result from calculation methodology. This value is presented as real, taking into consideration the release date

of the NEEAP. When available, this value will be substituted by the real measure.

Tavsiye Raporu


UEVEP “Türkiye için bu 2023 enerji yoğunluğu hedefinin 2023 itibariyle olağan durumda (BAU) 42.8 ktep/Milyar US$20051 azalma anlamına geldiğini” belirtmektedir.”11 Temelde UEVEP boşluğu belirlemiş ve Türkiye’nin ulusal hukuka aktaracağı AB Enerji Direktifinin yükümlülüklerine dayanarak gelecekteki önlemlere ilişkin tavsiyelerde bulunmuştur.

Her iki rapor da 2023 enerji yoğunluğu hedefine ulaşılmasında önemli bir boşluk olduğunu göstermektedir. Bu OME çalışması için de aşağıda yukarı böyledir ancak önemli olan nokta genel stratejide ciddi değişikliklerin yapılması gerektiğidir. Bu raporla boşluğun kapsamı belirlenmemekte ancak ele alınması gereken önemli bir boşluk olduğu ifade edilmektedir.

11

NEEAP, Taslak no. 6, Haziran 2 2015 s. 13.

Tavsiye Raporu


3. Politika Boşluğunun Doldurulması

2023 hedeflerini karşılamaya yönelik Türkiye’nin enerji verimliliği stratejisindeki politika boşlukları mevzuat, programlar ve uygulama ile ilişkilidir.

Türkiye’de geniş bir alana yayılmaya devam edecek iyi programlar bulunmaktadır. Projede daha sonra gerçekleştirilecek daha detaylı bir analiz politika boşluğunu doldurmak için gelecekte oynayabilecekleri role ilişkin daha fazla kanıt sunacaktır. Ancak bunlar enerji verimliliğine yatırım yapılması için destekleyici bir ortam yaratılması ve enerji verimli teknolojilerin ve tekniklerin kullanılması için bir temel teşkil eden programlardır. Bu programlar enerji yöneticilerinin sertifikasyonunu, enerji denetim şirketlerinin sertifikasyonunu ve zorunlu raporlamayı kapsamaktadır. Sorun bunların yeterli olmamasıdır.

Boşluğu doldurmaya yönelik ilk adımlar hali hazırda atılmaktadır. AB Enerji Verimliliği Direktifinin uyumlaştırılması ve Binaların Enerji Performansı Direktifinin yeniden biçimlendirilmesi boşluğu doldurmak için doğru temeli etkili bir şekilde yaratacaktır. Ancak bunlar yalnızca çözümün bir parçasıdır. Politika boşluğunu doldurmak için daha fazlasına ihtiyaç vardır. Bu bölümde bazı kanıtlar sunulacaktır.

Politika boşluğunun doldurulması revize politika beyanına, mevzuat değişikliklerine, program geliştirme ve uygulamaya dayanmaktadır. Bunlar sırasıyla tartışılmaktadır.

3.1. Politika Beyanı

2012 Enerji Verimliliği Strateji dokümanı devletin iyileştirilmiş enerji verimliliğine olan bağlılığı konusunda güçlü bir sinyal vermiştir. Ancak kamuya ve hedef kitlelere yeni bir taahhütte bulunmak gerekmektedir. 2023 hedefi çok iddialıdır ancak şu anki ilerleme hızı ile ulaşılamazdır. Kamunun mevcut politikaların ve programların yetersiz olması nedeniyle daha fazla çabaya ihtiyaç olduğunu bilmesi önemlidir. Yeni strateji Türkiye’nin ülkeye ihtiyacı olan kapsamlı yasal çerçeveyi sağlamak için enerji verimliliğine ilişkin AB direktiflerini uyumlaştırdığını açıklamalıdır. Yeni strateji bunun ithal edilmiş bir politika anlamına gelmediğini de açıklamalıdır. Türkiye’nin ihtiyaçlarını karşılamak için en etkili politika çerçevesine sahip olduğundan emin olmak için en iyi uygulamayı benimsediği anlamına gelmektedir. Tamamen bir Türk stratejisi olarak görülmesini sağlamak için AB direktiflerinde yeterli esneklik vardır.

İdeal olarak sektörel hedeflerin belirlenmesi de iyi olacaktır.

3.2. Mevzuat

Yasa ekipleri meclise sunulacak taslak mevzuatı yazmadan önce hazırlık aşamasında daha fazla arka plan analizi ve program planlaması yapılması gerekmektedir. Bu çalışanların ciddi anlamda zamanını alacaktır. Ara Raporda Ek 5, EVD’yi Türkiye’deki mevcut durum ve taslak UEVEP’te olanlarla karşılaştırmıştır. Bu Nihai Raporda güncellenecektir.

Tavsiye Raporu


Ayrıca Türk mevzuatını AB müktesebatı ile uyumlaştırmak için de yapılması gereken çok şey vardır. Aşağıdaki planlama ve geliştirme adımlarına ihtiyaç duyulmaktadır:

Yerel koşulları karşılamak için spesifik yükümlülüklerde (yeni programlar haline gelecek ya da mevcut Türk programlarını değiştirecek) hangi değişikliklerin yapılması gerektiğini bilmek için tüm AB enerji verimliliği direktiflerini gözden geçirmek;

Ulusal hedefleri ve Meclis tarafından uyumlaştırma kapasitesini kapsayacak revize AB enerji verimliliği direktiflerini hazırlamak;

Herhangi bir çakışmanın önüne geçmek için AB Enerji Verimliliği Direktifini tamamlamaya yönelik 2007 Enerji Verimliliği Yasasını gözden geçirmek; ve

Gereken şekilde ikincil mevzuatı hazırlamak.

3.3. Politika/Program Geliştirme

Bu alan, UEA’nın politika yolunda tanımlanan şekilde planlama konusu kapsamına girmektedir. Avrupa Komisyonu’nda bir diyagrama yeniden bakmak faydalı olacaktır. Bu planlamanın ihtiyaç duyulduğu alanları özetlemektedir. Politika ve program gelişimi gerçekleştikten sonra uygulama, izleme ve değerlendirme başlayabilir.

Şekil 6: Enerji Verimliliği Direktifinin Temel Özellikleri

Kaynak: Avrupa Komisyonu

Politika boşluğunu doldurmak için UEVEP’teki tavsiyelerin ele alınması, AB Direktiflerinin etkili bir şekilde uyumlaştırılması Türk yönetimi içerisindeki personel çalışma düzeyini ölçülemez bir şekilde artıracaktır.

Program geliştirme birkaç kilit alanda özellikle önemlidir:

A NEW IMPETUS IS NEEDED: COMMISSION PUTS FORWARD A NEW

ENERGY EFFICIENCY DIRECTIVE

ServicesEnergy

supply

House-

holdsIndustry

General

measures

promoting EE

New

EED

Sectoral

measures

Monitoring &

Reporting

Indicative

national EE

targets

Public

sectorKamu sektörü

Haneler

Hizmetler

Enerji Temi

ni

Sanayi

Belirleyici ulusal EV hedefleri

EV’yi destekleyen genel önlemler

İzleme & Raporlama

Yeni

EVD

Sektörel önlemler

Tavsiye Raporu


Enerji Verimliliği Direktifi ile ilişkili olarak

Yapılması gerekenler:

Uzun vadeli hedefinin (enerji verimliliğine ilişkin 2023 hedefi ya da EVD metodolojisine dayanan yeni bir hedef) nasıl ölçüleceğine karar vermek;

Gelecekteki UEVEP hazırlığında kullanılabilecek program değerlendirme amaçları için bir veri tabanı geliştirmek ve programların ilerleyişini izlemek;

Finansman beraberinde uzun vadeli güçlendirme programını oluşturmak için kullanılabilecek kamu sektörü binaları için bir veri tabanı oluşturmak;

Enerji dağıtım şirketlerinin önemli bir rol oynayacağı Enerji Verimliliği Yükümlülükleri için tüm seçenekleri değerlendirmek;

Enerji hizmeti şirketlerinin daha etkili bir rol üstlenmesi ya da ulusal enerji verimliliği fonu kurulması gibi seçenekler dahil olmak üzere önemli ölçüde daha fazla enerji verimliliği finansmanı için çeşitli seçenekleri değerlendirmek;

Uzun vadeli renovasyon stratejisini tasarlamak;

Sonraki UEVEP’in hazırlanması için değerli geri bildirimde bulunmak ve daha fazla etki sağlamak için bir izleme ve değerlendirme sistemi kurmak.

UEVEP’te olan ve Kısım B’de kısaca tanımlanan başka alanlar da vardır. Önemli olan nokta çeşitli analitik ihtiyaçların olmasıdır: ekonomik ve finansal, teknik, iletişim, yönetim, tasarım vb. Bunlara şu anda yönetimde olandan çok daha büyük kapsamda ihtiyaç vardır.

Çeşitli kurumlar arasında Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu aracılığıyla açıklık getirilmesi gereken koordinasyon sorunları olacaktır.

2010 Binaların Enerji Performansı Direktifi ile ilişkili olarak

Yapılması gerekenler:

Maliyet optimalite tanımı geliştirmek ve ardından konseptin imar yasasına nasıl entegre edileceğini planlamak;

Türkiye kapsamında neredeyse sıfır enerji binalarını tanımlamak;

Hem kamu sektörü binaları hem de diğer tüm binalar (mesken ve ticari) için neredeyse sıfır enerji binalarının uygulamaya konması için bir plan geliştirmek.

Aynı şekilde program geliştirme açısından ele alınması gereken başka alanlar vardır ancak yukarıdakiler başlıca dikkat edilmesi gerekenlerdir. İmar direktifi için YEGM ile Çevre Bakanlığı arasında bir koordinasyon vardır.

Çevreci Tasarım ve Enerji Etiketlemesi

Endişe konusu olabilecek temel program geliştirme sorunu yoktur. Yeterli tecrübeye sahiptirler ve Direktifleri aktarmışlardır. BSTB ve YEGM arasında koordinasyon sorunu vardır ancak öncü BSTB olmuştur.

Politika ve program geliştirme açısından önemli olan, 2023 hedefine ulaşmak için hangi yeni program ve politikalara ihtiyaç duyulacağını belirlemek amacıyla politikaların ve programların beklenen etkisini düzenli olarak tahmin etmek için kapasite geliştirmektir.

Tavsiye Raporu


3.4. Uygulama

UEA’dan politika yolunun ardından belirlenmiş ele alınacak çeşitli alanlar vardır. Planlamaya yukarıda değinilmiştir. Geriye kalan adımlar daha fazla detaylandırma gerektiren uygulama, izleme ve değerlendirmedir.

Uygulama

Uygulamanın daha titiz ve organize olması gerekecektir çünkü yukarıda gösterilen şekilde daha fazla program olacaktır. Uygulama sürecine daha fazla çalışanın dahil edilmesi gerekecektir. Doğrudan uygulamaya yönelik becerilere ihtiyaç duyulacaktır. Uygulama ekiplerinin (çünkü şüphesiz birden fazla olacaktır) politika ve program geliştirme personeli ile yakından çalışması gerekecektir.

Titiz bir yaklaşık gerektiren bir alan yönetmeliklerin, imar kanunlarının, zorunlu raporlama ve zorunlu denetimlerin gerçekten gerçekleştirildiğinden ve etkili bir şekilde gerçekleştirildiğinden emin olmaya yönelik uygulamadır. Bunun yönetim kararları ya da yeni mevzuat ya da mevcut mevzuatta revizyonlar ile iyileştirilip iyileştirilemeyeceğine karar verilmelidir.

Aşağıdakiler program uygulamasındaki (ve bir oranda program tasarımındaki) bazı olasılıkları detaylandırmaktadır:

Bilgilendirme/eğitim

Türkiye bazı iyi bilgilendirme programlarına sahiptir ancak bu programlar kesinlikle genişletilmeli ve daha hedefli hale getirilmelidir. KOBİ’ler için birkaç program vardır, örneğin bu sözleşme için görüşme yapılanların çoğu tüketicileri ve diğer paydaşları motive etmek için daha büyük bilgilendirme ve farkındalık programlarına ihtiyaç olduğunu ifade etmiştir.

Hedeflenen farkındalık/bilgilendirme programları şu konularda olabilir: enerji denetimine neden ihtiyaç duyulur, maliyet etkinlik analizi, maliyet optimalitesi, yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği önlemlerinin nasıl entegre edileceği vb.

Enerji yöneticileri ve enerji denetim şirketleri için iyi eğitim olsa da hali hazırda eğitilmiş olanların kapasitesini iyileştirmek için özellikli konularda eğitimin genişletilmesine ihtiyaç vardır.

Profesyonel okullar müfredatlarını gözden geçirmektedir. Bu, neredeyse sıfır enerji binaların ve derin renovasyonların (dört faktör ya da daha üstü) daha iyi anlaşılması açısından özellikle doğrudur.

ISO 50001 gibi enerji yönetim sistemlerine ilişkin düzenli eğitim vardır. ISO 50001 kapsamında sertifika alan şirketlerin sayısını artırmak için eğitilenlerin sayısını artıracak şekilde genişletilebilir. Bu türden bir eğitim KOBİ’leri ve büyük bina yöneticilerini de kapsayabilir.

Verilerin toplanması ve analizi

EVD kapsamında, en az enerji performansına sahip olan ile başlayarak merkez teşkilatı kamu binaları için bir renovasyon programı geliştirilmesi gerekmektedir. Bu maddeyi uygulayan çoğu ülke binalara ya da performanslarına ilişkin iyi bir veri tabanına sahip değildir. Bu veri toplamanın ve program geliştirmenin nasıl birlikte hareket ettiğine bir örnektir.

Tavsiye Raporu


Daha fazla uyum sağlamak ve veri kalitesinin en yüksek standartta olduğundan emin olmak için tüm prosedürlerin gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Finansal Araçlar

YEGM, enerji yoğun şirketler için iki nispeten küçük finansal inisiyatife sahiptir. KOSGEB elektrik motoru değişimini teşvik etmek için bir destek programı geliştirmiştir. Program Ekim 2015 sonu itibariyle Kayseri’de pilot proje olarak başlatılmıştır.12 Bölge 5 finansal aracı hiç başlamamıştır ve 2015 sonu itibariyle tamamen sonlanacaktır. Yenilikçi teknolojiye ilişkin daha küçük başka inisiyatifler vardır (ör. TTGV’nin böyle bir inisiyatifi vardır). Aksi halde Türkiye’deki başlıca finansal araçlar AİKB ve Dünya Bankası ya da çift taraflı destek aracılığıyladır. Bunların hepsi kısıtlı sürelidir. Büyük amaçta herhangi bir önemli artış için, bina sektörü ya da endüstri/ticaret için, daha büyük kapsamlı finansal inisiyatiflere ihtiyaç olacaktır. Tartışmalar devam etmektedir ancak bu tarihe kadar elde edilen somut bir şey yoktur.

Dış finansman kaynaklarına daha az bağımlı olunmalı ve enerji verimliliğinin 2023 hedeflerine ulaşılması gerekiyorsa ulusal kanyaklar artmalıdır.

Daha fazla etki ve daha geniş bir kitlenin ilgisini çekmesi için YEGM tarafından yönetilen mevcut finansal araçlara ilişkin prosedürlerin revize edilmesi gerekmektedir.

Gereksinim sağlanmasının azalması gibi bankacılık sektörü için inisiyatifler sağlanmalıdır; EV kredileri için banka sigortası gider vergisi muafiyeti bankaların enerji verimliliği finansmanını kolaylaştıracaktır.

Enerji verimliliği projeleri için iş planlarını analiz etmek ve onaylamak amacıyla ticari bankaların kapasitesi artırılmalıdır. Bankalar enerji verimliliği finansmanı için ayrı birimler kurmaya teşvik edilmelidir. Bu piyasada bir rekabete yardımcı olacak ve enerji verimliliği yatırımlarının gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olacaktır.

EVD enerji dağıtım şirketlerinin enerji verimliliği finansmanında büyük bir rol oynaması çağrısında bulunmaktadır. Bu iyi bir fırsattır ancak çeşitli nedenlerden ötürü AB ülkelerinin tamamı tarafından tercih edilmemiştir. Ulusal enerji fonunun kurulması dahil olmak üzere izin verilen alternatifler vardır.

Enerji denetim şirketlerinin, enerji performans sözleşmeleri aracılığıyla finansman sağlayan enerji hizmeti şirketlerine dönüştürülmesi için çabalar devam etmektedir. Bunlar önemli bir etki (yani niş bir hizmet sağlayıcıdan daha fazlası) elde etmek için Türkiye’de uygulanabilir bir seçenek olup olmadıklarını belirlemek için mümkün olan ölçüde analiz edilmelidir.

Özellikle yeni teknikler ve teknolojiler uygulamaya konuluyorken gösterim programlarına ihtiyaç duyulabilir.

12

Program içerisinde KOSGEB, KOSGEB enerji denetim desteğine sahip olan işletmelerin elektrik motoru değişimler için 300,000 TL’ye kadarki yatırımları için faiz oranı desteği sunmaktadır. İşletmeler KOSGEB ile anlaşması bulunan 9 ticari bankadan “0” faizle kredi kullanabilmektedir. Bankalar 1 yıllık geri ödeme süresi ile “0” faizli kredi almanın, faiz oranlarının oldukça yüksek olduğu Türkiye’de oldukça teşvik edici bir faktör olması nedeniyle bu projenin önemli bir etkiye sahip olabileceğini belirtmektedir.

Tavsiye Raporu


Düzenleyici önlemler

Enerji yöneticilerinin ve enerji denetim şirketlerinin sertifikasyonu iyi olsa da bu türden hizmetleri daha fazla şirkete (endüstriyel ve hizmet) sunmak için enerji denetçilerinin ve enerji denetim şirketlerinin sayısını artırmak gerekmektedir. Sertifikasyon sonrası kalitenin iyi izleme ve uygulama ile korunmasının sağlanması da gerekmektedir.

EVD daha büyük endüstriler için zorunlu denetimler öngörmektedir. Türkiye hali hazırda bu zorunluluğu uygulamaktadır. Ancak şirketlerin hem denetimden geçtiklerinden hem de tavsiyelerin tamamını olmasa da çoğunu uyguladıklarından emin olunmalıdır.

İzleme

Şu anda uygulanan programlarda veriler toplanırken, devam eden değerlendirme sürecini iyileştirmek için izleme ihtiyaçlarının artması gerekmektedir. YEGM şu anda enerji yoğun endüstriler ve büyük kamu binaları ve ticari binalar için zorunlu raporlama veri tabanına sahiptir. Devam etmekte olan bir UNIDO/UNDP projesinde, YEGM ve KOSGEB’in ihtiyaçlarını bir araya getirerek hem büyük endüstriler hem de KOBİ’ler için entegre endüstriyel enerji veri tabanına sahip olmaya yönelik planlar bulunmaktadır.

Mevcut durumda uygulanan programlardan kaynaklanan veriler için kapsamlı bir veri tabanı bulunmamaktadır. İyi izlemeyi destekleyecek bir kıyaslama sistemi de bulunmamaktadır.

Özellikle elektrikli aletlerin Çevreci tasarımı, enerji etiketlemesi ve binaların enerji performans sertifikaları için iyi piyasa denetimi gerekmektedir.

Değerlendirme

Program düzeyinde kapsamlı bir değerlendirme süreci bulunmamaktadır. Etkili enerji verimliliği stratejisi sağlamak için bu telafi edilmelidir.

3.5. Kurumsal

Dünya Bankası mevcut kurumsal düzenlemeleri analiz etmiş ve daha etkili bir yaklaşım geliştirmek için birkaç seçenek sunmuştur. Taslak UEVEP de tavsiyelerini sunmuştur. Şüphesiz ihtiyaç duyulan büyük değişiklikler vardır. Boşluk analizi açısından, önemli nokta farklı rolleri ve artan iş yükünü karşılayacak yeterli kapasite olmasıdır. Ara Rapor kurumsal sorunların dikkatle ele alınmasını gerektiren çok sayıda alan belirlemiştir. Politika unsurlarının karşılandığından emin olmak için yönetim sistemlerinin uygulamada olması gerekmektedir. UEVEP düzenli olarak yapılmalıdır. Başka raporlama gereksinimleri de vardır. Bu yaklaşımdaki büyük bir değişimdir.

Tavsiye Raporu


MWH Mühendislik ve Müşavirlik Ltd.

Asmadalı Sokak No. 27,

Koşuyolu 34718

Kadıköy, Istanbul- Türkiye

Tel: +90 216 545 3228

Fax: +90 216 546 0477

www.mwhglobal.com

Wuppertal Institut fuer Klima,

Umwelt, Energie GmbH

Doeppersberg 19, 42103

Wuppertal, Germany

Tel: +49 202 2492 0

Fax: +49 202 2492 108

www.wupperinst.org

Documents

Politika Boluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı ......Tavsiye Raporu Politika Boluk Analizi ve Enerji Verimlilik Programı Değerlendirmesine İlikin Danımanlık Hizmetleri