Uvod u Organizaciju

Uvod u predmet

SESIJA 1Druga sedmica

Cilj sesije 1:

• Upoznati osnovne pojmove vezane za organizacijsku teoriju.

• Prepoznati poziciju organizacijske nauke u odnosu na druge nauke i naučne discipline.

Prof. dr. Elvir Čizmić

1. DEFINIRANJE ORGANIZACIJE

• Organizacija je svjesno koordinirani socijalni entitet sa relativno definiranim granicama, koji funkcionira na relativno kontinuiranoj osnovi, da bi se postigao cilj ili grupa ciljeva.

• Svjesno koordiniran = menadžment.

• Socijalni entitet = sastavljen od ljudi (koji su u interakciji, interakcije su smišljene, prema tome koordinirane)


• Relativno definirane (prepoznatljive) granice = zna se ko su, a ko nisu članovi organizacije.

• Granice se vremenom mijenjaju.• Obično postoji ugovor za razmjenu rada za plaću.

(ako se ne radi za prestiž, socijalne veze ili pomoć drugima)

• Kontinuirano funkioniranje = određeno radno vrijeme i na isti način do definirane promjene

• Postizanje ciljeva = svrhe postojanja kroz zajednički napor.


• Organizacijska struktura je relativno stabilni raspored članova organizacije i njihovih uloga.

• Njome se formalno koordiniraju interakcije između članova organizacije.

• Struktura određuje kako se raspoređuju zadaci, ko je kome odgovoran i kako djeluju mehanizmi koordinacije

• Tri su ključne komponente strukture:– Kompleksnost– Formalizacija i– Centralizacija


2. Definiranje organizacijske strukture

• Kompleksnost pretstavlja diferencijacije u organizaciji

• Uključuje:– Podjelu rada– Specijalizaciju– Broj nivoa – razina tj. hijerarhiju– Geografsku rasprostranjenost dijelova

• Formalizacija predstavlja nivo pisanih pravila i procedura kojima se regulira ponašanje.

• Centralizacija određuje gdje se nalazi mjesto autoriteta odlučivanja. U decentraliziranoj organizaciji odlučivanje je delegirano (na dole i horizontalno)

• Način na koji je organizacija centralizirana ili decentralizirana određuje vrstu strukture.


Organizacijski dizajn (dizajniranje organizacije) je kreiranje i mijenjanje organizacijske strukture da bi se postigli ciljevi organizacije.

• Dizajniranje se obavlja po određenim pravilima zavisno od ciljeva i strategije.

• Dizajn je menadžerska strana organizacijske teorije. Organizacijska teorija (teorija organizacije) je nauka

(naučna disciplina) koja se bavi strukturom i dizajnom organizacija. Ona opisuje i propisuje organizaciju – uči nas kako da kreiramo organizaciju da bi bila efikasnija.


3. Organizacijska teorija i dizajn

• Veze između organizacijske teorije je organizacijsko ponašanje

• Teorija organizacije i ponašanje u organizaciji se preklapaju. Ponašanje u organizaciji se bavi promatranjem pojedinaca i grupa.

• Fokusira se na:– Performanse pojedinaca i grupa– Produktivnost– Odsustvovanje sa posla– Zadovoljstvo na radu– Vrijednosti– Učenje– Motivaciju– Uloge– Moć– Komuniciranje


• Organizacijska teorija se bavi makro, a ponašanje mikro problemima. Teorija se bavi organizacijom i njenim dijelovima, adaptacijom i postizanjem ciljeva, a ponašanje efikasnošću i odnosima. TO i TP se bave i kombinacijom ovih problema i zato se preklapaju, ukrštaju i utiču jedno na drugo. Postoji odnos strukture i ponašanja.

• Organizacijska teorija se definira i kao nauka o strukturama, funkcioniranju i performansama organizacija i ponašanju pojedinaca i grupa u njima.


Teorija organizacije se dominantno bavi:

1. Grupiranjem zadataka da bi se definisao posao za pojedinca.2. Grupiranjem poslova u odjeljenja i više organizacione jedinice.3. Delegiranjem autoriteta, alokacijom odgovornosti, i određivanjem

broja razina u menadžerskoj (rukovodnoj) hijerarhiji.4. Obezbjeđenjem organizacijske klime i odnosa u kojima će ljudi

biti motivirani na najveće rezultate i ostvarivanje organizacijskih ciljeva.

5. Dizajniranjem komunikacionog sistema za efikasno odlučivanje, kontrolu i koordinaciju.

6. Izgradnjom cjelokupne organizacije koja će biti inovativna i adaptivna na promjene u okruženju.

• Prva tri područja je obrađivala klasična teorija, a zadnja tri neoklasišna i suvremena.


4. Teorija organizacije

5. Periodi razvoja teorije organizacije-klasične teorije

1. Klasične teorije– Strukturni faktori– Funkcije i aktivnosti za ostvarenje ciljeva

• I danas ključna područja konsultanata.

Sadržaj:- Identificiranje potrebnih aktivnosti za ostvarenje zadatka- Grupiranje aktivnosti – definiranje posla pojedincima- Formiranje organizacionih jedinica- Specijalizacija- Standardizacija- Koordiniranje- Povezivanje izvršilaca u lanac rukovođenja

• Definiranje pravila – principa organizacije.


2. Neoklasične teorije – teorije međuljudskih odnosa

- Motivacija

- Rukovođenje – supervizija

- Ponašanje grupa i pojedinaca

• Preporuke za razvoj ponašanja menadžera, politika i organizaciona klima, stimuliranje na kooperaciju da bi se ostvarili ciljevi organizacije

• Ne može se ostvariti efikasna koordinacija bez volje ljudi da kooperiraju.


6. Periodi razvoja teorije organizacije-neoklasične teorije

3. Sistemska teorija

• Međuzavisnost svih elemenata organizacionog sistema i ovisnost od okruženja

• Različiti pristupi: foKus na poslovne funkcije i na podsiteme – uvijek uzimajući u obzir okruženje

• Značaj procesa odlučivanja i IS• Ne može se ostvariti efikasno odlučivanje i komuniciranje bez

efikasnog IS

4. Situacione teorije• Organizacija se mora adaptirati zahtjevima tehnologije,

inovacijama, promjenama u okruženju.• Nova situacija zahtIjeva novu organizaciju.


7. Sistemska i situaciona teorija

• Zašto se studira organizacija?• Organizacije su najvažnije institucije savremenog društva:

• Kako se strukturiraju?• Kako funkcioniraju?• Kako mogu ostvariti ciljeve?• Kako povećati njihovu efikasnost?• Itd.

Obdaništa Poduzeća Vlade Religijske org

Bolnice Banke Policija Sportske org.

Škole Osiguranja Vojska Ostalo


8. Moguće vrste organizacija

• Neophodnost sistematične izgradnje teorije i prakse.• Sistematično:

– Ustanovljavanje odnosa– Razumijevanje uzroka i posljedica– Prikupljanje i mjerenje podataka– Interpretacije

• Intuciju i “čini mi se” zamijeniti naučnom teorijom.• Organizacijska struktura služi menadžerima i svim

zaposlenim da bi ostvarili ciljeve• Biološka metafora

Organizaciju možemo usporediti (napraviti metaforu) sa živim bićima: biljkama, životinjama i ljudima.Organizacije nastaju, rastu, trebaju uslugu za opstanak, ali ne moraju umirati.


8. Neophodnost izučavanja organizacije

9. Poimanje organizacije

• Različito poimanje organizacije – pogledi na organizaciju

• Organizacija je racionalni sistem (entitet) za postizanje ciljeva.• Pomoću organizacije postižemo ciljeve racionalnom upotrebom

resursa• Organizacija je jedinstvo povezanih dijelova.• Organizacija je koalicija pojedinaca i grupa koji imaju ciljeve.

Oni nastoje utjecati na upotrebu resursa da bi ostvarili svoje interese.

• Organizacija je otvoren sistem. To je input – transformacija – autput sistem

• Organizacija je proizvodni sistem koji proizvodi proizvode i/ili usluge.


• Organizacija je labavo povezan sistem.

Često je napravljena od relativno samostalnih jedinica koje se mogu lako odvojiti.

• Organizacija je politički sistem. Komponirana je od pojedinaca koji koriste moć da bi utjecali na odluke.

• Organizacija je instrument dominacije. U njoj su rukovodioci “bossovi” koji dominiraju nad drugima.


• Organizacija je jedinica za procesiranje informacija,interpretira okolinu, omogućava donošenje odluka.

• Organizacija je sistem koji ograničava slobodu djelovanja.

• Organizacija je socijalni sistem koji je reguliran socijalnim ugovorima i/ili pravilima.

• Organizacija je multidisciiplinarna nauka.


1. Univerzalno: Jedinstvo povezanih dijelova.2. Institucionalno: Socijalni sistem, unutar društva usmjeren

cilju3. Strukturno: Međusobne veze i uloge sa pravilima ponašanja.4. Funkcijsko: Plansko korištenje kapitala – ostvarenje

ekonomskih ciljeva. 5. Situaciona veličina: Organizaciju određuju situacijski faktori

(okolina, veličina, tehnologija...)6. Treći faktor proizvodnje: Rad, kapital, organizacija.7. Znanost: Poznat predmet istraživanja i metode. Stvara opće

važeća načela za postizanje ciljeva.8. Vještina – sposobnost kojom čovjek upotrebom metoda i

sredstava obavlja zadatke.

Upotreba termina je pitanje konvencije!


10. Dodatna generalna poimanja organizacije

• Organizacija ostvaruje ciljeve koje ne mogu ostvariti pojedinci.• Ciljno orjentirani socijalni entitet, namjerno strukturiran aktivni

sistem sa relativno trajnim granicama.

- pojedinci (sa ulogama)• SOCIJALNI - grupe (interakcija)

- dio društva • CILJNO ORJENTIRAN - postoji zbog cilja (jednog osnovnog) ili sistema

ciljeva• NAMJERNO - da ostvari cilj sa određenom strategijom STRUKTUIRAN - da obavi aktivnosti

- koordiniran preko strukture


11. Dodatni elementi

• RELATIVNO

OGRANIČEN - veze sa okolinom

- granica: šta je u, a šta izvan

- granice su određene, nisu čvrste

• ORGANIZACIJA

PODUZEĆA - strukturni aspekt

- funkcionalni aspekt


TEHNIČKE NAUKE

PSIHOLOGIJA

EKONOMIJA POLITIČKE I SOCIJALNE

NAUKE

ORGANIZACIJA


12. Interdisciplinarsnost poimanja organizacije

• ZNANOST

- Definiranje predmeta istraživanja

- Razvijanje metoda

• Spoznanja• Izdvajanje podataka i elemenata• Hipoteze• Zakoni• Teorije (više zakona koji objašnjavaju teoriju)

• Veze sa menadžmentom


13. Naučni aspekti

• Izbor i definicije problema• Formiranje hipoteze• Prikupljanje podatka• Obrada podataka• Analiza• Izrada izvještaja


14. Sadržaj istraživanja

15. Sadržaj izvještaja o istraživanju organizacije

• Naslov• Sažetak• Cilj• Obrazloženje problema – uvod u problem• Metod – instrumentarij• Rezultati i interpretacije• Zaključak• Bibliografija• Prilozi


ORGANIZACIJSKI SISTEM

tehnički sistem ljudi

• Otkriti zakonitosti• Postaviti zakone za dobru organizaciju• Omogućiti promjene i prilagoditi se okruženju• Omogućiti mjerenje efekata


16. Organizacija-socio tehnički sistem

17. Sistemski pristup organizaciji

• Organizacija je otvoren sistem.• Sistem je skup međusobno povezanih i

međuzavisnih dijelova koji funkcioniraju zajedno radi ostvarenja cilja.

• Dijelovi primaju ulaze i transformiraju ih u izlaze.• Osnovna karakteristika sistema je interkcija među

njegovim elementima.• U sistemu djeluju dvije vrste sila:

– diferencijacija i– integracija


• U organizaciji su to posebni odjeli (diferencijacija) sa posebnim aktivnostima i zajedničkim naporom (integracija) za ostvarenje cilja.

• Integracija se postiže:– Hijerarhijom– Koordinacijom– Pravilima– Procedurama i– Politikama

• Integrirajuće sile sprečavaju raspad.


• Dvije su ključne vrste sistema:– Otvoreni, koji komuniciraju sa okolinom– Zatvoreni, koji ne komuniciraju sa okolinom

TRANSFO-RMACIONI PROCESI

IZLAZIULAZI

SISTEM

GRANICEOKOLINA

• Sistem ne može preživjeti bez veza sa okolinom


18. Sistemski pristup organizaciji

– Svijest o okolini (međuzavisnost sistema i okoline)

– Povratna sprega (feedback- na osnovu informacija poduzimaju se korektivne akcije).

– Ciklični karakter (roba – procesi – novac – roba)– Negativnu entropiju (entropija razara zatvoren

sistem, otvoren nadoknađuje gubitke)– Stalnost (steady state), nadoknađuje razlike

između ulaza i izlaza i ostaju u funkcionalnom stanju. Ako se dobro upravlja održavaju se u funkciji. Ovo važi za jednotavne sisteme.


19. Karakteristike otvorenih organizacijskih sistema

• Kretanje prema razvoju i ekspanziji.Podsistemi treba da osiguraju više energije nego je potrebno samo za izlaze (sprječavaju entropiju).

• Balans održavanja i adaptacijeOdržavanje osigurava balans među elementima.Aktivnosti adaptacije vrše prilagođavanje unutarnjim i vanjskim promjenama.

• Za preživljavanje sistema nužni su održavanje i adaptacija. Stabilan održavan sistem neće preživjeti bez adaptacije.


• Nestabilan, a adaptivan sistem neće preživjeti.

• Ekvifinalnost, mogućnost da sistem opstane i funkcionira na različite načine, sa istim rezultatima.

• Sistemski pristup omogćava sagledavanje cjeline i povezivanje sistema sa okolinom.

• Organizacijski sistemi su dinamični i otvoreni.


19. Dodatne karakteristike organizacijskih sistema

20. Industrijsko poduzeće kao sistem

ULAZI

- Materijali

- Ljudi

- Kapital

TRANSFORMACI-ONI PROCESI

Transformacije ulaza u

proizvode i/ili usluge

IZLAZI

Gotovi proizvodi i/ili usluge

KUPCI

VLADA

FIN. INSTITUCIJE

RADNA SNAGA

DOBAVLJAČI

Lobiranje

PRIHODI

Povrat kredita

Plaće

Plaćanje dobavljača

savjeti potrošača

Propisi


• Organizacije nastaju, rastu i eventualno nestaju.• Organizcije nastaju (rađaju se) i nestaju svakim

danom.• Životni ciklus nas upućuje na predviđanje promjena.• Organizacije prolaze kroz određene stepene razvoja

po sličnom modelu, tranzicija iz jednog stepena u drugi je predvidiva.

• Životni ciklus proizvoda:– Kreiranje (pojava)– Rast– Zrelost– Pad


21. Životni ciklus organizacije

1. Poduzetnička fazaVisoka kreativnost, nepotpuni ciljevi, za rast potrebni resursi.

2. Faza kolektivizmaOdanost organizaciji, misija je jasna.Komunikacije nisu jasne.

3. Faza formalizacije i kontrolaStruktura je stabilizirana, formalizirano ponašanje, poznate uloge, stabilan sistem odlučivanja


22. Faze životnog ciklusa organizacije

4. Elaboracija strutkureDiverzifikacija, elaborirana struktura, decentralizacija, odlučivanje

5. Opadanje – slabljenje (decline)Jaki utjecaji iz okoline, slabljenje rezultata, okretanje novim mogućnostima, ponovna centralizacija.

• Poduzeća često nestaju tako što se integriraju, reorganiziraju, promijene djelatnost itd.


Poduzetnička faza

Rast

Zrelost i

Elaborirana

struktura

Opadanje

• Visoka kreativ

nost

• Magloviti ciljevi

• Neformal

na strukuta

• Neformal

na komunik

acija

• Visoka pripadno

st

• Formaliz. kontrole

• Stabilna struktura

• Fokus na efikasn.

• Povećanje komple-

ksnosti – elabori-

rana struktura

• Decentralizacija

• Visoka fluktuacija ljudi

• Poveća

n konflikt

• Centrali-zacija

obim

vrijeme


• Zadnji stepen se može spriječiti boljim menadžmentom.

• Period zadržavanja u pojedinim fazama je različit.Neke organizacije žele dugo ostati u drugoj fazi.

• Metafora životnog ciklusa pomaže menadžerima da znaju gdje su sa poslovanjem i razvojem.


• PITANJA:

1. Kako znamo da li je jedna organizacija uspješna?

2. Šta su komponente jedne organizacije?3. Šta određuje struktura organizacije?4. Koje opcije stoje menadžerima na

raspolaganju da naprave uspješnu organizaciju i kada se koja od njih koristi?

5. Kako primjeniti organizacionu teoriju u praksi?


Determinante strukture

• Ciljevi

• Strategija

• Veličina

• Tehnologija

• Okruženje

• Raspored moći

Upravljanje:

• Tehnologijama

• Procesima

• Okolinom

• Org. Promjenama

• Konfliktom

• Kulturom org.

• Razvojem (evolucijom)

Organizacijska struktura

Efikasnost organizacije


• PITANJA

1. Šta su ključni organizacijski problemi pri prelasku iz jedne faze razvoja u drugu?

(malo – srednje – veliko – vrlo veliko poduzeće)

2. Šta su ključni problemi organizacije i funkcioniranja poduzeća?


IZVOR:• Hasan Muratović, Senad Softić: Izvodi iz predavanja i

vježbi iz Organizacije, Sarajevo, 2006.• Aziz Šunje: Top menadžer, vizionar i strateg, Tirada,

2002. • Dževad Šehić, Zijada Rahimić, Menadžment,

Sarajevo, 2006.


Documents

Uvod u Organizaciju