*

1. UVOD U ORGANIZACIJU

*UVOD U ORGANIZACIJUNASTANAK I RAZVOJ PODUZEAKROJAKA RADIONICANabavka Osnovni procesFinancijeProdaja OdravanjeKrojenjeivanjePeglanjePakiranjeUsluivanjePopravke i servisSve poslove vodi jedan ovjek - vlasnikDobro funkcioniranje = Vea potranja od ponude1.1. Sluaj 1: Razvoj proizvodnje tekstila

*POVEANJE OBIMAPrijem jednog radnikaPodjela posla radaGlavni poslovi ostali posloviNeformalna komunikacijaJednostavna koordinacijaGlavne poslove radi vlasnik, ostale radnikDobro funkcioniranje = dalje poveanje potranje

*VELIKA RADIONICAPrijem novih radnika (10)Grupe u proizvodnjiVeliki broj kontakataImenovanje rukovodilaca

- Nova podjela rada- Koordinacija- Obuka- Specijalizacija

Dobro funkcioniranje = dalje poveanje potranjeDalje poveanje obimaProizvodnjaOstale funkcije

*PODUZEEOrganizacija organizacijska strukturapoduzeaTehnologija i studij rada - Specijalizacija - Tipizacija - Standardizacija - Priprema proizvodnja kvalitetRast potranje: - Organizacija funkcijasvih proizvoda - Centralizacija

*VELIKO PODUZEENova organizacijaPodjela na tri linije proizvoda:- muka konfekcija- enska konfekcija- djeija konfekcija

Upravljanje poduzeem sa daljine- DiverzifikacijaRast profita - Kontrola performansiDalja diverzifikacija- Osamostaljivanje tvornica- Decentralizacija- Autonomija- Odnosi meu rukovodiocima

*VELIKO PODUZEEDIVERZIFIKACIJA

muka konfekcija- vlasnik upravlja,kontrolira, odreuje strategiju, prati performansedjeija konfekcijaenska konfekcija- nove struktureobua- autonomija- mnogo autonomije?

*1.2. Sluaj 2: RAZVOJ PROIZVODNJE (LJEKOVITIH) AJEVAMo Sigel i John Hary (22 godine) odluili su da prodaju ajeve od trava .Poeli sakupljanje bilja ljeti, ene pakovale u vreice.Vie vrsta bilja, sueno, drobljeno, izmijeano, pakovano.

Poveanje potranje:Prodaja preko lanca supermarketa.Obitelji koje su sakupljale sastajale su se u desetak dana, raspravljale o poslu i igrale odbojku.

*Nakon 3 godine potranja je eksplodirala.

Zaposlili su vie ljudi.

U poetku direktne i malo komunikacija.

II faza:Vie od 200 ljudi radi kod kue (ne u jednoj prostoriji)

III faza:Linije proizvoda odjeljenja opis poslaPrijem bilja

Automatska obrada

Pakovanje

ienje, drobljenje, blendiranje (mirisi, vrste)

*SpecijalizacijaDepartmentalizacija

proizvodnjadistribucija nabava i sakupljanje

Sada:Sigel i Hary su kreirali organizaciju.40 vrsta ajevaUvoz trava iz 45 zemaljaPromet 35 m. USD/god.Razdvajanje radnika i rukovodilaca

*Grupiranje poslova i ljudiFormalna organizacijaSlube (administracija)

KoordinacijaFormalne, pisane procedureTretiranje (jednako) zaposlenih

Uspjeh je donijela vie dobra organizacija (koordinirani napor) nego marketing.

*Uspjeh je uvjetovan:Dobrom nabavkomVoenjem proizvodnjePravovremenom dostavom ajeva prodajiRazvojem novih proizvodaItd.

Proizvodnja proizvoda ili usluga zahtijeva planiranu koordinaciju.

*Cilj Celestial Sesoning: osigurati proizvode koji su povezani sa zdravljem ljudi i ostvariti profit u okruenju koje je dobro za rad

lanovi organizacije:VlasniciMenaderiUposlenici

*1.3. DEFINIRANJE ORGANIZACIJEOrganizacija je svjesno koordinirani socijalni entitet sa relativno definiranim granicama, koji funkcionira na relativno kontinuiranoj osnovi, da bi se postigao cilj ili grupa ciljeva.

Svjesno koordiniran = menadment.

Socijalni entitet = sastavljen od ljudi (koji su u interakciji, interakcije su smiljene, prema tome koordinirane)

*Relativno definirane (prepoznatljive) granice = zna se ko su, a ko nisu lanovi organizacije.Granice se vremenom mijenjaju.Obino postoji ugovor za razmjenu rada za plau (ako se ne radi za presti, socijalne veze ili pomo drugima).Kontinuirano funkioniranje = odreeno radno vrijeme i na isti nain do definirane promjene.Postizanje ciljeva = svrhe postojanja kroz zajedniki napor.

*Organizacijski dizajn (dizajniranje organizacije)je kreiranje i mijenjanje organizacijske strukture da bi se postigli ciljevi organizacije.Dizajniranje se obavlja po odreenim pravilima zavisno od ciljeva i strategije.Dizajn je menaderska strana organizacijske teorije.Organizacijska teorija (teorija organizacije) je nauka (nauna disciplina) koja se bavi strukturom i dizajnom organizacija. Ona opisuje i propisuje organizaciju ui nas kako da kreiramo organizaciju da bi bila efikasnija.

*Veza izmeu organizacijske teorije je organizacijskog ponaanjaTeorija organizacije i ponaanje u organizaciji se preklapaju. Ponaanje u organizaciji se bavi promatranjem pojedinaca i grupa.Fokusira se na:Performanse pojedinaca i grupaProduktivnostOdsustvovanje sa poslaZadovoljstvo na raduVrijednostiUenjeMotivacijuUlogeMoKomuniciranje

*Organizacijska teorija se bavi makro, a ponaanje mikroproblemima. Teorija se bavi organizacijom i njenim dijelovima, adaptacijom i postizanjem ciljeva, a ponaanje efikasnou i odnosima. TO i TP se bave i kombinacijom ovih problema i zato se preklapaju, ukrtaju i utiu jedno na drugo. Postoji odnos strukture i ponaanja.

Organizacijska teorija se definira i kao nauka o strukturama, funkcioniranju i performansama organizacija i ponaanju pojedinaca i grupa u njima.

*Teorija organizacije se dominantno bavi:

Grupiranjem zadataka da bi se definisao posao za pojedinca.Grupiranjem poslova u odjeljenja i vie organizacione jedinice.Delegiranjem autoriteta, alokacijom odgovornosti i odreivanjem broja razina u menaderskoj (rukovodnoj) hijerarhiji.Obezbjeenjem organizacijske klime i odnosa u kojima e ljudi biti motivirani na najvee rezultate i ostvarivanje organizacijskih ciljeva.Dizajniranjem komunikacionog sistema za efikasno odluivanje, kontrolu i koordinaciju.Izgradnjom cjelokupne organizacije koja e biti inovativna i adaptivna na promjene u okruenju.

Prva tri podruja je obraivala klasina teorija, a zadnja tri neoklasina i suvremena.

*Zato se studira organizacija?Organizacije su najvanije institucije suvremenog drutva:

Kako se strukturiraju?Kako funkcioniraju?Kako mogu ostvariti ciljeve?Kako poveati njihovu efikasnost?Itd.

ObdanitaPoduzeaVladeReligijske orgBolniceBankePolicijaSportske org.kole Osiguranja Vojska Ostalo

*Neophodnost sistematine izgradnje teorije i prakse.Sistematino:Ustanovljavanje odnosaRazumijevanje uzroka i posljedicaPrikupljanje i mjerenje podatakaInterpretacijeIntuiciju i ini mi se zamijeniti naunom teorijom.Organizacijska struktura slui menaderima i svim zaposlenim da bi ostvarili ciljeveBioloka metaforaOrganizaciju moemo usporediti (napraviti metaforu) sa ivim biima: biljkama, ivotinjama i ljudima.Organizacije nastaju, rastu, trebaju uslugu za opstanak, ali ne moraju umirati.

*1.4. POIMANJE ORGANIZACIJERazliito poimanje organizacije pogledi na organizaciju

Organizacija je racionalni sistem (entitet) za postizanje ciljeva.Pomou organizacije postiemo ciljeve racionalnom upotrebom resursa.Organizacija je jedinstvo povezanih dijelova.Organizacija je koalicija pojedinaca i grupa koji imaju ciljeve. Oni nastoje utjecati na upotrebu resursa da bi ostvarili svoje interese.Organizacija je otvoren sistem. To je input transformacija autput sistem.Organizacija je proizvodni sistem koji proizvodi proizvode i/ili usluge.

*

Organizacija je labavo povezan sistem.esto je napravljena od relativno samostalnih jedinica koje se mogu lako odvojiti.

Organizacija je politiki sistem. Komponirana je od pojedinaca koji koriste mo da bi utjecali na odluke.

Organizacija je instrument dominacije. U njoj su rukovodioci bossovi koji dominiraju nad drugima.

*Organizacija je jedinica za procesiranje informacija,interpretira okolinu, omoguava donoenje odluka.

Organizacija je sistem koji ograniava slobodu djelovanja.

Organizacija je socijalni sistem koji je reguliran socijalnim ugovorima i/ili pravilima.

Organizacija je multidisciplinarna nauka.

*

Univerzalno: Jedinstvo povezanih dijelova.Institucionalno: Socijalni sistem, unutar drutva usmjeren cilju.Strukturno: Meusobne veze i uloge sa pravilima ponaanja.Funkcijsko: Plansko koritenje kapitala ostvarenje ekonomskih ciljeva. Situaciona veliina: Organizaciju odreuju situacijski faktori (okolina, veliina, tehnologija...).Trei faktor proizvodnje: Rad, kapital, organizacija.Znanost: Poznat predmet istraivanja i metode. Stvara ope vaea naela za postizanje ciljeva.Vjetina sposobnost kojom ovjek upotrebom metoda i sredstava obavlja zadatke.

Upotreba termina je pitanje konvencije!Generalna poimanja organizacije:

*Organizacija ostvaruje ciljeve koje ne mogu ostvariti pojedinci.Ciljno orijentirani socijalni entitet, namjerno strukturiran aktivni sistem sa relativno trajnim granicama.

- pojedinci (sa ulogama)SOCIJALNI - grupe (interakcija)- dio drutva CILJNO ORIJENTIRAN- postoji zbog cilja (jednog osnovnog) ili sistema ciljevaNAMJERNO - da ostvari cilj sa odreenom strategijom STRUKTURIRAN- da obavi aktivnosti- koordiniran preko strukture

*RELATIVNO OGRANIEN- veze sa okolinom- granica: ta je u, a ta izvan- granice su odreene, nisu vrste

ORGANIZACIJA PODUZEA- strukturni aspekt- funkcionalni aspekt

*INTERDISCIPLINARNA ZNANOSTTEHNIKE NAUKEPSIHOLOGIJAEKONOMIJAPOLITIKE I SOCIJALNE NAUKE

ORGANIZACIJA

*ZNANOST- Definiranje predmeta istraivanja- Razvijanje metoda

SpoznajaIzdvajanje podataka i elemenataHipotezeZakoniTeorije (vie zakona koji objanjavaju teoriju)

Veze sa menadmentom

*1.5. ORGANIZACIJSKI SISTEM

tehniki sistemljudi

Otkriti zakonitostiPostaviti zakone za dobru organizacijuOmoguiti promjene i prilagoditi se okruenjuOmoguiti mjerenje efekata

*SISTEMSKI PRISTUP ORGANIZACIJIOrganizacija je otvoren sistem.Sistem je skup meusobno povezanih i meuzavisnih dijelova koji funkcioniraju zajedno radi ostvarenja cilja.Dijelovi primaju ulaze i transformiraju ih u izlaze.Osnovna karakteristika sistema je interakcija meu njegovim elementima.U sistemu djeluju dvije vrste sila:diferencijacija iintegracija

*U organizaciji su to posebni odjeli (diferencijacija) sa posebnim aktivnostima i zajednikim naporom (integracija) za ostvarenje cilja.Integracija se postie:HijerarhijomKoordinacijomPravilimaProcedurama iPolitikamaIntegrirajue sile spreavaju raspad.

*Dvije su kljune vrste sistema:Otvoreni, koji komuniciraju sa okolinomZatvoreni, koji ne komuniciraju sa okolinomTRANSFO-RMACIONI PROCESIIZLAZIULAZISISTEMGRANICEOKOLINA Sistem ne moe preivjeti bez veza sa okolinom

*Karakteristike otvorenih organizacijskih sistema:

Svijest o okolini (meuzavisnost sistema i okoline)Povratna sprega (feedback - na osnovu informacija poduzimaju se korektivne akcije).Ciklini karakter (roba procesi novac roba).Negativna entropija razara zatvoren sistem, otvoren nadoknauje gubitke.Stalnost (steady state), nadoknauje razlike izmeu ulaza i izlaza i ostaju u funkcionalnom stanju. Ako se dobro upravlja, odravaju se u funkciji. Ovo vai za jednostavne sisteme.

*Kretanje prema razvoju i ekspanziji.Podsistemi treba da osiguraju vie energije nego je potrebno samo za izlaze (spreavaju entropiju).

Balans odravanja i adaptacije.Odravanje osigurava balans meu elementima.Aktivnosti adaptacije vre prilagoavanje unutarnjim i vanjskim promjenama.Za preivljavanje sistema nuni su odravanje i adaptacija. Stabilan odravan sistem nee preivjeti bez adaptacije.

*Nestabilan, a adaptivan sistem nee preivjeti.

Ekvifinalnost, mogunost da sistem opstane i funkcionira na razliite naine, sa istim rezultatima.

Sistemski pristup omogava sagledavanje cjeline i povezivanje sistema sa okolinom.

Organizacijski sistemi su dinamini i otvoreni.

*Zadatak:

Opiite kako funkcionira fakultet kao dio veih sistema.Identificirajte dijelove sistema i relevantnu okolinu.Identificirajte ulaze i izlaze

*1.6. INDUSTRIJSKO PODUZEE KAO SISTEM ULAZI Materijali Ljudi Kapital TRANSFORMACI-ONI PROCESITransformacije ulaza u proizvode i/ili uslugeIZLAZIGotovi proizvodi i/ili usluge

KUPCI

VLADAFIN. INSTITUCIJERADNA SNAGADOBAVLJAILobiranjePRIHODIPovrat kreditaPlaePlaanje dobavljaaSavjeti potroaaPropisi

*1.7. IVOTNI CIKLUS ORGANIZACIJEOrganizacije nastaju, rastu i eventualno nestaju.Organizacije nastaju (raaju se) i nestaju svakim danom.ivotni ciklus nas upuuje na predvianje promjena.Organizacije prolaze kroz odreene stepene razvoja po slinom modelu, tranzicija iz jednog stepena u drugi je predvidiva.ivotni ciklus proizvoda:Kreiranje (pojava)RastZrelostPad

*Faze ivotnog ciklusa organizacije:

Poduzetnika fazaVisoka kreativnost, nepotpuni ciljevi, za rast potrebni resursi.Faza kolektivizmaOdanost organizaciji, misija je jasna.Komunikacije nisu jasne. 3. Faza formalizacije i kontrolaStruktura je stabilizirana, formalizirano ponaanje, poznate uloge, stabilan sistem odluivanja.

*Elaboracija struktureDiverzifikacija, elaborirana struktura, decentralizacija, odluivanje

Opadanje slabljenje (decline)Jaki utjecaji iz okoline, slabljenje rezultata, okretanje novim mogunostima, ponovna centralizacija.

Poduzea esto nestaju tako to se integriraju, reorganiziraju, promijene djelatnost itd.

*Poduzetnika fazaRastZrelost iElaboriranastrukturaOpadanje Visoka kreativnost Magloviti ciljevi Neformalna struktura Neformalna komunikacijaVisoka pripadnost Formaliz. kontrole Stabilna struktura Fokus na efikasn. Poveanje komple- ksnosti elabori- rana struktura Decentralizacija Visoka fluktuacija ljudi Povean konflikt Centrali-zacijaobimvrijeme

*Zadnji stepen se moe sprijeiti boljim menadmentom.

Period zadravanja u pojedinim fazama je razliit.Neke organizacije ele dugo ostati u drugoj fazi.

Metafora ivotnog ciklusa pomae menaderima da znaju gdje su sa poslovanjem i razvojem.

*Determinante strukture Ciljevi Strategija Veliina Tehnologija Okruenje Raspored moi

Upravljanje:TehnologijamaProcesimaOkolinomOrg. promjenamaKonfliktomKulturom org.Razvojem (evolucijom)Organizacijska strukturaEfikasnost organizacije

*PITANJA

ta su kljuni organizacijski problemi pri prelasku iz jedne faze razvoja u drugu?(malo srednje veliko vrlo veliko poduzee)

ta su kljuni problemi organizacije i funkcioniranja poduzea?

Ekonomski fakultet SarajevoProf. dr. Hasan Muratovi*Prof. dr. Hasan MuratoviEkonomski fakultet SarajevoProf. dr. Hasan Muratovi*Prof. dr. Hasan Muratovi