1 Uvod u Organizaciju Compatibility Mode

17/02/2009

1

Uvod u predmet

SESIJA 1

Cilj sesije 1:

• Upoznati osnovne pojmove vezane za i ij k t ijorganizacijsku teoriju.

• Prepoznati poziciju organizacijske nauke u odnosu na druge nauke i naučne discipline.

Doc dr. Elvir Čizmić 2

17/02/2009

2

1.3. DEFINIRANJE ORGANIZACIJE

• Organizacija je svjesno koordinirani socijalni entitet sa relativno definiranim granicama, koji funkcionirasa relativno definiranim granicama, koji funkcionira na relativno kontinuiranoj osnovi, da bi se postigao cilj ili grupa ciljeva.

• Svjesno koordiniran = menadžment.

3

• Socijalni entitet = sastavljen od ljudi (koji su u interakciji, interakcije su smišljene, prema tome koordinirane)

Doc dr. Elvir Čizmić

• Relativno definirane (prepoznatljive) granice = zna seRelativno definirane (prepoznatljive) granice zna se ko su, a ko nisu članovi organizacije.

• Granice se vremenom mijenjaju.• Obično postoji ugovor za razmjenu rada za plaću.

(ako se ne radi za prestiž, socijalne veze ili pomoć drugima)

• Kontinuirano funkioniranje = određeno radno

4

vrijeme i na isti način do definirane promjene• Postizanje ciljeva = svrhe postojanja kroz zajednički

napor.


17/02/2009

3

• Organizacijska struktura je relativno stabilniOrganizacijska struktura je relativno stabilni raspored članova organizacije i njihovih uloga.

• Njome se formalno koordiniraju interakcije između članova organizacije.

• Struktura određuje kako se raspoređuju zadaci, ko je kome odgovoran i kako djeluju mehanizmi koordinacije

5

• Tri su ključne komponente strukture:– Kompleksnost– Formalizacija i– Centralizacija


• Kompleksnost pretstavlja diferencijacije u organizaciji

• Uključuje:– Podjelu rada– Specijalizaciju– Broj nivoa – razina tj. hijerarhiju– Geografsku rasprostranjenost dijelova

• Formalizacija predstavlja nivo pisanih pravila i procedura kojima se regulira ponašanje.

• Centralizacija određuje gdje se nalazi mjesto autoriteta odlučivanja. U decentraliziranoj

6

j jorganizaciji odlučivanje je delegirano (na dole i horizontalno)

• Način na koji je organizacija centralizirana ili decentralizirana određuje vrstu strukture.


17/02/2009

4

Organizacijski dizajn (dizajniranje organizacije)• je kreiranje i mijenjanje organizacijske strukture da• je kreiranje i mijenjanje organizacijske strukture da

bi se postigli ciljevi organizacije.• Dizajniranje se obavlja po određenim pravilima

zavisno od ciljeva i strategije.• Dizajn je menadžerska strana organizacijske teorije.

Organizacijska teorija (teorija organizacije) je nauka (naučna disciplina) koja se bavi strukturom i

7

( p ) jdizajnom organizacija. Ona opisuje i propisuje organizaciju – uči nas kako da kreiramo organizaciju da bi bila efikasnija.


• Veze između organizacijske teorije je organizacijsko ponašanje

• Teorija organizacije i ponašanje u organizaciji se preklapaju. Ponašanje u organizaciji se bavi promatranjem pojedinaca i grupa.F k i• Fokusira se na:– Performanse pojedinaca i grupa– Produktivnost– Odsustvovanje sa posla– Zadovoljstvo na radu– Vrijednosti– Učenje– Motivaciju

8

– Motivaciju– Uloge– Moć– Komuniciranje


17/02/2009

5

• Organizacijska teorija se bavi makro, a ponašanje mikro problemima. Teorija se bavi organizacijom i p j g jnjenim dijelovima, adaptacijom i postizanjem ciljeva, a ponašanje efikasnošću i odnosima. TO i TP se bave i kombinacijom ovih problema i zato se preklapaju, ukrštaju i utiču jedno na drugo. Postoji odnos strukture i ponašanja.

• Organizacijska teorija se definira i kao nauka o

9

• Organizacijska teorija se definira i kao nauka o strukturama, funkcioniranju i performansama organizacija i ponašanju pojedinaca i grupa u njima.


Teorija organizacije se dominantno bavi:

1. Grupiranjem zadataka da bi se definisao posao za pojedinca.2. Grupiranjem poslova u odjeljenja i više organizacione jedinice.3. Delegiranjem autoriteta, alokacijom odgovornosti, i određivanjem

broja razina u menadžerskoj (rukovodnoj) hijerarhiji.4. Obezbjeđenjem organizacijske klime i odnosa u kojima će ljudi biti

motivirani na najveće rezultate i ostvarivanje organizacijskih ciljeva.

5. Dizajniranjem komunikacionog sistema za efikasno odlučivanje, kontrolu i koordinaciju.

6. Izgradnjom cjelokupne organizacije koja će biti inovativna i adaptivna na promjene u okruženju

10

adaptivna na promjene u okruženju.

• Prva tri područja je obrađivala klasična teorija, a zadnja tri neoklasišna i suvremena.


17/02/2009

6

PERIODI RAZVOJA TEORIJE ORGANIZACIJE

1. Klasične teorije– Strukturni faktori– Funkcije i aktivnosti za ostvarenje ciljeva

• I danas ključna područja konsultanata.

Sadržaj:- Identificiranje potrebnih aktivnosti za ostvarenje zadatka- Grupiranje aktivnosti – definiranje posla pojedincima- Formiranje organizacionih jedinica- Specijalizacija

11

p j j- Standardizacija- Koordiniranje- Povezivanje izvršilaca u lanac rukovođenja

• Definiranje pravila – principa organizacije.


2. Neoklasične teorije – teorije međuljudskih odnosa

- Motivacija- Rukovođenje – supervizija- Ponašanje grupa i pojedinaca

• Preporuke za razvoj ponašanja menadžera, politika i organizaciona klima, stimuliranje na kooperaciju da bi se ostvarili ciljevi organizacije

12

ostvarili ciljevi organizacije• Ne može se ostvariti efikasna koordinacija bez volje ljudi da

kooperiraju.


17/02/2009

7

3. Sistemska teorija

• Međuzavisnost svih elemenata organizacionog sistema i ovisnost od okruženja

• Različiti pristupi: foKus na poslovne funkcije i na podsiteme –uvijek uzimajući u obzir okruženje

• Značaj procesa odlučivanja i IS• Ne može se ostvariti efikasno odlučivanje i komuniciranje bez

efikasnog IS

13

4. Situacione teorije• Organizacija se mora adaptirati zahtjevima tehnologije,

inovacijama, promjenama u okruženju.• Nova situacija zahtIjeva novu organizaciju.


• Zašto se studira organizacija?• Organizacije su najvažnije institucije savremenog društva:

ObdaništaObdaništa PoduzećaPoduzeća VladeVlade Religijske orgReligijske org

• Kako se strukturiraju?K k f k i i j ?

BolniceBolnice BankeBanke PolicijaPolicija Sportske org.Sportske org.

Škole Škole Osiguranja Osiguranja Vojska Vojska Ostalo Ostalo

14

• Kako funkcioniraju?• Kako mogu ostvariti ciljeve?• Kako povećati njihovu efikasnost?• Itd.


17/02/2009

8

• Neophodnost sistematične izgradnje teorije i prakse.• Sistematično:

– Ustanovljavanje odnosa– Razumijevanje uzroka i posljedicaj j p j– Prikupljanje i mjerenje podataka– Interpretacije

• Intiuciju i “čini mi se” zamijeniti naučnom teorijom.• Organizacijska struktura služi menadžerima i svim

zaposlenim da bi ostvarili ciljeve• Biološka metafora

Organizaciju možemo usporediti (napraviti metaforu)

15

Organizaciju možemo usporediti (napraviti metaforu) sa živim bićima: biljkama, životinjama i ljudima.Organizacije nastaju, rastu, trebaju uslugu za opstanak, ali ne moraju umirati.


1.4. POIMANJE ORGANIZACIJE

• Različito poimanje organizacije – pogledi na organizaciju

• Organizacija je racionalni sistem (entitet) za postizanje ciljeva.• Pomoću organizacije postižemo ciljeve racionalnom upotrebom

resursa• Organizacija je jedinstvo povezanih dijelova.• Organizacija je koalicija pojedinaca i grupa koji imaju ciljeve.

Oni nastoje utjecati na upotrebu resursa da bi ostvarili svoje interese.Organizacija je otvoren sistem To je input transformacija

16

• Organizacija je otvoren sistem. To je input – transformacija –autput sistem

• Organizacija je proizvodni sistem koji proizvodi proizvode i/ili usluge.


17/02/2009

9

• Organizacija je labavo povezan sistem.g j j pČesto je napravljena od relativno samostalnih jedinica koje se mogu lako odvojiti.

• Organizacija je politički sistem. Komponirana je od pojedinaca koji koriste moć da bi utjecali na odluke.

Organizacija je instrument dominacije U njoj su rukovodioci

17

• Organizacija je instrument dominacije. U njoj su rukovodioci “bossovi” koji dominiraju nad drugima.


• Organizacija je jedinica za procesiranje informacija,interpretira okolinu, omogućava donošenje odluka.interpretira okolinu, omogućava donošenje odluka.

• Organizacija je sistem koji ograničava slobodu djelovanja.

• Organizacija je socijalni sistem koji je reguliran socijalnim ugovorima i/ili pravilima.

18

socijalnim ugovorima i/ili pravilima.

• Organizacija je multidisciiplinarna nauka.


17/02/2009

10

1. Univerzalno: Jedinstvo povezanih dijelova.2. Institucionalno: Socijalni sistem, unutar društva usmjeren

cilju

Generalna poimanja organizacije:

3. Strukturno: Međusobne veze i uloge sa pravilima ponašanja.4. Funkcijsko: Plansko korištenje kapitala – ostvarenje

ekonomskih ciljeva. 5. Situaciona veličina: Organizaciju određuju situacijski faktori

(okolina, veličina, tehnologija...)6. Treći faktor proizvodnje: Rad, kapital, organizacija.7. Znanost: Poznat predmet istraživanja i metode. Stvara opće

važeća načela za postizanje ciljeva.

19

8. Vještina – sposobnost kojom čovjek upotrebom metoda i sredstava obavlja zadatke.

Upotreba termina je pitanje konvencije!


• Organizacija ostvaruje ciljeve koje ne mogu ostvariti pojedinci.• Ciljno orjentirani socijalni entitet, namjerno strukturiran aktivni

sistem sa relativno trajnim granicamasistem sa relativno trajnim granicama.

- pojedinci (sa ulogama)• SOCIJALNI - grupe (interakcija)

- dio društva • CILJNO

ORJENTIRAN - postoji zbog cilja (jednog osnovnog) ili sistema ciljeva

NAMJERNO d t i ilj d đ t t ij

20

• NAMJERNO - da ostvari cilj sa određenom strategijomSTRUKTUIRAN - da obavi aktivnosti

- koordiniran preko strukture


17/02/2009

11

• RELATIVNOOGRANIČEN - veze sa okolinom

- granica: šta je u, a šta izvan- granice su određene, nisu čvrste

• ORGANIZACIJA PODUZEĆA - strukturni aspekt

- funkcionalni aspekt

21

- funkcionalni aspekt


INTERDISCIPLINARNA ZNANOST

TEHNIČKE NAUKE

PSIHOLOGIJANAUKE

ORGANIZACIJA

22

EKONOMIJA POLITIČKE I SOCIJALNE

NAUKE


17/02/2009

12

• ZNANOST- Definiranje predmeta istraživanjaj p j- Razvijanje metoda

• Spoznanja• Izdvajanje podataka i elemenata• Hipoteze• Zakoni

23

• Teorije (više zakona koji objašnjavaju teoriju)

• Veze sa menadžmentom


Sadržaj istraživanja

• Izbor i definicije problema• Formiranje hipoteze• Prikupljanje podatka• Obrada podataka• Analiza

I d i j št j

24

• Izrada izvještaja


17/02/2009

13

Sadržaj izvještaja o istraživanju organizacije

• Naslov• Sažetak• Sažetak• Cilj• Obrazloženje problema – uvod u problem• Metod – instrumentarij• Rezultati i interpretacije• Zaključak

25

Zaključak• Bibliografija• Prilozi


ORGANIZACIJSKI SISTEM

tehnički sistem ljudi

• Otkriti zakonitosti• Postaviti zakone za dobru organizaciju• Omogućiti promjene i prilagoditi se okruženju

26

• Omogućiti promjene i prilagoditi se okruženju• Omogućiti mjerenje efekata


17/02/2009

14

SISTEMSKI PRISTUP ORGANIZACIJI

• Organizacija je otvoren sistem.• Sistem je skup međusobno povezanih i

međuzavisnih dijelova koji funkcioniraju zajedno radi ostvarenja cilja.

• Dijelovi primaju ulaze i transformiraju ih u izlaze.• Osnovna karakteristika sistema je interkcija među

njegovim elementima.U i t dj l j d ij t il

27

• U sistemu djeluju dvije vrste sila:– diferencijacija i– integracija


• U organizaciji su to posebni odjeli (diferencijacija) sa g j j ( j j )posebnim aktivnostima i zajedničkim naporom (integracija) za ostvarenje cilja.

• Integracija se postiže:– Hijerarhijom– Koordinacijom– Pravilima– Procedurama i

28

– Procedurama i– Politikama

• Integrirajuće sile sprečavaju raspad.


17/02/2009

15

• Dvije su ključne vrste sistema:– Otvoreni, koji komuniciraju sa okolinom– Zatvoreni, koji ne komuniciraju sa okolinom

TRANSFO-RMACIONI PROCESI

IZLAZIULAZI

SISTEM

29

GRANICEOKOLINA

• Sistem ne može preživjeti bez veza sa okolinom


• Karakteristike otvorenih organizacijskih sistema:

– Svijest o okolini (međuzavisnost sistema i okoline)

– Povratna sprega (feedback- na osnovu informacija poduzimaju se korektivne akcije).

– Ciklični karakter (roba – procesi – novac – roba)– Negativnu entropiju (entropija razara zatvoren

sistem, otvoren nadoknađuje gubitke)

30

, j g )– Stalnost (steady state), nadoknađuje razlike

između ulaza i izlaza i ostaju u funkcionalnom stanju. Ako se dobro upravlja održavaju se u funkciji. Ovo važi za jednotavne sisteme.


17/02/2009

16

• Kretanje prema razvoju i ekspanziji.Podsistemi treba da osiguraju više energije nego jePodsistemi treba da osiguraju više energije nego je potrebno samo za izlaze (sprječavaju entropiju).

• Balans održavanja i adaptacijeOdržavanje osigurava balans među elementima.Aktivnosti adaptacije vrše prilagođavanje unutarnjim i vanjskim promjenama.

31

i vanjskim promjenama.• Za preživljavanje sistema nužni su održavanje i

adaptacija. Stabilan održavan sistem neće preživjeti bez adaptacije.


• Nestabilan, a adaptivan sistem neće preživjeti.

• Ekvifinalnost, mogućnost da sistem opstane i funkcionira na različite načine, sa istim rezultatima.

• Sistemski pristup omogćava sagledavanje cjeline i povezivanje sistema sa okolinom.

32

• Organizacijski sistemi su dinamični i otvoreni.


17/02/2009

17

• Zadatak:

– Opišite kako funkcionira fakultet kao dio većih sistema.

– Identificirajte dijelove sistema i relevantnu okolinu.

– Identificirajte ulaze i izlaze

33

j


1.5. INDUSTRIJSKO PODUZEĆE KAO SISTEM

ULAZI

- Materijali

TRANSFORMACI-ONI PROCESI

IZLAZI

Gotovi KUPCIMaterijali

- Ljudi

- Kapital

Transformacije ulaza u proizvode

i/ili usluge

Gotovi proizvodi i/ili

usluge

KUPCI

VLADA

FIN

Lobiranje

Povrat kredita

savjeti potrošača

Propisi

34

FIN. INSTITUCIJE

RADNA SNAGA

DOBAVLJAČI

PRIHODI

Plaće

Plaćanje dobavljača


17/02/2009

18

1.6. ŽIVOTNI CIKLUS ORGANIZACIJE

• Organizacije nastaju, rastu i eventualno nestaju.O i ij t j ( đ j ) i t j ki• Organizcije nastaju (rađaju se) i nestaju svakim danom.

• Životni ciklus nas upućuje na predviđanje promjena.• Organizacije prolaze kroz određene stepene razvoja

po sličnom modelu, tranzicija iz jednog stepena u drugi je predvidiva.

• Životni ciklus proizvoda:

35

• Životni ciklus proizvoda:– Kreiranje (pojava)– Rast– Zrelost– Pad


Faze životnog ciklusa organizacije:

1. Poduzetnička fazaVisoka kreativnost, nepotpuni ciljevi, za rast potrebni resursi.

2. Faza kolektivizmaOdanost organizaciji, misija je jasna.Komunikacije nisu jasne.

3. Faza formalizacije i kontrola

36

3. Faza formalizacije i kontrolaStruktura je stabilizirana, formalizirano ponašanje, poznate uloge, stabilan sistem odlučivanja


17/02/2009

19

4. Elaboracija strutkureDiverzifikacija, elaborirana struktura, d t li ij dl či jdecentralizacija, odlučivanje

5. Opadanje – slabljenje (decline)Jaki utjecaji iz okoline, slabljenje rezultata, okretanje novim mogućnostima, ponovna centralizacija.

37

• Poduzeća često nestaju tako što se integriraju, reorganiziraju, promijene djelatnost itd.


obim

Poduzetnička faza

Rast

Zrelost i

Elaborirana

struktura

Opadanje

vrijeme

38

• Visoka kreativnost

• Magloviti ciljevi

• Neformalna strukuta

• Neformalna komunikacij

a

•Visoka pripadnost

• Formaliz. kontrole

• Stabilna struktura

• Fokus na efikasn.

• Povećanje komple-

ksnosti – elabori-

rana struktura

• Decentralizacija

• Visoka fluktuacija

ljudi

• Povećan konflikt

• Centrali-zacija


17/02/2009

20

• Zadnji stepen se može spriječiti boljim menadžmentom.

• Period zadržavanja u pojedinim fazama je različit.Neke organizacije žele dugo ostati u drugoj fazi.

• Metafora životnog ciklusa pomaže menadžerima da znaju gdje su sa poslovanjem i razvojem.

39

znaju gdje su sa poslovanjem i razvojem.


• PITANJA:

1. Kako znamo da li je jedna organizacija uspješna?

2. Šta su komponente jedne organizacije?3. Šta određuje struktura organizacije?4. Koje opcije stoje menadžerima na

raspolaganju da naprave uspješnu

40

raspolaganju da naprave uspješnu organizaciju i kada se koja od njih koristi?

5. Kako primjeniti organizacionu teoriju u praksi?


17/02/2009

21

Determinante strukture

• Ciljevi

• Strategija

Upravljanje:

• Tehnologijama

• Procesima• Strategija

• Veličina

• Tehnologija

• Okruženje

• Raspored moći

• Okolinom

• Org. Promjenama

• Konfliktom

• Kulturom org.

• Razvojem (evolucijom)

41

Organizacijska struktura

Efikasnost organizacije


• PITANJA

1. Šta su ključni organizacijski problemi pri prelasku iz jedne faze razvoja u drugu?

(malo – srednje – veliko – vrlo veliko poduzeće)

2 Šta su ključni problemi organizacije i

42

2. Šta su ključni problemi organizacije i funkcioniranja poduzeća?


17/02/2009

22

• IZVOR:• Hasan Muratović Senad Softić: Izvodi iz predavanja i• Hasan Muratović, Senad Softić: Izvodi iz predavanja i

vježbi iz Organizacije, Sarajevo, 2006.• Aziz Šunje: Top menadžer, vizionar i strateg, Tirada,

2002. • Dževad Šehić, Zijada Rahimić, Menadžment,

Sarajevo, 2006.

43Doc dr. Elvir Čizmić

Documents

1 Uvod u Organizaciju Compatibility Mode