RaciaRacia sht aksion kompleks kriminalistik, i cili prfshin bllokimin e hapsirs s hapur apo t mbyllur, brenda t cilit bhet identifikimi i t gjithve dhe kontrollimi i personave t dyshimt, si edhe i hapsirs. N rastet e zbulimit t personave t dyshuar dhe t mjeteve, personat arrestohen dhe shoqrohen n lokalet e policis, pr prpunim t mtejm kriminalistik, kurse mjetet konfiskohen prkohsisht.Bllokada e brendshmeBllokada e brendshme duhet t bhet gjithnj para bllokads s jashtme,pavarsisht se bhet fjal pr hapsir t hapur apo t mbyllur. Numri ipolicve q bjn bllokadn e brendshme prcaktohet varsisht prejmadhsis dhe karakteristikave t hapsirs. Kshtu, nj numr i caktuar ipolicve, t cilt duhet t jen t veshur me rroba civile dhe duhet t jenrelativisht t panjohur pr rrethin e caktuar kriminal, hyjn n objektin osehapsirn e caktuar dhe bjn vzhgimin e fsheht. Ky duhet t jetfunksioni m i rndsishm i bllokads s brendshme, sepse kur t bhetbllokada e jashtme mund t priten edhe reaksione t caktuara brendahapsirs s bllokuar.Reaksioni i par i kriminelve sht prpjekja pr t ikur nga objekti.

Bllokada e jashtmePas bllokads s brendshme, faz vijuese e zbatimit t racis, sht bllokadae jashtme, i cili prfshin njkohsisht mbylljen e t gjitha hyrjeve dhedaljeve nga polict me uniform. Bllokada e jashtme duhet t bhet nmnyr t rrufeshme dhe t papritur. Me kt bllokad arrihen dy objektiva:s pari, i pamundsohet kujtdo q t dal nga hapsira e bllokuar dhe, sipasnevojs, u ofrohet mbshtetje policve q veprojn brenda hapsirs sbllokuar. Natyrisht, n kso rastesh, parashikohet edhe mundsia erezistencs fizike apo t armatosur t kriminelve, prandaj bllokada ejashtme mund t transformohet pjesrisht n mbrojtje ose mbshtetje prpolict q bjn legjitimimin, bastisjen ose arrestimin e personave tcaktuar. Qllim tjetr i bllokads sht pamundsimi q kriminelve t'u vijndihm ose mbshtetje nga bashkpuntort e ndihmsit e tyre, nga jasht.Duke pasur parasysh nivelin e organizimit t nntoks, nuk guxon t mosparashikohet mundsia q n vendin e racis t arrij ndonj grupkriminelsh q do t prpiqej t parandalonte arrestimin eventual tkolegve t tyre dhe t organizonte arratisjen e tyre nga vendi ose hapsiraku zhvillohet racia. Pr kt arsye, polict e bllokads s jashtme duhet tjen t prgatitur q t reagojn n mnyr adekuate n kso situatash.Gjat kryerjes s racis rekomandohet edhe prdorimi i qeneve t strviturzyrtar.

Prezantimi zyrtarPavarsisht se n far objekti zhvillohet racia, sht e domosdoshme qpolict t prezantohen n mnyr zyrtare. T gjith t pranishmit n brendaobjektit ose hapsirs duhet t din se po kryhet nj veprim zyrtar dhe qmnyrn e sjelljes s tyre ta prshtatin me situatn aktuale. Prezantimizyrtar bhet n mnyra t ndryshme, varsisht prej objektit ku zhvillohetracia dhe situats s caktuar.

LegjitimimiRenditja e veprimeve q ndrmerren brenda hapsirs s bllokuar mund tjet e ndryshme dhe prcaktohet varsisht prej situats aktuale. N qoft sen plan t par duhet t jet maturia, ather veprimi i par i policis duhett jet bastisja e t gjith personave pr shtje t siguris. Por, n rastin ezbatimit t racis duhet t kihet parasysh se shumica e qytetarve qgjenden brenda objektit t bllokuar nuk jan as kriminel as njerz tdyshimt. Pr kt arsye, prmasat dhe intensiteti i racis duhet t'uprshtaten situats s caktuar, duke pasur kujdes t veant q t moskufizohen n mnyr t paautorizuar t drejtat dhe lirit e njeriut. Pr ktarsye, n qoft se n fillim t zbatimit t racis nuk ka pasur shenja tprishjes s rendit e qetsis, s pari duhet t bhet legjitimimi i personave tpranishm. Legjitimimi bhet nga grupi i policve q sht formuarparaprakisht, t cilt jan t veshur me rroba civile. Pas legjitimit, vlersohetnse personi i legjitimuar duhet t mbahet brenda objektit t bllokuar apoduhet t lirohet t dal jasht. Eliminimi i shpejt i personave q nuk jan tdyshimt pr asgj kontribuon pr efikasitetin e racis si edhe pr sigurin epolicis dhe t personave tjer brenda objektit. Personat q konsiderohen tdyshimt mbi fardo baze ndahen n hapsira t veanta (n qoft sebrenda objektit t bllokuar ka hapsira t tilla) ose n nj pjes t caktuar thapsirs dhe, pas bastisjes pr shtje t siguris, mbahen nn vrojtimin epolicis deri n prfundim t racis.

ShoqrimiMe qllim t prpunimit t mtejm kriminalistik, personat e arrestuarshoqrohen n lokalet zyrtare t policis. Ky shoqrim bhet me automjetzyrtar t policis, por, kur bhet fjal pr shoqrimin e m shum personave,kjo mund t bhet edhe me ndonj automjet tjetr, duke evituarkomunikimin dhe marrveshjet eventuale midis tyre. Shoqrimi sht masnprmjet t cils nj person drgohet me detyrim nga lokalet e policis, nlokalet e gjykats ose prokuroris ose deri te nj vend i caktuar. Shoqrimihyn n konceptin e gjer t arrestimit, prandaj nga pikpamja formalejuridikedhe kriminalistike duhet t vshtrohet n kuadrin e ksajproblematike.Shoqrimi duhet t bhet n pajtim me dispozitat kriminalistike, kurse ne, nkt rast, do t ndalemi vetm n disa segmente q krkojn kujdes tveant. Kshtu, gjat shoqrimit t personave me automjet zyrtarekzistojn disa momente kritike, si jan: hyrja n automjet, dalja ngaautomjeti dhe hyrja n stacionin e policis.I pari prej ktyre momenteve sht futja e personit t arrestuar nautomobilin zyrtar t policis. Me kt rast, polict nuk guxojn t jen tpaprgatitur, sepse krimineli mund t prpiqet t arratiset. Gjat futjes nautomjet, personi i shoqruar mund t shfrytzoj pozitn e trupit tprkulur pr t sulmuar policin, por edhe mund t hedh edhe sendet eveprs penale q i ka me vete.

ZhbllokimiPas prfundimit t veprimeve dhe masave t prmendura, bhet zhbllokimi iobjektit t racis. Zhbllokimi duhet t bhet n mnyr graduale esistematike, n mnyr q kjo t mos bhet n mnyr stihike. Zhbllokimibhet sipas planit t prcaktuar m par apo sipas planit q mund t ketndryshuar n vendin e ngjarjes. Kjo prfshin trheqjen e organizuar tpolicis dhe kthimin e saj n lokalet zyrtare. Polict trhiqen nga vendi iracis n grupe, ashtu q siguria e tyre t jet n nivel t lart.

Vrojtimi i fsheht i objektit t zhbllokuar t racisPas zhbllokimit dhe trheqjes s policis, vendi ku sht kryer racia sht enevojshme t mbahet edhe pr njfar kohe nn vrojtim t fsheht.Kriminelt q nuk kan qen n vendin e racis ose q jan liruar paslegjitimit t rregullt shpesh vijn ose kthehen n vendin e racis pr t parpasojat. Gjithmon ekziston mundsia q n vendin ose hapsirn ku shtkryer racia t mos jen gjetur e konfiskuar t gjitha mjetet e veprave penale,qoft kur bhet fjal pr mjete t fshehura ose pr mjete q jan hedhurgjat racis. Prve ksaj, kriminelt q rastsisht kan shptuar nga raciamund t vijn n vendin e ngjarjet q t informohen nga dshmitart okularpr rrjedhn dhe efektet e racis. Prandaj, vrojtimi i fsheht i kujdesshm,njoftimi me koh i udhheqsit t racis dhe reagimin i mvonshm adekuatmund t shpien n arrestimin e personave t dyshuar dhe mund t gjenden et konfiskohen mjete t veprs penale.Prve ksaj, n disa raste e varsisht prej situats (n kafeteri, ndiskotek etj.) mund t dgjohen komente me interes t mysafirve dhekamerierve, prej t cilave edhe mund t nxirren prfundime me vler prveprimet n t ardhmen.Me kt veprim prfundon faza e par e racis.

PUSIAPusia sht veprim kriminalistik-taktik i organizuar q prfshin vrojtimin dhevzhgimin e fsheht t hapsirs ose objektit, me qllim t zbulimit dhearrestimit t autorve t veprave penale.Pr sukses t pusis sht e rndsishme t'u prmbahemi parimevekriminalistike t shpejtsis, befasis dhe konspiracionit (fshehtsis). Dukepasur parasysh qllimin dhe detyrn, pusia mund t ket njkohsishtkarakter represiv dhe preventiv (parandalues), por esencn e pusis eprbjn konspiracioni dhe befasia. Konspiracioni sht i rndsishm gjatprgatitjes s pusis dhe prfshin, para s gjithash, vrojtimin dhe vzhgimine fsheht t vendit t vendosjes s pusis, vzhgimin e fsheht t personaveinteresant dhe, gjithsesi, veprimin e fsheht t secilit polic ve e ve. Gjatpushtimit t vendit t pusis dhe vet qndrimit n pusi, konspiracioni duhett jet n nivelin m t lart t mundshm, prndryshe pusia nuk do t jetefikase.Arrestimi i autorit t veprs penale duhet t jet i befasishm dhe irrufeshm, n mnyr q ai t mos arrij t bj rezistenc apo t ik, siedhe t humb ose t asgjsoj mjetet me t cilat e ka kryer veprn penale.Pusia vendoset n vend t prshtatshm, n nj vend ku pritet t kalojpersoni ose grupi i t dyshuar, ose n afrsi t vendit ku, p.sh. bhetstrshitja e drogs. Vende t tilla mund t jen: parqet, shtitoret, sheshet,udhkryqet e rrugve t frekuentuara, kafeterit, diskotekat, stacionet eautobusve e t trenave ose shtpit e kriminelve t caktuar.M tutje, nprmjet pusis, zbulohen dhe kapen personat q kryejn veprat ndryshme penale, si jan: tregtia me njerz, falsifikimi i parave dhedokumenteve, prostitucioni ilegal, tregtia me arm etj.N qoft se bhet fjal pr pusi preventive, ather duhet t bhet vlersimii vendeve ku planifikohet vepra penale. N t vrtet, n qoft se policiasiguron informacion se kriminelt planifikojn t kryejn nj vepr t caktuarpenale, si p.sh. plakitjen e nj banke, ather pusia vendoset pikrisht nobjektin q kriminelt kan planifikuar ta sulmojn. N kt rast, qllim ipusis sht parandalimi i veprs penale dhe arrestimi i kriminelve.Pas vendosjes s pusis ndrmerren edhe veprime t tjera kriminalistike ehetimore, si jan: arrestimi, bastisja e personave dhe objektit, shoqrimi,marrja n biseda informative etj.

QENT E STRVITUR ZYRTARN shum segmente t puns s policis shfrytzohen qent me strvitjespeciale, t cilt ndonjher kan rol t veant n punn e policis. Shqisate qenve jan m t zhvilluara se sa shqisat e njeriut. Shqisa e dgjimit teqeni sht tri her m e zhvilluar se te njeriu, sikur edhe shqisa e t parit,sepse qeni i vren lvizjet n distanc m t madhe se sa njeriu dhe, prveksaj, sheh mir edhe n terr. Por, shqisa e t nuhaturit sht shqisa m mevler e qenit. Kinologjia (shkenca mbi qent) ka dshmuar se t nuhaturit eqenit ndaj disa materieve sht m i ndjeshm se sa t nuhaturit e njeriutgati nj milion her.Duke pasur parasysh mundsit e jashtzakonshme t shqisave t tyre,qent, nprmjet programeve speciale t strvitjes, aftsohen pr detyra tndryshme: qent gjurmues, qent mbrojts, qent kujdestar, qent prlidhje dhe qent sanitar.N kt rast do t ndalemi vetm te qent gjurmues. Ata mund t shrbejnpr gjurmimin e personave, kufomave por edhe disa mjeteve t vepravepenale, si jan drogat dhe lndt shprthyese.Duke pasur parasysh specifikat dhe intensitetin e aroms s disa drogave,qent zyrtar mund t strviten m s shpejti pr gjetjen e kanabisit dheopiumit, ndrsa pr gjetjen e heroins, morfins dhe kokains sht enevojshme nj strvitje m afatgjat. Ka mundsi q, nprmjet strvitjes,disa qen t aftsohen edhe pr zbulimin dhe gjetjen e disa drogavehalucinogjene dhe amfetaminave.Qent gjurmues gjithnj veprojn bashk me udhheqsin. Ata mund tprdoren pr zbulimin e drogs gjat bastisjes s shtpive, personave,automobilave t udhtarve, trenave, aeroplanve, anijeve, depove dhemagazinave t ndryshme, objekteve publike, vendkalimeve kufitare dhehapsirave t hapura. Hashashi, ndaj t cilit qent jan m t ndjeshmit,mund t zbulohet edhe deri n 30 centimetra n thellsi t toks, nse shtfutur para pak kohsh.Parakusht themelor pr gjetjen me sukses t drogs s fshehur sht q qenit drgohet n rrethin e ngusht t vendit ku dyshohet t jet fshehur droga.Pra, qeni nuk mund t nxirret n ndonj rrug n mnyr q ai t zbulojshtpin ku sht fshehur droga, por qeni duhet t drgohet n objektin e caktuar, i cili do t gjurmohet n trsi. Natyrisht, gjurmimi duhet t bhetnn kujdesin e udhheqsit dhe sipas udhzimeve t tij, n mnyr qobjekti ose vendi i dyshuar t kontrollohet n mnyr t detajuar. Skndejmi mund t prfundojm se sht i domosdoshm bashkpunimi ipolicit specialist pr gjurmimin dhe zbulimin e drogs dhe qenit t strvitur,n mnyr q n mnyr sa m efikase t shfrytzohet shqisa e t nuhaturitt qenit n secilin rast konkret.

INFORMATORTOrganet e ndjekjes penale, sidomos policia kriminalistike, gjithnj kan pasurnevoj t din far ndodh n mjediset kriminale dhe pr kt qllim i kanshfrytzuar shrbimet e informatorve. Informatort jan persona q i japinpolicis t dhna t karakterit kriminal, her pas here ose vazhdimisht, porgjithnj n mnyr t fsheht. Puna kriminalistike dhe hetimore sht mefikase n qoft se ka informacione dhe njohuri t ndryshme t marra ngainformatort. Krijimi dhe shfrytzimi i informatorve sht pun shumkomplekse dhe delikate kriminalistike, e cila kryhet n trsi n mnyrkonspirative. Pavarsisht prej arsyeve prse nj person i caktuar ia jeppolicis disa t dhna, konsiderojm se bashkpunimi afatgjat iinformatorve dhe policis sht i mundur vetm n baz t besimit reciprok.N kt kuptim, edhe kualiteti i informacioneve do t varet nga shkalla ebesimit reciprok.Kur bhet fjal pr kriminalitet t organizuar, ather duhet t kihetparasysh se bhet fjal pr kriminel profesional e t specializuar,udhheqsit e t cilve prfitojn shuma t mdha parash q u sjellinprivilegje t ndryshme. N grupet e organizuara kriminale ose n mafisundojn ligjet e pashkruara t nntoks, t cilat nnkuptojn konspiracioninmaksimal, mbrojtjen dhe ndihmn reciproke, mosbesimin e prhershm ndajrrethit, prgatitjen paraprake t alibis s rrejshme, mohimin e veprimtariskriminale para policis dhe gjyqsis, hakmarrjen ndaj denoncuesve,tradhtarve dhe antarve t padgjueshm, e t ngjashme. Bartsit ekriminalitetit t organizuar jan t pajisur mir, i krijojn dhe i ruajn lidhjetme njerz q kan ndikim n jetn publike e politike, jan t informuar mbiarritjet dhe mundsit e policis, dogans, prokuroris dhe gjyqsis, kurseshum preh tyre jan n lidhje t vazhdueshme me avokat t zgjedhur, nmnyr q t'i konsultojn menjher n rast nevoje.Nga sa u tha deri m tash, nuk sht vshtir t nxirret prfundimi se, pamarr parasysh arritjet bashkkohore shkencore e teknike t praktiks spolicis dhe hetuesis, sht shum vshtir t sigurohen informacione mbiveprimtarit kriminalistike t grupeve t organizuara kriminale. Dhe jo vetmkaq. Nganjher, prve informacioneve fillestare mbi veprimtarin egrupeve t organizuara kriminale, duke shfrytzuar t gjitha autorizimetkriminalistike dhe juridike, sht e pamundur t grumbullohen dshmi mbikryerjen e veprave penale konkrete .N disa vende, si pr shembull n SHBA, bhen prpjekje q kto situata tzgjidhen n mnyr kriminalistike, ashtu q nprmjet informatorve tgrumbullohen informacione dhe dshmi mbi veprimtarit kriminale tbandave t caktuara apo t organizatave kriminale, ose bhen prpjekje qprfitohet dhe t bhet informator ndonjri nga antart e bandsveprimtaria kriminale e s cils sht duke u hetuar. Pas ksaj ai informatorparaqitet si dshmitar ky n gjykat dhe, pikrisht n baz t dshmis stij, mund t prfundoj procedura penale dhe t'u shqiptohet dnimi autorvet veprave t rnda penale. M von kta dshmitar merren n mbrojtjenprmjet programeve t veanta t mbrojtjes s dshmitarve.Informatort jan qytetar t ndershm, t cilt rastsisht msojn ndonjinformacion t caktuar t karakterit kriminal, pastaj qytetart q kan lidhjefarefisnore, miqsore ose profesionale me kriminale si edhe vet kriminelt.Duke pasur parasysh kt, konsiderohet se pikrisht kriminelt mund t jeninformatort m t mir, sepse ata kryejn vepra penale dhe mund t'i japinpolicis informacione me interes.Mendojm se nga kriminelt duhet t rekrutohen informator t prhershm,sepse kjo do t ishte me interes t madh pr punn e policis. N ktbashkpunim, secili informacion duhet t verifikohet pr sa sht e mundur epastaj duhet t merren masa pr mbrojtjen e burimit informatorit. Kjo dot thot se informacionet e informatorit duhet t shfrytzohen si iniciativfillestare ose bazike pr pun kriminalistike e hetimore n gjurmimin dhedshmimin e veprave penale.M n fund, komunikimi me informator duhet t zhvillohet sipas normave tkriminalistiks, ashtu q t evitohet improvizimi i cili mund t shndrrohet nrrjedhje t informacioneve zyrtare q mund t arrijn te nntoka.

OBSERVIMI SPECIAL1. HyrjeShkalla e organizimit t kriminalitetit ndrkombtar nnkupton shfaqjen egrupeve t organizuara kriminale me nivel t lart t internacionalizimit, siedhe profesionalizimin dhe specializimin e nj numri t kriminelve. Zbulimi,hetimi dhe dshmimi i veprave penale t kriminalitetit t organizuar krkonkuadr me njohuri t gjera dhe me prgatitje t lart profesionale, i ciliduhet t jet i specializuar pr pun t tilla.Polict me prgatitje speciale, gjat puns s tyre, duhet t shfrytzojnveprime t ndryshme kriminalistike-teknike, ndr t cilat sht epaevitueshm observimi special.Observimi special sht veprimi kriminalistik-taktik i grumbullimit t fshehtt informacioneve, nprmjet metods s vrojtimit personal. Ajo prfshinvrojtimin, mbikqyrjen dhe vzhgimin e fsheht t personave t caktuar, tautomjeteve dhe t objekteve ose hapsirave t caktuara, me qllim tkrijimit t ides dhe grumbullimit t informacioneve mbi gjendjen kriminale,veprimtaris dhe identitetin e t vzhguarve. Ky veprim kompleks sht meinteres t shumfisht n punn e policis me rastin e zbulimit dhe hetimit tveprave penale dhe autorve t tyre. Zbatimi i observimit, n mnyr tpavarur ose t kombinuar me veprime t tjera kriminalistike, sht idomosdoshm n t gjitha fazat e puns kriminalistike dhe hetimore, dukefilluar q nga shfaqja e indicieve t para pr nj vepr penale dhe autorin esaj e deri t ndriimi prfundimtar dhe dshmimi se personi i caktuar e kakryer veprn penale konkrete.Objektiva t observimit special jan: zbulimi i veprave penale dheprcaktimi i vendit dhe kohs s kryerjes s tyre; zbulimi i autorve tveprave penale; vrtetimi i vendbanimeve, vendeve t veprimit, vendeve tpuns, vendit e kohs s takimeve dhe kohs e drejtimit t lvizjes skryesve t veprave penale; krijimi i qasjes s drejtprdrejt n lvizjen dheaktivitetin kriminal t personave q vrojtohen; vrtetimi i taktiks dhestrategjis kriminale t kriminelve q jan nn vrojtim; grumbullimi iinformacioneve t rndsishme pr prgatitjen dhe zbatimin e racis, pusis,bastisjes dhe arrestimit t kriminelve; prgatitja dhe zbatimi i aksioneve torganizuara kriminalistike me qllim t kapjes s autorve gjat kryerjes sveprave penale, sepse kjo sht mnyra m efikase e ndriimit dhedshmimit t kriminalitetit, duke pasur parasysh se n vendin e ngjarjes(vendin e kryerjes s veprs penale, gjenden si autort e veprave penaleashtu edhe viktimat dhe mjetet e veprs penale.Observimi special mund t zhvillohet n disa mnyra, t pavarura ose tkombinuara: vrojtimi operativ dhe vzhgimi i objektit dhe hapsirs; vrojtimidhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave ku kryhetveprimtari kriminale; prcjellja e fsheht kmb, prcjellja e fsheht memjete motorike ose me mjete tjera transporti si dhe futja n grupetkriminale.

Vrojtimi dhe vzhgimi operativVrojtimi dhe vzhgimi operativ i objektit dhe hapsirs ndrmerret, para sgjithash, pas njohurive se n nj lokalitet t caktuar kryhen vepra penale.Prve ksaj, kjo form e observimit special ndrmerret detyrimisht kursht e domosdoshme t bhen prgatitje pr ndrmarrjen e veprimevekriminalistike dhe hetimore, si jan bastisjet, arrestimet, racit dhe pusit.Qllim i vrojtimit dhe vzhgimit operativ sht vrojtimi i drejtprdrejt i njobjekti t caktuar, si jan, pr shembull, laboratort ilegal t drogs, depote fshehta t drogs, banesat e dyshimta, restorantet, diskotekat, automjetet,parqet ose shtitoret, n mnyr q nprmjet vzhgimit t drejtprdrejt tgrumbullohen informacione mbi karakteristikat e objektit apo hapsirs scaktuar. Rezultatet e vrojtimit dhe vzhgimit operativ mund t shfrytzohensi pr zgjedhjen e bazs s prshtatshme pr vrojtim dhe vzhgim t fshehtt veprimtaris kriminale t cilat priten, ashtu edhe pr planifikimin dhezbatimin e bastisjeve, arrestimeve, pusive ose racive.

Vrojtimi dhe vzhgimi i stacionuarVrojtimi dhe vzhgimi i stacionuar i personave, objekteve apo hapsirave kukryhen veprimtari kriminale bhet nga baza vrojtuese e cila edhe zgjedhurdhe sht pajisur mir paraprakisht. Objekti ose hapsira e caktuarvrojtohet kur ekzistojn indicie se do t kryhet veprimtari kriminale.Nprmjet observimit sht e mundur t vrehen dhe identifikohen autorte veprs penale, koha e kryerjes s veprs, mnyra e kryerjes s veprs dheshkalla e organizimit dhe kujdesit t kriminelve. T gjitha veprimtaritkriminale t vrejtura mund t dokumentohen me fotografi, video-xhirimedhe incizime tonike.Me kt lloj t observimit, praktikisht, bhet prgatitja pr veprime t tjerazbatimi i t cilave nuk do t mund t ishte as prafrsisht efikas n qoft senuk do t bhej paraprakisht vrojtimi dhe vzhgimi.

Prcjellja e fsheht kmbPrcjellja e fsheht kmb prdoret shpesh n praktikn e policis, me rastine hetimit dhe dshmimit t veprave t ndryshme penale. Meqense vrojtimidhe vzhgimi i stacionuar sht i kufizuar nga objekti ose hapsira e caktuar,ai shpesh kombinohet me prcjelljen e fsheht t kriminelve q jan nlvizje. Prcjellja e fsheht kmb mund t bhet n mnyr t pavarur poredhe n kombinim me vrojtimin e stacionuar dhe me prcjelljen e fsheht memjete transportuese. N praktik, kryesisht bhet fjal pr mnyra tkombinuara t prcjelljes dhe vrojtimit t fsheht. Natyrisht, kjo varet ngasecili rast kriminal konkret i cili hetohet.Prcjellja e fsheht bhet nga polict, t cilt realizojn n kt mnyrqasje t drejtprdrejt n veprimtarin e kriminelve. Nprmjet observimitt till sht e mundur t zbulohet, pr shembull, se ku gjendet strehimorjae fsheht e drogs, se a e mban tregtari drogn me vete apo tebashkpjesmarrsit tjer, si bartet droga nga strehimorja deri t vendi ishitjes, mnyra se si fshehet droga, mnyra se si transportohet droga, etj.Gjithashtu, nprmjet prcjelljes s fsheht krijohet qasje edhe n lvizjendhe sjelljen e kriminelve.

Prcjellja e fsheht me mjete transportuesePrcjellja e fsheht me automjete motorike ose me mjete t tjeratransportuese mund t bhet n mnyr t pavarur, por shpesh edhe nmnyr t kombinuar me forma t tjera observimit special. Duhet t merretparasysh se kriminelt gjithnj e m shum prdorin mjete motorike dhemjete tjera transportuese (motoikleta, barka t shpejta), si nkomunikacionin urban, ashtu edhe n at ndr-urban, por edhe ntransportin detar.Si gjat prcjelljes s fsheht kmb ashtu edhe gjat prcjelljes s fshehtme mjete transportuese, policia ka pr qllim t ket vshtrim n lvizjen ekriminelve, n vendet ku mbahen mjetet e veprs penale, n vendtakimet efshehta t kriminelve dhe n disa aspekte t strategjis kriminalistike.Vet taktika e prcjelljes krkon polic t aftsuar mir dhe t pajisur mirme mjete transportuese.

Kallzimi penal i policisSipas dispozits s Nenit 207 t Kodit t Procedurs Penale, n baz tinformacioneve t grumbulluara, policia e formulon kallzimin penal n tcilin paraqet dshmit e zbuluara gjat procedurs s grumbullimit tinformacioneve. Bashk me kallzimin penal, policia ia dorzon prokuroritpublik kompetent edhe lndt, skicat, fotografit, raportet e marra,procesverbalet pr masat dhe veprimet e ndrmarra, shnimet zyrtare,deklaratat dhe materialet tjera q mund t kontribuojn pr efikasitetin einicimit t procedurs penale. Nga kjo dispozit burojn edhe obligime tcaktuara t policis, si sht ndrmarrja e veprimeve dhe masave tcaktuara q kan pr qllim hetimin efikas t veprs penale pr kryerjen e scils sht informuar. Me kt dispozit sht e lidhur edhe dispozita e Nenit201, alineja 1 e Kodit t Procedurs Penale, sipas s cils policia sht eobliguar q, n rast se ekziston dyshimi i bazuar se sht kryer nj veprpenale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, t ndrmarr t gjitha masat dheveprimet pr t gjetur kryesin, pr t parandaluar fshehjen ose arratisjen ekryesit ose t bashkpjesmarrsve n kryerjen e veprs penale, pr tzbuluar dhe pr t ruajtur gjurmt dhe dshmit tjera t veprs penale e tmjeteve q mund t prdoren si dshmi, si edhe pr t mbledhur t gjithainformacionet q mund t jen me interes gjat procedurs penale.Pr t arritur prmbushjen e ksaj dispozite ligjore imperative, policia duhett ket autorizime t shumta. Natyrisht, me ligj jan parashikuar ktoautorizime, t cilat, n t vrtet, prfshehen n veprimtarit operativekriminalistike. Bhet fjal pr kto veprime dhe masa (sipas Nenit 201,alineja 2 e Kodit t Procedurs Penale): grumbullimi i informacioneve ngaqytetart; kontrolli i prkohshm i automjeteve, udhtarve dhe valixheve ttyre; kufizimi i lvizjes n rajone t caktuara n kohn q kjo konsiderohetnevoj urgjente; vrtetimi i identitetit t personave dhe mjeteve; ndjekja epersonave ose mjeteve pr t cilat sht lshuar flet-arrest; bastisja endrtesave ose hapsirave t caktuara t organeve publike dhe hulumtimi idokumenteve t caktuara q u prkasin; konfiskimi i mjeteve q mund tshrbejn si dshmi gjat procedurs penale dhe sigurimi i kontrollitmjeksor t t dmtuarit.Kallzimi penal sht akt joformal penalo-procesor, i cili ia ofron prokuroritpublik kompetent njohurit e para pr veprn penale dhe/ose kryesin e saj,t cilat, si rregull, jan rezultat i veprimtaris operative t policis. Si rregull,prmbajtja e kallzimit dhe shtesave sht substrat faktik primar, bazfaktike pr prokurorin publik. Prmbajtja e kallzimit penal varet prej nivelitdhe kualitetit t veprimtaris operative t policis. Jo rrall, efikasiteti iprocedurs penale q do t pasoj varet pikrisht nga cilsia e prmbajtjess kallzimit penal dhe shtesave t tij. Gjat paraqitjes s dshmive, policiamund t shfrytzoj burimet materiale dhe personale t informacionit. Nkt punim. Burime materiale t informacionit konsiderohen gjurmt dhemjetet q kan lidhje me veprn penale, dokumentet e identifikimit dheincizimet teknike (regjistrimet), ndrsa burime personale t informacionitkonsiderohen njerzit, duke pasur parasysh statusin e tyre gjat procedurs.N esenc, kallzimet ndaj kryesve t panjohur (vetm pr kryerjen e veprspenale) dallojn nga kallzimet ndaj t dyshuarit. N rastin e dyt mund tbhet fjal edhe pr situatn n t ciln sht arrestuar i dyshuari dhe prsituatn n t ciln sht identifikuar ai, por nuk sht arrestuar.Prmbajtja e kallzimit penal t policisKodi i Procedurs Penale nuk prcakton se far duhet t prmbaj kallzimipenal i policis, n aspektin vllimor, por vetm e thekson obligimin eparaqitjes s dshmive, pra t mjeteve, skicave, fotografive, raporteve tsiguruara, procesverbaleve t masave dhe veprimeve t ndrmarra,shnimeve zyrtare, deklaratave dhe materiale tjera q mund t jen meinteres pr procedurn penale, duke prfshir edhe t gjitha faktet dhedshmit q jan n favor t t dyshuarit, t cilat nuk prfshehen nprmbajtjen e kallzimit penal, n praktikn e prditshme kriminalistike dheprocesore jan kristalizuar kto elemente t prmbajtjes s kallzimit penal.Para paraqitjes s elementeve t prmbajtjes s raportit t personit zyrtar tautorizuar, duhet t theksohet se prmbajtja e raportit duhet t jet e plot,e vrtet, e thukt, e argumentuar dhe e verifikuar. Prve ksaj, jan trndsishme edhe trsia e prmbajtjes s raportit dhe radhitja e t dhnavet paraqitura, t cilat duhet t renditen n mnyr kronologjike. T dhnatdhe dshmit duhet t jen t formuara qart e n mnyr jodykuptimore,ndrsa shkalla e siguris s tyre duhet t jet e dukshme. Kompleksiteti i tdhnave t prfshira n raport i kontribuon shpejtsis dhe ekonomizimit tprocedurs penale.Cilsia e prmbajtjes s kallzimit penal t policis varet drejtprdrejt ngacilsia e prpunimit kriminalistik. Ajo sht e lidhur ngusht edhe me sasindhe cilsin e prgjigjeve t fituara n pyetjet e arta t shkencskriminalistike. Prgjigjet sa m t plota n sa m shum pyetje sigurojnprmbajtje cilsore t kallzimit. Natyrisht, n praktikn bashkkohorekriminalistike dhe penale-procesore prmbajtjen e kallzimeve penale eprcaktojn rrethanat e ngjarjes ose t veprs penale konkrete dhe normat eshkencs kriminalistike q duhet t zbatohen n rastin konkret. Ngadispozitat pozitive t Kodit t Procedurs Penale del se prmbajtja ekallzimit penal t policis duhet t jet e till q prokurori publik kompetentt marr vendimin prkats n baz t saj. Ndonse n KPP nuk theksohetqart, mendojm se kjo mund t jet se prokurori mund t marr ndonjrinprej ktyre vendimeve: hedhjen e kallzimit penal, kthimin e kallzimit prplotsim, lshimin e mandatit pr zbatimin e hetimeve ose ngritjen eaktakuzs. Kjo nnkupton se prmbajtja e kallzimit penal t policis duhett prfshij prshkrimin e sakt t fakteve penalo-juridike dhe t tregoj tgjitha dshmit e nevojshme q i shrbejn prokurorit publik pr marrjen endonjrit prej vendimeve q i prmendm. Paraqitja e plot e fakteve nprmbajtjen e raportit, prve q mundson prdorimin efikas dhe operativt t dhnave, i kontribuon edhe ligjshmris, shpejtsis dhe ekonomizimitt procedurs. Pr kt arsye, edhe stili i shprehjes s raportit duhet t jet iqart, i sakt, prmbajtjesor dhe mjaft preciz, n mnyr q t krijohet njide e qart e asaj q duhet t shpreh kallzimi.Meqense se kallzimi penal sht nj form e mjeteve shprehse dhenjfar mnyre e fiksimit dhe prezantimit t fakteve relevante penalojuridike,t kuptuara n kuptimin m t gjer t fjals, kallzimi i policisduhet t jet n nivel m t lart se sa kallzimet e organeve t tjerapublike, n kuptim t trsis, detajimit dhe argumentimit t t dhnave dhedshmive. Prmbajtja e kallzimit penal ndryshon prej rastit n rast. Siduket, kallzimi i policis sht akt i shkruar pr prokurorin publik kompetentpr nj vepr konkrete penale dhe/ose pr kryesin e saj. N aspektin kohor,ky kallzim sht m i afrti me veprn penale q sht kryer, prandajdestinimi i tij sht shum i rndsishm. Pikrisht nga prmbajtja ekallzimit burojn edhe prmbajtja dhe elementet q duhet t'i prmbaj. Npraktikn e prditshme t policis, deri n njfar mase, jan kristalizuarprmbajtja dhe forma ( e cila nuk sht e obligueshme) e ktij lloji tkallzimeve.N baz t elaborimit t deritashm mund t thuhet se kallzimi penal ipolicis, n qoft se dshiron t jet njfar repetitori pr prokurorin publikkompetent, duhet t prmbaj sidomos t dhnat e m poshtme:1. Kush dhe kur e ka njoftuar policin pr ngjarjen penale, prve sezbulimi i burimit t informacionit do t shkonte n dm t interesit tndonj personi fizik ose juridik.2. A sht dal n vendin e ngjarjes menjher pas marrjes sinformacionit pr ngjarjen kriminale, kur dhe kush ka dal n vendin engjarjes.3. Cilat masa dhe veprime jan ndrmarr n vendin e ngjarjes dhe mbifar baze, e sidomos:(a) A jan marr informacionet nga qytetart, me prfshirjen e tdhnave personale t qytetarve q kan dhn informacione, a kanrefuzuar qytetart dhe cilt dhe prse kan refuzuar t japininformacione mbi faktet t rndsishme, a sht arrestuar ndonjperson para ardhjes s prokurorit publik ose para se ti drejtohej atij,etj.(b) A sht br konfiskimi i prkohshm i mjeteve, kur sht brkonfiskimi dhe far mjetesh jan konfiskuar, mbi far baze dhe prfar arsyesh sht br konfiskimi, etj.(c) A sht br bastisja e baness apo hapsirave tjera ose epersonave dhe cilve persona (me shpjegimin e arsyeve t zbatimiturgjent t bastisjes) dhe far rezultatesh jan arritur.(d) A sht br shikimi i vendit t ngjarjes, kur dhe kush e ka brdhe a sht br ekspertiza (n kuptimin e ngusht t fjals) nkuadrin e shikimit dhe kush e ka br ekspertizn.(e) A jan ndrmarr masa dhe veprime tjera n vendin e ngjarjes,far masash e veprimesh jan ndrmarr, mbi far baze, me farqllimi dhe far rezultatesh kan dhn.4. far masash dhe veprimesh jan ndrmarr jasht vendit t ngjarjespenale, mbi far baze, kur dhe far rezultatesh kan dhn.5. N baz t far t dhnash ( informacionesh dshmuese dhe dshmish)nxirret prfundimi pr ekzistimin e dyshimit se sht kryer vepr penale apose ndonj person sht kryes i veprs penale.6. Prshkrimi faktik dhe titulli ligjor ( kualifikimi ligjor) i veprs penale, dhesidomos, a sht i diskutueshm vllimi i veprimtaris kriminale t personitt denoncuar n kuptimin e ekzistimit t besueshmris se personi idenoncuar ka kryer edhe vepra t tjera penale ose se ka pasur edhebashkpjesmarrs etj.7. ka sht e diskutueshme nga pikpamja e qndrueshmris s dshmiven lidhje me burimet e informacionit t tyre ( burimet e natyrs materialedhe personale).8. T dhnat personale n dispozicion pr personin q dyshohet t jet kryesi veprs penale me theksimin e arsyeve mbi t cilat bazohet dyshimi dhe tdhnn nse personi i dyshuar sht arrestuar apo jo.9. Shtesat e kallzimit, etj.M n fund, duhet t theksohet rndsia e t dhnave mbi dshmit. Nkallzimin penal ato duhet t renditen, ose n mnyr kronologjike ( sipaskohs s sigurimit) ose sipas peshs s tyre (forcs dshmuese). Kjo shtshtje e vlersimit n secilin rast konkret. Zakonisht bhet fjal prprocesverbale, si sht procesverbali mbi shikimin e shtesave t kallzimit(fotografive, dokumenteve, skicave, etj.), procesverbali mbi veprimet tjera tndrmarra, vrtetimet mbi mjetet e konfiskuara prkohsisht, dokumentetpersonale dhe dokumentet tjera, etj. Prve ktyre, ktu prfshehen edheshnime t ndryshme zyrtare, dokumente mjeksore, analiza dhe mendimembi shkalln e varsis s pjesmarrsit nga alkooli, raportet e policve mbindrhyrjet e mhershme, listat e thirrjeve telefonike, dokumentacioni mbiidentifikimin e kryesit ose t viktims, shnimet mbi hulumtimet e kryerapoligrafike, shnimet mbi kontrollimin e terrenit, etj.N baz t bashkpunimit t nevojshm profesional midis policis, prokuroritpublik dhe gjykats, n pjesn hyrse ose n fund t kallzimit, gjegjsisht,n shkresn plotsuese, duhet t tregohen masat dhe veprimet q jan nvijim e sipr ose ato q do t ndrmerren m von, si edhe mbi vazhdimin eprpunimit kriminalistik me qllim t vrtetimit t rrethanave shtes q kanlidhje me veprn penale prkatse ose me ndonj tjetr.