KOŠARKA

TAKTIKA IGRE

Doc. dr Dragana Aleksić

Vladanje tehnikom košarkaške igre je preduslov za razvijanje taktičkih svojstava.

Pod taktičkim svojstvima podrazumevamo smišljeno, plansko delovanje pojedinca i ekipe radi ostvarivanja dobrih rezultata.

TAKTIKA KOŠARKE

• INDIVIDUALNA (1:1)- ORDBRANA I NAPAD

• GRUPNA (saradnja 2,3 i 4 igrača) – ODBRANA I NAPAD

• KOLEKTIVNA (saradnja 5 igrača)

1. TRANZICIONA IGRA- ODBRANA I NAPAD

2. POZICIONA IGRA- ODBRANA I NAPAD

Košarkaško znanje

Košarkaško znanje je skup osnovnih (temeljnih) i specifičnih tehničko –taktičkih informacija koje su uslovljene pravilima igre.

Za mnoge košarkaške eksperte košarkaška igra je sastavljena od znanja koje nazivamo osnovama igre koja se ostvaruju u svim fazama toka igre.

4 aspekta košarkaškog znanja

•Znanje o košarkaškoj igri -teorijsko, apstraktno ili neaplikativno znanje),•Znanje o košarkaškoj igri –konkretno, primenjivo koje se ostvaruje poslovima u igri,•Znanje o tome kako određenom metodologijom steći i primeniti raspoloživo košarkaško znanje i•Znanje kako se koristiti raspoloživim košarkaškim znanjem

ANALIZA KOŠARKAŠKE IGRE

Košarkašku igru kao strukturnu aktivnost, možemo istraživati sa strukturnog, funkcionalnog i biomehaničkog stajališta.

STRUKTURNA ANALIZA

Strukturna analiza košarkaške igre koristi se u istraživanju strukture gibanja, strukture situacija te u analizi redosleda akcija unutar faza toka igre.

Košarkaška igra može se opisati kao uređeni niz poslova, a poslovi u igri kao uređen niz osnova igre.

FUNKCIONALNA ANALIZA

Funkcionalna analiza košarkaške igre istražuje prvenstveno procese interakcije igrača jedne i obe ekipe.

Funkcionalnu stukturu moguće je analizirati s gledišta odnosa: tehnika-taktika, faze toka igre te saradnje i suprostavljanja.

BIOMEHANIČKA ANALIZA

Biomehanička analiza koristi se za istraživanje osnovnih kinematičkih i dinamičkih parametara kretanja.

Podaci o biomehaničkoj strukturi kretanja su značajni za utvrđivanje uspešnosti izvođenja elemenata košarkaške tehnike u odnosu na optimalne linije kretanja pojedinih figurativnih tačaka tela.

INTERPRETACIJA KOŠARKE

Košarka u svom najboljem izdanju postaje naviša sinteza inteligencije, preciznosti, hrabrosti, smelosti (drskosti), anticipacije, umeća, timskog rada, elegancije i gracioznosti. (Carl Sagan, New York Times, 1993).

ANALIZA FAZA TOKA IGRE

Poznavanje strukture igre znači razumevanje svih faza i podfaza toka igre i pozicija pojedinih igrača, što nam pomaže da prepoznamo određene situacije u košarci.

Svaka faza toka igre ima konkretna obeležja, što ukazuje da je košarkaška igra visokog stepena taktičke složenosti.

STRUKTURNA ANALIZA

Sa stajališta strukturne analize postoje tri područja igre: odbrana, napad i tranzicija (prema B. Night i P. Newell).

U igri se pojedini igrač može naći u tri situacije: u napadu s loptom, u napadu bez lopte i u odbrani.

FAZE TOKA KOŠARKAŠKE IGRE

Ako strukturu košarkaške igre promatramo kao živi dinamički sistem, “non-stop game”, uočavamo četiri faze toka igre:

•

Faza postavljene odbrane,

•

Faza tranzicije odbrana/napad,

•

Faza postavljenog napada i

•

Faza tranzicije napad/odbrana.

Postavljeni ili pozicioni napad predstavlja igru pet na pet kada su odbrambeni igrači zauzeli formaciju I na taj način onemogućili napadu da ima brojčanu ili prostornu prednost. Teorijski razlikujemo tri modela postavljenog napada I to: improvizovani, organizovani I šematski, gdje se za vrhunac košarkaške igre u postavljenom, pozicionom napadu, uzima kombinacija improvizovanog I organizovanog napada.

POSTAVLJENI NAPAD

Podfaze postavljenog napada:

•

Pripremna faza,

•

Akcije u sklopu organiziranog napada,

•

Rješavanje situacija (završetak ili zaključivanje akcija),

•

Odbrambena ravnoteža i pokrivanje skoka u napadu.

Tranzicijski napad predstavlja prenošenje težišta sistema, kojeg predstavljaju igrači I lopta, iz odbrane u napad na celoj dužini igrališta po vertikali, smer određen crtom koš–koš. S obzirom da se u košarci rezultat odlučuje u desetinkama sekunde vrlo uticajan faktor predstavlja brzina pretvaranja odbrane u napad.

TRANZICIJSKI NAPAD

Podfaze tranzicijskog napada:

•

Startna podfaza (hvatanje odbijenih lopi, prvo vanjsko dodavanje i primanje prvog dodavanja u kretanju),

•

Popunjavanje svih pet linija kretanja, osvajanje prostora driblingom ili dodavanjem,

•

Organizirani završetak i

•

Pokrivanje skoka u napadu i odbrambena ravnoteža.

PRIMARNI KONTRANAPAD

Prilika za mogući primarni kontranapad određena je:

•

Postotkom šuta protivnika,

•

Brojem poseda lopte,

•

Brojem presečenih i ukradenih lopti,

•

Greškama i prekršajima pravila protivničke ekipe i

•

Nivoom sposobnosti hvatanja odbijenih lopti.

FAZA POSTAVLJENE ODBRANE

U košarci u sklopu kolektivne taktike razlikujemo više vrsta postavljene odbrane:

•

Odbranu čovek na čoveka,

•

Zonsku odbranu,

•

Kombinovanu odbranu i

•

Presing odbranu (zonsku ili čovek na čoveka).

OSNOVNA NAČELA ODBRANE ČOVEK NA ČOVEKA

•Sprečavanje napada da ostvari koncept igre,•Onemogućavanje da lopta bude u sredini igrališta (usmeravanje lopte),•Sprečavanje rotacije napada sa opterećene na neopterećenu stranu,•Pritisak na loptu u primanju, dodavanju, driblingu i šutu,•Zatvaranje unutrasnjih dodavanja,•Zaustavljanje prodora s loptom,•Onemogućavanje napadu više od jednog šuta.

ZONSKE ODBRANE

Zonska odbrana je sistem odbrane u kojem igrači kontrolisu određene prostore, a ne pojedinog igrača napada.

Igrači u zonskoj odbrani moraju kontrolisati protok lopte, raspored i kretanje napada.

TRI PODFAZE KOD FORMIRANJA ZONSKE ODBRANE

1.Kolektivno sprečavanje protivničkog tranzicijskog napada,2.Zaustavljanje igrača s loptom izvan reketa i3.Prilagođavanje zonske odbrane na vrstu protivničkog napada.

Brzu adaptaciju odbrane omogućava dirigovanje iz zadnje linije zonske odbrane.

Igra brzim napadima

Postoje mnogi načini brzih napada, ali im je svima jedan cilj, a taj je da se s loptom što pre i brže pređe u prednje polje napada, i to tako brzo da se ne stigne organizovati odbrana protivnika.

Dobre strane brzih napada su :•zbunjivanje protivnika ritmom I dinamikom kretanja,•odbacivanje suvišnih dodavanja I besciljnih driblinga,•racionalnost postizanja pogodaka•vrednost kolektivne akcije•jačanje superiornosti pod vlastitim košem, jer protivnik, u strahu da ne oslabi odbranu, prestaje riskirati u napadu I boriti se za lopte odbijene od koša•razvijanje agresivnosti I borbenosti.

Slabe strane brzih napada su:•brzopletost i neorganizovanost zbog preranog polaska igrača u napad, pa se najčešće lopte ne uhvate pod svojim košem,•forsiranje brzih napada, a to se brzo osveti, jer zbog velike želje da se poravna rezultat događa se baš suprotno,•česti gubici lopte zbog velike želje da se što pre i što brže doda lopta suigraču,•prebrzo i nedisciplinovano ubacivanje lopte u koš bez realnih pretpostavki da ima suigrača skakača pod košem koji će se boriti za loptu u slučaju promašaja.

KONTRANAPAD U SAVREMENOJ KOŠARCI

Vlada mišljenje da je kontranapad najbolje sredstvo napada, te su ga zbog toga skoro sve ekipe, favorizuju.

Kontranapad je jedno od sredstava napada kojim se vrlo lako može doći do koša.

Njegova primena je međutim savršenstvo tehničke, individualne, grupne i kolektivne taktike.

Opste karakteristike kontranapada

Kontranapad može se izvesti iz različitih situacija igre:•posle osvojene lopte (u skoku),•posle primljenog koša (polukontra),•posle izvođenja slobodnih bacanja,•posle podbacivanja,•posle greške protivnika (presečena lopta),•posle ubacivanja lopte iz auta,•posle probijanja zonskog presinga.

Prednosti kontranapada

•kontranapad demoralise protivnika, pogotovo ako je učestao,•kontranapad stalno ugrožava protivničku odbranu,•kontranapad razvija maštovitost i individualne sposobnosti igrača posebno u završnoj akciji,•igrajući kontranapad jača se tehnika, jačanjem tehnike bolje se igra protivnapad,•kontranapad vole igrač i treneri, pa se i emotivno dobro uklapa u stil igre i•kontranapad je izvanredno polje edukativnosti i vrlo je koristan kao način treninga igrača i ekipa.

Nedostaci kontranapada su•prevelika želja da se svakako igra kontranapad slabi koncepciju u odbrani, odnosno kreće se u kontranapad mnogo pre nego što se dođe u posed lopte,•kontranapad može kod igrača razviti preveliku individualnost, zanemaruje se igra cele ekipe,•ako se igra neorganizovano, onda skakači ostaju pasivni u završnici napada,•igrači olako gube vrednost posedovanja lopte, i•neorganizovani kontranapad nepotrebno rasipa snagu igrača, a i učinak mu je slab

Faze kontranapada :

•I faza –Pre dolaska u posed lopte•II faza –Prvo dodavanje•III faza –Popunjavanje linije trčanja•IV faza -Transport lopte•V faza -Završna faza

Strategija razvoja košarkaške igre

Prva orjentacija, određuje se ko je prvi, a ko drugi realizator, ostali igrači (uglavnom centri) odgovorni su za pravljenje blokada, spoljnim igračima u napadu.

Unutar tog koncepta selekcioniraju se najuspešniji kontrolori lopte koji su odgovorni za razigravanje ekipe i cirkulaciju igre.

Strategija razvoja košarkaške igre

Druga orjentacija razvoja strategije moderne košarke pretpostavlja stvaranje igrača koji su učeni i vežbani za igranje na više pozicija i uloga.

Postoje vrhunske košarkaške ekipe koje igraju na način da je više igrača na visokom nivou specifičnih sposobnosti.

Košarkaška igra podrazumeva neprekidnu motoričku interakciju među igračima

Proces percepcije i analize situacija, zajedno sa mentalnim rešenjem problema izvodi se u pokretu kao što je trčanje bez lopte i tračanje s loptom, utrčavanje bez prijema lopte i s prijemom lopte, prodor na koš s ubacivanjem u koš ili uspešnom asistencijom itd.

Tipovi igrača

Svaki igrač mora obavljati određene zadatke u igri, već prema svojoj ulozi u ekipi.

Uloge u igri čine motoričke aktivnosti i ponašanja koje se očekuje od pojedinog igrača i koje on ostvaruje na određenoj poziciji, gdje su precizirana prava i odgovornosti i zadaci što pojedini ograč mora obaviti.

Polivalentnost igrača

U savremenoj košarci sve je važnije koliko zadataka igrač može obaviti u svim fazama igre, a ne na kojoj poziciji igra.

Igrači se vrednuju isključivo praćenjem uspešnosti obavljanja poslova u igri.

Danas oblikovati igrača znači razviti one sposobnosti i veštine koje mu omogućuju da igra na dve pozicije.

Prvi bek

Većina trenera smatra kako je odlučujuća uloga u svakoj ekipi upravo uloga igrača na poziciji 1.

Igrač na toj poziciji mora biti najprilagodljiviji, najsigurniji u prenosu lopte, mora uspešno igrati u 1:1, 1:2 i 2:2 i mora imati tehničko –taktička znanja na najvišem nivou automatizacije.

Zadaci prvog beka u pozicijskom napadu

U postavljenom napadu zadaci za prvog beka počinju organizacijom igre, sprovođenjem trenerovog koncepta igre tj. biti “trener u igri”.

U postavljenom napadu testira odbranu iz svih uglova kako bi pronašao greške u prilagođavanju pozicije odbrane i u situacijam smanjivanja pritiska u odbrani došao do traženog otvorenog šuta.

Zadaci prvog beka u tranzicijskom napadu

U tranzicijskom napadu prvi bek je odgovoran za otkrivanje i primanje prvog vanjskog dodavanja u kretanju i osvajanje prostora po dubini vođenjem ili dodavanjem.

Od prvog beka se traži stvaranje brojčane ili prostorne prednosti u tranzicijskoj fazi igre.

Kada prvi bek mora ubrzati igru ?

1.Postava u igri u odnosu na protivnika prednjači u brzini i kontroli lopte,

2.Protivnička ekipa nema zadovoljavajuću selekciju i discilipnu šuta, selekciju dodavanja i pokrivanja skoka u napadu,

3.Protivnik sporo prelazi iz napada u odbranu,

4.Vlastita ekipa ima pozitivnu seriju ubacivanja lopte u koš,

5.Protivnička ekipa ima nizak nivo kontrole tempa igre.

Kada prvi bek mora usporiti igru ?

•

Pasivne minute u igri, prvi bek tada mora znati stati i odigrati organizovane akcije u koje njegova ekipa najviše veruje,

•

Prvi bek je uočio da suigrač, nosilac igre, ima teškoća sa visokim intenzitetom igre, ali mora ostati u igri, tada će se odigravati kontrolisan način igre (strpljenje do otvorenog šuta),

•

U situaciji kada protivnik u seriji postiže koševe.

Drugi bek

•

Drugi bek je zadužen za pojedinačno rešavanje najtežih situacija u svim fazama igre.

•

Većina stručnjaka smatra da je na poziciji 2 najteže zadržavati nivo koncetracijeu preciznosti šuta i zbog takmičarskog pritiska u završnicama utakmica.

•

Moderna geometrija igre u odbrani i napadu sve više traži igrače koji se mogu transformisati iz jedne u drugu ulogu (prvi i drugi bek).

Krilo

•

Igrač koji igra na poziciji krila obavlja najšire zadatke u igri i mora biti svestran (all around).

•

Nisko krilo mora svojim prodorima, unutrašnjimdodavanjima ivanjskim šutom biti kontinuirana napadačka pretnja.

•

Vrlo je važna uloga niskog krila u tranzicijskom napadu s gledišta pretrčavanja protivnika.

Krilni centar ili visoko krilo•Krilni centar mora uspešno izbegavati blokove u odbrani, kontrolisati sredinu reketa i ostvariti učinak kao prvi ili drugi skakač u odbrani i napadu.•Mora biti sposoban igrati 1:1 licem i leđima prema košu, učestvovati u pick & roll akcijama, postavljati uspešne blokove i realizovati kvalitetna deblokiranja prema unutra i vani.Potencijal koji mora imati igrač na poziciji 41.Uspešno rešavanje skoka u odbrani i napadu,2.Pretrčavanje protivničke odbrane,3.Natprosečnu šutersku efikasnost s vanjskih i unutrašnjih pozicija,4.Razumevanje problema beka, niskog krila i centra u igri,5.Dodavanje od podloge beku i centru,6.Igru u odbrani s preuzimanjem spoljnih igrača.

Centar•S gledišta telesne građe centri su u pravilu morfološki superiorni i očekuje se da uspešno igraju timsku odbranu i da ostvaruju veliki broj blokada šuta i skokova u odbrani.•Moderna igra na poziciji centra zahteva sposobnost rešavanja udvajanja sa pravovremenim dodavanjem slobodnom igraču.

Tipovi modernih centaraPrvi tip temelji igru na fizičkoj nadmoći (Shaquille o Neal)

Drugi tip čine igrači koji ostvaruju izuzetne poteze u igri, što podsećaju više na igru spoljnih igrača (Ćosić, Sabonis, Rađa, Divac, Olajuwon)

Treći tip su centri koji obavljaju pre svega odbrambena zaduženja i skakački deo igre (Stojko Vranković)