Stavovi mladih prema Evropskoj uniji i evropskim integracijama - UNICEF, 2010

Stavovi mladih prema Evropskoj uniji i evropskim integracijama, jul 2010.Rezultati istraživanja Među mladima su identifikovana četiri interpretatibilna stava: proevropski stav, antiglobalizacijski euroskepticizam, neevropski etatizam, kulturni etnocentrizam. De Facto Consultancy 7/5/2010

Stavovi mladih prema Evropskoj uniji i evropskim integracijama, jul 2010.

D e F a c t o C o n s u l t a n c y Page 2

S A D R Ž A J

Sadržaj 02 EU i mladi – uvodna razmatranja 03 Uvodne napomene 09Rezultati istraživanja po pitanjima 12Kratki izvodi 63 Annex 1 - Upitnik 67Annex 2 – Uzorak 78Annex 3 – Realizovani uzorak 80



EU i mladi

uvodna razmatranja



Francuski ministar spoljnih poslova i veliki vizionar Robert

Šuman je 9. maja 1950. godine na konferenciji za štampu

predstavio prijedlog stvaranja nadnacionalne organizacije, s

ciljem nalaženja zajedničkog imenitelja oko kojeg bi mogle da

se ujedine sve, ili većina država Evrope, među kojima i, u

Drugom svjetskom ratu pobijeđene, Njemačka i Italija.

„...Evropa neće biti stvorena odjednom, niti prema jedinstvenom

planu. Biće izgrađena putem konkretnih dostignuća koja najprije

stvaraju faktičku solidarnost... Sjedinjavanje proizvodnje uglja i

čelika trebalo bi odmah da stvori zajedničke osnove za

ekonomski razvoj što je prvi korak ka evropskoj federaciji i da

promijeni sudbinu onih regiona koji su dugo bili posvećeni

proizvodnji municije za ratovanje, čije su žrtve najčešće bili.“

Od Šumanove deklaracije iz 1950. godine do danas, EU je

izrasla u porodicu demokratskih evropskih zemalja čiji je cilj

izgradnja boljih životnih uslova za sve njene građane, očuvanje

mira i postizanje napretka. Evropska unija je ujedinila veći dio

evropskog kontinenta. Nju danas čini 27 država, odnosno preko

500 miliona stanovnika koji komuniciraju na 23 jezika, koji dijele

iste demokratske vrijednosti i posvećeni su zajedničkom radu

za opšte dobro građana Unije. Ona je jedinstvena

nadnacionalna organizacija u kojoj se zajedničke politike

sprovode preko veoma razvijenog mehanizma institucija, koje

objedinjuje i uređuje pravna tekovina EU, tzv. Acquis

communautaire .

Evropska unija baštini temeljne vrijednosti čovječanstva kao što

su poštovanje ljudskog dostojanstva, slobodu, demokratiju,

jednakost. To su vrijednosti koje su zajedničke svim državama

članicama EU.



Iako je omladinska politika u nadležnosti zemalja članica,

institucije EU su ostvarile saradnju kako bi se neki zajednički

problemi mladih zajednički rješavali.

Evropska unija nastoji da kod mladih izgradi osjećaj da su

građani Evrope, i na taj način ih ohrabri da se uključe u

diskusiju vezanu za izgradnju i budućnost Evropske unije.

Od kraja devedesetih godina EU kreira politiku evropske

obrazovne saradnje koja ima za cilj da do 2010. godine “Unija

postane najkonkurentniji i najdinamičniji ekonomski prostor u

svijetu koji počiva na znanju”.

Jedan od najznačajnijih dokumenata koji promoviše

punopravno učešće mladih u odlukama koje utiču na njihov

život je Evropska povelja o učešću mladih u životu na

lokalnom i regionalnom nivou. Riječ je o dokumentu Savjeta

Evrope koji su kreirali evropski stručnjaci u saradnji sa mladima.

Ovaj dokument daje preporuke i lokalnim i regionalnim vlastima

i predlaže načine kako da se mladima omogući da budu aktivni

građani.

Posebno značajna je evropska politika obrazovanja koja ima za

cilj podsticanje doživotnog učenja i poboljšanje kvaliteta

školskih sistema. EU insistira na unifikaciji evropskog visokog

školstva, jasnoći nastavnih programa i uzajamnom priznavanju

studija.

Države EU imaju razvijenu saradnju u oblasti unaprijeđenja

znanja, razvoja razmjene informacija i dobre prakse. To za

rezultat ima podsticanje pokretljivosti studenata i nastavnika,

kao i unaprijeđenje saradnje između obrazovnih ustanova.

Evropska unija danas ima više desetina miliona mladih, koji

pohađaju različite škole u državama članicama. Unija nudi

mladima mnogo prilika da upoznaju druge zemlje tokom



školovanja, studija ili obuke. Postoji više programa EU koji

podržavaju obrazovanje i pokrivaju sve razmjene i programe

usavršavanja i obuke.

Evropska komisija je 27. aprila 2010. godine usvojila novu EU

strategiju za mlade za predstojeću deceniju. Nova strategija,

pod nazivom "Mladi - ulaganje i osnaživanje", uvažava mlade

kao jednu od najranjivijih grupa u društvu, a posebno u

kontekstu sadašnje ekonomske krize. Strategija takođe

uvažava da su mladi dragocjen resurs u današnjem društvu

koje sve više stari. Ova strategija će voditi EU politiku mladih u

narednoj dekadi i nastojaće da pojača saradnju između država

članica koje se bave pitanjima mladih. Nova EU strategija za

mlade promoviše cross-sektorski pristup rješavanju važnih

pitanja mladih, čija su tri glavna cilja: stvoriti više mogućnosti za

mlade u obrazovanju i zapošljavanju, poboljšanju učešća

mladih u društvu, te unaprijediti solidarnost među mladima i

društvu.

EU svojim politikama promoviše mobilnost mladih unutar svojih

granica, neformalno obrazovanje i međukulturalni dijalog, te

uključivanje svih mladih ljudi bez obzira na njihovo obrazovanje,

socijalni položaj ili kulturu iz koje dolaze. Na taj način se razvija

solidarnost i tolerancija među mladima, jača razumijevanje

među mladima u različitim zemljama, stvaraju mogućnosti za

razvoj kvalitetnog sistema podrške omladinskim aktivnostima i

organizacijama na nivou Evrope. Konkretni programi EU koji

doprinose realizaciji ovih ciljeva su Erasmus Mundus, Youth in

Action, Leonardo da Vinci, Comenius, Lifelong learning i dr.

Mladi koji žive u bilo kojoj zemlji Evropske unije, putuju

slobodno, bez viza i ograničenja boravka. Imaju pravo da žive i

rade u svakoj državi članici EU. Njihove diplome, stečene u bilo

kojoj zemlji članici EU priznate su i važe i u drugim državama



članicama. Mladi EU učestvuju u brojnim programima Unije koji

imaju za cilj njihovu edukaciju, usvaršavanje i pripremu za život.

Crna Gora ulazak u EU vidi kao svoj strateški cilj. To će nam

omogućiti nove razvojne mogućnosti u svim oblastima

društvenog života, dovešće do rasta životnog standarda,

podsticanja zapošljenosti, poboljšanja uslova života i rada i

razvoja ljudskih resursa, te unaprijeđenja kvaliteta života.

Ulazak Crne Gore u EU predstavljao bi i uključivanje u stabilno

političko okruženje, osigurao sigurno i povoljno poslovno

okruženje, otvorio nove razvojne mogućnosti u sklopu

ekonomske i monetarne unije.

Ono što je posebno značajno za građane, a naročito za mlade,

članstvom u Evropskoj uniji se pružaju mogućnosti za život bez

granica. To podrazumijeva slobodnu razmjenu ideja i znanja, i

svakako nesmetano kretanje ljudi.

Posebno obilježje i vrijednost Evropske unije jeste jedinstvo

multikulturalnosti i multietičnosti. Članstvo u EU doprinosi

razvoju kultura država članica uz poštovanje njihove

nacionalne, vjerske i regionalne raznolikosti, uz istovremeno

isticanje zajedničkog kulturnog nasljeđa. Članstvo doprinosi

opštem cilju razvoja i učvršćivanja demokratije i pravne države,

kao i poštovanju ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Mladi ljudi su snaga koja se najviše zalaže za ulazak u EU. Oni

čine onaj dio stanovništva za koji je pristupanje EU posebno

važno i koji će dugoročno imati najviše koristi od pristupanja

Uniji.

Šta zapravo Evropska unija donosi mladima. Koristi od članstva

su višestruke: jednak pristup školovanju na bilo kom evropskom

univerzitetu, priznavanje diploma u svim državama članicama,

putovanje kroz Evropu bez viza, zapošljenje pod jednakim



uslovima u državama članicama EU, mogućnost korišćenja

sredstava iz zajedničkih fondova za naučni i istraživački rad,

brojne studentske, radne, edukativne i volonterske razmjene.



Uvodne napomene



Pred Vama se nalaze rezultati istraživanja koje je posvećeno

stavovima mladih prema Evropskoj Uniji i evropskim

integracijama. Cilj istraživanja je da bolje razumijemo mlade i

njihove stavove kada je riječ o EU.

Uzorkom je obuhvaćeno 1007 ispitanika-ica iz svih srednjih

škola u Crnoj Gori, sa izuzetkom dvije škole koje imaju

simbolički mali broj ispitanika-ica.

Procedura uzorkovanje podrazumijevala je trostruku

stratifikaciju i to po školama, razredima i odjeljenjima, pri čemu

je sam izbor učenika po odjeljenjima bio slučajan, sa po 1-10

ispitanika-ica po popisnom krugu u zavisnosti od veličine škole i

broja odjeljenja. Ovakva procedura i broj ispitanika-ica

garantuju reprezentativnost sa standardnom statističkom

greškom, mjerenje od +/- 3.9% sa intervalom povjerenja od

95%.

Dizajn i struktura uzorka po školama dati su u annex-u 3.

Od ukupno ispitanih, njih 23.1% trenutno pohađa prvi razred

(233 učenika-ce), 29% je u drugom razredu (292 učenik-ce),

26.6% u trećem (268 učenika-ca), a 21.3% su maturanti (214

učenika-ca).

Među ispitanicima je više bilo ženskih pripadnica, i to 59.3%

(njih 597), dok je mušku populaciju činilo 40.7% ispitanika (409

učenika).

Kada je u pitanju nacionalna pripadnost, njih 47.2% se izjasnilo

kao Crnogorac-ka (475), Srbin-kinja 34.8% (350), Musliman-ka

7.9% (80), Alanac-ka 2.8% (28), Bošnjak-inja 2.4% (24), 2.6%

(26) je napisalo nešto drugo, a 0.4% se izjasnilo kao Hrvat-ica

(4). Od ukupnog broja, 2% (20) nije željelo da da odgovor na

ovo pitanje.



Najveći broj ispitanika-ica živi u gradskom naselju – 59.6%

(600), zatim u prigradskom 28.4% (286), na selu živi 11.6%

(117), a dogovor nije dalo 0.4% ispitanika-ica (4).

Prema tvrdnjama ispitanika-ica, njih 38.1% (384) je prethodne

godine ostvarilo odličan uspjeh, vrlodobar 33.8% (340), dobar

21.3% (214), dovoljan 3.3% (33), a nedovoljan 0.4 (4%), dok

3.2% (32) nije odgovorilo na ovo pitanje.

Projekat je finansiran od strane UNICEF-a. Istraživanje je

sprovela DeFacto Consultancy agencija, agencija za

istraživanje tržišta, ispitivanje javnog mnjenja, politički i biznis

konsalting.



Rezultati istraživanja

po pitanjima



fig. 1: sreća/zadovoljstvo životom

Mladi u Crnoj Gori sebe na skali 1-10 smatraju srećnima, odnosno

zadovoljnima životom, 7.63 (standardna devijacija 2.18). Na ovo

pitanje, odgovor je dalo njih 904. Linerni prikaz je dat kroz fig. 1.

Dok je najveći broj onih koji su na skali zaokružili najveće

vrijednosti, najmanji broj je onih koji su to učinili kada su u pitanju

najniže vrijednosti, što je prikazano sa fig. 2.

Tako se 63.9% mladih smatra srećnim, 29.6% pripada grupi ni

srećnih ni srećnih, a 6.4% sebe ne smatra srećnima.

fig. 2: sreća po kategorijama (%)

6.4

29.6

63.9

nesrecni

niti srecni niti nesrecni

srecni

2.2 1.13.1 2.7

8.67.1

11.3

22.2 21.2 20.5

nesrecan 2 3 4 5 6 7 8 9 srecan



29.1

51.4

19.5

nezadovoljni

niti zadovoljni niti nezadovoljni

zadovoljni

Aritmetička sredina od 5.07 (standardna devijacija 2.56) iz drugog

pitanja ukazuje na ni zadovoljstvo ni nezadovoljstvo položajem mladih

u Crnoj Gori (fig. 3). Tako je njih 51.4% niti zadovoljno niti

nezadovoljno, dok je veći broj onih koji su iskazali nezadovoljstvo –

29.1% od onih koji su iskazali zadovoljstvo položajem mladih u Crnoj

Gori – 19.5% (fig. 4), a od ukupnog broja od 911 ispitanika-ica koliko

je dalo odgovor na ovo pitanje.

fig. 3: stepen zadovoljstva položajem mladih u Crnoj Gori (1 – nezadovoljni; 10 – zadovoljni) - %



Upoređivanje prvog i drugog pitanja, primjetna je diskrepanca između

osjećanja sreće i stepena zadovoljstva položajem mladih:

istovremeno se mladi osjećaju srećnima (63.9%) i niti zadovoljnima

niti nezadovoljnima (51.4%). Dok je pak veći broj onih koji su se

izjasnili niti srećnima niti nesrećnima (29.6%), čak 29.1% mladih je

nezadovoljno, što je gotovo 10% više od onih koji su zadovoljni.

Daljim poređenjem, među populacijom mladih koji su ‘’srećni’’ njih

53.1% je niti zadovoljno niti nezadovoljno, 25.5% zadovoljno, a 21.4%

nezadovoljno. Niti srećni niti nesrećni mladi su u najvećoj mjeri niti

zadovoljni niti nezadovoljni – 55.7%, s tim da je značajno veći

procenat nezadovoljnih (21.4%) od zadovoljnih (7.1%). Dok je

najmanji procenat ‘’nesrećnih’’ mladih zadovoljan (9.4%), najveći broj

njih je nezadovoljan – 67.9%, uz značajan broj onih koji se nijesu

mogli izjasniti niti kao zadovoljni niti kao nezadovoljni – 22.6%.

Više od polovine ispitanih mladih, njih 52.1%, smatra da će se položaj

mladih u Crnoj Gori u narednih pet godina poboljšati. Njih 32.3%

smatra da će ostati isti, a 15.6% (gotovo četvrtina) da će biti lošiji (fig.

5).

fig. 5: mišljenje o položaju mladih u Crnoj

Gori u narednih pet godina (%)



Mladi u Crnoj Gori će se najprije izjasniti kada je u pitanu geografska

pripadnost (fig. 6) s obzirom na kraj ili mjesto u kome žive (40.3%),

dok će istovremeno njihov drugi izbor biti Crna Gora kao cjelina

(23.3%) ili pak regija u kojoj žive (22.2%). Nakon kraja/mjesta u kome

žive, mladi će se najprije identifikovati sa Crnom Gorom kao cjelinom

(28.3%). Tek po nešto više od 10% mladih će kao prvi izbor svoje

geografske pripadnosti izabrati Evropu (11.1%), svijet kao cjelinu

(10.3%) i regiju u kojoj žive (10%).

Kada je u pitanju drugi izbor geografskog identiteta mladih, odgovori

su znatno ravnomjernije raspoređeni, pa pored Crne Gore kao cjelina

i regija u kojoj žive, mladi se u znatnom broju odlučuju za građane

Evrope (20.9%), svijeta kao cjeline (18.2%). Na posljednjem mjestu

njihov drugog izbora je kraj ili mjesto u kojem žive (15.5%).

fig. 6: Geografski identitet

Geografska odrednica Prvi izbor Drugi izbor

Kraj ili mjesto u kojem živite 40.3% 15.5%

Regija u kojoj živite 10.0% 22.2%

Vaša zemlja kao cjelina (CG) 28.3% 23.3%

Evropa 11.1% 20.9%

Svijet kao cjelina 10.3% 18.2%



Populacija mladih u Crnoj Gori najviše je ponosna (fig. 8) na

crnogorsku istoriju, crnogorske uspjehe u sportu te kulturnu baštinu i

kulturu Crne Gore. Socijalna sigurnost i socijalna zaštita u Crnoj Gori

su na posljednjem mjestu, a ono na što još mladi nijesu ponosni jeste

mogućnost političkog odlučivanja, tolerancija u crnogorskom društvu i

demokratske institucije u Crnoj Gori, kao i zaštitu okoline Crne Gore.

Srednje vrijednosti (oko 5), odnose se na privredne uspjehe Crne

Gore ugled Crne Gore u svijetu kao i osamostaljenje Crne Gore.

fig. 8: Patriotizam (srednja vrijednost na po aspektima; 1 – nije ponosan: 10 ponosan)

Pojedinačni aspekti/područja N Srednja

vrijednost Standardna devijacija

Ponosan/na crnogorsku istoriju 931 7.55 2.622

Ponosan/na demokratske institucije u Crne Gore 821 4.79 2.751

Ponosan/na privredne uspjehe Crne Gore 896 5.02 2.808

Ponosan/na socijalnu sigurnost i socijalnu zaštitu u Crnoj Gori 923 4.52 2.767

Ponosan/na crnogorske uspjehe u sportu 976 6.88 2.873

Ponosan/na osamostaljenje Crne Gore 913 5.92 3.919

Ponosan/na mogućnost političkog odlučivanja u Crnoj Gori 848 4.73 3.313

Ponosan/na toleranciju u crnogorskom društvu 894 4.77 2.960

Ponosan/na ugled Crne Gore u svijetu 921 5.37 3.149

Ponosan/na zaštitu okoline u Crnoj Gori 948 4.82 3.062

Ponosan/na kulturnu baštinu i kulturu 933 6.66 2.867

fig. 7



Kada je u pitanju informatička pismenost (fig. 9), mjerena upotrebom

personalnog računara, mobilnog telefona, internet pretraživanja i

elektronske pošte (fig. 10), ista je na zavidnom nivou – 0.76 u odnosu

na 1, prikazano aritmetičkom sredinom.

Dok je redovna upotreba mobilnih telefona izuzetno visoka, čak

82.7% mladih ispitanika-ica redovno koristi mobilni telefon, među

istom populacijom upotreba interneta za elektronsku poštu je tek kod

23.7% ispitanika-ica redovna. Internet za pretraživanje se redovno

koristi kod 57.7% populacije, a personalni računar 50.9%.

Najneredovnija je upotreba interneta za elektronsku poštu (18.1%).

fig. 10: Informatička pismenost

Upotreba nikada rijetko ponekad često redovno

1. Personalni računar (PC) 4.3% 6.0% 12.0% 26.8% 50.9% 2. Mobilni telefon 0.7% 2.1% 2.7% 11.8% 82.7% 3. Internet za pretraživanje 1.9% 5.6% 10.9% 23.9% 57.7% 4. Internet za elektronsku poštu (e-mail) 18.1% 20.1% 22.6% 15.3% 23.7%

fig. 9



Dok 67.3% mladih u Crnoj Gori podržava pridruživanje Crne Gore

ostalim članicama EU (43.9% apsolutno, 23.4% uglavnom), njih 21%

nema stava, odnosno svejedno im je. Kako se vidi iz fig. 11, 11.8%

mladih ne podržava pridruživanje Crne Gore EU, i to srazmjerno: po

5.9% apsolutno ne podržava i više ne podržava nego što podržava,

kako je prikazano na fig. 11.

fig. 11: podrška pridruživanju Crne

Gore EU (%)



Jedan od važnih segmenata istraživanje bilo je i ispitivanje stavova

srednjoškolaca o EU. Za ispitivanje stavova korišćene su ljestvice

procjene ordinalnog tipa (Likertove skale) sa četiri stepena

(ne)slaganja.

Sami stavovi, sa referentnim skalama, testirani su u istraživanju

stavova o EU (Bešić – Miheljak, 2007.). Metodološki, heterogenost

samih stavova omogućava formiranje različitih struktura stavova, što

je posebno predmet našeg interesovanja.

fig. 12: Tvrdnje u vezi sa Evropskom unijom i stavovi prema ulasku Crne Gore u EU

Tvrdnja Slažem

se u potpunosti

Uglavnom se

slažem

Uglavnom se ne

slažem

Ne slažem se u

potpunosti

Ne znam

1. Udruživanje Evrope upravo će mladim ljudima otvoriti velike mogućnosti.

40.9 40.0 5.3 5.6 8.2

2. Udružena Evropa će dugoročno poboljšati životne uslove svih ljudi.

26.1 37.7 13.2 8.7 14.2

3. U udruženoj Evropi ljudi će se bolje razumjeti. 19.5 32.2 18.7 10.3 19.4 4. Ne verujem da će evropsko udruživanje imati

veliki značaj za mene lično. 21.8 21.5 23.1 16.8 16.7

5. U udruženoj Evropi će se kulture tako izmiješati da čovjek više neće znati odakle potiče.

14.3 12.8 17.7 37.7 17.5

6. U udruženoj Evropi teže ću naći radno mjesto jer će konkurencija porasti.

16.8 21.7 22.3 20.9 18.3

7. Postepeno će se jezici toliko izmiješati, da se uopšte više neće govoriti mojim jezikom.

12.4 11.4 19.6 42.7 13.9

8. Od udruživanja svjetske privrede profitiraće jedino oni koji su već sada moćni.

26.6 21.7 17.1 12.3 22.2

9. Što su veći i kompleksniji privredni prostori, to su više ograničene mogućnosti da realizujem moje lične interese.

14.7 25.9 19.0 9.8

10. Evropsko udruživanje imaće velik uticaj na moj život.

16.9 23.7 21.4 17.8 20.3

11. Evropsko udruživanje mnogim će ljudima služiti kao zaklon za realizovanje vlastitih interesa.

19.7 25.6 17.5 8.1 29.1

12. Jedinstvena svjetska privreda ne može funkcionisati, jer su interesi pojedinih država suviše različiti.

20.2 26.3 18.4 9.6 25.5

13. U udruženoj Evropi mladi ce dobiti priliku da slobodnije putuju kroz evropske zemlje.

58.6 21.5 6.0 4.6 9.3

14. Udružena Evropa će bit garant mira i prosperiteta na Balkanu.

22.5 24.1 16.9 14.1 22.3

15. U udruženoj Evopi mladi će lakse nalaziti posao 22.9 27.5 19.4 10.1 20.1 16. Mladi će moći da studiraju u evropskim

zemljama,poslije ulaska u EU 39.7 31.6 7.9 4.9 15.9

17. Mladi Crne Gore će dobiti jednaka prava kao njihovi vršnjaci u Evropi

32.8 29.0 11.8 10.4 16.0

18. Diplome stečene u Crnoj Gori biće priznate u EU.

32.2 24.5 11.2 10.8 21.3



Kada je o prvoj bateriji stavova riječ (fig. 12 i fig. 13), najprije,

ispitanici se u najvećoj mjeri slažu sa dva stava koja u afirmativnom

smislu govore o mladima i EU. Dalje, generalno, veći je stepen

slaganja sa stavovima koje govore o EU u afirmativnom smislu, nego

sa onima koji na različiti način izražavaju euroskepticizam. Treće,

velike razlike u stepenu slaganja između stavova govore o

senzitivnom odnosu ispitanika-ica kada je riječ o EU.

fig. 13



Slično je i kada je riječ o drugoj bateriji stavova (fig. 14 i fig. 15).

Najveći stepen slaganja ispitanika-ica je sa prva dva stava, pri čemu

prvi izražava realizam u pogledu procjene objektivne političke moći

Crne Gore nakon ulaska u EU, a drugi predstavlja eksplicitnu podršku

ulasku Crne Gore u EU. To znači da kod srednjoškolaca postoji

manje-više jasna svijest o određenim nedostacima koje sa sobom

nosi uključenje u EU. Dokaz za ovu konstataciju je visok stepen

slaganja sa tvrdnjom ’’da bi bolje bilo da se novac predviđen

prilagođavanju evropskom tržištu upotrebi za zaštitu crnogorske

privrede i poljoprivrede’’. Takođe, relativno je visok procenat kritike

birokratizacije EU, što govori o tome da i o nekim negativnim

aspektima funkcionisanja EU srednjoškolci imaju jasan stav.

fig. 14: Tvrdnje u vezi sa Evropskom unijom i NATO-om

Tvrdnja Slažem

se u potpunosti

Uglav- nom se slažem

Uglavn- om se ne slažem

Ne slažem se u potpu-

nosti

Ne znam

1. Male zemlje, kao što je Crna Gora, ni u budućnosti u udruženoj Evropi neće biti potpuno ravnopravne sa velikim zemljama.

40.2 24.3 13.1 7.9 14.4

2. Smatram da bi Crna Gora morala što prije postati članica EU.

33.7 27.7 12.5 10.5 15.6

3. Smatram da bi se Crna Gora morala što prije uključiti u NATO.

14.1 14.8 16.7 28.7 25.7

4. Crna Gora bi ulaskom u Evropsku uniju izgubila teško stečenu samostalnost i nezavisnost.

10.2 12.2 21.4 30.0 26.2

5. Za budućnost Crne Gore potpuno je svejedno da li će ili neće postati članica EU.

11.9 12.4 24.6 33.2 17.9

6. Bilo bi pametnije da novac koji je namijenjen za prilagođavanje evropskom tržištu, Crna Gora upotrijebi za zaštitu crnogorske privrede i poljoprivrede.

35.8 22.2 13.9 9.5 18.5

7. Crna Gora je ekonomski dovoljno razvijena da živi i bez EU.

9.2 11.0 23.5 39.5 16.7

8. Samostalnost Crnoj Gori vrijedi više nego sva potencijalna korist od uključivanja u EU.

14.3 11.4 18.9 28.4 27.0

9. Evropska unija je velika birokratija na koju se trose ogromna sredstva.

20.9 22.2 15.7 10.8 30.4

10. Ulaskom u EU Crna Gora će izgubiti svoj kulturni identitet

8.9 10.5 23.3 35.3 21.9

11. Ulaskom u EU se ubrzava “odliv mozgova“ zbog otvorenosti granica.

16.4 17.7 16.0 12.6 37.3

12. Ulaskom u EU se umanjuje nezavisnost Crne Gore u odlučivanju o svojoj budućnosti.

17.2 22.5 19.7 16.2 24.4

13. Ulaskom u EU se povećava konkurencija i teže nalazi posao.

17.0 17.3 21.3 19.4 25.1



fig. 15



Mnogo značajnije od samog procenta (ne)slaganja sa konkretnim

stavovima jeste pitanje strukture stavova. Za ovu svrhu korišćena je

faktorska analiza sa Varimax rotacijom. Komunaliteti pokazuju da svi

stavovi koji su bili predmet istraživanja imaju svoje mjesto u strukturi

stavova (fig. 16). Analiza dalje ukazuje da postoji sedam

strukturiranih stavova, koji iscrpljuju 61.3% ukupne varijanse (fig. 17 i

fig. 18).

fig. 16

Inicijalno Ekstrakcija

Udruživanje Evrope upravo će mladim ljudima otvoriti velike mogućnosti. 1.000 .618 Udruzena Evropa će dugoročno poboljšati životne uslove svih ljudi. 1.000 .614 U udruženoj Evropi ljudi će se bolje razumjeti. 1.000 .548 Ne vjerujem da će evropsko udruživanje imati veliki značaj za mene lično. 1.000 .636 U udruženoj Evropi će se kulture tako izmješati da čovjek više neće znati odakle potiče.

1.000 .707

U udruženoj Evropi teže ću naći radno mjesto, jer će se konkurencija povećati. 1.000 .584 Postepeno će se kulture toliko izmješati da se uopšte više neće govoriti mojim jezikom.

1.000 .644

Od udruživanja svjetske privrede profitiraće samo oni koji su već sada moćni. 1.000 .618 Što su veći i kompleskniji privredni prostori, to su više ograničene mogućnosti da realizujem moje lične interese.

1.000 .651

Evropsko udruživanje imaće veliki uticaj na moj život. 1.000 .692 Evropsko udruživanje mnogim će ljudima služiti kao zaklon za realizovanje vlastitih interesa.

1.000 .558

Jedinstvena svjetska privreda ne može funkcionisati jer su interesi pojedinih država suviše različiti.

1.000 .472

U udruženoj Evropi mladi će dobiti priliku da slobodnije putuju kroz evropske zemlje.

1.000 .605

Udružena Evropa će biti garant mira i prosperiteta na Balkanu. 1.000 .658 U udruženoj Evropi mladi će lakše nalaziti posao. 1.000 .682 Mladi će moći da studiraju u evropskim zemljama, nakon ulaska u EU. 1.000 .638 Mladi CG će dobiti jednaka prava kao njihovi vršnjaci u Evropi, ako CG uđe u EU.

1.000 .694

Diplome stečene u CG biće priznate u EU, ako CG uđe u EU. 1.000 .650 Male zemlje kao što je CG ni u budućnosti u udruženoj Evropi neće biti potpuno ravnopravne sa velikim zemljama.

1.000 .624

Smatram da bi CG morala što prije postati članica EU. 1.000 .624 Smatram da bi se CG što prije trebala priključiti NATO-u. 1.000 .624 CG bi ulaskom u EU izgubila teško stečenu samostalnost i nezavisnost. 1.000 .530 Za budućnost CG je potpuno svejedno da li će ili neće biti članica EU. 1.000 .572 Bilo bi pametnije da novac koji namijenjen za prilagođavanje evropskom tržištu CG upotrijebi za zaštitu svoje privrede.

1.000 .620

CG je ekonomski dovoljno razvijena da živi bez EU. 1.000 .659 Samostalnost više vrijedi CG nego sva potencijlana korist od članstva u EU. 1.000 .568 EU je velika briokratija na koju se troše ogromna sredstva. 1.000 .550 Ulaskom u EU, Crna Gora će izgubiti svoj identitet. 1.000 .638 Ulaskom u EU, ubrzava se odliv mozgova zbog otvorenosti granica. 1.000 .518 Ulaskom u EU, umanjuje se nezavisnost CG u odlučivanju o svojoj budućnosti. 1.000 .625

Ulaskom u EU se povećava konkurencija i teže nalazi posao. 1.000 .592



fig. 17: Procenat objašnjene varijanse

Inicijalne ejgenvrijednosti Rotirana suma kvadrata VARIMAX ROTACIJAKomponente

Total % varijanse Kumulativno %

Total % varijanse Kumulativno %

1 7.724 24.916 24.916 5.520 17.805 17.805

2 4.399 14.191 39.107 4.402 14.199 32.005

3 2.148 6.929 46.036 2.758 8.896 40.901

4 1.374 4.433 50.469 2.214 7.142 48.043

5 1.174 3.788 54.256 1.453 4.688 52.731

6 1.122 3.619 57.875 1.414 4.562 57.293

7 1.072 3.459 61.334 1.253 4.041 61.334

fig. 18: scree plot



fig. 19

Component *

1 2 3 4 5 6 7 Udruživanje Evrope upravo će mladim ljudima otvoriti velike mogućnosti.

.634 -.070 -.199 -.166 .102 -.094 .354

Udruzena Evropa će dugoročno poboljšati životne uslove svih ljudi.

.641 -.120 -.010 -.059 .371 -.037 .214

U udruženoj Evropi ljudi će se bolje razumjeti. .661 -.155 .035 .225 .173 -.077 .013

Ne vjerujem da će evropsko udruživanje imati veliki značaj za mene lično.

.003 .233 .129 .556 .040 -.450 -.227

U udruženoj Evropi će se kulture tako izmješati da čovjek više neće znati odakle potiče.

-.215 .232 .141 .753 -.042 .112 .074

U udruženoj Evropi teže ću naći radno mjesto, jer će se konkurencija povećati.

.016 .521 .121 .536 .010 -.081 .068

Postepeno će se kulture toliko izmješati da se uopšte više neće govoriti mojim jezikom.

-.132 .170 .256 .650 -.067 .084 .313

Od udruživanja svjetske privrede profitiraće samo oni koji su već sada moćni.

-.076 .589 -.068 .262 -.332 -.204 .199

Što su veći i kompleskniji privredni prostori, to su više ograničene mogućnosti da realizujem moje lične interese. .083 .138 .205 .245 .016 .146 .708

Evropsko udruživanje imaće veliki uticaj na moj život. .328 .040 -.060 .070 .097 .739 .136

Evropsko udruživanje mnogim će ljudima služiti kao zaklon za realizovanje vlastitih interesa. .129 .626 -.062 .271 -.137 .232 -.003

Jedinstvena svjetska privreda ne može funkcionisati jer su interesi pojedinih država suviše različiti. -.065 .597 -.152 .228 -.189 .000 -.007

U udruženoj Evropi mladi će dobiti priliku da slobodnije putuju kroz evropske zemlje.

.682 .171 -.238 -.091 -.204 -.060 -.025

Udružena Evropa će biti garant mira i prosperiteta na Balkanu.

.769 -.132 .070 .040 .119 .166 .029

U udruženoj Evropi mladi će lakše nalaziti posao. .690 -.190 -.027 -.108 -.062 .388 -.050

Mladi će moći da studiraju u evropskim zemljama, nakon ulaska u EU.

.782 .023 -.085 -.062 -.040 .090 -.077

Mladi CG će dobiti jednaka prava kao njihovi vršnjaci u Evropi, ako CG uđe u EU.

.789 -.125 .056 -.155 .006 .165 -.031

Diplome stečene u CG biće priznate u EU, ako CG uđe u EU.

.753 -.108 .186 -.079 .138 .100 -.035

Male zemlje kao što je CG ni u budućnosti u udruženoj Evropi neće biti potpuno ravnopravne sa velikim zemljama. -.125 .496 -.157 -.033 -.197 -.447 .313

Smatram da bi CG morala što prije postati članica EU. .582 -.127 -.220 -.131 .452 .013 .005

Smatram da bi se CG što prije trebala priključiti NATO-u. .410 -.048 .043 -.010 .665 .099 -.015

CG bi ulaskom u EU izgubila teško stečenu samostalnost i nezavisnost.

-.099 .475 .401 -.005 .323 .019 .173

Za budućnost CG je potpuno svejedno da li će ili neće biti članica EU.

-.038 .336 .549 .290 -.047 -.086 -.249

Bilo bi pametnije da novac koji namijenjen za prilagođavanje evropskom tržištu CG upotrijebi za zaštitu svoje privrede. .013 .521 .434 .009 -.384 -.106 .046

CG je ekonomski dovoljno razvijena da živi bez EU. -.061 .046 .787 .102 -.118 -.006 .102

Samostalnost više vrijedi CG nego sva potencijlana korist od članstva u EU.

.142 .024 .727 .068 .101 -.024 .064

EU je velika briokratija na koju se troše ogromna sredstva. -.140 .673 .258 .010 .054 -.041 .082

Ulaskom u EU, Crna Gora će izgubiti svoj identitet. -.252 .393 .594 .232 .086 .075 .027

Ulaskom u EU, ubrzava se odliv mozgova zbog otvorenosti granica.

-.114 .597 .155 .141 .080 .094 -.298

Ulaskom u EU, umanjuje se nezavisnost CG u odlučivanju o svojoj budućnosti.

-.164 .712 .277 .022 -.043 -.095 -.053

Ulaskom u EU se povećava konkurencija i teže nalazi posao.

-.228 .614 .156 .195 .176 -.158 .212



Na osnovu analize same strukture stavova (fig. 19), identifikovali smo

sljedeće faktore (stavove):

1) proevropski stav,

2) antiglobalizacijski euroskepticizam,

3) neevropski etatizam,

4) kulturni etnocentrizam,

5) NATO,

6) benevolentan stav,

7) neinterpretatibilno.

Tako možemo reći da imamo četiri interpretatibilna stava:

1) proevropski stav,

2) antiglobalizacijski euroskepticizam,

3) neevropski etatizam,

4) kulturni etnocentrizam.

Proevropski stav obuhvata slaganje sa sljedećim tvrdnjama:

Udruživanje Evrope upravo će mladim ljudima otvoriti velike

mogućnosti.

Udružena Evropa će dugoročno poboljšati životne uslove svih

ljudi.

U udruženoj Evropi ljudi će se bolje razumijeti.

U udruženoj Evropi mladi će dobiti priliku da slobodnije putuju

kroz evropske zemlje.

Udružena Evropa će biti garant mira i prosperiteta na Balkanu.

U udruženoj Evropi mladi će lakše nalaziti posao.

Mladi će moći da studiraju u evropskim zemljama, nakon ulaska u

EU.

Mladi CG će dobiti jednaka prava kao njihovi vršnjaci u Evropi,

ako CG uđe u EU.

Diplome stečene u CG biće priznate u EU, ako CG uđe u EU.

Smatram da bi CG morala što prije postati članica EU.



Antiglobalizacijski euroskepticizam obuhvata sljedeće tvrdnje:

Od udruživanja svjetske privrede profitiraće samo oni koji su već

sada moćni.

Evropsko udruživanje mnogim će ljudima služiti kao zaklon za

realizovanje vlastitih interesa.

Jedinstvena svjetska privreda ne može funkcionisati jer su interesi

pojedinih država suviše različiti.

Male zemlje kao što je CG ni u budućnosti u udruženoj Evropi

neće biti potpuno ravnopravne sa velikim zemljama.

Bilo bi pametnije da novac koji namijenjen za prilagođavanje

evropskom tržištu CG upotrijebi za zaštitu svoje privrede.

EU je velika briokratija na koju se troše ogromna sredstva.

Ulaskom u EU, ubrzava se odliv mozgova zbog otvorenosti

granica.

Ulaskom u EU, umanjuje se nezavisnost CG u odlučivanju o

svojoj budućnosti.

Ulaskom u EU se povećava konkurencija i teže nalazi posao.

Neevropski etatizam obuhvata sljedeće tvrdnje:

Za budućnost CG je potpuno svejedno da li će ili neće biti

članica EU.

CG je ekonomski dovoljno razvijena da živi bez EU.

Samostalnost više vrijedi CG nego sva potencijlana korist od

članstva u EU.

Ulaskom u EU, Crna Gora će izgubiti svoj identitet.

Kulturni etnocentrizam obuhvata sljedeće tvrdnje:

Ne vjerujem da će evropsko udruživanje imati veliki značaj za

mene lično.

U udruženoj Evropi će se kulture tako izmješati da čovjek više

neće znati odakle potiče.

U udruženoj Evropi teže ću naći radno mjesto, jer će se

konkurencija povećati.

Postepeno će se kulture toliko izmješati da se uopšte više

neće govoriti mojim jezikom.



Jako je važno uočiti da postoji jasan proevropski stav, ali da se sa

druge strane euroskepticizam pojavljuje u nekoliko oblika koje smo

identifikovali kao antiglobalizacijski euroskepticizam, neevropski

etatizam i kulturni etnocentrizam. U fig. 20 – 25 možemo vidjeti

osnovne parametre četiri identifikovana stava. Na osnovu ovih

podataka sasvim je jasno da je proevropski stav (0.71) prisutniji kod

srednjoškolaca-ki nego li sva tri oblika euroskepticzma. No,

komparativno, treba primjetiti da je među srednjoškolcima-kama u

velikoj mjeri prisutan antiglobalizacijski stav (0.58), a relativno je

visoka vrijednost i kulturnog etnocentrizma (0.42). Neevropski

etatizam je značajno manje prisutan kod naših ispitanika-ica (0.33).

fig. 20: Statistika četiri strukturirana stava – 0 (min) do 1 (max) Proevropski

stav

Antiglobalizacijski

euroskepticizam

Neevropski

etatizam

Kulturni

etnocentrizam

N 988 976 935 965

Aritmetička sredina .6712 .5857 .3323 .4175

Medijana .7083 .5833 .3333 .4167

Standardna Devijacija .22721 .22827 .26244 .27887



fig. 22 fig. 21

fig. 23 fig. 24



Dalje, na osnovu analize korelacija (povezanosti) između četiri

strukturirana stava (fig. 26), možemo vidjeti negativne, ali ne

značajno visoke korelacije između proevropskog stava i tri vrste

euroskepticizma.

Ono što je takođe, interesantno, jeste činjenica da postoji korelacija

između patriotizma i proevropskog stava, što znači da patriotizam ne

ograničava evropsku orijentaciju mladih ljudi.

Dalje, interesantno je da antiglobalizacijski euroskepticizam korelira

kako sa neevropskim etatizmom tako i sa kulturnim etnocentrizmom,

dok korelacija između potonja dva nije naročito izražena.

No, ipak se može konstatovati da između tri oblika euroskepticizma

postoji povezanost.

Konačno, interesatno je da nijedan od stavova ne korelira sa

informatičkom pismenošću srednjoškolaca.

fig. 26 Proevrops

ki stav

Antiglobalizacijski

euroskepticizam

Neevropski

etatizam

Kulturni etnocentriza

m Patriotizam

Informatička pismenost

Proevropski stav

1 -.265** -.245** -.235** .444** .075*

Antiglobalizacijski euroskepticizam

1 .430** .493** -.275** -.060

Neevropski etatizam

1 .373** -.047 -.080*

Kulturni etnocentrizam

1 -.216** -.107**

Patriotizam 1 .082**

Informatička pismenost

1

** p < 0.01 * p < 0.05



Ispitivajući faktore od kojih eventualno zavise stavovi, za svaki od identifikovanih faktora izveli smo ANOVA analizu kao i OLS regresiju.

Kada je riječ o proevropskom stavu, na nivou individualnih varijabli možemo zaključiti sledeće (fig. 27):

Srednjoškolke su u većoj mjeri proevropski orjentisane u odnosu na srednjoškolce.

Što su mlađi, srednjoškolci-ke su u većoj mjeri proevropski orjentisani.

Bošnjaci/Muslimani su značajno više proevropski orjentisani u odnosu na Albance i Crnogorce, a najmanje su proevropski orjentisani srednjoškolci-ke koji se izjašnjavaju kao Srbi.

Proevropski stav je prisutniji kod srednjoškolaca-ki koji žive u gradu, nego kod onih koji žive u prigradskim naseljima, a naročito u poređenju sa onima koji žive na selu.

Što su srednjoškolci-ke bolji đaci, to su više proevropski orjentisani.

fig. 27 VAR Medijana N Standardna devijacija

Muški .6833 400 .23087 Pol/rod

Ženski .7222 587 .22457

Prvi .7454 230 .22235

Drugi .7333 286 .22405

Treći .6667 263 .23804 Razred

Četvrti .6667 209 .22045

Crnogorac .7667 471 .19981

Srbin .5833 338 .24122

Albanac .7500 27 .27081 Nacionalna pripadnost

Bošnjak .8148 103 .14439

Gradsko .7143 589 .21957

Prigradsko .7083 281 .22937 Naselje Selo .6852 114 .26013

Dovoljan .5167 32 .28410

Dobar .6667 210 .24080

Vrlodobar .7333 331 .21393 Uspjeh

Odličan .7333 380 .21861



Na osnovu regresione analize (fig. 28), sasvim izvjesno možemo reći sljedeće:

Što je kod srednjoškolaca patriotizam na većem nivou, to oni u

većoj meri imaju proevropski stav.

Ukoliko su srednjoškolci Bošnjaci/ Muslimani ili Crnogorci, veća je

vjerovatnoća da će imati proevropski stav.

Ukoliko su srednjoškolci u drugom razredu, manja je vjerovatnoća

da neće imati proevropski stav.

Što su srednjoškolci-ke zadovoljniji svojim životom, to je veća

vjerovatnoća da će biti proevropski orjentisani.

** p < 0.01 * p < 0.05



Kada je o antiglobalizacijskom euroskepticizmu riječ (fig. 29), analizom pojedinačnih varijabli možemo reći sljedeće:

I srednjoškolci i srednjoškolke su ujednačeno antiglobalizacijski orjentisani.

Najveći stepen antiglobalizacijskog stava mjerimo kod učenika treće godine.

Srednjoškolci-ke koji su srpske nacionalnosti su u najvećoj mjeri antiglobalizacijski orjentisani.

Kod srednjoškolaca koji žive na selu, komparativno mjerimo najveći stepen antiglobalizacijskog euroskepticizma.

Srednjoškolci koji imaju dobar uspjeh su u najvećoj mjeri antiglobalizacijski orjentisani.


Muški .5833 397 .21754 Pol/rod

Ženski .5714 578 .23527

Prvi .5833 224 .22701

Drugi .5714 284 .23049

Treći .6111 261 .23434 Razred

Četvrti .5556 207 .21711

Crnogorac .5417 465 .21696

Srbin .6667 332 .22840


Bošnjak .5238 103 .20442

Gradsko .5556 582 .22031


Dovoljan .5000 31 .28854

Dobar .6481 206 .22070


Odličan .5556 377 .23231



Regresionom analizom (fig. 30) smo utvrdili sljedeće:

Ukoliko srednoškolci nijesu patriotski orijentisani, veća

vjerovatnoća je da će biti antiglobalizacijski raspoloženi.

Ukoliko su srpske nacionalnosti, veća je verovatnoća da će biti

antiglobalizacijski orjentisani.

U koliko nijesu zadovoljni položajem mladih u Crnoj Gori, veća je

vjerovatnoća da će imati antiglobalizacijski euroskeptičan stav.

Ukoliko žive na selu, veća je verovatnoća da će imati

antiglobalizacijski stav.

Ukoliko su u četvrtom razredu srednje škole, manja je

vjerovatnoća da će biti antiglobalizacijski euroskeptici.

-0.189

0.12

-0.107

0.079

-0.07

fig 30: OLS - Antiglobalizacijskog euroskepticizma -Standardizovani Beta koeficijenti

Patriotizam**Srbin**Stepen zadovoljstva položajem mladih u CG**Selo*Četvrti razred*

** p < 0.01 * p < 0.05



Analizirajući pojedinačne varijable i njihov uticaj na neevropski

etatizam (fig. 31), možemo reći sljedeće:

Neevropski etatizam prisutniji je kod srednjoškolaca nego kod

srednjoškolki.

Srednjoškolci-ke koji su u četvrtom razredu, u manjoj su mjeri

neevropsko etatistički orijentisani u odnosu na srednjoškolce-

ke iz ostalih razreda.

Najmanji stepen neevropskog etatizma mjerimo kod

Bošnjaka/Muslimana, a najveći kod Albanaca.

Neevropski etatizam je najprisutniji kod srednjoškolaca-ki koji

žive na selu.

Što je bolji uspjeh srednjoškolaca-ki, to je neevrospki etatizam

manje izražen.


Muški .3333 381 .27698 Pol/rod

Ženski .2500 553 .25117

Prvi .3333 211 .26432

Drugi .3333 276 .26381

Treći .3333 252 .26591 Razred

Četvrti .2500 196 .25340

Crnogorac .3333 447 .25344

Srbin .3333 321 .26915


Bošnjak .2500 99 .26377

Gradsko .3333 560 .25014


Dovoljan .5000 29 .31597

Dobar .3333 196 .26770


Odličan .2500 366 .24317



Regresionom analizom (fig 32.) utvrdili smo sljedeće:

Što srednjoškolci imaju lošiji uspjeh, veća je vjerovatnoća da će

imati neevropsko-etatistički stav.

Ukoliko srednjoškolci-ke žive na selu, veća je vjerovatnoća da će

imati neevropsko-etatistički stav.

Ukoliko su đaci u četrvrtom i trećem razredu, manja je

vjerovatnoća da će biti neevropsko-etatistički orijentisani.

Ukoliko nijesu zadovoljni položajem mladih u Crnoj Gori, veća je

vjerovatnoća da će imati neevropsko-etatistički stav.

-0.131

0.09

-0.12 -0.09 -0.096

fig 32: OLS - Neevropski etatizam -Standardizovani Beta koeficijenti

Koji je uspjeh ostvaren vaše prethodne godine**Selo*Četvrti razred**Stepen zadovoljstva položajem mladih u CG*Treći razred*

** p < 0.01 * p < 0.05



Kada je o kulturnom etnocentrizmu riječ (fig. 33), analizom pojedinačnih varijabli utvrdili smo sljedeće:

Srednjoškolke su u većoj mjeri kulturno etnocentičnije od srednjoškolaca.

Srednoškolci-ke koji su u prvom i trećem razredu, odlikuje viši stepen kulturnog etnocentrizma nego li one koji su u drugom i četvrtom razredu.

Najveći stepen kulturnog etnocentrizma mjerimo kod srednjoškolaca-ki srpske nacionalnosti, a najniži kod Cnogoraca i Bošnjaka/Muslimana.

Srednjoškolce-ke koji žive na selu odlikuje viši stepen kulturnog etnocentrizma nego li one koji žive u prigradskom naselju, a naročito u poređenju sa onima koji žive u gradu.

Srednjoškolce-ke koji imaju dobar i vrlo dobar uspjeh odlikuje viši stepen kulturnog entocentrizma u odnosu na srednjoškolce-ke koji su dovoljni i odlični.

fig. 33 VAR Medijana N Standardnadevijacija

Muški .3333 397 .27688 Pol/rod

Ženski .4167 567 .28073

Prvi .4167 222 .26308

Drugi .3333 279 .28441

Treći .4167 259 .28642 Razred

Četvrti .3333 205 .27647

Crnogorac .3333 459 .26219

Srbin .5000 330 .29432


Bošnjak .3333 102 .25680

Gradsko .3333 574 .27178


Dovoljan .3333 32 .32325

Dobar .4167 203 .26098


Odličan .3333 377 .27808



Regresionom analizom faktora kulturnog etnocentrizma (fig. 34) utvrdili smo sledeće:

Ukoliko su srednjoškolci-ke srpske nacionalnosti, veća je

vjerovatnoća da će biti kulturno etnocentrični.

Ukoliko su manje patriotski orijentisani, veća je vjerovatnoća da

će biti kulturno etnocentrični.

Što su lošijeg uspjeha, veća je vjerovatnoća da će biti kulturno

etnocentrični.

Ukoliko su u četvrtom razredu, manja je vjerovatnoća da su

kulturno etnocentrični.

Ukoliko žive na selu, veća je vjerovatnoća da će biti kulturno

etnocentrični.

Ukoliko nijesu zadovoljni svojim životom, veća je vjerovatnoća da

će biti kulturno etnocentrični.



Privredna situacija u Crnoj Gori nakon ulaska u EU biće bolja nego

trenutna, mišljenje je 48.8% mladih ispitanika-ica. Dok svega 5.9%

misli da će biti slabija, 28.2% je uvjerenja da će biti otprilike ista kao i

danas. Gotovo petina ispitanika-ica, odnosno 17.2%, nema mišljenje

odnosno ne zna kako bi ulazak u EU uticao na crnogorsku privredu

kako se i vidi na fig. 35.

Ulazak Crne Gore u EU bi kada su mladi u pitanju donio dobitak,

mišljenje je 65.2% ispitanika-ica. Da ne bi bilo promjene ili ne znaju

da li bi bilo promjene misli 13.7%, odnosno 13% ispitanika-ica. Za njih

8%, ovaj korak bi značio gubitak za mlade.

fig. 35: privredna situacija u CG u odnosu

na ovu nakon ulaska u EU (%)



Generalno, mladi su mišljenja da bi ulazak Crne Gore u EU donio

dobitak (fig. 36), i to kada su u pitanju različite grupe stanovništva –

što korespondira odgovorima i boljoj privrednoj situaciji u Crnoj Gori

po ulasku u EU. Najmanje procenat njih smatra da bi penzioneri bili

na dobitku - 28.7%. Sa druge strane, prema mladima, na gubitku bi

najviše bili zaposleni u malim preduzećima - 16.9% ispitanika-ica je

ovoga mišljenja, dok 15.4% njih isto misli i za privatnike/preduzetnike.

Ulazak Crne Gore u EU neće izazvati nikakvu promjenu među

penzionerima, stav je 38.3% ispitanika-ica. Interesantan je podatak

da gotovo petina ispitanika-ica, ili više, ne zna kakav bi uticaj imao

ulazak Crne Gore u EU spram svih pobrojanih kategorija

stanovništva.

fig. 36: Kako bi ulazak Crne Gore u EU uticao na svaku od nabrojanih grupa stanovništva?

Na gubitku

Bez promjena

Na dobitku

Ne znam

1. Penzioneri 9.4 38.3 28.7 23.5 2. Zaposleni u malim preduzećima 16.9 30.5 31.9 20.8 3. Mladi 8.0 13.7 65.2 13.0 4. Nezaposleni 12.6 20.0 48.6 18.9 5. Poljoprivrednici 13.9 27.2 36.5 22.3 6. Zaposleni u velikim preduzećima 6.5 20.8 54.4 18.4 7. Zaposleni u javnoj upravi 6.9 24.5 47.7 21.0 8. Privatnici/preduzetnici 15.4 20.9 39.6 24.1



Visok procenat ’’neodlučnih’’ odgovora ili pak odgovora u kategoriji

’’ne znam’’ iz prethodna dva pitanja može se vezati za nepotpunu

informisanost mladih ljudi kada je u pitanju EU (fig. 37). Tako je

svega 7.7% njih potpuno informisano; najveću grupu čine oni koji

imaju određene informacije: kao uglavnom informisani su se izjasnili

njih 32.2%, te djelimično informisani njih 46.6% - što ukupno čini

78.8% mladih ili više od 3/4. U odnosu na one koji su potpuno

informisani, gotovo duplo veći je broj onih koji nemaju gotovo nikakvih

informacija o EU – čak 13.5% ispitanika-ica.

Dalja elaboracija pitanja o informisanosti mladih kada je u pitanju EU

pokazala je da tek malo više od četvrtine mladih uči u školi o EU, s

tim da 17.4% njih to čini u okviru drugih predmeta, a ne zasebnog

predmeta. Kako se dalje vidi sa fig. 38, 71.5% mladih ne uči o EU iz

zasebnog predmeta.

fig. 37: informisanost o EU (%)

fig. 38: (ne)učenje iz posebnog

predmeta o EU (%)



Informacije koje dobijaju u školi u okviru predmeta o EU (fig. 39)

mladi ocjenjuju prije svega kao nepotpune (30.2%). Interesantna je

podjela mladih kada je u pitanju korisnost istih: njih 20.1% ih smatra

korisnima, u isto vrijeme 17.8% mladih smatra ove informacije

zanimljivima ali ne baš korisnima. Gotovo isti broj mladih, njih 17.7%

informacije ocjenjuje kao nejasne. Njih 14.3% nema odgovor na ovo

pitanje.

Mlade smo dalje pitali u kojoj su mjeri zadovoljni sadržajem

predavanja o EU, ukoliko imaju poseban predmet (fig. 40). Dok je

gotovo pola ispitanika-ica bez odgovora na ovo pitanje – 48.3%,

druga polovina je podjeljena između zadovoljstva (25.8%) i

nezadovoljstva (26%). Među mladima koji su zadovoljni sadržajem

predmeta značajno je više onih koji su uglavnom zadovoljni (19.3%),

u odnosu na one koji su veoma zadovoljni (6.5%). Suprotno njima,

među onima koji su nezadovoljni, značajno je više mladih koji su u

potpunosti nezadovoljni (18.1%) nego onih koji su uglavnom

nezadovoljni (7.9%).

fig. 39: kvalitet informacija u

okviru predmeta o EU (%)

fig. 40: zadovoljstvo

sadržajem posebnog predmeta o EU (%)



Naredno pitanje je trebalo da nam da uvid u željene promjene kada je

u pitanju predmet o EU. Tako je glavni input bio da zapravo treba da

se ‘’dobije ovaj predmet’’, a onda da je ‘’da osim predavanja u učionici

postoje i dodatne aktivnosti vezane za predmet’’ kao i veći angažman

profesora i dodatno informisanje. Pored kvalitativnih promjena na

samom predmetu i informacija koje se dobijaju kroz isti, resursne

promjene (tehničke i ljudske) su neophodne – mišljenje je mladih.

Kako je veliki broj mladih naveo kroz pitanje 12 (fig 38), znanje o EU

stiču mahom kroz druge predmete. Pitanje o predmetima kroz koje

dobijaju informacije o EU ukazalo je na značajno šarenilo osnovnih

predmeta kroz koje se mladi informišu o EU (fig. 41). Mladi su

uglavnom navodili geografiju, istoriju, sociologiju, građansko

obrazovanje, evropske integracije, ali i engleski i maternji jezik kao

izvor informacija kada je EU u pitanju. Među navedenim predmetima

nalaze se i menadžment, marketing, preduzetništvo, pravo, finansije.

fig. 41: dobijanje informacija o EU (%)



Za razliku od odgovora na pitanje o zadovoljstvu informacijama

posebnog predmeta o EU (fig. 40), mladi na pitanje o zadovoljstvu

sadržajem predavanja o EU u okviru drugih predmeta imaju značajno

izgrađeniji stav (fig. 42). Dok četvrtina mladih nema odgovor na ovo

pitanje (24.2%), broj onih koji su nezadovoljni je mnogo veći od

mladih koji su zadovoljni sadržajem predavanja o EU u okviru drugih

predmeta. Tako je 21.4% ispitanika-ica nezadovoljno u potpunosti, a

21.1% uglavnom nezadovoljno. Sa druge strane, njih 26.6% je

uglavnom zadovoljno, a tek 6.7% veoma zadovoljno sadržajem

predavanja o EU u okviru drugih predmeta.

Više informacija, ali i detaljnije, konkretnije i jasnije informacije, više

predavanja, uključivanje različitih gostiju promjene su koje su

potrebne uvesti po mladima kada su u pitanju postojeća predavanja o

EU u okviru drugih predmeta.

fig. 42: zadovoljstvo sadržajem predavanja o EU

u okviru drugih predmeta (%)



Od ukupnog broja, 17% mladih ne zanimaju informacija o priključenju

EU (fig. 43). Među mladima koje zanimaju informacije o priključenju

EU, najveći je broj onih koje interesuju samo osnovne informacije –

28%. Dalje, 23.2% je odgovorilo da ih zanimaju ove informacije;

16.1% je zainteresovano samo za informacije koje se tiču položaja

mladih, a njih 15.8% interesuju samo konkretne informacije o

priključenju CG.

fig. 43: interesovanje za informacije o priključenju EU (%)



Naredni set pitanja se odnosi na javno informisanja, informisanost

javnosti i medije kada je u pitanju proces priključenja Crne Gore EU.

Tako je prvim pitanjem u nizu dobijena ocjena iz perspektive mladih

kada je u pitanju količina i kvalitet informisanja javnosti u vezi sa

procesom priključenja Crne Gore EU (fig. 44). Broj onih koji misle da

je informisanje neadekvatno je značajno veći od onih koji iskazuju

zadovoljstvo istim. Tako čak 39.5% mladih smatranja informisanje tek

djelimičnim i nepotpunim, a 14.1% misli da javnost nema gotovo

nikakve informacije o samom procesu. Da javnost ima sve ključne

informacije misli 18.5%, a da je informisanje kvalitetno i potpuno misli

14.3% ispitanika-ica. Njih 13.7% ne zanimaju informacije o

priključenju Crne Gore EU.

fig. 44: informisanje javnosti

o priključenju CG EU (%)



Za informisanje javnosti kada je riječ o priključenju Crne Gore EU

(fig. 45) najodgovornije je Ministarstvo za evropske integracije, stav je

33.7% ispitanika-ica. Prema ispitanicima odgovornost je nakon

Ministarstva za evropske integracije najveća je kada su u pitanju

mediji, i to je mišljenje 23.2%. Narednu veću grupu čine ispitanici koji

ne znaju, odnosno ne mogu da procijene na kome je ova odgovornost

– njih 27.5%. Među ostalim institucijama, ispitanici su odgovornost

upućivali najprije na Ministarstvo prosvjete i nauke, kao još jednu

vladinu instituciju, (7.3%). Dok nevladine organizacije imaju najveću

odgovornost prema 3.4% ispitanika-ica, tek 2.8% misli da je

informisanje o priključenju Crne Gore EU odgovornost međunarodnih

institucija i inostranih zvaničnika, odnosno 2.1% da to treba da čine

posebne, specijalizovane službe i kancelarije.

fig. 45: odgovornost za informisanje javnosti o priključenju CG EU

(%)



Evrointegracije su za 13.2% ispitanika-ica potpuno bez značaja za

mlade, veoma značajne za 29.8%, a najveći broj mladih smatra da su

tek donekle značajne za njih same – 57% (fig. 46).

Praćenje medija, najčešći je izvor informacija o EU i priključenju CG

EU, i to za 72.5% ispitanika-ica (fig. 47). Učenje o evorpskim

integracijama je odgovor njih 8%, dok 4.3% informacije dobija na neki

drugi način. Za 15.2% ove informacije nijesu od interesa.

fig. 46: značaj evorintegracija za mlade

(%)

fig. 47: način informisanja o EU i

priključenju CG EU (%)



U tabeli dolje navedeni su mogući načini uključivanja mladih u proces

evropskih integracija. Mladi su ocjenjivali moguće načine na skali od

1 do 5 (fig. 48).

fig. 48 Loš

način

Dobar način

Ne znam

1. Redovnim ispitivanjem njihovih stavova kroz istraživanja poput ovog i saopštavanjem rezultata donosiocima odluka i predstavnicima EU.

9.2 5.8 18.6 9.7 27.4 29.3

2. Ogranizovanjem konsultacija i debata između mladih i predstavnika Vlade iIi Evropske unije.

6.6 5.7 11.2 15.7 39.4 21.4

3. Uključivanjem mladih u produkciju medijskih programa o značaju evropskih integracija za budućnost Crne Gore.

5.4 6.2 13.6 16.6 37.8 20.5

4.Organizovanjem omladinskih razmjena između Crne Gore i zemalja EU.

5.2 3.8 8.5 11.1 48.8 22.4

5. Uvođenjem predavanja o evropskim integracijama u školama.

13.6 5.9 12.1 12.0 34.8 21.7

Organizovanje omladinskih razmjena između Crne Gore i zemalja EU

bi bio dobar način, prema mišljenju 48.8% ispitanika-ica, dok je

uvođenjem predavanja o evropskim integracijama u školama najlošiji

način za njih 13.6%. Kada je u pitanju neodlučnost, odnosno

nesigurnost koji bi od navedenih načina bili najbolji izbor, najveći broj

mladih ima dilemu kada je u pitanju redovno ispitivanje njihovih

stavova kroz istraživanja poput ovog i saopštavanje rezultata

donosiocima odluka i predstavnicima EU – 29.3%.



Kako su sami procijenili, mladi u principu znaju samo ključne uslove

koje Crna Gora treba da ispuni da bi pristupila EU (fig. 49). Tako njih

35.3% zna ključne uslove, dok svega 9.9% procjenjuje da zna u

potpunosti sve uslove koje Crna Gora treba da ispuni kako bi ušla u

EU. Drugi dio ispitanika-ica pripada grupi koja ne poznaje uslove ili

nije zainteresovana za poznavanje istih. Tako njih 10.7% ne zanimaju

uslovi koje Crna Gora treba da ispuni, a o njima ništa ne zna 16.5%

ispitanika-ica. Da Crna Gora treba da ispuni neke uslove ali ne i koje

zna 27.6% ispitanika-ica.

Mladi su dalje upitani da navedu neke od uslova koje misle da Crna

Gora treba da ispuni kako bi ušla u EU. Mladi su tako najčešće

navodili: bolji putevi, bolja kultura, da nema kriminala/borba protiv

kriminala, bolji uslovi u školama, više državnih preduzeća, redovne

plate i penzije, bolja razvijenost, zaposlenost ljudi/manja

nezaposlenost, bolji položaj mladih, stabilizacija, poboljšanje

privrede, poboljšanje državnih institucija, unaprjeđenje

sudstva/reforma istog, ravnopravnost građana, da se prilagođava

stavovima EU, suzbijanje korupcije, zaštita životne sredine.

fig. 49: poznavanje uslova o priključenju CG EU (%)



U karakterizaciji Crne Gore kao države:

71.4% mladih je navelo da je Crna Gora na putu da dobije

status zemlje kanidata za članstvo u EU;

24.2% mladih smatra daje Crna Gora ratifikovala

Lisabonski sporazum;

45.8% mladih misli da je Crna Gora potpisala pakt o

stabilizaciji i pridruživanju sa EU;

59.2% mladih smatra da je Crna Gora zemlja kandidat za

članstvo.



Kada je u pitanju Kopenhaški kriterij, mladi je trebalo da navedu tri

kriterija koja svi budući članovi moraju da ispunjavaju punopravno

člnastvo u EU. Na ovo pitanje, gotovo 97% mladih nema odgovor (fig.

50, 51, 52). Tako prvi kriterij nije moglo navesti 978 njih, drugi 985, a

treći čak 994.

Iz navedenog se može vidjeti da su mladi terminološki neprecizni, i da

među onima koji su navodili kopenhaške kriterije, kojih je jako malo,

postoji upravo problem u određenju samih pojmova.

Kopenhaški kriteriji su podijeljeni u tri grupe,i kao takvi u navodima

mladih tokom ovog istraživanja nijesu navedeni, a što se posebno

odnosi na posljednji1.

fig. 50 prvi kopenhaški kriterij

N fig. 51 drugi kopenhaški kriterij

N fig. 52 treći kopenhaški kriterij

N

Bez odgovora 978 Bez odgovora 985 Bez odgovora 994

da postane članica nato 1 demokratija 1 administrativni 4 demokratija 1 ekonomski 7 borba protiv

korupcije 1

demokratska država 1 kultura 1 budućnost 1

demokratska uprava 1 očuvanje prirodnih bogastava

1 ekonomija 1

ekonomska stabilnost 1 politički 2 međususjedski odnosi

1

Ekonomski 3 pravni 1 politički 2

Finansije 1 pravno administrativni 1 pravni 1

Jedinstvo 4 ravnopravnost svih ljudi 1 pravno administrativni

1

Mir 1 samostalnost 4 ukidanje kriminala i korupcije

1

politički 6 stabilnost 1 Total 1007

poštovanje zakona 1 stabilnost pravosuđa 1

pravno administrativni 2 standard građana (određeni)

1

slobodna razmjena roba i usluga

1 Total 1007

smanjenje kriminala 3 suverenost 1

teritorija evropskog kontinenta

1

Total 1007

1 Kopenhaški kriteriji su: 1. politički kriteriji: stabilne institucije, koje garantiraju demokratiju, vladavina prava, ljudska prava i poštovanje prava manjina; 2. ekonomski kriteriji: funkcioniranje tržišne privrede; 3. ostali kriteriji: prvenstveno se odnose na sposobnost države da prihvati Acquis Zajednice.



Tek nešto iznad 50% mladih zna koliko EU danas ima članica (fig.

53). Da EU ima 27 zemalja članica, što je tačan odgovor na ovo

pitanje, zna 60.8% mladih. Pogrešan odgovor je dalo njih 26.4%, a

10.7% nije dalo tačan odgovor.

Kada je u pitanju navođenje najvažniji institucija EU2, mladi su takođe

terminološki neprecizni. Međutim, kod ovog pitanja, takođe je veliki

broj mladih koji nemaju odgovor na isto. Čak 837 njih (od 1007) nije

dalo odgovor na ovo pitanje – 83.1%.

Od mladih koji su dali odgovor na ovo pitanje, niko od njih nije naveo

Vijeće EU, Ekonomski i socijalni komitet, Komitet regija i Revizorski

sud kao najvažnije institucije EU. Među datim dogovorima prisutni su i

netačni odgovori kada su u pitanju ove evropske institucije, a mladi

najčešće prepoznaju evropski sud pravde i evropski parlament kao

najvažnije institucije EU.

2 Najvažnije institucije EU su: Evropsko vijeće, Vijeće EU, Evropska komisija, Evropski parlament, Evropski sud pravde, Ekonomski i socijalni komitet, Komitet regija, Revizorski sud, Evropska centralna banka i Evropska investicijska banka.

fig. 53: broj zemalja članica EU (%)



Među ponuđenim oblastima u vezi sa evropskim integracijama, od

kojih su mogli birati najviše tri, mladi prije svega žele da se detaljnije i

podrobnije informišu o EU politikama za mlade, te EU politici

obrazovanja (fig. 54). Predmet najmanjeg interesovanja mladih su

IPA sredstva za pristupanje EU, te EU institucije.

fig. 54 OBLASTI % DA ODGOVORA EU politika za mlade 60.6 EU politika obrazovanja 30.7 EU socijalna politika 9.3 EU ekonomija 26.4 EU institucije 7.4 EU kultura 29.3 EU proširenje 9.8 Međunarodni odnosi EU 19.7 IPA sredstva za pristupanje EU 2.7

Najveći broj mladih optimistički gleda na brzinu kretanja kojom se CG

kreće ka EU – 47.4%, od čega njih 38.5% smatra da se Crna Gora

kreće onoliko brzo koliko okolnosti dozvoljavaju, a 8.9% da se kreće

veoma brzo. Među ostalima, najveći je broj onih ne znaju, odnosno

nemogu da procijene – 16.9%. Od ukupnog broja, 8.1% mladih

smatra da se Crna Gora nikada neće priključiti EU. Za njih 14.6%,

Crna Gora se ne kreće dovoljno brzo, a 12.9% je mišljenja da se

Crna Gora veoma sporo kreće ka EU.

fig. 55: brzina kretanja CG ka

EU (%)



Optimizam mladih je izražen i u odgovorima koji se tiču godine kada

će Crna Gora ući u EU (fig. 56). Da će Crna Gora ući već krajem

naredne godine u EU misli 21.1% mladih, a njih 30.1% vidi kraj 2015.

godine kao godinu ulaska. Po mišljenju 18.5% mladih, Crna Gora

nikada neće ući u EU. Nešto duži potrebni rok za ulazak u EU daje

oko 30% mladih: 15.6% smatra da će Crna Gora ući u EU do kraja

2020-te, a 14.7% do kraja 2025.

fig. 56: procjena kada će CG ući u

EU (%)



Nakon ulaska Crne Gore u EU desiće se neke promjene u društvu

(fig. 57). Prema procjenama mladih, ulazak u EU će najviše uticati na

poboljšanje u turizmu, što je mišljenje 66.8% ispitanika-ica. Najveći

broj mladih, 31.3% misli da će ista situacija ostati u poljoprivredi. Na

cijene i inflaciju će ulazak Crne Gore u EU najgore uticati, mišljenje je

njih 25%. Kako će ovaj ulazak uticati na poloćaj marginalizovanih

društvenih grupa ne zna 35.1% mladih.

Mladi po pitanju turizma i zapošljenja imaju najizgrađeniji stav, pa

tako svega 11% njih ne zna kako će ulazak Crne Gore u EU uticati na

isto. Upravo kada je u pitanju turizam, najmanji broj njih smatra da će

situacija biti gora nego što je sada, ili da će biti isto kao i sada.

Najmanji broj mladih vjeruje da će po pitanju cijene i inflacija biti bolja

situacija nego sada, po ulasku u EU.

Pored interpretiranih krajnjih vrijednosti, ostale su date kroz fig. 57.

fig. 57

Društvena oblast Biće bolje nego sada

Biće isto kao i sada

Biće gore nego što jeste

Ne znam

1. Zaposlenost i zapošljavanje 54.5 24.1 9.6 11.7 2. Cijene i inflacija 23.5 30.7 25.0 20.8 3. Životni standard građana 46.3 26.3 12.9 14.5 4. Privredni razvoj 44.3 28.4 9.9 17.4 5. Turizam 66.8 14.4 7.7 11.0 6. Trgovina 54.9 24.2 8.3 12.5 7. Poljoprivreda 40.1 31.3 12.9 15.7 8. Industrija 45.4 29.4 9.1 16.1 9. Saobraćaj 58.1 18.8 9.3 13.8 10. Energetika 38.8 29.5 10.1 21.5 11. Zaštita životne sredine 49.4 22.9 12.3 15.4 12. Efikasnost sudstva 34.6 30.9 10.5 24.0 13. Efikasnost javne uprave 33.6 30.4 9.6 26.4 14. Zaštita ljudskih i manjinskih prava 43.9 25.0 10.1 21.0 15. Socijalna politika (zaštita siromašnih) 43.6 25.3 13.1 18.0 16. Zdravstvo 54.0 24.6 8.5 12.8 17. Obrazovanje / prosvjeta 54.2 21.8 10.8 13.1 18. Položaj žena 45.1 29.9 7.9 17.1 19. Položaj marginalizovanih društvenih grupa 26.5 29.5 8.9 35.1 20. Razvoj demokratije i demokratskih institucija 37.6 24.3 8.7 29.3



Kratki izvodi



Mladi u Crnoj Gori sebe na skali 1-10 smatraju srećnima,

odnosno zadovoljnima životom, 7.63 (standardna devijacija 2.18).

Mladi u Crnoj Gori nijesu niti zadovoljni niti nezadovoljni svojim

položajem u Crnoj Gori, 5.07 (standardna devijacija 2.56; skala 1-

10).

Više od polovine ispitanih mladih, njih 52.1%, smatra da će se

položaj mladih u Crnoj Gori u narednih pet godina poboljšati;

15.6% da će biti lošiji.

Kod mladih u Crnoj Gori je dominatno zastupljena svijest o

lokalnoj pripadnosti – geografski identitet njih 40.3% ukazuje na

kraj ili mjesto u kojem žive. Građaninom Evrope će se izjasniti

veći broj mladih u poređenju sa brojem onih koji se smatraju

građaninom svijeta.

Populacija mladih u Crnoj Gori najviše je ponosna na crnogorsku

istoriju, crnogorske uspjehe u sportu te kulturnu baštinu i kulturu

Crne Gore, a najmanje na socijalnu sigurnost i socijalnu zaštitu u

Crnoj Gori.

Na skali 0-1, informatička pismenost mladih u Crnoj Gori mjeri se

sa 0.76.

67.3% mladih u Crnoj Gori podržava pridruživanje Crne Gore

ostalim članicama EU (43.9% apsolutno, 23.4% uglavnom), njih

21% nema stava, odnosno svejedno im je.

Po mišljenju 18.5% mladih, Crna Gora nikada neće ući u EU.



Istraživanjem su utvrđena četiri interpretatibilna stava:

proevropski stav, antiglobalizacijski euroskepticizam, neevropski

etatizam, kulturni etnocentrizam.

o Srednjoškolke su u većoj mjeri proevropski orjentisane u

odnosu na srednjoškolce, a takođe su u većoj mjeri

kulturno etnocentičnije od srednjoškolaca.

o Neevropski etatizam prisutniji je kod srednjoškolaca nego

kod srednjoškolki.

o I srednjoškolci i srednjoškolke su ujednačeno

antiglobalizacijski orjentisani.

o Što su mlađi, srednjoškolci-ke su u većoj mjeri proevropski

orjentisani.

o Što je kod srednjoškolaca patriotizam na većem nivou, to

oni u većoj meri imaju proevropski stav.

o Ukoliko srednoškolci nijesu patriotski orijentisani, veća

vjerovatnoća je da će biti antiglobalizacijski raspoloženi.

o Ukoliko srednjoškolci nijesu zadovoljni položajem mladih u

Crnoj Gori, veća je vjerovatnoća da će imati

antiglobalizacijski euroskeptičan stav; ukoliko nijesu

zadovoljni položajem mladih u Crnoj Gori, veća je

vjerovatnoća da će imati neevropsko-etatistički stav.

Privredna situacija u Crnoj Gori nakon ulaska u EU biće bolja

nego trenutna, mišljenje je 48.8% mladih ispitanika-ica.

Prema procjenama mladih, ulazak u EU će najviše uticati na

poboljšanje u turizmu, što je mišljenje 66.8% ispitanika-ica.

Ulazak Crne Gore u EU bi kada su mladi u pitanju donio dobitak,

mišljenje je 65.2% ispitanika-ica.

Najveći broj mladih optimistički gleda na brzinu kretanja kojom se

CG kreće ka EU – 47.4%, od čega njih 38.5% smatra da se Crna

Gora kreće onoliko brzo koliko okolnosti dozvoljavaju.



Kao uglavnom informisani o EU su se izjasnili njih 32.2%, te

djelimično informisani njih 46.6% - što ukupno čini 78.8% mladih

ili više od 3/4.

71.5% mladih ne uči o EU iz zasebnog predmeta.

Među mladima koje zanimaju informacije o priključenju EU,

najveći je broj onih koje interesuju samo osnovne informacije –

28%.

Za informisanje javnosti kada je riječ o priključenju Crne Gore EU

(fig. 45) najodgovornije je Ministarstvo za evropske integracije,

stav je 33.7% ispitanika-ica.

Praćenje medija, najčešći je izvor informacija o EU i priključenju

CG EU, i to za 72.5% ispitanika-ica.

35.3% mladih zna ključne uslove koje Crna Gora treba da ispuni

da bi pristupila EU, dok svega 9.9% procjenjuje da zna u

potpunosti sve uslove koje Crna Gora treba da ispuni kako bi ušla

u EU.

Na pitanje o tri kriterija (Kopenhaški kriterij) koja svi budući članovi

moraju da ispunjavaju kako bi stekli punopravno člnastvo u EU

gotovo 97% mladih nema odgovor.

Tek nešto iznad 50% mladih zna koliko EU danas ima članica.

83.1% mladih nema odgovor na pitanje koje su to najvažnije

institucije EU.

Mladi prije svega žele da se detaljnije i podrobnije informišu o EU

politikama za mlade, te EU politici obrazovanja.



Annex 1: Anketa Poštovani-a,

Anketa koja se nalazi pred Vama, sprovodi se u cilju istraživanja koje je posvećeno stavovima mladih prema Evropskoj Uniji i evropskim integracijama. Projekat je finansiran od

strane UNICEF-a. Cilj istraživanja je da bolje razumijemo mlade i njihove stavove kada je riječ o EU. Anketiranje je dobrovoljno i anonimno i unaprijed se zahvaljujemo na saradnji i

iskrenim odgovorima. D1. Naziv škole____________________ D2. U kom ste razredu :________ D3: Kojeg ste pola/roda?

1. Muški 2. Ženski

D4: Koliko imate godina? _________ D5: Kako se Vi deklarišete/identifkujete, kao ?

1. Crnogorac 2. Srbin 3. Albanac 4. Bošnjak 5. Musliman 6. Hrvat 7. RAE populacija 8. Drugo, ______________

D6: Koliko članova broji Vaše domaćinstvo? ____

D7: Vi živite u:

1. Gradu 2. Prigradskom naselju 3. Selu

D8: Koji je Vaš uspjeh ostvaren, prethodne školske godine________ D9. Obrazovanje Vaših roditelja: Majka Otac 1) Nezavršena osnovna škola 2) Završena osnovna škola 3) Srednja trogodišnja škola 4) Srednja stručna četvorogodišnja škola 5) Gimnazija 6) Viša škola 7) Fakultet 8) Akademsko zvanje (magistar/doktor)



P1: Ako uzmete u obzir sve okolnosti, u kojoj mjeri biste za sebe rekli da ste srećni odnosn zadovoljni svojim životom (uopšte uzevši, u posljednje vrijeme)? Ocijenite na skali od 1–10, pri čemu 1 znači da ste u potpunosti nezadovoljni a 10 da ste u potpunosti zadovoljni. Ukoliko nemate stav ili ne želite da se izjasnite, zaokružite br. 99. (Zaokružite samo jedan broj!)

Nesrećan-a Srećan-a Ne znam /nemam stav/

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99

P2: Uopšteno govoreći, u kojoj mjeri ste zadovoljni položajem mladih u Crnoj Gori? (Zaokružite samo jedan broj!)

Nesrećan-a Srećan-a Ne znam

/nemam stav/

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99

P3: Vaše mišljenje je da će položaj mladih u narednih pet godina u Crnoj Gori biti:

1) Bolji 2) Isti 3) Lošiji 4) Ne znam, ne mogu da procijenim

P4: Koja od navedenih geografskih odrednica po važnosti najpotpunije određuje Vašu pripadnost? (Izaberite šta je za Vas prvo, a šta drugo po važnosti i zaokružite Vaš izbor.)

Geografska odrednica / stav Prvi izbor Drugi izbor 1. Kraj ili mjesto u kojem živite 1 2 2. Regija u kojoj živite 1 2 3. Vaša zemlja kao cjelina (CG) 1 2 4. Evropa 1 2 5. Svijet kao cjelina 1 2 6. Ne znam, ne mogu se opredijeliti 1 2



P5: Ocijenite koliko ste kao mladi građanin-ka Crne Gore ponosni na dolje navedene različite aspekte ili područja? (Za svako od područja zaokružite odgovarajuću ocjenu na skali od 1–10, pri čemu ocjena 1 znači "nimalo", a 10 znači "jako ponosan").

Aspekt / Područje – stav Nimalo Jako nijesam sam ponosan ponosan

Ne znam

1. Na crnogorsku istoriju 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 2. Na demokratske institucije u CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 3. Na privredne uspjehe CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 4. Na socijalnu sigurnost i socijalna zaštitu u CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 5. Na crnogorske uspjehe u sportu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 6. Na osamostaljenje Crne Gore 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 7. Na mogućnost političkog odlučivanja u CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 8. Na toleranciju u crnogorskom društvu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 9. Na ugled Crne Gore u svijetu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 10. Na zaštitu okoline u CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 11. Na kulturu i kulturnu baštinu u CG 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 99 12. Nešto drugo, šta .....................................................

P6: Zaokruživanjem odgovarajućeg broja u svakom redu procijenite koliko često upotrebljavate:

nikada rijetko ponekad često redovno

1. Personalni računar (PC) 1 2 3 4 5 2. Mobilni telefon 1 2 3 4 5 3. Internet za pretraživanje 1 2 3 4 5 4. Internet za elektronsku poštu (e-mail) 1 2 3 4 5

P7: Da li Vi lično podržavate pridruživanje Crne Gore ostalim članicama Evropske Unije?

1) Da, apsolutno 2) Da, uglavnom 3) Više ne podržavam nego što podržavam 4) Ne, ja ne podržavam članstvo Crne Gore u EU 5) Ne znam, potpuno mi je svejedno



P8: Koliko se slažete sa svakom od dolje navedenih tvrdnji? (U svakom redu zaokružite odgovarajući broj!). Tvrdnje se odnose na Evropsku uniju i stavove prema ulasku Crne Gore u EU.

Tvrdnja Slažem

se u potpunosti

Uglavnom se slažem

Uglavnom se ne

slažem

Ne slažem se u

potpunosti

Ne znam

1. Udruživanje Evrope upravo će mladim ljudima otvoriti velike mogućnosti.

1 2 3 4 9

2. Udružena Evropa će dugoročno poboljšati životne uslove svih ljudi.

1 2 3 4 9

3. U udruženoj Evropi ljudi će se bolje razumjeti. 1 2 3 4 9 4. Ne verujem da će evropsko udruživanje imati veliki

značaj za mene lično. 1 2 3 4 9

5. U udruženoj Evropi će se kulture tako izmiješati da čovjek više neće znati odakle potiče.

1 2 3 4 9

6. U udruženoj Evropi teže ću naći radno mjesto jer će konkurencija porasti.

1 2 3 4 9

7. Postepeno će se jezici toliko izmiješati, da se uopšte više neće govoriti mojim jezikom.

1 2 3 4 9

8. Od udruživanja svjetske privrede profitiraće jedino oni koji su već sada moćni.

1 2 3 4 9

9. Što su veći i kompleksniji privredni prostori, to su više ograničene mogućnosti da realizujem moje lične interese.

1 2 3 4 9

10. Evropsko udruživanje imaće velik uticaj na moj život.

1 2 3 4 9

11. Evropsko udruživanje mnogim će ljudima služiti kao zaklon za realizovanje vlastitih interesa.

1 2 3 4 9

12. Jedinstvena svjetska privreda ne može funkcionisati, jer su interesi pojedinih država suviše različiti.

1 2 3 4 9

13. U udruženoj Evropi mladi ce dobiti priliku da slobodnije putuju kroz evropske zemlje.

1 2 3 4 9

14. Udružena Evropa će bit garant mira i prosperiteta na Balkanu.

1 2 3 4 9

15. U udruženoj Evopi mladi će lakse nalaziti posao 1 2 3 4 9 16. Mladi će moći da studiraju u evropskim

zemljama,poslije ulaska u EU 1 2 3 4 9

17. Mladi Crne Gore će dobiti jednaka prava kao njihovi vršnjaci u Evropi

1 2 3 4 9

18. Diplome stečene u Crnoj Gori biće priznate u Evropskoj Uniji,ako CG udje u EU.

1 2 3 4 9

19. Nešto drugo. Šta? .................................................. 1 2 3 4 9



P9: U tabeli dolje navedene su određene tvrdnje u vezi sa Evropskom unijom i NATO-om. Brojevima od 1 do 4 ocijenite koliko se sa njima slažete.

Tvrdnja Slažem

se u potpunosti

Uglavnom se slažem

Uglavnom se ne

slažem

Ne slažem se u

potpunosti

Ne znam

1. Male zemlje, kao što je Crna Gora, ni u budućnosti u udruženoj Evropi neće biti potpuno ravnopravne sa velikim zemljama.

1 2 3 4 9

2. Smatram da bi Crna Gora morala što prije postati članica EU.

1 2 3 4 9

3. Smatram da bi se Crna Gora morala što prije uključiti u NATO.

1 2 3 4 9

4. Crna Gora bi ulaskom u Evropsku uniju izgubila teško stečenu samostalnost i nezavisnost.

1 2 3 4 9

5. Za budućnost Crne Gore potpuno je svejedno da li će ili neće postati članica EU.

1 2 3 4 9

6. Bilo bi pametnije da novac koji je namijenjen za prilagođavanje evropskom tržištu, Crna Gora upotrijebi za zaštitu crnogorske privrede i poljoprivrede.

1 2 3 4 9

7. Crna Gora je ekonomski dovoljno razvijena da živi i bez EU.

1 2 3 4 9

8. Samostalnost Crnoj Gori vrijedi više nego sva potencijalna korist od uključivanja u EU.

1 2 3 4 9

9. Evropska unija je velika birokratija na koju se trose ogromna sredstva.

1 2 3 4 9

10. Ulaskom u EU Crna Gora će izgubiti svoj kulturni identitet

1 2 3 4 9

11. Ulaskom u EU se ubrzava “odliv mozgova“ zbog otvorenosti granica.

1 2 3 4 9

12. Ulaskom u EU se umanjuje nezavisnost Crne Gore u odlučivanju o svojoj budućnosti.

1 2 3 4 9

13. Ulaskom u EU se povećava konkurencija i teže nalazi posao.

1 2 3 4 9

14. Nešto drugo. Šta?.............................................. 1 2 3 4 9

P10: Uopšte govoreći, kakva će biti generalna privredna situacija u Crnoj Gori u odnosu na ovu danas nakon ulaska u EU? (Zaokružite jedan odgovor!) 1. Bolja 2. Slabija 3. Otprilike ista kao danas 9. Ne znam



P11: Kako bi ulazak Crne Gore u EU uticao na svaku od nabrojanih grupa stanovništva?

Na gubitku Bez promjena Na dobitku Ne znam 1. Penzioneri 1 2 3 9 2. Zaposleni u malim preduzećima 1 2 3 9 3. Mladi 1 2 3 9 4. Nezaposleni 1 2 3 9 5. Poljoprivrednici 1 2 3 9 6. Zaposleni u velikim preduzećima 1 2 3 9 7. Zaposleni u javnoj upravi 1 2 3 9 8. Privatnici/preduzetnici 1 2 3 9

P12: Uopšteno govoreći, koliko ste Vi lično informisani o Evropskoj uniji? 1. Informisan-a sam u potpunosti 2. Uglavnom sam informisan-a 3. Djelimično sam informisan-a 4. O EU nemam gotovo nikakvih informacija

P 12_a: Da li učite u školi o Evropskoj uniji, u okviru posebnog predmeta? 1. Da 2. Ne 3. Učim, ali ne u okviru posebnog predmeta već kroz druge predmete.

P 12_b: Informacije koje dobijate u školi u okviru predmeta o EU Vi biste okarakterisali kao: 1. Zanimljive, ne baš korisne 2. Jako korisne, jer mi pomaŽu da shvatim proces EU integracija i razloge za i protiv

članstva Crne Gore u EU. 3. Nejasne 4. Nepotpune

P 12_c: Ukoliko imate poseban predmet o Evropskoj uniji, ocijenite u kolikoj mjeri ste zadovoljni sadržajem predavanja. 1. Veoma zadovoljan 2. Uglavnom zadovoljan 3. Uglavnom nezadovoljan 4. Nezadovoljan u potpunosti

P 12_d: Šta biste promijenili kada je taj predmet u pitanju? __________________________________________________________________________________________________________________________________________________



P 12_e: Ukoliko nemate poseban predmet o Evropskoj uniji, navedite u okviru kojih sve predmeta stičete znanja o EU: __________________________________________________________________________________________________________________________________________________

P 12_f: Kako ste zadovoljni sadržajima predavanja o Evropskoj Uniji koje dobijate u okviru drugih predmeta? 1. Veoma zadovoljan 2. Uglavnom zadovoljan 3. Uglavnom nezadovoljan 4. Nezadovoljan u potpunosti

P 12_g: Šta biste promijenili kada su u pitanju predavanja o Evropskoj uniji koja ste dobili kroz druge predmete? __________________________________________________________________________________________________________________________________________________

P 13: Da li Vas i u kolikoj mjeri zanimaju informacije o priključenju EU? 1. Da, takve informacije me veoma zanimaju 2. Da, interesuju me takve informacije, ali samo one koje se tiču priključenja Crne Gore 3. Da, interesuju me, ali samo one informacije koje se tiču položaja mladih. 4. Interesuju me samo osnovne informacije, ali ne ništa detaljno 5. Ne, takve informacije me ne zanimaju

P 14: Kako biste ocijenili količinu i kvalitet informisanja javnosti u vezi sa procesom priključivanja Crne Gore EU? 1. Mislim da je informisanje javnosti kvalitetno i potpuno 2. Mislim da se javnosti pružaju sve ključne informacije 3. Mislim da je informisanje javnosti o priključenju EU djelimično i nepotpuno 4. Mislim da javnost nema gotovo nikakve informacije o tome 5. Ne zanimaju me informacije o priključenju Crne Gore EU

P 15: Ko je, po Vašem mišljenju, najodgovorniji za informisanje javnosti kada je riječ o priključenju Crne Gore EU? (Zaokružiti samo jedan odgovor!) 1. Ministarstvo prosvjete i nauke 2. Ministarstvo za evropske integracije 3. Nevladine organizacije 4. Mediji (novinari) 5. Posebne, specijalizovane službe i kancelarije 6. Međunarodne institucije i inostrani zvaničnici 9. Ne znam, ne mogu da procijenim



P 15_1: Proces evrointegracija za mlade u Crnoj Gori je: 1. Značajan u velikoj mjeri 2. Donekle značajan 3. Potpuno bez značaja kada je riječ o položaju mladih mladih u Crnoj Gori

P16: Na koji način se informišete o EU i priključenju Crne Gore EU? 1. Učenjem o evropskim integracijama u školi 2. Praćenjem medija, uopšteno (TV, novine, radio) 3. Nešto drugo. Šta? ______________________________________________________ 4. Ne zanimaju me informacije te vrste

P 16_1: U tabeli dolje navedeni su mogući načini uključivanja mladih u proces evropskih integracija. Ocijenite moguće načine na skali od 1 do 5. Ukoliko imate ideju o još nekim načinima molimo da ih upišete u prazan prostor tabele.

Loš način

Dobar

način Ne znam

1. Redovnim ispitivanjem njihovih stavova kroz istraživanja poput ovog i saopštavanjem rezultata donosiocima odluka i predstavnicima EU

1 2 3 4 5 9

2. Ogranizovanjem konsultacija i debata izmedju mladih i predstavnika Vlade iIi Evropske unije

1 2 3 4 5 9

3. Uključivanjem mladih u produkciju medijskih programa o značaju evropskih integracija za budućnost Crne Gore

1 2 3 4 5 9

4. Organizovanjem omladinskih razmjena između Crne Gore i zemalja EU

1 2 3 4 5 9

5. Uvođenjem predavanja o evropskim integracijama u školama

1 2 3 4 5 9

6. Neki drugi način : _____________________________________

1 2 3 4 5 9

7. Neki drugi način : _____________________________________

1 2 3 4 5 9

8. Neki drugi način : _____________________________________

1 2 3 4 5 9

P17: Da li znate koje sve uslove Crna Gora treba da ispuni kako bi ušla u EU? 1. Da, znam u potpunosti sve uslove koje Crna Gora treba da ispuni 2. Ne znam sve, ali znam ključne uslove koja Crna Gora treba da ispuni 3. Znam da Crna Gora treba da ispuni neke uslove ali ne znam koji su to uslovi 4. Ne, ne znam ništa o tome 5. Ne zanima me koje uslove Crna Gora treba da ispuni

P 17_1: Navedite neke od uslova koje mislite da Crna Gora treba da ispuni kako bi ušla u EU: __________________________________________________________________________________



P 18_1: Crna Gora je: DA NE 1. Na putu da dobije status zemlje kandidata za članstvo u EU 1 2 2. Ratifikovala Lisabonski sporazum 1 2 3. Potpisala pakt o stabilizaciji i pridruživanju sa EU 1 2 4. Zemlja kandidat za članstvo 1 2

P 19: Na sastanku Evropskog vijeća u Kopenhagenu, održanom 1993. godine, postavljena su tri kriterija (tzv. Kopenhaški kriteriji) koje svi budući kandidati moraju ispunjavati za punopravno članstvo u EU. To su: 1 ......................................

2 ......................................

3 ......................................

P 19_1: Danas Evropska unija ima: 1. 27 zemalja članica 2. 30 zemalja članica 3. 22 zemlje članice 4. 25 zemalja članica

P 19_2: Najvažnije institucije Evropske unije su: .......................................................................................................................................................................

P 19_3: O kojim oblastima u vezi sa evropskim integracijama biste željeli da se detaljnije i podrobnije informišete? (Možete zaokružiti najviše tri odgovora!) 1. EU politika za mlade 2. EU politika obrazovanja 3. EU socijalna politika 4. EU ekonomija 5. EU institucije 6. EU kultura 7. EU proširenje 8. Medjunarodni odnosi EU 9. IPA sredstva za pristupanje EU

http://hr.wikipedia.org/wiki/Europsko_vije%C4%87e�

http://hr.wikipedia.org/wiki/Kopenhagen�

http://hr.wikipedia.org/wiki/1993�



P20: Kako biste ocijenili brzinu kojom se Crna Gora kreće ka članstvu u EU?

1. Crna Gora se kreće veoma brzo ka Evropskoj uniji 2. Crna Gora se kreće onoliko brzo koliko to okolnosti dozvoljavaju 3. Crna Gora se ne kreće dovoljno brzo ka Evropskoj uniji 4. Crna Gora se kreće veoma sporo ka EU 5. Crna Gora se nikada neće priključiti EU 9. Ne znam, ne mogu da procijenim

P21: Kada će Crna Gora, po Vašoj procjeni, ući u EU? 1. Do kraja 2025. 2. Do kraja 2015. 3. Do kraja 2020. 4. Do kraja 2012. 5. Nikada. P22: Nakon ulaska Crne Gore u Evropsku Uniju desiće se neke promjene u društvu. Po Vašoj procjeni, kakva će situacija biti u navedenim oblastima društvenog života?

Biće bolje

nego sada

Biće istokao i sada

Biće gore nego što

jeste

Ne Znam

1. Zaposlenost i zapošljavanje 1 2 3 9 2. Cijene i inflacija 1 2 3 9 3. Životni standard građana 1 2 3 9 4. Privredni razvoj 1 2 3 9 5. Turizam 1 2 3 9 6. Trgovina 1 2 3 9 7. Poljoprivreda 1 2 3 9 8. Industrija 1 2 3 9 9. Saobraćaj 1 2 3 9 10. Energetika 1 2 3 9 11. Zaštita životne sredine 1 2 3 9 12. Efikasnost sudstva 1 2 3 9 13. Efikasnost javne uprave 1 2 3 9 14. Zaštita ljudskih i manjinskih prava 1 2 3 9 15. Socijalna politika (zaštita siromašnih) 1 2 3 9 16. Zdravstvo 1 2 3 9 17. Obrazovanje / prosvjeta 1 2 3 9 18. Položaj žena 1 2 3 9 19. Položaj marginalizovanih društvenih grupa 1 2 3 9 20. Razvoj demokratije i demokratskih institucija 1 2 3 9



Annex 2: Uzorak a-broj učenika; b-broj odjeljenja; c-proporcija; d-broj anketa; e-proporcija1; f-odjeljenja; g-razred

Institucija a b c d e f g

Srednja mješovita škola, Andrijevica 208 9 0.006577 7 0.007847 1 1

Gimnazija “Niko Rolović”, Bar 723 24 0.022862 23 0.020924 2 12

Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola, Bar 748 23 0.023653 24 0.020052 2 34

Srednja poljoprivredna škola, Bar 552 24 0.017455 17 0.020924 2 12

Gimnazija “Panto Mališić”, Berane 599 20 0.018941 19 0.017437 2 34

Srednja medicinska škola “dr Branko Zogović”, Berane

786 26 0.024855 25 0.022668 2 12

Srednja stručna škola, Berane 473 19 0.014957 15 0.016565 2 34

Srednja stručna škola “Vukadin Vukadinović”, Berane

833 36 0.026341 26 0.031386 3 123

Gimnazija “Miloje Dobrašinović”, Bijelo Polje 601 22 0.019005 19 0.01918 2 12

Srednja elektro-ekonomska škola, Bijelo Polje

846 27 0.026752 27 0.02354 2 34

Srednja stručna škola, Bijelo Polje 740 28 0.0234 23 0.024412 2 12

Srednja mješovita škola “Danilo Kiš”, Budva 958 37 0.030293 30 0.032258 3 34

Gimnazija, Cetinje 313 12 0.009898 10 0.010462 1 1

Srednja likovna škola “Petar Lubarda”, Cetinje

75 7 0.002372 2 0.006103 1 1

Srednja stručna škola, Cetinje 458 18 0.014483 14 0.015693 2 34

Gimnazija “Petar I Petrović Njegoš”, Danilovgrad

482 16 0.015242 15 0.013949 1 1

Srednja mješovita škola “Ivan Goran Kovačić”, Herceg Novi

1284 45 0.040602 41 0.039233 4 1234

Srednja mješovita škola “Braća Selić”, Kolašin

299 14 0.009455 9 0.012206 1 4

Gimnazija, Kotor 565 20 0.017866 18 0.017437 2 12

Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan”, Kotor

50 9 0.001581 2 0.007847 1 1

Srednja pomorska škola, Kotor 471 17 0.014894 15 0.014821 1 1

Srednja mješovita škola “Vuksan Đukić”, Mojkovac

439 19 0.013882 14 0.016565 2 34

Gimnazija “Stojan Cerović”, Nikšić 1215 40 0.03842 38 0.034874 3 123

Prva srednja stručna škola, Nikšić 842 29 0.026625 27 0.025283 3 234

Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola, Nikšić

1176 36 0.037187 37 0.031386 3 134

Srednja stručna škola, Nikšić 621 20 0.019637 20 0.017437 2 23

Srednja mješovita škola “Bećo Bašić”, Plav 731 30 0.023115 23 0.026155 3 123

Gimnazija “Tanasije Pejatović”, Pljevlja 613 20 0.019384 19 0.017437 2 12

Srednja stručna škola, Pljevlja 801 32 0.025329 25 0.027899 3 234

Srednja mješovita škola, Plužine 110 6 0.003478 3 0.005231 1 1

Gimnazija “Luča”, Podgorica 28 4 0.000885 1 0.003487 0

Gimnazija “Slobodan Škerović”, Podgorica 1610 48 0.050911 51 0.041848 4 1234

Srednja ekonomska škola “Mirko Vešović”, Podgorica

1777 50 0.056192 56 0.043592 4 1234



Srednja elektrotehnička škola “Vaso Aligrudić”, Podgorica

974 36 0.030799 31 0.031386 3 123

Srednja građevinsko-geodetska škola “Inž. Marko Radević”, Podgorica

622 25 0.019669 20 0.021796 2 34

Srednja medicinska škola, Podgorica 1228 40 0.038831 39 0.034874 3 123

Srednja mješovita škola “25. maj” – Tuzi, Podgorica

608 21 0.019226 19 0.018309 2 12

Srednja stručna škola “Ivan Uskoković”, Podgorica

1082 42 0.034215 34 0.036617 4 1234

Srednja stručna škola “Sergije Stanić”, Podgorica

1222 36 0.038642 39 0.031386 3 234

Srednja stručna škola “Spasoje Raspopović”, Podgorica

593 23 0.018752 19 0.020052 2 34

Umj. škola osn. i sred. muz. obr. za talente „Andre Navara”, Podgorica

93 8 0.002941 3 0.006975 1 1

Umj. škola osn, sred. muz. i balet. obrazov. „Vasa Pavić”, Podgorica

90 8 0.002846 3 0.006975 1 1

Gimnazija “30. septembar”, Rožaje 498 17 0.015748 16 0.014821 1 2

Srednja stručna škola, Rožaje 654 27 0.02068 21 0.02354 2 12

Obrazovni centar, Šavnik 36 4 0.001138 1 0.003487 0

Srednja mješovita škola “Mladost”, Tivat 596 21 0.018846 19 0.018309 2 34

Gimnazija “Drita”, Ulcinj 106 6 0.003352 3 0.005231 1 3

Srednja mješovita škola “Bratstvo jedinstvo”, Ulcinj

1010 38 0.031938 32 0.03313 3 234

Srednja mješovita škola “17. septembar”, Žabljak

185 8 0.00585 6 0.006975 1 1

31624 1147 1000 1



Annex 3: Realizovani uzorak

Naziv škole N Naziv škole N

Umj. škola osn. i sred. muz. obr. za talente „Andre Navara”, Podgorica

4 Srednja stručna škola “Spasoje Raspopović”, Podgorica

20

Srednja elektro-ekonomska škola, Bijelo Polje 27 Škola za osnovno i srednje muzičko obrazovanje „Vida Matjan”, Kotor

2

Srednja mješovita škola “Bratstvo jedinstvo”, Ulcinj

33 Srednja mješovita škola “17. septembar”, Žabljak

6

Gimnazija “Miloje Dobrašinović”, Bijelo Polje 19 Srednja medicinska škola “dr Branko Zogović”, Berane

25

Gimnazija “Niko Rolović”, Bar 23 Srednja mješovita škola “Mladost”, Tivat 18

Gimnazija “Tanasije Pejatović”, Pljevlja 19 Umj. škola osn, sred. muz. i balet. obrazov. „Vasa Pavić”, Podgorica

1

Gimnazija (opšti smjer), Cetinje 9 Srednja ekonomska škola “Mirko Vešović”, Podgorica

59

Gimnazija “30. septembar”, Rožaje 16 Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola, Nikšić 37

Gimnazija, Kotor 18 Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola, Bar 24

Gimnazija “Luča”, Podgorica 1 Srednja elektrotehnička škola “Vaso Aligrudić”, Podgorica

31

Gimnazija “Panto Mališić”, Berane 19 Srednja građevinsko-geodetska škola “Inž. Marko Radević”, Podgorica

21

Gimnazija “Slobodan Škerović”, Podgorica 53 Srednja likovna škola 1

Gimnazija “Stojan Cerović”, Nikšić 37 Srednja likovna škola “Petar Lubarda”, Cetinje

2

Gimnazija “Petar I Petrović Njegoš”, Danilovgrad

15 Srednja medicinska škola, Podgorica 40

Srednja mješovita škola “Ivan Goran Kovačić”, Herceg Novi

41 Srednja mješovita škola, Plužine 3

Obrazovni centar, Šavnik 1 Srednja mješovita škola “Braća Selić”, Kolašin 9

Srednja mješovita škola, Andrijevica 7 Srednja mješovita škola “Vuksan Đukić”, Mojkovac

14

Srednja stručna škola, Cetinje 7 Srednja poljoprivredna škola, Bar 17

Srednja mješovita škola “Danilo Kiš”, Budva 29 Srednja pomorska škola, Kotor 15

Srednja mješovita škola “Bećo Bašić”, Plav 23 Srednja stručna škola, Bijelo Polje 23

Srednja stručna škola “Vukadin Vukadinović”, Berane

25 Srednja stručna škola, Nikšić 20

Gimnazija “Drita”, Ulcinj 3 Srednja stručna škola, Pljevlja 25

Prva srednja stručna škola, Nikšić 27 Srednja stručna škola (turistički tehničar), Cetinje

7

Srednja mješovita škola “25. maj” – Tuzi, Podgorica

20 Srednja stručna škola, Berane 15

Srednja stručna škola “Ivan Uskoković”, Podgorica

35 Srednja stručna škola, Rožaje 21

Srednja stručna škola “Sergije Stanić”, Podgorica

40 Total 1007


DIO I: Poređenje nivoa znanja o EU između ispitanika koji uče o ovome u okviru izbornog predmeta i ostalih

Da li učite u školi o EU u okviru posebnog predmeta N % Imaju poseban predmet 111 11.1 Ne uče u školi o EU 718 71.5 Učim, ali ne u okviru posebnog predmeta već u okviru drugih predmeta 175 17.4

Total 1004 100.0 Najveći broj ispitanika/ica u školi ne uči o EU – 71.5%. Dalje, od njih 38.5% koji uče u školi o EU, 17.4% to čini u okviru drugih predmeta. Tek nešto više od desetine ispitanika (11.1%) uči o EU kroz zaseban predmet. Ovo pitanje dalje je ukrštano sa pojedinačnim pitanjima kako bi se uporedio nivo znanja o EU između ispitanika koji o EU uče iz izbornih ili ostalih predmeta.

1 | P a g e


Poređena pitanja: Da li učite u školi o EU u okviru posebnog predmeta?

Informacije koje dobijate u školi u okviru predmeta o EU vi bi ste ocijenili kao...

U kojoj mjeri ste zadovoljni sadržajem predmeta o EU? Kako ste zadovoljni sadržajima predavanja o Evropskoj uniji? Da li Vas i u kojoj mjeri zanimaju informacije, o priključenju EU ... Kako bi ste ocijenili, količinu i kvalitet informisanja javnosti u vezi sa

procesom priključivanja Crne Gore EU… Ko je po Vašem mišljenju najdogovorniji za informisanje javnosti kada je

riječ o priključenju Crne Gore EU... Proces evro integracija za mlade u Crnoj Gori je... Na koji način se informišete o EU i priključenju Crne Gore EU? Da li znate koje uslove Crna Gora treba da ispuni kako bi ušla u EU... Crna Gora je na putu da dobije status kandidata Crna Gora je ratifikovala Lisabonski sporazum Crna Gora je potpisala SAA Crna Gora je zemlja kandidat za članstvo Danas Evropska unija ima ... Željeli bi da znaju više o (nekoj instituciji EU)

2 | P a g e


Među mladima koji u okviru posebnog predmeta u školi uče o EU, najviše je onih koji te iste informacije smatraju jako korisnima, jer im pomažu da shvate proces evrointegracija. Među onima koji ne uče u okviru posebnog već u okviru drugih predmeta o EU, odnos prema informacijamaje znatno ujednačajenij, pa 30.9% njih informacije ocjenjenjuje nepotpunima, a 29.7% jako korisnima – istovremeno 22.3% ih smatra zanimljivima ne baš korisnima, a 14.9% nejasnima. (tabela 1) Najveći broj mladih koji ima poseban predmet o EU je zadovoljan sadržajem istog: 25.2% vrlo, a 56.8% uglavnom zadovoljni. (tabela 2)

Tabela 1 Informacije koje dobijate u školi u okviru predmeta o EU

vi bi ste ocijenili kao...

Zanimljive, ne baš korisne

Jako korisne, jer mi pomažu da shvatim

proces evrointegracija

Nejasne Nepotpune Bez

odgovora

Da li učite u školi o EU u okviru posebnog predmeta?

Imaju poseban predmet 23.4% 53.2% 8.1% 14.4% 0.9%

Ne uče u školi o EU 15.7% 12.5% 19.9% 32.6% 19.2%

Učim, ali ne u okviru posebnog predmeta već u okviru drugih predmeta

22.3% 29.7% 14.9% 30.9% 2.3%

Total 17.7% 20.0% 17.7% 30.3% 14.2%

U kojoj mjeri ste zadovoljni sadržajem predmeta o EU? Tabela 2

Veoma zadovoljan

Uglavnom zadovoljan

Uglavnom nezadovoljan

Nezadovoljan u potpunosti

Bez odgovora

Imaju poseban predmet

25.2% 56.8% 6.3% 6.3% 5.4%

Ne uče u školi o EU

3.9% 12.7% 7.4% 22.0% 54.0%



5.1% 22.3% 11.4% 9.7% 51.4%

Total 6.5% 19.2% 8.0% 18.1% 48.2%

3 | P a g e


Među mladima je u potpunosti podijeljen stav o zadovoljstvu sadržajima predavanja u EU. Ipak, i oni koji imaju poseban predmet i oni koji dobijaju informacije kroz druge predmete, ocjenjuju da su veoma ili uglavnom zadovoljni istima. (tabela 3)

Kako ste zadovoljni sadržajima predavanja o Evropskoj uniji? Tabela 3

Veoma zadovoljan

Uglavnom zadovoljan

Uglavnom nezadovoljan

Nezadovoljan u potpunosti

Bez odgovora


17.1% 47.7% 22.5% 7.2% 5.4%


4.5% 18.8% 19.1% 27.2% 30.5%



9.1% 45.1% 28.6% 7.4% 9.7%

Total 6.7% 26.6% 21.1% 21.5% 24.1%

Kao i kod prethodnog pitanja, i ovdje uočavamo podijeljenost među mladima kada je u pitanju količina i tip informacija o priključenju EU koje žele da dobijaju. Oni koji imaju poseban predmet su se u najvećem broju izjasnili da ih takve informacije veoma zanimaju, dok je kod onih koji o EU ne uče u školi najznačajniji broj onih koje te informacije ne zanimaju – 20%. Osnovne informacije su predmet interesovanja grupe mladih koja uči o EU u okviru drugih predmeta. (tabela 4)

Tabela 4 Da li Vas i u kojoj mjeri zanimaju informacije, o priključenju EU ...

Da, takve me informacije

veoma zanimaju

Da, samo one koje se

tiču priključenja

CG

Da, interesuju me, ali samo

one koji se tiču položaja mladih

Interesuju me samo osnovne

informacije

Ne, takve informacije

me ne zanimaju

Imaju poseban predmet 40.5% 21.6% 12.6% 18.0% 7.2% Ne uče u školi o EU 21.0% 12.3% 17.5% 29.2% 20.0%



21.1% 26.3% 12.6% 29.1% 10.9%

Total 23.2% 15.8% 16.1% 27.9% 17.0%

4 | P a g e


Kako bi ste ocijenili, količinu i kvalitet informisanja javnosti u vezi sa procesom priključivanja Crne Gore EU…

Tabela 5

Mislim da je infomisanje kvalitetno i potpuno

Mislim da se javnosti pružaju

sve ključne informacije

Informisanje javnosti je djelimično i nepotpuno

Mislim da javnost nema gotov nikakve informacije o

tome

Ne zanimaju me informacije o priključenju

Crne Gore Imaju poseban predmet

18.0% 21.6% 43.2% 13.5% 3.6%


12.6% 17.3% 39.3% 14.9% 16.0%



18.4% 21.3% 37.9% 11.5% 10.9%

Total 14.2% 18.4% 39.5% 14.1% 13.7%

5 | P a g e


Tabela 6 Ko je po Vašem mišljenju najdogovorniji za informisanje javnosti kada je riječ o

priključenju Crne Gore EU...

Ministarstvo prosvjete i

nauke

Ministarstvo za

ekonomske integracije NVO Mediji

Posebne, specijalizovne

službe i kancelarije

Međunarodne institucije i inostrani zvaničnici


12.5% 46.9% 3.1% 33.3% 2.1% 2.1%

Ne uče u školi o EU 10.3% 48.0% 4.3% 31.0% 2.4% 4.0%



7.9% 39.7% 6.3% 35.7% 5.6% 4.8%

Total 10.2% 46.4% 4.5% 32.1% 2.9% 3.8%

Tabela 7 Proces evro integracija za mlade u Crnoj

Gori je...

Značajan u velikoj mjeri

Donekle značajan

Potpuno bez značaja, za

položaj mladih u Crnoj Gori

Imaju poseban predmet 36.9% 52.3% 10.8% Ne uče u školi o EU 27.2% 57.9% 14.9%



35.3% 57.1% 7.6%

Total 29.7% 57.1% 13.2%

6 | P a g e


Tabela 8 Na koji način se informišete o EU i priključenju Crne

Gore EU?

Učenjem o evropskim

integracijama Praćenejem

medija Nešto drugo

Ne zanimaju me

informacije te vrste


26.4% 67.3% 4.5% 1.8%

Ne uče u školi o EU 5.2% 72.4% 4.5% 17.9%



7.5% 76.3% 3.5% 12.7%

Total 8.0% 72.5% 4.3% 15.2%

Tabela 9 Da li znate koje uslove Crna Gora treba da ispuni kako bi usla u

EU...

Da, znam u potpunosti koje uslove treba Crna

Gora da ispuni

Ne znam sve, ali znam

ključne uslove

Znam da treba da

ispuni neke ali ne znam

koji su to Ne, ne znam ništa o tome

Ne zanima koje uslove Crna Gora treba da ispuni


20.0% 41.8% 27.3% 7.3% 3.6%

Ne uče u školi o EU 8.3% 31.8% 28.6% 19.8% 11.5%



9.2% 45.7% 24.3% 8.7% 12.1%

Total 9.8% 35.4% 27.7% 16.5% 10.7%

7 | P a g e


Tabela 10 Crna Gora je na putu da dobije

status kandidata

da ne ne znam Imaju poseban predmet

77.5% 13.5% 9.0%

Ne uče u školi o EU 68.8% 21.0% 10.2%



78.3% 14.9% 6.9%

Total 71.4% 19.1% 9.5%

Tabela 11 Crna Gora je ratifikovala

Lisabonski Sporazum


29.7% 45.9% 24.3%

Ne uče u školi o EU 22.8% 48.6% 28.6%



26.3% 49.7% 24.0%

Total 24.2% 48.5% 27.3%

Tabela 12 Crna Gora je potpisala SAA


47.7% 30.6% 21.6%

Ne uče u školi o EU 43.2% 32.3% 24.5%



54.3% 26.3% 19.4%

Total 45.6% 31.1% 23.3%

8 | P a g e


Tabela 13 Crna Gora je zemlja kandidat za

članstvo


45.0% 42.3% 12.6%

Ne uče u školi o EU 59.5% 24.4% 16.2%



66.3% 21.7% 12.0%

Total 59.1% 25.9% 15.0%

Tabela 14 Danas Evropska unija ima ...

27 zemalja članica

30 zemalja članica

22 zemlje članice

25 zemalja članica

Ne znam, bez

odgovora Imaju poseban predmet

77.5% 7.2% 7.2% 2.7% 5.4%

Ne uče u školi o EU 56.5% 8.8% 7.8% 12.0% 14.9%



67.4% 3.4% 10.3% 10.3% 8.6%

Total 60.8% 7.7% 8.2% 10.7% 12.7% Tabela 15 Željeli bi da znaju više o... EU

politika za mlade

EU politika obrazov

anja

EU socijalna politika

EU ekonomija

EU instituci

je

EU kultura

EU proširenj

e

Međunarodni

odnosi

IPA

Imaju poseban predmet 55.9% 34.2% 5.4% 28.8% 9.0% 20.7% 10.8% 25.2% 1.8% Ne uče u školi o EU 60.2% 29.0% 9.6% 26.2% 7.1% 29.5% 9.3% 19.2% 2.4% Učim, ali ne u okviru posebnog predmeta već u okviru drugih predmeta

65.7% 36.0% 10.3% 25.7% 8.0% 33.1% 11.4% 17.7% 4.6%

9 | P a g e


DIO II: Poređenje stavova prema EU između ispitanika koji uče o ovome u okviru izbornog predmeta i ostalih

10 | P a g e


Tabela 16 Proevropski

stav Antiglobalizacijski euroskepticizam

Neevropski etatizam



.6811 .5813 .2875 .3907


.6643 .5937 .3418 .4292


.6907 .5584 .3232 .3917

Total .6709 .5861 .3322 .4183

0.68110.6643

0.6907

0.5813 0.5937

0.5584

0.2875

0.34180.3232

0.3907

0.4292

0.3917

Imaju poseban predmet Ne uce u školi o EU Ucim ali ne u okviruposebnog predmeta vec u

okviru drugih predmeta

Proevropski stav


Neevropski etatizam


11 | P a g e


DIO III: Ispitivanje relacije između nivoa informisanosti o EU i stava prema EU

12 | P a g e


13 | P a g e

Tabela 17 Proevropski

stav Antiglobalizacijski euroskepticizam

Neevropski etatizam


Informisan sam u potpunosti .6661 .5917 .3824 .3954

Uglavnom sam informisan .6848 .5697 .3107 .3752

Djelimično sam informisan .6792 .5840 .3248 .4257

O EU nemam gotovo nikakvih informacija

.6080 .6324 .3938 .5198

Total .6711 .5859 .3325 .4178

0.66610.6848 0.6792

0.59170.5697

0.584

0.31070.3248

0.39380.3752

0.4257

0.5198

0.608

0.6324

0.3824

0.3954

Informisan sam upotpunosti

Uglavnom saminformisan

Djelimično saminformisan

O EU nemam gotovonikakvih informacija

Proevropski stav


Neevropski etatizam


Documents

Stavovi mladih prema Evropskoj uniji i evropskim integracijama - UNICEF, 2010