DarkoPetrušić

KOLUMNASOCIJALNO-EKONOMSKI UTICAJ RAZVOJA ELEKTRONSKE UPRAVE

10 SEPTEMBAR 2010

Širom svijeta, vlade su počeli shvatati da se otvaranjem podataka javne uprave može poboljšati razvoj i podstaknuti inovacije. U mnogim državama, na podatke javne uprave se sada gleda kao na javno vlasništvo koje treba predati na korišćenje građanima, preduzećima i udruženjima.

Razvoj Informacionih tehnologija doveo je do veoma brzog prihvatanja Interneta kao aplikacione platforme i pojave takozvanih Web 1.0 tehnologija. Razmjena i prezentacija informacija je bila spora, jednosmjerana i statična.

Slika 1. Razvoj Internet tehnologija

Odmah zatim, došlo je do pojave Web 2.0 tehnologija koje Internet koriste kao platformu i tako omogućavaju kreiranje dinamičnih, interaktivnih i multimedijalnih aplikacija. Kultura socijalnih medija i pojava Web 2.0/Gov 2.0 tehnologija sve više doprinosi procesu otvaranja javnog sektora prema građanima. Javna uprava je, u principu, pozitivno prihvatiila ove neizbježne promjene i pokušava da podatke javne uprave stavi na raspolaganje svima zainteresovanima i to u formatima koji zadovoljavaju internacionalne standarde, podstičući kolaboraciju između države I građana.

Tabela 1. Web x.0 tehnologije

Dalji razvoj tehnologije i brzine prenošenja podataka stvorio je uslove za kreiranje Web 3.0 tehnologija. Web 3.0 je često okarakterisan kao Semantički Web, gdje imamo inteligentno pretraživanje podataka, međusobno povezane informacije i uređaje koji omogućuju slobodno korišćenje informacija, presonalizaciju i mobilnost.Tako smo od tradicionalnih vladinih servisa tj. od javne uprave došli do elektronske uprave (eUprava). Ovaj proces transformacije je dinamičan i postepen pri čemu kao prelazno rješenje imamo prožimanja tradicionalnih i elektronskih servisa javne uprave.U mnogim razvijenim zemljama više od 70% građana plaćaju porez elektronski, preko Interneta, produžavaju vozačke dozvole, plaćaju razne takse itd. Službenici u javnoj upravi takođe koriste Internet za kontrolu internih procesa kao što su poslovna putovanja, kadrovska pitanja, finansijsko poslovanje ...Osnovni motivi transformacije tradicionalnih vladinih servisa, uz pomoć poslovnih modela eUprave, nalaze se u pozitivnim socijalno-ekonomskim promjenama čitavog društva, prouzrokovanih ovim transformacija. Socijalne promjene i očekivanja prouzrokovane pojavom i razvojem eUprave mogu se sagledati preko sljedećih činilaca:

- Povećana transparentnost/otvorenost - Prikazati i objasniti vladina pravila i procedure,

predstaviti vladine performanse i indikatore široj javnosti

- Prikazati vladina dobra, budžet, i informacije o javnim nabavkama

- Prikazati odluke i akcije vladinih radnika široj javnosti- Smanjenje administrativne korupcije- Kreirati procedure tako da se svaka javna transakcija

može pratiti

Racionalizacija javnog sektora i modernizacija usluga javne uprave predstavljaju strateški cilj za većinu zemalja. Sa pojavom Informacione revolucije i razvojem Internet tehologija došlo je do temeljnih promjena u odnosu između države i građana. Dakle, došlo je do transformacije usluga i servisa koje je javna uprava u mogućnosti da ponudi građanstvu i poslovnim partnerima. Ove promjene su karakteristične za čitavo društvo tako da je učešće građana u ovom procesu transformacije od presudnog značaja za stvaranje Informacionog društva.

U mnogim razvijenim zemljama više od 70% građana plaćaju porez elektronski

11

- Uvesti automatske procedure (workflow) i smanjiti diskrecionu moć administrativnog osoblja

- Smanjiti potrebu za posredovanjem trećih lica ili organizacija

- Poboljšanje kvaliteta usluga- Smanjenje vremena za izvršavanje poslovnih

zahtjeva- Smanjenje troškove putovanja kroz upotrebu

tehnologije- Unaprijediti vladinu mogućnost komunikacije sa

većim segmentom društva- Poboljšana interakcija javnog sektora i građana- Omogućiti izolovanim zajednicama, sa ograničenom

mogućnošću, pristup elektronskim servisima vlade koristeći različite ICT kanale

- Smanjiti brokersku ulogu posrednika

Ekonomske promjene i očekivanja su, takođe, veoma vidna i mogu se sagledati kroz:

- Poboljšanje i ubrzanje administrativnih procesa- Ubrzati brzinu i efikasnost razmjene podataka unutar

agencija javnog sektora- Integracija baza podataka, smanjivanje grešaka i

povećanje kvaliteta podataka- Unaprijediti efikasnost radnika u javnoj službi

automatizovanjem procesa koji se ponavljaju- Poboljšana analiza preuzetog posla od strane radnika

javnog sektora- Smanjenje administrativnih prepreka na poslovne

subjekte- Brži pristup javnim servisima - Smanjenje vremena potrebno za komunikaciju- Povećanje priliva novca- Olakšati plaćanje državnih taksi- Omogućiti lakšu reviziju finansijkih transakcija- Smanjenje korupcije- Smanjenje troškova i budžetska štednja- Omogućiti bolju kontrolu potrošnje- Smanjiti troškove transakcija vezane za procese javne

uprave

Sektor javne uprave ima jedinstvenu mogućnost da poboljšanjem komunikacije i kolaboracije sa građanima i stavljanjem podataka javne uprave na slobodnu upotrebu inicira razvoj ICT-a i potpomogne inovacije.

Ukupan socijani i ekonomski uticaj eUprave, u zemljama u razvoju, je veoma značajan, ali je razvoj eUprave još uvijek u svojoj početnoj fazi jer su investiranja u ovoj industrijskoj grani relativno mala. Potencijal za kreiranje značajnih socijalno-ekonomskog promjena postoji i prije svega zavisi od uspješnosti i širokoj primjeni elektronskih servisa eUprave.