1Toksini gljiva

Trovanja gljivama

podjela prema klinikim pokazateljima:

citotoksine gljive neurotoksine gljive halucinogene gljive hemolitike gljive gljive koje uzrokuju gastrointestinalne poremeaje

2Citotoksine gljive

razlike meu toksinima u uincima :sindromi, vrijeme latencije

oteenja jetre i bubrega

znaajni toksini: AMATOKSINI

FALOTOKSINI VIROTOKSINI

(Amanita sp. A. phalloides, A. virosa ) ORELANIN (Cortinarius sp.) GIROMITRIN (Gyromitra esculenta)

http://www.biolib.cz/cz/taxonimage/id8155/http://bihski.com/2009/07/18/gljiveamanita-phalloideszelena-pubavka/

http://botit.botany.wisc.edu/toms_fungi/may2002.htmlhttp://www.mantaravcisi.com/olumcul.htm

Amanita phalloides Amanita virosa

Gyromitra esculentaCortinarius Orellanus

3AMATOKSINIFALOTOKSINI, VIROTOKSINI

alkaloidi ciklopeptidne strukture - veinom termostabilni

AMATOKSINI - intoksikacije s fatalnim ishodima djelovanje odloeno: 2 do 8 dana od konzumiranja

FALOTOKSINI i VIROTOKSINI brzo djelovanje nakon 2 do 5 sati

AMATOKSINI i FALOTOKSINI bicikliki oktapeptidi strukturno stabilni

AMATOKSINI - 10-20 puta toksiniji

VIROTOKSINI- monocikliki heptapeptidi konformacijski nestabilni

AMATOKSINI - AMANITINI

4FALOTOKSINI - FALOIDIN

CH COH3C HN CH CO NH CH CH2 C CH3

NH

CO H

H2C

HO

S N

CO CH

OH

CH2OH

CO

NH

HC CH3

NH CO CH NH

CH

HO CH3

CO

N

H2C

VIROTOKSINI - VIROIDIN

CH COH3C HN CH CO NH CH CH2 C CH3

NH

CO H

H2C

HO

OH

CH3SO2 N

CO CH CH2OH

OH

CH2OH

CO

NH

HC CH(CH3)2

NH CO CH

N

NH

CH

HO CH3

CO

5Mehanizmi djelovanjaAMATOKSINA, FALOTOKSINA i VIROTOKSINA

AMATOKSINIveu se na RNA polimerazu II blokiranje katalitike strane enzima

- inhibicija transkripcije DNA- inhibicija tvorbe mRNA

- inhibicija sinteze proteina posljedice: smanjena razina proteina u krvi,

glikogen sintetaze i glikogena u jetri i miiima

FALOTOKSINI i VIROTOKSINIspecifino reagiraju sa sustavom aktina kontraktilniproteini miinih fibrila uz miozin

(temeljna uloga u opstanku i funkcijama ive stanice) najugroeniji organ: jetra

ORELANIN

dugi period latencije:simptomi nakon 3-14 dana

bipiridinska struktura

pretpostavka mehanizma djelovanja:metabolika aktivacija

tvorba peroksida superoksidni anion i/ili

hidroksilni radikal- inhibicija staninih

metabolikih sustava- citotoksinost

nekroza bubrenih tubula

6GIROMITRIN

intoksikacije: konzumacija svjeih ili nedovoljno termiki obraenih gljiva

(ne odbaena voda nakon kuhanja toksin topiv u vodi) suenje gljiva - smanjena toksinost (toksin hlapljiv)

sadraj GIROMITRINA: svjee gljive 1,2 1,6 g/kg suene gljive 3 mg/kg

Neurotoksine gljive

sindromi trovanja 15 180 min od ingestije- pojaana salivacija, suzenje oiju, znojenje - gastrointestinalne smetnje- povraanje, dijarea

- usporen i nepravilan puls- halucinacije- konfuzija

znaajni toksini: MUSKARIN

MUSCIMOL IBOTENIKA KISELINA

7MUSKARIN

mehanizam djelovanja:strukturna slinost acetilkolinu

snano vezanje na receptore za acetilkolin

(ivani zavreci na glatkim miiima GI trakta, endokrinim lijezdama, srcu)

MUSKARIN nije ester- esteraze ga ne razgrauju

- kontinuirana stimulacija neurona

O

OH

CH3N(CH3)3

OCH3N(CH3)3

O+

+

MUSKARIN

ACETILKOLIN

pojava simptoma trovanja MUSKARINOM nakon 15 - 30 min. smrtnost mogua unutar nekoliko sati najei uzrok trovanja: vrste Inocybe i Clitocybe MUSKARIN prvi put izoliran iz Amanita muscaria - porijeklo

naziva, iako u A. muscaria prisutan samo u tragovima

Inocybe lacerahttp://www.mushrooms-millers.com/pages/poisonous_mushrooms/inocybe_lacera.htm

Clitocybe dealbatahttp://academic.evergreen.edu/projects/mushrooms/phm/s36.htm

8IBOTENIKA KISELINA,MUSCIMOL

simptomi trovanja u vremenu od 1 3 sata;nakon ingestije veih koliina ve nakon 15 30 min.

izrazito djelovanje na sredinji ivani sustav

mehanizam djelovanja:strukturna slinost s aminokiselinama ivanog sustava

konformacijski analozi aminokiselina agonistika svojstva glutaminskoj kiselini i GABA

vezanje na iste receptore

ON

ON

HO

NH3

COO-

+

HO

NH3+

NH3+O-

O

NH3+

COO-

HO

O

IBOTENIKAKISELINA MUSCIMOL

glutaminskakiselina

-aminomaslana kiselina(GABA)

9IBOTENIKA KISELINA i MUSCIMOL- prisutni u vrstama A. muscaria i A. pantherina

Amanita muscariahttp://www.shroomery.org/forums/showf

lat.php/Number/9327978

Amanita pantherinahttp://www.morelmushroomhunting.com/amanit

a_pantherina.htm

Halucinogene gljive

simptomi trovanja tijekom prvih 30 minuta od ingestije uznemirenost euforinost halucinacije

- nekoordiniranost miia- slabost u udovima- privremena paraliza

za uinke odgovorne fizioloki aktivne tvari:supstituirani derivati triptamina

znaajan toksin:PSILOCIBIN

10

PSILOCIBIN

NH

CH2CH2NH2triptamin

PSILOCIBIN- prisutan u vrstama Psilocybe, Paneolus i Psathyrella

Psilocybe sp.

http://ispb.univlyon1.fr/mycologie/champiweb/Templates/Description-champignons/paneole_moisons.htm

Psathyrella sp.

http://www.mushroomexpert.com/panaeolusfoenisecii.html

Paneolus sp.

http://www.shroomery.org/forums/showflat.php/Number/5564657

11

Gljive s uincima na hematoloki sustav

Gljive s uincima slinim djelovanju disulfirama toksin: KOPRIN

reverzibilna inhibicija acetaldehid dehidrogenaze(metabolizam etanola) kumulacija acetaldehida u krvi

izazivanje izrazite osjetljivosti na alkohol reakcija na konzumiranje alkohola i do 72 sata nakon ingestije

gljiva

Coprinus atramentariushttp://www.morelmushroomhunting.com/coprinus_atramentarius.htm

KOPRIN

u organizmu - metabolika aktivacija KOPRINA:pregradnja u toksini ciklopropanon

H2C

H2CC

OH

NH2

H2C

H2CC

OH

NH2

H2C

H2CC

C CH2 CH COO-CH2

O

O

NH3+

koprin

ciklopropanon1-aminociklopropanol

12

Gljive koje uzrokuju hemolizu kemijski identitet toksina nije definiran

hemolitika aktivnost Amanita phalloides (zelena pupavka) pripisana FALOLIZINU mjeavina 2 ili 3 proteina citolitikih svojstava

toksin nestabilan iznad 65 0C

Gljive s hemaglutinacijskom aktivnosti sadre lektine (hemaglutinine):

proteini sa specifinim svojstvima vezanja na ugljikohidratne ligande staninih membrana

izazivaju aglutinaciju eritrocita

Gljive koje uzrokujugastrointestinalne poremeaje

40 % svih trovanja gljivama popraeno gastrointestinalnim poremeajima

simptomi nakon 15 min. do 3 sata- munina, znojenje, dijarea, bolovi u abdomenu,

dehidriranost djeca osjetljivija oporavak tijekom nekoliko dana smrtnost rijetka