pošta kao logistički operator

UNIVERZITET U SARAJEVU FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I

KOUNIKACIJE SARAJEVO

DIPLOMSKI RAD

POŠTA KAO LOGISTIČKI OPERATER

Rad podnesen u svrhu kompletiranja zahtijeva za sticanje zvanja diplomiranog inžinjera

za saobraćaj i komunikacije. (Odsjek: Poštanski saobraćaj)

t? 1

-i .j.________

. n o d

Sarajevo, 2006.god.

Sažetak

Kandidat: Cavčić

FikretOdobrio:

DOC.

Br.Indeksa:165/p

Termin logistika (od grč. Logistikos-vješt, iskusan u računanju, procjenjivanju) podrazumjeva način

upravljanja transportnim postupcima, distribucijom, komunikacijom i drugim aktivnostima u lancu

nabavke do isporuke gotovih proizvoda krajnjem korisniku. U svim trgovačkim i uslužnim preduzećima

logistika se organizira kao posebna poslovna funkcija, a unutar te funkcije objedinjuju se i prostorno-

vremenski koordiniraju aktivnosti.

Danas u svijetu na razvijenim tržištima postoji veliki broj sistema uslužno-transportnih operatera, koji su

organizovani i posluju po principima logistike i logističkog menadžmenta, a u ove sisteme spadaju i

poštansko-transportni operateri.

Osnovu za primjenu logističkog koncepta u pošti i poslovanju čine informaciono-komunikacijske

tehnologije koje se spajaju u Internet koji čini globalnu multimedijalnu infrastrukturu. Na osnovu

informacionog sistema obezbjeduju se informacije od vlastitog sistema, korisnika i težišnih institutcija

koje obezbjeduju potrebnu osnovu za dizajniranje novih i redizajniranje postojećih logističkih usluga,

kao i njihovu proizvodnju i potrošnju u sistemu poštanskog poslovanja.

Da bi primjena logističkog koncepta u poštanskoj industriji bila uspješna, potrebna je i zakonska osnova koja omogućuje razne obligacione odnose na tržištu u privrednom i društvenom sistemu. Zakonska osnova je preduslov koji dopušta razne oblike udruživanja i kooperacije sa ciljem uspješnog poslovanja poštanskog operatera na principima produktivnog, ekonomičnog i rentabilnog poslovanja u cjelini ili parcijalno.

Summary

Term logistic (of Greek word Logistikos- skilled, with experience in calculations, evaluations) implies

the method of transport processes, distribution, communication and other activities in the chain of

purchase and delivery of finalised products to the end user. In all market and service companies, logistic

is being organised as a special business function, within which the activities are being integrated and

coordinated in the time and space.

Today, in developed world markets there are great number of service-transport operator systems, which

are organised and managed by principle of logistic and logistic management. Postal-transport operators

are also included in these systems.

Informational-communicational technologies that merge into the Internet - which makes a global

multimedia infrastructure, compose the basis for business and for the application of logistic concept in

the post-office. Based on informational system, information are being provided by owner's system, user

and authorised institutions that enables necessary base for designing of new and redesigning of existing

logistical services, as well as its production and consumption within the system of postal business.

In order to have successful implementation of logistical concept in postal industry, legal basis is

necessary as well, that enables various obligation relations at the market in the economic and social

system. Legal basis is a precondition that allows different kinds of association and cooperation, with a

purpose of successful business of postal operator on the principles of productive, economical and

profitable business, entirely or partially.

S A D R Ž A J

1. UVOD......................................................................................................................................1

1.1.Ciljevi rada........................................................................................................................2

1.2.Metodolgija rada..............................................................................................................2

2. TEORIJSKA OSNOVA LOGISTIKE KAO POSLOVNOG KONCEPTA...........................4

2.1. Funkcionalni aspekt logistike........................................................................................5

2.2. Ekonomski aspekt logistike...........................................................................................5

2.3. Tržišna uslovljenost logistike...........................................................................6

3. INFORMATIČKO-TEHNOLOŠKI PREDUSLOVI LOGISTIČKOG

POSLOVANJA............................................................................................................8

3.1. Poštanski sistem u kibernetskom prostoru.................................................8

3.2. Tokovi informacija i podataka.........................................................................9

3.3. Dostupnost i primjena informacionih tehnologija.......................................9

3.4.Tehnološko-transportna osnova uvođenja logistike u poštanskisaobraćaj.....................................................................................................................13

4. POŠTA KAO LOGISTIČKI OPERATER.........................................................................14

4.1. Struktura usluga u funkciji logistike............................................................15

4.2. Integracija u okviru okruženja.......................................................................16

4*2.1. Međunarodna integracija.............................................................................................16

4.2.2. Integracija na domaćem tržištu.......................................................................................19

4.3. Logistički koncept kao reformska orijentacija u poštanskomsaobraćaju.................................................................................................................20

4.3.I.Zahtijevi korisnika za reformom baziranom na konceptu marketing logistike.. .22

5. TEHNIČKO-TEHNOLOŠK1 I INFORMATIČKI PREDUSLOVI ZALOGISTIKU U POŠTANSKOM SISTEMU..........................................................................27

5.1. Sistem realizacije porudžbine u marketing logistici..................................28

5.2. Podsistem pakovanaje u marketing logistici..............................................32

5.3. Podsistem skladištenja u sistemu marketing logistike.............................38

5.4. Podsistem transporta u sistemu marketing logistike................................39

5.5. Integracija informatizacije u funkciji logistike...............................................................41

5.6. Okruženje.....................................................................................................................................................45

5.6.1.Izvori snabdijevanja pošiljkama operatera u kanalima prodaje i

skladištenja.............................................................................................................................................................................48

5.6,2. Značaj i tipovi organizacije robno-transportnih centara na tržištu.........................................................49

5.7. Međunarodni globalni informatički koncept..................................................................52

5.7,1.Označavanja identifikacija i informacije EAN standarda u transportu i

logistici....................................................................................................................................................................................52

5.8. Struktura logističkih usluga u poštanskom sistemu.............................................56

5.9. Marketinški koncept za uvođenje logistike u pošti..................................................57

6.TEHNOLOGIJA I ORGANIZACIJA PRUŽANJA USLUGA LOGISTIKE....................................................................................................................................................62

7. ZAKLJUČAK.............................................................................................................................................................64

LITERATURA...............................................................................................................................................................66

SPISAK AKRONIMA.................................................................................................................................................67

PRILOZI...........................................................................................................................................................................69l.UVOD

Savremena svjetska ekomija postalaje ovisna o intemetu. Networkking economy (mrežna ekonomija )

zasnovana na računarskim mrežama postalaje funkcionalna i operativna u 24 sata (jedan dan), tj.

dostupna svim učesnicima na tržištu u svakom momentu. Dostupnos i funkcionalnost postali su ključ

uspješnosti poslovanja na svjetskom tržištu u svim oblastima privrede i društva.

Savremeno tržište karakterizira izrazita konkurencija medu brojnim proizvođačima, trgovcima, ditributerima i isporučiocima roba i usluga. Sve jača konkurencija dovodi do brže i jednostavnije kooperacije i koordinacije kod disributerskih operatera koji povezuju proizvodnju i potrošnju.

Poštanska industrija u razvijenim zemljama danas posluje gotovo u svim oblastima privrede i društva

samostalno ili kroz koopreraciju i udruživanje. Poštanski operater kroz kooperaciju i udruživanje

obezbjeđivaće rentabilnost1 i ekonomičnost2 poslovanje.

Poštanski operater izabiraće rješenja koja se mogu brzo i jednostavno modifikovati, prilagođavati i funkcionisati uz zadovoljenje poslovnih preformansi. Savremeno tržište omogućuje primjenu logistike u pošti, koja omogućuje primjenu raznih rješenja koja su bazirana na infomacinim tehnologijama, sredstvima transporta i motivisane radne snage, a sama rješenja mogu se razlikovati od slučaja do slučaja proizvodnje usluge.

Logistika u osnovi postaje pokretačka snaga za izvršenje brojnih transportno-prevoznih i drugih usluga koje se mogu izvršiti na više načina. Za ovakvo poslovanje potrebna je zakonska osnova koja proizilazi iz tržišnosi.

Marketing logistika kao dio logistike koji je vezan za isporuku je najznačajni dio logistike koji će se

implementirati u sistem pošte na osnovu informacionog sistema, marketing i menadžment koncepcije.

Tehnološka i tehnička osnova za primjenu marketinglogističkog koncepta zahtijeva upotrebu postojećih i instalaciju novih tehnologija koje se većim ili manjim djelom primjenjuju u drugim saobraćanim granama. Nadopuna novih i neprimjenjenih tehnologija za ovaj koncept zahtijeva koordinaciju sa svjetskim kompanijam iz poštansko-transpotne, industrijske i logističke djelatnosti a za kojejeUPU-a daje smjernice.

1Š.Čekić "Ekonomika u transportu i komunikacijama", Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo 2005., str.265

2Š.Čekić "Ekonomika u transportu i komunikacijama", Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo 2005., str.260

U skladu sa ovim rad je koncipiran u nekoliko dijelova, kako bi se što jasnije objasnila problematika kao

i način realizacije igističkog koncepta u poštanskom saobraćaju. U drugom dijelu raga upoznaćemo se sa

teorijskim osnovama

logistike kao poslovnog koncepta. Treći dio rada objašnjava važnost inlbmacija, značaj tokova

informacija i podataka, mjesto pošte u kibernetskom prostoru i dostupnost i primjena informacionih

tehnologija.

U četvrtom dijelu opisana je struktura usluga , integracija u okruženju i koncept logistike kao reformska

orijentacija u poštanskom saobraćaju i važnosti logističkog koncepta sa naznakama karakteristika i

osnovnih koncepcija vezanih za poslovno komuniciranje, proizvodnju-potrošnju logističkih usluga.

U petom dijelu predstavljena je važnost refomskog odnosa prema zahtijevima tržišta, tehnčko-tehnološki

i informatički preduslovi poslovanja, informaciona integracija, važnost razumjevanja okruženja,

struktura logističkih usluga i marketng koncept za proizvodnju ovih usluga, kao i potrebnost zakonske

osnove, sve kroz koncept marketing logistike.

U šestom dijelu date su koncepcijske naznake primjene odgovarajućih tehnolohija i organizaciona

struktura zasnovana na dupleksnom komuniciranju kao dio osnove uspješnog poslovanja. U sedmom

dijelu date su zaključna razmatranja.

l.l.Ciljevi rad

Cilj ovog rada je primjena Iogitike u pošanskom saobraćaju. U savremonom društvu postoje sve veći zahtjevi za što kraćim rokom izvršenja usluga, a uz zadovoljavajući kvalitet što omogućava logistički koncept. U radu su postavljene osnove primjene logističkog koncepta u poštanskom saobraćaju. Razvijen vlastiti informacioni sitem i korištenje međunarodnih informacionih sistema su preduslov primjene logističkog koncepta u pošti.

U skladu sa tim cilj ovog diplomskog rada je da se pobliže opiše tendencija primjene logističkog

koncepta u pošti zasnovanog na poštanskoj tehnici, informacionom sistemu i tehnološkim

osnovama.Najznačajni dio logističkog kocepta je marketing logistika koja ima funkciju isporuke roba i

proizvoda na tržište/

1.2.Metodologija rada

Najjednostavnija je definicija metodologoje (grčki «methodos + logos» = rijeć, govor, nauka o

metodama znanstvenog istraživanja) daje to znanost o metodama znanstvenog istraživanja3. U širem

smislu metodologija je znanost o cjelokupnosti svih oblika i načina istraživanja s pomoću kojih se dolazi

do sistematskog i objektivnog znanstvenog znanja, ili znanstvena disciplina u kojoj se kritički ispituju ili

eksplicitno izlažu različite opće i posebne znanstvene metode.

Kod izrade ovog diplomskog rada koristiosam slijedeće metode:

• Metoda deskripcije4, definisana kao postupak jednostavnog opisivanj ili očitavanja činjenica, procesa i predmeta, te njihovih empirijskih potveđivanja odnosa i veza, ali bez naučnog tumačenja i objašnjenja, je korištena kroz cijeli diplomski rad. Korištena je kroz cijeli diplomski rad kako bi se bolje opisali načini poslovanja i primjene logističkog koncepta u pošti, funkcionisanje poslovnih sistema, kao i kod prezentiranja i sagledavanja pojmova i karakteristika sistema.

3Šefkija Čekić, "Osnovi metodologije i tehnologije izrade znanstvenog i stručnog dijela" Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo, 1999. godine

4" Š. Čekić, "Osnovni pojmovi naučno-istraživačkog rada", Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo 1996., str.54

• Komparativna metoda podrazumjeva upoređivanje istih ili srodnih činjenica, pojmova, procesa,

i odnosa, odnosno utvrđivanje njihove sličnosti u ponašanju i intezitetu kao i razlika među

njima.

• Matematička metoda je naučni sistemski postupak, a satoji se u primjeni matematičke logike,

simbola, brojnih matematičkih operacija.

• Metoda analize je postupak naučnog istraživanja i objašnjenja stvarnosti putem raščlanjivanja složenih misaonih tvorevina (pojmov, sudova i zaključaka) a njihove jednostavnije sastavne dijelove lelemente, kao i izračunavanje svakog dijela za sebe i u odnosu na druge djelove, cijeline. Korištena u cilju proučavanja rješenja primjene koncepta marketing logistike.

• Sintetička metoda je prikazana uzajamna povezanost organizacione strukture menadžmenta.

• Metodu klasifikacije sam koristio kod podjele usluga.

• Metodu modeliranjakoristio sa kako bi objasnio značenje sistema marketinglogistike,

podsistema marketing logistike i si., a koji opisuju značaj nekog od sistema.

U izradi rada mije pomoglo aktivno korištenje Interneta, znanje stečeno tokom studije na Fakultetu za

saobraćaj i komunikacije.

2. TEORIJSKA OSNOVA LOGISTIKE KAO POSLOVNOG KONCEPTA

U poslednje tri decenije nastala je oštra konkurecija u realizaciji proizvodnje, odnosno (prodaji)

proizvoda. Zainteresovanost za sve tržišno-uslovljenene aktivnosti postala je znatno veća. Poštanski

sistemi (industrije) dobivaju tržišno-uslovljenu dimenziju poslovanja. Tžišnost poštaskih sistema postaje

garant opstanka, posle razdvajanja od telekomunikacijskog sistema. Logistika kao sistem počinje

dobivati sve veći značaj u poštanskom saobraćaju.

Logistika5 "je sistem aktivnosti koji omogućava oblikovanje, projektovanje, usmjeravanje, vođenje i

regulisanje protoka robe, energije, ljudi i informacija unutar sistema i između sistem".

Mikro logistički sistem obuhvata operatere kojim je glavna djelatnost proizvodnja logističkih usluga.

Logistički operteri su transportne organizacije, špediterske, skladišne, pretovarni operateri, distributivni

operateri.

Makrologistički sistem u oblasti industrije, trgovine i uslužnih djelatnosti obuhvata logistiku nabavke , proizvodnju, prerade i koncentacije i distribucije koje obezbjeđuje transport, pretovar, skladištenje i pakovanje materijala, proizvoda, finalnih proizvoda , pošiljaka i proces komunikacije.

Sa apekta lakšeg izučavanja logistika se djeliu na:

LOGISTIKA

5R.Perišić, "Sistem kvaliteta usluga logistika i informatika",Translog Beograd 2002.

Sika.l. Podjela logistike

Logistika je u stvari jedan uređeni sistem sastavljen od niza logičnih i međusobno povezanih podsistema.

Ovaj sistem ostavlja mogućnost neprestanog i kontinuiniranog tehnologijskog uređenja sistema kako bi

udovoljio zahtjevima tržišnosti. Ovu karakteristiku ima poštanski sistem u cijelosti.

2.1.Funkcionalni aspekt logistike

Posmatrano sa aspekta funkcionalnosti, u prvi plan spada tehnička . tehnološka i oganizacijska

karakteristika svih poslovnih operacija koja se odvija prije za vrijeme i posle proizvodno- potrošnog

procesa pošanske usluge.

Logističke aktivnosti kod raznih operatera su rasličito organizovane. Kod poštanskih operatera logističke aktivnosti su isto ili slično organizovane.

Logističke aktivnosti poštanskih sistema su specifične u odnosu na druge privredne operatore, a koji se bave istom djelatnošću isporukom gotovih proizvoda na tržištu povezujući proizvodnju i potrošnju. Poštanski transpor, skladištenje, pretovar (prerada), špediterski poslovi se organizuju po zahtjevima tražnje, obima pošiljki, raspoloživosti opreme i si. Zbog vrlo velike specifičnosti usluga ono stoje optimalno za cio sistem to često i nije za njegove sastavne djelovo ili obnuto.

Potrebnost stalnog praćenja, analize, sinteze i proučavanja elemenata logistike nastoji se obezbjediti optimum funkcionisanja sistema u cijelini. Dabi se ovo obezbjedilo potrebno je analizirati tehničko-tehnološku povezanost svih logističkih sistema. Na ovu karakteristiku poseban uticaj imaju način organizacije unutrašnjeg i vanjskog tržišta i transporta pri čemu se koriste mnoga tehničko organizaciona rješenja koja su prihvaćena od privrede kao što su: grupiranja, modulska pakovanja, paletizacija, kontejnerizacija, kombimovani i multimodalni transport, pravci rutiranja i dostupnost informacionih sistema svim učesnicima poslovanja i primjena jedinstvenog sistema označavanj.

2.2. Ekonomski aspekt logistike

Ekonomski aspekt logistike je za svaku radnu organizaciju veoma bitan. Kod ekonomske dimenizije logistike najhitniji su utvrđivanje i smanjenje ukupnih troškova logistike kojim se opterećuje cijena koštanja pošiljaka. Kod poštanskih sistema ova dimenzija nije dovoljno istražena u zemljama u razvoju i vrlo je teško utvrditi. Ukupni troškovi u poštanskim sistemima koji se odnose na logističke troškove zavise od vrste poštanske pošiljke, lokacije prijemna i mjesta isporuke, preradnih kapaciteta, obima pošiljaka, veličine tržišta, udaljenosti većeg broja potrošača za dostavu pošiljak, organizacijske strkture poštanskih centara i od proizvodnih kapaciteta.

Pojedinačni troškovi za pojedinačnu uslugu su osnova od kojih se polazi pri dimenzinisanju ponude i

obračuna usluga.

Visina udjela logističkih troškova u poštanskom sistemu ima različit udio po strukturi logističo-

poštanskih usluga.

Smanjenje troškova u poštanskom sistemu omogućuje i logistika preko

mogućnosti racionalizacije i tržišne usmjerenosti svih PC6. U organizacionom smislu osnivaju se

troškovni i profitni odjeli ili centri koji mogu da imaju jednog do više istraživača-ponuđača menadžera

koji kontinuinirano prate stanje o zaduženim uslugama.

Logistički troškovi mogu biti :

• Direktni- odnose se na obavljanjke logističkih usluga sopstvmim sredstvima. Direktni troškovi

se utvrđuju prema cijeni koštanja koja je u funkciji fiksnih i varijabilnih troškova sredstava koja

se koriste i radne snage koja obavlja proizvodnju usluge.

• Indirektni troškovi odnose se na logističke aktivnosti koje obavljaju treća lica za operatera.

Utvrđuju se prema fakturisanoj vrijednosti, ili važećoj tarifi.

Ekonomski aspekt logistike upućuje na praćenje i kontrolu troškova kako bi se utvrdila isplativost

obavljanja usluga.

2.3.Tržišna uslovljenost logistike

Zahtijevi unutrašnjeg i međunarodnog tržišta različito djeluju na reprodukcioni ciklus. Za one proizvode koji nisu projektovani na bazi sagledanih potreba potrošača i kupaca realizacija je neizvjesna. Svaku proizvodnju i potrošnju proizvoda prati određena usluga , kao i usluge koje izaziva sam društveni poredak. Ove usluge su danas osnov poslovanja poštanskog operatera.

Ako privredni subjekt-poštanski operator ne organizuje sve svoje funkcije i aktivnosti na principima

marketinga, ne može imati pozitivne tržišne (poslovne) rezuItate.To znači daje u tržišnim uslovima

nezamisliva uspješna privredna organizacija koja nema sistema logističkih usluga zasnovanih na

principu marketimga.

Logističke usluge predstavljaju početak i nastavak procesa proizvodnje i njegov integralni dio. Cijena

gotovih proizvoda i kvalitet najvažniji su element preko kojih se proizvodi potražuju na tržištu.

Tako i logističke usluge imaju iste osobine kao i sam proizvod u pogledu potražnje i kvaliteta. Neke

logističke usluge imaju svoj ivor u samom nastanku društvene zajednice, ali su indirektna posljedica

zadovoljenja ljudskih potreba.

Posebna je uloga marketinga u definisanju, organizovanju i kontrolisanju logističkog sistema, a posebno

se izdvaja uloga marketing logistike.

Marketing logistika predstavlja onaj dio logistike koji se bavi isporukom gotovih proizvoda i robe iz

skladišta proizvđača ili direktno sa proizvodne trake dotržišnih skladišta ili trgovine i sa tržišta od

trgovine na veliko do potrošača. Dakle marketing logističku uslugu predstavlja isporuka robe na tržište.

U ovom slučaju tržište određujue uslove kvaliteta logističke usluge, i visine logističkih troškova , a koji

se odnose na isporuku tj. povezianje proizvođača i potrošača.

Zdravo tržište pospješuje optimalnu logističku uslgu i zahtijeva optimalan logistički sistem isporuke u pogledu smanjenja troškova koji utiču na cijenu usluga, kvalitetu i organizaciju sistema.

Kvalitet sistema logitike može se predstaviti funkcijom kvaliteta logističkog sistema Qn7, gdje kvalitet

opredjeljuje sve one karakteristike pojedinih elemenata usluge koji omogućuju da se sa manje ili više

uspjeha podmire potrebe kupca određenog proizvoda.

6 PC-Poštanski centar

7Detaljnije :R.PeriŠić, "Sistem kvaliteta usluga logistika i informatika",Translog Beograd 2002. Str.92

Qn-f(X!,X2,X3,-Xn) (1)

Xi-Xn -su nezavisno promjenjive, koje mogu biti:

Xi-kvalitet zahtijeva korisnika poštanske usluge,

X2-kvaIitet transportnih usluga,

X3-kvalitet skladištenja i špediterske usluge,

X4-kvalitet usluživanja,

X5-kvalitet prerade pošiljaka,

Xn-kvalitet poslednje usluge u sisitemu.

Ako usluge iz sistema nemože da podmiri određenu tržišnu potrebu ona nema poželjan kvalitet. To znači da se pri definisanju kvaliteta mora poći od tržišnih potreba kupca, a ne od raspoloživog stanja kapaciteta, organizacije, poslovne filozofije i ukupnih mogućnosti operatera.

Sa tržišnog aspekta logistički sistem ispopruke treba da predstavlja optimalni izraz međusobne

uslovljenosti i zavisnosti svih podsistema marketing logistike.

3. INFORMATIČKO-TEHNOLOŠKI PREDUSLOVI

LOGISTIČKOG POSLOVANJA

InformatiČki-tehnoIoški preduslovi se odnose na posjedovanje, primjenu, iunkcionisanje informacionih

tehnologija, obučenost radne snage, povezanost sa sa korisnicima. Takođe odnosi se i na sepen

iformatizacije potencijalnih i stalnih korisnika usluga. Ova karekteristika je vrlo značajna jer sam

korisnik diktira tempo primjene određenog koncepta ponude usluga.

3.1. Poštanski sistem u kibernetskom prostoru

Sve poslovne, kulturne i državne aktivnosti uključne su u kibernetski prostor. Ciberspace8 se pojavio onog momenta kada su bilo potrebno da se sredstva povezu elektronskim putem , a koja su fizici odvojena. Fiziča odvojenost može da bude povezana satelitski bežičnim vezama ili kablovskim vezama kao LAN9 mreže, postoje i drugi oblici povezivanja u iternet-Primjenom ovog koncepta na tržišteu razdaljina postaje beznačajna , a vrijeme kao postulat brzine drastično se smanjuje, ljudski resursi postaju najvažniji, a tržište omogućuje više transakcija koje postaju direktne i presonalizirane.

Ovaj koncept koji je primjenjen na razvijenim tržištima, a omogućuje poslovnom svijetu da transakcije i komunikaciju realizuju na jednostavan način , brže, fleksibilnije i jeftinije. Kibernetski prostor ima brojne lokacije sa razvijenom strukturom, on postaje blizak svim učesnicima cijelovitog komunikacijskog sistema.

Eksponencijalni rast komunikacijskih tehnologija dovodi do njihove primjene na svim nivoima

društvenog poredka. Problem informatizacije stanovništva jedne države kao ili jednog gravitacijskog

područija tržišta postaje osnovni problem na tržištu nerazvijenih zemalja.

8 Ciberspace-Fizički prostor

9 LAN-Local Area Nerwork-Lokalna mreža

Poštanski sistem treba da svojim korisnicima pruža usluge "Totalnog dostavnog sistema "10 tj. da ide od

proizvodnje do potrošača, uključujući proces dizajniranja ponuda, narudžbi, prihvatanja, transporta,

prerade, dostave , uručenja, sitema plaćanja i si.

Kibernetski prostor usmjerio je poštanski sistem na korišćenje informacinih i računarskih tehnologija

koje su preporučene od strane UPU-a", sve nove informacione tehnologije koje pošta koristi primjenjuju

se i u svim privrednim i neprivrednim oblastima za poslovno komuniciraje , a dizajniraju se na osnovu

tokovima infomacija i podataka. Primjenom ovog sitema komuniciranja

omogućuje se i logističko poslovanje u poštanskom sitemu. Logistika kao dio sistema u pošte uticaće na

poboljšanje komuniciranja kroz organizaciju komuniciranja sa korisnicima usluga.

3.2. Tokovi informacija i podataka

Svi poslovni i procesni sistemi rade na osnovu i koristeć tokove podataka i informacija. Međutim u

informacionom sistemu čija je podloga računarska mreža , tokovi informacija su osnova njihova radnog

procesa. Ovu karakteristiku danas posjeduju svi informacini sistemi koji povezuju proizvodnji i

potrošnju, kao i društveni sitem.

Informacioni tok čini prces kroz koji protiče skup ulaznih i izlaznih podataka i informacija koje se nazivaju dokumenti. Sistem formira takođe dio podatatka u cilju obavljanja radnog procesa za pojedine faze radnog procesa.

Dabi se koncept logistike primjenio u pošti potrebnoje biti povezan na internet mrežu preko odgovarajućih operatera , gdje poštanski sistem može i sam da bude internet distributer tj. ISP'2. Koristeći ove pogodnosti interneta, i internu iformacionu mrež operater je u mogućnosti da vrši obradu velikog broja podataka neovisno od mjesta lociranja korisnika usluga, a koristeći P1S11.

Tokovi informacija i podataka i njihova obrada u sistemu pošte određuju primjenu i korištenje potrebnih informacionih tehnologija. Informacione tehnologije su dostupne svakog momenta sistemu pošte, tj.mogu se posjedovati. Problem kupovine odgovarajućih softvera i hardvera vršiće se prema potrebnim karakteristikama.

Karakteristike se određuju na duži rok 3-5 godina za hardvere i potrebne tehničke preformance hardvera kao kapacitet i si. Softveri se dizajniraju prema potrebi funkcionisanja sistema pošte i korisnika, potebnom kapacitetu i fleksibilnosti. Fleksibilnost informacionih tehnologija u smislu dostupnosti predstavlja najznačajniju karakteristiku u dinamičnim uslovima poslovanja.

3.3. Tehnološka informacioa osnova za uvođenje logistike u poštu

Potrebne tehnologije za uođenje logistike u poštu bazirane su na infornacinim tehnologijama koje prepoučuje UPU, a koriste svi poštanski operater u svijetu. Ove tehnologije su različito kreirane i organizovane sa ciljem jednostavnijeg i jeftinijeg poslovanja, i primjene različitih koncepata u poslovanju operatera.

Poštanski informacioni sistem je osnovna informaciona tehnologija operatera koja ima zadatak da:

1. poveže sve jedinice poštanske mreže u jedinstvenu cijelinu,

10 E.Amautović "Tehnologija i tehnika poštanskih komunikacija",Fakultet za saobraćaj i komunikacije, Sarajevo 2003.,str.460

11 PIS-Poštanski informacioni sistem

'1 UPU-Svjetski poštanski savez

12 ISP-Internet Service Provider

2. omogući obavljanje proizvodnog procesa,

3. omogući uvođenje novih tehnologija,

4. omogući uvođenje novih servisa operatera,

5. osavremeni poslovni sistem i učini ga fleksibilnim.

Elektronska razmjena podataka12 predstavlja savremeno rješenje poslovnog komuniciranja. Ova

tehnologija komuniciranja omogućava razmjenu informacija elektronskog poslovanja između različitih

subjekata. EDI sistem omogućuje interni i eksterno komuniciranje za realizaciju poslovnih zadataka i

njihovo sprovođenje. Ovaj sistem je omogućio kreiranje poruka u razmjeni informacija između

operatera.

Elektronska razmjena podataka za industriju, trgovinu i transport3 5, kreiran je u cilju razmjene podataka

među, transportnim, poštanskim operaterima, kao i industijskog poslovanja i si.

Međunarodna poštanska računarska mreža je informaciona tehnologija u funkciji obrade ukupne

strukture poštanskih pošiljaka, korespodencije i paketa u interakciji zemalja članica svjetskog

poštanskog saveza. Ova tehnologija primjenjena djeluje u domenu :

1. paćenja pošiljaka,

2. informacije gdjeje primljen barcod,

3. obradi standarnih naljepnica,

4. integraciji sa drugim kompanijama, opraterima, i fizičkom licima.

Informacine tehnologije koje rade na principu hibridne pošte povezane sa internet mrežom daju velike mogućnosti primjene i funkci oni sanja. Komponente i funkcije elektronske pošte su:

1. Sistem za razmjenu podataka dizajniran po standardima CCITT-X-400 i stalno se

dopunjava.Ovaj sistem vrši razmjenu poruka između različitih mreža , računara i terminala

direktno bez posredovanja, štampanja i fizičke dostave. Ovaj sistem omogućava fleksibilnost sa

korisnicima i poslovnim partnerima u sistemu poslovanja.

2. Korisnički posrednik UA13 čini posredničko elektronsko sanduče, čija je funkcija da pošiljalac

priprema poruke uz njegovu pomoć.Ovaj posrednik

omogućava korisniku pristup sistemu i razmjenu podataka među korisnicima.

3. Posrednik za razmjenu podataka MTI14 ovaj sistem HP15 preuzima informacije od korisnika i

memorise te poruke koje može naknadno predati sistemu ili primaocu

12!4 EDI-EIectrorric Data Interchange-Elektronska razmjena podataka

13 UA-User Agent-Korisnički posrednik

14 MTI-Message Transfer Agent-Posrednik za razmjenu podataka

15 HP-Hibridna Pošta

15 EDIFAKT-Elektronik Data Interchanging for Administración, Comerce and Transport

4. Memorija poruka MS 16 predstavlja memoriju HP koja skladišti sve podatke i informacije koje

su u opticaju.

5. Računarski sistem instalira se u određenom prostoru gdje se instalira i sistem za ispis i

kovertiranje.Oviračunari mogu obavljati i funkciju UA, oni vrše i registraciju usuga i

obezbjeduju statističke podatke.Ovaj računar obavlja sledeće tehnološke funkcije:

• prihvata poruke iz elektronskog sandučeta,

• predaje poruke drugim računarima u mreži,

• dizajnira poruke u željeni oblik,

• upravlja radom sistema za ispis i kovertiranje.

Dakle, sistem HP daje velike mogućnosti potrebne za informacionu podršku uvođenja sistema logistike u poštu i poslovanja po principima logistike. Sistem HP ima mogućnost široke primjene komuniciranja sa potencijalnim korisnicima na tržištu. Stepen visoke ili srednje informatizacije zemlje pospješuje potrošnju poštanskih usluga i korištenje sistma HP. Dabi jedan operater komunicirao sa korisnici koristili usluge HP i druge aplikativne sisteme operatera koji omogućavaju pristp sistemu ponude i kupovinu usluga, a koji su dostupni putem interneta potrebna je osnovna informatička tehnologija pristupa internet mreži.

Na slici 2 prikazan je jedan od načina komuniciranja intenet mrežom između korisnika koji dolaze iz određene oblasti i poštanskog operatera. U ovom slučaju operater je u centru i komunicira direktno sa svim korisnicima na tržištu putem internet mreže. Sistemi koji omogućavaju komunikaciju kao što su ADSL, ISDN17 i si., su podržavajući u ovo slučaju.Ovakav pojednostavljen način komuniciranja i razmjene podatak zahtijeva i sam logistički koncep u pošti. Logistička koncepcija zahtijeva tačnu i pravovremenu informaciju na osnovu koje se iz logističkog koncepta poslovanja izvlači max. u pogledu operativnog i fleksibilnog izvršenja proizvodnje logističke usluge.Za relizaciju proizvonje logističkih usluga potrebno je razraditi i primjenu transportnih tehnologija.

iljil uru sli

Fl l l luMl |sJtl S(.lv!

n t k l(i dio

(pi IX 1 1 1 ht l)

BHflSBII

V

1 ulumte

(pl I V U I l i t . l) \

J lkl l N KI ! I I | ] kt

MMllU đ

kl»IlNJl]U 1

([ 1/[čk«l lit l)nHHHfli\1 i!i kn i iMikj

u i / iCki i f t o 1

16 MS-Message Store -Memorija poruka

17 ISDN-Integrated Services Digital Network-Digitalna mreža s integrisanim uslugama

s mbi x um

I i(ai\in i i mu/ im

( l 'i ivn i II L J J

BHHBI) ink u4J

I I I I UlMhki ( l 'l

IV11 1 IlL 1)

Slika.2. Sistem komuniciranja internet mrežom sa potencijalnim oblastima iz kojih dolaze

korisnici.

3.4. Transportna tehnološka osnova za uvođenje logistike u poštu

Kako tehnologija predstavlja primjenu znanja, nauke , vještine za iznalaženje odgovarajućih načina za

proizvodnji usluga, tako tehnološki proces predstavlja skup određenog broja međusobnih povezanih i

uslovljenih tehnoloških operacija, a transportna tehnologija predstavlja izučavanje zakonitosti

transportnih procesa i mogućnosti primjene.Na osnovu ovih predpostavki i značaja transporta za

logistiku u pošti i njegove primjene u pošti potrebno je interpretirati značaj transporta za logistiku uopće.

Značaj transporta za logistički koncepta poslovanja ogleda se u sledećem:

1. vrednovanje čvorišta u kojima je moguće osnivati uslužne operatere i RTC18,

2. racionalizacija19 transportne komponente,

3. intezivna upotreba intermodalnog i kombinovanog transporta.

Ovo omogućava uspostavljanje mreže logisčkih centara širom evropskog tržišta, gdje su intermodalni terminali osnovna infrastruktura za cirkulaciju ITU20. Iz ovog proizilazi da ITU predstavlja tovarnu jedinicu u kombinovanom transportu, a paleta je istrumen manipulacije robom. Na dalje ostaje mogućnost da se iz ovih centara snabdijevaju i mali prevoznici tereta koji manipuliraju i paletama i jedinicama pakovanja kao što su paketi i kutije. Mali kao i veliki prevoznici snabdijevaju se još direktno sa proizvodnih traka i proizvodnih skladišta.

Iz ove dvije osnove potrebna su tehnička prevozna, prenosna sredstva transporta svih vidova saobraćaja kao ,avion, helikopter,trajekt,brod, kamion,moped,bicikl, vagon,kola, barža, žičara, a u zavisnosti od relacije ( domaća, međunarodna), radna snaga, tehnička sredstva sigurnosti i zasite i prateća dokumentacija. Ako su obezbjeđni svi potrebni elementi može se dizajnirati transportni proces i prevozni proces. Ovi procesi treba da budu fleksibilni i vrlo brzo prilagodljivi različitim situacijama transporta i prevoza.

18 RTC-Robno Transportni Centar

19 Racinalizacija je uvođenje svih onih tehničko tehnoloških i organizacionih mjera koje obezbjeđuju minimum gubitka čovjekove i pogonske energije, vremena, prostora i materijala.

20 ITU-jedinica intermodalnog transporta

Za poštu kao uslužnog operatera logistički koncept dobija sve veći značaj jer je on dio RTC21 tj. postoji

u organizacionom satavu.Kao njen oganizacioni dio otvara se kooperativni sistem udruživanja sa drugim

transportnim operaterima ali i kao samostalna da obavlja usluge logistike koje su vezane za sistem

isporuke na tržište i distribucje. Iz ovog ovog proizilazi i razlika obavljanja transportnih usluga i

prevoznih usluga, zasnovanih na koceptu logistike, ove razlike su date na slici 3 i 4.

21 RTC-Robno transportni centar

Pošta kao logistički operater

«• -1 j/j I

Pnslu/njnju-pniL

priAo/noui u.Li

1 pnpiunj p(tsi1|ki

ko|i su piei^dcnc.

82T

3Vntto>Jl u

ispcirino

I l/l ¡¡¡1M 1\ služivinje

II Ilipošiljaka * §1 pn

i i7un^ri]Q tere|l (Pošiljki)! tovar || \

jpućivanj^B

SIika.3.Transportni proces.

I\>^1\I|.II1JC

s!i.(Kt\,i lici U L O V

u

C isti pino/ni i u! i u ik siudst\ i

iu \ JI

u u uUhoriiiu N I H IM M

(> lob idime ki L I i|slO\ U I Uski KllSkl1|(.

SHkaAPrevozni proces.

Na osnovu utvrđivanja osnovnih elemenata prosesa transporta i prvoza moguće je primjeniti

različite tehnologije trnsporta za realizaciju proizvodnje logističke usluge. Tehnologije

transporta se djele prema osnovnim vidovima sredstava za prevoz, ali i na kombinovane

tehnologije transporta, intermodalni i multimodalni transport.

Kombinovane tehnologije transporta i tehnologije drunskog, željezničkog, avio i vodnog su

najčešć primjenjene u transportu poštanskih pošiljki.

Dabi se lakše utvrdile primjena tehnologija transporta potrebno je odrediti cijene transporta,

izračunavanje troškova drumskog transporta:

1. Pr~ Cijena drumskog transporta "od vrata do vrata" od tačke A do tačke B,

15

26


2. Dr=razdaljina u km,

3. Prk=tržišna cijena drumskog transporta €/km.

Pr=Dr,Prk22 (2)

Ovakvo određena cijena drumskog transporta omogućuje jednostavniju primjenu ove tehnolgije transporeta i praćenje troškova po mjestu nastanka. Određivanjem cijene radne snage i taksa, carina i si., omogućuje potpuno vladanje ovim transportnim tehnologijama i njihove primjene i organizacije na relativno fiksnim i pojedinačnim pravcima transporta pošiljaka i putnika.

I za ostale tehnologije transporta koje se prmjenjuju za poslovnje u pošti na konceptu

logistike vršise slično obračun, ako se koriste dvije vrste prevoza utvrđeni su ' 'obrasci za

obračun cijena i troškova kombinovanog transporta"23.

Utvrđivanje cijena i troškova za logističke usluge predstavlja osnovu za dizajniranje ponudu ovih usluga u pošti, tj. predstavjaju osnovnu iformaciju vezanu za formiranje cijena i obračun logistički usluga u pošti.

4.POŠTA KAO LOGISTIČKI OPERATER

"Poštanski sistem se satoji od jedinica poštanske mreže, sredstava rada, objekata,

transportnih sredstava, radne snage , tehničkih pomagala i međusobne povezanosti u

jedinstven tehničko-tehnološki sistem"27. Ovako cijelovit sistem ima cilj prenos pošiljaka i

izvršenje velikog broja raznovrsnih usluga na domaćem i vanjskom tržištu.

4.1. Struktura usluga u funkciji logistike

Logističke usluge u pošti su usluge ditribucije i isporuke u cilju povezivanja proizvodnje i

potrošnj, kao i prevoza putnika i prateće usluge distribucije..Ove usluge se mogu svrstati u

grupe, prema njihovim karakteristikama.

Logističke usluge u pošti su:

1. Usluge pakovanja pošiljaka:

-pakovanje dokumenata, pismonosnih, tiskovnih pošiljaka, novina i časopisa,

-pakovanje paketa i osjetljivih pošiljaka, formiranje vrećnog pakovanja, formiranje

kontejnerskog pakovanja u pošti.

2. Usluge skladištenja i prerade paketa i drugih pošiljaka koje nespadaju uosnovne usluge:

22Grupa autora, "Tittermodalni Transport", Bosanska riječ, Sarajevo 2004.,str.60

23Vidi, G.A.. 'Tntermodalni Transport",Sarajevo ,2004. str.29

16


-kratak rok skladištenja, manjeg i srednjeg obima, -prerada

po zahitjevima koncentracije i distribucije.

3. Usluge prevoza tereta i putnika:

-prevoz manjih i srednjih količina određenih tereta na relacijama koje se odabiru

po sistemu tržišnog poslovanja,

-prevoz putnika po principu rentabiliteta utvrđenog po više osnova, -prevoz

putnika i tereta zajedno utvrđenog po više osnova.

4. Usluge informisanja i koordinacije sa poslovnim partnerima:

-redovan mešetarski kontak sa svim robnim centrima, proizvođačima, skladištima

za isporuku i trgovinama na veliko i malo koje su u jedinstvenom sistemu internet

prodaje,

-usluge informisanja za sve prevoznike na terenu gdje ima potencijalni najbliži

odgovarajući teret za prevoz,

-usluge informisanja prevoznika na putu o vremenskim uslovima i saobraćajnim

opterećenjima.

5. Usluge osiguranja:

-potreban je razrađen sistem osiguranja po svim osnovama koje imaju

profesionalne osuguravajuće kuće i po mogućnosti udruživanje sa njima.

6. Usluge kataloške trgovine tj.dopreme paketa i brze pošiljke:

-usluge dopreme sa garantovanim rokom od 1 dana do 15 dana isporuka,

-brza(expres) doprema zasnovana na kooperaciji sa drugim operaterima tj. fizičkim

ili pravnim licima.

Sa aspekta proizvodnje loistički usluga u pošti, tj. dali pošta sama proizvodi određene usluge, kombinovana sa drugim pravnim i fizičkim licima ili to radi isključivo za treća lica logističke usluge se grupiraju prema ovoj karakteristici.

1. Usluge logistike koje pošta isključivo može da obavlja samo za sebe:

• pakovanje dokumenata, pismonosnih, tiskovnih pošiljaka, novina i časopisa,

• prevoz pošilja, teret i putnika za posebno utvrđene linije,

• usluge osiguranja po vše osnova,

17

26

21 E.Amaurović "Tehnologija-tehnika poštanskih komunikacija" Sarajevo, 2003.


• usluge dopreme sa garantovanim rokom od 1 dana do 15 dana isporuka,

• brza(expres) doprema zasnovana na kooperaciji sa drugim operaterima tj. fizičkim

ili pravnim licima.

2. Usluge logistike koje pošta obavlja za treća lica i za sebe kombinovano:

• pakovanje paketa i osjetljivih pošiljaka, formiranje vrećnog pakovanja, formiranje

kontejnerskog pakovanja u pošti.

• usluge skladištenja i prerade paketa i drugih pošiljaka koje nespadaju u osnovne

usluge,

• usluge prevoza pošiljak, tereta i putnika na određenim linijama,

• usluge informisanja i koordinacije sa poslovnim partnerima,

• usluge osiguranja po vše osnova,

• usluge dopreme sa garantovanim rokom od 1 dana do 15 dana isporuka,

• brza(expres) doprema zasnovana na kooperaciji sa drugim operaterima tj. fizičkim

ili pravnim licima.

Ovakve usluge su neophodnost na razvijenom tržištu, a zemlje u razvoju moraju prvo

sprovesti koncept integracije na domaćem i svjetskom tržištu je imaju nerješen siste tržišnog

poslovanja.

4.2.Integracija u okviru okruženja

Formiranje zajedničkog evropskog tržišta i povećanje njegove ekonomske moći dolazi do promjena u logističkoj strukturi kako industrije u cijelini tako i poštanske industrije, ali i trgovini. Promjene se ogledaju u sve većoj koncentraciji , odnosno opadanjem broja isporučioca tj.smanjenjem broja izvora robnih tokova i grupisanjem kupaca sa izrazitom tendencijom racionalizacije tokova za reprodukcioni sistem. Pri tome se teži da proizvodnja i distribucija budu dio jedne zajedničke mreže sa tendencijom podsticanja kooperacije isporučioca, izvršioca, realizatora usluga i kupaca.

4.2.1. Međunarodna integracija

Osnovno i polazno načelo međunarodne integracije jeste da teritorije svih zemalja, članica UPU-a čine jedinstvenu teritoriju poštanskog sabraćaja. Ovo načelo je u potpunosti primjenjeno na pismonosne i paketske pošiljke. Ovo načelo predstavlja nadopunu pristupačnosti poštanskoj mreži koju je obavezan da obezbjedi operator za sve korisnike.Prema navedenom obaveza je i pravo svake države , članice UPU-a da na svom područiju kroz zakone o poštanskom saobraćaju i interne dokumente organizuje sledeće:

• redovan prijem pismonosnih pošiljaka putem svojih pošta za primaoce u

" drugim zemljama,

18


• redovnu isporuku pismonosnih pošiljaka koje dolaze iz drugih zemalja,

• redovan tranzit pošiljaka.

Prema tome sva pravna i fizička lica mogu vršiti razmjenu pošiljaka sa inozemstvom, pod

propisanim uslovima koji su određeni Pravilnicima za njihovo izvršnje i međunarodnom

pošanskom konvencijom.

"Dopunjeni strategijski ciljvi Poštanske strategije Seula, za međunarodne integracije koje

prepočuje UPU-u, a koji su podžani na 22. kongresu UPU-a u Pekingu onose se na"2S:

1. Univerzalnu uslugu koncipirati prema svim mikro lokacijma u svijetu, aza

sprovođenje cilja i implementaciju Međunarodni biro na zahtijev nacionalne pošte

daće pomoć.

2. Obezbjediti kvalitet servisa koji se obavlja u mreži, za sigurnost i efikasnost

sistema pošte i korisnika.

3. Obezbijediti rentabilnost međunarodne poštanske mreže.

4. Poštansko tržište i usluge dobijaju poseban tretman kao dio proizvodnog programa.

5. Poštanska reforma i razvoj odnosa sa korisnicima, uvođenje novih tehnoloija , ekonomska reforma , promjene zakonske regulative.

6. Saradnja u okviru zakonodavne aktivnosti i konkurencije.

Ove ciljeve treba postizati tako da se kroz studije o stepenu liberalizacije, globalizacije, deregulacije i konkurencije, pronađu najpovoljnija rješenja za poštanski sistem okruženja.Značaj u ovome cilju je i nužnost kooperacije sa svim novoima učesnika u poštanskom saobraćaju.lz ovih ciljeva proizilazi integracija na domaćem i jedinstvenom evropskom tržištu.

4.2.2. Integracija na domaćem tržištu

Pošto poštanski saobraćj posjeduje pogodnosti pokrivenosti tegitoije i otvorensti sistema otvaraju se veće mogućosti za poslovanj pošanskog operatera.EU24 kao zajednica zemalja gdje su trzišini poslovi liberizirani otvaraju mogućnosti kooperacije po više osnova u pošanskom saobraćaj u. Ove mogućnosti se ogledaju u potpunoj slobodi poštanskog operatera oko izbora sa kim će se poslovno udruživati, kooperirat, vršiti koordinaciju uz zadovoljenje osnovnih poštanskih ualuga. Dakle , poštanski operater ima mogućnost da stupi u obligacioni odnos sa bilo kojim privrednim subjektom (Pravnim licem) , a sa koji može da ostvari pozitivan finansijski rezultat u obavljanju određene usluge. Poštanski operater je u mogućnosti da vrši, prevoz putnika , robe , bankarsko-finansijski poslovi, poslovi osiguranja lica i imovine , distribucije materijalnih dobara i si.

Osnova je integracije u EU da se ostvari poslovni finansijski rezultat kod poštanskog operatera. Razlike kod integracije pošte su vrlo male gledajući po zemljama EU. Te razlike

24 EU-Evropska Unija

19

26

28 Više, E.Arnaurović "Tehnologija-tehnika poštanskih komunikacija" Sarajevo, 2003. str.387


prizilaze iz privredne strukture jedne zemlje.Pravna regulativa je vrlo fleksibilna i dinamična u pogldu promjrna i zahtijeva koji dolaze sa tržišta od korisnika, ali u pogledu tačnosti podataka vrlo strgo i precizno defmisana.Oaj sistem razijaju i operateri pošte evropskih zemalja u razvoju koje nastoje dase priključe zajednici EU.Kroz intrgraciju poštanski operator djeluje sve više kao logistički operator. Integracija sama po sebi mu nameće tu funkciju jer samo pošta ima rasprostranjenu mrežu do svakog

naseljenog mjesta u jednoj državi i neophodna sredstva. Na osnovu toga postaje u mogućnosti da vrši transpor i obavlja pravne, finansiske poslove, osiguranja, kupovinu, trgovinu 1 si. za pravna i fizička lica, a zbog konkurencije i liberalizacije koje su dovele poštanski saobraćaj u nezavidnu poziciju ukidanjem monopola za određene ualuge. Konkurencija poštanskom saobraćaju izražena je samo za one usluge koje su rentabilne kao novčane usluge, usluge brze pošte. Knkurentske kompanije ostvaruju veliku dobit na ovim uslugama.

Eksterna konkurencija je naj izraženija na tržištu novčanih usluga i paketskih pošiljaka. Novčane usluge danas spadaju u najrentabilnije , posebno uz primjenu savremenih tehnoloških rješenja. Većina popštanskih operatera dala je stratešku orjentaciju ovim uslugama.Poštanska djelatnost je prenos pošiljaka , kao poštanskih usluga. Svjetske kompanije kao što su DHL25,TNT26, Fedex27, Unitel Parcel Service orijentisane su isključivo na dobit koju ostvaruju ogromnim obimom pošiljaka.Suočen sa ovim problemom , poštanski sistem se adaptira kroz profit tj. profit je mjerilo uspješnosti koje pokreće reformske procese i primjenu različitih koncepcija u poštanskom sistemu na domaćem tržištu.

Najznačajniji faktor u integraciji kroz liberalizaciju je stvaranje realnih uslova za obezbjeđenje kvaliteta pružanja poštanskih usliga. Kvalitet kao takav zahtijeva, od poštanskog operatera promjene u organizaciji, odgovornosti, pravu operatera, te sistemu standardizacije i upravljanja kvalitetom.Naj važniji dio logistike u integacijama primjenjenog u poštanskom saobraćaju je marketing logistika .

4.3.LogistiČki koncept kao reformska orijentacija u poštanskom

saobraćaju

Na osnovu prihvaćenih rješenja strukturalnih refomi od svih zemalja članica UPU-a, svaka

zemlja treba da sprovede reformu na osnovu strategija usvojeneih na kongresima UPU-a koji

se odžavaju kontinuirano.Reforma je orijentisana u dva pravca :

A). Donošenje zakona o pštanskom saobraćaju koji koji treba da riješi značajne segmente i

obezbijedi savremeno poslovanje poštanskog sistema preko;

• reforma strukture usluga, kvaliteta, tržišta poštanskih usluga, konkurencije i

dvajanje funkcije regulatora od funkcije operatora sistema,

• status operatera na tržištu,

25 DHL-Prijenos pošiljaka korporacija (Dolsez,HiIbolom, Lznd).

263Î TNT-Prijevoz pošiljaka korporacija (Thomas Nationwide Transport)

27î2 Fedex-Prijenos pošiljaka (Federal Exprès Corporation)

20


• status organizacionih cijelina tj. PJ28,

• status instituconalnog okvira za veći stepen liberalizacije i harmonizacije na tržištu

operatera.

B). Sprovođenje reformi u poštanskim operterima prema strategiji UPU-a i preporčenim

rokovima i osnovnim kriterijima tržišnog poslovanja:

• stvaranje uslova za liberalizaciju na tržištu poštanskih usluga,

• stvaranje uslovaz za profitabilno poslovanje,

• tehnološko troškovna analiza svih segmenata poslovanja,

• analize i sinteze automatizacije i informatizacije,

• defmisanost organizacije za koordinaciju,

• definisanje strateškog opredjeljenja od strane TOP-menadžmenta za

pojedine poslovne koncepte.

Na osnovi ovih reformi i reformi koje su sproveli sistemi pošte u okviru EU, koji su

posljedica eiminisanjem unutrašnjih granica na evropikom prostoru dolazi do integrisanja

poštanskog sistema na domaćem tržištu i šire.

Međutim EU je otvorila velike mogućnosti poslovanja i povećanja broja, asortimana i kvaliteta poštanskih usluga, samom integracijom transportnih lanaca na velikim rastojanjima i primjenu logističog koncepta u pošti.Poštanska industrija je dobila snažnu konkurenciju od sve većeg broja kurirskih službi koje vrše dostavu od vrata do vrata. Pogođena ovim postaje prisiljena da se ponaša kao tržišna kompanija i da se sve čvršće udružuje sa drugim operaterima. Odnosno država-vlada kao vlasnik je prisiljena da pošti omogući privatizaciju i poslovanje po principu tršnosti, tj da omogući pošti primjenu poslovnog koncepta logistike.

Tendencija je stvaranje uslova za integrisanje svih sistemskih elemenata u cilju individualno

integrisanih paketa usluga prema zahtijevima kupca.Glavana osobina logistike se

manifestuje u povećanju konkurntske sposobnosti, smanjenje troškova i povećanja kvaliteta

usluga, odnosno zadovoljenja zahtijeva kupaca.Distribucioni lanac , koji čini distribucionu

mrežu, moraju biti orijentisani prema kupcima. Distribucione mreže treba da su fleksibilne u

toj mjeri da i u promjenjenim uslovima odgovaraju željama i zahtijevima kupaca. Na ovaj se

način savremeno evropsko tržište transformiše u otvorenu transportnu mrežu sa mogućnošću

značajne racionalizacije logističkih troškova, zahvaljujući već razvijenoj mreži logističkih

centara i bazne mreže saobraćaja.

Ovim zahtijevima najviše odgovaraju logistički centri i njihova razvojna mreža,

28 PJ-Poštanske jedinice

21

26


odnosno povezanost. RTC29 omogućuje korisnicima na svim gravitacionim podrčijima takav

kvalitet usluge koji u velikoj mjeri odgovara njihovim zahtijevima, stim da postoji operater

koji će proizvesti usluga marketing logistike.Za poštu RTC je izvor snabdijevanja ako ona

vrši ili obavlja uslugu marketig logistike sa većim ili manjim količiama tereta, ona obavija

uglavnom ptevoz manjih količin tereta.

Logističke aktivnosti se grupiraju na:

• prevoz,

• skladištenje,

• angažovanje radne snage,

• pretovar (preradu),

• drugo (špediterske, carinske , ležarine osiguranje i si.).

Svi makro i mikro logistički sistemi imaju zajednički cilj sniženja logističkih troškova

distribucije, zasovanih na principima logistike.

Principi logistike:

• tehničo-tehnološko povezivanj,

• organizaciono povezivanje,

• koordinirano upravljanje,

• informaciono povezivanje.

Poštanski sistem se prilagođava na ovaj koncep preko potreba svojih kupaca kao mikro*

operater logistike.

4.3.1.Zahtijevi korisnika za reformom baziranom na konceptu marketing

logistike

Potrebe kupaca su vrlo varijabilne uslijed uticaja tehničko-tehnološkog razvoja,

konkurencije koja je sve veća u poštanskoj industriji od kurirskih službi i prevoznih

organizacija.

Poštanske usluge posjeduju određeni kvalitet usluga. Kvalitet niza usluga je po svojoj

sadržini vrlo sličan. Poštanske usluge su vrlo slične, ali svaka maxsimalno zadržava svoju

različitos u pogledu izvršenja usluga.

Potrebe kupaca poštanske usluga su osnov od kojih se polazi ka definisanju osnvnih

karakteristika sistema logistike u pošti. Pri tome treba nastojati da se zadovolje potrebe

29 RTC-je geografko grupiranje nezavisnih kompanija i tijela koja se bave teretnim transportom (npr. Špediteri, isporučioci, carine, prevoznici) i pratećim uslugama (skladištenje, pakovanje,) uključujući jedan terminal. Izvor-Europlatforms, prilog pravilniku, 18 semtembar 1992.

22


kupca uz što niže troškove. Zbog ovih osobina jedna kvalitetna usluga može vrlo brzo da

zastari ,tj. neodgovara korisniku.

U nastojanju zadovoljenja zahtijeva krajnjeg korisnika polzi se od:

• jednovremene racionalizacije i razvoja usluga,

• razvoja martketinga najčešće tlemarketinga,

• primjene logističkog koncepta i načela logistike.

Ovo znači da se optimalna rješenja mogu pronaći isključivo jednovremenim i intermodalnim

konceptom u rješavanju zadataka u poštanskoj djelatnosti.

Pod zahtijeve na tržištu poštanskih usluga koji se moraju sistemski obraditi i rješiti spadaju:

A).Zahtijev korisnika za uslugom:

1.vrijeme potrebno za preuzimanje zahtijeva,

2.vrijeme potrebno za obradu zatijeva,

3.raspoloživost opreme,

4.vizuelne informacije o elementima zahtijeva tj.vrsta zatijeva. B). Zahtijev korisnika za

poštanskom uslugom na izvoru tj. kod samog korisnika: 1 .procijena potrebe za uslugom na

izvor, 2.dizajn ponude kupcu, 3.ponuda dizajna kupcu, 4.način prihvatanja ponude kupca,

5.način preuzimanja pošiljki. 6.potrebno vrijeme, oprema i ljudski resursi.

C). Zahtijevi korisnika za poštanskom uslugom kod trećeg lica tj.pošta kao posrednik:

1 .ponuda zastupanja trećeg, lica korisniku,

2.preuzimanje narudžbe, 3.narudžba od trećeg lica.

4.preuzimanje pošiljki, doprema , prerada, odprema i uručenje, 5.potrebna oprema, vrijeme i

ljudski resursi. D). Zahzijevi korisnika kod distribucije tj.isporuke pošiljki: 1.vrijeme

zaprimanja pošiljki, 2.način zaprimanja pošiljki, 3.način dostave,

4.vrijeme potrebno da se stigne do određenog korisnika,

5.način uručenja,

6.vrijeme trajanja uručenja,

23

26


7.potrebni resursi za uručenje,

8.vrijeme potrebno za povratak u bazu.

E). Elementi kvaliteta koji se manifestuju nakon uručenja pošiljki:

1.zadovoljstvo korisnika vremenom i načinom uručenja pošiljke.

Da bi se logističke usluge mogle kvantifikovati na cijelokupnom logističkom lancu

neophodno je izvršiti razgraničenje i razlaganje na osnovnu strukturu logističkog lanaca. Za

anslizu logističkih lanaca koristi se više metod30, a kvalitet usluga najznačajniji izmjeritelji

kvaliteta logističke usluge u pošti su:

1. Vrijeme realizacije ciklusa jedne narudžbe-podrazumjeva vrijeme koje protekne od

trenutka zahtijeva za poštanskom uslugom od strane pošiljaoca do trenutka uručenja

primaocu.

2.Spremnost na isporuku-podrazumjeva spobnost poštansko-logističkog

operatera da ponuđene usluge izvrši po unaprijed utvrđenim standardima.

3.Pouzdanost i tačnost isporuke -prenos pošiljke u neoštećenom stanju i sposobnost održavanja ugovorenih rokova isporuke, odnosno interval snabdijvanja.

4.Modalitet strukture isporuke -podrazumjeva isporuku pošiljaka po utvrđenim rokovima ,

i rokovima koje zahtijevaju korisnici.

5.Fleksibilnost proizvodnje-potrošnje usluga u pogledu sposobnog, brzog i racionalnog

prilagođavanja zahtijevima tržišta , odnosno kupcu usluge.

6.0čekivani stepen informisanosti-potrebne i raspoložive informacije u realnom vremenu,

u svim karikama lanca proizvodnje i potrošnje poštanske usluge. To je jednostavnost,

tačnost ,unificiranost i pouzdanost informacija.

Ovakvo složenom zahtijevu može da odgovori poštanski operator koji ima organizovane dijelove PC31 kao RTC prije svega za paketske usluge svih vrsta i težina, kao i za sve ostale logističke usluge, u smislu kompnenti poslovanja prikaz na slici 5.

Poštanski saobraćaj ograničenje na manje količine materijalnih pošiljaka , ali sa većom

procedurom prema svakoj pošiljci.

Kvalitet Iogističo-poštanskih usluga, kao izraz mjere zadovoljenja zahtijeva korisnika, mora da ima izraženu dinamiku promjena.

Tržište zahtijeva homogenu uslugu. Homogenu uslugu obezbjeđuje logistika preko svojih operatera koji su dio RTC. RTC kao logistički operater za grupranje na određemom gravitacionom područiju obezbjeđuje homogenu uslugu na jednom mjestu. RTC predstavlja

3055 Vidi: R.PeriŠić, "Sistem kvaliteta usluga logistika i irt forma ti ka ",Tran slog Beograd 2002. Str. 120

31PC-Poštanski centar

24


direktnu vezu između mikro i makro distribucije. Prema tome RTC obezbjeđuje max. kvalitet transportne usluge i stvara uslove za ponudu homogene logističke usluge. RTC stvara uslove za realizaciju tehnološkog, ekonomskog i ekoloških ciljeva preko svojih komponenti poslovanja i sistema saoraćaj uopće pa i poštanskog operatera koristeći koncept logistike kao dio svog poslovanja.

RTC preko svojih kompoeti svakoj od firmi koje su u satavau RTC omogućava ponudu

homogene lostičke usluge preko svojih komponenti distributcije, operativnih i dispozitivnih

koje djeluju kompaktno u realizaciji usluge. Važnost RTC za poštu proizilazi jer je ona dio

ovog sistema i učestvuje u proizvodnji usluga logistike utvrđenom prema vlastitom

konceptu. Na slici 5 dat su kompete RTC .

25

26


l)iMwi(i\n\

D Marketing logistika

C Snabdijevanje

B Upravljanje

A Realizapija1 2 3 4

t ' f f

Distributivne komponente

Slika.5. Komponente RTC17

26

Operativne

komponente

/' /'' / |~Kyalitativna_


Risto.P./Savremene tehnologije transporta II"., Beograd 1995.

27

Slika.6,Podsistemi marketig logistike.

5. TEHNIČKO-TEHNILOŠKII INFORMATIČKI PREDUVJETI

ZA LOGISTIKU U POŠTANSKOM SAOBRAĆAJU

Dabi se razumio konzept primjene logistike u poštanskom saobraćaju treba razumjeti sistem distribucije koji povezuje proizvodnju i potrošnju. Dakle dio sistema logistike bavi se distribucijom gotovih proizvoda na tržištu, a to je marketing logistika. Ovaj dio logistike ima najveći značaj za sobraćaj u cijelini.

Marketing logistika povezuje sistem reproducije cirkulaciono, a sistem saobraćaja je realizator distribucije, otuda i primjena logističkog koncepta u poštanskom saobraćaju.Marketing logistika je onaj dio logistike koji je veza za plasman proizvoda na težište.Osnovni zadatak marketing logistike je da obezbjedi isporuku prave robe u odgovarajućem stanju u pravo vrijeme i na pravom mjestu na tržištu tj.kvantitativno, kvalitativno, vremenski i prostorno.

Isporuka predstavlja stavljanje materijalnih dobara i gotovih proizvoda na raspolaganje korisniku ,

tj predstavlja logističko-poštansku uslugu.Karakteristike isporuke su:

1. spremnost na uslugu ,

2. vrijeme isporuke,

3. pouzdanost isporuke,

4. pružanje pomoći prilikom realizacije porudžbine.

Na osnovu karakteristika iporuke definišu se tehnološke funkcije podsistema marketing logistike.

Ssistem marketing logistike kao dio logističkog sistema sastoji se od podsistema slika 6 pod sistemi

marketing logistike perstavljen po principu procesa.

Marketinglogistika

1 rPošta kao logistički operater

Podsistemi marketing logistike se satoje od podsistema koji Čine tehnološki tok procesa marketing

logistike. Podsistem skladištenja i transporta imaju direktnu i indirektnu vezu .

Dabi odredili potrebna tehnička sredstva koja su potrebna za primjenu ovog koncepta i informacioni

sistem potrebno je sistemski obraditi i proučiti podsisteme marketing logistike.

5.1. Sistem realizacije porudžbine u marketing logistici

28


Poredenjem podsistema realizacije porudžbine marketing logistike sa sitemom realizacije

porudžbine u pošti odnosi se na paketske usluge, ali i sve ostale usluge u pošti koje su povozane

nezavisno kako se pakuju, a nespadaju u osnovne usluge u pošti. Paketske usluge u poštanskom

saobraćaju danas zauzimaju znatan udio u ukupnom obimu prometa, akoje predstavljaju logističke

usluge u pošti.Značaj marketing logistike u posti proizilazi iz integracije pošte na tržištu, a preko

liberalizacije i harmonizacije.

Podsistem realizacije porudžbine marketing logistike ima osnovni zadatak da obezbijedi ralizaciju

porudžbine u poslovanju pošte na koncetu logistike, a po redoslijedu ralizacije funkcija-F koje su

date na slici 7.

&&&&&

VodiistLiii n~ ili/ lui*. |x tuđ/hmc u IMUTUJ in iikitin.. lousiikt.

F-Formiranje tovarne jedinice: -lokacija robe

u skladištu, -formiranje jedinice pakovanja, -

formiranje tovarne jedinice,

-izuzimanje tovarnih jedinica iz skladišta.

F-Formiranje transportne

jedinice: -utvrđivanje elemenata za transport, -

grupisanje porudžbina, -formiranje optimalne

transportne jedinice, -potvrda isporuke

Slika.7.Podsistem realizacije porudžbine.

Radi lakšeg razumjevanja korištenja logističkog koncepta poslovanja navedena su dva primjera iz kojih se može zaključiti kako se može vršiti realizacia porudžbine za logističke usluge u pošti.

Primjer. 1.2000 redovnih korisnika kozmetičkih proizvoda "Oreol"naručili su sebi pošiljku preko

Pošte. Svaka od pošiljki može se svrstati u tri grupe određene po veličin:

-prva grupa pošiljki; 1000 grama-3000 grama, -druga grupa

pošiljki;3 kg- 7 kg, -treća grupa pošiljki; 7 kg -manje od 20 kg.

Snabdijevanje se vrši iz jednog izvora.

29

Slika.8. Šematski prikaz osnovnih veza i regulacije sistema porudžbine38.

U ovom slučaju pošta se javlja kao posrednik tj, pravni zasupnik i transporter. Poštanski operator od ovih funkcija realizacije porudžbine neobavlja ni jednu funkciju posmatrasno sa aspekta proizvođača ove robe, trgovca na veliko i korisnika. Pošta samo preuzima gotove pošiljke. Pojavljuje se na izlazu iz sistema kao transporter.Troškovi, vrijeme utrošeno za realizaciju porudžbine, kontrola vrši se na klasičan način utvrđen od strane prodavača u skladištu.

Primjer.2.Poštanski operater je stupio u ugovoreni odnos sa distributerskom firmom "Univerzal" koja vrši prodaju putem kataloga velikog broja proizvoda i roba. Poštanski operater je u mogućnosti da na cijelom prostoru pokrivenosti na domaćem tržištu izvrši prenos pošiljke u roku od 15 dana.

Sistem realizacije porudžbine utvrđenje prema standardima poštanskog transporta za male količine i modulska pakovanja, a za velike količine prema standardima utvrđenim za ostale vidove saobraćaja.Sistem obilježavanja pošiljaka je sa šiframa korisnika i barkodiranjem na principu adrese i poštanskog broja.Snabdijevanje se vrši iz više izvora tj.više skladišta na više različitih mjesta, skladišta su razruđena.

Poštanski operater je u mogućnosti da djeluje na realizaciju porudžbe u pravcu pojednostavljenja

procesa i smanjenja troškova, skraćivanju vremena transporta.Svaki korisnik koji naruči putem

kataloške prodaje dobiće pošiljku putem pošte. Informacije oko vremena uručenja mogu se

provjeriti od strane pošte.Pošta je u mogućnosti da sebi organizuje transportna cijelom lancu

dostave pošiljak, da izvrši pripremu prerade i potrebnih sredstava za preradu u centrima prerade

paketa i centrima prerade drugih pošiljaka. Stohastički sistem regulacije porudžbine putem poste.

Iz primjera proizilazi kostrukcija sistema osnovnih veza i regulacije sistema porudžbine dat na slici

8.

X- su ulazne promjenjive na koje može djelovati onaj koji posjeduje informaciju u relativnom

vremenu.

Ulazne promjenjive kod ovog sistema su :

- Xi broj porudžbina,

- X2 grupisanje porudžbina prema pošti uručenja,

- X3 lociranje roba u skladištima,

30


- X4 formiranje logističke jedinice = modulsko pakovanje + standardizovana jedinica transporta,

- X5. kontrola i fakturisanje,

- ±AX su priraštaji promjenjivih, -Y su izlazne

promjenive. Mogući događaji sa porudžbinom.

1. Yi= Xi±AXi=povećanje ili smanjenje broja narudžbi za vrijeme realizacije

jednog ciklusa. Moguće povećanje ili smanjenje iskorišćenosti vozila po

jednoj vožnji.

31

2. Y2=X2 ±AX2~veći ili manji broj grupisanja u odnosu na broj pošta uručenja.

35 Risto.P., "Savremene tehnologije transporta II", Beograd 1995.



3. Y3-X3±AX3=veći ili manji broj lokacija roba za izporukz u odnosu na količinu isporuke.

4. Y4=X4±AX4=veći ili manji broj logističkih jedinica u odnosu na lokaciju preuzimanja pošiljaka.

5. Y5=X5±AX5=Y5 u ovom slučaju broj faktura jednak je uvjek broju narudžbi, a kontrole se

izražavaju po svojoj složenosti.

Na osnovu prilagođenog modela regulacije porudzbine moguća je primjena u praksi poštanskog

sistema u cilju pojednostavljenja komuniciranja potrošači isporučioca robe, ako se naručuje pošiljka

preko pošte.

32

Slika.9. Izdavanje pošiljki iz skladišta. WWW. posta.at

http://WWW.posta.at/

4">JlvO\ inj i U^jiluKki

5.2. Podsistem pakovanaje u marketing logistici

Podsistem pakovanja ima zadatak da zaštiti proizvod ili neku pošiljku prije svega. Ova zaštitna

funkcija proizvoda ili neke robe vrlo često ima visok udio u cijeni gotovih proizvoda. Sistem je

postavljen prema redoslijedu realizacije funkcija pakovanja u podsistemu marketinglogistike, akoji

se primjenjuje za koncept logističkog poslovanj a i dat je slici 10.

/ i s t i n a i l i m i m

■■■■a

<op^Sîn ✓

ishta)

I p*ik$i mju i

( s u \ i s c v i - » o k

^ t p L l l

nuJo\wl| nt

kp^ti f istltU

skl klisnaRt. rlMujt m.

&dsut%8^ od t t fard ih i^pil

m

>u\isno pikovann. v

iiuio\ ol |I M / istita

11111 ■

i 1

pdL(l\ U1|J

mftviuftjaiiji

mi

HHbBEob^ft/avanii

flHBHflB-stan^^lnt^

Slika. 10.Funkcija pakovanja u sistemu marketing logistike.

Sistem pakovanja u pošti je sličan sistemu pakovanja u logistici jer se svodi pakovanje uopće na

modulsko pakovanje kod formiranja logističkih jedinica. Pakovanje u pošti ima zdatak da zaštiti

pošiljku koja se šalje. Pored zaštite pošiljke ima i funkciju informisanja i funkciju

manipulacije.Funkcija informisanja je vrlo značajan u sistemu prenosa pošiljaka prije svega

paketskih pošiljaka. Informisanje o pošiljci je vrlo jednostavno sa oznakama koje su propisane

nomenklaturom usluga. Oznake date na slici 11.

33

U M M l U U i 111 l l f U l I ' U l o l l l k l

Lr intpt i tu il l l l l l k l l j i B

^^^^^^^^^^

Eggssfimm

iUc'at»lh" i> tfau»M- Sbtom i rtmpltr ■■ -Volt (iwtrue l loo» »u verso *.V*JI upuly-ni{K>ai»iH ■

J« (MUM QU*HlAArfOtO*^«olHtUIMar-W».*i ^•w>»^tl,*■ j ~ »i»3r


DOtÌANE/CéRiNA CN 22

LOMLJIVO Colis fragile

Slika.] 1. Oznake napakovanju pošiljaka sa ciljem informisanja u manipulaciji i preradi.

Vrste pakovanja u pošti prema podjeli osnovnih poštanskih usluga su:

• Pakovanje

pismonosnih

pošiljaka vrši se

u omotima

standardizovanih

dimenzija i

oblika. Prema

veličini pisama

mogu da budu

različitih

dimenzija kao i

standamih

dimenzija .Pism

o predstavlja


zatvorenu

pošiljku bez

označene

vrijednosti ili sa

označenom

vrijednosti,

preporučeno ili

knjiženo

pismo.Sva pisma

podliježu

jednakom

pakovanju

najčešće

standardizovanih

dimenzija.


i i š*2đ £ 1040 mm

mai IšJ £900 mm

mm fi)i 100 mm

Slika. 12. Dimenzije pisma

• Pakovanje paketskih pošiljaka u sistemu poštanske industrijePaket predstavlja zatvorenu pošiljku sa označenom vrijednošću, a može sadržavati i robu, vrijednosti i druge predmete čiji prijenos nije zabranjen.Paketska pošiljka mora biti zatvorena ili nezatvorena i upakovana prema sadržaju. Osnovno označavanje podliježe prema sistemu datom na slici.Bimenzije paketa su tipizirane prema nomenklaturi

36


poštanskih usluga.

U današnjim uslovima poslovanja po principu logističkog sistema pošte za date usluge dimenzije paketa imaju sve veći značaj i koriste sistemi modulskog pakovanja i slaganja.ZnaČaj podsistema pakovanja ima sve veći značaj oko čuvanja robe i informisanja, pošto poštanski sistem vrši transport i prenos raznih vrsta roba i proizvoda upakovanih u pakete. Prenos raznih vrsta roba i proizvoda pošta vrši jer posluje kao logistički operater .

Uloga poštanskog operater je da sudjeluje u isporuci i snabdijevanju potrošača, a kroz kanale prodaje. Zato je sve manji značaj dimenzija tj. veličine paketa koje prenosi poštanski operater. Ovakav način djelovanja proizilazi iz tržišnog poslovanja poštanske industrije zasnovane na konceptu logistike.

Uj PAKET U GUUK.'J VALJKfi

37


Slika. 13. Pakovanje i dimenzije paketa prema

nomenklaturi poštanskih paketa

Pakovanje u sistemu poštanske industrije sve više se prilagođava sistemu standardizacije modulskogpakovanja u proizvodnji gotovih prozvoda.

Sistem paketizacije koji je usvojem prema ISO stndardima sve više se primjenjuje i u poštanskom saobraćaju. Modulska pakertizacija posjeduje osnovnu tehničku bazu sa dimenzijama prikazanim na slici 14.

a).pojedinačno pa

38


kovanje tj jedinica rukovanja.

200 cm

150 cm

39

200 cm

b).jedinica pakovanja sastoji se od jedinica rukovanja osnovnog modula 200x600x400cm3.

400 cmSlika 14. Osnovne dimenzije pojedinačnog pakovanja paketa u sistemu standardizacije.

Paketizacija predstavlja formiranje većih jedinica od manjih pojedinačnih pakovanja modulskim

usklađivanjenjem.Transportno manipulativna jedinica paleta predstavlja tovarnu jedinicu. Paleta se

sastoji od tvrdog postolja standardnih dimenzija 1200x1000 cm i 1200x800 cm, "postoji više

dimenzionisanih i konstruisanih vrsta paleta"19. Na paletu se slažu jedinice pakovanja i prestavljaju

manipulativnu jedinicu.

Osnovni moduli slaganja u paletizaciji prema ISO standardima su 200x150 i 600x400 cm. Slaganja

na palete standarnih dimenzija vrši se po više varijanti zavisno koja od njih optimalno odgovara za

slaganje.

Cilj slaganja po modulima je da se upakovane jedinice smješta na palete i omogući optimalno

pakovanje koje se transportuje na duži ili kraćim rastojanj

a) 1200x800 ima 23 varijacije b) 1200 xl000 ima 32 varijacuje

400 ' # Ć 400 mm 000

400 wl H600

600 600 400 400 400

Slika. 14.Primjr slaganja osnovnog modula na ISO palete

Risto.P., "Savremene tehnologije transporta I", Saobraćajni fakultet Beograd 1995., str.153

Prednosti standardnih modula pakovanja:

• smanjenje troškova manipulacije,

• jeftinija izgradnja ambalaže,

• mogućnost uvođenja automata za pakovanja većih serija proizvoda,

40

200 cm


• racionalno korišćenje skladišnog prostora,

• smanjaenje troškova prerade paketskih pošiljaka u centrima prerade paketa,

• zaštita potrošača u pogledu kvaliteta proizvoda i sigurnosti,

• obezbjedenje jedinstvenog tržišta i tehničko-tehnološkog sitema distribucije proizvida.

Funkcija informsanja u sistemu pakovanja zauzima mjesto broj jedan vezano za distribuciju u prodajnom lancu. Za poštanskog operater informisanost o pošiljkama je značajna iz razloga što posluje sa velikim brojem korisnika i isporučioca.

Sistema modulskog pakovanja pojednostavljuje isporuku i omogućava racionalizaciju u sistemu poslovanja transpornih i prevoznih sistema, tako i poštanskog sistema koji ima oganizovan dio poslovanja po načelima i principima marketing logistike.

Sistem pakovanja nadalje se oslanja na skladišnu funkciji i vezujuće djeluje na realizaciju transportnog lanca od vrata do vrata. Za poštanskog operatera skladištenje predstavlja izvor nabdijevanja pošilkama, stim da ima idrugeu funkciju kojaje navedena u podsistemu marketing logistike.

41


5.3. Podsistem skladištenja u sistemu marketing logistike

Za poštanskog operatera koji organizira dio poslovanja po principu logistike skladišna funkcija ima

zadatak ublažavanje neravnomjernosti između vremenskih i količinskih različitih tokova pošiljka,

za logistiku uopće skladište predstavlja na tržištu ublažavanje neravnomjernosti između vremenskih

i količinskih različitih robnih tokova. Kod skladištenja potrebno je riješiti dva osnovna zadatka:

1. Problem kapaciteta skladišta,

2. Problem zaliha ili obima paketskih, vrećnih ili kontejneskih pošiljaka.

Prema osnonim F-funkcijama skladištenja kako se realizuje proces skladištenja data je slika 15 koja

prestavlja podsistem skladištenja u marketing logistici sa naznakom primjene u pošti.

mmWÊÊÊ

SlUpLTl UhlJ l / ILlfL-

usiKivu \ i /nosti i tipi skJ idist lop d( siupniJitu nur t) uiwduji sc puma kluiitkoi

b I / I

42

opt.lh *.kl idistd «

centi iln i i

„sJJ ulist i / mspoiuku

skladišta posh.

SHSflHSsBflSNski u i ista u okwni

oh|ckt i - m >ti l'( i

pi st inskun

prerarde

1 koji -.11 pi M.b l l t 1

Ol» »11/ k n ri t ■


opi inu /1 m inipulis ui|L

^^^^^^^^^^^

l , t ^ xlr^l»^ u i isti u un

Slika.15. Podsistema skladištenja u marketing logistici

sistem skladištenja kao posebna djelatnost privređivanja predstavlja za poštankog operater koji

posluje po principu logistike za date usluge izvor snabdijevanja pošiljkama i prdstavlja

kooperantsku djelatnost. Ova važnost skladišta direktno se veže za poštu u sistem komuniciranja.

Za iznajmljivanje vlastitog prostora pošte predtavlja uslugu dodatnog izvora snabdijevanja operatera

za prostor koji iznajmljuje.Ova mogućnost postoji za iznajmljivanje i u druge svrhe poštanskog

proetora ili objekta.

5.4.Podsistem transporta u sistemu marketing logistike

Osnovni zadaci transporta sa aspekta marketing logistike su:

• da gotove proizvode dostavi od momenta završetka proizvodnje do skladišta za isporuku,

• daih dostavi od skladišta za isporuku do distributivne mreže ili trgovačkih centara,

• daih dostavi od trgovačkih centara do krajnjeg korisnika.

Transport predstavalja stabilni podsistem marketing logistike. Transport ima veliki značaj jer ostvaruje vezu sa klijentima i uslovljava najveće učešće u troškovima marketing logistike, funkcije transport date na slici 16.

Pođsisiuu ti in poit i u M N I l i t m 1 1 1 nkum logistike

I unki . n L li insp.nl i protonu (1 ) M L i n c i i s k

i (rj uuLsLtlosl <n)

/ ilui| i_\i /1 ii ih/ I L I | U lunkui i

icionalne

konćepcijefelmologije

ti mspnit i organizacija

transporta

1 unkiij i i/boi i ti tfisporno.! m kKU i -

sredstavak /Uic/niikog

transporta,

SKlNi* 1 l U k l l O

transporta brod, m mKK i i dusnng i »hi < . i M

t * mn -sredstava drumskog saobraćaja -razne

vrste, kamiona, kombija, specijalnih vozila

43

1 imkui \ priJUMii.

ImjiliLkih julmu t

kunl(.|m.r

IV stanske iidiniu.

t[ tn->poit i sp id i|u

LI ->|>U11 lili in islit-

k«. julinin ' on

podli^/u osnovnim

modulima ISO

standardizacije

http://unki.nL/

http://insp.nl/


Slika. 16. Pod sistem transporta u sistemu marketing lodistike.

Izrada racionalne koncepcije transporta i organizacija transporta ostvaruje se kroz :

• prostornu komponentu rastojanja transporta (L km),

• vremenska komponentu trajanja transporta i prevoza tj.čisti rad sredstava transporta.

• komponentu učestalosti npr. n prevoza u 24 sata po jednom prevoznom sredstvu,

• komponentu redovitosti transporta .

Zadaci koji se postavljaju pred organizaciju transporta u sistemu marketing logistike su:

1. izbor jeftinijeg transportnog sredstva, ali kod poštanskog saobraćaj to uvjek nije moguće jer poštanski saobraćaj koristi specijalna sredtva transporta u većem dijelu svog poslovanja,

2. izbor napovoljnijeg nosioca transporta, u poštanskom saobraćaju to zavisi od relacije i na međunarodnom i domaćem tržištu,

3. planiranje transportnih linija,

4. koordinacija dopreme i otpreme pošiljaka u centre prerade,

5. nadzor i kontrola svih transportnih usluga,

6. moguća izmjena tokom transportnog procesa na određenim linijama.

Izbor transportnih sredstava zavisi od učinka i troška sredstva.

Najznačajnija podjela transportnih sredstava za transportne operatere je podjela na sredstva javnog i vlastita transpotrna sredatava.Troškovi i kvalitet usluge se posmatra u odnosu na to dalije u pitanju transportno sredstvo javnog ili vlastitog sredstva. Obije vrste transportnih sredstava nude niz prednosti. Problem korištenja se rješava kombinacijom voznih parkova za vlastite potrebe i javnih na onim linijama gdje je to isplatnije i kombinacijo sa drugim operaterima transporta putem sistema kooperacije.Korišćenje standarnih modulskih pakovanja i formiranje paleta i kontejnera je najčešći oblik u sitemu marketing logistike. Obezbjeđenje svih podsistema marketing logistike se najbolje realkizuje primjenom standarnih tovarnih jedinica.

Za poštanskog operatera korišćenje sistema modulacije u pakovanju i EAN32 sistema etiketiranja za

informisanje rješava sve nesuglasice u transporu i preradi

paketskih i dugih pošiljaka koje se mgu obilježavati EAN etiketom. Sličan slučaj je i za ostale

pošiljke koje se transportuju u većim količinama a okrupnjavaju se. Putem primjene standarnih

vreća i malih kontejnera u transporu od prijemene do isporučne pošte.Sistemi dostave i isporuke

paketskih pošiljaka vrši se u nekim slučajevima po posebnim konceptima organizovanim prema

raspoloživosti sredstava, radne snage i sredstava prevoza. Ovakvi načini izporuke podpadaju EMS33

usluga i dostava putem kataloške prodaje korisniku naručiocu.

32 EAN-European Articel Numbering

33J1 EMS-Medunarodna ubrzana pošta Exspres Maii Service

44


Na osnovu podsistema maeketing logistike moguće je izabrati i opredjeliti već postojeća tehnička sredestva u poštanskom sistemu. Na osnovu tehničko elementa izabiru se i tehnološka rješenjia zasnovana na integralnoj informatizaciji.Za sva tehnička sredstva sa kojima se vrši određeni rad najhitnije je da se izaberu na osnovu modulskih pakovanja jer su i sredtva transporta i manupulacije projektovana i konstruisana na osnovu standarda osnovnih modula pakovanja.

5.5. Integracija informatizacije u funkciji logistike

Pravilna tržišna orijentacija je ključni faktor uspjeha, pri čemu se, podrazumjeva pravilan izbor i kombinacija resursa.

Sa logističkog koncepta informatizacija predstavlja primjenu različitih informatičkih tehnologija a posebno računarskih i komunikacinih tehnologija u poslovanju operatera. Pravilna ekokonomska primjena ovih tehnologija zasniva se na resursnoj koncepciji i ekonomskim principima poslovanja. Resursna koncepcija potencira značaj integrisane marketing logistike, koja ima direktan uticaj na produtivnost, ekonomičnost i kvalitetno funkcionisanje transportnih sistema. Na osnovu osnovnih osobina marketing logistike logistički pristup u transportu, koji koristi metodologiju „ lanca vrijednosti"34 orijentiše se na sve učesnike transportno-logističkog preocesa. Lanac vrijednosti se sastoji iz komponenti:

• I- veze sa isporuči očima,

• K-veze sa korisnicima,

• T-tehnološki proces unutar jednog operatera,

• L-logistički procesi između podsistema operatera,

• V-integrisane veze između operatera T-L35 lanca.

Operateri i firme koje ulaze u integrisani T-L lanac orijentisane su na smanjenje troškova na račun bržeg obrta resursa, skraćivanje vremena izvršenja narudžbe,koordinacija transportnog toka s mrežom isporučioca , kivalitetnije i brže usluge objedinjuje dupleksna informacija koja je vezivno tkivo logističkog i transportnog toka . Poslovanje zasnovano na logističkom konceptu to omogućuje pa tako i pošta kao transporni operater koji posluje na logističkom konceptu ima ove karakteristike, na slici 17 predstavljena je uzajamna veza učesnika transportnog toka i informaciona podrška.

K

IsporučiociTransportni operateri

Potršači

TL T L

T L

34J2 Ibid., str.HO

351,5 T-L-Transportno logistički lanac

45

Elementi Osnovne oblasti integrisane logistike u transportu efikasnosti


V V

Slika.17.Elementi transportne logistike i tokovi njihove informacione podrške36 Osnovne oblasti i

komponente integrisane logistike su:

• Z-upravljanje zalihama,

• T-transport, |

• LIF-logistička infrastruktura, ' • S-

skladištenje,

• PP-prerada i pakovanje,

• Ll-logističke informacije.

Logističke informacije i njihovi razruđeni, brzi, pravovremeni, kvalitetni i fleksibilni tokovi su

vezujući elementi sistema integrisane marketing logistike. Bez razvijene informacione podrške i

informaciono-tehnoloških mreža nije moguća primjena menadžmenta lancima isporuke , koji je

tijesno povezan sa unutar operatorskim resursima planiranja zasnovanih na direktnom marketingu.

U ovoj oblasti dominira tedencije:

1. usavršavanje informacionih proizvoda,

2. sposobnost integracije,

3. likvidacija posrednika,

4. globalizacija i konvergencija.

Na slici 18 data je integrisani model informacione podrške transportno-lgističkom lancu kojeg objedinjuje logistička informacija.

K

36 L.Mirotin 2003, str. 109

46


L

V

Slika. 18.Integrisani model informacione podrške T-L37

Logistička informacija kao faktor integracije predstavlja jedan od glavnih strategijskih resursa, za

poštuje informacija značajna jer povezuje isporučioca i korisnika, a sa sllike 18 se vidi da trag

logističke informacije vodi prekočvorišta do svakog učesnika u ovom sistemu i omogućuje pošti

kao vezivnom-V ili kordinatorskom operateru u sistemu logitike da posluje na tržištu.Informacina

podrška je usmjerena na postizanje kvalitetnog, kvantitetnog i pravovremenog opsluživanja

korisnika na bazi osnovnih logističkih komponenti.Istrumenti informacione integracije djeluju u

fazama tražnje, obrade zahtijeva narudžbe i distribucije informacija u sistem logistike i to na svim

nivoima informacione podrške tj. strategijskom, taktičkom, i operativnom nivou.Informacini tokovi

prdstavljau kretanje informacija usmjernih dokumentarnim i elektronskim putem

, koji prate materijalne i uslužne tokove. Na osnou ovih predpostavki informacije su baza

koncipiranja marketing koncepta i organizacije menadžerskih funkcija u operateru, jer informacioni

tokovi spajaju organizaciono razdvojene , ali funkcionalno i poslovno povezane sisteme marketing

logistike.

Rastući značaj informacionih tokova za marketing logistiku uslovljenje mnogim faktorima i

razlozima, među kojima se po svom značaju izdvajaju uticaji informacija na:

1. potrošački logistički servis tj.status isporuke robe , postojanje robe, rok isporuke, otpremna

dokumentacija,

2. smanjenje potrebnih zaliha, kadrova, rizika, i neizvjesnosti,

3. povećanje fleksibilnosti logističkog sistema sa aspekta načina, vremena, i mjesta korišćenja

resursa i ostvarenja konkurentskih prednosti preko stvaranja dodatne vrijednosti.

Poseban značaj informacionih tokova za marketing logistiku može se sagledati u činjenici što između informacinih i materijalnih tokova odsustvuje jednoznačana usaglašenost, odnosno sinkronizacija u vremenu nastajanja.

Informacini tokovi nastaju prije materijalnih npr. zasnivanje ugovor o dopremanju roba, ili pošiljaka

korisniku.

Informacione tehnologije pod uslovom dovoljnog stepena informatizacije jedne zemlje obezbjeđuju

tačne, pouzdane, informacije. Visok stepen informatizacija jedne države pospješuje ciosistem

snabdijevanja u pogledu smanjenja troškova transporta,.

Integrisani informacini sistem marketing logistike u pošti sa aspekta menadžmenta i marketinga omogućuje kontinuinirano i interaktivno kruženje informacija između osnovnih komponenti sistema informisanja i menadžmenta. Ovo je predstavljeno na slici 19 i dale se može pojednostaviti u cilj

37 Ibid., str 111

47


operaconalizacije menadžment-marketinškog komunciranja između komponenti interaktivnog i dupleksnog komuniciranja na tržištu i unutar poštanskog sistema

48


Razvoj informacija

Funkcije marketing menadžeralogistike:

analiza, planiranje, primjena,

organizacija, kontrola.

Procijena za

pro cijenu

informacija.

Sistem distribucije informacija

Sistem Sistemobrade istraživanjaporudžbine

i t J

Sistem za pomoć u

odlučivanju

Okruženje marketing

menadžera logistike:

Korporativnibiznis,

Funkcijska preklapanja,

Logistički marketing i

menadžment Logističke aktivnosti,

Slika. 19. lnformacini sistem integrisane logistike'

4.6. Okruženje

Djelatnost poštanskog saobraćaja duboko zadire u svakodnevni život ljudi i društva kao cijeline, a

takođe se odražava na ekonomske, političke, socijalne i kulturne djelatnosti u svakoj državi i

okruženju.

Brojni korisnici opredjeljuju širok spektar različitih katrgorija usluga pošte, a kao posljedica

različitih kategorija društveno -ekonomskih odnosa. Iz ovih odnosa proizilazi opredjeljenje pošte

kao društveno-ekonomskog subjekta:

• pošta za komunikacije i razmjenu,

• pošta u funkciji nacionalne i međunarodne povezanosti,

Montenegrin journal of ekonomics No.3.

49

Sistemizvještaja i

izlazi


• pošta kao faktor u ekonomiji zemlje,

• pošta kako faktor novčanog prometa,

• pošta u funkciji koordiniranja.

"Ekonomski značaj pošte proizilazi iz njegove djelatnosti i društvene infrastrukture. Poštanski

saobraćaj predstavlja veliki tehničko-tehnološki sistem koji obezbjeđuje prijenos informacija za

poslovne i druge potrebe, što je u funkciji općeg povećanja produktivnosti rada i efikasnosti

poslovanja, kao posrednik u razmjeni roba , kao veliki korisnik usluga drugih saobraćajnih

podsistema, kao učesnik u prodaji i prometu roba kroz poštansku koorespodenciju, kao sudionik u

poštanskoj koorespodenciji."38

Poštanski promet obavlja platno-manipulativne poslove novcem.

Značaj poštanskog sistema kao transportne organizacije, je u didtribuciji, isporuci poštanskih pošiljaka koje se svakodnevno u velikim količinama slijevaju u poštanske centre. Pored poštanskih pošiljaka pošta redovno organizuje i obavlja transport putnika, roba drugih korisnika. Takođe pošta koristi usluge i drugih organizacija.

Posebne prednosti poštanski transport ima u:

• redovitosti veza,

• brzini prenosa,

• radnom vremenu i rokovima,

• sigurnosti,

• relativno povoljna cijena transporta,

• redivtost i fekventnost koja nije u funkciji samo urbanih cijelina već i ruralnih,

• intezitet transporta je posebno vezan za poštanski transport.

Kao sredstva kombinovanog transporta, navedene mogućnosti poštanskog saobraćaja stvaraju i

velike obaveze poštanskoj eksplataciji, u cilju zadovoljenja ciljeva eknomsko-komercijalnih i

tehnoloških aktivnosti. Ovo je razlog da se pošta sve češće javlja kao operator saobraćaja i da vrši

transport putnika i roba kao i profesionalne organizacije na cijelokupnom tržištu poslovanja, tj u

svim oblastima.

38 E.Arnautović "Tehnika i tehnologija poštanskih komunikacija" 2003.

50

Slika.20.Logistička podrška radu pošte


Iz navedenog proizilazi da u svakoj oblasti privrede i društva postoje potencijalni korisnici na tržištu. Dakle na svim nivoima društvenog i privrednog sistema postoje korisnici poštanskih usluga.

U ovakvo složenom sistemu potrebno je izvršiti podjelu tržišta, iz koje se mogu izdvojiti

distribucioni procesi snabdijevanja u cilju povezivanja proizvodnje i potrošn, dakle okruženje

predstavlja tržište materijalne i nematerijalne za sistem poštanskog poslovanja.

Za realizaciju koncepta marketing logistike u sistemu pošte treba odrediti prioritete u okruženju:

1. prvi priorite je na tržištu odrediti izvore snabdijevanja u ditribuciono procesu,

2. izabrati trhnička sredstva, radnu snagu, informacioni sistem, obezbjediti svestranu

zakonsku osnovu i ugraditi kooperativni element u sve elemente sistema i kao takav sistem

usmjeriti prema korisnicima,

3. ekonomski, marketinški, menadžeski izabrati i izgrađivati radnike i menadžere svih profila i na svim nivoima.

51

Iz navedenog funkcionalnog koncepta moguća podrška logistike sistemu pošte data je na slici 20.

I

-ki opi


4. izabirati tehnologije i primjenjivati prema potrebnim svojstvima." Smatra se da tehnološka

rješenj ne predstavljaju problem, problem predstavlja primjena i korištenje tehnologija"39

Na osnovu utvrđenog prioriteta moguća je konstrukcija sistema i realizacija koncepta. Zbog

jednostavnije primjene logističkog koncepta potrebno je naglasiti važnost izvora snabdijevanja

pošiljkama.

5.6.1.Izvori snabdijevanja pošiljkama operatera u kanalima prodaje i skladištenja

Skladištenje u pošti ne postoji u pravom smislu rječi i može se poistivjetiti sa funkcijom prerade

poštanskih pošiljaka za pošiljke koje se čuvaju duže od 24 sata.Skladištenje u pošti je prividno,

odnosno u kratkom vremenskom periodu se pošiljke zadržavaju u PC prerade.Sa aspekta proizviodnje

skladišta su za poštanski sistem izvior snabdijevanja robama i proizvodima u cilju zadovoljenja

tražnje , odnosno isporuke naručiocima.p isk

Veleprodaja! |velepôdaja|Maloprodajaj |Maloprodaja| JMaloprodajaj

HM^^^^^^M I I. V ▼ ▼

I Potrošači J \ Potrošači { | Potrošači | | Potrošači |

Slika.21. Izvori snabdijevanja u kanalima prodaje.

Iizvori na tržišnom okruženju za poštanskog operatera predstavljaju mjesto odakle se nabdijeva

paketskim pošiljkama, a koje su smještene u skladištima ili direktno iz proizvodnje.

Uloga poštanskog operater u sisitemima skladištenja ogleda se u funkciji distribucije proizvoda raznih

proizvođača , a pošta kao transportni operater u

svakom momentu zna koje je od skladišta spremo na isporuku određene količine robe. Ovo

poštanskom operateru omogućava funkcija informatizacije.u innformacinom okruženju.

Na ovaj način pošta kao logistički operater sudjeluje u sistemu skladištenja izvan svojih

infastrukturnih jedinica.

Hibridni prostor omogućava poštanskom operateru da sebi pripremi unaprijed u skladištima teret, tako što unaprijed pošalje informaciju o vrsti, količini pošiljaka i načinu preuzimanja. U drugo slučaju skladištari ili prodavači koji vrše prodaju putem kataloga dostavljaju poštanskom operateru detaljne informacije putem hibridne pošte. Na osnovu dobijenih informacija poštanski operater vrši

39 WWW .post. de//bisnis/e-trgo vina/...

52

PoŠdm-ski OPLI

2


preuzimanje pošiljak uz prateću dokumentaciij. Označavanje se vri putem bar kod informisanja i obavještavanja.

4.6.2. Značaj i tipovi organizacije robno transportnih centar na tržištu

Za sistem distribucije jako je važna mreža RTC organizovanih po različitim osnovama, ali sa istim ciljem snabdijevanja transportnih operatera.Logistički centar obezbjeđuje tehnološki svrsishodnu , operativnu i ekonomski opravdanu kooperaciju između nosioca transporta i pratećih djelatnosti. Razvoj mreže logističkih centara pruža sve neophodne preduslove za realizaciju tehnološko-ekonomskih i ekoloških ciljeva, makro i mikro distribucije dobara, odnosno optimizacije transportnih i logističkih lanaca posebno na baznim pravcima.

Formiranje logističkog centra iziskuje realizaciju niza savremenih transportno-tehnoloških zahtijeva svih učesnika u procesu distribucije. Svi subjekti u transportnom i logističkom lancu moraju naći svoj interes u logističkom centru.

Proizvodni efekti, velike uštede u troškovima distribucije, povećanje kvaliteta usluga, uštede u energiji primjenom savremenih tehnologija u potpunosti nadoknađuje velika investicijska ulaganja u formiranje cjelokupnog kompleksa logističkog centra.Značaj logističkih centara uklapa se u osnovna strategijska načela, opredjeljenja i ciljeve svake zemlje. Strategijska načela:

1. Definisanjem i prihvatanjem ciljeva saobraćajne politike , stvaraju se preduslovi za uspješnu i produktivnu kooperaciju u transportu. Kooperacija podstiče razvoj principa logistike i ubrzava proces distribucije, smanjuje troškove transporta.

2. Ciljevi urbanizma podrazumjevaju bolje korišćenje ruralne, urbane i posebno gradske saobraćajne

mreže, racionalna eksplatacija vozila, preseljavanje transportnih organizacija u logističke centre.

3. Ciljevi racionalne privrede poboljšanje distribucije regionalnog i šireg snabdijevanja.

4. Ciljevi zaštite životne sredine rasterećenjem gradskih saobraćajnica , prenošenje procesa transporta

i pretovara ili prerade na logističke centre smanjuje se zagađenost i buka u stambenim i drugim

područijima grada.

Novi zahtijevi i filozofija prisutna kod procesa distribucije sa aspekta opće društvenog interesa i

odnosa prema ekologiji i novi pristup regionalizacije uslovili su potrebu stvaranja različitih formi

gradskih logističkih centara u zavisnosti od osnovnih funkcija:

a) Specifičnosti snabdijevanja gradskog područija,

b) Razvoja saobraćajnih čvorišta,

c) Kooperacija različitih vidova saobraćaja.

Po osnovnoj namjeni RTC-se djele na:

1. Robno-saobraćajni centar (RSC) -To je osnovni koncep logističkih intermodalnih centara koji se razvija na saobraćajnim čvorištima. Sastavni dio sistema su pretovarna postrojenja za kombinovani, kontejnerski, hucke-pack transport, izmjenjivi transportni sudovi i preteče transportno špediterske organizacije. U organizacionom smislu sve firme ili kompanije operateri u okviru centra su poslovno samostalne , ali koriste zajedničku opremu, objekte i informatičku tehnologiju.

53


2. Robno distributivni cetar (RDC)- Koncipirani su kao podsistemi velikih špediterskih koompanija sa obimnom logističkom ponudom koja u sebi može inkorporirati i sadržaje RTS-a i sve aktivnosti makro i mikro distribucije i pratećih uslužnih djelatnosti.

3. Centar za pružanje logističkih usluga (CPLU) -Obuhvata prostornu koncentraciju različitih

preduzeća koja realiziju samo prateće funkcije transporta.

4. Transportno proizvodne skladišne zone (TPSZ)- Predstavljaju koncept sistem u okviru koga se

pružaju logističke , ali i razne dopunske usluge (najam skladišnog prostora, distribucije i slično).

5. Centar za proizvodnu logistiku (CPL) - Konciprani su u cilju povezivanja proizvodnje i

transportnog sisitema i po pravilu se smještaju uz velike proizvodne sisteme.

6. City logistički centar (centar gradske logistike CGL)- Naj noviji oblik robno-transportno-

logističkog centra prilagođenog savremenim zahtijevima gradova.

Funkcionisanje i razvoj različitih formi i koncepcija logističog centar nosi sa sobom čitav niz

direktnih i indirektnih efekata koji se mogu svrstati u tri grupe:

• efekti na saobraćajni sistem,

• ekonomski efekti

• ekološki efekti.

1. Direktni efekti odnose se na povećanje efikasnosti, poboljšanje spektra logističke ponude,

racionalnog korišćenja i održavanja resursa i racinalizaciju "sity logistics" procesa u opsluživanju

gradova i većeg kvalitet usluga.

2. Iindirekni pozivni efekti se ostvaruju kroz redukciju opterećenja saobraćajne mreže razvojem mreže po baznim pravcima, posebno manje opterećenje gradskog jezgra. Sve ovo omogućava racionalnu raspodjelu robnih tokova usmjeravajući ih na ekološki povoljnije vidove saobraćaja.

4.7. Međunarodni globalni informatički koncept

Međunarodni globalni informatički koncept je internet, a servisi interneta omogućavaju pronalaženje,

slanje, prijem i primjenu informacija.

' Îternet je najveća mreža na svijetu koje se od mnogo nacionalnih mreža spojenih u jedinstvenu

računarsku mrežu"40

Internet postaje najvažnije mjesto ponude i potražnje robe i usluga gdje se kupuje i prodaje već danas u vrijednostima milijardi dolara.Interner je po svojo prirodi prilično nesigurno područije koje nemože u potpunosti zaštitit nabavke pomoću kreditnih kartica i druge vrste ekonomskih transakcija.

Operateri upotrebljavaju internet svakim danom sve više na dva načina i to da predstave i prodaju svoje usluge i prihvate elektronski način plaćanja makar bio, pomalo i nesiguran, i da preko interneta izgrade svoje vlastite mreže te na taj način internet iskoriste kao sistem prenosa podataka i komunikaciju.

40M.Mihafjisin, "Računarski sveznadar". Banja Luka, 2005, str. 205

54


Da bi se jednostavnije koristio internet i pojednostavilo komuniciranje velikog broja pojedinačnih

korisnika defmisani su i instalirani sevisi interneta koji omogućuju komuniciranje po principu

fleksibillnosti. Servisi interneta koji se koriste u komuniciranju su:

E-mail servis koji omogućava korisnicima razmjenu elektronskih poruka i dokumenata širom

svjeta.Svaki korisnik ima sopstvenu adresu, poštansko sanduče na koje se poruke šalju i poruke

poslate mogu stići u roku nekoliko sekundi.

Telnet-je softver koji omogućava povezivanje na inernet mreužu računare, i upotrebu mrežnih baza

podataka, kataloga , servisa za ćaskanje itd.

File Transfer Protokol41 je softver i metoda kojom se prenose datoteke između računara, anonimni

FTP je opcija koja omogućava korisnicima da prenose datoteke sa matičnih računara na Interneru na

svoj racimar.

Usenet Group je široko korišteni elektronski bilten u kojoj milioni korisnika računara razmijenjuju

informacije o raznim temama. Glavna razlika između Usenet News i e-poste diskusionih grupa čini to

što se Usenet poruke nalaze na centralnom računam i korisnici se moraju povezivati sa tim računarom

da bi pročitali poruke poslatoj određenoj grupi.

WWW42 predstavlja naj aktraktivniji i najkorisniji servis na internetu.On omogućava korisniku brz

dolazak do informacija u obliku Web dokumenta. WWWje jedinstvena internet usluga koja

omogućava i pristup drugim uslugama na internetu.WWW medij baziranje na standardnim formama

dokmenata HTML i setu protokola za slanje, primanje i prikazivanje podataka putem interneta nazvan

HTTP43.

Internet daje velike mogućnosti razmjene informacija i ako se koriste samo standarni servisi. Za neke djelatnosti poput logističke i transportne usluge razvijeni su posebni standardi za označavanje i identifikaciju tereta i usluga.

5.7.1. Označavanja identifikacija i informacije EANstandarda u transportu i logistici u

međunarodnim okvirima

EAN sistem je jedinstveni međunarodni sistem šifriranja, simbologije i identifikacije. On je jedinstveni međunarodni sistem numeričkog ozačavanja artikala, ljudi, lokacija, dokumenata, i predmeta i simbolički predstavljanja čovjeku čitljivih brojeva u mašinski čitljive simbole bar kodove.

Cilj ovog sistema je da se obezbjedi automatska identifikacija proizvoda, pošiljaka, pakovanja ,

tovarnih jedinica bez obzira na porjeklo i mamjenu.

Za korištenje ovog informatičke tehnologije potrebna je računarska oprema i tehnika senzorskog skeniranja podataka tj, potreban je jedinstven standardizovan i efikasan sistem šifriranja, identifikacije i komunikacije. Međunarodna organizacija EAN internacional predstavlja sistem koji omogućava prepoznavanje objekta u moru drugih i pristupanje bazi gdje se nalaze informacije o tom objektu. Na ovaj način EAN oznaka nastaje i nestaje zajedno sa svojim objektom identifikacije, kao i logističkočko-saobraćajna usluga.

Osnovni cilj EAN standarda je jedinstvena multisektorska identifikacija proizvoda ,usluga i lokacija

radi obezbjeđenja zajedničkog jezika u poslovanju i lakšeg zadovoljenja kupca.

41FTP-File Transfer Protokol

42WWW-World Wide Web

43HTTP-Hyper Text Markup Language

55


EAN prihvaćene barcod simbologije u svijetu su EAN(UPC),ITF14 i UCC44/EAN-128. Oprema koja ih podržava je standarna, dakle ovo je globalni standar sa koji se komunicira u poslovnoj logistici i industrij, pa tako je primjenjiv i u poštansko saobraćaju.

Funkcija informosanja u sistemu pakovanja zauzima mjesto broj jedan vezano za distribuciju u prodajnom lancu. Za poštanskog operater informisanost o pošiljkama je značajna iz razloga što posluje sa velikim brojem korisnika i isporučioca .

U cilju stvaranja jedinstvenog identiftkaciong sistema identifikacije projektovane su EAN oznake za

označavanje i identifikaciju:

1. potrošačke jedinice (EAN-13, EAN-8),

2. jedinica isporuke (EAN-13, EAN-8, EAN-14),

3. transportnih jedinica (SSCC),

4. lokacija (EAN-13).

Uz koristeći ove standarde za identifikaiju potrebno je razmjeti i EAN etiketu u sistemu internet komuniciranja i njenu upotrebu.Upotreba EAN standarda za aplikacine identifikacije i svraha EAN etikete je da obezbjedi jasnu i sažetu informaciju o jedinici na koju se satavljena. Informacije na etiketi sadrže podatke razumljive i za čovjeka i mašinski čitljive i razumljive podatke. Moguće je prisustvo i slikovnih poruka, upozorenje ili informacija.Podaci na EAN etiketi, pored informacija o jedinici isporuke odnosno prijemnoj pošiljci odnose se i na informacije o transportu i kupcu.

Jedinice isporuke se koriste za svrhe prerade , manipulacije,! transporta.Moguće su i podaci o pojedinačnim jedinicama isporuke što poštanskom operateru stvara olakšice u sistemu prenosa pošiljaka. U ovo slučaju svaka isporuka treba da bude pogodna za identifikaciju na različitim tačkama prenos , prerade i u traranspornom dijelu.

Ovaj standar etiketiranja se primjenjuje za svaku vrstu isporuke u logističkim i transportnim

aplikacijama gdje potoji potreba za evidencijom i praćenjem indivudalnih jedinica kao stoje slučaj u

poštanskom saobraćaju kada su u pitanju paketske, kontejnerske , vrećne pošiljke. EAN etiketa

sadrži:

a).Informacije o jedinici isporuke npr.paketu poštanskom saobraćaju:

• obavezni elementi su ;težina , sastav , zaštita,

44" UCC-Uniform Code Concil-Jedinstvena asocijacija za kodiranje

56

» uslovni elementi su;lako lomljivi, na vlagu osjetljiv,

Pošla kao logistički operater

• općini elemeti su ;isporuka u roku 15 dana, b)

Informacije o transportu uključuju:

• obavezni elementi,

• uslovni elementi,

c)informascije o kupcu:

• obavezni elementi ;adresa, poštanski broj , lični podaci korisnika,

• opći element; vrijeme, način , mjesto uručenja. Predstavljeni elementi EAN-etikete mogu

se vidjeti na slici 22.

E A N - u c c LOGISTICS L A B E L i

FROM TO

1EAN INTERNATI

OrJAL UNIFORM C ODE COUMC1L

|

RUE ROVALE 145 PRIMCETQ!-JPIKE CORPC'R.ATE CENTFR j

"! UOU

BRUSSELS T009 LENC' N DRIVE. SUITE 212.2 \

S EL 3' U !vl LAVV 'REN C E" v-'i L_!_.E

1| M E V V J E R S E V

Date!«.ArliclR nurnhRr R^T p,3

5 -1 2 2 2 2 I 2 3 45G2

C o nmS S C C

254 2 2.J23S7654 32106

S ; 0 2 ] O D 4 2 2 2 2 'i 2 3 4 5 ti 2 i 'i O) F< W-> i

;0 0 ) 2 5 - 5 2 2 2 2 3 S ? 6 5 4 : i 2 1 O t

Slika.22. EAN etikete - naljepnice. Etiketa

se sastoji iz tri djela -sekcije:

57

799�19�83486951269

(-4 "I 0 ) 0 7 I 2 3 4 6 6 7 8 9 0 4 ( 3 7 ) 2 7

�98290041394279144


• Najviši dio sadrži informacije slobodnog formata, za koji ne postoji standard. Ovdje se ne

koristi bar kod interpretacije. Ova sekcija služi za dodavanje specifičnog teksta.

• Središna sekcija sadrži informacije u formi teksta i čovjeku interpretaciju

bar kodova. Ova čovjeku interpretacija uključuje oznaku i sadržaj podataka.Oznaka je

standardni skraćeni opis elemenata podataka.

• Najniži dio etikete sadrži bar kododve i njihove čovjeku čitljive brojčane oznake.Veličina

svake sekcije nije standardizovana. Preporučuje se veličina svake sekcije za naljepnice A6

formata (105 mm x 148 mm). Dok visna može da varirati.

Na slici 23 je data primjena EAN-etikete u skladišnom prostoru pošte.

Slika.23. Označene pošiljke sa EAN-etiketom u skladištu45

Automatski sistem očitanja omogućava efikasnu primjenu prikupljanja podataka bez papira. Ova sposobnost omogućava povezivanje sistema preko infornacine funkcije i predstavalja važan aspekt automatizacije sistema.Nasuprot informacionog sistema koji se može kontinunirano koristiti na duži vremenski period, kod toka poštanskih pošiljaka za svaku pojedinačnu pošiljku mora se donjeti odluka kako će se dalje upravljati i potrebne informacije o tome moraju stajati na raspolaganju na odgovarajuem mjestu.

Za globalni sistem komuniciranja u poslovnom svijetu logistike, a koji primjenjuje pošta ov

identifikacija predstavlja flesibilno i funkcionalno komuniciranje, gdej sistem zaćštie podataka ne

predstavlja veliki problem je se u lancu transporta zna tačno koje i gdje zaprimio pošiljku i kojim

pravcem se transportuje. Za korištenje komuniciranje koriste se EDI poruke i sigurnosna zaštita za

EDI sisten na internetu. Globalno EAN sistem komuniciranja je primjenjiv od ranije u pošti za

označavanj,praćenje i knjiženje vrijednosnih pisma koisteci naljepnicu koju je UPU-razvio.

5.8. Struktura logističkih usluga u poštanskom sistemu

45 www.post.at//piku.pakete/...

58

http://www.post.at//piku.pakete/

Pošla kao logistički operater

Struktura logističkih usluga odnosi se prije svega na usluge distribucije a, u cilju povezivanja

proizvodnje i potrošnje.

Struktura usluga transporta i prevoza putnika i pošiljaka ostaje mala jer tehnologija izvršenja i

organizacija izvršenja usluga ostavljaju prostor za manevrisanje uz korištenje istih sredstav rada i

iste ili različite radne snage za usluge transporta na različitim relacijama.

Struktura logističkih usluga u poštanskom sistemu:

1. prodaja i prevoz novina i časopisa,

2. prevoz putnika po raznom osnovu,

3. prevoz tereta po raznom osnovu.

4. prevoz putnika i pošiljak zajedno na istoj relaciji,

5. pakovanje pošiljaka,

6. usluge skljadištenja i prerade pošiljaka,

7. usluge informisanja operatera u transportu,

8. usluge kordinacije saobrćajno-transportnih-prevoznih operatera,

9. usluge osiguranja u transportnom procesu,

10. usluge po ugovoru,

11. usluge hibridne pošte,

12. internet usluge,

13. usluge trgovine i elektronske trgovine,

14. usluge kataloške prodaje zastupajući trgovine ili biti samo isporičioc prevoznik na cijeloj

relaciji ili djelimično,

15. usluge industrijskog paketa,

16. dostava lijekova i reklamnog materijala.

4.9. Marketinški koncept za uvođenje logistike u poštu

Da bi marketing koncepciju primjenili u jednom poštanskom operateu koji primjenjuje koncept logističkog poslovanja potrebno je razumjeti tu koncepciju i karakteristike koncepcije marketing logistike, takođe potrebno je razumjeti i koncep poštanskog saobraćaja. Navešćemo osnovne definicje ovih koncepcija kako bi se lakše razumjele primjen markin koncepcije.

"Marketing je analizirnje , organizovanje, planiranje i kontrola izvora orijentisanih prema kupcima,

politika i aktivnos sa gledanjem da se zadovolje potrebe i želje određenih kupaca pri rentabilnom

poslovanju."35

59


"Marketing logistika predstavlja dio logistike koji se bavi isporukom gotovih proizvoda na tržište, sa zadatkom isporuke prave robe u odgovarajućem stanju u pravo vrijeme i na pravom mjestu kvantitativno, kvalitativni, vremenski i prostorno".46

Prema sadržaju , odnosno strukturi usluga pošta označava saobraćajnu djelatnost prijenosa informacij, pružanju usluga po raznom osnovu, prenosa paketa i korespodencije, novčanog poslovanja i novih usluga čiji se asortiman svakim danom proširuje.Marketinški koncep za uvođenje logistike u poštu predstavlj konkretizaciju strategijskog plana na osnovu kojeg se uvode nove usluge u poštanski sistem. Strategija uvođenja novih usluga zahtijeva ostvarivanje postavljenog strategijskog cilja.

Na osnovu straegijskih reformi koje preporučuje UPU marketinški koncep za uvođenje logističkih usluga ićiće u pet pravaca koji opredjeljuju poštu na liberaliziranom tržištu kao poslovno-logističkog operatera koji će obavljati logističke usluge. Strategije marketinškog opredjeljenja su:

• na domaćem tržištu obavljanje logističkih usluga koje može da obavlja operater u pogledu obima i veličine pošiljaka po raznim osnovama vezanim za transpot i prevoz,

• prvi na domaćem tržištu u pružanj usluga kataloške prodaje i isporuke pošiljaka kataloške

prodaje i koperacija sa partnerima isporuke,

• postojanje stalnog sistema timskog rada u iznalaženju novih rješenja za obavljanje usluga i

dizajniranje potencijalnih novih usluga logistike,

• prvi na domaćem tržištu u obavljanj usluga exspres pošte i pakeskih usluga,

46 Š.Čekić "Menadžment u transportu i komunikacijama" Sarajevo 2000.

60

55 Š.Čekić "Ekonomika u transportu i komunikacijama", Fakultet za saobraćaj i komunikacijeSarajevo 2005,.srt. 357.


• obavljanje usluga trgovine , osiguranja, prevoza putnika na relacijama ruralnih jedinica

poštanske mreže.

Marketinški koncept za logističke usluge pedstavlja stalan proces, ali nove usluge dizajniranje kao logističke usluge u pošti zahtijevaju pojedinačnu anlizu i sintezu kako bi bila uspiješno usluga dizajnirana i iplementirana, koja se zasniva strategiskoj analizi i sintezi ukupnog koncepta poslovanja operatera pošte. Za marketinško opredjeljenje potrebne su multifunkcionalne i sistemski razrađen kocepcije. Osnovna marketinška koncepcija za uvođenje logističkih usluga u poštu data je na slici 25, a preko planiranja strategije, programa TM-mixa i iplementacije.

Jjjj imr mit

Strategije za:

-segmentaciju tržišta, -određivanje

tipova tržišta, -transporta i prevoza, -

trhnologije transporta i prevoza.

-oređivanja ciljnih segmenata tržišta, -

informacionih tehnologija, -ljudske

resurse u operateru.

odudivani i piihvalaiiii lM-nn\a

-usluge noVe i modificirane* "

U|UK llslll" \{ I ukl Îtdt L\<1 i*d)

diMiiIuui] < uski" i -promocija usluga

(internet : ohhu diijjn >i_ nuikaiiu i) -

ljudi (potaebna i sposobna i idu i ^ 1 1 1 •

1 1 ' i m . piullLi) h/'cki iimhi|uit( kont ik

k o i i M i i k a sa uslugom i sistemon pošte),

proces (sistem uključivanja konsmka

priroda usluzivanjd, atmofera pini/

odnu i min m i k u nIu i m 1 N | )

61

l'l 11111 unji <>ti ikuj) i pi< U mid 1 M mi\ i / i In iptarnuil iui 1 1 kc uiioE i pi i h v i L u i i h uslus,

i

pisluretil̂ štfi"


Slika.25.Strategijski koncepi marketinga za uvođenje logistČkih usluga u sistem pošte.

Na osnovu marketing koncepcije proizilazi da je potrebno razraditi proces razvoja novih logističkih usluga zasnovan na utvrđivanju elemenata kvaliteta logističkih usluga u poštanskom sistemu.

Proces razvoja novih usluga logistike u pošti sastoji se od procesa:

1. generisanje ideje,2. selekcija ideja,3. razvoj i testiranje,4. analiza,5. razvoj protutipa,6. testiranje na tžištu i lansiranje.

Pod novom uslugom podrazumjevamo nešto novo što pošta nudi, a do određenog momenta nije bilo ponuđeno na tržištu poštanskih usluga, a posjeduje vrijednost.

Za marketing-menadžere vrlo je važan oblik tj.način obavljanja ili proizvodnje usluga logistike kako

bi se jednostavnije usluge mogle lansirati na tržište i vršiti praćenja i obračni po uslugam.

Da bi logistička usluga bila adekvatno dizajnirana i ponuđena potrebno je utvrditi elemente kavalita i ugraditi ih u sistem proizodnje novih i postojećih usluga. Je su elementi kvaliteta najvažniji u prosesu dizajniranja novih usluga.Osnovni elementi kvalitet logističkih usluga u poštanskom saobtaćaju:

1). Elementi kvaliteta koji se manifestuju u trenutku zahtijeva narudžbe;

•način prijema narudžbe,

•oblik prijema narudžbe,

•vrijeme potrebno za obradu zahtijeva,

•raspoloživost robom ili proizvodom, materijalom i si.

•mogućnost korigovanja narudžbe,

•informacije o elementima narudžbe,

•stepen fleksisbilnosti u pogledu veličine narudžbe i vremena isporuke.

2).Elementi kvaliteta koji se manifestuju u procesu dostave do krajnjeg korisnika i postojanje

alternativa:

• alternative isporuke (trajanje ciklusa isporuke, učestalost),

• alternative isporuke u pogledu mjesta,

• alternative u pogledu pakovanaj,

• alternative u pogledu izbora, vida i oblika prevoza npr.direktno-kombinovano, intermodalno,

• vrijeme potrebno za realizaciju isporuke tj.marketing pouzdanost isporuke,

62


• mogućnost naknadnog korigovanja narudžbe.

3).Elementi kvalitete koji se manifestuju nakon dostave pošiljke krajnjem korisniku:

• predaja pošiljke korisniku po utvrđenom postupku,

• proces fakturisanja i način plaćanja,

• tačnost fakturisanja,

• procedure podnošenja posebnih zahtijeva,

• procedure podnošenja žalbi,

• oblici reagovanja na žalbe korisnika,

• potrebe i mogućnost povratka ambalaže i praznih tovarnih jedinica. 4).Specificni izmjeritelji

strukture kvaliteta logističke usluge:

• vrijeme realizacije ciklusa narudžbe,

• spremnost na isporuku,

• pouzdanost i tačnost isporuke.

• marketingmodalitet porudžbine,

• modalitet strukture isporuke,

• fleksibilnost isporuke,

•očekivani stepen informisanosti,

•korektnost isporuk.

Pri utvrđivanju izmjeritelja kvaliteta usluga mora se postupati oprezno jer su ove veličine određene kako na nivou logističkog sistema , tako i na nivo podsitema, zahtijevi za uslugom, zaprimanja pošiljaka, prerade, skladištenja i transport, uručenja. Kod poštanskog sistema kao logističkog sistema funkciju skladištenja zamjenjuje mncija prerade u nekim slučajevima kada se pošiljke prerade i odpremaju dalje u toku jednog dana. Određene vrste pošiljaka se zadržavaju duže vrijeme pa zahtijevaju duži period skladištenja čuvanja, ali se u potpunosti nemože pojednostaviti sa funkcijom skladištenja gotovih proizvoda kod transportnih operatera.

Danas kvalitet logističkih usluga igra veoma začajnu ulogu u opstanku na tržištu i brbi sa konkurencijom.Za korisnika poštanskih-Iogističkih usluga važni su pouzdanost isporuke,vrijeme,troškovi i tehlogija obavljanja usluga logistike i organizacijska struktura pružanja logističkih usluga.

6. TEHNOLOGIJA I ORGANIZACIJA PRUŽANJA USLUGA LOGISTIKE

63


Tehnologija predstavlja primjenu nauke, znanja i vještine u iznalaženju odgovarajućih načina za

proizvodnju materijalnih dobara i usluga uz primjenu odgovarajućih sredstava. Iz ove definicije

prizilazi defmicij tehnološkog procesa koji predtavlja skup određenog broja međusobno povezanih

uslovljenih tehnoloških operacija.

Tehnologija pružanja logističkih usluga spada u savremene tehnologije transporta i prevoza jer

podliježe korištenju savremenih sredstava transporta i komuniciranja na cijeloj dužini trransprtnog

lanca, ali i u preradi poštanskih pošiljaka kao što je prerada paketa.

Za realizaciju proizvođno-potrošnog procesa logističkih usluge koristiće se:

• tehnologije kombinovanog transporta tj. dva oblika transporta drum-avio, drum-željeznica i

si.,

• tenologije prevoza putnika u drumskom saobraćaju za linije na kojim je dobijena dozvola,

• tehnologija intermodalnog transporta malih od l-3m3 sa točkovima ili bez točkova i srednjih

kontejnera u ovu kategoriju spadaju i pšotanski kontejneri.

Sve ove tehnologije podžavaju se informacionim globalnim sistemom i ljudskim resursima

kvalifikovanim za ove poslove.

Tehnologije se mogu primjeniti na više načina i po više principa ali sve u cilju rntabiliteta i

ekonomičnosti sistema, što predstavlja organizaciji ponude ovih usluga stalan proces organizovanja

pojedinih prevoznih relacija.-

Tehnološka osnova primjene logističkih usluga zhtijeva samo posjedovanje određenog broja

prevoznih sredtava, ljudskih resursa osposobljenih za ove poslove i povezanos u sisteme transporta i

logistike na tržištu preko informaconog sistema i u koperaciji tršinih institucija. Ove tehnologije

predstavljaju stalan proces organizovanja i modifikacije zasovane na principuima rentabilnog,

ekonomičnog i produktivnog poslovanja jer se ne prevoze velike količine transporta u poštanskom

saobraćaju u odnosu na druge vidove saobraćaj.

Organizacija pružanja uluga logistike zanovanog na informacionom sistemu predtavlja način

zastupanja i implementacije ponude , izvršenja, kontrole i praćenja stanja usluga, troškova i mogućih

modifikacija.

Jedan od načina organizacije je osnivanje troškovno-profitnog centra za usluge logistike gdje svaku uslugu predstavlja jedan marketimg-menadžer i prati kompletno stanje o usluzi. Na višem nivou je glavni menadžer koji je odgovoran prema top-menadžmentu i prema nižim menadžerima ima vladajuće-savjetodavnu odgovornost. Na najnižem nivo je menadžer koji je u stalnom kontaktu sa radnicima na terenu i u jedinicama pošte i on prima informacije sa tarena tj, tržišta od korisnika ugovorenih usluga logistike . Ovaj menadžer je u mogućnsti da zastupa više usluga ako je ugovoreno sa korisnicima prevoz i isporuka terete i putnika.

Slučaj gdje treba koristiti i prevoziti teret gdje nije zagarantovano u 24 sat teret predstavlja zahtijev kordinacije nižeg menadžer, menadžera zaduženog za usluge i kontakta na tržištu sa zastupnicima, kordinatorima u transportu , RTC, i svim ostalim krisnicima gdje je moguće dobiti informaciju.Jrdan od mogućih modela organizacije pružanja usluga logistike u pošti je dat na slici 25, mogući su i drugioblici organizacije u zavisnosti od raspoloživosti svih resursa.

InđžmVnr

64


"1 \ isur fciiudêi] liMuu diiokctjj

■■■■■1

ivuh ul/u Aiđu/cn /ipo|<?din umi ■nm

»ipuJiHLimi

J I AII I I K mi i

Ni/ . , i J I U M I im

O P U L T T \ [ U

I T U I L L A I

_ _ . I .............................................

Radnici na radu sa pnpađajućrrn jedinicama

SHka.25.Menadžment organizacija za logističke usluge u pošti prema hijerahijskoj strukturi

poštanskih proizvodnih jedinica.

6. ZAKLJUČNA RAZMATRANJA

Na kraju ovog diplomskog rada može se zaključiti de je elektronsko poslovanje kao inovativni način poslovanja ko je zatupljeno u velikoj mjeri u razvijenim zemljama, a sve viši se primjenjuje i u zemljama u razvoju predstavlja osnov na osnovu koje mogu primjeniti različiti koncepti za poslovanje u poštanskom saobraćaju. Porast stepena informatizacije i Internet korisnika i e-comerce transakcija uslovljava postojanje određenog kritičnog broja potencijalnih korisnika na osnovu kojih se može primjeniti koncept logistike u poslovanje poštanskog operatera. Elektronski sisstem razmjene EDI predstavljao je relativno skup sistem i mogli su ga posjedovati samo veliki sistemi i koristiti, sa vremenom i porastom internet korisnika ovaj sistem postaje jeftiniji za korištenje uopće.

Porast stepena informatizacije jedne zemlje omogućio je postojenje određenog potencijalnog broja korisnia za primjenu logistčkog koncepta i marketing logistike u sistem poštanskog poslovanja. Marketing logistika zasnovana na infomacionim sistemima uz korištenje pogodnih tehnologija transporta i prevoza omogućuje pošti da dizajnira i redizajnira usluge i ponudi kao nove usluge prilagođene tržišnim potrebama i kretanjima.

U sistemima marketig logistike primjenjuj se informacini sistemi EAN za jedinstvenu identifikaciju objekta manipulacije tj.komada pošiljak pojedinačnih ili okrupnjenih , što predstalja pogodnost na čitavom logističkom lancu ali i samom tržištu. Ova pogodnost EAN sistema je prilagođena proizvodnji i potrošnji usluga, proizvoda, a primjenjuje se i u industrijskoj proizvodnji. Distribucija se pojednostavljuje sa ovim sistemom identifikacije i informisanja.Za ovu tehnologiju potrebo je imati obudčenost radne snage što nepredstavlja veliki problem poštanskim operaterima jer kompletna radna snaga koristi računarsko-informacione tehnologije.

65


Zadatke koje treba rješavati koristeći sredstva poštahnske tehnike i instaliranjem tehnologija drugih vidoa saobraćaja bita vlastita ili kooperantska ostaje kao osnovni prioritet da se rješi. Dakle potrebno je stalno pratiti stanje na tržištu i iznalaziti rješenja za linije prevoza i transporta koje su relativno stalne i one koje su promjenjive. Za rješavanje ovih zadataka postoje rješenja koja treba tražiti kod drugih vidova saobraćaja , a koja predstavljaju osnovu njihovog poslovnog koncepta. Ovo se odnosi na dizajniranje, izbor srstava, radne snage, tehnolgija transporta i primjenu u transportnom procesu.

U primjeni logističkog koncepta i dizajniranju primjene sistema marketing logistike neobhodno je koristiti i standardizaciju osnovnog modulskog pakovanja za sisteme pakovanja, prerade, skladištenja, transporta i prevoza. Ovaj sistem smanjuje troškove i pojednostavljuje radne procese.

Posebnu važnost zausima informacioni sistem i marketing koncept zasnovan na

direktnom marketinu, kroz telemarketing i direktnu poštu. Na osnovu zajedničkog djelovanja ova dva

sistema potebno je obezbjediti odgovarajući kritični broj korisnika za određene usluge , kao i staln

proces praćenja stanja tržita i komuniciranje na tržištu sa korisnicima, koperativnim saradnicima,

institucijama tržinog djelovanja kao i zakonodavnim tjelima i organima državne uprave i izvršne

vlasti.

Za primjenu ovog koncepta neophodna je i zakonska osnova koja ostavlja slobodan prostor da pošta može djelovati u onim pravcima koji omogućuju tržišno poslovnje zasnovano na principima ekonomičnog, rentabilnog i produktivnog poslovanja tj.da je operater pošte profitabilan. Ova zakoska osnova bi pošti omogućila da obavlja transportne, prevozne, špediterske, osiguravajuće, prevozne, i si. poslove iz oblasti distribucije koja povezuje proizvodnju i potrošnju. Obim poslova tj. usluga ili prevezenog tereta nije važan u odnosu na druge vidove saobraćaj, poštanski transport se odnosi na manji obim transporta i prevoza.

Tehnološka osnova ostavlja širok prostor fleksibilne primjene postojeće i nove tehničke osnove , radne snage i organizacione strukture prema logističkim uslugama pošte , ovaj zaključak proizilazi iz same definicije tehnologije.Ova pogodnost daje jaku i čvrstu podlogu realizacije koncepta logistike u sistem pošte koristeći sve oblike kooperacije na tržištu i koordiniranog djelovanja prema korinicima i u internom sistemu. Dakle koncepcija logističkog poslovanja upošti je primjenjiva samo uz predpostavku da se jedan broj ljudskih resursa pošte motivira i prihvati ovaj konzep kao poslovni tj.top-menadžment da prihvati.

Stepen informatizacije u BIH je vrlo nizak, a preduslovog primjene ovog primjene i realizacije ovog koncepta je postizanje odrđenog stepena informatizacije ili kritičnog broja potencijalnih krisnika. Bez obzir na ove činjenice treba biti spreman za nadolazeće promjene koje su relativno brzo šire na tržištima Jugoistočne Evrope gdje i mi srni pripadamo.

LITERATURA:

• Amautović Enes., '"Tehnologija i tehnika poštanskih komunikacija'. Fakultet za saobraćaj i

komunikacije, Sarajevo 2003.

• Čekić Šefkija., "Ekonomika u transportu i komunikacijama", Fakultet za saobraćaj

i komunikacije, Sarajevo 2005.

• Čekić Šefkija., "Osnovi metodologije i tehnologije izrade znanstvenog i stručnog dijela., Fakultet za saobraćaj i komunikacije Sarajevo, 1999.

• Čekić Šefkija., "Osnovni pojmovi naučno-istraživačkog rada", Fakultet za saobraćaj i

komunikacije Sarajevo 1996.

66


• Čekić Šefkija./'Menadžment u transportu i komunikacijama", Fakultet za saobraćaj i

komunikacije,Sarajevo 2000.

• Grupa autora, "Intermodalni Transport", Bosanska riječ, Sarajevo 2004.

• Izvor-Europlatforms, prilog pravilniku, 18 semtembar 1992.

• Izvor-Europlatforms, prilog pravilniku, 18 semtembar 1992.

• L.Mirotin 2003, str. 109

• Montenegrin journal of ekonomics No.3.

• Perišić Risto, "Sistem kvaliteta usluga logistika i informatika',Translog Beograd 2002.

• Perišić Risto.," Savremene tehnologije transporta II", Beograd 1995.

• Perišić Risto, "Savremene tehnologije transporta I", Saobraćajni fakultet, Beograd 1995.

On-line izvor:

• WWW.post.de//bisnis/e-trgovina/ ...

• www.post.at//piku.pakete/ ...

• www.bhp.ba/

• www.dhl.ba/

• www.dhl.de/

SPISAK AKRONIMA

• CPLU-Centar za pružanje logističkih usluga.

• CPL-Centar za proizvodnu logistiku .

• CGL-City logistički centar-centar gradske logistike.

• DHL-Prijenos pošiljaka korporacija (Dolsez,Hilbolom, Lznd).

• EDI-Electronic Data Interchange-Elektronska razmjena podataka

• EDIFAKT-Elektronik Data Interchanging for Administración, Comerce and Transport

• EU- Evropska unija.

• EAN -sistem je jedinstvenai međunarodni sistem šifriranja, simbologije i identifikacije.

• EAN(UPC),ITF14 i UCC/EAN-128-Prihvaćene bar kod simbologije u svijetu.

• FTP-Feil Transver Protokol-Protokol za prijenos datoteka s jednog računara na drugi.

• Fedex-Prijenos pošiljaka (Federal Exprès Corporation).

• Fedex-Prijenos pošiljaka (Federal Exprès Corporation).

• HP-Hibridna PoštaHP-Hibridna Pošta.

67

http://www.dhl.de/

http://www.dhl.ba/

http://www.bhp.ba/

http://www.post.at//piku.pakete/

http://WWW.post.de//bisnis/e-trgovina/


• HTTP-Hyper Text Markup Language-Jezik WWW-a.

• ISP-Internet Service Provider.

• ITU-jedinica intermodalnog transporta.

• ISDN-Integrated Services Digital Network-Digitaina mreža s integrisanim uslugama.

• MTI-Message Transfer Agent-Posrednik za razmjenu podataka.

• MS-Message Store -Memorija poruka.

• PC-Poštanski centar.

•. PIS-Poštanski informacioni sistem.

• RTC-Robno transportni centar.

• RSC-Robno-saobraćajni centar.

• RDC-Robno distributivni cetar.

• TNT-Prijevoz pošiljaka korporacija (Thomas Nationwide Transport).

• T-L-Transportno logistički lanac.

• TPSZ-Transportno proizvodne skladišne zone.

• TM-mixa-TehnoIogijski marketing mix.

• UPU-Universale Postal Union-Svjetski poštanski savez.

• UA-User Agent-Korisnički posrednik.

• WWW-World WidebWeb-Globalna informaciona uasluga za pristup podacima.

68


PRILOZI

69


Popis slika

Sika. 1. Podjela logistike.....................................................................................................................4

Slika.2. Sistem komuniciranja internet mrežom sa potencijalnim oblastima iz

kojih dolaze korisnici........................................................................................................................12

Slika.3.Transportni proces.................................................................................................................14

SIika.4.Prevozni proces.....................................................................................................................14

Slika.5. Komponente RTC.................................................................................................................26

Slika.6.Podsistemi marketig logistike................................................................................................27

Slika.7.Podsistem realizacije porudžbine..........................................................................................28

Slika.8. Sematski prikaz osnovnih veza i regulacije sistema porudžbine..........................................30

Slika.9. izdavanje pošiljki iz skladišta. WWW.posta.at....................................................................31

Slika.10. Funkcija pakovanja u sistemu marketing logistike.............................................................32

Slika. 11. Oznake napa..kovanju pošiljaka sa ciljem informisanja u manipulaciji i

preradi................................................................................................................................................33

Slika. 12. Dimenzije pisma................................................................................................................34

Slika.13. Pakovanje i dimenzije paketa.............................................................................................35

Slika 14. Osnovne dimenzije pojedinačnog pakovanja paketa u sistemu

standardizacij e ...................................................................Î............................................................36

Slika. 14.Primjr slaganja osnovnog modula na ISO palete..............................................................36

Slika. 15. Podsistema skladištenja u marketing logistici...................................................................38

Slika. 16. Pod sistem transportan sistemu marketing lodistike........................................................39

Slika. 17.Elementi transportne logistike i tokovi njihove informacione

podrške...............................................................................................................................................42

Slika. 18.1ntegrisani model informacione podrške T-L....................................................................43

Slika. 19. Informacini sistem integrisane logistike..........................................................................45

Slika.20.Logistička podrška radu pošte.............................................................................................47

70

http://WWW.posta.at/


Slika.21. Izvori snabdijevanja u kanalima prodaje...........................................................................48

Slika.22. EAN etikete - naljepnice.....................................................................................................54

Slika.23. Označene pošiljke sa EAN-etiketom u skladištu................................................................55

Slika.25.Strategijski koncept marketinga za uvođenje logistčkih usluga u sistem

pošte...................................................................................................................................................58

Slika.25.Menadžment organizacija za logističke usluge u pošti premahijerahijskoj strukturi poštanskih proizvodnih jedinica......................................................................63

71

Documents

pošta kao logistički operator