79
r . ) T A K AJ,N ! TSANG pekerjaan umum 1.7 ( C2) D PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA Dt:PARTEMEN f'EKERJAAN UMUM

PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

  • Upload
    ngodien

  • View
    254

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

r . ) T A K AJ,N ! TSANG pekerjaan umum

1.7 ( C2) D

PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN

DAN ANALISA BIAYA

Dt:PARTEMEN f'EKERJAAN UMUM

Page 2: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

?-6 I I - I - . I l::> /- r- / '?, ;;_

1\I ILI K PEn t• USTA Ii: .-\ A~N PUSLITBANG P U

Page 3: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

D A F •r A L I :: I --- --- --- -------- ---·---

I. u .. u1: ............................................

II. . ................................. . 6.

III. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 •

. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 •

v. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 •

VI. ..o\I.JALJ,S .. A. DTAYJ~ SK'U!ui ~lC~.T!i.A.l! WJ.TCJJI E::::l~.ALAi.'Al!. • •••••

VII.

. . . . . . . . . . . . 57 •

. . . . . . . . . . . .

71.

:::=--::==·=.::.·:: --·--···-----

Page 4: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-1~1- D~ ?AF·:;El~l~~~~~E;~R:~~ UMUM

~ rERPUSTAKA AN - . __ ....._,._~ .

. Dit": r ima t y l 'j ~ .3 /B/H/T/ l

N.l. : b /B J . . .

N.K. : t .2J- 'i 'f•' 6 ~ I •f (_ 0 '2jf A/{)/ /Z_--

Page 5: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 1 -

I. U H U H.

DaJ...an ranel~ melaksanakan tllu"'SS untuk merumuskan dan menywnm Pedo­

man ten tang penggnnaan peralatan mi J i k Departenen Pekerj aan Umum. dan Te­

naea Listrik oleh PihBk Kedua dan cara per hi tungan biaya dari peralatan -

tcrsebut, tealll selama ini mel.akukan pembahasan dan analisa secara menda -

lan.

Per~ pera.latan dnla.m melaksanckan tugas-tugas peml::mlgunan sangat

menonjol karena merupal:an ealah sa.tu dari f'aktor-f'aktor panentu berhasU/

gaealnya pelaksanaan pembcngunan tersebut. Pengndaan peral.atan dan Pem -

binn.annyn rn.emerlukan investasi yang relati£ besar dan biaaanya di.l.a.kukan

sekali-guo sehingga meHerlulcan tatalaksana dan tata-cara yang ef'ekti.f dan

ef'isien.

Departenen Fekerjaa.n Um:um dan Tenaga Listr:l.k seba.gai pencembanL ~ -

gas yang telF..h dic;arisken oleh Femerintah, terarah pada pel.aksanaan pam -

bangun3Il inf'ro. struktur (SociaJ. Overhead Capital). Peralatan merupakan BA

lah satu dari f'nh-tor-.faktor TcJllg besar perarumnyn dalam penyelesaian tu -

gas-tugas pembangunan ternebut.

Kegi.atan-kegiatan yang berkai tan den~ pengadaan dan Penggunaan -

pcralatan dilinr;kungan Departenen Pekerjaan Umum dan Tenaga Listrik meiDel:

lukan persyarutan-persyaratan tataJ.aksnna dan Tatar-cara yang sera.si,dapat

dilaksanakan, dapat diterima serta yang e:fektif dan e1'isien.

Yang cl:imaksud den[}Ul 11.Perolatan11 dalam buku ini adaJ ah set:rua aJ.at-al.at ~

sar ( Heavy-equipment ) yan, dipergunnkan dal am pembangunan seperti., mi. -

salnya. :

- Bulldozer

- Excavator '.

- KapaJ. Keruk

-Trailer

- Dump Truck

- dsb-.

dan a.l.llt-al.at bantu seperti :

- Pompa air

- t;ompressor

- Generating Set

- dsb.

Ada beberape. cnro. pengada.an dan penggunaan peralatan yang mungld..n -

ter buka dan dipillh berdasarkan kri teria tertentu.

1. Pengadaan ••••••••••••••

Page 6: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-2-

1. Pen r•r da.~m Pe..1::.1l.a~.

Ditinjau clari sudut pendokatan sistem, ada beterapa cara pencadaan

pero.lo.ta.n yo.na r.nmgld.n tcrbuka dan dapat dipilih oleh satu unit organi-

t;ara-caro. p3n;_:adaan pera1atan tersebu.t adalah :

1.1. Pen~~o.d[4"1n pera1atan melalui earn pemindaha.n dari suatu unit or[}ln!

sasi ke unit orQanisasi lainnya.

1.2. Penr_:adaan pero.1atan Ir.e1alui cara petrl.njaman oleh suatu unit orga­

nisasi dari unit or.:.;anisasi lainnya.

1. 3. Pcn~.:a.chan pera1atnn Inela1ui pembe1ian, baik peiilbelian da1am neeeri,

pe1:1bcllan 1ua:c ne[.;-ori maupun kombin~i dati kedua cara pembellan -

terse but.

1.L;.• Pcngadaan peraJ.atan melalui Oa.ra menyewa dan/atau kontrak.

1. 5. Pen~adaan peralatan me1alui cara pembuatan sendiri o1eh unit organi­

sasi itu.

2. PCl:lf'r~ Xq_l:,'J._~Qt_~--~lt.w: pekerj ann di1inekunam Deparbemen Pel£_er .i aan UHt}:l._4'1Il rJ..'Cll~Listrik.

Pcn[;r_:-una.nn pera1ut3ll_ T!lel!l.punyni hubunean yang erat deneon. pen~daan

pcr:I.lrrt on se:r erti y:mc telil.h dikernllr •. akan diatas. Ada be berapa cara pong

r~maan per~atan YtUlG mrmdldn terbuka dan dapat dipilih dalllJ!l kaitannya

den[;ul su:.-ttu pol.:or5 ann tortentu.

Carn..; Cal' :I. ponc~1..Ula...'1.11 pm:-alatan yang terbuka dan da.pat dipilih i tu ada-

1ah :

2.1 •. Pora1ntm1 .Y~ll13' adn., clipercunalcan rmtuk melalcsanakan pekerjaan yang

dilnl:ul:n.n sendi.r·i/ Slrakc1ola ( ei(:;ell!i behee·r) •

2.2. Pc:::·alat3!1 yanc ado. dipinjo..clc3ll kC!Jada unit L<dn dn.lam lin~>:un3U1

Dc:•arteucn PUTL.

2.3. Pcrola.tnn ynne ada, diper"'bantukan (dipinjn.m-pnkai) untuk melaksana­

bm penb:>ron:':an pcl:m~jaan.

Poral.!ttan YDll£~ dipcrlukan i tu dia.c1al~"l..l atnu disedinknn oleh unit

orr-nnisu.si Y::utr memboron[}<:an pokerj lk-m

2.3.1. Dalan kontrak pekerjaan tel.a.h ditentukan, blhua peralatan -

yru1~ clipcr1ul:an untuk pelaksanaan pekerjaan itu disediaka.n

oleh unit or r;o.nisasi bcrsnngkutan dan bulcan oleh ~bo:r:~g •..

2.3.2. Da1 :U:l kontrolc pckorjaan te1ah ditentw...an, l:nhl-18. peralnton-

pera1utan terse but sepenulmya disedialtan olah pemborO:ng,

a.kon tetapi dn.1am pelaksona.annya pcnborong ·tidak d.apat meme-

Page 7: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 3 -

nuhi ketent.uon tersebut, sehin~ga peralatan yane d:i.Jn:ilild.

oleh unit o:::-:_;nnisasi itu dimobilisaslJcan sel::nG"a.i ala.t yang

clise\·Ta..

J. Penrrrunnnn P~:;:.al~Qn ~tuk Peker1agn Diluar llngkvn,"'all Departe:r.J.en Peker­

.ilw.n Ur.mn dan 'l'cnar':a. [!i._strik.

Pernl.:tt~ m:ilik Departenen Pekerja.an Umur.1 dan Tena~ Listrik yang seda.ng

cJalam kcadnnn icUe, pcrlu d:tmanfaatkon secara OptiT!lal untuk i1rut memm­

j::~n~ rcnbancunon N1:1.~ional denDm jaL!tn menyelm.ka.n lcepada pihak- pihak

yant; mcmcrlu.km1, men[jincat bahlm pers.latan ter3ebut merupakan investasi

peuer:LTl.tah y~mg cukup bellar.

Derdro.snrkan pada uraian tentane sistem pengadaan dt:lll penegLmnan -

pcrnL1.tan seba~!.'lana dikemukal~ diatas, mal:o. dapatlah disajikan poln

rHste11 Pen!::ndaen cl.-m IJeng£.,"1.111ann Peralatan yang alcan uemperjelas gam...

bn.ro.n nenyclm·uh serta saling kai t-1nengn.i tnya su~sistem yanrr satu de­

ncf'n SU"b-Si Ster.l lailU1YO.e

Pcnyo jinn poln ini cli.malcsudkan tmtuk mengungkapkan alternatif-alterna.­

tif :'Cn'::n.da.M cbn penccunaan peralatan yang torbuka dan dapat dija.dikan

lm1da8an dall'll:l. mclakukan penilihan yang sesuai dari alternatif-alte~

tif yanc terbuka tadi.

Pola Sistem Peneadaan cku· Pengr~t.maan Peralatan tersebut dapat diganbar

kan scb..'"'..goi. berikut : lihat halaman 4.

l!enL,r:inr.~t bahua nilni pernlntan yang tine:~i, sehineea perlu dilnanfaat­

btn kceuna..·m.nya secara. optimal, maka dirwauskan bentuk Standar Penr;a­

tu.Tnn Pnn~~r.w1aan I>cralntan untuk digunakan seb:t.gai pe~c:an pokok yang

Pola ui:n.tr.1 Pcrlli tunc..nn Bio.ya Peralatan terse but diatas tela.h diru­

lr.usJ:on ~rdasarl:an a..'1?~na :mendnlam tentang f'aktor-faktor yu.ne mempe­

nca...·,.·uhi pcrlrl.tunc;nn prontnsi peraiatan dan unsur...:.nnsur biaya -peralatan,

YlU1e h:lrus clirannnld:nn d.UQr!l per hi tungan.

NaJ'l\ID .....................

Page 8: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

PEMINDAHAN

DAR I

UNIT LAIN

~MINJAMAN -~ I DAR!

UNIT LAIN

PEMBELIAN

PENYEWAAN/

KONTRAK

PEMBUATAN

SENDIRI

ALTERNATIVE PENGADAAN DAN PENGGUNAAN PERALATAN

PENGADAAN

f -

SWAKELOLA

( EIGEN

BEHEER )

DIPINJAMKAN

DIPERBANTU·

KAN

DISEWAKAN

DIPERBANTUKAN KE .\

UNITLAIN ~~

DIPERBANTUKAN (DIPIN­

JAM-PAKAI) KEPADA PEM

BORONG DENGAN KETEN

TUAN DALAM TENDER

DIPERBANTUKAN KEPA­

DA PEMBORONG TANPA

KETENTUAN DALAM

TENDER

DISEWAKAN KEPADA

PIHAK LAIN

- /. -

TARGET

DEP. PUTL

TARGET

Page 9: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 5 -

r;nn<m cb.ri poln U:ntl dapnt ditarik kesimpul;m, "txl.ln.n bi83U pema.­

l:a...i.nn pornln.t::::.n ncnca.l::up biaya pemililcan (Dl·minc cost/capital cost).

P.:'.rb. wn.nny.:::. :)cr·lu pul.'l. dikeuukal:an. bahua peranan Depreciation/penyu.­

~uton chp:r':. ditinjnu <b.ri dun sudut. Pertama., sel:ncai un::mr l::d.aya dan.

kc,Ju.a se bac~o.:L sUJ.ilx:r pom1JClanjaan.

Da...ln.--:1 perh.ittncan l:rl.aya, juea sering dikaitkan den~ seci pajak dan

lcountttn;jan. Fol:ok-pokok a..'"lalisa dan Dasar Perhituncan Diayn perala:tan

tclr.ili clicusnn dan alcan diuraikan lebih lanjut.

Page 10: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 6-

II. PEHGADAAI! PERALATAH.

Dalaln. rangka mencapai sasaran tertentu, pengadaan peralatan dapat

mencakup n1 terna.tif' -a1 ternatif se ba.£,rni berikut

1. lulik sendiri/r.rl.1D( Departemen PUTL.

1.1. Huta.si : Pero.latan yan~ diperlukan sudah ada dan dalam. keadaa.n

siap operasi, tet.api k ... «trena. 1okasi pekerjaan maka diper1ukan a­

danya mutasi.

1.2. Pe:ra~~: Peralntan ynnc dipor1ukan be1un d:i.:miliki/ters~

dia, oleh ka.rena i tu diper1ukan pombelian peralatan baru, baik­

pembelian cL1Jam ner;eri mauptnl pembelian 1uar neceri.

1.3. Pen~tg,n baru/Ilebl!U!:l 1 Pera1atan yang su.dah ada tetapi da.laln

keadaan rusalc berat, sehingca perlu dibancun keml:nli atau ke -

rnneka peralatan sudah ada dan di bangt.Ul tmtuk dij adikal'l suatu

jenis peralatan yang siap operasi.

2. Sevm/Pinjom :

2.1. Pin.iam Ciari Satminka.l lain :

Peralntan yang d:i.perlukan da.pat dipinjam dari satrninkal lain

dilingkungan Dep. Pill L. yang memilildnya. dan dalam keadaan ti­

dal( dipergunakm.

2.2. Seua da;ri perusahaan, pen:vewaa.n :

Dalaln hal Peralatan yang diperlul'B.ll beltna. tersedia/dimiliki ma­

ka dapat dis elm. dari perusahaan penyewaan.

3. Penyedia@ oleh Kontrcldor :

Pera1ntan yang d:i.pergunakan d:i.sedialcan oleh kontraktor yang dalam

hal ini bisa mi~-tlc Kontraktor send:i.ri. atau pinjam :ma.upu:n se1-ra.

Page 11: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 7

Dipan<hnz dnri status pclaksano.an pekerj aan rno.ka pcncgtmaan peralatan

eli baci se bacai bcrikut a

3.1. Pekerjaan Suakelolo..

3.1.1. Pen~gunaan Pera1atan Departe.rnen Pekerj aan Umu,l dan Tenaga

L:i.strik, untuk peker j aan Sualce1ola oleh Satminknl bersane­

kutan.

3.1.2. PenGgt.lllaan PernlutD.Il yan:; dipinj!llll d.'1.ri Satminka1 lain da-

. lam lineJ.c1.mcan Departemen Pckerjaan Unmn dan Tena.ga. Listrik

untuk pekerjaan Svrnl::elola oleh Satr:tinkal yanG bersanGicutan

dal.am linr;kuncnn Depa.rte:roon Pekerj aan Umum dan Tenaga Lis­

trik.

Cnta.tan : tu1tuJ:: tergebut 3.1.1. dnn 3.1.2. perhitunean bi­

aya ncncomal~ Analisa Biaya sesua.i dent]lll contoh pada

halN'l ... ".lll L:fJ ll o .1.

3.1.3. Penm:una...w Peralatan dari Porusn.haan Penyeuaan tmtuk pelcer­

jnon Sualcelola, perhituncan analisa maya sesua.:i dengan con

toh pnda haln.num 49 No. 2.

3.2. Pekerja.~cn YnnG dikontrakkan.

3.2.1. Pengr,unaro1 Peralntlm milil: Departmaen Pekerjaan Urutii:l dan Te­

na[;a llstrik olch kontraktor 1.mtuk Pekerj aa.n-pekerjaan DcpBJ:

tomen Pekerj aan Umur.1 dan Tenaga Ustrik.

Perhittmean nilai Jasa Peralatan sesuai dengan Analisa h:i.aya

( contoh ha..ln.rnan 1,.9 No.3. ) •

3.2.2. Pengeun~~ Peralatan yang disediakan oleh Kontraktor pada P~

kerj aan yang dikontraJcknn.

Per hi tnnc..m nilai j usa Peral&tan yang dimasukkan dalam nilai/

biaya yang tercantUlll dalam Kontro.k Pekerjaan kese1uruhan,ha­

rus sesuai den&Ul perhitunUU'l nilai Jasa PeraJatan yang te -

lah ditentulcan oleh I;ihal: IJertoma.

Cara perhittU1Gun menurut contoh padu ha.le.rlnn . 1:.9 • No.4.

Catntpp. _ _;_

Apabila ternyuta KontraJ;:tor tidalc dupat menyediakan ne l:n[;ian

Page 12: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- ~ -at.9u kesehtt.·uhnn Pern.Jr.tan ya.n[j cliperlukan, sehinG[!a pihalc

Pertar~ r...er!injamknn Peralr.:.tan tersebut kepeda. Kontraktor,

:mnJr..a pillak Kontra]:tor harus membayar niL··d Jasa Pe1·o.l~tan

sesUai don[J:U1 contoh pada holruaun 1,.9 Ho.4. atau clila-

kuken peruba.han Kontrc.k berdasv.rl:an ferhitungan seperti

bila I-'ercl.atan cli~~odickan oleh Pro~:ek. ( lilwt a.d 3. 2.1.).

bi,p_"t_ ri 1c •

Pcnr:e1.mann Peralatan r.rl.lH~ Deportemen Peko!'j aan Umm.1 clan Tenaca

Listrik oleh l~ontrwctor/B~dan/Instan::d untulc poker jaan-pekerj aan

clilu..'!l' Departe>.rten Pekerj ann Umum dnn Tenaea Listrik.

Perhitm1c:an niln.i .Tasa Feralatan yr.nz }w.rus dibayar o1eh l~ontrolc­

tor/Badon/Inst .. ailsi clicantu!-kon clc.lan surat perjan,iio..n penyeHaan

l'ornldan ( terb.r.l:l:ii') den~;an n.enc:vmru:M .An .. 'l.lisa Din.yn sestll:!.i dQ.

nr.an contoh rncln. halanan 1,.9 Ho.L+-• Biaya Jnsa Pe::.·alc.tan atau

selm. tcrsebut diatas hnrus disetor ke Kentor ICas Heeara (1<.:¥11).

3.1 •• PG_n__::.a_tur0Jl_.l~e_n~1_0Nl Feralqtp,p_ ...

Sepcrti telnh ctl.terfU'l['i·:an pacla Ba.b terdnhulu/tll:ltua, dirunuskan ben­

tul: Standar tmtul: nencnpa.i l~eseracanan dc.n clidala,.::mya tcrcx::up tm­

:mr-uneur pen cenclalian ncar peralatan dij ar_:a dipelihara se 1::nik

ruunc1:in oleh penakai/Peminjnn/Pen;yt:nla.

Bmttu:: Sta.ndc.r ini meuunt segi.-seci yang bcrkaitan denom

3.1,..1. Surat perj anjien Pem:inj el11an/Perbanttln.I1/Pen;ye\.Jaan Peralatan

:millie Dcparteraon Pokorj aan DI!ltll.!l d:m Tena~ I..:intrik oleh

Pento!'onc;, yone mencakup :

4.l.CU.e. Jum.lah, jenis dan tarif pemakaian Peralatan.

1,..1.02. Jc.nc;ka unktu Peuakaian.

L~o.l. 03. Penyerahan dan Fen~-~embalian Feral e:tan,

4.1.01,.. Diaya bond-::ro·-pasr>J1g c'tan penganekutan a.tas pera.latan.

/+.1.05. Penf2a.turon tentane Operator Pernlatan, bai.k mengenai

Penyediaan Dana serta operator, lcesnlahan fatal ruau­

ptm. tentanc perlindunge.n ntas ke~-man dan kesela­

matt:>JU1ya.

L,..J .• oG. Biaya bahan-bakar, peltunas dan m.inyal:-nd.nynk lainnya.

1 ... 1.07. l)en;::aturan tentang perauatan/Per;~liharo.an l'orolatan,

baik meneenai biayn mnupm1 porsyaratannya.

1 ... 1.08. ren()aturan menc-enai biaya. l?er'b:til<:an l'eralatan.

Page 13: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 9 -

1~.1.09. Penr;o.turan tentc.nc; earn penccunaan Pera.l&tan dala:m ben­

tuJ: laran.zon !Jlenindah-tancankan llQ.k pentj[."l.Ulwn Perala.t­

an kepada pihak lain, laran6911 merubah bentuk dan f'ung­

si dari Pora.1atan terse but.

4.1.10. Penu:ntm.~an atas laporan harian mence.na.i pe:makaien,pcme­

liharunn dan perbaikan dnri ~Jemua Perulatan YM.IT dibuat

pihak kedua.

4.1.11. Pen[;nttu~an tentang jom kerja Pera1aten perhari,perr.ling­

GU dan per bulan serta pengntura.n tentan_g biaya lenibur-

nya.

4.1.12. Pon[?il.tura.n mencenai penGmrasan tentang penaka.ian, pera.\-~

an dan pe1aksnnann penc;auasan tersebut.

4.1.13. Pen[}lturo.n ten tung sanksi-sanksi atas pelanggarnn keten-

tuan yang disepakati bersama.

4.1.1"·· Pencntul"">.....n tentan~ ketentuan Force ll.ajem~.

" .• l.J 5. Penca:t.uran tentanc perselisihan yang munckin terj adi.

4.1.16. Pen@'tturn.n tent~c perpunjanf.nll walctu per:okaian peralatan.

4.1.17. IGmcus untulc penyeuaan.

PcncatUl~an men[.,JOna;i biaya-persewaan pernlatan berupa penyu.­

sutan, bunc;a modal, bia.yn @.l.dang ~ biaya overhead yang

dihitunG berdasarkan anolisa biaya, serta tata-cara pemba­

yarannya.

Diaya ini rnerupakan pendnpatan non ta.."'C Departenen PU'l'L

YAl'lC: harus disetor ke 1\KH.

4.1.18. Ketcntuan-ketentunn Penutup.

Contoh-contoh surat porj nnjian pa.d.a halnman · 56 sru,1pni. densran 67.

3.4.2. Berita acara dan scrnh-tcrilna Pernlatan.

Contoh pctda hala.man 68 sru1rni den~~an 71.

3.4.3. Pola Unum l'erhittm[;nn biaya fera1aten yang menea.kup :

4.3.1. Biaya pasti.

4.3.2. Diaya l:erbaikan.

4.3.3. Biaya ba.han-baha.n dan Perauata.n.

1'". 3 .1+-- Dinya 'l' en a[a Kcr j a.

1 .. 3. 5. Biaya Overhead.

Derdasarkan Deskrip~i clan Pera1a.ten1 biaya kerja Pera.1atan per

jam d:m kapanitas fJrodul::si per Jan, :maka dapatlah dirtuauska.n

biaya sat.unn.

Page 14: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 10 -

p,_dn. chcarnyn unt<u: dn:pnt l!'.enr;etahui dan mon:porhi:tnno:an bio.ya su­

at.<l.u pcl:r:r.imm YD.l11? sebar;ian besar dil:erjakan denc;an men~gun.n.l(an alat­

alot besnr, diperlukan perhitunenn-perhittmc:an analiso. nntuk dapat me -

ngetalmi harga osa~uan a'eUap pek.e:rjaan·ctersebu;t.

Uni~tl.l: :r.wnclu:Lung Unit price/hru.~ca satuan pcker.iaan tersebut pada d:"l.sarnya

hnrusle.l1 clianalisa duo. uo.cam :

1. Be:.>'rnya pre:;ta:::;i a.lat-alat besnr yang dipakai per satuan -wnktu,misal­

nya jan.

2. Biayn pengcunaan alat-alat besar per satuan vJaktu, mi:;ulnya jam.

DcnGQ.n diketahui kedua macarn hal tersebut do.patlo.h dihitunc har~­

satua.n pekerj ann den[:-en nengetmal<..an rtU.lUS :

R u --x-

U = Biayn. per satt~an pelcerj ann ( Rp ~) •

H = Diaya ponccunaan peralatan per jam ( Ep. ) •

Suatu jenis pekerjaan kndang-lcadancr dapat dikerjakan dengan mEllG£::-una­

l:an S[~tu t1UClllll alnt, tetapi kadm~-kadanc ju,:ra harus dio.malcan dua

maclllll alat c.tau leb.ih yo.nc merupal:an l:ombinasi.

Tujunn cL-u-i penccuna.nn alat besar ini adalah '!lltuk meninckatkan effi.;..

siensi yang mvks:!.nal, sehinge;a untuk jenis peke.rjaan tertentu diguna­

l:an Per:1ldan tertentu puJ.a.

DalP..:m praktel:nya tentu sn.ja serine tcrjadi ponyimpanc;an-peny:illlpanr:,an,

karenn "belum tcntu ndo. peralatan yanc di!Jerll.'tr...a.n tersedia, hal ini akan

rnenimbu:tkm pcnurtmnn efi'isiensi dan akibo.tnya pembiaynt:m akan meningkat.

Disnnping i'o.ktor-fnktor tcrsobut diat;;.s ha;rus diperhitnnr;ka.n pula

fnJctor ke:mbinnsi lapan::;an seteiJ.pat cliraano. alat itu dieunakan, terutp.lJla -

sarona pcnunjang dn.ri o~at pokok itu sendiri.

Dn.lnm mon:perhi tune'kan prestasi suatu peralatan atau konbinasi per­

alatan untuk suatu pcl~erj nan, kita horus me:oasukkan faktor ynng roempenga-

ruh.inya, diantarunya :

Page 15: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-ll-

1. Jeai~ bnJlD.l1 Y~C' dikcrjnl:annya.

~. I:rt.!·ntcri~-:tik Peralatnn.

3. G3.ra dan J:onrlt:.Ji pcl:crjann.

/,,.. ::..·aJ:tor m:musia yanrr men~ndallicannya IllllU~tm yr:t.ne nemelih.."U"llnya.

l•'n.l:-l~or-:f.'nl:tor nerupo.l::.....n anc;ka-tm~ka. variatcl ya.ne harus dil:alikan denean

l:n.rln,cd.l.a~ alnt benar t:;b., ynn~ biasanya dida.pat dari buku YDlle :menyebut

bm tcntnne karn.ktcri~:tik clari alat bcsar t:::b.

Apnhila f'nktor-i'nlctor it1i ldta ja~rkan, naka masih banyak hal yen[ ba­

rus ldta. selidiki. disc l:b,bl:an data-data yane ada, relati.f belum dapat l1l&

mc-.nuh:i. harapail l:ita cl.'1J.am penjabareJl. Oleh l:arena it.u pertnnUsan-perur:rus­

a.n rlil:1tm[jl:inJ.:nn denc:on earn-earn pendel:atan dan karena banyak variabel -

Ilc'1.ka diL,"tmnl::.."\l'l rata-rata, bahkan beberapa variabel terpaksa sudah dije.­

bro·kan untul: !"'Jraktisnya. pclol:sanaan perhitunt;an.

Pcrl!.iJ:J.::Q"l~'lP--..n.cyld i.tm ''tJA.n:e_::!..t.c,s:h_ pera,lnt,gn.

Didalam mc.nGhitune prest.a.:::i peralatan dalam satuan lm.ktu tertentu (pro­

duction rat.e) f'nlctor-i'aktor yane mer.1penea.ruhi adalah :

1.1. Strtucturnya

1.?. Phy~d.k

= Berbatu.-batu

= Pasir

= Tana.h lint

= ate.u kombinasi dari beberapa.

mncam.

: = Berat jenis ( BD)

= l!oisture content.

= SlJell

= Uonpactability.

2. ~-t.ru::_:Lc:;tH: Per...ala."t.rm tmnmlllya telah ditentukan dalam dai'tar

karakteri~til: YMC terr;nll!t dalnln buku petunjuk dari patrik.

Faktor ini merttpakan aneka-angka. yang menyataka.n se ~gai korek­

si terha.dnp !>restasi peralatan dan merupakan i'aktor koreksi

Page 16: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 12 -

( col~-·uction 1'ac·:__or) y~m:_ cla ,at dinyatcl::an ~bb.:

J.:! .... ··~·;:tor jcni:; baho.n ynnc clil:crjal~ :

J.l.l. l:,uc~:e;t~.oad i'nctor yo.nc harus dilccnalr~ pada ulruran

buc1:ct dari Shovel, drnc;1ine, dozerb.Jade dsb.

J.J..:>. Derc.t tanah al-::Dll nempenc;e.ruhi tenaea ye.ne diperlul:an

untul-:: ncnr~tusur clan traJ:si yanz diper1ukan lmtuk I!lBDG­

:-;twur t a b •

.3 .1 • .3. HnuJ.inc; scle.lu ·dikerj akan pada tanah dalan kea.da.nn

loooc ynne ukurnnnya. lo b-lh be~o.r dari ~.da kead.o,.;"Ul

n~linya (pcnsenbangan), untul·: Lla.carn-macam bahan

berbecla-bedn nmms yan~ dipal:ai :

1!'~-.:t_or _penee:m_~ x volmne tanah 1epas

!;.imbvll.~ .P~.

V01Ul)l9-

:;'aJ:tor pen[.BlJ.banr:;an untuk bebern~ jenis ballall

1) 'l'onuh den can po.nir

2) K e r i k i 1

.3) l"-t.1.~ir Ecrinc

!.~) lo.sir basah

5) 'l'c.nah liat kerinc

6) '.L'ano.h kerinc

7) 'l'{1l10h bo.sah

8) 'l'anuh 1iat basah

9) Dou;d.te

10) Datu ba.ta

D.) Ba.tu gunung

12) Bct:i KlUtincan

1.3) Granite

ll1-) Dn.tu kapur .-1

15) B:tji besi

don Keriki1 0,90

0,89

0,39 0,88

0,85

0,85

0,85

0,80

0,75

0,74

o,?L ..

0,72

o,67

o,6o 0,45

.3.2.1. Sesc..rnya tenaca r.1.esin (m=-) dan ukuran-uJruran alat

akan r.J.encntul-".an production rate nlat.

_3.:>.2. Gearslui"t tertentu yanc nkan meuberili:an pmrer yanc;

clibutuhl:oo, dan cea.rshii~t ini yanc alcan tlenentu.Y.an

l:ece~·:l.·tcn c;erak olat •

.3.~.3. tccc::a.ton t.;ern.k Peralatan yo.nc almn turnt menentu-

bm 11 Gycle t:i.!:1e 11 peralatan seeab ~k :: ~ = waktu ecepu~.nn

(varia b1c) •

Page 17: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 13 -

3.? ·'~· Cycle time alat e.clnlah ua.ktu yang diperlukan oleh suatu peralatan tmtuk nelaku]:!'>.n S8.tU r:ernkan penuh Yalll! menr~hanilkan.

Cycle time terdiri dari :

3.2.1 ... 1. FiY..edtime Yane dipengaruhi

llencai:lbi1 posisi

Belok

licnbuang

Htmdur

( spotting

( loadine

( turning

( dumpi.n:fS

( reversi.n:g

3.::>.1 ... 2. 'l'ravel time y~ di.renc;a.ruhi oleh 2

1) Ketin,.8.an ~_al1_kerja,.

)

)

)

)

)

Ketineeinn daerah kerja diatas 1000 H akan menurunkan

(nenpen~aruhi) tenaga mesin. Penurunan tenaga tersebut

± .3% pada tia.p .300 H• diata.s 1000 H.

Untuk mesin yane diperlengkapi turbocharge tena.eanya

baru berkurang pada ketineeian diatas 1500 H ( 5000 :rt).

2) .Th:~r .. ~"t pcralat..@t.

Bcrn.t perala.tnn pada walct.u bekerja sangat mempenga­

ruhi jalannya ala.t, oleh lcarena itu juga harus di

perhitungkan.

Bera.t pera.latnn = Yo1umeJUgterial x fah~or Dencgmbanc­

an X berat jezris material ('bank) + berat per;Uatan kosonr: •

.3) Rollinr: resistqn~

Holling resistance adalah seOl,la macnm kekuatan ynng

IllCllghalang-haln.ngi (menjadi penghalang) bae;i sebuah

o.lt1.t nntuk bercerak kedepan.

Faktor2 terse but ada.lah :

- Keadn.an tanah

- tekana.n ban

- kehilangan tenaea mesin.

Ro]_line resistance clinyata.J.::an dalam jumlah persen­

to.sc dari berat alat. Dencan demiki.an nntuk dapat ma­ju kedcp.:-m, alat harus mempunyai tenaga yang lebih

besar dari pada rolling resistance.

Rymus ................

Page 18: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-lL..-

H.uuus mepj nd.i. :

Flim. pull/Drnubar pull = berat alat x fa.ktor rolling re -

sistance.

Ilolling resistance untuk bebero.pa. jenis pennukaan.

llilcw-1 tanAb Rubber tired Craul«<r track

Beton,¥~sar,kering 2% Tano.h kerikil padat 2% Tanah kt:ring pada.t 3% Tanah lmat 5 % 2% Tano.h lem.bek 8% 4% Kerildl atau pasir 10 % 5 % Tannh lembek sekali 16 ~~ 7%

4) Grade resi~tance

Grade resistance adalah kekuatan yang mengbalang-hal.angL

ba.gi sebuah alat untuk bergeral~ ke depan pada suatu tan­

jakan.

Grade resistance dinyatar~ dalam prosentase dar1 berat

alat. Untuk setiap 1 % grade dipcrlukan tenaga 1 % dari

borat alat i tu. J adi unt~lk 4 % grade perlu tenaga 4 % da­

ri bera.t alat i tu.

5) Cooffisient of traction.

Teil.D.ga duri peralaten juea diperhitungkan agar roda tidak

selip. Kekuatan ini tergantung pada kondisi ban atau tro.ck

dan kondi si lapangan.

Rolling re§istgnce atau IBP - bero.t pera1atan x coeff.

Of t~ction.

Hacam tanah Drive tires tracks

T allll.h leobek sekali 0,10- 0,20 0,30-0,40

Kerikil atau pasir 0,10- 0,30 0,30-0.,40

Tanah leiJ.bek 0,40- 0,50 0,70-0,80

Tanah lruat 0,40- 0,50 0,70-0y80

Tano.h kerildl 0.,50- 0,70 0,40-0,50

Beton F...asar 0,80- 1,00 0,40-0,50

6) Keceno.tap rata-rata

Unt·uk pcralatan yang menggunakan roda ban untuk angkutan

jarak jauh, sering terjadi hambatan yang diseba.bkan oleh

bermac~cam hal. Karena itu untuk menentukan kecepa.t­

an diamb:illah kecepatan rata-rata dangan m.emasukkan fa.!'-

tor :

Page 19: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 15-

Ave1·age Speed - Hax sooed x speed factor.

Besan1ya speed factor untuk jarak-jarak tertentu dapat di­

lihat dalam tabel

Jarak ( ft )

Speed factor.

500 - 1000 ---------------------

1000 - 1500 ----------------

1500 - 2000 ---------------------

2000 - 2500 ---------------------

2500 - 3000 ---------------------

3000 - 3500 ---------------------

3500 - 4000 ---------------------

0,46

0,59

0,65

0,69

0;73

0,75

0,77

-------

RUI!lUR rmtul:; per hi tungan travel. time aqtQ ah :

Travel time - Ja,ra.k - kecepata.n rata2.

2. AlfALIC:~AYA PEHGGUHAAN AJdlT I Untuk mencari biaya penggull8.8Il alat perjalll harus diketahui :

0,78

0,82

0,82

0,83

0,83

0,84

0,85

thnur ekonomis dalam tahtm ( Economic li.:fe t~ ) da.ri peralatan ynng bel:

sangkutan, pada umumnya berldsar antara 4 s/d 12 tahun atau lebih terga_n

tung dati janis peralatan tersebut.

2.1. Biaya pemilikan peralatan ( o~ming cost ) , yang dapat diperinci men­

jadi :

2.1.1. Harga bell (FOB).

2.1. 2 .• Biaya angkutan dan asuransi (Freight and insurance)

2 .1.3. Bea masuk, pa.jak penjuaJ.an dan Hro. 2.1.4. Biaya handling untuk pengeluaran dari pelabuhan (handl.ing

cost).

2.1. 5. B:l.aya gudang dipo1abuhan (Storage cost).

2.1.6. Bunga modlll. ( interest ) •

2.1. 7. Biaya angkutan ke Proyek.

2.1.8. Harga s:i.sa,adalah harga jual peralatan setelah mnur eko~

nya hatd.s yang merupakan .faktor pengurang pa.da bi.aya pem1J iJs

an peralatan.

2.2. Biaya opcrasi (Direct Operation cost) YM.g dapat diperinci :

2. 2.1. Pemalr..a:ian bahan bakar.

2. 2. 2. Pemakaian bahan polumas.

2. 2. 3. Pemakaian min~ hidrolis

2.2.4. Bia.ya penggantian barang yang babis dipakai.

Page 20: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 16 -

2. 2. 5. Biaya peceliharaan dan perbaikan (ma.intennnce dan repair cost) 2. ;:>.6. Upah.

2 • .3. Biaya tidak langsung (indirect cost).

2 • .3.1. Penbiayaan lr..antor ( tel"'Il.a5uk per sonilnya)

2..3. 2 .. Biaya anGkuten lolr..al

2 • .3 • .3. :Oiaya pemeliharaan garasi, pool, dan penga:manan.

2. .3. 4. Bioya resiko/keuntungan.

DaJ.am menghi tung bia:ya penggunaan pernl.atan biasanya dillyatakan dalam

rupiah (Dollar) per jalll, karena itu baik l::d.aya pacel.iha.raan ma.upun -

l:d.aya oporasi dihi.tung untuk setiap satuan wa.ktu (jam).

Sebac;ai uraian porhitungan lebih lanjut dapat dirumuskan se~gai be­

rikut :.

2.4. Ha.rea penyusutan alat.

SUatu peralatan bila digunakan akan mengaJ..ami aus (Horn out), tidak

perdu.li bacaimanapun juga baiknya pelaksanaan pemeliharaannya. Nild

susut (Depreciation) suatu peraJ.atan persatuan wa.ktu adalah · jumlah -

bia.ya pembelian/pen~claan alat (harga bell + angkutan dan asm-ansi + be a masuk paj ak penj ualan dan HPO + biaya handling ) , dikura.ngi de -

ngan harr;:L sisa,dibagi dengan umur ekonomis peralatan.

Hllld susut/Depreciation = A - B / Jam. ax b.

A = har [Jl. pokok.

B = harga sisa.

a = umur ekonomis

b = jalll kerja per tahun.

Page 21: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- l7-

Un~~uJ.: uoncld. Ltm;:: biay~ pcn~r;un .. <t~ peral~tan Jd ta harus monL:ln:;n.t tica ba­

r~'".i.n..-"1 y:me t0111cntin~~.

1. Bi~yr.t Pc~J.iJ.jJ.::~ (mm·i~r; cost a.trtu ;_;a,~ita~ cost), :ialah biaya pcHtllihtm

( ?cn:~o:nbo..lLan) uod:!l oori};:ut bung[:l.llya yanc lazim dise but j~a bia.ya pe­

n: rusutD.Tl/ de:t>rcsi:tsi •

2. Di:tya operasi/l:mt::stm~ (Direct operation cost), ialah biaya ynne diper­

lul:an untu.'k men2:opcra~:ik:'Jl1 dro-1 nen;~erah.kan peralatan te"-'sebut.

3. Bj_~:rn ti . .Jcl: lt>n;:~=>tms (Indirect cont), ia.lah bio.ya ynng dipcrLu:an di

lu·•.r htaY,<t cnt_tJ <lm1 .1U,:t_ torsebut diatas, scpcrti biaya tmtuk kantor/

pro;rek dPJ1 biaya :tlt:1in5.stro.sinya ( overhead cost ) dnn se l:neninya.

Dal:1n menr~hitunc bin.ya pon~_c;una:lll·· aJ.at-al.'lt besar perlu diperho.t:i.kDll sta­

tu!J pernJ.:1t:m d'"!ln,.TJ. hulA.m ... om1yn d~mC".nn status pcl:o:r.i a.ru1 ·Lersebu.t.

/tcln 1:JC·t~I.l.."l.Cf.ll1-l!l.""l.C::-Jl l:ontr:"J: !Xm:?c.:tmnnn alat-alnt bcsnr d.altUn suntu pel:erja­

an, te r !.Trm tunc dnri 1 :e bij ['_k~<mn:m · Pirr..plnnn ~J atminb1l unt nJ: rn.enilihny::o_, s e

h:Ln:~~=a do.lom m.onyustul b:i.aya Fr>n::c1.mar-.n :tlat-nla.t besa.rpun bor-beda?..

~·•clc. lx.:rn~~c':'n-n~·.cro:1 t:,:)e l~ontl·:-J~, poker j a~m del1G-"ll1 pem~r_;una.::u1 nlnt-alat be-

1:ont1·:uc .Tn~>n. y:":i tu ~:ontrnk, <lirJ..<~.no. pcnc:;un...<tan poralntllll l:epllll)·~nn Dcp.!"")UrL.

::c:;-,onnlmya, n~tl:..'l bc..;:-;i pJ·o:,ro}:: cu1-:un r:1eupcrhi ttmc"L:rul l>inya L"Ul~SlUl[.~ dt.m seba-

r,:lo.n iJiuya tid~c lrmG:ill,.."'lf',.

Untul: peru:.:nl:ta~l-pcrun:thaEJ;"l. pCJ.d.li1: pcrn.lntDn tcrgr.lllttmc; d.....ri 1-:ontrok/ order

y~m;; cli:-tdnl~1.l1/(li tcr:iJna, atln bcr-ln.'lcron2 l:ontrnk :

~. l'ei'l..l.f.;ahn:"~n tcr:-•c but r.1cuboronG keGolm·uhon pckerj nrtn.

b. Pcrn:.;o.ll:J.::"!Jl tm:·~cbut ncn:rouakan peralntnnnya .St>.jn.

c. PerUG'"!hann to::.·f~cbut r.tonyeua!:ro1 pern.lntonnyn clan ma3ih mon:mr:;:_;"'Lffi!: ba.han-

!x:J:m~ ~.b.n service bos6r, scrvlco l::ncil.

cl. :Perust.1.h::t~l1 tor::>e but r.ton:"elroJ:an pernlatromyu d:m nroih l"!lenan::.r::une service.

bcn:u- n.<tu~'tU'l ·servlcc 1:eci1.

l" • -1. • 1 • L • J t .1 1 • , _,r::. •·01~lr>-.:rJ.·..,m:-·;_n !:1ffil.'l :r:,_nr; per.:: .. t tU'l ·u1: ::..onytl!JUn:->n JJ.n.yn. ~)CllgE: ... mnn.n pcrn-::>,t-

nn tc!:·:~cuut no:JtL<ti clon~:~n jcmin/L:!pC 1:ontr~tk ynnr; <lil:""l.ksn.nnl~yn..

1.1. lTiJ..ai nnsut ( Dcm·nc:i.r!.tion ) •

l1:i.J.._q:J. :msut f:lt"..t.U :lJOr~l:-J.tan persaturo-1 i!al~tu acl.aJ...":th ,iUlll.ah bi~ya ]_:lCJ":t­

bo lir'.n/l·on::·atl.u~m ala..t ( hv.r r:a bell + an~:l:ut c.km asm·ansi + "i.::ea !!t:u::ul-c

pa_j ru~ I'tm,iun1."11 l.l""l.ll ~ J'lJ + binya h.'llldline) t152:w.·and- don:·~an harr;a s:tsu,

llib:ccl dcncr:.n 1u.!m· c1:ononis peralatnn.

Page 22: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 18 -

nilai susut A- B j· ax b Jam

A bnrga por..ok

B = harga sisa

a = umur ekonomis

b = j aJU ker j a per tahun.

1. 2. Cara perbi tungan biaya interest.

Dalam I!leln.perhi.tnngkan besa.rnya beaya untuk i.aterest (Bunca Ho­

dal), Pajak dan Asuransi diguna.kan grafik seperti diba:uah ini.

Iii Cl c Q)

c.. .._ 0 ... ~ co u.

Grafik UNTUK PERKIRAAN BIAYA INTEREST, ASURANSI

013

012

011

010

0 9

0 8

0 7

0 6

0 5

0 4

0 3

0 2

0 1

0

DAN PAJAK PER JAM.

-

/ --- --- t-·-

/ L

~ ~..;s v I

A V~<v Lf' ~

L -l/._c:P ~-<_?

L_ L r<.,«- / v ~

~-,'ti

~--/ !:5

/ 1-t~ v / ~\ r--- ~~""' v .

/ ~

...--;1

/ / / ..-k;v€ ~ "\r ~~

/ ./ / ~ ~~~ ~~

// / / ~ ~ v~~

~~ ~ ~ ~ / / ~ '"" "t I"'

~ / ,/ .

:::::=-: - ::::==-- -"6Qo p \at1'

~ ~ .......-:::: ~

~ ~ ~ '-- ·'·

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

Prosentase total Tahunan untuk Interest, Asuransi dan Pajak

Ga.r_a.-carn :wrlli t1mrum :

Untuk mendapatkan beaya interest, assuransi dan pajak per jam,

tarik dari garis prosentasc keata.s SEU:l.pai gari.s gra.fi.k pentif:.I'U-

Page 23: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- l9-

~~~ :!::9.1:. l:£D..:.;.::..li _)~ ]l_q ..:.Jl.__l:g_;Ij. l.OOO

beaya interest, assm·ansi dan

Contoh !ntcrc~t ) \ )

) \

)

..........................

$; D;u·i ;;t.·ni":U: kit-c. d::tiiU tkcn i'aktor .!'c.:ncali

Di[',ya :interest, pajo.J~ + am.u·ansi pcrjnn1

J_~_::t_QJ'.Jg.D~:l .J£.1 : :J.r..I:~ ... J?_eJ,i 1.000

.(h.O.JJL;';. .3_9_._0~. _ 1.000

cb:!:i uve1·aco invcsr.-.ont.

Din::t.na a

ho.,r__c:~.1?_ol:ok b

E nu· ckono:r.d s nlnt duJ.a.l.l tahtm

b j ~'n l::or ja nlat ei'ekt:.ip pertN1lU1

l •y' ,_,)

2000 ja.m

50.000

0,038

1 erttJJ:aicn ba.km bul:.:t.r, biasnnya terr,mtr.nr~ <hri bcsn.rnya te­

naca n<:sin (~ !:, Jl1-) di:JC.l".l!;ill[; i tu Juca tcreffilttmg cb_ri IllaCa.T:l

i>..J.llUll bal:m~ :J'~•nG dil;el' c;unol:on •

lintul: ;·e:~t!.-crhitvn:'1:an besn-."1"'11Ya pon:~=-~11\:\un l:nhn.n bal:or di:;:;a:ai

unt·u.l: ben:~:'.11 : 0,06 ~)111on :xn· l"K !JCrj::1H c:t:.ccU 0,()(.:. X 3.785 lt.

= o, ::3 1/. j~/ .i~t:.l. '0;1tvJ: Jtoi.or dic::.;ol penlli:ainn nolor = 0,01,. L,allon per FK pcr­

~''I.t n"L:>.U 0,0.',. :: 3,785 l- 0,15 1/ll:/jC'.I.l.

l-e;.!.'J.1·:~d:ll1 k1.lt.:' . .:n 1x:.kur ini tcrcnntn..nc; r::.'.da : l:otinc;cinn daerc.h

l:cr j a tc:r·h;..""tch~J }!Ol'l nJ}:C'l.Ol1 J.aut dan ::i..k1:i.m.

Page 24: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 20-

Di~Xl~');ne itu n.lc.t t:tdn.:!~ a]:an beJ:orjn secara .._erus mcmorus, ndn-

1:aJ"""..l:'n. bcrhonti diccbablc.."l.Tl ncl1.-11Ya. kerwaJt.::nn mesin, _!)onr_;isinn ba­

hon br>J:ar o.tau opcl·n.tornya borhenti kt1r·cnn i::;tirahat dsb, oleh

~:c.rono. itu biasnnya al.nt bekerja secara eff'ektif' n.ntara 1.-5 so:m­

!"'D.i 55 nenit pcrj nm.

Didalol-'l meupcrhitu.11c:kan pel!18Jeaian bahan bakor f'aktor fal::tor terse..;

but diata~ h".rU:J diperLo.ti]:an clan 1::ombina.si f'aktor tcrsebut disebut

operatinG f'nkt.or.

Contoh

Jm.'l. l:orja ef'i'octive

He sin clio sol den em daya

= 30 ~~

50 meni t/ j ain

= 100 PK

2Q Pent:[;Ul1a:1l1 bnJUJ.l1 bakar = 80% x (66 x 100)% x 100 x 0,15

1/jnm.

Diraa.'1a 30;~ x ( ~ x 100 )% = operating :fn}:tor.

Khu3US untul: Kapal kcr:.fl(

Pcnceunaan bd1..'1.fi baka.r ::: 100 ~~ (-~ x 100)% x jttr.llah. FK

X 0 1 15 1/ja:m.

2.2. P§}&ilcaian bnhap. pelumgs,

nunus YDJ1G digunaknn ada.lah :

::: 100 % :c daya x 0,15 1/jam.

n PK x OF x 0, 01 + .S (d.,, __ _, , ) ..... 7, ~~ t c • ..l.1J.1!1 g~on

Q PK x OP 195,5 + _g

t ( chlttm Liter )

Q Liter/Gallon perja:ril

PK tcna.ca nesin

OF opera.tL11e ~actor

c isi cart.cr mesin d •. 'l.laln (lito1'. 1[~allon)

t j uulflJ1 j nrn j a.rclc p '.,., 22ru1 ti a.n nrl.nyak

1-. ·~~ya OF dij'1oroleh do.r:i. an;_.<a-ane,.l:a. prn.lrtek, bio.sanya diambil

s. ''.:->.~ bcri::ut :

Page 25: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-2.1.-

Kor~.d,iv:t lavn'· .:ren a

•I -

l Kondisi lupangan I f Janis ala t2 besar I l Baik l Se<hng i Jelek t I i I

' f I ' I I I 1. Peralatnn bero.da bln ~ I I I on road 0,25 ~ 0,30 0,40 I ' l I I . I 2. Peralatan bero ia 1:nn

i ' I A

j I I ' o,6o l off road 0,50 0,55 I I I I Track type tractor a 0,50 o,63 I 0,75 1 3. ~ '

I ~ • i !4. Dragline & shoveJ.s 0,50 1 0,55 I o,6o \

.,

'

2. 3. ;fengzunp,an minYa.k Hic1rol;Lk.

Untuk memperhitungkan. min:yak lrl.drolik tmtuk aJ..at-alat y, r1g

menggunakan sis tim pengendalie. :1 bidrollk se bagai berikut :

H = f. X 1.,2. ....

II = kebutu:P..e..-'- minyW.c hidroliJc d.a.la:m satunn waktu t.;rtentu.

c = besa.rnya tang:k:L m.inyak hidroliko

t = jangka \i·..Jdu pengganti :minya.k hidrclik.

2. 4. Pemalgd@ erease ( keLto:m ) • Pemakaian grease :roonurut pengalanan/ dnta.2 yang dila.n;.puJ.kan

dnpat dilihat dalam tabel.

t== r I Basarnya 'l'ena.ga : Kond.isi lapa-11r,an l Peralatan ! Se dane ~ J elel<: I HP/PK 'Bai-le I

I I ! Track type ~do ! 0 ., ' 0,3 • 0,5 t , .... •

l . Tracktor 75-100 : 0,25 0,25 l 0,45

~ ! 60- 75 . O,.l 0,2 0,4 .,

' 25- 50 t 0,.05 ~ . 0,15 ': 0,25

\1heel t~-~)e track·tor 100-J.50 1 ,..1;,05 I 0,15 : 0,25 I J 0:.,05 ..

8

Unit yang di tor11:e ~ O,J.. ~ 0 15 ' ·' 11

' r

I ;, • j I I g

~ ~ i.

I I

l f ' i

ti "" ~

Page 26: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-22-

2. 5. Unth opr~-rator fun mmbantu operator ( .1 dan K } •

Besarnya upah operator atau operator pembantu diperhitw.gkan.

oosua.i deng:an "Dasar perhitungnn UJ;ah kerja11 dixaam~ u:t:nh keJ.:

ja tsb. diperhitungkan daJ.am u:r:ah per jam ef'f'ective.

Fa.ktor2 yanz dapat dima.aukkan dalam r,:crhitungan tsb adalah :

- Guji upah operator.

- Gaji upah pelllbant~.l operator

- Biaya leabu:.::

- Tunjane;an kesehatan cL b.

Hal ini tergant1mg dati jenis pekerjaan dan peraturan2 gaji

mauplnl tunjangan...tunjangun lainnya, sesuui Ciangan peraturan

yang berlaku.

2. 6. Rtaya uemeJ iharrum d® wr'ba:I.kap.

Bia~ bi~ya pemeliharaan + perbaikan (maintenance and

repair) di hit ung berdn.sa.rkan pre sentase terha.dap be sa.:rrcya

biaya penyusutan. Tiap jenl.a aJ.at mempunyai angka./nilai

biaya perbaikan dan pemellharaan yang berbeda-beda demikian

juga jenis penggera.k juga mempengaruhi. besar keeiJ.nya biaya.

terse but.

Un.tuk dozer lain 8akaJ.i den{)Ul kapa.l. keruk a tau truck dsb.,

ju.&:l misaln"Y&. transmisi yang m.engg'llnakan hyd:rollk, listr:l.k

atau mechania akan terbeda-;.;oda.

2.6.1. Biayn. oonyedie.an $narg-nartLba.n.

F = ( 121 5 %- 17,5 % ) X ~

12, 5% untuk peral.a:tan ynng oortugas ringan (lleht -

duty).

17,5% untuk peralatrol yang bertueas berat (r..eavy -

duty).

Khu3us untuk Ke.pa.J. keruk : F = ( 5% - 9% ) A b

5~~ Konclis:i. tugus ringan (light duty) a;ir tu.va.r,ra\ll._,

smgai.

9% Kondisi tugns oorat (heavy c.~.·!-,y) - air J.aut.

6,2-"'% untuk peraJ.tt .. '.1 bertugas ringan.

8, 75% untlik ., .... ·.0-atan bertugas berat.

Page 27: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 23-

Khusus untuk Kapnl keruk : G = (3% - 5%) x t 3% untuk tugas ringan - air tawar.

5% untuk tugas berat --- air laut.

2.6 • .3. Pene-~antian nipa2 (KhusBa Kanal keru.k).

- B:i.la Kapal keruk bekerj a diair laut; maka perldra,

an umur pipa2 darat maupun apung adalah 3 ta.hun.

- Rila Kapa.l keruk bekerja dida.erah air ta1.1ar, ma.ka

perkiraan umur piFe,2 darat maupun apung ada.lah 5

talnm.

Biaya penggantian piJ:a2 per jam :

Ha.r ~ pi Ia2

Umur ekonomis x jam kerja I tahun.

3. Biaya ;vane tidak lanc:>ung.

Biaya yang tidak lanesung ( indirect cost ) , terdiri dari :

Biaya pool, b:i.aya kantor, b:i.aya risiko/keuntungan yan~ kesemua,..

nya berld.sar antara 15Zs/d 2f;,dari total bia~ penggunaan pera­

latan.

Kesimpulan dari uraian tersebut da.pa:t dihitung bi.aya penggunaan

Peralatan dalam satu jam.

Biaya penggunaa.n peralatan = P + Q

P adalah j utllah hiaya pemilikan dan biaya langsung

Q adalah l:rl.ayn. tak lan..:sung.

Page 28: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

A. Dil!kJ.~:Q~;L <hr;t ~ral.a~aa 1. Jenis Alat

2. Herk / Buatan

3. Type

4. Kapasitas

5. 'l'ahun penbuatan

6. Harga pokok

7. Harga sisa

8. Harca penyusutan

9. Umtll' ekonomis

10. Jam kerja per tahtm

1. fti.aya pasti.

1.1. Penyusutan

1. ?.. B1.mgn modal

1.3. Asurnnsi dan Pajak

1./ •• Biaya gudang

2. Biuya perbaikan.

2.1. perba:ika.n

-24-

. . . • : 1-l,o

. •

: s (A) Rp. ............... : (B) Rp. • •••••••.••.•••

2 (A - B) = (C) Rp.

••••••••••••

(u.s. ~ ••••••••• )

................. s {a)

a (b) •••••••••••• jam/tahun.

. . (_Q_J ax b • • • • • • • • • ( D ) . Rp •. •. • • • • • • • . . ) Faktor x Harm ookok

) 1000 Rp. • • • •. • • • • •

. 0.01 X A + 1 X .bgJ;: PR PQkok Rp • . • •••••••• 2a b

J uml a h {1) Rp. •••••••••

. •

Rp. • ••••••••• 2.?.. Pengcantian ba.gian2 yang aus/ka.bel b!Lja Rp. • •••••••••

2.3. Penacantian accu Rp. ••••••••••

Juml ah (2) Rp. ••••••••••

3. Rl.aya /Be.han bahan dan perawa tan •

3.1. Ben sin (liter) per jam Rp. •••••••••• 3.2. Solar (liter) II Rp. .......... 3.3. Pe1Ulllas (liter) tl Rp. • ••••••••• 3.4. l·~linynk rem/1·1. hi clrolik (liter) II Rp. . .........

J um1 ah (3) Rp. . .........

4. Tena~ ••••••••.••••••

Page 29: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

/,. 2.. Opere.. tor

1~. :->. Pcno.'Jl1tu O:;;cra.tor

1 •.• J. Fe]:crj a

- 25 -

Jumlah

Jur.tl:th 1 :::;/cl !;. (P)

Over head ( • • • • • • ~~ x P ) ( Q)

.Tuulah bi.aya pengcjU!lann Pera­

lnt.'"1l1 ncr ja:-u ( E ) = (P + Q)

....................... TI.p.

Ilp. ....................... TI.p. .......................

....................... Hp. . ...................... .

....................... -------·-------

Rl) • • •••••• • • •••• • ••••••• • •

c. Prod1'J::Ji pcr~'.l::1tr>.n ::>Crja.rn (dalcJ.ll!J,ton,ton lcrrt dnb)

di~nbiD:an dnri onnJ.isa perlli tunc:3!1 ( X )

U:= ( ll.p/ton , TI.p/TI3 • • • • • • • d:::;t )

U bin.ya persatun..-1 pe1:erj nan ( Rp/ton/m3 )

n. jlhlah piayn. pen0gununn poralnton per jam ( Up ) •

f. Procluk::;i peraJ.atan perjnm ( tan/.mJ).

Page 30: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-26-

VII. COli'i'OIL-CQJTOH W.,i..A P ...:.:Ii:l-II'.ll.Jl-TC!il...

1. Beberapa cantoh cara mengh:ttl.Dlg produksi/jam.

1.1. D U L L D 0 Z 2 R •

Lapisan tanah yang terbongkar

a = Pennmpo.ng pisau

b = Panj a:rg pisau

c = DalalDllya bagian pisau ynng masuk kedalmn. tanah.

d = Jarak ynng ditempuh, sehingga. junlah tanah ynng terbcugkar se­

bo.nya.k yang b:isa di tampung o1eh pisau ( Q dalam Gu Y ) •

:t:erhitunf{All . :

- Jur:U.ah tn.nah aso.l ynng terbongkar = d. c. b. H3.

- Junuah ~ yang dupat ditampnnr; oleh pisau = Q Cu Y.

- :r = ·fa.ktor porbandincan isi da.ri ~ ke t-f.JYlh asa.l = i = --------~------------fa.ktor pengenbangan

dimana i saJ:Ia denean vol\.l!ne tannh (bank)

d • ~ • b = Q .. o, 765 ----1

d = .9.._..f_ • o,. 765 c. b.

1 Cu y = 0.765 HJ

••••••••••••• 1111 •••• ( 1 )

Page 31: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 27

dcncan r.~nr:r;unc.J:an per:Jnl!ID.ail tmtuk lmb.mcan o.ntarn jro·cl:: clan uo.l:­

tu y:m~ ditcupuh, scL"'ll:la behn mencn.po.i kccepatl".n yanr:: konstan YIJ.

:t 1~u : ')

y=0~056x~~ ••..•.................... (2)

tmtul: ~e;i. dua (:r:utju) ( kcce:pntan = 2,.3 mph )

y = 0, 130 x2 • • • . . • • • • • • • • . • • • • . • . . . . • ( 3 )

t:ntu1: cici or.t:--~t (mmdm·) (kccepatan = 5,1,. :mph)

y jarol: yanc clitcnpuh, dinyatvJ.:un <.b.lnn f"eot.

x = ur'1:~cu y~: ditenpuh, din~,rntal:un d.:'l.lcn dctik.

l11'1~tu y~~ cliperSLmok ... .,_n 1mtuk mn.ju - rrrer;1bonckar - kor.tixlli

!:] = ::·:]. + :>:2

npnbiln : ~· - \! _L_ \ ··1. - ~ o.o56 y = 0,3 d

<hri rur:ms ( l ) ----------------

y = Q..J_, _ _Q.fJ _ _9_.2_6.2 c. b.

=~£!.?_~-~:..·!...~-?~ 765' = c.b. 0,1.30

dm :X: -'a -­~2 - '0:130

( 1 :f'ect = 0,3

1' .3 .3 ~ il.t..:C ' c.b.

= XJ. + :>:2 = 3 '.38 ~

H )

ku.lnu untul: mer.tincl.ahl:t:Ul cici dll, dir:erluJ-::(Ill 2 x 5 detil;:

r.ull:."l. J-rw.;:tu .J?AL_tt..rmt:--,!·o.n ( Cn1 ) o.ci"l.lnh

mr c = 10 + 3' 38 ---ll b.

............................. ( '" )

l:alc.u dih:i.tun~ l::ec.hlnu t~"1clL.kt.2Jl.+., 1n.1ka TI~l~':'ASI ::::.cnbonckn.r pndu

~ntu 1'.1tt.~'::VJl. n(t"..lt'.h :

• f' • o, '765 1:3

kalt?.U :-;E'..t.u jun i tu cf'f'ectif'nyo. = 60 tl£mit c.la.n sesuui perl:..!.ttm.c:;c.n

Page 32: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

~~ =

- 28 -

. : f' n rl( r: 't' 6Q_ 60 t.l ........._t...~-L-~.:.2__·---«..:- L---..!. \.

10 + 3,3~~ ~ ..¥• \ cr • .L __ _

c. b •

..-, '7:: I ' I ~.,

~-~~-!:.. -·--'"'!. • ~ • 10 + J, JG ~;=-:~ :_::;;:-{:::_=~ 1~. -·-_""""'

c • b

: • • . . • . . . . . • ... . . . . . . • • . . ( 5 )

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( 5 )

'i. dnyu CLUl.n. <hr:i_ ;.wsin

c clalD.J.:.11~ra dt.'..l·:L "u:J.cinn :i_)if:nu yan~ masu1: to.nnh ( 1:1 )

b 2:JC!.?ljnn::; p:L:-: ~m ( ! :l )

1-------------------------~:~~tl--.~ contoh ------------~

~-- ___________ -------------------------r----- ~

! I D - 6 l_ D - 7 {----~-=!..._~ I ! ! I

b (

(

• 1 ) ll1C.l ~ 115 I 121~ \ 136 l I ' '

I ~ \ I 2,9 J,l .. 1. 3,;~ : I l ; I

:----------- --------·-·-(------------+-- ----

~-~~ (G_~,_Yd~-----~---!'~ 1__ ___ ~,8 -·· ___ t ___ _:~~-2 ---·

Page 33: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-29-

Dengan mempergunokan rumus ( 5) dan k·,tentuan-ketentuan dalam daf'­

tar I dan dafta.r II, dan 'f = O, 75 ; \ = 0,85 ; c = 0,05 H :ma.Jm.

Lesarnya prestesi membongkar untul~ masing2 dozer adalah seperti tercan­

tUIIl delnm da.f.'tar III.

D.Al"l'AR :III.

'- -Jenis. PRES1'ASI H£HBONGYu'IR H3 /jam ( tnh. a sal )

dozer .r = o,67 .f = 0,70 f

1' = O.,J5 :r = 0,90 f

i D- 6 · 107 llO I 122 134

D-7 l/._7 150 I 167

' 184 I \

D- 8 1'71 1'79 196

1.1.2. HEHGQUSillt,

Untuk pcl:erjaan mendatar berlaku rumus ( 4 ) dan ( 5 )

V __ 2754 I Q.f. I ( 6 ) ....................... em

d.imann s v = prestasi n1.enggusu.:~ tanah, dihitung dnlam tana.h asal. H3/jam.

Q = bowling capacity dalam. Cu,Yd

'f = f'aktor e:f.fesiensi

~ = daya guna mesin/alat

an = waktu sa tu putaran dalalll. detik

:r = faktor pcrl:and;i.ngan tannh

ka.lau : ljJ = 0 1 75

1-t_ = 0,85

maka dengan mengguna.Y.an rt:mma2 (2) (3) d.a.n (6) serta ketcntt1a.n -

ketentuan seperti tersobut dibawah :

- fixed time = 30 detik

- lll.aju den~ gig!. dua, berarti kecepatan tetap = 2,3 mph.

- -mundur dengan gi..g:l. ~-, berarti kecepata..l'l tetap = 5,4 mph.

dapa.t dihittmg angka2 prestasi pada jarak2 serta jeni.s2 tana.h

tertentu seperti terda.pat dalam d_n.::. t.ar IV. ·

Page 34: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 30 -

r=:--~:~-=~ T~ ~~:;~:;--~~~:~ J ~~======~=;:=;~=-1:~=~~~::~~,=-~-=~::=;~~=~ __a_l_ ; Dulll1ozcr : bandin~f!.71 ; So.r2_rJ::ti 251-: j !JWJ.pai 5011 I smr::o.i 7)1: I sa.npn.i 100 H : ! ! 83,5 ft 1 167 i't \ 250,5 :rt . 331~- ±'t I I I t ------;... :------;-·- . -.-.-. --~----~--- I -! -----------l

1') -~ ! f 0' 6 7 33 J 21 15 i

1 :r o, 7o 34 22 16 I ~ 13 ! I D-6

1 I l I 15 I I :r o,co I 39 . 25 ( 19 t

; ' ' Q I I ')~ 1 01 I 17 I f---- _____ j .. -~-=-c: :_o __ --~-l.L~----- ~----:' ___ +-~= ___ -----------~ I l f = 0,67 ! 51 I 33 I 2/l- 19 !

D - 7 ! f 0' 70 l 53 ! 34 I 25 I I I

I f 0 1 80 I 61 j J9 r ?" : ; I I "-7

! ~ f = 0, 90 I 68 L Mt- l ' l ' r--------i-- -----r--------1 :·--

1 :r o, 67 ) 58 1 3 7 ! 28 I 6 ! I f = o, 70 I 1 I 39 I

33

Z2

D - 8 29 23 : l I

i' o,so · 69 1 1/:; I ~

33

) : f = 0,90 ! 78 l 50 l 37 1 30 i ~ t l ~ t 1----- ----·---------------------------------------------------- ·---

1. J.. ;) .1. Coll_~oh M.£!Jl..L:.l'9-_tJQ'U:..Et~Xl ~,ct.1S1}J.~.

a) Snr.tpni jnrnJ-: 50 m (16? i't)

~z~e't' T.L:.·--'7. : Q 1 1 3 cu. Yd

f 0,80 (t~muh biasa)

'fl = 0,85

1 = 0,7_:

l~'l.ju kecepatnn tet.:'!p II

2,3 mph ( cici 2)

= 5 ,~. mph ( clc)- 11-) munc1tu' 11

fixed tiJJB 30 det.ik.

C'!J1 = 2 x f:iY..ed time + u3.lctu yrillG ditemp11..h dencfl.n lwcepato.11 itu.

:·'~:~c_cl,_ J_i_L'!.J = uaktu ynnc J.iL,'1Ud:nJ.1 cb.ri 1::occp:tt3Il no1 surn.pai

dicapai l:eccpatun tctn.p.

rru:ms ( 2)

y = o,o5G. ·3c 2 = .2.Q.J! ·

Page 35: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 3l-

ja.di vaktu yan:_; diperJ.uY'..rol untuk menempuh j arak de­

n3Ul kecepatan tetap adalah :

{167 - 50 ) 3600 2~3· 5280 =

1 mil = 5280 :ft

rmtiJk ;r:r,r..mdur = rumus (3) .,

y = 0,130 • 30- = 117 rt

35 det.ik

w = ( .J.67 - 117 ) 36oo - 6 d t·· k 2 5,4. 5280 - e ~

sehinggu 1 Om = 2 x 30 + 35 + 6 = 101 detik

donean rumu.s (6)V = Zl5!, • .l-.3101 0,8, 0,75 • Q.cl5 = 25m3/jam

b) Sampai jarak 25 H (83,5 fi)

Dozer ; D - 6, ( Fixed. t:I.:me = 15 det:ik )

l·~enghityng Gm, untuk ma.ju : rumus (2)

Y= 0,056. 302 =50ft

u _ (83,5 -- 20L-,6oo = ,_0 det.ik V'oll - ;. ) • 5.280

untuk rrmndgr : rumus ( 3 )

y = 0,130 • 302 = ll7 f't

o1eh ka.rena j arak ini -_ ebih besar dnri jarak yanc ditempuh selu­

rulmya ( 83,5 rt) bera.rti j a.rak yang diteuptth clida.l.arn por:i.ode di

mana kecepatan balUL1 menca~ kecepatan teta.p, maka. 'Wa.ktu yo:ng

dibutuhkan tmt.uk menampuh j arak kerja d:U-..J. tm_..:; langsu:}~ don~

rwnus (3) yaitu a 83,5 = 0:,1.30 x2

X - 83,5 = ~r, detik - o,130 r....-

:maka s Om = 2 x 15 + 10 + 25 = 65 detik

den(!tUl rumus ( 6 )

V = 2754 • 1~8 • 0,8 • 0,75 e ~ 65

V = '39 JP? L ~~c~

1.1. 3. l~~'lliOUGlr;M DAH HENGGUSt[R..

Sesua.i dengm si.fat e.d:itif dari pado. pembentuk..."\ll Uni.t Pr:l.cQ

dari suatu kot"l.bino..si kegiatan. Suatu alat maupun suatu kombi­

nusi dalam penggur..nan dari beberl\'1')8. alat,. ma: .t prestasi kerja

dari su.atu kom.bina.si ke giatan dari sua.tu aJ.at terse but dapat

Page 36: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 32-

dihitung sbb : Prestasi kerja untu.k kegiato.n 1.

= a H3 I jam

= :x: Ep I jam

Prestasi kerja tmtuk kegi.atan 2 = b mJijam = x Rp/jam

X b Rp.lm3

( UP ) = (uP 1 + UP) = ( : + -t- = Rplm3

1 i ___ UP_=_-L_a __ + __ _z__b __ _.__I _R_p_/J_m_J __ ! • • • • • • ( 7 )

kalnu prestasi kerja ko:mbinasi ada.lal1. = C :m.Jij am

!' _____ -------------------------------! 1 TJP = X Rp /mJ ! ••••••( 3 ) ! l

rumus(7)dnn(8\

.....z__..JL_ +_x_ = x'~+ _l)AQ...= c - a b ·- 15 ab

X (..JL_ + -A_ ) ab ab

! t •>

...l..= c

_l_ = c

c -

a+b a.b

b + a X

1i • b + a

& b

--

=

1------1 } c = ~b • - a+ b ·------

l t ~·~ .3 I j O,t"n • 6 • o ............ ( 9 )

Den0a11 r->·~nc;r.;un~can anc;ka2 prula .r1"1f't.fl.r III dnA <b.(ta:r IV diper-. . .

oleh n.ngk: ?. pre stasi dn.r:!. J.comb:i..nasi \:e £-'iatan do.ri Bulldozer un-tuk ID.eiUbongkar dan meng2· ·sur, c3.hi ttmg chlroo. tn.nc.h B.~m.J., .r_:er:"H­hat dalam da:-tar V.

Page 37: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

1. 2. fAY SCRAF:.till :

Ditentukan :

Tanah yanG alcan clianc-kut 180 .. 000 Cu yds.

Janis ta:na.h o.dalah ta.nnh liat ba.s:J.h den&l.n :faktor pongamh:l.ng

an 0,8, boro.t jenis 3.,000 L'··:lCuyd alat ynnr; dipakai Pay

Scraper type 295 dcnra..n kapm.;;:..ta.s 30 cu Yd, deno:.tn perL1-:>ror..g

do~ .:.r 'rD.25.

Kopr1 i si tem.pilt ke.r.i!J. :

PerhittUlf!.all cycle tinle didn.sarkan I?adn ketineei::m 200C' ft diato.s

perruuknr-"1 laut,. Rolling res5..stcmc:.~ 5~~, GTa.de resistance 8% pact.

jarolc 1250 ft, pekerj t".c.-:,n. h..~"'"'t..1.3 scloss:~. da~ 3lO. 1.ral.-tu .30 luL-v-i denga_'l'l

10 j.!:'.m. kerja tiap hari ..

Page 38: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

PE!·S~AHt;N :

n UlllU.S dasar

dimrma

- 34 -

• h : p=ex k!L

ct

: p = produksi dala:m Cuyd/ jam

e = jam kerja cf'ekti:f dala.m menit/jam

i = f'~r pengeml::\9.nean ta.na.h

h :.:: kapasitas rnaksimurn. fu.-.-r-i alat

ct= cycle timo dalam menit.

Perlxl. tunwn C:ycle t·Lr.& a

Berat Pa:y Scraper kosong 70.950 lbs.,

Berat isi z kapasi ta.s mo.x. x .fo.ktor pc.ngombangan x ber at j enis

mat rial.

::: 30 X 0,8 X 3.000 ::: 72.000 1bse

Berat total = 70.950 + ry2.000 1bs.= 142.950 1bs.

Pado. j aralt pennu.la..'Ul tidak ada tanj almn j adi Gr ude re si stence = 0

Rimpull = 1~2.950 x 5% = 7i47 lbs. Pa.da jarak 750 :rt, Speed f'aktor = Q,_4Q2+ O/ZS = 0/2

( lihat o~;..ftar )

- Kecepatan lD.aX. 14 mph (1iha.t taool performance) jadi kecep. :~n

rata2 = 14 x 0,62 = 8,63 mph.

Travel time I = 'l.?O = 0,98 ll'..Gni. t 8.68Y.88

- Pa.cla jara.k 1.250 :rt. jala.nny•,. menurun h.i.ng[!.a rimpull ticb.k pm-lu

diperhitungkan dan kecepatan da.pat t.:tnggi.

Kecepatan rata2 = 0,7 x 29 mph= 20.30 mph(0,7 dinmbil dari da£tar

speed f'a.l.-tor mondekati 0, 78).

Travel time II = _1250 20.,30 X 88 = 0, 7 men::tt.

Pada jarak roo ft, Holling H.es-;_stonco = 5~~ x 1J .. 2o~t950 lb::: 7l/+-7 lbs.

Biasanya berat tota.1 525\~ nyo. d:L terj_ma pada As peng;:;erak, SOC,Ltllg

Traction Coef'fisj_en re:ta2 = S4J.:_".;-_-{_'-:-~ = 0,1 .. 5

Tractive eff'ort

Keccpntan rata2

'l'rnvel time IIT

::: 142,95 X 52% X 0,4~ ::: 3J.450 lbs.

·- 01 1;,6 + O, 78 x 13, 5 mph. ::: 8, I,J) mph. 2

600 3 ::: 8~40 x 38 = o, 1 manit.

Page 39: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 35-

-~m Eep..Qg.J.J, _:

Untuk jnra.k pertor..:a 600 ft, Speed factor = S4Ji>2 + 0.'78 = 01 62

Kecepaton rnta2 = 0 1 62 x 2:7 mph = 16, 74. mph

( 27 mph kecepatan lila.."'C da 1am keadaan kosong)

,., 1 t . 600 0 1.0 it .1. rave :une = 16, 7_1.. x 88 = 1 1-: men •

Perjalen..'lll kembaJ.i daJ.a:r.l jarak 1250 f't tanah tanjalum den~ grade

8 !~ di tDmba.h rollirig resistance 5%.

H:impu.ll = 70.950 X ( 8% + 5% ) = 9223 lbs

7ractive effort = 70.950 x 52.% x 0,45 = 20.753 lbs.

ci.-u-i da.lar.l da.rtar dapa.t diketahui kecepatan max = 10 mph.

I:ocer~tan rata2 = 0, 7. x 10 mph = 7 mph, Travel time ~~ = 2,1 DJenit.

Untuk jara.k 750 rt, travel t:iJ:re d:ianggap Sm:la dengan perjala.n:m pertant

0 1 98 mnit.

P[Lda l-ml::tu men[tisi den~ menggunakan percepatan dan perlaml:ntan

mei!l.erlulr..an ualctu ± 60 detik, vaktu meni}Ulgkat/mellUl'llllkan bale±

12 detik, waktu Jner!1buang .± 42 detik, total = 1,9 manit.

Travel time = 0,98 + 0,7 + 01 81 + 01 1~ + 2,1 + 0,98 = 5,97 manit.

Total woktu yang diperlukan = 1,9 + 51 97 = 7,87 manit.

l'roduksi p = e :x: i ct h. = 45 ;,~,S x 3° = .t 137 Cu yd/ja:m

J adi dibutuhkan alat = lSO.OQQ 4 3 p. ~ 137xl.Ox.30 = ' ay i:lCraper

~ 5 bh Pay Scraper

1 • .3. 1-niEEL I.O.t\Dl!ll..

Prodtlksi dari pada wheel Loader tergantl.Ulg pada :

- kondisi pekerjann

- Cara / metod.e kerja

-Typo tanah

l)o.da umunmya produksi pe1• jam dari pada wheel Loader dapat dihitung

denzan l'1.1IItUs dibawah ini :

h X 60 X V X ef X lf pj = -

Cm

Page 40: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-36-p,i = produ.ksi per jalil

h = kapasitas bucket

Cm = total Cycle times

(mJ/ja.m)

(m3)

(m.enit)

e£ = earth volume conversion £actor

v = operating e££iciency conversion £actor

lf = bucket factor

Bila dianggap pelalcsonaan peker jaan dalam kondisi normal, mal~

ni~~ operatinrr efficiency ( ef ) = 0,83 dan earth volume con­

version £actor ( V ) = 1.

Kana.Sit~s bucket ditentukan oleh si.fat dnri pada tanah yang di-• r.nJJ. ( e::ccavated) atau di.mUQ.t ( loaded ) •

OneratinG efficiency conversion factor.

Operating efficiency dari pada 'Wheel loader beruba.h-uba.h ter­

~anttmg pada kondisi peker,j aan kombinnsi denCWl dump truck.

Untuk produksi sta.."ldard, operating e.ff'iciency ~aJitbil 0.83, de­

nann ketentuan pekcrjaan berjalan normal.

Unt uk mendapntko.n produlcsi yang nyata, f'actor konversi harus

dilll!lbil ses"U..:~i don&m kondisi pekerj aan ( operntine condition) •

-( Kondisi pekerjaan ) Operating Conversion

ef':f"esiency f'actor

Pekerjaan yane . muda.h 0,90 1.1

Pekerjaan yang sedang 0,83 1.0

Pcl:::cr j aan y:me sulcar o,6o 0.7

Bucket factor ( Fru::tor buchet ) •

Foktor bucket ditentukon oleh si.fat tnno.h ytlllg dieaJ..i atnu

dimuat.

Fal~tor yang sesuai dapat dipilih dnri daf'to.r diba,..rah ini se­

suai den[J:!ll m.uah/ sulcro:-nya peloksv;1ao.n memuat.

;

Page 41: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 37-

Hemua.t Falctor

Hudah J.,O - 0;,8

Seclang o,s - 0,6 Ae;ak sulcar o,6 - 0,5 Sukor 0,5 - 0,1 ..

CYCLE Tl£1&

Cycle tiJne dapat dihitung den~ rumus d.il::n'llrah ini.

Total C.'icJ.e times = Om

Pa4a V - shgpe loadipe

ca = ~k anelga.t C ;m l x 2 + keccpatan maju ( m/menit )

2 + Fixed time.

j a:r8k anpJw.t <m> x kecepatan mundur

( mi'menit )

PMft I - nhr.peJ.o.a.dipf! ( cyoss lol\!iinc )

Qn = .iArnJc anr:kut ( m ) + l,ar:;k an[",kut ( m ) + F'i:x.ed .time. keco;:>atan maju kecePB:tan mundur ( m/ manit ) ( m /manit )

Pada - LOAD and CA?J!Y am = m.l + tl + t2

d1mnna : m = 0,011

1 = HauJ.ing Distance ( m )

t 1= loading Time = 01 16 IUI.;lnit

tz:: Fixed Time (menit) ( Dil.ihat dari tabe1 fixed

time )

Contoh );lerWmcan.

a. Beberapa buah \Jbeel Loader Komatsu W90 deni}.l.Il· kapasitas

bucket ( heap ) =_21 5m3 dipcrlukan untuk mela.ksa.nakan

panindahan 1./;.00 m.3 tanah ( load and Carry ) , clan~

jaruk pcnea,ngh.-utan -( ha.uiing distance-·) 75 m.

Pemindahon te.nah harus selesni dalan 1.-raktu 1 harl

( 8 jBlll kerja ) •

Page 42: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

Perhitunr:an ..

h = 21 5m3.

-38-

Om = 01 011 X 75 + 01 16 + 0,20 = 0 183 + 01 16 + 0 1 20 =

1 119 ,___., 1.2 manit.

v = ~ e:£ = 01 83

1£ = 0 1 90 {easy loading).

= h X 6Q X V X ef X lf pj Om

pj = k5 X~~~ l X 0,83 X 0,9 = 93, 37 mJ/jam

Produksi dalam 8 jam = 8 x 93 = 7/J~- m3.

93m3/jam.

Jumlah wheel Loader Komatsu r;KJO yang dibutuhkan untuk ~roindab...

t ---k 1·400 1 88 •t an ~J. = ?JJ~- = 1 ~_...-, 2 un.J; •

b. Bera.pakah jumJ.ah Dump Truck yang berka.pa.sitas 10 ton dapat eli

laya.ni. oleh se lua.h wheel loader Komatsu W90 dal am waktu 1 j em

dengan V Shape loading.

Perhitup.gan :

h = 2,5 m3. Kecepatan m.aju = 7 laD/jam = ll6,66 m/menit.

Kecepatan mundur = 81 2 laD/jam= 136,66 m/mamt. J arak angkut/hau.li!lg di.stance = ~0 m.

lO 10 Qn = ll6,66 X 2 + 1 J6,66 X 2 + 0 1 20 = 0117 + 01 15 + 01 2):: 0 1 52

em = o, 52 manit.

v = l e£ = o,S3 lf = 01 90 {easy loading)

Kapasi tas produksi · per jam

• _ 2» 5 x 60 x 1 - 0,83 ;x; 0,90 = 21.5 m"l JJ·~-PJ - 0 1 52 ~ ~·

JumJ..ah Dump Truck yang dapa.t. ~layani = ·ro'i. = 21,5 '--' 22 un.i.t.

Page 43: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 39 -

Cross loc..c1:!nc;

ct·~ :i ;-·r!..11CC

~

lbn~:'.n:: II - ~~ JJ ~) cJJ.n tan co I

m Loo..cJ. ru1cl carry

Ea.ul::!.n:; cli:TLnncc

b) Fb:cd t:i.J.lC.

The i'b:cd tiJ.1.o n.cl.'ll.n.h junJ..ah lruktu chri pac1a IJ:L"lclah (!-ic;l,rnonci::li,

r.tcrnrtn.r d[m ncm1J1cru'lr;, scpo-.cti tcrtcro. cbJ.:Jn tal1e.l di'l:xl.Hah in:L,

r------------~-1-------- .. 1 T ! V -r.h.-:•.:!)0 load:UlG l Cros o lond:!nr: : Lon.rl

----+--- --1-- -i------t ! I' I

i'lou clri v..:i_ ___ o. 2o _____ L_~·:o ____ .__ ____ ·o_._?_o ___ j l r-------1

l 'i'oJ•n I - . ~ ~--·

c) ·~·ravel G!iecd.

'.:.'rn.vcl S!lCed dc>..ri rad-2 perQlntn.n tyy:-e tor·qi1.mr" dihj+.tmG atas da.snr

pcrbandill~)'Ul kcccpatnn dari torque converter 0.80, p:J.lh 1xdJ~ kecc-

Page 44: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

~ ...... ".,, ..... ,,.. ·-· ~ ,:, J •• ~ ,, ( ·..--'"!."' ~ .. ,i .. ,.. •• ("".1-f")~"'' , .............. ~ )

,J val.C.t,~.l. ,·. ~'- Q,._,lCL·--0 •• • :.:)- 0( • ....., ..... ]. "'·o._.(.., __ C.t •

:·n-~)cl c:i ::.{'·_~:::.}~ illi r'.lc:Y~::::;jLt:::a.~ ~:."'oc1t:J:ni ~Jl..~~cl.a!'cl t:~:.-·i T~c.C.2 ~:!~eel londCI' :L:o:-.~. ·_. :t1 ~! 9G ·~~~~1 cat 9:)0

•r.-,'lr C,·i >~ ·:.-··11~ "C'"·l'"; ·~c·~ .-.,.,., ,.,,...l 0';0 c}i.-,t...,,.. j ._,.... ,_. -· .__ l.- .._. ~o,.) ....., ·4....- L ....... ':'---.6 ··-- .. "' '-· '-··"-' e

i==--======--=:=.:=::::: ____ .. -- -----;-·===-===-=--=====:::::::·:.·::..::. ::.: .: .. :.::·:: .. :: ::-:-. .:::: ::::-.:::l:·:::::.::==--=~~= ~-=-=-=-~=: ~=-:.::.:::..--======·=--=:::: :.:.::::- :; .,

1 • V - shc.1.::>e loaclins ; C::'o3 c lon::li_'1 ~.-

• ' . ~-

-----·----- ---- ---·- ---------•r-··--------.,..----·------------1' ----·------ • ·----f,--- -------- -----------··----- ---,---------- --··--·- _J

I I 1 nQ("i'~:·zu t 1·190 (~"'r· 1 f . 190 (I'l'"TT I ·190 (~"'1"" I 1

' ~~ o D ~:' L • -~/ ~ ... -LJ • • ·J ... l-- • ('·'T (\~a • ,,. ) ·.....;U • • v~..~.~ • q"''T' a,.... I

I •· .u T ....,, ... J::'E 1 • --:-,c• ~~n·""TI") I ..o~l ") 1 -:>·~c:Tr . '1:"' .... ,,1:•) \.Ali.. ")0 I

f • .;..;.,_ • 'J ' t • - .• ..:...! .~.) ...:.J~ J '~: ' • • .!,.,1' :- .,._ ,w 1 . --' •..) _,.; • .. T _:_ ., f f

I ---'- ------------------·--------------· -- ---·· ·-.- _.. __ ------ -·'·-----·-··---1 I ! I ! 1 ! ! ! ! ! 1 I t I

I • !

jl ,. l · ' · J. ! ,.., .c:... ! 1 0 n ! 7 r .. l ! 10 n ! " :-,.., ! 10 ~1 ! "' r n! 1 r-.., ! 7 ~n ! 1 0 ,. ! ,.., ~ ! 1 ("\. I l!Ol.UJ.11[; Q.:!..S v~"1CO 11 ..JJ..l - 1 )". J. I').-... 1: I 1 ') • -'--'·· 1). - ~.1 1 1 ~-~ -u:.1 1

I I

h--·-----------------1-------L _______ _! ___________ !_ _______ !_ ____ L _____ ! _____ ! _____ L ____ .L _______ L _____ J ___ ~

I ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 1 I l :-'i::e<.l U.3Jo (:·d.n.) , 0,2 1 0,2 1 0,2 1 0,2 , 0,2 1 o,2 , 0,3 , 0,3 , 0,3 1 0,3 1 0,3 1 0,3 I I • • • • • • • • • • • , I

I

: ___________ _L __ _L_ _ _t ____ .l _.L ___ _l__ I t ___ __L __ L __ .J_ t --~

I' t ' I t I I I I I ' I I I

I ~ • • • • • • • • • • • • I 1 g Au'l~'.ncil.1.c; t:L1e (:-.•in) 1 o.12D, o.l711 0.125 , o.l671 0.127 o.l69 1 o.c/JJ, 10.GS6 ,o.o6;· 1o.oGJ 1 o .. tX->3 1 o.os5! l·::i • • • . ! . . . . . I 1-+' · I t t t I I T t I I I t 1

I ----------~-- _ _.__ __ , ___ _, ______ _.__ ______ , ______ __._ ____ ._ ------"-·-----'-----------~

I! ~ ,. 'y ! ! ! ! ! ! ! ! ! I ! I R ?.etl;.rni."lc t:be (1ri.n.) o.lOG 0.144 0.105 o.u O.lo6 o.w 0.054 0.072 o.052 0.0'70 0.053 0.070 i

i 0 1 1 1 t I 1 I 1 I ' I I I I • • • • • • • • • 1

~--·------------·------- t---t --~---t----1 -·--1 ----1 t-~1 ---1 --t---~

• • • • • • • • • • • t I

_o __ j _ _e~ --=---------,~~~436! ~·~15! 0.43 -~~·507!--~·4!3 -! o.::_: 0.418 !o.J~~s- !~-!~~--:0·45} !-:·~~~~~~

Hocu·ly. r-:roduction • 26J" 222 • 266 • 226 • 2b4 • 225 • 274 • 250 • 276 • 253 • 275 • 25j

n3/II (yc11;r) !(3MJ ! (291) 1(348) 1(335) ! (346) 1(294) 1(35C) 1(337) 1(361) 1(331) ! (360) ! (.329) 1 I 1 I l 1 1 1 t I 1 t

..____ ------ • • - • - • ~ • • ·- ... _ • ----· ---===~=~--·=::--=--=:_

\ >

~_...·

Page 45: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

·---r--t-t~ _ _j__l_

~ . I I I \2 . 8.000 __ i __ tO·ljL V

~-

14 12 10 0 6 0 200 400 600 BOO 1000 1200 1400

(Km/U travel speed (V) production (0) (rn3/h)

Page 46: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 1;.2 -

Grafik Produksi.

flerdasarkan pada table earth volume conversion faktor.

I LOAD AND CARRY

200

250 I I

I I '

w 90,950 I I I

200 ~ -rso

i

I ~ I I

I 150

100 I

I ('·· I'~

I

I ~ ......... I

! ··--.

100 I I

I i I I ' l I

50 I I I

--+--

I ;

I i I

I

50

+ 0 30 50 75 100

0 50 100 150 200 250 300 (ft)

Hc3ulinc Distance

( j ::\.1' ~--:2 ~ 2ll£):ut )

Page 47: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

._.3/H 3/. • m Jam V - SHAPE LO.~:DING

35') 450 -

I I 1 I

I

-

I i I I

I i

w 90,90.0

I \.

tlQO ,-

! 300

I " ' '\,

·., I

I : I I

350 i I

I I I

r '

I j I i

250 I I

' !

~' i

I I I I

~ I i !

I I I I

200

I

~· L

! i

i ' I I I I

-=r- , I L.*-------------~~--------------~~------------~·1 5 7,5 10 (m)

~~----------J_--------~~---------L-----------~--0 . 15 20 25 30 (ft)

Eauling Distance

Page 48: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

CROSS LOJ\DING

350

I I I I I

I

450 ,- I I i ! I I I I I I I

I

I I i~ ~00 3oo I

~ I W90.950

I I I I

I I I

I I I ~~ ,, I I

350 I -!

'------~ ! j

250

i I i

300,-I l

I I

I I

I 200 I I I I I

200,....- I I I I

i +- -r-. -r-- --r-i I

I I II _,

I

0 .I 5 -- .5 10 (m)

:I 0 15 20 25 30 (ft)

JL ;1linq Distance

( j.--.. :r--~1: ~Ul[j;.ttG )

Page 49: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- /._5 -

l~ear Dump Truck merk HiliO TE - 100 G. V .u. = 12.550 Ton

Kapasitas = 6 Ton ~peed ractor 0,80

J arak anr)rut ( 1Ia.ulinc distance ) = 4 K"D.

Alat pemuat ( loadin~ equipnent ) :

- m1eel loader Cat 950.

- Pern.ua tan denat,n car a V, 2 (dUn) kuli i si.

Cycle tim3 ( loading ) = 2 X CyC time cat. 950 (dari ka"Qel

standnr Production Komatsu ~-190 &

Cat 950 )

2 x 0,51 menit = 1,02 manit.

Kecepatan ratn.2 pada walctu ongkut ( Average HauJing speed)

- "ll'\ ~'- 1"am- (2Q) 0 33 Jr- I. nit - PJ w.rJ( J - 60 = ' l.Jll/ me •

Kecepatan rata2 pada waktu kem.b3li (Average Ilet·urn Speed) = 30 l=m/ j nlll = 0, 5 Y.m/ meni t.

Travel tim3 = o~'o33 X 0,8 + o, ;0 X o,Bo = 15,38 + 10.00 = 25, 3B meni t.

Dumping time = 0, 25 meni t.

Total Cycle t:i.me = 1,02 + 25,33 + 0 7 25 :::-: 26,65 manit

Produksi /jon ?'~r. :x 6 ton= 13,50 ton • .... o, J

1.5. ~1\ PErU!I~ct::\CT . ."tOH ~(~c) J}~NQ&.N liT:;NGGtmAKA.N

IWAD rror...r.at.

Dalam porhitungan compaction capasity (Ck) .tanah den&J,ll menggu.­

noJcan slat pemadat Road Roller digunakan rumus sebaeai berikut:

Dimana . . ck H ('

tc

n fo

= = = = = =

!e x Wd X S ..X te X lQOQ. N.

compaction cnpasi ty, m.3/ja:m

lebar drum lload Roller dalmn. m

koccputan, km/jam.

tebal lapisan tanah.

j ttrnlah linta.san

factor ef'"isiency, ( untuk t~h llat hi::.sanyu

diambil factor efi~siency = 0,75).

Page 50: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- l.h -

Contoh perh:i.. t1m?M s

Sl..lt!.tu pckel.'jann pettinda.han tannh sebanyak Z7.650 m3 untuk di­

po.d<?.tka.n ch1an su.ntu te11pat dencm men&_,"Ulln.ka.n Road Holler )&

bur drun ( ~ld) = 1. 770 m kccepntn.n 5 Jan/jan teb31 kepadntan :

5 cr:1 denmm 12 1{3ll linta.san ( N ) •

her~ selc :::;~1 dalBil j n.ngka uaktu 3 bulan.

Bor:::.pn Road Holler yanc clipcrlukn.n.

= 1,770 m,

= 5 lcrn/ j a.m. f'e = 0,75.

= :fe ~:{d X S X te X 1000 __ 0, 75 Xc;;_;;:l~•..;.7.7::;..;;.0..-:x::..;._:5:;....;:;x~0~,...;;.0.;::;.5_;x:.=....::l::.;0:..:00:;..;; ~c N - 12

= 27,65 m3/jo:m.

Jumlah jolll ef.fisiensi yang diporlul:an u.ntuk pornadatan tnnah se­

ba.nyak 276 50 m3 adalah

27650 . = 1000 jam. 27,65

htU"Us selesu.i dalom un.ktu 3 bulan = 3 x 25 hari x 6 j am/hari = 1~50 j llill.

1 000 Jadi diperlu}~ Road Holler seb:myalc = 4'50- = 2,25 = 3 Road

Roller.

Untul: rnempGrhitungkm'l kapasitas pengerukan denean menggunakan

kapnl kerulc aclala.h ln:in sekali dcng3..ll pcrhitunga.n perala.ta.n2

yang clida.ro.t/ earth moving.B,anyak :faktor2 yung harus diperhi­

tungko.n sclain fo.ktor2 seperti porlrl. t'tmgan2 poralatan didara.t/

earth !!lOving, misalnya faktor penguran~ YO.ktu karen.a dig'lliJa

kan untuk pemind.:1.hnn pire,, "Waktu un.tuk persia~ pengerulcan dsb.

Did."l.lam memperlrl.tun~kan kape..sitas keruk suatu ke.:pc.-...1 kerulc ha­

ruslah diingat ba.hl;n lca.pa:Jitasnyn. tergantma r ,cla. :

1. K n

2. Kp

Ka.pasi ta.s n:r-;tta kapal keruk (cdr)

t_iap btilan.

= Kapn.<Ji tas kapa.l keruk (cdr) menurut

ket.entuan pabrik untuk suatu kondisi

pengerukan. (dati buln12 manual) •

Page 51: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

1:. jc

~~kilJ. Gorrection ( untc~.k operator) teru:tana barri ope­

l'ator2 YMC baru/beltun ahli atau ::;Jd.lJnya klu·onG•

.Ja::~ ;:orjo. e.ffcctivc tiap hrTi • .Jan l:crju eri'cctive

ini n.cJ.c.,lili ja::.1 kei,ja Creu, d:i.ktJranc,'i deJ.1{JUl jam

kt~.c j o. non procluJ:tii' •

.Jc =-= jn:n ker ja c1~1..n-1 ~ jnn ker 5n. non produkt:l.:f.

5. he = hD.ri kerja prodt~-:tif/ei'f.'ecti.f t:I.ap bul::t.l1.

J:cJ::urw.1:~;:m da~:i l:a.:-..a~~it.as nyata penc;crukan clupa.t clijah·"l.rkan rU!!lU!J­

n:,ra. tcrhmbp }:e:cu;::ian2 unktu menjadi :

( tcr

n _J_~ + tn + Ep -l X d X tl

tps ) :C CG :::: he

tn +---t·~·~i __ __ ~xdxp ,Cxdxj

+-~t::.:.:S:......--­.£_xdxs

ter J :J.'"\ kc:r;j a cret-T perh.:'1:::'i (dipcrhi tu...'1c!::..>n d..-:..,:·i datong GD1'lf.l[t.i

Gelc;,:_ti pc1-:erja.Gn).

tps ua1:::tu lDl.tul: pcrs:!apan penc;crukc.11 (mcnl::xn·s:U1lcn.n,mer.1ann.skan

J:lCs:!.n ::;~-,-~,..·L d ... ,,at ~·ton....-lli">"p) - "-- ... _-'l...i.• ...... ~ .~.. ~- ~ - •

tm ~;a::tu yan~ Lliper ,S'1..ll1ak..-m untuJc pindah pos:i.Gi/!r.aju.

tp '.h.2:tu lUrl:.u.l: pcn:runtblmcun pi~Ja.2 bunn::;.

tj Un.1-:-t,n Y:::tnc; clipcrLucon lll1tu1: ponindr.tl1.-·:1.n jnn;):nr ( bi1a di-

.·, "n ... ~ ... ....,, ) ..,,_._ .... J ... "-.u... •

ts ~I.:!.l:t.u ;,r::li'..[. <.li.~orJ.ul::m tur':.u1: pembe·.·~;::Jum pipa i:::ap c1.,ri

1::o!"1.:JI.:~"Jet~n kotm·o.n.

L Lo b:rr ~)cn;:_:crtli-;:~n ( chr:i. pro:fil)

p .J ar::J:: nn.ju kn.pal a"Yltr.tra pcny:unl:nm::nn y->ipn./t:tap penya.T:lbt.U1;3nll

pipn. 1Ju~:_: ( rat.a2)

Page 52: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- /;J -

j .J ~r.~_1: i l._'ljU }:~y-n.J . .:1nt[tro. l;C!~::~ncb.h.m j'l..!l;~'!c~·/tia:r-' r;enin­

cb.ll:m j :.'.J1.L}::JJ' •

s J ~r~:J: :.!..:>.ju l:r•.!.Jnl ant~n setb.!J 1:~li rn.~.r.l}JCt 1-:..-u·nnn l~oi~or­

Vl1/pi~~n i~n,~) tcr~:n.uub-J..t.

}·c:rll~J~l.:n:;:])1;~ clio.:t.c.._::; !.:.\::lum tcrnc..s1.tk pcn~;m·.::.nt:nn uclctu :'/f.nG di~;unaJ.wn

1.Ut"L11L !'C!.~c].ill.:l!'nen, :>erbr· .. -;1-.:::->n :r.J.esj_n2 l~·elU'.. Jccru::>nl:n.n? clsb.

lx::ri~:ut :

1. .... . ~C!U~; alnt

") 1 :cr k/Du.._-:.·t.~n ...... .... 'l'J!lC .).

~~- l~n}JD,SiJGQ:J

5. 'l'oJ1'LU1 ~- ;:.;:!bu:xt.n.n

' Ear en pol:ol-: o.

7. I!n.rcn sJ.sa

<:' '-'· HQrca pcnyu:mten

9. Dnsu.r :!::~konomis

llTI·rO

:: TE - 100

6 Ton.

: J .. 975.

(A) Tip. 8~500.000,-

850.000,-(B) !lp.

: (A D) (C) np.7.65o.ooo,-a. 3 tahun.

10. JUI:l kcrja per tahun b. 2.500 j.'J.Xl/t.c..hun.

1. 2. Bt~.nca modal

_ _Lc.)_ ·a ::: b

--(D) np.

.fo)cto~ x: 11}.l": . .:.'::\.LOJ~o1~ lOCO

Hp ..

382,50

255,-

Diuyn C,1 . .t<.bng : 0,01 Y ,a_+--1._ X .. ~u.. ... 11 ~1· r"" l'o1ro1' ~---'·'----~-,. Rp 19 L0 ;2500 ___ .. __ '...} ___ -_

J U 1-: L A H ( 1)

Page 53: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 1 .. 9-

") 1 P b . , (F G . F 1 5"") ,-,L . 25c! .A R ..... • er DJ.Kan • + = -- 2 = , J.• = ~, ,o b P•

2. 2. Penaeantian bagian2 yanz aur/katel ba.ja Rp. 2.3. Penggantian Accu Rp.

J U H L A H (2) Rp. 892,50

3. W.axa bah:m.-ba.ha..'l dnn oorawatan

3.1. Bensin (liter)

3.2. Sola..· (liter)

3.3. Peltrr.ltJ.S (liter) (1 L- Rp.500,-)

( 1 L - Rp. 1000,-)

J U H LA H (~

4. Tenaga Kerj Ska

Rp.

Rp. 450,-Rp. 162,03 Rp. 168,-

Rp. 780,03

4.1. Operator Rp. 150,-

4.2. Pembantu Operator Rp. 100,-4.3. Pekerja. Rp. -

J U H L A H (4) Rp. 250,-

Jumlah 1 s/d 4 Over head (15% x P) 2

JUJ.Jlah biaya penggt'"caan peralatan

perja..-rn

c. Produk~i Pernlatan per jam (dalom l-13), ton,

ton km dsb.)

(P) Rp.2e579,15 (Q) Rp. 386,87

(R) Rp.2.966,02

Dirunbil dari anollsa perhitungan (X)= 1.3~50 Ton.

D. Biaya satuan pekerjaa.n ( U ) Rp/MJ,Rp/ton,Rp/ton

Rp/km dsb.)

U _ lL _ R 9......9.66 ,.02 - X - P• 13~50 = Rp. 219,70

1. B:iaya 1 ton clilnksa.."'lalr;m sendiri tanpa depresiasi :

Biaya perbnikan --------------------------- Rp. 892,50 Biayn lxtha.n2 C': ··-~ psrat-:at~.n -------------- Rp., 780,03

Te~~ea kerja -------------------------------- Rp. 250,-

Biayn tidL~{ lanGsune ---------------------- Rp. 386,87

Page 54: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-50-

Rp. r11,06

2. frlayu 1 ton dilalcsanulcan sendir:i. clencan depre siusi

Biaya pnsti -------------------------------- Rp.

Bi.aya perba.ika.11 -------------------------- Rp.

Binya buhun2 & perauat:·~ ------------------ Rp.

Tenaca Y~rja ------------------------------- Rp. Dinya ticlak 1anesunz ------------ Rp.

Rp.

Bi 1 t R.n. 2 .. 966,0?- - R 219 70 ""7a on = ---- -- n.n. ~ UoJ 13,5 -~ '

656,62 892,50

7S0,03

250,-386.87

3. Binyn l ton dilakso.na.ka.n oleh pemborong deng:tn a.lat dari

Ilouuheer :

Binya perl'cikan -------------- Rp. 392,50

Biaya ba.hnn2 & perawatan ------------ Rp. 780,0.3

Ten.."'-03. kerja ----------·------- Rp. 250,-

Biaya tidak longsung -------·-----·--- Rp. 386,87

Rp. 2.301,1""0

Keunt ungan 10 ~; --·------------ Rp. 2.30,94

Rp. 2.540,3/r

P.P.H. & H.P.O. 7~ ---------------- Rp. 179,82

Rp. 2. 7J.S,l6 H.p .., '7!$ 16

Bin~ 1 ton= ~~"··-.-~· = Rn. 201 ':14 ......,~. 13 ~v - '~ , --------

4. D:i..nya 1 ton clllaksanakan sendir.t oleh pernborong den~

alat sendi:r:i. :

Biaya pasti ---------------------------------~ Rp. Bi~a perb--....;ika:n ---------------------------- Rp.

Biaya bahnn2 &. pcro.uatan --------------- Rp. ?80,03

Tenaga kerja --------------------------------- Rp. 250,--

BiaYo. tidak lnncstU1e ------------~---------- Rp. 386,87

np. 2.966,02

-Kountungnn 10 ~ -------------- Rp. 296,60

P.P.u. & H.P.O. 7 % ---------------------- Rp. 228,38

Page 55: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 51 -

Diny~ 1 ton :::: Ilp. 2%,59

1. Jen-is .AJ.::tt 3 BU LI.J)OZEH.

') l!eri/Du.:.1. tnn CATEl~PII.J:J.J:. , .. J. TyPe . D7 . /h Kapasit.ns . 1.8 cu, yd. . 5. Tahun pcr:1.buatan 1 9 7 /_..

6. ltar[;a. pol:ok . (A) 1> 51.822,253,- ( u.s. c.I.P. .. , . J."P• .,;> . .. 7. Haren sis a . (D) Rp. 5.182.?25,80 . s. ll-u·cn penyu!;ut: ,.J . ( A B ):::: (C) Rp. Lt6.611-0.032,20 . ..u •

9. Unsur .... ,, . . (a) 8 tahu:· J:.. .. -::onor.u.s .

10. JD.r.l kerja r~r tahun (b) 2.500 jarn/tehun

1. Bia:ya Fernilik~

1.1. Penyusutt::.n s Cs.J. a :·:: 1) ----7 ( D ) Itp.

1.? ... blUl CU l:LO c1.-Q ) 1.3. Asur~nsi cbn )

P[!j cl: )

1.1-r. Biayn GUc1-rnr: . . 116,60

J u m 1 a h (l)Rp. 1,..003,27

2. Biaya perbe.iY'..an F

2.1. Perl.:c.ikan (F + G = F + b = 1, 5 F ) ::::

"6 2r: ct A ~ '"¥:.> ,v b Rp.

') -:> Pengcantian Accu Rp. ; .... _.,.

J -~ n~ 1 a h (2) llp. 5.1J~,31~

3. Binya / bahnn-'l::o.han c1an perul:la tM

3o1e Bonsin ( liter) Rp. ' 3 .. ~. Solnr ( liter) Hp. 6?'3,-

3 • .3. Pcltu:na.n ( liter)(l L == Rp.500,-) n.p. 295,--

3.1~. i·.ii.nynk re:ra;1,1 Hyurc1ic ( liter)(l L = Rp.lOOO) H.p. laJ,-

J um1 uh (3) l:p. 1.090,-

Page 56: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 52-

1... T enuec. l:cr j a

4.1. Opcrntor

1 ... 2. Fcnb::mtu Operator

1~. J. Pckcr·;j a

J u n 1 a h (/~)

Juuluh 1 3/d /" (P)

OveJ" hec.d ( 15;~ x P) ( Q)

llp. 150,-

Rp. 100,-

H.p.

Rp. 250,-Hp. 10. 781;.,61.

Rp. 1.607,69

Ju;uah biayn pcncr;una.an pornlatan per jam ( l~ ) Hp. 12.392, .30

c. Produlmi Peralc:.tc.n per ja1a. (dD~atll H3, ton,

ton bn c1sb)

hi t1.Ul;_:cn ( X ) ;6 H3/ j a:m.

Do Iliaya. satuan pel:crjaan (U) Hp/m3, H.p/ton,

Rp/ ton b.1. ds b. )

R u-­- X Rp. /.._95, El)

1. Diaya 1 1-:3 dilaksl:U1P$an sendirl tanpa depresiasi:

Biaya porb~lcan ------------------- Rp.

Bie_ya. 1:\s.hnn-l::ahen pcrauate...Yl ---- Hp.

Tcnac;a kerja ------------------ Hp.

Diayn tidal;: 1P.n['PU11G ------------- Rp.

5.41.J.,3/~o

1.090~--

250,-

1.607,69

Rp. 8.389,0.3

Biaya 1 H3 = Hna. ~ '"::SJ...Jl.l- ::: Hp. 335, 56 .. :.5 ==:::===

2. Biayn 1 1-:3 cli.laksarwJ>:an sendir1 donOJ.n

dep:re~iasi !

Di('.yn pust.i -------·---------------

Diaya pcrh~~.n -----------------­

Biaya h211Wl-bn...ha..Tl &.. pcrmw.tan ----

Tenaca kcrja ---------------------­

Diaya tidnk l:mcstmc ------------

Diaya 1 ~·..-. - P~:,P ... ...lt-'2.31~- H. 'L9r:;,t.,9 - •'-..J - ')~- - - P• .~,. ""' ~:..:

..... ::; -_-:_-... =::::=---

r..p. J, .• OOJ,Z7

Rp. 5.LJ;J..,JL~

Hp. 1.090,--

n.p. 250,--

Hp., 1.607,69 --Rp. 12 • .392,30

Page 57: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-53 -

J. Biaya. 1 li:J ili.laksnnakan o1eh pcr.h:>rong alat chri futruhocr

Bi o.ya per bill:an ------------------------ ltp. 5.41.1., 34

Diaya bnJ"ll'.n2 &. peraua tan --------------- Ilp. 1.090,-

Tenuca kerja -------------------------- np. 250,-

Binya tiC.vJ-:: 1f'ncsung ----------------- Rp. 1.607,69

Hp. 8.389,03

Kenntvnr~nn 10 % Rp. 838,90

P. P .N. + E. P. 0. 7;& ---------------------- R p.

4. Binyn 1 LJ dile.Y..sal"..alQm pamborong dcn[Jl.ll

al2.t sencliri :

Diayo.

D:i.ayn per bo.ika.n -----------------­

lliayu bo.han-l\<:Jlan & peru-....Jatl!ll -----

Tenuca kerja ----------------------

-------------------

Rp. 9.873,89

Rp.

Itp.

Rp.

ILp.

Itp ..

1,..003, Z7

5. 41-s-1' 31 ... 1 .. 090,-

2501-

1.607,69

H.p. 12.392,30

Rp. 1.?.39,53

Rp. 13 .. 631,53

P.P.H. + 1-I.P.O. 7 % ------·----- Rp. 954,2l

Ilinyr~. 1 m3 Rp,l~~~L=Rp.583,43 25 =-.:-==:::::::-::·-::::::::

HYDRAULic Glfl"l'r:R SUCTION DIU~DCP. cDR 150 ----~--------- - ·---·· ·----

A,. Docl::ri psi d..1Xi perclate.n.

D o. Y tJ. = 31~-5 .,.'"'c. J a.m. kor j a chlam sa tu tahun ..,.. 2. 500 -j n:ru..

ProduJ.:si deJ.e.m satu tahun ::: 1 .. 90~000 H3 ..

Gnji ratu2 1 or.onG cl.alam

1 hari = np. 2.ooo,-

Page 58: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- :;;_

= 12 O!':JllC

I:J_;_ 8motcr 120 ltr.

~,···1-·l"r.n 1o1r~1) :t":p.:V~,··-~:;·~- .. L ._, . .J. ...1. -·r.'- - .-.l """) l~p.l,-!~P•·-J,-

')

•·-P• 500,-,., .!.~p. 1.500,-

P.p. 1.000,-

Rp.

Diaya pcn.=r:n."'1tir.m pipn. = n.p. 50.000.000,-

Rp. 10 'd A. ,._

(_q_J. n.::b

O,Ol .htQ,'r:·a Pol:oJ.: X _b ___ _

7.77 .. .5_QQ,OQQ __ 2.:)00

Ju.J_"lh (l)

, A ""c' ':~7'7 ~500 -~-- :)0 3'.) •.;: ,_ - ,;) j •r - - -- -· -·-- -··---"' ••---- 1 ,.# .. l) - i A 2.500

Jl\.l~:.C.:'~~ _lj l:.FJ. ::; :: b

_2Q_ .. _QQ<2._QQQ 5 X ':~.:)()()

Jur:lln.h ( ~) ----

Rp. 12.1;)7, 50

= Itp.

~ "l'>t:-; (j•,..,JI-./,--

= Hp.:?..l.!;-37,-

I'.p. 6.660,--

= H.p. 3-330,-

Page 59: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-.55 -

., 1 •) . ') 1 I . 100 ( . ,.so ] 00' ') D . .J• • !J:l..!l:ul ! a:.:nr Jr.t."1 ,., 6Q X .. ,J :<: 0..':/C. mc::nn X

Pen .. '1l::ai~ bb/jn!!l x Harga bb.

:= 100:~(~ X lOQ;j) X 3/~5 X 0,15 X ?.1~ --- Hp. 1.1.4.21 -

( Pl:::;-:of' c 1. r:. n 3.~. B:1.h!'lll Pclumas == 195, 5 x £ x -~!Je)OO,- --- •P•

== ( 3/.SxO~ !.., 12Q_ -------- Rp • 195,5 X 200 500,--

JtU!llah (3) --------- P.p. 1.6/~?.,-

I ,..._. "/l-.. b. •/~ _ 1?. X _10 X 12 X 2._QQQ ;-• u-u.J J. '-I 1 w: J rua - · ? r:oo ---- ?.p. 3-456,--·:J

Junlah (/~) ------ ~-P• 3.1 .. 56,-

Jur:lln.h 1 s/d 1,. ( P ) -------------------- Hp./~.525,-0ver head 155~ ( Q ) ------·---··---------~-··-- Rp. 6.075, 75

Jtullah uiaya. pen~r...1.u1aan peralatan per I j arl llp.$.603,75

c. P:·oG.ttksi r~cra1n.ttm per jarn (dv1.~n ll3 ton, ton l::n.d~:b.).

== 196 1:3.

_ .11 _ AG..CU,.'J.j == U - X - 196 237,77

1. Bie.ya l :r.t3 dil..·:,}:srulalcan scndiri tanpa doprcsin3ie

Biaya perlx~ik .. "\l'l ------------------------------ Rp.l3.990,­

Biaya bnhon2 do.n perauatnn ------------------ Rp. 1.642,­

Tenaea l-::orjO. ------------·---------------··------ Rp. 3.456,­Rio.:ya t:i.{l:>J: lnnt::nUllG ----------------------~-- rrn.,_~Q.'Z.5..a1.2

Rp.25.163, 75

2ia}6J 72 Biayo. 1 m3 = 196 '. ------------------------·- Rp. 12S,4.0

2. Bin.ya. 1 n3 dilal:snllalCM sendiri <.l.enC...'lJl de:1rer.:ic..Di.

Di~:ra. p"".sti -------------------·---··----····------·---- P..p.21.o~D7 1.--

Diaya :[)Crbo.il::a.n _______________ .... _______________ np.l3 .990,-

Dia.ya jn.).o.n2 dn.n pern.untan -•·.---------------------- Hp. 1.61~,­

'fena.Gn. Km·ja -----·-------·--------------------- Hp. 3o/J56,-

1Jin:ra. t:UL~: 1n.Jl~!:aU1:; ---------------·------~--- ~6-'L.Q'Z5~'Z2 l~:i_)o/r6t.600, 75

Dia.yo.. 1 m3 ________________ .. _____ __

-----------~--------

Page 60: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-56

!,ouuhocr/Iroycl:.

Di o.:ya ]Cr bo.:Lb~.:"1 -·------------------------------------- Rp. 13.990 7 -

I..:ia::m. tal1=:~n Jm pera.1-r['.t~ ---------------------·------ Rp. 1.6/;.27-

Tenai-rn kc,rj a ---------------··-··----------------------- Rp. 3ol:.56,-­

Bia.:rn. ti(1r>J-: l~:":~rmc: --------------------------------- P.p. ().07'3 1 75

Rp. 25.163,75

Kounb.mc:11 J.O -~ ----------------------------------- !ln.t,__2_..2_l~ Rp. 27.680,1?-

1 -... )·.·. + 1.: T' o 7·' I' , 0"'27 6o . - > ----··--------------------·----------------- .f.::.llt..~U.J •

r.p. 29.617, 7'?.

l5l,ll

l3i.:J.;;ra pr.L::J ti --··------··------·---------·-·---------- H.p. 21..1 .. 37,--l~i:J.:Y"e p,·_!r L)~l:nn --------------------------------- Rp. 13.990,-Di!:!.yn Lah...-tn:~ dnn pcrauatnl1 ---------·-·················------- Hp. 1 .. 61,2,-r\ ,,. •

- ent:.l[~~ 1 .. e1 .. ~J ·l ---------------------------·------- Hp. 3.1,56,--l"";in.Ya tidnk lnnc.~rmG -------------··------------ I\.p!l. 6.Q:Z2 .. :Z5.

Rp. Lh.6oo, 75

------------------··----------- Ep. 1 ... 660,07

Rp. 51.2607 82

PPH + liPO. 7~~ -----·-·----·----------------------

Db.yn 1m3 -------------------·--- Rp. 2'79,85

Page 61: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-57 -

SLIL\.1' E . .::~J.u;,JI&i PIHJAl·~!'AlW P£liALAT.AN. --·-- --

Pad a rl.ll..rl irrl, l~i • • . . . . . . . . . . . talleenl . . . . . . . . . . . bllan ••••••••••.•••••

ta.hun ser-lbu sc;.1bilan ratus ••••..•••••••.• te1ah cliadakan Perjanjian Pinja..m-

an Pa.Y~i Pcrn.:!.n.tan a.."rltara :

1, --------------.. ----·· Se1alru ••••••••••• dn.Jam hal ini bertindak untuk dan

a.tan ~la ••••••••••••• Departernen PUTL, yang berkodu

d W..o.Il di. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • se 1 al'lj ut -

nya disebut Pihak Pertarna.

don

2. -------------·------ Sela.lru •••••••••••• dalam haJ. :Lni bertind.alc lllltuk dan

atas n~a •••••••••••••••• berkedudukan di .......... yang selanjutnya disebut fihak Kedua,

Ked~"'. belah pihak te1ah sepakp_t untuk mencikat dan me1alcsana.kan kerj a sa:ma da,

1ai:J. hal pe:uinjanan peralatan mi1ik Pihak Pertallla sesuai dencan Surat Keputus­

an Henteri Pckorjo.an Umum dan •renaga Listrik No, ••••••••••• tentang Pedoman

Penggun~ Pcrn.latan chn AnaJ..isa. Biaya di Departmoon Pekerjaan Umum d:m Tena

ca. Listrik, den~'1 kct.entuan-l::etentll3Il chn syarat-syarat sebac;ai berilrut :

l!nonl 1,

Peminj :un..1,n Pero.latnn

Pihnlc PertoJDa setuj u mer:dnj anknn kepada Piha.k Kedua cktn P:l.hak Kedua menerima -

pinjarna.n pernlatnn milik P:l.hnlc Pertallla dengan jurillah dan jenis peralatan sepe]:

ti tertera d..'llam Lampiran I dari surat Perjanjian Peminjana.n PeraJ.ato.n ini.

Pasa.l 2.

Jnneka uaktu ¢njaro-pa.kai..

Ked-ua be1ah pihnk tclnh sepakat den{!tn j angka waktu peminjaraan selama ••••••••

yang terhi tunc sej ak saat peralata.n mei."rl~eal.kan tem:pat pcnyimpanan JX~ra.la.tan -

se:auJ.n.

PasaJ. 3.

}?enyerahan dan Pe.ncrelabolian PeraJ.ata.n~

(1). Pihc.k 1-'ertana Dll;)nyerahkan peralntnn seperti tersebut dnlam ku!lp:tra.n I

surat Perjanjion ini kcr>ada Pihal: Kedua, secara kese1uruhan/tertahap.

Page 62: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 5~ -

( 2). Setia.p 1-::a.li ili.l"'Jru!~ IJCn:rcrahan dan atau pen~enbn.lian pcralatan terse­

but, harus dibuatkan Berita Acara Serah Ter:i..m..'l. PeraJ.,~.

(~). Pihak Kedua uajib mencem'b:l.likan peralata.n terse but ayat 1 pasa.l ini ke­

pada Pihn.lc Pertrona dalam k.oada.an baik, lengkap dan s:tap untulc dipa.kai /

opera.si.

Pasal 4,

l·1usna.hnYa Pera_latan,.

Pihn.k Kedua bertangeung j aHab a'tas musnahnya peralatan, se!calip.m musnahnya -

peralatan tab. dise babkan karenn suatu Jr.ej adian yang sama sekal.i tidak di.se­

ncnja.

Pasn,l 5.

Bie.ya BonrJca- Pasane dan Pengonrdrutan.

(1). Senuv. biaya l:oncfr..a.r pasanc peralattlll yang dipinj B.JJkan di ttlllgeung sepenuh­

n:ra oloil Pihak Keclua.

( 2). Seoua. hiaya pen~~kutan perala:tan yang dipinjamkan dari dan ketempat pe­

nyimpnnan Piha}c PertDI!Ul, di tanggung sepenulmya oleh Pihalc Kedua.

FasaJ. 6.

0 PER A TOR

(1). Operator l.Ultuk pernlatan tersebut dal.m Lam.piran I Surat Perjanjian ini_,

disediD.Jca.n oleh Pihak Pertama..

( 2). Do.lam hal -hal khu.sus Operator dapat disediakan Pihak Kedua de!!fJm per­

setujuan Pi~~ Pertama.

(3). BiaYa Operator selama pera.latan dipinjamkan baik untuk operator yang di

sediakan oleh Pihak Pertama maupun oleh Piha.k Kedua1 ditanggung sep;lnuh­

nya oleh Pillalc Kedua.

(4). Piha..'l{ Pertama berhak untuk menarik keml:nli persetujuannya apa.bi.la terbuktd.

ba.hua operator tersebut melalcukan kesalahan yang m.enurut pernil.aian P:Lhak

Fortona merusak/mengtu-a.ngi nilai peraJ.atan T<UlC dipinja.mkan.

( 5). Pihak Kedua bertanceung jawab atas · keama.nan dan kesel.ama.tan operator

sesua.i don~ peraturan keselm!l.atan kerja. ynng bcrlolru..

l!asal 7.

Bio,ya bal];all 9lkar~ Pelurnas dan minya1c-minyak laj,n.

(1). Set1Ua hiaya operasi berupa ba.han balcar 1 pelumas dan m:i.nyak minyak lain -

Page 63: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

( ~' . :) .

( ~ \

,~) .

( 1 \ ·-) .

- 59

r•c-.-· ...,. ·· ·'· ..,,~jl'"c···c l ..; 1 . .,1 . .., .,.,.., I'·cr"' 1 a+..,.,., ---.=-n·_~ .... ...!~--::f ----~ .... .:=..=:~.~~---~;.~-c.-:.~

(1cn .,·:1 .,...,,1"-:!l ···el'"'~··'.-.'"l/, .. c···oli}•r•''"'Dil se,_•ta _'•eclo}>..r•:-1-pedo~.-.:-:.n l...,;.,..,,...yp 1o ,. • • ......._- •• ......__.., l..l.. ..:.·· "-"'""''-- VL-"' -· ••• -·- '<-~ ........_(. -___ .,., _ ~J.I~ Ll,

( J) . 1 r l[' ~: 1:cdl1n. den· f'.ll C['._l'a UfaplUl dilurunc ne~·.d.nt1ah-tant;anJ.:cn h,.·1.k pcng­

L;'L'lln.al1 pinj::u1a11 pcra.latc.n l:epada Pihak lain.

( 2). Pil•::-.:~ Kodu~ don an cxr-c.. n.:m.pun diloran[~ mornbah bentuJ: dP.n atau .funesi

pc-:-:::.~ ... ~.tnn tcr:::ebut <l:::.L'll~l l~1piran I ~~l'l'at 1\~rja..'ljian ini, tanpa perse­

t·c'.ju~.n tertnli~; cl.;.ri fi}~k rortar.lae

( .:;:.) • lih~ k I:cthltt dcn:;:>.n c~a. arnpun dilaranc menc[;tma1:un poro.latnn terse but

(1). r ~l::p·l}n.rtn Pcrul~~t~ oleh Pii".[l1: Kodua cb.lD.n ~;oho.z·i nu.l::::;i;.;_~ 10 j['J;l l:cr­

je>., cblru:. 8C:'::n[;~:n (, h::.ri ::orja Hclcs:i.r:cl 60 j[l)n. kcr;ju cbn daln.::n scbulan

::::; h::'.ri 1~c1·ja !:cu]~::;~:.-:c.l 250 jpJ.l 1~crja.

( :') • I' en~-:~ 'lUlr..'m l~ere.1r..L e11 yon~ nclc bihi l:etentuan tcrnc but pn.c1a uyat .1 pr:>.cnl

ini_ k•2't1S !'!.C'l1cl.~'..rt:tt i .i j11 f•i}~}:: I'01·'La1'1ae

Page 64: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 60 -

bnnJ. 12.

Penf"a.Yasa.."l..

(1). Pillak Pertama mnnunjul: seorang atau lebih penaawus seba.gai wa.kil Piha.lt

Perta.ma yang bertu{)l.s menGawasi pelaksanaan Surat Pcrjanjinn ini.

( 2) • Biaya yang t.imbul se bacoi alci. bat pelaksanaan pengawas an di.be bankan kep.o,

da. P"l hak Perta..TD.a.

fasal 13.

Adninis trasi dan !4!2Qran._

(1). Pihak Kedun wajib membuat catatan da.n laporan harian men~nai pemaka.ian,

pemeliharaan da.n perbaikan dari semua peralatan miJ.ik Pihak Pertama•

( 2). Cato.tan dan laporan harlan yang telah disahkan oleh Pengawasan dari P:t­hak Perta:ma. hnrus sudah disampaikan oleh Pihak Kedua kepada Pihak Pert.a

mn So3hari senuda.hnya,

Pasa.J. 14.

S .s\. N K S I.

Jilr..a Pihak Kedua m.elaneear k.etentunn-ketentuan dan synrat-syarat yang telah

ditetnpkli.Il dalalll Surat Perjanjian ini dan unt.uk itu telah dipel .. ine;atkan s.am

po.i 3 ( tir;a) 1--..ali berturut-turut secara tertuliB oleh Pihak Perta.ma sel~ta.

tidalc d:iindalll:annya, m.aka Surat Perj anjian ini dapat d.i.1~.tnJ.kan secara se- .

pihal-: oleh Pihak Pertllllla dan Pi.hak Kedua tidak da.pat menuntut ganti rugi. -

berupa. apapun.

Pasal 15._

(1). Jika Pihak Kedua tidak dapat memenuhi ketentmm ... ketentuan seba.g.tan/se­

luru.hnya karena .force majeur 'buktln menjadi beban Pihak Kedua.

( 2). Yo.na dimal~sud denea,."l .force majeur terse but dalam ayat l pasal. ini ialah

semu.a perinti\.ra diluar k.ekuasaan Pihak Ked:Ua seperti pereolakan,pepe - .

rm1['il.n, pem.berontalcan, cem~ bulni, banjir dan sebab-se~b lain yang beJ:

ada diluar kekuasaan kedua belah pihak dun tida.k dapat diperld.ra1c..."Ul se­

bel Uionyc..

Perpa,nj an,"1Ul t-ro.ktu Pinj nB".,!l Perale:t!m,.._

Jika Pihalc Kedl..la menginginko.n perpanjanrran t-ra1..-tu peminj runan maka alcan d.ihl.e,t

lean a.ddOndUI!l tersendiri oJ.eh lcecttlll. OOJ.ah pihak yang lllei!I.pllllyai kekuatan hul::ut:l

YDllc sro:10. denGnn Sura.t fcrj m1jian ini.

Page 65: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 61 -

Pcrfl~.l;i, ~~u.le.n.

(5_). Jil-:n terj acli perselisil1nn dala.r1 pel.<li:::::anatlll Sur:::.t Perj a.njian ini antara.

Fild: Fe~.-tnna c1nn Fi1"J.n.l: liedua, m~.ka masalahnya al~an cliselesaikan meklui

nusyauo.rnh c18n ml.lf'a.Y~t dari Keclua ~1ah pihak.

( .2). Jilr-D. lcetentut'.n seperti terse but padn. a.yat 1 diatas menga.lam:i jalan buntu,

!!nl-:a al:an cli~ntuk Pnnitia Fenengah yang kce.nmotaannya terdiri d.ari se­

ornnc Hru:il da.ri Pil1ul: Fertw..a Cl.m1 seorn.ng ltakil dn.ri Pihak Kedue.,dnn s~

oren~ yanc ditunjuk drul di::::etujui oleh lm.l::i1 dn.ri kedua l::ele.h pihalc, S,!l

bacai Ketua IJc.ni tie. Pcncncah yang bertuc-d.S :menibantu penye1esa.ian pcrse]j,

nilJ.nn terse but.

( 3). Jikn ketentuan terse but dalam nyat 1 dan 2 pa.seJ. ini tidak berhcsU ~

disj uknn Jr..epa:la Pengn.di.lan Hegeri setempat.

l:e.sru ...1.?. •

~

Pi.hru: Perto.Pa dan Pihnk Kedua r1er1; J ih tempat kediar.:tDll yang sah dan t:i.d.a.k be­

rubnh 'lUltttk Surat Perjanjirtn ini <kul sega.L,"l. aJ:ibatnya diko.ntor Pa.ni tern Pe -

n~dilnn IJeGeri di ............................... • .... · · · • • · · • · • • · · · • · · • .• • •

.............................................................................

Keten;tuan PentltJ.W.

( 1) • Sura t Per j anj ie.n ini eli buat daJ..azn ra.nglr..ap 10 ( sepl.D.uh) yang :mempunyn.i

kelruata.n huh-uDt )"f'..ng sal!la dnn tmtul: diperguno.Y..an soperl'lm)'ll..

(2). Surat Perjanjian lembar asli dan keclun harus dimbuhi materai se"besar

F.p. 25,- (dua puluh lima rupiah).

(3). Surat Perjanjian Pinjtllllan Pera.latan ini. disompaikan kepada :

Lembar ke 1 : Pihak Pertama.

Iembnr J.:e 2 : Pilln.k Kedua.

I..cnl:ur ke 3 Bn.dnn remeriksa KeUanlrDll setcrJpat.

lerabar ke L~ : Direl~torat Jendnrnl.

!.em bar ke 5 : Di:r·ektornt-Dil·oktorat Jenderal.

L:::n:1.bnr kc 6 : Sekretaris Jenderol Biro Ket:tnncnn.

Ler1bar lee 7 ••••••••••••

Page 66: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

.. ' ,; ..

' '· ,.

~ " .·:. ..

J_, .... ':" , "'

.. , ·' -

' I T 1 ':'".2' .

' . ~ _, ;

~:o

, .:L;

:.:::.:

.' -t'!

.:r .. '.

,., !

, .. '· '

c, /

l (\ _,.

J.l

- 62-

,. ..

Page 67: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 63 -

P,.p.cln. l"'k.'l..ri illi, ha:J.'i • • • • • • • • • • • • • • te.n.ega:L • • • • • • • • • • • • • • • bu.J.l!ll ••••••••••••

t~htm n cri lm scnbilp_n ra tus • • • • • • • • • • • • telah d:iadaJ;:an Perj a.nj ian Seua...1•fe -

nye'.;n Per£>.leten antc..ra

1. ---·------ Sela.ku ••••••••••• dn.lem hal ini bertindak uutuk dan atas no.ma. ••

• • • • • • • • • • • • • • • Deportemen PUTL yane berkeduc:U.ll:.:an di ••••.••••••

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Selanj utnya disc but Pil~1.k Pertama..

D a n

2. --------- Selru:u •••••••••••• bertindak unt\~ dan atas nama ••••••••••••••

berkec1u<!ul:a.."l eli •••••••••• yane selanjutnya clisebu.t P;i,hnk Kedun,

Kedu..<J. bclnh pihal:: telah scpul::at untul:: mengikat dan melnksanokan Seua,-Henyewa

dn.l.nn hal ini pengcuna.an pcrala:ton milik Pihak Pertamn sesuai denrnn Surat

Keput~an Eenteri Ho. : ••••••••••••••••••• tentcng Pedoman dan tata-caro.

Pen.:cunUDn l)ernlaten dan Ana.lisa Biaya di Dopartenen Pekerj Mil ti'llrt.ll1. c1nn Tena.­

f!A Listrik, den3'J1 l::ctenttlan-ketentuan dan syarat-syare.t sebagai b9rikut :

Pihnk Pert.allla. sctuju untuk monyeua.Y...!lll kepad.a Pihak Kec1ua dan Piha.k Kedua men§·

r:i.r.ul pcnyelio.an pcrnla.tan milik Pile,k Pertalila. den~ juraln.h dan j enis poralaten

scpcrti tertora c:1a.lam lalnp_tro.n 1 dari Surat Perjanjian Se'\.r~nyeua Pero.latan

ini.

Kedua beltili pil'lt'!.k teln.h sepakat dencan j angka uaktu sewa...,menyelm. selru:na ••••••

• • • • • dihitrmc; soja}: soa.t pcn·..U.atan dianrzkut clnri tempat ponylMp..-mo.n sor.mla.

Pen_yerr.Jwn da."l_ Peru:E2m.~-m...P-ereJ.nt.1l.U.t.

{1). Pihnk Pc:r·tCJ!la mcnyeruhbm pero.latan _seperti terse.bt!t ~am lemr..d.rnn I d,n

ri St1J.·at Perj rmjian Se"Hn-J·Ienyeua ini, kcpada Pil1clc Kedun. secaro. keseluru_h

an/bcrto.hnp.

(2). Setiap •••••••••

Page 68: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

{ 2). ::ictio.p kcli clilt!kukon peny·erahrul dan a~u pengamb:i..lan l'erDJ.e.tan terse­

but, hllrU.!l dibuntkan Berj.ta -~c.Arn Scr_cl1 Terip!A l'e.r_~.

( 3). Pih. .. "".k Kcdua yajib l:l.C:nc;cnbalil<"..an pernJ.o.tu."l teno.~sud aynt 1 posal in:i. -

l:epada Pihe.l: Perto.I".a dclalll keo.daan baik, lengka.p dan siap 1mtuk dipa -

J:o.i/ opcrasi.

!!one: Sewa.

(1). Pero.latan terse but dise\·.ral:an oleh Pihalc Pertl.lllln kepada Piha.k Kedua de-

n~an jULtlnh sebesar Rp •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

( .................................................................... ) ( 2). Penbnyaren ucng se\:o. terse but pad.a ayat 1 pasal ini dilakukan sekali -

eus padn sa.a.t Sm .. at Perja.njian Seua Henyeun ini: ditanda ta.ngan:t oleh

Kedun belah Pihalc.

( 3). Pihalc Porta.mn da.lma wa.ktu yang secepat-cepatnya uane SC'Wa paralatan

tersobut harus disetorkan ke Kantor Kas lTegarn setempa.t sebaeai ponda­

patnn non tax Departenen Pekerj onn Umum dan Tenaga Listrik.

Pasc,l 5·

Bj.a.ya_~'l.::"kar ~asallf{ dan_ Penr~an.fZl:Utan.

(l). Ser.:tUa biaya bongke:r pasanc pcralatan y:mc disoualcan ditanm::ung sep:mul),.o

nyn. oleh Pillalc Kedua.

( 2). Se1aun binya pen~ncku"'~a.n peralatan yang disevm.1 dari dnn kctempat peny.i.m.­

panan Piha.k Pertama, di tanggtmg sepenu1Jnya oleh Piha.k Kedua.

bsaJ. 6.

Q p e r a t o r.

(1). Operator untuk peraJ.atan terse but da.1.am lampirnn I Sura.t Perjanjian ini

disediak:ln oleh Pihak Pertem.a..

( 2) • Dala:m hru.-hal khusus operator dapat disedial{O.Il oleh Pihak kedua den~

persetuj~~ Pihak Pert~.

(3). Dinya untulc operator, b.."'ik untuk operator yang disediakan oleh Pihak

Pertama raaup;m oleh Pihak Kedua, selallla peralata.n terse but diseuakan

sepenuhnya roenja.cli. to.nc:un'!.Ulg j a'f..rab Pihak Kedua..

(4). Pihnk Pcrtruna bcrhak tmtuk menarik kembru.i persetujuannya, apal::d.la ter­

bukti bahua operator tenllaksud melalrulcan kesalahan Ya.IlG menurut peni­

laian Pi~ Pertrona merusak/mengurangi nilai Peralatan yang disotorkan.

Page 69: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

' __ , t. >) • !-.. ·:: ~~- 1 ~ !:. ·t~~:._'! 1X:l··!~:--.;~ '~."lUl .. j;:'..'t!:'J.b o:t.a~ l:oru:·lr.'.It-:t.'Vt l~:Ul 1co::;c].:JJ k.~t.'tn O!>Cr·ator

(1). Jc:"1't' .. bic..:'r>.. opcrc..:J:! .. I.Jerur...a bc.han bc>-~ar,pellw .... 1.S dan :r.d.nyak-r.tinyryJ.: lain

·1il.Jcbn.n::c .. n. ::wl1llu!m~r~.,_ kc~ada Pibnk i:edua..

( ,..; '. .... ; .

(1). Perm;ctnn/PCJ:Jelihc::·nc..n _pe:;_~c.J..atp_n ::lClN.la janglr.a ualdu Se"I-Ta menyeua,sepe­

nulmya. diiJOk..nbm l:c~)ada I'iht!k I::Cdua.

( :•). r·c2:·u· .. Q.tc..n/Fc::::elihro·l:'.an tornal:sud h~·t\'3 clilal:oa.nakan scouni den:Jm lllnllllal

r;el·c..,.;~tznli.;Cr:lel:l..l~:.·ua"'l scrta. pcdoi:Jc.n-pcdor:!nll la:innya c1ro.~i Pillak portaJ'1....a..

(l). l'Cl·llc .. :i.J:.:m ata.o b:'!rtl!::~:an pcrru.atn.n ya.nc d:iseuol:an sepcnulmya dibcb:;inkon

( .... , ,:.J •

J·:c c~~-'1...."1.•

( 1) • l':L!·~J: T:cth~"! clen ~nn cnra a:~rtm dilarnn~~ mcr.r!.ndo.h.b•n ton ~:an l~lc penc.r:1.1.­

nc-•. '"'n SCi.iU pcralo.tan l:cp['..(1o. l':ihd:: kin.

( 2) • l·ih~J: Ecdun. tlon[;r•...n cm·a. O.!'UPUll dilaranc merul:nh bentuJc dan atnu i'ungsi

Page 70: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 66 -

c.hln1a ser.ri.nc-cu 6 ha.ri 1ccrja naksima.l 6o jaJn kerja dan dalam sebu.lan 25

l1.:1ri korj u LlaksiLuJ.. 250 j om k8rj a.

(~.) Penccw~nn Peralatnn ynng m.ele bihi ketentua.'l terse but o.yat 1 diatas akan

dikon::tlra.-'1 bcaya lt:nQu· dn.ri peralatan ..

(J ). Din.ya lembur tersebut a."t:an clih.itung sebesro.· satu seten,:aJl ka.li cb.ri bi­

nya smm dito...'llbah over head pcrjamnya.

(1). Pil~·1.k Pcrtruna mcnunjuk seor-ane atau lobih penca:uas sc'b:.teui uak..i..l Pihak

Po::.·L:J.IUo. untuk mcn;::uun.si ini.

(2). .Lliaya yanc timbul akieat pelaksanaon Penr:auasan dibchmk.an sepenulmya

kcpada Pi:b.nl: Pertama.

Po.sa.l 13,

(1). l;ih3.k Kedu..a uo.jib moncatat dan :m.emluat lapornn harlan men03nai pemakai..on

c1nn pertaikan cb.ri scr:rua peralatan m:Uik Pihak Pertama.

( 2). Ia.porro1 harian ynnc- tclD..h disydlli:an ole h. Pengauas &.ri Pi hale Pertama

harus suduh c1iso:mpaikDn oJ...eh Pihak Kedua oleh Pihak Pert.wna sohari se-

sudn.hnya.

Jikc.. Filla],: Kedua mele.nccor ketentunn-ketentuan dun syarat-sye.rat yanc telah

c1it,ctapkan dnJ.CLr.J. Surat l'erjonjinn ini dnn tmtuk itu suda.h diperinentkan sam­

nn:i 3 ( tiPR) kali berturut-ttU'ttt sccaxa tert·ulis oleh Piha.lc fertaroa ol~an te-- '-", ...

tapi tidak cliindahka.nnyn, malco. Sura.t I·erjanji~ ini da1:nt (l.j_1Jatalknn socaro.

sepil~.,)~ oleh PilUll: PertarD.a. c1nn Pihal~ Kedu.n tiel.:.,_}:: dapat menuntut {)lllti r-u.ci

be ruin apapun.

(1). Jike. Pilw.k Fertll,l!l.a ticU.tl:: dapat memenulri ketentuan-ketcntue.n sel:::a&;ian/

selto:ulmya karena force majeur scba&;a:i:m.ena. dinu:mskan .d:i.~uah ini bukan

mcnjadi b0ban pihn..k kedua.

( 2) • Yal1.[; climab:;ud denDl!l i'orce ma.j eur terse but d..<l].lli!l aya. t l pa::;n.l in:i ialoh

senua pcristiwa diluar kekuasaan Pihak Kedua sepert.i percolukan, pepe-

Page 71: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

-67 -

:rorcn:.nt;un, pci.11xn·ontn.bm, ccr1pa bur.rl., Oa11jir dan scto.b-se~b

Y[!Jl.C oorc.dn. clilu.nr kel:ue.sru-..n kedua belah pillak dnn tidcl.: dapat

!JOr l:Lr~.l:o.n s e l:el umnyn..

lnin

d:i.-

Jil~ l'il"d: l~cdun I:lenc;inr;inl:on perpanjancen \ornktu seua In...'lka. aJ::a.n dibuatlr..an

AcldondtU.l ter~en<l.i.ri oloh ~~edua. belah pihak yang mempunya.i kekul!.tn-?l hnlcum

ynnc sur.e den[;m Sm·at Per jnnjinn ini.

(1). Jfr...v. tcrjacli pc:::sell::;ihan c.l.clnn rn.GlaksanoJr.an Surat Perjanjian ini IUaka.

mt.!sul.nlmyt:!. o.k.o"...l eli sole sa.ike..n melaltli uusya.uarah dan mu.fal:a.t dari kedua

belcJl pih.:d:.

(2). Ji.l;:a kctcll .u.an seperti terse but o.yat 1 pasaJ.. ini :men~lami jalan buntu,

nl.::l.Y.a ruwn Ui ~ntuk s112..tu !Jon.i. tia penenenh Yf.lllG keo.nc;gota.annya terd:i.ri

dnri seoranc uald.l chri Pihak Pert~tna, scornnc '\-Tald.l dari Pihal;: Koclua

d~m coor~c yol1C eli ttu1jtlk dun clisetujui oluh uald.l c1."1.l'i kedua. bell'! h pj.

l"l..nk se bac;vi ke tun Po.r'.i tia, yanc bertu.c:as men b~:mtu menyelesnilQlll per se]j.

sihan torsebut.

(3). Jil::a ketcntu.:J.n tersebut dnJam ayat 1 dm1 2 pmw.l ini ticl'1k berhasil b_a ·

ru &.pat diajul::a.n ke Pen~dilan Hegcri setempa.t.

Pihal~ pcrtrunn <i.'1l1 pil"lal: kcuua merdlih tcnpat kecl:Lmncn yane synh dnn tidak

berubah tmtu}:: Sm·at Perjnnjion seua.-menyeua irl.i dan se[;!l.).a aJ::il:.ntnyn, dikan-

tor rnn.:L·tera Pcnc;...--:t.d.-i.l.a..rl lieeo~:--i d.i ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

(1). 3Ul'n.t Pcrjanjinn :::e\.ra-r.J.enyeua Perulat~ ini clibuo.t c:b..lara rangl<:ap 10

(::wpuluh) y[IJlG ransinc-r~e.sine mempm1yco.:L kekuat('..n. rml::tno. ynnc son:a dn.n

tUlt tu~ di per cuncl--..an s cpcrltmyn.

(2). Surat Perjanjian lenbar a:::li don keclua harus dibuhuhi muterai H.p .. 25,­

(dun puluh linla rtl})iah).

Page 72: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

!.£.:II o[!.I' Kc

1

2

5 6

7

9

10

ll

62 -

Fiil[lJ: Pert~.nn.

Pilla]: J~eclUJJ..

:::Flre:t:torat .Jcnucral.

Irlrclctol'at-Dire1:tor~.t Jcnc1ernl.

Selcret:u:-iat .Jendoral Diro l~cuanf0.11.

Dcncb.lU!.~ · mran.

:Jic:·o rerlcnc;kapc.m.

1: • B .H. I 1:. P .n. Diro Hu.kum.

A r s i P•

Page 73: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

ffi~I'l'A AC.ARA FElTTI~I:.AEPJi ffi:FLil..IJ~'.:Ul

Ho:mor

•;• an G e a 1

Pv.cln ll.f!.l'i ini, b.t::.J.. .. i . . . . . . . . . . . . . . . . t['Jlgeal • . . . . . . . bt.llan •••••••••

t.:iliun ::eri bu senbilan rut us • • • • . • • • • • • • • Jr.arni yang bertandn tan gun di

ba~:ah ini. :

1 ----------·-· Se1al:u •••••.•• d.nlao bal ini bortintiak untul: dnn atas nn1r.a

•••••••••••••• Departencn PUTL, yunc berkeduuwcan di ••••••

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . sol.mjutnya disebut PIHAK PB!~'l.'.P-1·~.

2 -------- selaku •••••••••••• bertindak untuk dan atas nama •••••••••

..................... berl~edudukan di . .................. . yang selanjutnya disebut PIHA.K KEDUA.

Telah J!J.e1n.kscnaJcan serah teri.ma pernlatan sbb. :

PIH.Al~ P£H.'l'liJ!.A mcnyero.hl:an perolatnn kepnda PIITAK KEDUA dan PIHii.K KE­

DUA rn.onerima f.JCro.laton clnri PIH!JC B:~~TAliA soporti daftar ter1ampir, bo­

sortn lnporc.n ponori1:sat!.l'l ( Inspection Heport ) •

Porcln.tE'.n tersebut cliato.s dalam keadaan bcik dan stup untuk beroperusi.

Dv:.tild3n Der:ttn Acura ini dil::uo.t d~J..am rnnckup 11 (sebelas) unt1.1.k dipe,l:

L'U!ln.Y-un seperlunya.

Dibu.at eli : ....................... . Pada tunccaJ.. . . . ..................... .

PIHJ'JC IWDUA. PIHJJC PER'l'.AliA.

J.IITDASJ\!I :,

1. Untuk Pihak Pertnma. 2. Pihak Kodun. • ..., ;:;.

1~. 5. 6.

11. Pertinecn.l.-

Page 74: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

IJ.::. J;H.Ali

--~-,-:--J~;us fercl~t~----· ···---------- .,...

m·ut. o..1 :esin Fencgern.k H e r k ;:.odel 7j-pe

b,l:esin Per.1bantu.

- '/0-:Deri ta .A car a l·enyere.lu!n l)erc.l o..tan

lJorJor : ......... t211cGnl . ..... . 4

==t==~--:::::::::.::.==:..--::::-:::r··:-:~===- . :-::.:==·--.--=: I ~ ahun l.o:X>r Cl'k'"U3SlS

Penc·.1...'1tan r:o:Jor Serie

--------··-···- ~----- ------· . .... _____ ------· -· ----· ... -----·---

Attc.chnent Accessories

::: .::.=:::--=:· .. :.:::·=-==.: ::;::: .:·.:=-==

i~e~-erruicc.n

-------·-·-- -____ 1 _____ 1_

--- ·I ------- ------t-- -;

i ::l:-- I I . -t= - -- --

Nama tero..ng to.nda. tangan

P.ibak Pertena a •••••••••••••• ••••••••••••••••••

Pihak Kedua • • • ••••••••••••• • •••••••••••••••••

Page 75: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- 71 -

'l'an.cccl

Pc..tl.[l. Ik~ i11i., 11~i . . . . . . . . . . . .....,a..ncc;al • • • • • • • • . • • 'bt.U..all •••••••••••••••••

t.:1.hun :Jeri lm ceml>ilw1 ratus •...••••.••••. lc.cJni yanc bcrta.'1cla tan~

Lrt\l~h ini •

eli-

l. ----------- SeleJ:u • • • • • • • • • • • • • • dalc.m hal ir>...i t.ertin<lclc untul~ dan atas

n:::~...T"JU • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • Departenen PU . .'L. yana berkeduduJ.::an

eli ......................................................... selanjutnyo. disebut PIIlPJ-: P:E~\.Tlu':A.

.., -· sclnlru • • • • • • • • • • • • • • • berindak untuk dan atas IUl.IlUl. ••••••••

• • • • • • • . • • • . • • • • . • • • • • • • • 1Jor1coduc.1w..an. di .................. yang selanjutnya disebut PIIL-'l.K KSDUA.

telah melrt'ksana1:..--..n serah terL'rla perale.tan sbb. . . PIE.AIC

l)I.:~·: Ai ._~ r.lCncrir,a kemtali PeraJ.c.tn.n sopcrt:l. Daf'tc.r terlnmpir, beserta laporan

pcw~riksa:::~n ( In3pcct,ion report).

Kead<J.[rll peruletan tcrsebut diatas dala:m kcadaan ba:i.k dan siup beropcrasi.

Dcr.d.ld.Wl 1>eritc. Acara ini di'ut.1.at <i.'llam ra-11:clQl.p 11 (seoolas) untuk diporguna-·

kan ::wpcrlunya.

Dibuat eli ...................... Pada tanccal: .....................

FIEJJ( 1'~DUA PIH11K PERT.AHA

( ................ ) ( . . . . . . . . . . . . . . )

ke 1 .. tmtuk P!Hi\.P PI::l ~ r L' .lQ LA. • l:e ') tmt.t'.l( ):0 .... T .- 1: 'T,. 1::-.c.:m_iA. ·-· - l.-....tl.h

kc 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l:c 1, .• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . l:c r

..). . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . -11. . .................. .

Page 76: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

- ,,. ...

IJJ }1~:.:\l: 13eri te. Ac:::.rn Fenerm".:>J1 Pm·al£J~ 8.J."1

I:or~l' . . . . . . . . . . ?re1c[;al ••...••.•

=::::::~'-r--==~====·.-:::::.-===c==:::==,=:==:::::::==r>~=====::::..-===T·---:-=======--===T===:=c=:=:======-----1=--=c===:-::====-==---=====t-=~======~====:::::=±-===~=:=:=======--=:.::=:t·=-====::::::::.-::::

I:o. l J enis Fercl.ata.."l l I l Tal-:i.m I I:o:-~;or ch'l~sis f .._ ! . 1.

Urut. I a.l'csin PenGcerclc l li e r k I l:odel-'I'YJ.:B I Pet1buQt:m I IJor1or Serie 1 A~.-tc>-chment 1 Accessories 1 J:eteJ:nn;_;nn I • 1' • F . .j. I I I I I I I 1 o •• "es1.n e!JDC-!'1 vU 1 I I I I I 1

---·-.!~----·-····--·-~---·--··------·-1-------····---L-------------··-'---------··--·~··-~·--.I -·----------··---L----------·tl··----· ..L , a r~ r . ..---·· .. 4 ··-- • -------------

1 I I I I I I l I I I 1 I I

I l I I I • I I I ! I I I I I I I I I 2 I I I I l I I • I I I I I I I I I I I ! I I I 3. .I

I I I I I

~~=t==~===================

I I I I I I I I I

I I I I I I I I I

I I I

I I I

I

' I ! I I

I I I 4. I I

I I I I I I I I I I I I I I I I I I l I l f I

l

r I I L _ -~-----1-

I1IFJ..K PZRTAEA

PIFJ.K KEDUA

T anda. tan@:Ul

•••••••••••••

•••••••••••••

I

I I

I f I

I I I

I

I I I

Hans. terang

I I I I I I I e e I e e e I • • e

• ••••••••••••••••

Page 77: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

DcrJ{l.rtm:.cn Pekar ,io.an Ul.m.1 dan Tcnac:u I.istr:iJ~

Dc:rc..:t··::cnon l 'oLcr ;i a on U·nr1

----·-~-----·-·"'·--· ... ----·------·-·-· .. ·-····-----------··-----·

Page 78: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA

JliLIK I,Eil l11 l ' S 'I' ,\KAA.N fUSLlTBANG PU .

..

Page 79: PEDOMAN PENGGUNAAN PEBALATAN DAN ANALISA BIAYA