Najčešće bolesti u dečjem uzrastu su infekcije gornjih disajnih puteva. I to naročito u takozvanoj tipičnoj sezoni - od septembra do aprila,  posebno kod manje dece.

Procenjuje se da dete u prve tri godine života ima prosečno četiri do šest infekcija gornjih disajnih puteva godišnje. Učestalost se smanjuje kod starije dece.U nastajanju pomenutih infekcija važnu ulogu imaju kako imunološki faktori dečjeg organizma, tako i faktori sredine.Oko 90 odsto infekcija respiratornog trakta kod dece su virusne etiologije (porekla), a među njima su najčešći rinovirusi - oko jedne trećine.

Velika sposobnost opstanka virusa Svi respiratorni virusi nemaju sposobnost opstanka kod određene  osobe duže vremena - većina infekcija je kratkotrajna, ali su razvili sposobnost opstanka u populaciji uopšte. Oni mogu ponavljano da inficiraju veliki broj osoba, obezbeđujući opstanak virusa.Respiratorni virusi se prenose vazdušnim putem od inficirane osobe - kašljem i kijanjem, ili direktnim kontaktom sa inficiranim materijalom sa kože. Oboljevanje zavisi od imunološkog statusa dečjeg organizma i epidemiološke situacije u kući ili u kolektivu.

Faktori koji pomažu infekcije

Pušenje u stanu ili prostoru gde borave deca - povećava učestalost respiratornih infekcija, posebno kod dece ispod pet godina.

Aerozagađenje takođe ima potencirajući efekat, dok boravak u kolektivima, suprotno verovanju, nema značajnijeg uticaja. Naime, utvrđeno je da deca iz obdaništa nisu češće bolesna od dece koja se neguju u kući - osim, možda, u prvih nekoliko meseci po ulasku u kolektiv.

Takođe, suprotno popularnom verovanju, izlaganje hladnom vazduhu ne povećava rizik od respiratornih infekcija izazvanih virusima.

Od faktora vezanih za organizam deteta, najvažniji su:

Uzrast - deca mlađeg uzrasta su češće bolesna (u prve tri godine, respiratorne infekcije su ubedljivo najčešće bolesti kod ovih mališana).

Pol - dečaci mlađi od šest godina češće oboljevaju od ovih infekcija. Stanje uhranjenosti - gojaznija deca su češće bolesna. Atopija - deca sa atopijom (sklonost ka alergijama) češće oboljevaju. Deca sa urođenom srčanom manom - sklonija su ovim bolestima. Važno je istaći da dojenje štiti decu od čestog razboljevanja: dojena deca oko tri puta ređe

oboljevaju od infekcija gornjih disajnih puteva.

Kad je uzrok bakterijaPored virusa, kao najčešćih izazivača, i bakterije mogu da budu  uzročnici infekcija gornjih disajnih puteva. Međutim, teže je proceniti da li su nađene bakterije izazivači infekcije, jer su neke od njih (posebno pneumokok i hemofilus) često prisutne kod zdravih osoba u gornjim disajnim organima.

Iako deluje logično da bi prethodna virusna infekcija mogla da stvori uslove za kasniji nastanak bakterijske infekcije - kao mešovite infekcije, dokazi za ovo su dosta oskudni.

PrehladaInfekcije gornjih disajnih puteva u svakodnevnom životu nazivamo prehlada. Nema precizne definicije prehlade, iako svi znamo o kakvom se oboljenju radi. U najlakšem obliku, javlja se zapušenje nosa, kijanje i sekrecija, dok u težim oblicima postoji febrilnost (povišena telesna temperatura) i poremećaj opšteg stanja. Tipično, bolest traje nekoliko dana, mada pojedini simptomi mogu da budu i duže prisutni. Sekret iz nosa, koji je bio bistar, posle nekoliko dana postaje mukopurulentan (gušći, žućkasto-zelenkast) što, najčešće, suprotno verovanju, nije bakterijska infekcija. Bolest je praćena i kašljem. Suv, nadražajan kašalj može da potraje i do dve nedelje posle gubitka simptoma prehlade.

Infekcije ždrelaInfekcije ždrela su izuzetno česte i obično su udružene infekcije ždrela i tonzila (krajnika). Najčešći izazivači su virusi, a ređe - u oko 20 odsto slučajeva bakterije - najčešće se u brisu javlja beta hemolitički streptokok.

Beta hemolitički streptokok grupe A se u brisu ždrela može naći u oko 15 do 20 odsto slučajeva - zavisno od uzrasta deteta, doba godine i klimatskih faktora. Kod najvećeg broja dece ne dovodi do nastajanja bilo kakvih kliničkih manifestacija, pa te mališane  nazivamo «kliconoše».

Streptokok je visoko zarazan (kontagiozan), a prenošenje je posebno brzo i lako u kolektivima. Osim kapljičnim putem,  značajno je i prenošenje preko predmeta: maramica, peškira, itd. Pacijente sa blagim simptomima ili asimptomatske - ne treba lečiti, iako je ponekad pritisak roditelja ili vaspitača veliki, jer dete ne može da pohađa obdanište ili školu.

 

Zapaljenja disajnih puteva u dečijim kolektivima

Bez obzira na stepen ekonomskog razvoja određenog društva, boravak u dečijim kolektivima

je sigurno povezan sa povećanom učestalosti infektivnih bolesti. A kako bi se uspostavio

nadzor nad tim bolestima, koje su univerzalna pojava, valja upoznati njihove osnovne

uzročnike. U našoj zemlji se beleži povećana učestalost akutnih respiratornih infekcija

(virusnih i bakterijskih), a u pojedinim sredinama i u određenim razdobljima teškoće stvaraju

i crevne infektivne bolesti, kožne infekcije, kao i intestinalne parazitarne bolesti. Akutne

respiratorne bolesti vodeći su problem u predškolskim ustanovama, kako kod nas tako i u

svetu, pa im treba posvetiti posebnu pažnju. Nakon što dete krene u predškolsku ustanovu,

uobičajeno se javljaju gotovo neprekidno curenje iz nosa i kašalj. Sekret može biti vodenast ili

gust – bistar ili obojen. Kašalj je obično produktivan (vlažan) i javlja se zbog ceđenja sekreta

niz zadnji zid ždrela u dušnik i bronhije. Uz gornje disajne puteve, infekcija delimično

zahvata i sluznicu dušnika i bronhija. Opšte stanje deteta uglavnom je dobro, nema povišenu

temperaturu, a nisu previše poremećeni ni san ni ishrana. U toj fazi bolesti reč je o

bakterijskoj infekciji gornjih disajnih puteva, a u brisu nosa ili ždrela mogu se pronaći sledeće

bakterije: hemofilus influence (Haemophilus influenzae), pneumokok (Streptococcus

pneumoniae), branhamela kataralis (Branchamella catarrhalis) i zlatni stafilokok

(Staphylococcus aureus). One se javljaju zbog nedostataka specifičnih antitela, koja nas brane

od bakterija koje imaju kapsulu. Naime, još nezreo imunološki sistem ne stvara dovoljnu

količinu antitela koja deluju tako što se vezuju na omotač bakterije i razore je. Prosečno se tek

nakon pete godine života stvara dovoljna količina antitela koji mogu pružiti zaštitu. I upravo

je to razlog zašto su sva mlađa predškolska deca osetljiva na te bakterije, koje su neizbežne u

kolektivima u kojima boravi veći broj dece istog uzrasta.

Još pre desetak godina pedijatri su redovno preporučivali uzimanje briseva i propisivali

antibiotsku terapiju kako bi izlečili bolesnu decu i sprečili širenje zaraze. No, vremenom se

takva strategija pokazala neuspešnom. Naime, ubrzo nakon završetka antibiotske terapije dete

se u kolektivu ponovo zarazi, pa se došlo do zaključka da, bez obzira na učestalo uzimanje

antibiotika, izostaje očekivani rezultat. Ne samo da je dokazana nedelotvornost takvog

pristupa, nego su zabeležene i potencijalno opasne i štetne posledice. Uz to što deluju na

bakterije koje uzrokuju zapaljenja disajnih puteva, antibiotici, naime, remete bakterijsku floru

u crevima. U poslednje vreme raste svest o važnosti normalne bakterijske flore creva u

razvoju imunog sistema i potencijalnoj ulozi u nastanku alergijskih i autoimunih bolesti.

Učestalim izlaganjem antibioticima pojedine bakterije, pak, postaju otporne na njihovo

delovanje. Tu se posebno ističe pneumokok, koji vrlo brzo postaje otporan na sve antibiotike.

Dogodi li se teže zapaljenje uzrokovano takvim sojem (gnojno zapaljenje uha, zapaljenje

pluća, zapaljenje moždanih ovojnica ili sepsa), adekvatno lečenje postaje nemoguće. Za

lečenje gnojnih upala nosne šupljine u praksi se često koriste antibiotske kapi za nos. Iskustvo

je, pak, dokazalo da na taj način nije moguće izlečiti gnojno zapaljenje sluznice nosa i

susednih šupljina (sinusa). Kapi jednostavno ne dopiru u sve delove nosne šupljine i najčešće

samo skliznu po dnu nosne šupljine ka ždrelu. To je idealna situacija za nastanak rezistencije

(otpornosti) bakterija na antibiotike. Još je gore u slučaju da se koristi kombinacija

kortikosteroida i antibiotika u obliku kapi za nos. Naime, većinu ukapanog sadržaja dete

proguta (slije se u grlo ), pa se može očekivati i sistemsko delovanje kortikosteroida

(smanjenje otpornosti na infekciju).

Branhamela i zlatni stafilokok veoma retko uzrokuju teže infekcije disajnih puteva i nije ih

potrebno lečiti. Kad je reč o hemofilusu i pneumokoku, treba znati da među tim bakterijama

postoje opasniji (agresivniji) sojevi koji mnogo češće izazivaju komplikacije kod dece

( zapaljenje uha, zapaljenje pluća, sepsu i sl.). Protiv agresivnih sojeva hemofilusa (tzv. tip B

sojevi) sva se deca vakcinišu već u drugom mesecu života i do 18 meseci starosti prime četiri

doze vakcine. Otkako je ta mera uvedena u Hrvatskoj, nije bilo smrtonosnih infekcija

uzrokovanih tim tipovima hemofilusa influence. I među pneumokokima postoje agresivni

sojevi. Kod nas još nije u redovnom kalendaru vakcinacije vakcina protiv sedam

najagresivnijih sojeva koje se primenjuje po istom rasporedu kao i vakcina protiv hemofilusa

influence tipa B (Hib). Za nešto stariju decu (nakon dve godine starosti) delotvorna je vakcina

koja štiti protiv 23 soja pneumokoka. Primenjuje se samo u jednoj dozi i znatno je jeftinija od

vakcine koja se daje u periodu odojčeta. Postoje i vakcine u obliku kapi ili praha. Ona sadrže

razmrvljene bakterije i tako podstiču stvaranje antitela. Problem je što je njihova delotvornost

znatno manja od vakcina koja se primenjuju u obliku injekcija, a povoljan učinak može se

očekivati tek kod trogodišnjaka (do tog uzrasta ne dovode do stvaranja dovoljnih količina

antitela).

Postavlja se pitanje – kako smanjiti učestalost i težinu zapaljenja disajnih puteva? Pre svega

treba osigurati optimalne uslove kako bi prirodni mehanizmi odbrane bili što efikasniji.

Optimalna ishrana (zdrava i raznovrsna), fizička aktivnost i boravak na svežem vazduhu

svakako će doprineti boljoj kontroli infekcije. Uz to, treba redovno odstranjivati gnojni sekret

iz nosa (ispiranjem nosa fiziološkim rastvorom i aspiracijom istog). Katkad je korisno

primeniti 2% rastvor kuhinjske soli umesto fiziološkog rastvora (0,9%). Dve kašičice od 5 ml

napunjene kuhinjskom (ili morskom) soli treba rastvoriti u 0,5 l vode. Prokuvavanje nije

potrebno. Taj rastvor će usporiti razmnožavanje bakterija i omogućiti organizmu uspešniji

nadzor nad infekcijom. Kod dece sa alergijskim rinitisom (kijavicom) tegobe će biti manje

izražene.

Uz tegobe sa dugotrajnim curenjem nosa i kašljanjem, deca u predškolskoj ustanovi dva-tri

puta mesečno dobiju povišenu telesnu temperaturu. Najčešće je reč o različitim virusnim

infekcijama koje „prolaze“ kroz kolektiv svakih sedam do deset dana. Upravo je to razlog

zašto kod dece koja pohađaju kolektiv najčešće susrećemo tzv. mešane infekcije (virusne i

bakterijske). U tom slučaju dete svakako treba odvesti pedijatru koji će proceniti je li povišena

temperatura uzrokovana virusom ili je bakterijska infekcija izmakla nadzoru i proširila se

(npr. na uho ili bronhije). Ako je posredi širenje infekcije, najčešće treba započeti antibiotsku

terapiju.

Rani polazak u jaslice povezan je sa znatno češćim oboljevanjem dece (u proseku i do tri puta

mesečno). Tek nakon treće godine boravka u kolektivu učestalost oboljevanja pada na nivo

učestalosti obolevanja dece koja ne pohađaju kolektiv. Nakon što trogodišnje dete prvi put

krene u vrtić, izloženo je jednoj do dve epizode zapaljenja disajnih puteva godišnje, a nakon

dve godine učestalost opada na nivo dece koja ne pohađaju kolektiv. Deca koja imaju starijeg

brata i sestru koji pohađaju vrtić bivaju imunizovana kod kuće, pa kad dođe vreme za njihov

polazak u vrtić, ređe oboljevaju i ranije razviju otpornost prema uzročnicima koji izazivaju

zapaljenje disajnih puteva.

Zapaljenja disajnih puteva češće se javljaju u gradovima, što se povezuje s većom

koncentracijom dece, većim stepenom zagađenosti vazduha i prosečno dužim boravkom u

zatvorenim prostorima. Uz to, deca izložena pasivnom pušenju imaju dva-tri puta veću

učestalost zapaljenja disajnih puteva. Posebno su pogođena deca koja imaju alergijski

bronhitis jer je njihova sluznica zbog alergije manje otporna na nepovoljne činioce iz okoline

(dim, infekcije).

Učestalost oboljevanja od zapaljenja disajnih puteva ne smanjuje se ako dete tokom dana

boravi kraće u vrtiću. Dakle, i deca koja se odvedu u igraonicu na samo sat-dva jednako će

često oboljevati kao i ona koja su u celodnevnom programu. Jedino u slučaju upala srednjeg

uha duži boravak u vrtiću ima za posledicu veću učestalost, verovatno zato što se duže ne čisti

nosna šupljina, što dovodi do nastanka zapaljenja uha.

Kako sprečiti bolesti disajnih puteva?

Poznato je da su najzdravija deca ona koja se po ceo dan igraju napolju. U čemu je tajna

njihovog zdravlja?

Treba obezbediti svež i vlažan vazduh

Bolesti disajnih puteva najčešće su u jesen i zimu. Tada deca uglavnom borave u zatvorenim,

zagrejanim prostorijama. Sluznica disajnih puteva luči sluz u kojoj se nalaze zaštitna antitela.

Nakon što na sluznicu dospe bakterija, na nju se vezuju antitela i uništavaju je. Na sluznici se,

uronjene u sluzi, nalaze treplje koje je čiste gurajući sekret prema ustima. Pri prekomernom

grejanju suv vazduh isušuje sluznicu disajnih puteva: sluz se zgusne, nema antitela, treplje

(koje imaju ulogu čistača sluznice) se slepe – čišćenje sluznice prestaje i ona postaje suva i

ranjiva. Izlaskom na svež i hladan vazduh sluznica reaguje i počinje pojačano da luči sekret

(deci curi nos kad je zima, suze oči). Time se pojačava efekat čišćenja. Uz to, deca se na

otvorenom više kreću. Disanje i strujanje vazduha u disajnim putevima je brže pa se bolje

odstranjuju štetne čestice sa sluznice disajnih puteva.

Treba se kretati

Uz probleme koje izaziva suv i topao vazduh, boravak u zatvorenom prostoru ima za

posledicu i smanjenu fizičku aktivnost. Kretanjem (trčanje, rad) se ubrzava disanje, strujanje

vazduha postaje višestruko brže, a time i čišćenje disajnih puteva. Istraživanja su pokazala i

da umerena fizičke aktivnost podstiče bolji rad imunog sistema.

Čistoća

Treba imati na umu da se većina zapaljenja disajnih puteva prenosi rukama! Najopasnije je

ući u prostoriju u kojoj boravi osoba koja pati od prehlade. Higijenske navike vrlo su važan

činitelj u nastajanju infektivnih bolesti u dečijim kolektivima. Ređe pranje ruku (deteta ili

staratelja) nakon brisanja nosa, menjanja pelena, pre hranjenja ili spremanja obroka statistički

je značajno povezano sa povećanom učestalosti respiratornih bolesti. Jednaka povezanost sa

akutnim zapaljenjima disajnih puteva postoji i pri upotrebi zajedničkog peškira (umesto

papirnih ubrusa) kao i ređeg pranja posteljine – čaršava (manje od jednom nedeljno). Savetuje

se da svako dete ima svoju posteljinu koja se nakon spavanja slaže tako da površina koja je

bila u kontaktu sa detetom bude okrenuta prema unutra. Na taj način nema kontakta i

mogućeg prenosa bakterija sa jedne posteljine na drugu.

Kašalj

Kašalj je prirodni način odstranjivanja uzročnika koji iritiraju sluznicu disajnih puteva.

Nekoliko je tipova kašlja koje možemo lako razlikovati i prema tome odrediti dalje postupke:

povremeno produktivno zakašljavanje – kratkotrajni kašalj uz vlažno krkljanje u grudima

ili grlu

To je najčešći tip kašlja kod dece kojoj curi nos. Najčešće je uzrokovan iritacijom sluznice

usled zapaljenja, ali i slivanjem sekreta iz nosa u ždrelo i dušnik. Najčešće je opšte stanje

deteta dobro. Savetuje se čišćenje nosa i spavanje sa uzdignutim uzglavljem.

učestali napadi suvog kašlja, dete pocrveni u licu, ne može doći do vazduha, ne čuju se

krkljanje ili se u kašlju čuju zvižduci

Kad se javi zapaljenje sluznice bronhija, dolazi do njenog oticanja i sužavanja malih ogranaka

bronha. Tada je i u naporu (i kod kašlja) znatno otežan brz protok vazduha i iskašljavanje

sekreta. Kašalj se pojačava kad je dete u ležećem položaju. Opšte stanje može biti teško

poremećeno, san isprekidan, hranjenje otežano (apetit slab, povraćanje u kašlju). To je slika

koja svakako zahteva pregled pedijatra. Ne retko, u želji da pomognu detetu, roditelji posegnu

za nekim sirupom koji se nalaze u slobodnoj prodaji. Međutim, potreban je oprez jer uzimanje

sirupa koji podstiče stvaranje sekreta može pogoršati kašalj s obzirom na to da se nakupljeni

sekret ne može iskašljati i ostaje zarobljen u plućima. Najvažnije je pojačano uzimanje

tečnosti, čime se osigurava bolje vlaženje sluznice, i eventualno biljnog sirupa koji blago vlaži

sluznicu i širi disajne puteve (ogranke bronhija).

Nekoliko reči o streptokoknim zapaljenjima ždrela

Deca često oboljevaju od gnojne angine i šarlaha. Uzročnik je bakterija beta hemolitički

streptokok grupe A. Pre desetak godina te su bolesti bile povezane s reumatskom groznicom,

koja se javljala kao komplikacija streptokokne bolesti. Pronalaskom antibiotika i

unapređenjem zdravstvene zaštite praktično su iščezle navedene komplikacije. Čini se da je i

sama bakterija promenila svoje karakteristike, što je takođe doprinelo potpunom nestanku

navedenih komplikacija, koje su po pravilu bile vrlo teške (upala zglobova, srca, mozga i dr.).

Stoga se nekad, nakon svake preležane infekcije redovno uzimao kontrolni bris ždrela,

sedimentacija, krvna slika i EKG. Danas je pristup znatno promenjen. Svako zapaljenje

praćeno simptomima bolesti leči se antibiotikom.

Smatra se da već nakon 48 sati od početka terapije bolesnik više nije zarazan. Kontrolni bris

ždrela treba raditi samo u slučajevima ponovnih infekcija ili većeg broja obolelih u kolektivu.

Naime, svaka streptokokna bolest mora se prijaviti odgovarajućoj epidemiološkoj službi. Kad

se ispune određeni uslovi (broj obolelih), u kolektiv dolazi epidemiološki tim i prema tačno

definisanim pravilima, sprovodi protiv epidemiološke mere. Najčešće se i deci i zaposlenima

uzimaju brisevi ždrela. Na osnovu dobijenih nalaza odlučuje se hoće li terapiju dobijati samo

deca sa pozitivnim nalazom brisa ili će antibiotik preventivno popiti sva deca u kolektivu.

Međutim, ostao je strah od infekcije ovom bakterijom, pa osoblje vrtića ponekad upućuje

decu na kontrolno vađenje brisa ždrela. Takav pokušaj osuđen je, čak, na neuspeh jer se samo

istovremenim vođenjem cele grupe ugrožene dece mogu sprovesti adekvatne protiv

epidemiološke mere. Jednostavnije rečeno, jedno dete će doći lekaru danas, nalaz brisa će za

tri dana biti uredan, ali je u međuvremenu mogao dobiti bakteriju od deteta kojem će se bolest

dijagnostikovati tek dan ili dva kasnije. Stoga zdravstveno osoblje u vrtićima treba prisno da

sarađuje sa odgovarajućom epidemiološkom službom. Preporučuje se da dete pre uzimanja

brisa ne pere zube jer zubna pasta može ubiti bakterije sa površine sluznice i one neće narasti

u laboratoriji. Nekad se u brisu ždrela pronađe streptokok, a da nema znakova bolesti (dete je

dobro, nema zapaljenja ždrela). Tada govorimo o kliconoštvu. Ono se po pravilu ne leči, a

dete može u kolektiv jer se ne smatra zaraznim.

I na kraju jedan savet. Deca koja se leče od streptokokne infekcije trebala bi nakon pet dana

uzimanja antibiotika promeniti četkicu za zube. U suprotnom, postoji velika verovatnoća da

će nakon prestanka terapije na četkici eventualno zaostala bakterija ponovno pronaći svoj put

do detetovog ždrela.

Subglotični laringitis

Što je subglotični laringitis?

Reč je o skupu simptoma koji su najčešće uzrokovani virusnom infekcijom sluznice glasnih

žica i dušnika. Kao posledica zapaljenja nastaje otok sluznice i suženje disajnog puta. Javlja

se promuklost, a prolaskom vazduha kroz suženi deo izazivaju se vibracije okolnih struktura

koje se čuju kao grubo “struganje” prilikom disanja, kašljanja ili plakanja.

Najčešće se javlja u jesen i u proleće. 

Nakon što je dete mirno zaspalo, budi se prestrašeno, promuklo kašlje i bori se za vazduh. 

Najčešće nema temperaturu ili mu je telesna temperatura samo blago povišena.

Kako pomoći detetu sa subglotičnim laringitisom?

Ostanite smireni, vaša mirnoća pomoći će detetu. Strah će, naprotiv, dodatno uznemiriti dete i

pogoršati njegovo opšte stanje.

Govorite detetu polagano i smireno.

Postavite ga u udoban položaj, sa uzvišenim gornjim delom tela (preporučujemo da vam

sedi u krilu).

Odnesite dete na 20–30 minuta u zamagljenu prostoriju (kupatilo u kojem ste pustili

vrući tuš, kuhinju u kojoj vri voda ili kamilica) i zatvorite vrata. Ako u sobi imate

ovlaživač vazduha, uključite ga.

Obucite dete i iznesite ga na svež vazduh 30–60 minuta.

Dajte mu ne previšehladne napitke.

Razapnite iznad krevetića vlažni čaršav, podignite uzglavlje. Ako posedujete ovlaživač,

postavite ga ispod čaršava.

Ako je nos neprohodan, očistite ga fiziološkim rastvorom i ukapajte kapi za nos.

Ako dete ima visoku temperaturu, dajte mu paracetamol. Acetilsalicilnu kiselinu

(Aspirin, Andol) treba izbegavati.

Ograničite fizičku aktivnost deteta.

Osim lekova za snižavanje temperature, nemojte davati nikakve druge lekove bez saveta

lekara.

Plač deteta dobar je znak. Dete koje plače može disati!

Kada treba zatražiti lekarsku pomoć?

U slučaju da dete otežano diše i tokom mirovanja.

Dete “se bori”za vazduh (podignuta brada, otvorena usta, raširene nozdrvee, izraženo

korišćenje mišića vrata, grudi i stomaka pri disanju).

Jako je nemirno i pokušava pronaći položaj u kojem bi mu bilo lakše disati.

Ne plače i odbija proizvesti bilo kakav zvuk.

Boja kože deteta je bleda ili plavkasta.

Žali se na jak bol u grlu (odbija progutati gutljaj tečnosti, bolno “tištanje” u grlu).

Ne može držati glavu nagnutu napred na grudima.

Ima temperaturu višu od 38,5°C.

U slučaju da je detetu puls ubrzan (više od 160 otkucaja u minuti).

Ako izgubi svest.

Ako izgleda vrlo bolesno, bez obzira na problem koje pri disanju ima.

Ako ste kao roditelj jako uplašeni.

Treći krajnik – Adenoidne vegetacije

Šta je to?

Na krovu nosnog ždrela kod svakog se deteta već od rođenja razvija tvorevina načinjena od

limfnog tkiva koju nazivamo faringealnom tonzilom (ili trećim krajnikom). Veliki broj

uzročnika zapaljenja ulazi u organizam preko nosa, što dovodi do bujanja trećeg krajnika.

Kod neke dece, ponekad i zbog nasledne sklonosti, može doći do preteranog uvećanja tog

tkiva i tada govorimo o adenoidnim vegetacijama, a nekad se javlja i hronično zapaljenje.

Koje smetnje može imati dete?

1. Otežano i čujno disanje, disanje na usta.

Kada posumnjati da je otežano disanje na nos uzrokovano adenoidnim vegetacijama?

Otežano disanje i onda kad dete nije prehlađeno i kad nema sekrecije iz nosa, otvorena usta

tokom fizičke aktivnosti, čujno i šumno disanje noću, svakako zahtevaju odlazak kod lekara.

Ponekad se javljaju i nepravilnosti u ritmu disanja. Neka deca noću imaju otvorena usta, iako

dišu na nos, što se jednostavno može proveriti malim ogledalcem.

2. Zapaljenje srednjeg uha i nagluvost

Zapaljenja srednjeg uha vrlo su česta u detinjstvu. Važno je znati da svako zapaljenje uha

prati i nagluvost različitog stepena. Zbog toga roditeljima dece koja imaju česta zapaljenja

uha preporučujemo da obrate pažnju na sluh deteta. Čest uzrok zapaljenja srednjeg uha je

bolestan treći krajnik.

3. Promene u glasu i poremećaji u razvoju govora

Adenoidne vegetacije smanjuju i menjaju rezonantni prostor u kojem se stvara glas, pa zbog

toga govor može poprimiti nosni prizvuk. U slučaju da su kod deteta do treće godine života

prisutne duže, značajne smetnje sluha, moguće su i smetnje u razvoju govora. Neki stručnjaci

povezuju ranije smetnje sa sluhom sa kasnijim smetnjama u čitanju i pisanju.

Kakvo je lečenje potrebno?

Ako je treći krajnik veliki ili ako postoje pouzdani znaci hroničnog zapaljenja a smetnje koje

dete ima su značajne i dugotrajne, neophodna je operacija – tzv. adenotomija (odstranjenje

trećeg krajnika).

Operacija se često može odgoditi ili čak izbeći pravilnim konzervativnim lečenjem. Sluzavi

sekret koji se ponekad zadržava u zadnjem delu nosa ili u nosnom ždrelu nemoguće je

odstraniti i kod deteta koje zna izduvati nos, već se može razrediti i “pogurati”, tako da ga

ispljune ili proguta. To se najbolje ostvaruje ušpricavanjem fiziološkog rastvora (0,9% NaCl)

u nos ili spreja sa izotoničnim rastvorom koji se može kupiti u apoteci.

Specijalista će odlučiti kad i koliko dugo lečiti dete konzervativno, a kada je neophodna

operativna terapija.

Zaključak

Svako dete ima treći krajnik, koji se počinje razvijati ubrzo nakon rođenja. Kod neke dece

zbog veličine ili hroničnog zapaljenja može se javiti niz smetnji. Lečenje treba sprovesti i

konzervativno, a odluku o operativnom lečenju treba prepustiti specijalisti otorinolaringologu.

Zapaljenje srednjeg uha i sekretorna upala uha

Šta je to?

Smatra se da svako treće dete do treće godine života preboli najmanje tri zapaljenja uha,

odnosno većina dece preboli barem jedno zapaljenje uha u prvoj godini života. U pravilu su

povezana sa nosnim smetnjama (prehlada, sekrecija iz nosa, otežano disanje na nos).

Postoje dva oblika zapaljenja srednjeg uha, koja mogu zahvatiti ili samo jedno ili oba uha:

akutno zapaljenje (otitis media acuta) – znaci su bol i povišena temperatura, dete je

plačljivo i nervozno, nemirno spava, a česte su i stomačne tegobe. U srednjem uhu

postoji tečnost, a ako bubna opna pukne, pojavljuje se i sekrecija iz uha

sekretorno zapaljenje (otitis media secretoria) –u šupljini srednjeg uha postoji tečni

sadržaj različite gustine koji nije upaljen (stoga obično izostanu bol i opšti znakovi

bolesti)

Kako smanjiti učestalost upala uha?

perite svoje i detetove ruke uviek nakon izduvavanja nosa

koristite jednokratne peškire ili ubruse

povremeno, a redovno uveče, isperite nosić fiziološkim rastvorom u poluležećem

položaju, pa i onda kad je dete zdravo

ako je ikako moguće, dojite dete barem četiri ili šest meseci

pri hranjenju ili pijenju iz bočice uspravite dete – ne ostavljajte ga s bočicom u krevetu u

ležećem položaju

dokazano je da boravak u zadimljenim prostorijama povećava učestalost zapaljenja uha

pokušajte dete smestiti u manju grupu dece

Povišena telesna temperatura

Kada meriti temperaturu?

Uvek kad vam se dete čini toplim, kad je mirnije, plačljivo, slabijeg apetita ili kad postoje

drugi znaci bolesti (povraćanje, proliv, kašalj, osip ili drugo) treba izmeriti telesnu

temperaturu. Određivanje temperature samo opipavanjem tela deteta vrlo je nesigurno!

Primera radi, deca sa visokim temperaturama imaju hladne ekstremitete ( ruke i noge ) i čelo

zbog zakazivanja centra za regulisanje temperature. Visoke temperature mogu dovesti do

neželjenih posledica kao što su dehidracija (tokom povišene temperature potreba za tečnošću

je povećana za dva-tri puta). Najbolji znak manjka tečnosti je suvoća usana i jezika, koji

postaje bled.

Kako meriti temperaturu?

Kod dece do godine dana preporučuje se merenje temperature rektalno (u guzi) stavljanjem

užeg dela toplomera (gdje se nalazi živa) oko 2 cm u otvor debelog creva. Toplomer se drži

dokle god živa raste (obično dva-tri minuta). Kod veće dece uži kraj toplomera stavlja se u

središte pazuha, koje smo prethodno posušili, a potom se nadlaktica prisloni uz telo. Merenje

traje 10 minuta. Normalna temperatura merena rektalno je oko 37,50 C, a pod rukom do 370

C.

Kada i kako snižavati povišenu telesnu temperaturu

Povišena temperatura jedan je od prirodnih načina odbrane organizma protiv uzročnika

infekcije. Stoga se preporučuje snižavanje tek kad poraste iznad 380 C pod pazuhom, odnosno

38,50 C rektalno. Tačnije, savremene preporuke su snižavati temperaturu kad dete pokazuje

znake klonulosti i promenu raspoloženja. Tako detetu koje veselo trčkara i ima 390 C nije

nužno dati lek, a treba ga dati umornom i plačljivom detetu sa tek neznatno povišenom

temperaturom.

Temperatura se može snižavati lekovima i hlađenjem. Od lekova su najpogodniji i najmanje

štetni paracetamol (u obliku sirupa ili čepića) i ibuprofen, pri čemu se treba strogo pridržavati

uputstva o količinama koje se mogu dati. Ako se primeti da dete ima visoku temperaturu,

treba ga odmah raskomotiti od odeće i dati mu lek za snižavanje temperature.

Prostorija u kojoj dete boravi treba biti rashlađena i treba ga što laganije obući kako bi se

omogućilo postepeno odavanje telesne temperature u okolinu. Nakon davanja leka za

snižavanje temperature, preporučuje se da pričekate dvadesetak minuta pre nego što dete

počnete hladiti tuširanjem ili kupanjem u kadici. U tom će periodu lek za snižavanje

temperature delovati na centar za drhtanje. Naime, drhtanje je zaista moćan način podizanja

telesne temperature i može se dogoditi da prilikom drhtanja zbog osećaja hladnoće kupke

telesna temperatura poraste za jedan do dva stepena umesto očekivanog pada! Najbolje je

napuniti kadicu vodom čija je temperatura oko 370 C (dva-tri stepena niže od temperature

tela) i pustiti da se dete u njoj igra oko 20 minuta i polagano hladi. Trljanje alkoholom se ne

preporučuje (naglo hladi površinu kože, krvni sudovi u koži se suze i dalje hlađenje je slabije,

jedan deo alkohola prodire u organizam udisanjem alkoholne pare ili kroz kožu). Vrlo je

korisno nakon kupanja omotati dete u pelenu ili peškir namočen u vodu sobne temperature

(odstajala voda) i to povremeno menjati. Postupak snižavanja temperature ponavljati dokle

god je potrebno.

Kako dete treba mnogo više tečnosti, vrlo je važno davati mu čaj, sok ili vodu sobne

temperature. Tek potom treba zatražiti lekarsku pomoć.

Kada se treba neodložno javiti lekaru?

Kod starije dece, ako je temperatura viša od 400 C, preporučuje se istoga dana potražiti

lekarsku pomoć jer to može biti znak težih bakterijskih infekcija. Groznica (jako drhtanje) u

vreme porasta temperature i/ili loše opšte stanje deteta svakako nalažu neodložan odlazak

pedijatru. Tokom prevoza do lekara dete ne treba utopljavati.

DJEČJE OSIPNE BOLESTI

Ospice, rubeola, vodene kozice, šarlah, infekciozni eritem te trodnevna groznica spadaju u osipne ili egzantemske bolesti. Znatno su češće u djece nego u odraslih, a zbog sličnih simptoma ih je ponekad teško razlikovati. Zbog toga u nastavku donosimo pregled tzv. tradicionalnih dječjih osipnih bolesti s naglaskom na kliničkoj slici i izgledu osipa.

Ospice Rubeola Vodene kozice Šarlah Infekciozni eritem Trodnevna groznica

Ospice

Prije uvođenja sustavnog cijepljenja ospice su bile gotovo obavezna bolest u djetinjstvu, tako da je više od 90% stanovništva bilo zaraženo do dobi od 20 godina.

Ospice ili morbili vrlo su zarazna bolest uzrokovana virusom ospica (morbilivirus) iz porodice Paramyxoviridae. Sam virus u organizam ulazi preko dišnog sustava, kapljičnim putem iz nosa, usta ili grla zaražene osobe. Nakon 7 do 14 dana od izloženosti virusu dolazi do pojave prvih, tzv. prodromalnih simptoma u vidu povišene temperature, malaksalosti, gubitka apetita te kataralnih simptoma kao što su hunjavica, kašalj poput laveža psa i

grlobolja. Nerijetko se javlja i upala očne spojnice (konjunktivitis), a u krvnoj slici karakterističan je smanjen broj leukocita.Tek četvrtog ili petog dana bolesti dolazi do pojave karakterističnog osipa, što je svojstveno upravo za ospice, budući da kod drugih osipnih bolesti razvoju osipa obično ne prethode prodromalni simptomi. On se tipično pojavljuje prvo iza ušiju i na čelu, a tijekom sljedeća dva ili tri dana zahvaća redom lice, vrat, trup i ekstremitete. Osip je pjegast i sitnocrven, po njegovu izbijanju temperatura se obično spušta na normalu, dok kataralni simptomi brzo prolaze. Specifično liječenje ne postoji, a eventualne bakterijske komplikacije liječe se prikladnom antibiotskom terapijom.

Prije uvođenja sustavnog cijepljenja ospice su bile gotovo obavezna bolest u djetinjstvu, tako da je više od 90% stanovništva bilo zaraženo do dobi od 20 godina. Danas su one rijetka bolest sa sporadičnim javljanjem, a obolijeva uglavnom dojenčad u vrijeme kad se smanjuje broj antitijela dobivenih od majke te osobe koje su odbile cijepljenje.Rubeola

Najpouzdaniji kriterij za postavljanje dijagnoze rubeole jest dokaz specifičnih protutijela u krvi prisutnih već u trenutku pojave osipa.

Rubeola ili crljenac akutna je zarazna bolest uzrokovana virusom rubele iz porodiceTogaviridae. Bolest nije teška, opći simptomi su oskudni, no njen medicinski značaj leži u opasnosti od infekcije trudnica i trajnog oštećenja ploda koje se očituje prirođenim malformacijama. Prije ere cijepljenja bolest se javljala sporadično, najčešće u kasnu zimu i rano proljeće, a obolijevala su djeca predškolske i školske dobi. Međutim, treba imati na umu da se i danas još javljaju pojedinačni slučajevi i manje epidemije - naime, čak oko 10% odraslih nije imuno na rubeolu, što se može tumačiti neprovedenim cijepljenjem ili gubitkom imunosti tijekom godina.Inkubacija bolesti obično traje 14 do 18 dana, a bolest obično počinje pojavom osipa uz povećanje limfnih čvorova iza ušiju i na zatiljku te moguće povećanje slezene. Osip prvo izbija na licu, čelu i iza ušiju, a zatim se za nekoliko sati proširi po čitavom tijelu.  Same promjene su ružičaste, sitnije i svijetlije od ospica te vrlo brzo blijede istim redoslijedom kako su se i javljale. Najpouzdaniji kriterij za postavljanje dijagnoze jest dokaz specifičnih protutijela u krvi prisutnih već u trenutku pojave osipa, koja ostaju u krvi do 3 mjeseca od trenutka infekcije. Liječenje obično nije potrebno, dok se komplikacije tretiraju simptomatski.Vodene kozice

Osip kod vodenih kozica može biti sasvim blag, a može biti i toliko obilan da prekrije čitavu kožu.

Vodene kozice ili varičela su obično blaga dječja osipna bolest koju karakterizira velika kontagioznost, tj. zaraznost. Uzrokuje je virus varicela-zoster iz porodice Herpesviridae, koji kod osoba koje su preboljele vodene kozice može kasnije tijekom života dovesti do pojave herpesa zostera. Jedna je od najčešćih dječjih bolesti, osobito u dječjim kolektivima, a širi se kapljičnim putem, preko zraka ili u kontaktu s kožom bolesnika. Premda nije dio obaveznog kalendara cijepljenja, danas je dostupno i cjepivo za vodene kozice koje značajno ublažava tijek bolesti.

Nakon inkubacije od 10 do 20 dana, bolest započinje s pojavom povišenje tjelesne temperature, malaksalosti i karakterističnog osipa. Osip izbija prvo na trupu u obliku nekoliko malih crvenih točkica (papula) koje se ubrzo napune tekućinom stvarajući male mjehuriće (vezikule). Zatim se širi na vrat, vlasište i lice, da bi na kraju bile zahvaćene ruke i noge. On može biti sasvim blag, a može biti toliko obilan da prekrije čitavu kožu. Mjehurići se

raspuknu i pretvaraju u svijetlosmeđe krastice koje polako tamne dok na kraju ne otpadnu, uglavnom u roku dva tjedna od početka bolesti.U liječenju se obično koriste opće metode ublažavanja svrbeža koji nastaje zbog osipa (kao što su kupke s dodatkom kalijeva permanganata ili losiona koji sadrže kamfor, mentol ili fenol).Liječenje antivirusnim lijekom aciklovirom dopušteno je u djece starije od dvije godine, premda se on uglavnom koristi kod tinejdžera jer je bolest intenzivnija u toj dobnoj skupini.Šarlah

Primjena antibiotika sprječava nastanak komplikacija i širenje šarlaha na drugu djecu i članove obitelji.

Među značajnim virusnim osipnim bolestima skriva se i jedna bakterijska - šarlah ili skarlatina. Ovdje osip nastaje pod utjecajem eritrogenog toksina kojeg stvara bakterijaStreptococcus pyogenes (ili beta-hemolitički streptokok grupe A), inače uzročnik angine.Osip se obično pojavljuje nakon inkubacije od 3 do 5 dana i može trajati do tjedan dana.Najprije zahvaća vrat, trup i ekstremitete, dok su dlanovi i tabani obično pošteđeni. Na licu nema karakterističnog osipa već se javlja samo crvenilo obraza s bljedilom kože oko usta. Osip je svjetlocrveni sa malim kvržicama nalik na "brusni papir", a mogu se javiti i sitna točkasta krvarenja. Nerijetko se pojavljuju i crvene linije na kožnim pregibima oko vrata ili laktova.Infekciju treba dokazati mikrobiološkom obradom, a terapija je antibiotska (penicilin i dalje ostaje lijek izbora). Primjena antibiotika sprječava nastanak komplikacija i širenje šarlaha na drugu djecu i članove obitelji, uz uvjet dosljedno provedenog liječenja. Kod osoba alergičnih na penicilin postoje zamjenski terapijski režimi gdje se uglavnom primjenjuje eritromicin ili azitromicin.Infekciozni eritem

Krupnomrljasti osip kod infekcioznog eritema dovodi do razvoja karakterističnog crteža na koži nalik zemljopisnoj karti.

Infekciozni eritem (poznata još i kao peta osipna bolest) infektivna je bolest laganog kliničkog tijeka koju uzrokuje Parvovirus B19.Najčešće obolijevaju djeca od 5 do 14 godina, a prenosi se kapljičnim putem te preko krvi i krvnih derivata. Ono što je za nju karakteristično upravo je krupnomrljasti osip koji se javlja na mahove i u fazama, smješten pretežito na licu te na gornjim i donjim ekstremitetima. Kako se promjene spajaju i šire, a u središtu dolazi do blijeđenja kože, dolazi do razvoja karakterističnog crteža poput zemljopisne karte ili mreže. Rijetko i na sluznici ždrijela mogu biti prisutne tamnocrvene mrlje (enantem).Liječenje u tipičnim slučajevima nije potrebno, dok mjere izolacije školske djece nisu potrebne zbog lagane prirode bolesti i zbog činjenice da su djeca zarazna i prije izbijanja osipa.Trodnevna groznica

Liječenje trodnevne vrućice se svodi na ublažavanje simptoma snižavanjem povišene tjelesne temperature.

Trodnevna groznica (vrućica) ili exanthema subitum šesta je od tradicionalnih osipnih dječjih bolesti. Njen uzročnik je humani Herpesvirus 6 (HHV-6) koji pripada u porodicuHerpesviridae. Iako u kliničkom tijeku ne postoji skupina prodromalnih simptoma kao kod ospica, prije pojave osipa uobičajeno dolazi do  trodnevnog povišenja tjelesne temperature.Karakteristični makulopapularni ili eritematozni (pjegav, crvenkast) osip prvo se javlja na trupu, da bi se zatim brzo proširio na vrat, lice i ekstremitete. Ne svrbi, blijedi na pritisak, a po izgledu je nalik osipu kod rubeole.

Zbog bezopasne prirode i kratkog trajanja trodnevne groznice, obično se ne provode laboratorijske pretrage. U slučaju da se radi kompletna krvna slika, može se ustanoviti smanjenje broja leukocita, što se obično vraća u normalne okvire unutar jednog tjedna. Liječenje trodnevne vrućice se svodi na ublažavanje simptoma snižavanjem povišene tjelesne temperature, a do komplikacija u vidu febrilnih konvulzija i meningitisa dolazi rijetko.

http://www.salveopharma.rs/sr/recent/zapaljenska-oboljenja-disajnih-puteva-kod-dece-predskolskog-uzrasta/

http://www.novibechej.com/index.php/home/arhiva-clanaka/596-najcesce-bolesti-u-decjem-uzrastu