Makroekonomski agregati

društveno računovodstvo = osnovni makroekonomski rezultati;

društveno računovodstvo - ekonomska oblast pomoću koje se sagledava ukupna ekonomska aktivnost jedne zemlje u različitim vremenskim razdobljima;

njegov razvoj proizašap iz procena nacionalnog dohotka kao mere bogatstva, za određivanje niovih nivoa poreskih prihoda;

danas društv. računovodstvo je uslov bez kojeg se ne može (conditio sine qua non) u razvoju ekonomske analize i vođenja makroekonomske politike.

Osnovni makroekonomski

agregati

Makroekonomski agregati

• makroekonomski agregati = ekonomske veličine privrede jedne zemlje gde su njeni resursi i rezultati prikazani zbirno/agregatno;

• makroekonomski agregati – ukupnost stanja i tokova (resursa i rezultata) u privredi;

• resursi – činioci ostvarivanja ekonomskih aktivnosti;

• proizvodi i usluge – rezultati nastali ekonomskom aktivnošću i upotrebom resursa;

• makroekonomski agregati – zaposlenost/nezaposlenost; proizvodni kapaciteti; raspoloživi prirodni resursi; broj preduzeća; broj domaćinstava...;

• rezultati ekonomske aktivnosti u zbirnom izrazu –društveni proizvod, nacionalni dohodak.

Najvažniji makroekonomski

agregati

• bruto domaći proizvod i bruto nacionalni proizvod;

• u našoj praksi koriste se: društveni proizvod, društveni bruto proizvod i nacionalni dohodak;

• društveni proizvod – vrednost ukupne domaće ponude na domaćem tržištu i domaće ponude na inostranom tržištu (izvozu) koja potiče iz tekuće proizvodnje;

• društveni proizvod (DP) bruto domaći proizvod (GDP-gross domestic product);

• društveni proizvod (DP) zbirni izraz ponude finalnih dobara i usluga;

• društveni bruto proizvod (DBP) – zbirni izraz ponude finalnih dobara i usluga i intermedijarnih dobara i usluga;

Najvažniji makroekonomski

agregati

• nacionalni dohodak (ND) – društveni proizvod –

amortizacija;

• UN ovu kategoriju tretiraju kao neto domaći proizvod

(NDP) kojoj se ne pridaje veći značaj);

• ND nije moguće izmeriti iz 2 razloga: ne postoji skupina

dobara koja svojom zbirnom vrednošću čine ND, i

amortizacija ne mora da se u istom iznosu i ostvari

(može biti veći ili manji), odnosno da su taj trošak prelije

deo ND;

• naša statisitička metodologija je u procesu

usaglašavanja sa međunarodnim standardima.

Bruto domaći proizvod (GDP)

• GDP – zbirni izraz vrednosti finalnih dobara i usluga u toku

jedne godine ili tromesečja u godini na teritoriji jedne zemlje;

• GDP – tekuća proizvodnja finalnih dobara i usluga iskazanih u

tekućim cenama;

• GDP može biti iskazan u tekućim cenama (nacionalni) ili ako

se isključi uticaj cena (realni);

• sa stanovišta predzeća svako dobro je finalno ako je rezultat

ek. aktivnosti i koje se prodaje na tržištu, nezavisno da li se

dalje vrše prerade ili dorade;

• sa stanovišta privrede u celini finalni proizvod je onja koji ne

ide u dalju preradu kao input za proizvodnju drugih dobara,

što onemogućava višestruki obračun pojedinih dobara ili

usluga;

Bruto domaći proizvod (GDP)

• GDP kao izraz tržišne realizacije finalnih dobara i usluga u tekućem periodu se obračunava na 3 načina:

sabiranjem trž. vrednosti finalnih dobara i usluga (pri čemu se za usluge za koje ne postoji trž. vrednost vrednuju po realnim troškovima; primer pšenice, brašna i hleba:

vrednost pšenice=100 din;

vrednost brašna=170 din;

vrednost hleba=250 din;

GDP=vrednosti hleba

Bruto domaći proizvod (GDP)

sabiranjem dodatne vrednosti koji se svakom inputu

dodaju u preduzeću kada se on podvrgava preradi ili

doradi:

dodatna vrednost I preduzeća (pšenica)=100 din

dodatna vrednost II preduzeća (brašno)=70 din (170-

100)

dodatna vrednost III preduzeća (hleb)=80 din (250-

170)

zbir dodatnih vrednosti=250 din (100+70+80)

zbir dodatnih vrednosti=GDP

Bruto domaći proizvod (GDP)

sabiranjem faktorskih dohodaka (dohoci kapitala, rada i zemlje ili

cena faktora proizvodnje) koji se primaju u svakom preduzeću:

I preduzeće: 10 din za korišćenje zemlje/renta (z)+10 amortizacija

fiksnog kapitala (am)+25 din profita (pr)+35 din nagrade za kapital

(n)+55 din plate zaposlenih (pl)

II preduzeće: 11 din (a)+13 din (pr)+24 din (n)+46 din (pl)

III preduzeće: 15 din (a)+20 din (pr)+45 din (pl)

za sva 3 preduzeća zbir dodatnih vrednosti:

renta (10 din) + nagrada za kapital (94 din) + plate (146 din)=250 din

Bruto domaći proizvod (GDP)

• jedan ukupne domaće proizvodnje čine inpute koji su prodaju

na inostranom tržištu, a isto može doći do uvoza dobara i

usluga ( i onih koji čine input za drugu proizvodnju);

• razlika između izvoza i uvoza dobara i usluga za koje se

sačinjavaju makroekonomski agregati čine neto izvoz;

• neto izvoz predstavlja stavku namenske upotrebe/trošenja

bruto domaćeg proizvoda;

• kada je neto uvoz 0 onda su obe stavke u razlici iste veličine;

• pozitivan neto izvoz – bruto domaći proizvod je veći od

realizovane (domaće) finalne tražnje za njim jer se stvara

platežna sposobnost i mogućnost većeg uvoza.

Bruto nacionalni proizvod

(GNP)

• GNP-vrednost finalnih dobara i usluga čijom prodajom domaći

rezidenti stiču dohotke nezavinos od toga da li se proizvodnja

odvijala unutar i izvan granica sopstvene zemlje;

• za razliku od GNP, GDP su dohoci faktora proizvodnje od

ekonomskih aktivnosti koja se ostvaruje u granicama

sopstvene zemlje, nezavisno od toga da li ih prisvajaju

rezidenti ili građani drugih zemalja (koji učestvuju sa radom

i/ili kapitalom);

• GNP-GDP=NFP neto plaćanja faktora iz inostranstva;

• NFP – (dohodak koji su domaćim faktorima proizvodnje platile

strane privrede – dohodak koju je domaća privreda platila

stranim faktorima proizodnje)

Bruto nacionalni proizvod

Srbija

Inostranstvo

Kredit

(K)

Otplata

kredita u

ratama (rK)

Dohodak od realizacije

projekta (X)

GDP=GDP+XGNP+(X-rK)

GDP je

nepromenjen

GNP=GNP+rK

Makroekonomski agregati

• nivo ekonomske razvijenosti izražava se u per capita (po

glavi): GDP-a; GNP-a; DP i nacionalnog dohotka;

• privredni rast se može izraziti kao povećanje ovih

agregata, ili njihovih per capita veličina;

• veličina ovih agregata daje sliku o veličini (razmeri ili

obimu) ekonomije jedne zemlje;

• per capita su indikatori nivoa njene ekonomske

razvijenosti.

Nominalne i realne vrednosti

makroekonomskih agregata

• nominalne vrednosti – izračunavanje po tržišnim cenama

vrednost roba i usluga;

• realne vrednosti – važne zbog praćenja dinamike tj. promena

u njihovom obimu od jedne do druge vremenske jedinice;

• ako postoji rast cena, rast nominalnih vrednosti jednim delom

može biti njihova posledica;

• GDP=QP (Q= fizički obim proizvodnje dobara i usluga u toku

jedne godine; P=cene);

• stopa rasta RpDP=Rq+Rp (Rq=stopa rasta fizičkog obima

proizvodnje; Rp=stopa rasta cena);

• RGDP=Rq+Rp

• ekonomsko napredovanje – moguće na osnovu tih promena

Implicitni cenovni deflator

u funkciji izvlačenja

inflacije iz cena

• realni bruto proizvod: nominalni bruto proizvod za tekuću

godinu/koeficijent rasta cena (npr. 20 mild.

dinara/1,07=18,7 mild. dinara);

Implicitni cenovni deflator= nominalni GDP x 100

(za GDP) realni GDP

• nominalan GDP – vrednost tekućeg ekonomskog

ouptuta;

• realan – output u pri kostantnim cenama;

• deflator – cena outputa u odnosu na cenu u baznoj

godini.

Merenje društvenog proizvoda

• društveni proizvod – vrednost roba i usluga prozvedenih u toku jedne

godine upotrebom faktora proizvodnje lociranih na domaćoj terititoriji

bez obzira ko je vlasnik;

• model kružnog toka – ističe suštinu razmene između domaćinstava i

preduzeća, u stvarnosti ovaj oblik razmene je dalkeko složeniji i

uključuje i razmenu između preduzeća (sa istim proizvodima ali

različitog stepena obrade);

• zbog postojanja višestukog obračuna vrednosti ukupne proizvodnje

uvodi se pojam novostvorene vrednosti;

• novostvorena vrednost – povećanje vrednosti roba i usluga koja nastaje

kao rezultat odgovarajućeg proizvodnog procesa;

• nova dodatna vrednost = ukupna vrednost proizvedene robe – troškovi

međufazne potrošnje (materijalni troškovi)

• podela roba: finalni proizvodi (kupovina –finalni izdaci) i međufazni

proizvodi (materijalni troškovi; reprodukciona potrošnja);

Merenje društvenog proizvoda

(primer)

• ukupna vrednost razmene – društveni proizvod= 9.000

(materijalni troškovi preduzeća u nabavci međufaznih proizvoda);

• društveni proizvod = zbir nove dodatne vrednosti u toku 1 godine

na domaćoj teritoriji, bez obzira na vlasništvo faktora proizvodnje.

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

• unutrašnji prsten - kretanje realnih resursa između domaćinstava i

preduzeća;

• spoljni prsten – novčana plaćanja;

• štednja predstavlja “istakanje” jednog dela novčnaih sredstava iz

kružnog kretanja, dok investicije predstavljaju “ubrizgavanje”

novčanih sredstava u kružni tok;

• štednja (S)= Y (društveni dohodak - zbir faktorskih dohodaka koja

prisvajaju domaćinstva) – C (potrošnja);

• investicije – kupovina kapitalnih dobara zasniva se na pribavljaju

novčane šrtednje domaćinstva;

• postoje 2 načina pribavljanja ovih sredstava:

štednja-kapital-svojina preduzeća-investicije (tržište kapitala);

štednja-banke-krediti-investicije (finansijski posrednici - banke);

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

• Y (društveni dohodak)=C (potrošnje)+I (investicija), ili Y=C

(potrošnja)+S (štednja) onda sledi da je:

ŠTEDNJA (S) = INVESTICIJE (I);

• postojanje jednakosti je uslov nesmetanog odvijanja kružnog toka

robe i investicija;

• dinamički aspekt: prošlost ex post varijable; budućnost ex ante

varijable (buduća štednja i investicije);

• nameravana i planirana štednja i investicije se ne poklapaju uvek

odnosno nameravane investicija (štednja) mogu biti drugačije od

stvarne;

• ravnoteža privrede se postiže kada se nameravana štednja poklopi

sa stvarnim investicijama.

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

• državni prihodi – direktni porezi (DT)+ indirektni porezi (TP)

• direktni porezi – plate, profiti, rente i kamate;

• indirektni porezi (porezi na potrošnju) – porez na promet roba i

usluga, akcize, carine i druge uvozne dažbine;

• državni rashodi – robna javna potrošnja i transferna plaćanja;

• robna javna potrošnja (G)= kupovina roba i usluga, plate državnih i

vojnih činovnika, izgradnja i održavanje infrastrukture;

• transferna plaćanja (B)= plaćanja za pnezije, naknade za

nezaposlene, izdaci za socijalno osiguranje, premije, regresi,

subvencije, naknada gubitaka javnim preduzećima;

• trasnferna plaćanja predstavljaju preraspodelu društvenog

proizvoda putem poreza;

• robna potrošnja države stvara novi proizvod i ona se uključuje u

obračun društvenog proizvoda;

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

• Y= C+I+G (uključuje u sebe poreze na promet i druge

oblike ind. poreza);

• Y= C+I+G-Tp (obračun po faktorskim cenama ili

cenama proizvodnje);

• raspoloživi dohodak domaćinstva (formiranje)Y+B-

tp=C+S(upotreba), pri čemu je Y= C+S-B+Td;

• Naime, C+S-B+Td=Y=C+I+G-Tp što uzrokuje:

stanje na kapitalnom računu=stanje na budž. računu

S-I=G+B-T;

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

• štednja+porezi – “istakanje” iz kružnog toka, investicije i

državna potrošnja – “ubrizgavanje”;

• štednja>investicija = višak finansija kod privatnog

sektora;

• ovaj višak ukazuje da država troši više nego što

ostvaruje poreske prihode (budžetski deficit);

• budžetski deficit se pokriva ssamo kroz finansijski višak

privatnog sektora (kada nema razmene sa

inostranstvom)

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

Položaj države u okviru kružnog toka robe i

novca

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP

Y+B-Td

• Većina nacionalnih privreda je sa različitim stepenom

otvorenosti (izvoz/uvoz dobara i usluga);

• Razlika između izvoza (E) i uvoza (U) obračunava se na

platnom bilansu (tekućem računu plaćanja sa

inostranstvom);

• Kapitalni račun=budžetski račun+račun platnog bilansa

• S-I= (G+B-T) + (E-U) – jednačina makroekonomske

ravnoteže, gde deficiti iz bilo kog dela računa treba da se

pokrije suficitom iz drugog dela računa.

Investicije i štednja, državni rashodi

i inostranstvo u DP