Četrnaesta nedeljaINDIREKTNI POREZI – POREZI NA

POTROŠNJU

Karakteristike indirektnih p. • određuju se prema činjenicama za koje se smatra da

izražavaju postojanje poreske sposobnosti;• dokaz poreske sposobnosti /snage - trošenje dohotka;• prevaljuju se - prenose se na potrošače;• poreski obveznik najčešće nije svestan u kom iznosu

ih plaća;• po prirodi su opšti - svaki kupac postaje poreski

obveznik;• proporcionalni (najčešće) - ne mogu da uzmu u obzir

poresku sposobnost poreskog obveznika; • nepravedni zato što su proprcionalni;• deluju regresivno - zato što više pogađaju ekonomski

slabije;

Vrste indirektnih p.

• porez na dodatu vrednost (PDV) – opšti porez na potrošnju;

• akcize; • carine;

Opšti porez na promet/potrošnju

• u drugoj polovini XX veka izgubio karakteristiku ratnog poreza;

• najvažniji oblik oporezivanja potrošnje;• danas najrasprostranjeniji oblik opšteg poreza

na potrošnju PDV – porez na dodatu vrednost;

PDV i Srbija

• uveden u poreski sistem Srbije 2005. godine;• primenjuje se sistem PDV država članica EU i

država koje se pripremaju da to postanu;• evropski PDV - dohodni model svefaznog

nekumulativnog PDV kod koga se dodata vrednost izračunava indirektnom metodom;

PDV - dohodni model svefaznog nekumulativnog PDV

• svefazni - naplaćuje se u svakoj fazi proizvodno prometnog ciklusa (proizvodnja, maloprodaja, veleprodaja);

• nekumulativni - računa se samo na onu vrednost koja je u toj fazi proizvodno prometnog ciklusa dodata od strane obveznika;

Indirektni metod izračunanja dodate vrednosti - metod fakture ili poreskog

kredita (1)• faktura - dokument – obrazac sa standardizovanim

sadržajem, u kome je iskazan popis dobara ili usluga sa naznakom količine i cene po jedinici i ukupan iznos kojim dobavljač tereti kupca za isporučena dobra ili usluge, i u kome je određen način i rok plaćanja;

• izračunavanja dodate vrednosti zasniva se na svojevrsnom lancu faktura;

• prodavac i kupac sami kontrolišu jedan drugog, zato što su im interesi po pitanju izbegavanju plaćanja poreza suprotni – suzbija poresku evaziju;

PDV - Izračunanje dodate vrednosti metodom fakture ili poreskog kredita

(2)• poreski kredit - iznos za koji se umanjuje poreska obaveza;

- Ako kupac kupi robu na crno ili od dobavljača koji izda fakturu a propusti da posebno obračuna PDV, kupac će morati kada bude isporučivao svoja dobra ili usluge da plati puni iznos PDV na svoju isporuku;

- ako dobavljač izda fakturu i obračuna PDV, kupac će prilikom sopstvene isporuke imati pravo da odbije prethodno plaćen PDV - PDV koga je platio njegovom dobavljaču;

Prednosti PDV u odnosu na druge oblike opšteg poreza na promet

• neutralan na troškove i cene dobara i usluga;• Izdašan kao fiskalni prihod;• eliminiše kumuliranje efekata oporezivanja

prometa;• automatski razlikuje krajnju potrošnju od

utrošaka za proizvodnju i za dalju prodaju;• podstiče investiranje u osnovna sredstva;• omogućava status malog poreskog obveznika;• suzbija poresku evaziju;• omogućava oporezivanje usluga;

PDV i Svetska trgovinska organizacija

• PDV u skladu sa pravilima STO - izvoz bez PDV;• oporezivanja u međunarodnoj trgovini po

principu destinacije/odredišta;• cilj oporezivanja po principu destinacije -

sprečava da se porez koristi kao prerušena subvencija za izvoze ili carina na uvoze radi podrške domaćoj proizvodnji;

• zemlja destinacije/ odredišta na uvezenu robu bez PDV primenjuje porez koji bi pogodio istu takvu robu domaćeg porekla;

Predmet oporezivanja PDV

• promet (prenos prava raspolaganja) dobara i usluga - isporuka dobara i pružanje usluga u svim fazama proizvodnje i prometa;

• uvoz (unos dobara u carinsko područje R Srbije) dobara - do primene PDV dolazi kada roba pređe granicu;

Poreska osnovica PDV

• neto naknada- cena u koju nije uključen PDV;• u osnovicu se uračunavaju:- akcize, carina i druge uvozne dažbine, kao i

ostali javni prihodi osim PDV; - svi sporedni troškovi koje obveznik zaračunava

primaocu dobara i usluga;

Stope PDV

• najefikasniji kada se primenjuje sa centralnog nivoa vlasti sa jednom opštom stopom;

• posebna stopa - obično se utvrđuje pored opšte stope i jedna posebna;

• za primenu posebne stope taksativno se navodi lista dobara – izuzeci;

• nulta stopa - vrsta izuzetka = oslobođenje od plaćanja PDV sa pravom na odbitak prethodno plaćenog PDV;

Poreska oslobođenja sa pravom na odbitak – nulta stopa

• PDV se ne plaća u slučajevima gde je teško prethodno utvrditi dodatu vrednost, ili se radi o dobrima i uslugama koji su toliko neophodni da zaslužuju da budu bez poreza;

• npr. primenjuju se kod: -isporuka zlata NBS; - službene potrebe diplomatskih i konzularnih

predstavništava i lične potrebe njiihovog osoblja;

Oslobođenja od plaćanja PDV bez prava na odbitak (1)

• Poresko oslobođenje bez prava na odbitak prethodno plaćenog poreza - pri isporuci dobara i usluga PDV se ne obračunava, ali se ne može odbiti ni prethodno plaćen PDV;

• za poreskog obveznika povoljnija primena nulte stope nego poresko oslobođenje bez prava na odbitak;

• poreski obveznik oslobođen od plaćanja PDV bez prava na odbitak u stvari oporezovan;

Slučajevi oslobođenja od plaćanja PDV bez prava na odbitak(2)

• promet novca i kapitala; • promet usluga osiguranja i reosiguranja;• promet i davanje u zakup zemljišta; • poštanske usluge; • usluge koje pružaju lekari i stomatolozi; • usluge socijalnog staranja i zaštite; • usluge obrazovanja i nauke; • usluge verskog karaktera;• za uvoz dobara na osnovu ugovora o donaciji

ili kao humanitarna pomoć;

Pojednostavljen postupak oporezivanja PDV

previđen za:• male poreske obveznike;• poljoprivrednike;• turističke agencije;• za polovna dobra;• umetnička dela;• kolekcionarska dobra i antikvitete;

Pravo na povraćaj, refakciju i refundaciju plaćenog PDV

• poreski obveznik u sistemu PDV ima pravo na:- povraćaj PDV za više plaćen porez;- pravo na refakciju PDV: strani obveznik;

humanitarne org.; tradicionalne crkve i verske zajednice; diplomatska i konzularna predstavništva i međ. org.; strani državljani;

- pravo na refundaciju PDV: kupac prvog stana; i kupovina hrane i opreme za bebe;

Akcize ili trošarine (1)• indirektan porez kojim se oporezuju određena

dobra, posebno široke potrošnje;• najčešće oporezivanje alkoholnih pića,

energenata i duvana;• obračunava se u apsolutnim iznosima po

jedinici mere proizvoda ili u procentu od prodajne cene;

• izdašan poreski oblik koji se lako se naplaćuje;• razlozi za njegovo uvođenje - pre svega fiskalne

prirode;

Akcize ili trošarine (2)• nastanak p. obaveze - u vreme kada je akcizni

proizvod proizveden ili uvezen;• p. obveznik - proizvođač, uvoznik, pravno lice

koje je ovlašćeno od strane države za prodaju zaplenjenih akciznih proizvoda, kupac u slučaju kada su akcizni proizvodi oduzeti u postupku kontrole ili prinudne naplate, a koje prodaje državni organ;

• obeležavanje akciznih proizvoda - kontrolne akcizne markice;

• akcizna skladišta – odlaganje obrač. i plaćanja;

Carine (1)• porez na potrošnju robe koja pređe granicu;• Vrste: - prema pravcu kretanja robe:uvozne, izvozne i

tranzitne;- prema načinu obračunavanja: specifične

(prema mernim jedinicama) i vrednosne (prema stopama izraženim u procentima od vrednosti roba);

- fiskalna uloga i/ili instrument spoljotrgovine politike;

Carine (2)• carinski dužnik - svako lice koje je dužno da

plati carinu;• carinska tarifa - nomenklatura robe, stope

carine i iznos dažbine koji se primenjuju na robu obuhvaćenu nomenklaturom - robe se sistematizuju u tarifne brojeve i tarifne podbrojeve;

• carinski organ – Uprava carina, carinarnica i njene organizacione jedinice;