Kombet e Bashkuara- Permbledhje

Bujar Mehmeti

Kombet e Bashkuara

"Ne, popujt e Kombeve të Bashkuara, - të vendosur fuqishëm të

mbrojmë brezat e ardhshëm nga kamxhiku i luftës, i cili në ditët tona ka

sjellë dy herë vuajtje të pathëna mbi njerëzimin, të përforcojmë sërish

besimin tonë në të drejtat themelore të njeriut, në dinjitetin dhe vlerat e

personalitetit njerëzor, në barazinë mes burrit dhe gruas si dhe mes

gjithë kombeve, qofshin këto të mëdha a të vogla (...), të mbështesim

progresin social si dhe një standard më të mirë jetese në kushtet e një

lirie më të madhe, dhe për këtë qëllim (...) të bashkojmë forcat tona, në

mënyrë që të ruajmë paqen në botë dhe sigurinë ndërkombëtare, të

pranojmë parimet dhe të fusim procedurat, që garantojnë përdorimin e

armëve vetëm për interesin e përgjithshëm, të marrim në konsideratë

institucione ndërkombëtare me qëllim që të mbështesim përparimin

ekonomik dhe social të të gjithë popujve - vendosëm të përpiqemi

bashkarisht për arritjen e këtyre qëllimeve..."

[... të gjithë tekstin e Kartës së Kombeve të Bashkuara e gjeni në një

faqe më vete].

Kështu fillon Karta e Organizatës Botërore, dokumenti bazë, me të cilin 51 shtete në

vitin 1945 u bashkuan në San Francisko duke krijuar Organizatë e Kombeve të

Bashkuara. Ndërkohë, Organizata përfshin me 191 anëtarët e saj pothuaj të gjitha

shtetet e botës [...Informacione në lidhje me para-historinë dhe zhvillimin e Kombeve të

Bashkuara e gjeni në Kursin bazë 2].

[Skulpture para nderteses se OKB-se ne New York]

Vetë fjalitë hyrëse të Kartës tërheqin

vëmendjen në lidhje me objektivin

kryesor, pengimin e luftrave. Këtij

objektivi i nënrenditen qëllime të tjera që i

korrespondojnë një koncepti përmbledhës

mbi paqen: Përmendja e "Të drejtave

themelore të njeriut" tërheq vëmendjen në

lidhje me të drejtat e njeriut, mbështetja e

progresit të tyre ekonomik dhe social

përmendet shprehimisht [...me detyrat

dhe qëllimet e Kombeve të Bashkuara

merret Kursi bazë1].

Për k - Asamblejsë e Përgjithshme,

Sekretarisë, Këshilli Ekonomik dhe Social,

Këshillit të Autorizuar dhe Gjykatës

Ndërkombëtare -, të cilat ekzistojn

[...Informacione në lidhje me strukturën e

Kombeve të Bashkuara gjeni te Kursi bazë

3].

Që prej themelimit të saj organizata ka

marrë formën e një rrejti pothuaj të

parrokshëm programesh, komisionesh,

organesh speciale dhe organizatash të

veçanta [...Informacione në lidhje me

sistemin e Kombeve të Bashkuara gjeni

http://www.dadalos.org/uno_alb/un-charta.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2.htm






Bujar Mehmeti

te Kursi bazë 4].

Në koordinimin e gjithë këtyre aktiviteteve dhe në garantimin e një pune eficiente

Organizata Botërore përballet me disa probleme. Përveç kësaj ajo qortohet, se reflekton

raportet (e pushteteve) të momentit të themelimit të saj në përfundim të Luftës së Dytë

Botërore dhe se nuk është më bashkëkohore [...me probleme të veçanta të Kombeve të Bashkuara merret Kursi bazë 5].

[Autor: Ragnar Müller]

Kompleksi tematik Kombet e Bashkuara në një paraqitje grafike

Duke klikuar në kuadrate mund të arrini drejtpërsëdrejti në faqen përkatëse. Një

përmbledhje me shkrim mund ta gjeni në faqen Përmbajtja.

Kursi bazë 1: Cilat janë detyrat dhe qëllimet e Kombeve të Bashkuara?

"Pavarësisht nga detyrat praktike, realizimi i të cilave u kërkohet Kombeve të Bashkuara,







http://www.dadalos.org/uno_alb/inhalt.htm

Bujar Mehmeti

organizata ka ... qëllimin e deklaruar, të ndryshojë në thelb marrëdhëniet mes shteteve

si dhe mënyrën me të cilën drejtohen çështjet ndërkombëtare." [Raporti i mijëvjecarit nga Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara, Kofi Annan, drejtuar Asamblesë së Përgjithshme]

Detyrat kryesore të Kombeve të Bashkuara ndahen në tre fusha, të cilat janë të

lidhura ngushtë me njëra-tjetrën; secilës prej tyre u nënvendosen rrënjë specifike:

Pas dy luftrave të tmerrshme detyra kryesore e organizatës ndërkombëtare është

Garantimi i paqes dhe i sigurisë ndërkombëtare; në këtë kontekst ka patur

përpjekje për të nxjerrë mësim nga tentativa e parë e dështuar për ngritjen e një

sistemi kolektiv sigurie me Lidhjen e Popujve në periudhën mes luftrave. [mbi Lidhjen

e Popujve dhe parahistorine e Kombeve të Bashkuara shih Kursi bazë 2].

Nëse në kohën e krijimit të organizatës sfida më e madhe ishin luftrat ndërshtetërore,

kjo situatë ka ndryshuar krejt në dekadat e fundit: ndërsa numri i luftrave

ndërshtetërore bie, ai i konflikteve brendashtetërore dhe ai i fenomeneve të tilla si ai i

terrorizmit ndërkufitar rritet në mënyrë të vazhdueshme [Impulse për marrjen me

konceptet e luftës, dhunës dhe konfliktit gjeni në Kompleksin tematik Pedagogjia e

paqes në D@dalos].

Zhvillimet në lidhje me garantimin e paqes - duke nisur nga bllokada e Këshillit të

Sigurimit në Luftën e Ftohtë deri në debatin aktual rreth ndërhyrjeve humanitare -

paraqiten në Kursin bazë 2.

Si sfond për detyrën e dytë të madhe të Kombeve të Bashkuara, dhe pikërisht për

mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe zhvillimin e mëtejshëm të së drejtës

ndërkombëtare, shërbyen në menyrë të veçantë vrasjet masive dhe krimet kundër

njerëzimit gjatë regjimit të Hitlerit.

Që në vitin 1948 Asambleja e Përgjithshme miratoi një Deklaratë të Përgjithshme mbi

të Drejtat e Njeriut, dokumentin qendror në historinë e të drejtave të njeriut. Zbatimi

konkret ligjor i kësaj deklarate u arrit pas debatesh të gjata dhe të lodhshme me dy

pakte ndërkombëtare, me Paktin mbi të Drejtat Poltike dhe Qytetare dhe me Paktin

mbi të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore, të cilat u nënshkruan në vitin 1966


http://www.dadalos.org/frieden_alb/grundkurs_2.htm



Bujar Mehmeti

dhe hynë në fuqi në vitin 1976 [këto dokumente si dhe informacione të tjera të

hollësishme në lidhje me temat e Të Drejtave të Njeriut, të Drejtave të Fëmijëve dhe

të Drejtave të Grave i gjeni në Kompleksin tematik mbi Të Drejtat e Njeriut në

D@dalos].

Zhvillimi ekonomik dhe social përbën fushën e tretë të madhe të detyrave të

Kombeve të Bashkuara. Paqja nuk kuptohet në sensin negativ të paqes vetëm si

mungesë e luftës, por ajo, në kuptimin pozitiv të konceptit, përmbledh edhe çështje të

zhvillimit mbarëbotëror dhe të drejtësisë [në lidhje me konceptin e paqes shih

Fragmentin "Paqja" në kuadrin e Kompleksit tematik Pedagogjia e Paqes]. Kohët e

fundit, këtu është shtuar edhe fusha e detyrave mbi mbrojtjen e mjedisit si pasojë

e problemeve globale sikurse janë efekti serë ose vrima e ozonit.

Që në vitin 1945 u njoh detyrimi i pazgjidhshëm për paqe dhe zhvillim. Këtë e

konkretizojnë fjalët e Sekretarit të atëhershëm amerikan për Punët e Jashtme

Edward Stettinius: "Lufta për paqen duhet zhvilluar në dy fronte. Në njërin bëhet fjalë

për sigurinë, ndërsa në tjetrin për ekonominë dhe drejtësinë sociale. Vetëm një fitore

në të dyja frontet do t'i dhuronte botës një paqe të vazhdueshme."

Temave të zhvillimit dhe mjedisit u kushtohen programet e shumta, komisionet,

organet speciale dhe organizatat e veçanta, të cilat përbëjnë sistemin tejet të

degëzuar të Kombeve të Bashkuara, me të cilin merret Kursi bazë 4.

Neni 1 i Kartës së Kombeve të Bashkuara përmbledh qëllimet e organizatës:

"1. te ruajnë paqen botërore dhe sigurinë ndërkombëtare dhe për këtë qëllim të marrin

masa kolektive të efektshme për të parandaluar dhe mënjanuar kërcënimet e paqes,

për të mposhtur veprimet mësymëse dhe shkeljet e tjera të paqes, si dhe për të

zgjidhur me mjete paqësore sipas parimeve të drejtësisë dhe të drejtës ndërkombëtare

konflikte ndërkombtare apo situata, që do të mund të çonin në shkelje të paqes;

2. të zhvillojnë marrëdhënie miqësore mes kombeve, të cilat bazohen në parimet e

barazisë dhe vetëvendosjes së popujve si dhe të marrin masa të tjera të përshtatshme

për konsolidimin e paqes;

3. të ngrenë në këmbë një bashkëpunim ndërkombëtar për të zgjidhur probleme

ndërkombëtare të natyrës ekonomike, sociale, kulturore dhe humanitare si dhe për të

mbështetur dhe përforcuar respektimin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut për të gjithë, pa dallim race, seksi, gjuhe apo besimi fetar;

4. të jenë qendra, në të cilën koordinohen me njëra-tjetrën përpjekjet e kombeve për të

realizuar këto qëllime të përbashkëta."

[tekstin e plotë të Kartës së Kombeve të Bashkuara e gjeni në një faqe më vete]

Se sa e vështirë dhe e lodhshme është përmbushja e detyrave, këtë e ka formuluar

Sekretari i Përgjithshëm i atëhershëm i Kombeve të Bashkuara Kurt Waldheim në

raportin e tij vjetor 1978: "Në problemet, që Kombet e Bashkuara duhet të trajtojnë,

zakonisht bëhet fjalë për çështje tejet komplekse. Shumë prej tyre paraqesin ndër të

tjera edhe një kërcënim të paqes dhe sigurisë ndërkombëtare. Kombet e Bashkuara

ofrojnë kuadrin politik brenda të cilit këto probleme duhen parashtruar, çtensionuar dhe

trajtuar. Ato vënë gjithashtu në dispozicion një vend, në të cilin të gjithë mund të bien

dakord për të punuar bashkarisht për të gjetur një zgjidhje ose për të arritur një

marrëveshje.

E megjithatë, ndodh shpesh, që një marrëveshje e tillë arrihet shumë ngadalë përmes

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/start_MR.htm




Bujar Mehmeti

një periudhe zhvillimi gradual, gjatë së cilës duhet trajtuar problemi dhe forcat pozitive

duhen orientuar vazhdimisht në drejtimin e duhur. Ky është një funksion praktik me

rëndësi jetike për Kombet e Bashkuara, i cili nuk duhet të errësohet nga zhgënjimet, që

lindin si pasojë e dështimeve të përpjekjeve për të gjetur zgjidhje të shpejta dhe gjithëpërfshirëse."

Karta e Kombeve te Bashkuara

[nënshkruar në datën 26 qershor 1945 në San Francisko; hyrë në fuqi në datën 24

tetor 1945]

Preambula

NE, POPUJT E KOMBEVE TE BASHKUARA ,

të vendosur të mbrojmë brezat e ardhshëm nga kamxhiku i luftës, i cili në ditët tona ka sjellë dy herë vuajtje të pathëna mbi njerëzimin,

të forcojmë sërish besimin tonë në të drejtat themelore të njeriut, në dinjitetin dhe

vlerat e personalitetit njerëzor, në barazinë mes burrit dhe gruas si dhe mes gjithë

kombeve, qofshin këto të mëdha a të vogla,

DHE PËR KËTË QËLLIM

të ushtrojmë durimin dhe të jetojmë në paqe si fqinjë të mirë,

të bashkojmë forcat tona, në mënyrë që të ruajmë paqen në botë dhe sigurinë

ndërkombëtare,

të pranojmë parimet dhe të fusim procedurat, që garantojnë përdorimin e armëve vetëm

për interesin e përgjithshëm, dhe

të marrim në konsideratë institucione ndërkombëtare me qëllim, që të mbështesim

përparimin ekonomik dhe social të të gjithë popujve -

VENDOSËM TË PËRPIQEMI BASHKARISHT PËR ARRITJEN E KËTYRE QËLLIMEVE.

Në këtë mënyrë qeveritë tona, përmes përfaqësuesve të tyre, mbledhur në San

Francisko, të cilët kanë paraqitur plotfuqitë e tyre në formën përkatëse, kanë pranuar

Kartën e Kombeve të Bashkuara duke krijuar kështu një organizatë ndërkombëtare nën emërtimin "Kombet e Bashkuara".

Kapitulli I: Qëllimet dhe parimet

Kapitulli II: Anëtarësia

Kapitulli III: Organet

Kapitulli IV: Asambleja e Përgjithshme

Kapitulli V: Këshilli i Sigurimit

Kapitulli VI: Zgjidhja paqësore e konflikteve

Kapitulli VII: Masat në rast kërcënimi ose thyerjeje të paqes si dhe në rast sulmesh

http://www.dadalos.org/uno_alb/un-charta.htm#1







Bujar Mehmeti

Kapitulli

VIII: Marrëveshje rajonale

Kapitulli IX: Bashkëpunimi ndërkombëtar në sektorin ekonomik dhe social

Kapitulli X: Këshilli ekonomik dhe social

Kapitulli XI: Deklaratë mbi territoret shtetërore pa vetëqeverisje

Kapitulli XII: Sistemi ndërkombëtar i mirëbesimit

Kapitulli XIII:

Këshilli i Kujdestarisë

Kapitulli XIV: Gjykata Ndërkombëtare

Kapitulli XV: Sekretariati

Kapitel XVI: Të ndryshme

Kapitulli

XVII: Dispozita kalimtare mbi sigurinë

Kapitulli XVIII:

Ndryshime

Kapitulli XIX: Ratifikimi dhe nënshkrimi

Kapitulli I: Qëllimet dhe parimet

Neni 1

Kombet e Bashkuara marrin përsipër:

1. të ruajnë paqen botërore dhe sigurinë ndërkombëtare dhe, për këtë qëllim, të marrin

masa kolektive të efektshme për të parandaluar dhe mënjanuar kërcënimet e paqes, për

të mposhtur veprimet mësymëse dhe shkeljet e tjera të paqes, si dhe për të zgjidhur me

mjete paqësore sipas parimeve të drejtësisë dhe të drejtës ndërkombtare konflikte ndërkombëtare apo situata, që do të mund të çonin në shkelje të paqes;

2. të zhvillojnë marrëdhënie miqësore mes kombeve, të cilat bazohen në parimet e

barazisë dhe të vetëvendosjes së popujve si dhe të marrin masa të tjera të përshtatshme për konsolidimin e paqes;

3. të ngrenë në këmbë një bashkëpunim ndërkombëtar për të zgjidhur probleme

ndërkombëtare të natyrës ekonomike, sociale, kulturore dhe humanitare si dhe për të

mbështetur dhe forcuar respektimin e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut për të gjithë, pa dallim race, seksi, gjuhe apo besimi fetar;

4. të jenë qendra, në të cilën koordinohen me njëra-tjetrën përpjekjet e kombeve për të realizuar këto qëllime të përbashkëta.

Neni 2

Organizata dhe anëtarët e saj veprojnë në zbatim të qëllimeve të përcaktuara në nenin 1 sipas parimeve të mëposhtme:

1. Organizata bazohet në parimin e barazisë sovrane të të gjithë anëtrëve të saj.

2. Të gjithë anëtarët pëmbushin në mirëbesim të gjitha detyrimet, që ata marrin

përsipër me anë të Kartës, me qëllim që të sigurojnë të drejtat dhe privilegjet, që u

takojnë nga anëtarësia.

















Bujar Mehmeti

3. Të gjithë anëtarët i zgjidhin konfliktet e tyre me mjete paqësore, në mënyrë të tille që paqja botërore, siguria ndërkombëtare dhe drejtësia të mos rrezikohen.

4.Të gjithë anëtarët ndalojnë në marrëdhëniet e tyre ndërkombëtare çdo kërcënim apo

pëdorim dhune, që drejtohet kundër paprekshmërisë territoriale apo pavarësisë politike

të një shteti ose që bie ndesh me qëllimet e Kombeve të Bashkuara.

5.Të gjithë anëtarët u japin Kombeve të Bashkuara asistencën e nevojshme për çdo

masë, që Organizata merr në përputhje me Kartën; një shteti, ndaj të cilit Organizata ka marrë masa parandaluese apo detyruese, ato nuk i japin mbështetjen e tyre.

6. Organizata kujdeset, që shtetet jo-anëtare të Kombeve të Bashkuara të veprojnë

sipas këtyre parimeve, për sa kohë që kjo është e nevojshme për ruajtjen e paqes

botërore dhe sigurisë ndërkombëtare.

7. Nga kjo Kartë nuk rezulton e drejta e Kombeve të Bashkuarapër të ndërhyrë në

çështje të tilla, që për nga natyra bëjnë pjesë në kompetencat e brendshme të një

shteti, apo detyrimi i shteteve anëtare, që për çështje të tilla të zbatojnë një rregullore

me bazë Kartën; zbatimi i masave detyruese sipas kapitullit të VII nuk preket nga ky parim.

Kapitulli II: Anëtarësia

Neni 3

Anëtarë fillestarë të Kombeve të Bashkuara janë ato shtete, të cilat kanë marrë pjesë në

Konferencën e Kombeve të Bashkuara mbi një Organizatë Ndërkombëtare në San

Francisko ose që kishin nënshkruar që më parë Deklaratën e Kombeve të Bashkuara të

datës 1 janar 1942 dhe që tashmë nënshkruajnë këtë kartë dhe e ratifikojnë atë sipas

nenit 110.

Neni 4

(1) Anëtartë i Kombeve të Bashkuara mund të jenë të gjithë shtetet e tjera

paqedashëse, që marrin përsipër detyrimet e kësaj Karte dhe që, sipas vlerësimit të

organizatës, janë të afta dhe të vullnetshme të përmbushin këto detyrime.

(2) Pranimi i një shteti të tillë si anëtar i Kombeve të Bashkuara bëhet me rekomandim

të Këshillit të Sigurimit dhe vendim të Asamblesë së Përgjithshme.

Neni 5

Asambleja e Përgjithshme, me rekomandim të Këshillit të Sigurisë, mund t'i mohojë një

shteti anëtar, kundër të cilit Këshilli i Sigurimit ka marrë masa parandaluese apo

detyruese, në mënyrë të përkohëshme ushtrimin e të drejtave dhe privilegjeve, që rrjedhin nga anëtarësia.

Neni 6

Një anëtar i Kombeve të Bashkuara, i cili shkel në mënyrë të vazhdueshme parimet e

kësaj Karte, Asambleja e Përgjithshme mund ta përjashtojë nga organizata me rekomandim të Këshillit të Sigurimit.

Bujar Mehmeti

Kapitulli III: Organet

Neni 7

(1) Organet kryesore të Kombeve të Bashkuara janë Asambleja e Përgjithshme, Këshilli i

Sigurimit, Këshilli Ekonomik dhe Social, Këshilli i Kujdestarisë, Gjykata Ndërkombëtare

dhe Sekretariati.

(2) Sipas nevojës mund të vihen në veprim në përputhje me këtë Kartë edhe organe dytësore.

Neni 8

Kombet e Bashkuara nuk aplikojnë kufizime në lidhje me barazinë gjinore mes burrave dhe grave pësa u përket te gjitha vendeve të punës në organet kryesore dhe dytësore.

Kapitulli IV: Asambleja e Përgjithshme

Përbërja

Neni 9

(1) Asambleja e Përgjithshme përbëhet nga të gjithë anëtarët e Kombeve të Bashkuara.

(2) Secili prej anëtarëve ka jo më shumë se pesë përfaqësues në Asamblenë e Përgjithshme.

Detyrat dhe kompetencat

Neni 10

Asambleja e Përgjithshme mund të marrë në shqyrtim të gjitha çështjet, që bien brenda

kuadrit të Kartës ose që kanë të bëjnë me të drejtat e njërit prej organeve

të parashikuara në këtë Kartë; me kusht respektimin e nenit 12, ajo mund të japë

rekomandimet e saj në lidhje me këto çështje, drejtuar anëtarëve të Kombeve të Bashkuara ose Këshillit të Sigurimit ose të dyve bashkë.

Neni 11

(1) Asambleja e Përgjithshme mund të merret me të gjitha parimet e përgjithshme të

bashkëpunimit për ruajtjen e paqes botërore dhe sigurisë ndërkombëtare duke pëfshirë

këtu parimet e çarmatosjes dhe rregullores së armatimit si dhe, duke iu referuar këtyre

parimeve, t'u drejtojë rekomandime anëtarëve ose Këshillit të Sigurimit, sse të dyve.

(2) Asambleja e Përgjithshme mund të shqyrtojë të gjitha çështjet, që kanë të bëjnë me

ruajtjen e paqes botërore dhe sigurisë ndërkombëtare, dhe që i parashtrohen asaj nga

një anëtar i Kombeve të Bashkuara ose nga Këshilli i Sigurimit ose nga një shtet jo-

anëtar i Kombeve të Bashkuara, sipas nenit 35 kreu 2; me kusht respektimin e nenit 12,

ajo mund t'u drejtojë shteteve të prekura ose Këshillit të Sigurimit ose të dyve

rekomandime në lidhje me këto çështje. Nëse në kuadër të një çështjeje të tillë lind

nevoja e masave të ndryshme atëherë Asambleja e Përgjithshme ia kalon atë para ose

pas shqyrtimit Këshillit të Sigurimit.

(3) Asambleja e Përgjithshme mund të tërheqë vëmendjen e Këshillit të Sigurimit në

Bujar Mehmeti

lidhje me ato situata, të cilat përbëjnë rrezik për paqen botërore dhe sigurinë

ndërkombëtare.

(4) Kompetencat e Asamblesë së Përgjithshme sqaruar në këtë nen nuk kufizojnë efektin e përgjithshëm të nenit 10.

Neni 12

(1) Për sa kohë që Këshilli i Sigurimit realizon detyrat e tij parashikuar nga Karta në rast

konflikti apo në një situatë të caktuar, Asambleja e Përgjithshme nuk duhet të japë asnjë

rekomandim, përveç rastit kur kjo kërkohet nga Këshilli i Sigurimit.

(2) Sekretari i Përgjithshëm, me miratimin e Këshillit të Sigurimit i raporton Asamblesë

së Përgjithshme në çdo sesion të kësaj të fundit në lidhje me të gjitha çështjet e ruajtjes

së paqes dhe sigurisë ndërkombëtare, që trajtohen nga Këshilli i Sigurimit; gjithashtu, ai

njofton menjëherë Asamblenë e Përgjithshme, ose, në mungesë të sesionit të kësaj të

fundit, Anëtarët e Kombeve të Bashkuara, sapo Këshilli i Sigurimit pezullon trajtimin e

një çështjeje të tillë.

Neni 13

(1) Asambleja e Përgjithshme inicion procese hetimore dhe jep rekomandime;

a) për të mbështetur bashkëpunimin ndërkombëtar në fushën politike dhe për të

favorizuar zhvillimet progresive të së drejtës ndërkombtare dhe kodifikimin e saj;

b) për të mbështetur bashkëpunimin ndërkombëtar në fushat e ekonomisë, sistemit

social, kulturës, edukimit dhe shëndetësisë si dhe për të kontribuar në realizimin e të

drejtave të njeriut dhe lirive themelore të tij pa dallim race, gjinie, gjuhe apo besimi

fetar.

(2) Përgjegjësitë e mëtejshme, detyrat dhe kompetencat e Asamblesë së Përgjithshme

në lidhje me çështjet e përmendura në kreun 1, gërma b përshkruhen në kapitujt IX dhe

X.

Neni 14

Me kusht respektimin e nenit 12 Asambleja e Përgjithshme mund të japë rekomandime

për neutralizimin paqësor të çdo situate, pavarësisht se si ka lindur ajo, nëse kjo situatë

duket se është e prirur të bjerë ndesh me të mirat e përgjithshme ose me marrëdhëniet

miqësore mes kombeve; e njëjta gjë vlen edhe për ato situata, që janë pasojë e

shkeljeve të dispozitave të kësaj Karte mbi qëllimet dhe parimet e Kombeve të

Bashkuara.

Neni 15

(1) Asambleja e Përgjithshme merr dhe analizon raportet vjetore dhe raportet speciale

të Këshillit të Sigurimit; pjesë e këtyre raporteve është edhe pëshkrimi i masave, që

Këshilli i Sigurimit ka vendosur të marrë ose ka marrë tashmë për ruajtjen e paqes


(2) Asambleja e Përgjithshme merr dhe analizon raportet e organeve të tjera të

Kombeve të Bashkuara.

Neni 16

Asambleja e Përgjithshme realizon detyrat e saj përcaktuar në kapitujt XII dhe XIII mbi

Bujar Mehmeti

sistemin ndërkombëtar të Këshillit të Kujdestarisë; këtu bën pjesë edhe miratimi i

marrëveshjeve të mirëbesimit/kujdestarisë për ato zona, që nuk janë cilësuar si zona

strategjike.

Neni 17

(1) Asambleja e Përgjithshme shqyrton dhe miraton projekt-buxhetin e organizatës.

(2) Shpenzimet e organizatës merren përsipër nga anëtarët e organizatës sipas një kodi

shpërndarjeje, i cili duhet të caktohet nga Asambleja e Përgjithshme.

(3) Asambleja e Përgjithshme shqyrton dhe miraton të gjitha marrëveshtjet financiare

dhe buxhetore me organizatat e veçanta cilësuar në nenin 57; ajo analizon buxhetin e

tyre administrativ me qëllim që t'u japë atyre rekomandime.

Votimi

Neni 18

(1) Çdo anëtar i Asamblesë së Përgjithshme ka një votë.

(2) Vendime të Asamblesë së Përgjithshme në lidhje me çështje të rëndësishme

kërkojnë një shumicë prej dy të tretash të anëtarëve të pranishëm votues. Në këto

çështje bëjnë pjesë: rekomandime në lidhje me ruajtjen e paqes botërore dhe sigurisë

ndërkombëtare, zgjedhje e anëtarëve jo të përhershëm të Këshillit të Sigurimit, zgjedhja

e anëtarëve të Keshillit Social-Ekonomik, zgjedhja e anëtarëve të Këshillit të

Kujdestarisë sipas nenit 86 kreu 1, gërma c, pranimi i anëtarëve të rinj në Kombet e

Bashkuara, heqja e përkohshme e të drejtave dhe privilegjeve, që rrjedhin nga

anëtarësia, përjashtimi i anëtarëve, çështje që kanë të bëjnë me mënyrën e veprimit të

sistemit të mirëbesimit si dhe çështje të buxhetit.

(3) Vendime në lidhje me çështje të tjera, duke përfshirë këtu përcaktimin e grupeve të

tjera çështjesh, për të cilat vendoset me shumicën e dy të tretave, kërkojnë shumicën e

anëtarëve të pranishëm votues.

Neni 19

Një anëtar i Kombeve të Bashkuara, i cili ka mbetur prapa me pagesën e kontributeve të

veta financiare, nuk ka të drejtë vote në Asamblenë e Përgjithshme, nëse shuma e

papaguar arrin apo kalon vlerën e kontributeve, që ky anëtar duhej të kishte paguar në

dy vitet e plota paraardhëse. Asambleja e Përgjithshme mund t'i lejojë atij sërish

ushtrimin e të drejtës së votës, nëse ajo ka bindjen se kjo vonesë në pagesë ka për

arsye rrethana, për të cilat nuk mban përgjegjësi ky anëtar.

Proçedura

Neni 20

Asambleja e Përgjithshme mblidhet rregullisht një herë në vit dhe, nëse e kërkojnë

rrethanat, në sesione të jashtëzakonshme. Sesionet e jashtëzakonshme thirren nga

Sekretari i Përgjithshëm me kërkesë të Këshillit të Sigurimit ose shumicës së anëtarëve

të Kombeve të Bashkuara.

Neni 21

Asambleja e Përgjithshme jep rendin e aktivitetit. Për çdo sesion ajo zgjedh presidentin e vet.

Bujar Mehmeti

Neni 22

Asambleja e Përgjithshme mund të verë në veprim organe dytësore, nëse e konsideron këtë të nevojshme për realizimin e detyrave të saj.

Kapitulli V: Këshilli i Sigurimit

Përbërja

Neni 23

(1) Këshilli i Sigurimit përbëhet nga pesëmbëdhjetë anëtarë të Kombeve të Bashkuara.

Republika e Kinës, Franca, Bashkimi Sovjetik, Mbretëria e Bashkuar e Britanisë dhe

Irlanda e Veriut si dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë anëtarë të përhershëm të

Këshillit të Sigurimit. Asambleja e Përgjithshme zgjedh dhjetë anëtarë të tjerë të

Kombeve të Bashkuara si anëtarë jo të përhershëm të Këshillit të Sigurimit; këtu duhen

marrë parasysh në mënyrë të veçantë pikëpamjet e mëposhtme: në radhë të parë

kontributi i anëtarëve të Kombeve të Bashkuara në ruajtjen e paqes botërore dhe

sigurisë ndërkombëtare ai dhe në realizimin e e objektivave të tjera të organizatës, e më

tej edhe shpërndarja e përshtatshme gjeografike e vendeve.

(2) Anëtarët jo të Përhershëm të Këshillit të Sigurimit zgjidhen për një periudhë

dyvjeçare. Gjatë zgjedhjes së parë të anëtarëve jo të përhershëm, që zhvillohet pas

rritjes së numrit të anëtarëve të Këshillit nga 11 në 15, zgjidhen dy nga katër anëtarët

shtesë për një periudhë njevjeçare. Anëtarët, që largohen nuk mund të zgjidhen sërish

drejtpërdrejt.

(3) Secili prej anëtarëve të Këshillit të Sigurimit ka këtu një pëfaqësues të tijin.

Neni 24

(1) Për të garantuar një veprim të shpejtë dhe të efektshëm të Kombeve të Bashkuara

anëtarët e tyre ia kalojnë Këshillit të Sigurimit përgjegjësinë kryesore për ruajtjen e

paqes botërore dhe të sigurisë ndërkombëtare si dhe njohin faktin, që Këshilli i Sigurimit

gjatë realizimit të detyrimeve, që rrjedhin nga kjo përgjegjësi, vepron në emrin e


(2) Gjatë përmushjes së këtyre detyrimeve Këshilli i Sigurimit vepron në përputhje me

qëllimet dhe parimet e Kombeve të Bashkuara. Kompetencat, që atij i njihen në këtë

kontekst, sqarohen në kapitujt VI, VII, VIII dhe XII.

(3) Këshilli i Sigurimit i paraqet për shqyrtim Asamblesë së Përgjithshme raportet vjetore

dhe, në rast se duhet, edhe raporte te veçanta.

Neni 25

Anëtarët e Kombeve të Bashkuara bien dakord të pranojnë dhe zbatojnë vendimet e Këshillit të Sigurimit në përputhje me këtë Kartë.

Neni 26

Me qëllim që vendosja dhe ruajtja e paqes botërore dhe sigurisë ndërkombëtare të

mbështeten në mënyrë të tillë, që për qëllime armatimi të përdoren sa më pak nga

burimet njerëzore dhe ekonomike në botë, Këshilli i Sigurimit ngarkohet, që ,me

mbështetjen e Komisionit të Shtabit të Përgjithshëm parashikuar në nenin 47 të hartojë

Bujar Mehmeti

plane, të cilat u duhen parashtruar Kombeve të Bashkuara me qëllim ngritjen e një sistemi rregullash në lidhje me armatimin.

Votimi

Neni 27

(1) Secili prej anëtarëve të Këshillit të Sigurimit ka një votë.

(2) Për vendimet e Këshillit të Sigurimit në lidhje me çështje proceduriale nevojitet

miratimi i nëntë anëtarëve.

(3) Për vendimet e Këshillit të Sigurimit në lidhje me të gjitha çështjet e tjera nevojitet

miratimi i nëntë anëtarëve përfshirë edhe të gjithë anëtarët e përhershëm, gjithsesi

duke iu përmbajtur kushtit, që në rast vendimesh në bazë të kapitullit VI dhe nenit 52,

kreu 3, palët në konflikt duhet të abstenojnë.

Procedura

Neni 28

(1) Këshilli i Sigurimit organizohet në mënyrë të tilleë që të mundë të realizojë në

mënyrë të vazhdueshme detyrat e tij. Secili prej anëtarëve të tij duhet, që për këtë

qëllim të jetë i përfaqësuar në selinë e organizatës

(2) Këshilli i Sigurimit mblidhet në seanca të rregullta mbledhjesh; këtu mund të

përfaqësohet secili prej anëtarëve të tij sipas dëshirës nga një anëtar qeverie ose nga

një i deleguar i tij për këtë qëllim.

(3) Këshilli i Sigurimit ,përveç se në selinë e organizatës, mund të mblidhet edhe në

vende të tjera, nëse ai do të gjykonte se kjo do t'i shërbente më mirë punës së tij.

Neni 29

Këshilli i Sigurimit mund të vërë në veprim organe dytësore, nëse ai do ta konsideronte këtë si të domosdoshme për realizimin e detyrave të tij.

Neni 30

Këshilli i Sigurimit vendos një rend aktiviteti; në këtë mënyrë ai rregullon edhe

procedurat për zgjedhjen e presidentit të tij.

Neni 31

Një anëtar i Kombeve të Bashkuara, i cili nuk është anëtar i Këshillit të Sigurimit, mund

të marrë pjesë pa të drejtë vote në diskutimin e çdo çështjeje paraqitur Këshillit të

Sigurimit, nëse ky i fundit mendon, se interesat e këtij anëtari janë prekur në mënyrë të

veçantë.

Neni 32

Anëtarët e Kombeve të Bashkuara, që nuk janë anëtarë të Këshillit të Sigurimit, si dhe

shtete jo-anëtare të Kombeve të Bashkuara ftohen të marrin pjesë pa të drejtë vote në

diskutimet e Këshillit të Sigurimit në lidhje me një konflikt, me të cilin merret ky i fundit,

nëse këto shtete janë palë në konflikt. Për pjesëmarrjen e një shteti jo-anëtar të Kombeve të Bashkuara Këshilli i Sigurimit përcakton kushte, që ai i konsideron të drejta.

Bujar Mehmeti

Kapitulli VI: Zgjidhja paqësore e konflikteve

Neni 33

(1) Palët e një konflikti, vijimi i të cilit mund të rrezikojë ruajtjen e paqes dhe sigurisë

ndërkombëtare përpiqen fillimisht të arrijnë në një zgjidhje të konfliktit me anë

bisedimesh, analizash, ndërmjetësimesh, gjykimesh, vendimesh gjyqësore, përfshirjes

së institucioneve rajonale ose marrëveshjesh ose përmes mjetesh të tjera paqësore në

zgjedhjen e palëve.

(2) Këshilli i Sigurimit, në rast se e konsideron të nevojshme, u bën apel palëve, të

zgjidhin konfliktet e tyre përmes mjetesh të tilla.

Neni 34

Këshilli i Sigurimit mund të marrë në shqyrtim çdo konflikt apo situatë, që mund të

bëhet shkak fërkimesh ndërkombtare ose konfliktesh të ndryshme, për të përcaktuar,

nëse vijimi i konfliktit apo situatës në fjalë, do të mund të rrezikonte ruajtjen e paqes

dhe sigurisë ndërkombëtare.

Neni 35

(1) Secili prej anëtarëve të Kombeve të Bashkuara mund të sjellë në vëmendjen e

Këshillit të Sigurimit ose Asamblesë së Përgjithshme çdo konflikt apo situatë përcaktuar

në nenin 34.

(2) Një shtet jo-anëtar i Kombeve të Bashkuara mund të sjellë në vëmendjen e Këshillit

të Sigurisë ose të Asamblesë së Përgjithshme çdo konflikt apo situatë, palë e të cilit /së

cilës ai ështe, nëse ai pranon detyrimet e përcaktuara në këtë kartë në lidhje me

zgjidhjen paqësore të këtij konflikti.

(3) Mënyra e të proceduarit të Asamblesë së Përgjithshme në çështje, në lidhje me të

cilat tërhiqet vëmendja sikurse parashikohet në këtë nen, përcaktohet sipas neneve 11

dhe 12.

Neni 36

(1) Këshilli i Sigurimit mund të rekomandojë në çdo stad të një konflikti në kuptimin e

nenit 33 ose të një situate të së njëjtës natyrë, procedura apo metoda të përshtatshme

për zgjidhjen e tyre.

(2) Këshilli i Sigurimit duhet të marrë në konsideratë të gjitha procedurat, që palët kanë

kanë pranuar tashmë për zgjidhjen e konfliktit.

(3) Gjatë rekomandimeve të tij sipas këtij neni, Këshilli i Sigurimit duhet të ketë

parasysh, që konfliktet ligjore, në përgjithës,i i duhen paraqitur Gjykatës Ndërkombtare

nga palët në përputhje me statutin e tij.

Neni 37

(1) Nëse palët e një konflikti, në kuptimin e nenit 33, nuk arrijnë në një zgjidhje me

mjetet e përshkruara në këtë nen, ato ia parashtrojnë konfliktin Këshillit të Sigurimit.

(2) Nëse, sipas gjykimit të Këshillit të Sigurisë, vijimi i konfliktit do të përbënte një rrezik

faktik për ruajtjen e paqes botërore dhe të sigurisë ndërkombëtare, atëherë ai vendos,

nëse do të veprojë sipas nenit 36 apo do të japë ato rekomandime, sipas tij të

Bujar Mehmeti

përshtatshme për zgjidhjen e konfliktit.

Neni 38

Pavarësisht neneve 33 deri 37, Këshilli i Sigurimit mund t’u drejtojë rekomandimet e tij

palëve në konflikt për një zgjidhje paqësore të këtij të fundit, nëse të gjitha palët e

konfliktit e kërkojnë këtë.

Kapitulli VII: Masa në rast kërcënimi apo shkeljeje të paqes si dhe në rast veprimesh mësymëse.

Neni 39

Këshilli i Sigurimit është ai, që përcakton, nëse kemi të bëjmë me një kërcënim ose

prishje të paqes ose sulm; ai jep rekomandimet e tij dhe vendos se cilat masa duhen

marrë sipas neneve 41 dhe 42, për të ruajtur ose për të rivendosur paqen botërore dhe

sigurinë ndërkombëtare.

Neni 40

Për të parandaluar një rëndim të gjendjes, Këshilli i Sigurimit, përpara se të japë

rekomandime sipas nenit 39 apo të vendosë masa, mund t’u kërkojë palëve të ndjekin

masat e përkohëshme vlerësuar prej tij si të nevojshme ose të dëshirueshme. Këto masa

të përkohshme nuk i prekin të drejtat, pretendimet dhe pozicionin e palëve

pjesëmarrëse. Nëse këto masa të përkohshme nuk ndiqen, atëherë Këshilli i Sigurimit do

të mbajë përgjegjësinë përkatëse për këtë dështim të tijin.

Neni 41

Këshilli i Sigurimit mund të vendosë, se cilat masa duhen marrë – duke përjashtuar

ndërhyrjen me armë – në mënyrë, që vendimet e tij të bëhen të efektshme; ai mund t’u

kërkojë anëtarëve të Kombeve të Bashkuara, të realizojnë këto masa. Këtu përfshihen

ndërprerjet e plota ose të pjesshme të marrëdhënieve ekonomike, të transportit

hekurudhor, ujor dhe ajror, të lidhjeve postare, telegrafike dhe me radiomarrëse dhe të

mundësive të tjera të qarkullimit si dhe ndërprerja e marrëdhënieve diplomatike.

Neni 42

Nëse Këshilli i Sigurimit është i mendimit, se masat e parashikuara në nenin 41 do të

jenë të pamjaftueshme ose nëse ato kanë rezultuar si të tilla, atëherë ai mund të

realizojë masat e nevojshme për ruajtjen apo rivendosjen e paqes botërore dhe të

sigurisë ndërkombëtare duke përdorur forcat e aramatosura tokësore, ajrore dhe ujore.

Në këto masa përfshihen demonstrimet e forcës, bllokada dhe angazhime të tjera të

forcave të armatosura tokësore, ajrore dhe ujore.

Neni 43

(1) Të gjithë anëtarët e Kombeve të Bashkuara marrin përsipër të kontribuojnë në

ruajtjen e paqes botërore duke vënë në dispozicion, me kërkesën e Këshillit të Sigurisë,

sipas përcaktimeve të një apo disa marrëveshjeve lidhur me këtë të fundit, trupat e tyre

të armatosura, duke ofruar mbështetjen e tyre dhe lehtësira të tjera deri edhe

marshimin e trupave, për sa kohë që kjo është e nevojshme për ruajtjen e paqes

botërore dhe të sigurisë ndërkombëtare.

(2) Këto marrëveshje duhet të parashikojnë numrin dhe llojin e trupave, nivelin e

Bujar Mehmeti

gatishmërisë së tyre, vendndodhjen e tyre të përgjithshme si dhe llojin e asistencës dhe

të lehtësirave.

(3) Me iniciativën e Këshillit të Sigurimit këto marrëveshje përfundohen sa më shpejt të

jetë e mundur nëpërmjet bisedimesh. Ato lidhen mes Këshillit të Sigurimit nga njëra anë

dhe anëtarëve të veçantë apo grupesh anëtarësh nga ana tjetër dhe nënshkruhen nga

shtetet nënshkruese sipas ligjit të tyre kushtetues.

Neni 44

Nëse Këshilli i Sigurimit ka vendosur përdorimin e dhunës, ai fton një anëtar, që nuk ka

përfaqësues në këtë Këshill, që të marrë pjesë me dëshirën e tij në vendimet mbi

hedhjen në veprim të kontingjenteve të forcave të armatosura të këtij anëtari, përpara

se t’ia kërkojë këtë bazuar në detyrimet e marra përsipër me anë të nenit 43.

Neni 45

Që Kombet e Bashkuara të jenë të afta të realizojnë ndërhyrje urgjente ushtarake,

anëtarët e kësaj Organizate i mbajnë kontingjentet e tyre të Forcave të armatosura

ajrore gati për hedhje në veprim në kuadër të masave detyruese të përbashkëta

ndërkombtare. Potencialin dhe nivelin e gatishmërisë së këtyre kontingjenteve si dhe

planet për masat e tyre të përbashkëta i përcakton Këshilli i Sigurimit me mbështetjen e

Komisionit të Shtabit të Përgjithshëm në kuadër të marrëveshjeve të veçanta të

përmendura në nenin 43.

Neni 46

Planet për përdorimin e armëve përgatiten nga Këshilli i Sigurimit me mbështetjen e

Komisionit të Shtabit të Përgjithshëm.

Neni 47

(1) Komisioni i Shtabit të Përgjithshëm funksionon për të këshilluar dhe mbështetur

Këshillin e Sigurimit në të gjitha ato çështje, që kanë të bëjnë me nevojat e tij ushtarake

për mbrojtjen e paqes botërore dhe sigurisë ndërkombëtare, hedhjen në veprim dhe

udhëheqjen e forcave të armatosura, vënë në dispozicion Këshillit të Sigurimit, si dhe

me rregulloren e armatimit dhe çarmatimin eventual.

(2) Komisioni i Shtabit të Përgjithshëm përbëhet nga shefat e shtabeve të përgjithshëm

të shteteve anëtare të Këshillit të Sigurimit ose nga përfaqësuesit e tyre. Një anëtar i

Kombeve të Bashkuara, i përfaqësuar jo në mënyrë të përhershme në Komision, ftohet

nga ky i fundit, që t’i bashkangjitet atij, nëse bashkëpunimi i këtij anëtari është i

nevojshëm për realizimin e susksesshëm të detyrave të komisionit.

(3) Komisioni i Shtabit të Përgjithshëm, nën autoritetin e Këshillit të Sigurimit, është

përgjegjës për udhëheqjen strategjike të të gjitha forcave të armatosura, që i janë vënë

në dispozicion Këshillit të Sigurimit. Çështje rreth udhëheqjes së këtyre forcave të

armatosura rregullohen më vonë.

(4) Komisioni i Shtabit të Përgjithshëm, me autorizimin e Këshillit të Sigurimit dhe pas

konsultimesh me institucionet përkatëse vendase, mund të vërë në veprim

nënkomisionet rajonale.

Neni 48

(1) Masat e domosdoshme për realizimin e vendimeve të Këshillit të Sigurisë për

mbrojtjen e paqes dhe të sigurisë ndërkombëtare merren nga të gjithë ose nga disa

Bujar Mehmeti

anëtarë të Kombeve të Bashkuara pas dhënies së vlerësimit nga Këshilli i Sigurimit.

(2) Këto vendime realizohen drejtpërdrejt nga anëtarët e Kombeve të Bashkuara si dhe

përmes masave të marra nga institucionet përkatëse ndërkombëtare, anëtarë të të

cilave ato janë.

Neni 49

Gjatë realizimit të masave të vendosura nga Këshilli i Sigurimit anëtarët e Kombeve të

Bashkuara asistojnë bashkarisht njëri-tjetrin në mënyrë aktive.

Neni 50

Nëse Këshilli i Sigurimit merr masa parandaluese ose shtrënguese ndaj një shteti, çdo

shtet tjetër, anëtar ose jo i Kombeve të Bashkuara, të cilin realizimi i këtyre masave e

vendos përpara problemesh të veçanta ekonomike, konsultohet me Këshillin e Sigurimit

për zgjidhjen e këtyre problemeve.

Neni 51

Në rast të një sulmi të armatosur kundër një anëtari të Kombeve të Bashkuara, kjo

Kartë nuk bie absolutisht ndesh me të drejtën natyrore të vetëmbrojtjes individuale apo

kolektive, deri sa Këshilli i Sigurimit të ketë marrë masat e nevojshme për mbrojtjen e

paqes botërore dhe të sigurisë ndërkombëtare. Masat, që një anëtar merr gjatë

ushtrimit të së drejtës së tij për vetëmbrojtje, i duhen bërë menjëherë të ditura Këshillit

të Sigurimit; ato nuk prekin assesi plotfuqinë dhe detyrimin e këtij Këshilli, që burojnë

nga kjo Kartë, për të marrë në çdo moment masat, që ai i konsideron të domosdoshme

për ruajtjen ose rivendosjen e paqes dhe të sigurisë ndërkombëtare.

Kapitulli VIII: Marrëveshjet rajonale

Neni 52

(1) Kjo Kartë nuk e përjashton ekzistencën e marrëveshjeve rajonale për trajtimin e

atyre çështjeve, që kanë të bëjnë me ruajtjen e paqes botërore dhe të sigurisë

ndërkombëtare, në kuadër të të cilave merren masa të natyrës rajonale; kusht paraprak

për këtë është, që këto marrëveshje ose institucione dhe efekti i tyre të përputhen me

qëllimet dhe parimet e Kombeve të Bashkuara.

(2) Anëtarët e Kombeve të Bashkuara, që lidhin të tilla marrëveshje apo ngrenë të tilla

institucione, përpiqen me të gjitha mundësitë e tyre, që duke iu referuar këtyre

marrëveshjeve ose institucioneve rajonale të zgjidhin në mënyrë paqësore konfliktet e

kufizuara nga pikëpamja lokale, përpara se me to të merret Këshilli i Sigurimit.

(3) Këshilli i Sigurimit mbështet zhvillimin e procedurave për zgjidhjen paqësore të

konflikteve të kufizuara nga pikëpamja lokale duke iu referuar këtyre marrëveshjeve ose

institucioneve rajonale, qoftë kjo me iniciativën e shteteve pjesëmarrëse, qoftë me

udhëzimet e vetë Këshillit të Sigurimit.

(4) Zbatimi i neneve 34 dhe 35 nuk preket nga ky nen.

Neni 53

Bujar Mehmeti

(1) Këshilli i Sigurimit u referohet këtyre marrëveshjeve ose institucioneve rajonale,

nëse duhet, për realizimin e masave shtrënguese nën autoritetin e tij. Pa autorizimin e

Këshillit të Sigurimit nuk mund të merren masa detyruese parashikuar në marrëveshje

rajonale apo nga ana e institucioneve rajonale; këtu përjashtohen masat kundër një

shteti armik në kuptimin e kreut 2, nëse këto janë të parashikuara në nenin 107 apo në

marrëveshje rajonale, të lidhura për t’iu kundërvënë ushtrimit të një politike mësymëse

nga një shtet i tillë; ky përjashtim vlen derisa organizatës, me kërkesë të qeverive

pjesëmarrëse, t’i caktohet detyra të pengojë sulmet e reja të një shteti të tillë.

(2) Me termin “shtet armik“ në kreun 1 cilësohet secili prej shteteve, që gjatë Luftës së

Dytë Botërore ishte armik i nënshkruesve të kësaj Karte.

Neni 54

Këshilli i Sigurimit duhet informuar vazhdimisht dhe në mënyrë të plotë në lidhje me

masat , që janë marrë apo mendohet të merren në bazë marrëveshjesh rajonale apo nga institutionet rajonale me qëllim ruajtjen e paqes botërore dhe sigurisë ndërkombëtare.

Kapitulli IX: Bashkëpunimi ndërkombëtar në fushën ekonomike

dhe sociale

Neni 55

Për të krijuar atë gjendje stabiliteti dhe mirëqënieje, që është e nevojshme në mënyrë

që mes kombeve të mbizotërojnë marrëdhënie paqësore dhe miqësore, të cilat bazohen

në respektimin e parimeve të barazisë dhe të vetëvendosjes, Kombet e Bashkuara

mbështesin:

a) përmirësimin e standardeve të jetesës, punësimin e plotë dhe krijimin e kushteve për

progres dhe rritje ekonomike e sociale;

b) zgjidhjen e problemeve ndërkombëtare të natyrës ekonomike, sociale, shëndetësore

dhe të ngjashme me to si dhe bashkëpunimin ndërkombëtar në fushën e kulturës dhe

edukimit;

c) respektimin e përgjithshëm dhe realizimin e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore

për të gjithë njerëzit pa dallim race, gjinie, gjuhe dhe besimi fetar.

Neni 56

Të gjitha shtetet anëtare marrin përsipër, të bashkëpunojnë në grup dhe veçmas me

organizatën për të arritur qëllimet e përshkruara në nenin 55.

Neni 57

(1) Organizatat e veçanta, të cilat janë ngritur në bazë marrëveshjesh ndërshtetërore

dhe që synojnë përmbushjen e një sërë detyrash ndërkombëtare në fushat ekonomike,

sociale, kulturore, edukative, shëndetësore dhe të tjera të ngjashme me to, përshkruar

këto në dokumenta detyruese, e krijojnë raportin me Kombet e Bashkuara siç

parashikohet në nenin 63.

(2) Këto organizata, që kanë vendosur lidhjen e tyre me Kombet e Bashkuara, më

poshtë do të quhen „Organizata të posaçme“.

Bujar Mehmeti

Neni 58

Ogranizata e Kombeve të Bashkuara jep rekomandime për të koordinuar objektivat dhe

veprimtaritë e Organizatave të Posaçme.

Neni 59

Organizata e Kombeve të Bashkuara inicion, në rast se duhet, bisedime mes shteteve

përkatëse me qëllim ngritjen e një Organizate të Posaçme të re, nëse kjo do të ishte e

nevojshme për realizimin e objektivave përcaktuar në nenin 55

Neni 60

Për realizimin e detyrave të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, përmendur në këtë

kapitull, është përgjegjëse Asambleja e Përgjithshme dhe, nënvendosur asaj, Këshilli

Ekonomik dhe Social; ky i fundit zotëron për këtë qëllim kompetencat, që i njihen atij në

Kapitullin X.

Kapitulli X: Këshilli Ekonomik dhe Social

Përbërja

Neni 61

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social përbëhet nga pesëdhjetë e katër anëtarë të Kombeve të

Bashkuara, zgjedhur nga Asambleja e Përgjithshme.

(2) Me kusht respektimin e paragrafit 3, çdo vit zgjidhen tetëmbëdhjetë anëtarë të

Këshillit Ekonomik dhe Social me një mandat 3-vjeçar. Një anëtari, të cilit i ka mbaruar

mandati, mund të zgjidhet menjëherë sërish.

(3) Gjatë zgjedhjeve të para pas rritjes së numrit të anëtarëve të Këshillit nga

njëzeteshtatë në pesëdhjetëekatër, përveç anëtarëve, që do të zgjidhen në vend të

nëntë anëtarëve, mandati i të cilëve mbaron me vitin përkatës, do të zgjidhen edhe

njëzet e shtatë anëtarë të tjerë të Këshillit Ekonomik dhe Social. Mandati zyrtar i nëntë

prej këtyre njëzeteshtatë anëtarëve shtesë mbaron pas një viti, ndërsa ai i nëntë

anëtarëve të tjerë pas dy vitesh; çështje të tjera rregullohen nga Asambleja e

Përgjithshme.

(4) Çdo anëtar i Këshillit Ekonomik dhe Social ka në këtë Këshill një përfaqësues të tijin.


Neni 62

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social mund të marrë në analizë apo të iniciojë analizën e

çështjeve ndërkombtare në fushat e ekonomisë, sistemit social, kulturës, edukimit dhe

shëndetësisë si dhe në fusha të tjera të ngjashme me to, ose të hartojë apo të iniciojë

hartimin e raporteve përkatëse; në lidhje me çdo çështje të tillë ai mund t’i japë

rekomandime Asamblesë së Përgjithshme, anëtarëve të Kombeve të Bashkuara dhe

organizatave të posaçme përkatëse.

Bujar Mehmeti

(2) Ai mund të japë rekomandime për të mbështetur respektimin dhe zbatimin e të

drejtave të njeriut dhe lirive themelore për të gjithë.

(3) Në lidhje me çështje, që janë kompetencë e tij, ai mund të hartojë marrëveshje dhe

t’ia paraqesë ato Asamblesë së Përgjithshme.

(4) Ai mund edhe të thërrasë konferenca ndërkombëtare në lidhje me çështje, që janë

kompetencë e tij, gjithnjë në përputhje me rregullat e përcaktuara nga Kombet e

Bashkuara.

Neni 63

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social mund të lidhë marrëveshje më secilën prej organizatave

të posaçme, përcaktuar në nenin 57, marrëveshje këto ku rregullohen marrëdhëniet e

organizatave përkatëse me Kombet e Bashkuara. Për këto marrëveshje nevojitet

miratimi i Asamblesë së Përgjithshme.

(2) Ai mund të koordinojë veprimtarinë e organizatave të posaçme duke realizuar me to

konsultime si dhe duke iu drejtuar atyre, Asamblesë së Përgjithshme dhe anëtarëve të

Kombeve të Bashkuara rekomandimet e tij.

Neni 64

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social mund të ndërmarrë hapa të përshtatshëm, në mënyrë

që të marrë nga organizatat e posaçme raporte periodike. Ai mund të lidhë marrëveshje

me anëtarët e Kombeve të Bashkuara dhe me organizatat e posaçme, në mënyrë që të

marrë prej tyre raporte në lidhje me masat e marra për realizimin e rekomandimeve të

tij dhe të rekomandimeve të Asamblesë së Përgjithshme në lidhje me çështje, që janë

kompetencë e tij.

(2) Ai mund të informojë Asamblenë e Përgjtihshme në lidhje me vërejtjet e tij mbi këto

raporte.

Nenil 65

Këshilli Ekonomik dhe Social mund t’i japë informacione Këshillit të Sigurimit dhe ta

mbështesë atë, me kërkesë të këtij të fundit.

Neni 66

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social realizon të gjitha detyrat, të cilat janë kompetencë e tij

lidhur edhe me zbatimin e rekomandimeve te Asamblesë së Përgjithshme.

(2) Me miratimin e Asamblesë së Përgjithshme ai mund të kryejë të gjitha shërbimet, që

i kërkohen nga anëtarët e Kombeve të Bashkuara apo organizatat e posaçme.

(3) Ai realizon edhe të gjitha detyrat e tjera, që i takojnë atij sipas kësaj Karte apo që i

caktohen nga Asambleja e Përgjithshme.

Votimi

Neni 67

(1) Secili prej anëtarëve të Këshillit Ekonomik dhe Social ka një votë.

(2) Vendimet e Këshillit Ekonomik dhe Social merren me shumicën e anëtarëve të

pranishëm votues.

Bujar Mehmeti

Procedura

Neni 68

Këshilli Ekonomik dhe Social aktivizon komisionet për çështje ekonomike dhe sociale dhe

për mbështetjen të drejtave të njeriut si dhe të gjitha komisonet e tjera të nevojshme

për realizimin e detyrave të tij.

Neni 69

Nëse Këshilli Ekonomik dhe Social trajton një çështje, që për një anëtar të Kombeve të

Bashkuara është me rëndësi të veçantë, atëherë ai e fton atë të marrë pjesë në seancat

e konsultimeve pa të drejtë vote.

Neni 70

Këshilli Ekonomik dhe Social mund të lidhë marrëveshje të tilla, që përfaqësues të

organizatave të posaçme të marrin pjesë pa të drejtë vote në seancat e tij të

konsultimeve dhe në ato të komisioneve të aktivizuara prej tij, si dhe që përfaqësuesit e

tij të marrin pjesë në seancat e konsultimeve të organizatave të posaçme.

Neni 71

Këshilli Ekonomik dhe Social mund të lidhë marrëveshje të përshtatshme me qëllim

konsultimin me organizata jo-qeveritare, që merren me çështje të kompetencës së tij.

Marrëveshje të tilla mund të lidhen me organizata ndërkombëtare dhe, për sa kohë që

është e përshtatshme, edhe me organizata kombëtare, pasi anëtari përkatës i Kombeve

të Bashkuara të jetë konsultuar në lidhje me këtë.

Neni 72

(1) Këshilli Ekonomik dhe Social vendos rendin e aktivitetit të tij; këtu ai përcakton edhe


(2) Këshilli Ekonomik dhe Social mblidhet sipas nevojës në përputhje me rendin e

aktivitetit të tij; në këtë të fundit parashikohet edhe thirrja e seancave me kërkesën e

shumicës së anëtarëve të tij.

Kapitulli XI: Deklaratë mbi territoret shtetërore pa vetëqeverisje

Neni 73

Anëtarët e Kombeve të Bashkuara, që kanë apo marrin përsipër përgjegjësinë për

administrimin e territoreve shtetërore, popujt e të cilave nuk kanë arritur ende

vetëqeverisjen e plotë, njohin parimin, sipas të cilit interesat e banorëve të këtyre

territoreve shtetërore kanë përparësi; ata marrin përsipër si një detyrë të shenjtë

detyrimin, që, në kuadër të sistemit të paqes botërore dhe sigurisë ndërkombtare,

ngritur përmes kësaj Karte, të mbështesin maksimalisht të mirën e këtyre banorëve. Për

këtë qëllim ata marrin përsipër,

a) të garantojnë progresin politik, ekonomik, social dhe arsimor, trajtimin e drejtë dhe

Bujar Mehmeti

mbrojtjen e këtyre popujve nga abuzimet duke treguar respektin e duhur përkundrejt

kulturës së tyre;

b) të zhvillojnë vetëqeverisjen, të marrin në konsideratë, sikurse duhe,t synimet politike

të këtyre popujve dhe t’i mbështesin ata gjatë zhvillimit progresiv të institucioneve të

tyre të lira politike, dhe kjo në përputhje me raportet e veçanta të çdo territori shtetëror,

të popullsisë së tij dhe të nivelit përkatës të zhvillimit;

c) të konsolidojnë paqen botërore dhe sigurinë ndërkombëtare;

d) të nxisin masat për ndërtim dhe zhvillim, të mbështesin veprimtarinë kërkimore si

dhe të bashkëpunojnë me njëri tjetrin, e në rast se duhet edhe me organizatat

ndërkombtare të specialitetit, në mënyrë që të realizojnë kështu qëllimet sociale,

ekonomike dhe shkencore përcaktuar me këtë nen;

e) t’i përcjellë rregullisht për njoftim Sekretarit të Përgjithshëm, duke respektuar

kufizimet, që marrin në konsideratë sigurinë dhe kushtetutën, informacione statistikore

dhe informacione të tjera të natyrës teknike në lidhje me sistemin ekonomik, social dhe

arsimor në territoret shtetërore, që nuk përcaktohen në kapitujt XII dhe XIII, territore

këto për të cilat ata mbajnë përgjegjësi.

Neni 74

Anëtarët e Kombeve të Bashkuara bien dakord, që politika e ndjekur prej tyre për

territoret shtetërore, që përcaktohen në këtë kapitull, të mbështetet në parimin e

përgjithshëm të fqinjësisë së mirë në çështje sociale, ekonomike dhe tregtare jo më pak

sesa politika që ata ndjekin në vendet e tyre; këtu duhen marrë në konsideratë sikurse duhet interesat dhe mirëqenia e pjesës tjetër të botës.

Kapitulli XII: Sistemi nërkombtar i kujdestarisë

Neni 75

Kombet e Bashkuara ngrenë me autoritetin e tyre një sistem ndërkombëtar

mirëbesimi/kujdestarie për administrimin dhe mbikqyrjen e territoreve shtetërore, që do

t’i bashkohen këtij sistemi në kuadrin e marrëveshjeve të mëpasshme individuale. Këto

territore shtetërore më poshtë do t’i quajmë territore nën kujdestari.

Neni 76

Në përputhje me objektivat e përcaktuara në nenin 1 të kësaj Karte Sistemi i

Kujdestarisë u shërben kryesisht këtyre qëllimeve:

a) konsolidon paqen botërore dhe sigurinë ndërkombëtare;

b) nxit progresin politik, ekonomik, social dhe arsimor të banorëve të territoreve nën

kujdestari si dhe zhillimin progresiv deri në vetëqeverisje apo pavarësi duke u

korresponduar raporteve të veçanta të seciles prej këtyre territoreve nën kujdestari dhe

popullsisë së tyre si dhe dëshirave të tyre të shprehura lirshëm, e, më pas, sikurse është

parashikuar në marrëveshjen e kudestarisë përkatëse;

c) nxit respektimin e të drejtave të njeriut dhe lirive të tij themelore për të gjithë pa

dallim race, gjinie, gjuhe apo besimi fetar si dhe përforcon vetëdijen e varësisë së

Bujar Mehmeti

ndërsjellë të popujve të botës;

d) garanton trajtimin e barabartë të të gjithë anëtarëve të Kombeve të Bashkuara dhe

shtetasve të tyre në çështje sociale, ekonomike dhe tregtare si dhe trajtimin e barabartë

të këtyre nënshtetasve përballë ligjit, pa lënë pas dore realizimin e qëllimeve të

përmendura më sipër; neni 80 mbetet i paprekur.

Neni 77

(1) Sistemi i kujdestarisë gjen zbatim në territoret shtetërore, që u përkasin grupeve të

mëposhtme, nëse ato përfshihen në këtë sistem me anë marrëveshjesh kujdestarie:

a) territore të mandatuara aktualisht ekzistuese;

b) territore shtetërore, të ndara nga shtetet armike si pasojë e Luftës së Dytë Botërore;

c) territore shtetërore, të cilat bëhen vullnetarisht pjesë e sistemit nga shtetet që janë

përgjegjëse për administrimin e tyre.

(2) Përcaktimi, se cilat territore shtetërore nga grupet e përmendura bëhen pjesë e

sistemit të kujdestarisë dhe cilat janë dispozitat përkatëse, mbetet për tu vendosur në

një marrëveshje tjetër.

Neni 78

Sistemi i kujdestarisë nuk gjen zbatim në ato territore shtetërore, që janë bërë anëtare

të Kombeve të Bashkuara; marrëdhëniet mes anëtarëve mbështeten në respektin e

parimit të barazisë sovrane.

Neni 79

Për çdo territor shtetëror, që do të bëhet pjesë e sistemit të kujdestarisë lidhet një

marrëveshje mbi dispozitat e kujdestarisë përfshirë këtu të gjitha plotësimet dhe

ndryshimet e shteteve direkt pjesëmarrëse, ku – në rastin e një territori të mandatuar

të një anëtari të Kombeve të Bashkuara - bën pjesë edhe dhënësi i mandatit; për këtë

nevojitet miratimi sipas neneve 83 dhe 85.

Neni 80

(1) Për sa kohë që në marrëveshjet e veçanta të kujdestarisë, lidhur sipas neneve 77, 79

dhe 81 mbi përfshirjen e një territori nën kujdestari në Sistemin e Kujdestarisë nuk

është rënë dakod për të tjera gjëra dhe për sa kohë që marrëveshje të tilla nuk janë

lidhur ende, ky kapitull nuk duhet interpretuar në mënyrë të tillë, sikur ai ndryshon

drejtpërdrejt ose tërthorazi të drejtat e shteteve ose popujve ose marrëveshjeve

ndërkombëtare në fuqi, palët kontraktuese të të cilave janë anëtarët e Kombeve të

Bashkuara.

(2) Nga kreu 1 nuk rezulton ndonjë justifikim për vonesat apo shtyrjet e bisedimeve për

marrëveshjet mbi përfshirjen e territoreve të mandatuara apo territoreve të tjera

shtetërore, sikurse parashikohet në nenin 77, apo vonesat dhe shtyrjen e lidhjes së

këtyre marrëveshjeve.

Neni 81

Çdo marrëveshje kujdestarie përmban dispozitat, sipas të cilave duhet administruar një

territor shtetëror, dhe cilëson edhe autoritetin administrativ. Ky i fundit, që më poshtë

do të quhet “Pushtet administrativ“, mund të jetë një shtet, një grup shtetesh ose vetë

Bujar Mehmeti

organizata.

Neni 82

Çdo marrëveshje kujdestarie mund të cilësojë një ose disa zona strategjike, të cilat

përmbledhin të gjithë territorin nën kujdestari, për të cilin është e vlefshme

marrëveshja, ose edhe një pjesë të tij; marrëveshjet e posaçme sipas nenit 43 mbeten

të paprekura.

Neni 83

(1) Të gjitha detyrat e Kombeve të Bashkuara lidhur me zonat strategjike, përfshirë këtu

miratimin e marrëveshjeve të kujdestarisë si dhe ndryshimet dhe plotësimet e tyre,

realizohen nga Këshilli i Sigurimit.

(2) Objektivat kryesorë përcaktuar në nenin 76 vlejnë edhe për popullsinë e çdo zone

strategjike.

(3) Duke iu referuar marrëveshjeve të kujdestarisë si dhe me kusht respektimin e

kërkesave të sigurisë Këshilli i Sigurimit kërkon mbështetjen e Këshillit të Kujdestarisë,

në mënyrë që, në kuadër të sistemit të kujdestaris,ë të mundë të realizojë ato detyra të

Kombeve të Bashkuara, që kanë të bëjnë me çështje politike, ekonomike, sociale dhe

arsimore në zonat strategjike.

Neni 84

Pushteti administrativ duhet të kujdeset, që territoret nën kujdestari të japin kontributin

e tyre për ruajtjen e paqes botërore dhe të sigurisë ndërkombëtare. Për këtë qëllim ai

mund të marrë në konsideratë forcat vullnetare të armatosura, lehtësirat dhe asistencën

e zonës nën kujdestari, për të përmbushur detyrimet, që ai ka marrë përsipër kundrejt

Këshillit të Sigurimit si dhe për të garantuar mbrojtjen lokale dhe ruajtjen e ligjit dhe të

së drejtës dhe rendit brenda territorit nën kujdestari.

Neni 85

(1) Detyrat e Kombeve të Bashkuara në kuadër të marrëveshjeve të kujdestarisë për të

gjitha ato territore, që nuk cilësohen si zona strategjike, përfshirë këtu edhe miratimin e

marrëveshjeve të kujdestarisë si dhe ndryshimet dhe plotësimet e tyre, realizohen nga

Asambleja e Përgjithshme.

(2) Gjatë realizimit të këtyre detyrave Asambleja e Përgjithshme mbështetet nga Këshilli i Kujdestarisë, i cili vepron nën autoritetin e saj.

Kapitulli XIII: Këshilli i Kujdestarisë

Përbërja

Neni 86

(1) Këshilli i Kujdestarisë përbëhet nga anëtarët e mëposhtëm të Kombeve të

Bashkuara:

a) Anëtarët, që administrojnë territoret nën kujdestari;

Bujar Mehmeti

b) Anëtarët e përmendur shprehimisht në nenin 23, për sa kohë që nuk administrojnë

territore nën kujdestari;

c) aq anëtarë të tjerë të zgjedhur nga Asambleja e Përgjithshme, sa të jetë e

nevojshme, që Këshilli i Kujdestarisë të përbëhet në gjysmën e tij nga anëtarë të

Kombeve të Bashkuara, të cilët administrojnë territore nën kujdestari, dhe në gjysmën

tjetër nga anëtarë të tillë, që nuk administrojnë territore nën kujdestari.

(2) Çdo anëtar i Këshillit të Kujdestarisë ngarkon një person veçanërisht të

përshtatshëm, për ta përfaqësuar atë në këtë Këshill.


Neni 87

Asambleja e Përgjithshme dhe, nën autoritetin e saj, edhe Këshilli i Kujdestarisë, gjatë

realizimit të detyrave të tyre mund të

a) analizojnë raportet e paraqitura nga pushteti administrativ;

b) pranojnë kërkesa dhe t’i shqyrtojnë ato duke u konsultuar me pushtetin

administrativ;

c) iniciojnë vizita periodike në territore të veçanta nën kujdestari, për momentin kohor të

të cilave bihet dakord me pushtetin administrativ;

d) marrin këto masa dhe të tjera në përputhje me marrëveshjet e kujdestarisë.

Neni 88

Këshilli i Kujdestarisë harton një pyetësor në lidhje me progresin politik, ekonomik,

social dhe arsimor të çdo territori nën kujdestari; pushteti administrativ i secilit prej

territoreve nën kujdestari, për të cilin është kompetente Asambleja e Përgjithshme,

paraqet një raport të përvitshëm në bazë të këtij pyetësori.

Votimi

Neni 89

(1) Secili prej anëtarëve të Këshillit të Kujdestarisë ka një votë.

(2) Vendimet e Këshillit të Kujdestarisë kërkojnë shumicën e anëtarëve të pranishëm

votues.

Procedura

Neni 90

(1) Këshilli i Kujdestarisë vendos rendin e aktivitetit të tij; këtu ai përcakton edhe


(2) Këshilli i Kujdestarisë mblidhet sipas nevojës në përputhje me rendin e aktivitetit të

tij; në këtë të fundit parashikohet edhe thirrja e seancave me kërkesën e shumicës së

anëtarëve të tij.

Neni 91

Bujar Mehmeti

Këshilli i Kujdestarisë kërkon, në rast se duhe,t edhe mbështetjen e Këshillit Ekonomik

dhe Social për çështje, që janë kompetencë e tij.

Kapitulli XIV: Gjykata Ndërkombëtare

Neni 92

Gjykata Ndërkombëtare është organi më i rëndësishëm juridik i Kombeve të Bashkuara.

Ai realizon detyrat e tij sikurse parashikohet në statutin bashkëngjitur, i cili bazohet në

statutin e Gjykatës së Përhershme Ndërkombëtare dhe është pjesë përbërëse e kësaj

Karte.

Neni 93

(1) Të gjithë anëtarët e Kombeve të Bashkuara janë palë kontraktore të Statutit të

Gjykatës Ndërkombëtare.

(2) Një shtet, që nuk është anëtar i Kombeve të Bashkuara, mund të bëhet palë

kontraktore e Statutit të Gjykatës Ndërkombëtare, në rast se plotëson kushtet që vendos

Asambleja e Kombeve të Bashkuara me rekomandim të Këshillit të Sigriumit.

Neni 94

(1) Secili prej anëtarëve të Kombeve të Bashkuara merr përsipër, që në çdo rast

konflikti, palë e të cilit është edhe ai, të respektojë vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare.

(2) Nëse një palë konflikti nuk i respekton detyrimet, që rrjedhin nga një vendim

Gjykate, pala tjetër mund tjetër mund t’i drejtohet Këshillit të Sigurimit; ky, në rast se e

konsideron të nevojshme, mund të japë rekomandime ose të marrë masa për të siguruar

efektshmërinë e vendimit.

Neni 95

kjo Kartë nuk e përjashton mundësinë, që anëtarët e Kombeve të Bashkuara në bazë të

marrëveshjeve ekzistuese apo të ardhshme t’u drejtohen Gjykatave të tjera për

zgjidhjen e konflikteve të tyre.

Neni 96

(1) Asambleja e Përgjithshme ose Këshilli i Sigurimit mund të kërkojë për çdo çështje

juridike vlerësimin e Gjykatës Ndërkombëtare.

(2) Organe të tjera të Kombeve të Bashkuara, pasi marrin autorizimin përkatës të

Asamblesë së Përgjithshme, mund t’i kërkojnë Gjykatës opinione në lidhje me çështje

juridike, që kanë të bëjnë me fushën e tyre të veprimtarisë.

Bujar Mehmeti

Kapitulli XV: Sekretaria

Neni 97

Sekretariati përbëhet nga një Sekretar i Përgjithshëm dhe nga punonjësit e tjerë, për të

cilët ka nevojë organizata. Sekre tarii Përgjithshëm caktohet nga Asambleja e

Përgjithshme me rekomandim të Këshillit të Sigurimit. Ai është nëpunësi më i lartë

administrativ i organizatës.

Neni 98

Sekretari i Përgjithshëm merr pjesë në këtë cilësi në të gjitha sesionet e Asamblesë së

Përgjithshme, të Këshillit të Sigurimit, të Këshillit Ekonomik dhe Social dhe të Këshillit të

Kujdestarisë si dhe realizon të gjitha detyrat, që i caktohen atij nga këto organe. Ai i

paraqet Asamblesë së Përgjithshme një raport të përvitshëm në lidhje me veprimtarinë

e organizatës.

Neni 99

Sekretari i Përgjithshëm mund të tërheqë vëmëndjen e Këshillit të Sigurisë në lidhje me

çdo çështje, që sipas gjykimit të tij mund të rrezikojë paqen botërore dhe sigurinë

ndërkombëtare.

Neni 100

(1) Sekretari i Përgjithshëm, së bashku me punonjësit e tjerë, nuk duhet as të kërkojnë

dhe as të pranojnë udhëzime nga ndonjë qeveri apo autoritet jashtë organizatës gjatë

përmbushjes së detyrimeve të tyre. Ata nuk duhet të ndërmarrin asnjë veprim, që do të

mund të dëmtonte pozicionin e tyre si punonjës ndërkombëtar, që mbajnë përgjegjësi

vetëm ndaj organizatës së tyre.

(2) Secili prej anëtarëve të Kombeve të Bashkuara është i detyruar të respektojë

karakterin ekskluzivisht ndërkombëtar të përgjegjësisë së Sekretarit të Përgjithshëm dhe

të punonjësve të tjerë dhe të mos tentojë t’i ndikojë ata gjatë realizimit të detyrave të

tyre.

Neni 101

(1) Punonjësit caktohen nga Sekretari i Përgjithshëm në përputhje me rregullat e

përcaktuara nga Asambleja e Përgjithshme.

(2) Në dispozicion të Këshillit Ekonomik dhe Social, të Këshillit të Kujdestarisë dhe, në

rast se duhet, edhe organeve të tjera të Kombeve të Bashkuara vihen punonjës të

përhershëm të përshtatshëm. Ata janë pjesë e Sekretariatit.

(3) Gjatë marrjes në punë të punonjësve dhe rregullimit të marrëdhënies së tyre të

punës, me rëndësi vendimtare është pikëpamj,a sipas së cilës duhet të garantohet

maksimumi i efektivitetit, i kompetencës dhe i ndershmërisë. Faktori i rëndësisë së një

shpërndarjeje sa më të gjerë gjeografike gjatë përzgjedhjes së punonjësve duhet marrë në konsideratë në masën e duhur.

Kapitulli XVI: Të ndryshme

Bujar Mehmeti

Neni 102

(1) Të gjitha kontratat dhe marrëveshjet ndërkombëtare të lidhura nga një anëtar i

Kombeve të Bashkuara pas hyrjes në fuqi të kësaj Karte, duhen rregjistruar sa më

shpejt të jetë e mundur pranë Sekretariatit dhe të publikohen prej tij.

(2) Nëse këto kontrata apo marrëveshje ndërkombëtare nuk rregjistrohen sipas

paragrafit 1, atëherë palët e tyre kontraktore në një organ të Kombeve të Bashkuara

nuk mund t’u referohen atyre.

Neni 103

Nëse detyrimet e anëtarëve të Kombeve të Bashkuara, që rezultojnë nga kjo Kartë bien

ndesh me ato që ata marrin përsipër në kuadër të marrëveshjeve të tjera

ndërkombëtare, atëherë detyrimet që rrjedhin nga Karta kanë përparësi.

Neni 104

Organizata gëzon në territorin shtetëror të secilit prej anëtarëve ato të drejta juridike

dhe adminstrative, që janë të nevojshme për realizimin e detyrave dhe për arritjen e

qëllimeve të saj.

Neni 105

(1) Organizata gëzon në territorin shtetëror të secilit prej anëtarëve të gjitha privilegjet

dhe imunitetet, që janë të nevojshme për arritjen e qëllimeve të saj.

(2) Përfaqësuesit e anëtarëve të Kombeve të Bashkuara dhe punonjësit e organizatave

gëzojnë gjithashtu të gjitha privilegjet dhe imunitetet, për të cilat ata kanë nevojë, që të

mund të realizojnë në pavarësi të plotë të gjitha detyrat e tyre në kuadër të organizatës.

(3) Asambleja e Përgjithshme mund të japë rekomandime për të rregulluar zbatimin e

paragrafeve 1 dhe 2, ose për këtë qëllim mund t’u propozojë marrëveshje anëtarëve të Kombeve të Bashkuara.

Kapitulli XVII: Dispozita të përkohshme në lidhje me sigurinë

Neni 106

Derisa hyrja në fuqi e marrëveshjeve të posaçme të karakterit të përcaktuar në nenin 43

t’i japë mundësi Këshillit të Sigurimit të fillojë të ushtrojë përgjegjësitë e tij sipas nenit

42, palët e deklaratës së katër fuqive, nënshkruar në Moskë në datën 30 tetor 1943, dhe

Franca konsultohen me njëra-tjetrën sipas paragrafit 5 të kësaj deklarate dhe, në rast se

duhet edhe me anëtarë të tjerë të Kombeve të Bashkuara, në mënyrë që të vendosin

bashkarisht, në emër të organizatës, të gjitha masat e nevojshme për ruajtjen e paqes


Neni 107

Ato masa, që qeveritë përgjegjëse i marrin apo miratojnë si pasojë e Luftës së Dytë

Botërore kundër një shteti, që gjatë luftës ishte armik i një shteti nënshkrues së kësaj Karte, as nuk shfuqizohen dhe as nuk ndalohen nga kjo Kartë.

Bujar Mehmeti

Kapitulli XVIII: Ndryshime

Neni 108

Ndryshimet e kësaj Karte hyjnë në fuqi për të gjithë anëtarët e Kombeve të Bashkuara,

nëse ato pranohen me shumicën e dy të tretave të anëtarëve të Asamblesë së

Përgjithshme dhe nëse ratifikohen nga dy të tretat e anëtarëve të Kombeve të

Bashkuara përfshirë këtu të gjithë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit sipas

së drejtës së tyre kushtetuese.

Neni 109

(1) Për rishikimin e kësaj Karte mund të thirret një Konferencë e Përgjithshme e të

gjithë anëtarëve të Kombeve të Bashkuara; momenti dhe vendi përcaktohen me vendim

të dy të tretave të anëtarëve të Asamblesë së Përgjithshme dhe me vendim të nëntë

anëtarëve çfarëdo të Këshillit të Sigurimit. Çdo anëtar i kombeve të Bashkuara ka të

drejtën e një vote në konferencë.

(2) Çdo ndryshim i kësaj Kartë, i cili rekomandohet nga Konferenca me nje shumicë prej

dy të tretash, hyn në fuqi, sapo të ratifikohet nga dy të tretat e anëtarëve të Kombeve të

Bashkuara përfshirë këtu të gjithë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurisë sipas së

drejtës së tyre kushtetuese.

(3) Nëse një konferencë e tillë nuk është mbledhur ende para sesionit të dhjetë të

Asamblesë së Përgjithshme pas hyrjes në fuqi të kësaj Karte, atëherë në rendin e ditës

së këtij sesioni do të parashikohet edhe propozimi për thirrjen e një konference të tillë;

konferenca zhvillohet, nëse kjo përcaktohet me vendim të shumicës së anëtarëve të

Asamblesë së Përgjithshme dhe me vendim të shtatë anëtarëve çfarëdo të Këshillit të Sigurimit.

Kapitulli XIX: Ratifikimi dhe nënshkrimi

Neni 110

(1) Kjo Kartë duhet ratifikuar nga shtetet nënshkruese sipas së drejtës së tyre

kushtetuese.

(2) dokumentat e ratifikimit depozitohen pranë qeverisë së Shteteve të Bashkuara të

Amerikës; kjo e fundit i notifikon çdo depozitim të gjitha shteteve nënshkruese dhe

Sekretarit të Përgjithshëm, nëse ai është i emëruar.

(3) Kjo Kartë hyn në fuqi, sapo Republika e Kinës, Franca, Bashkimi Sovjetik, Mbretëria

e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut, dhe Shtetet e Bashkuara të

Amerikës si dhe shumica e shteteve nënshkruese të kenë depozituar dokumentat e tyre

të ratifikimit. Menjëherë pas kësaj qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës ngre një

zyrë protokolli për depozitimin e dokumentave të ratifikimit nëpërmjet së cilës ajo u

dërgon kopje të gjitha shteteve nënshkruese.

(4) Shtetet nënshkruese të kësaj Karte, që e kanë ratifikuar atë, pas hyrjes së saj në

fuqi, ditën e depozitimit të dokumentit të ratifikimit të tyre bëhen anëtarë fillestarë të

Bujar Mehmeti


Neni 111

Kjo Kartë, tekstet e së cilës në gjuhën kineze, franceze, ruse, angleze dhe spanjolle janë

njësoj të detyrueshme, depozitohet në arkivin e Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të

Amerikës. Kjo e fundit u përcjell më pas shteteve të tjera nënshkruese kopje të

noterizuara.

NË DËSHMI TË KËSAJ përfaqësuesit e qeverive të Kombeve të Bashkuara nënshkruan

këtë Kartë.

Bërë në San Francisko, datë 26. Qershor 1945.

[Nënshkrimet]

Kursi bazë 2: Si janë zhvilluar Kombet e Bashkuara?

[Otfried Höffe e cilësonte analizën e Kantit "Për paqen e përjetshme" si "tekstin më të rëndësishëm parë nga pikëpamja filozofike për debatin e Kohës së Re mbi paqen"]

Historia e Kombeve të Bashkuara fillon shumë kohë para

themelimit të Organizatës Ndërkombëtare në datën 26

qershor 1945 në San Francisko. Rrënjët e historisë së kësaj

ideje shkojnë deri te teoritë e mendimtarëve të rëndësishëm

si Hugo Grotius (Themelues i së Drejtës Moderne

Ndërkombëtare, 1584-1645), Abatit de Saint-Pierre (1658-

1743) ose te analiza e Imanuel Kantit në vitin 1795 me

titull "Për paqen e përjetshme".

Në këtë pjesë nuk mund të trajtojmë më hollësisht këto

rrënjë, por informacione rreth tyre mund të gjeni në kompleksin tematik Pedagogjia e Paqes në D@dalos:

Tekst mbi zhvillimin e së drejtës ndërkombëtare

Tekst mbi organizatat ndërkombëtare si strategji paqeje

Në kuadrin e këtij kursi bazë mbi zhvillimin e Kombeve të

Bashkuara do të përqendrohemi në retrospektivën e

drejtpërdrejtë, pra, në Lidhjen e Popujve si organizata

pararendëse. Teksti i mëposhtëm përmbledh informacionet

më të rëndësishme mbi Lidhjen e Popujve.

Fragmente të tjera të këtij kursi bazë skicojnë zhvillimin e Kombeve të Bashkuara që nga

themelimi deri në të tashmen:

Themelimi i Kombeve të Bashkuara (1941-1945)

Günther Unser dhe Michaela Wimmer skicojnë në fragmentin e mëposhtëm fazën e

themelimit Kombeve të Bashkuara gjatë Luftës së Dytë Botërore:

http://www.dadalos.org/frieden_alb/grundkurs_2/voelkerrecht.htm

http://www.dadalos.org/frieden_alb/grundkurs_2/organisation.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2.htm#text

Bujar Mehmeti

"Dy Luftërat Botërore kanë sjellë për njerëzimin vuajtje të pathëna dhe për një gjysmë

shekulli u kanë kushtuar jetën më tepër se 100 milionë njerëzve. Baballarët e themelimit

të Kombeve të Bashkuara dhe hartuesit e Kartës i mbushte dëshira e thellë për paqe dhe

bindja, që pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore duhej të garantonin bashkarisht një rend të qëndrueshëm dhe të paqtë botëror (...).

Në gusht të vitit 1941 ... u takuan në

Bermuda presidenti amerikan Franklin D.

Roosevelt dhe kryeministri britanik Winston

Churchill për të përcaktuar objektivat e pas-

luftës. Megjithëse pas sulmit gjerman kundër

Bashkimit Sovjetik në qershor 1941 ishte

arritur një marrëveshje mes Moskës dhe

Londrës, ky takim u zhvillua pa pjesëmarrjen

e Sovjetikëve.

Rezultati i këtyre bisedimeve u fiksua në një

deklaratë të përbashkët - quajtur Karta e

Atlantikut. Të dy shtetet njihnin me anë të

kësaj deklarate të drejtën e popujve për

vetëvendosje, tregtinë e lirë botërore dhe

bashkëpunimin ekonomik, heqjen dorë nga

dhuna dhe ngritjen e një sistemi të

përgjithshëm sigurie.

Në mbyllje ata theksonin, që 'deri në ngritjen e një sistemi tjetër të qëndrueshëm të

sigurisë ndërkombëtare' ishte i nevojshëm çarmatimi i shteteve sulmuese, që do të

thoshte themelimin e një organizate të re ndërkombëtare. Si Roosevelt ashtu edhe

Churchill treguan fillimisht pak interes në lidhje me faktin, që edhe shtete të tjera të

merrnin pjesë në përgjegjësinë kryesore për paqen ndërkombëtare. Kjo ndryshoi vetëm

pas sulmit japonez kundër Pearl Harbour dhe hyrjes në luftë të SHBA. Që nga ky

moment mori jetë ideja, që një rend i qëndrueshëm paqeje kërkonte një koalicion

shtetesh me bazë të gjerë dhe veçanërisht përfshirjen e Bashkimit Sovjetik.

Në datën 1 janar 1942, nën udhëheqjen e

SHBA, BS, Britanisë së Madhe dhe Kinës, 26

shtete aleate morën përsipër me anë të një

'Deklarate të Kombeve të Bashkuara' të

vijonin luftën me të gjitha mjetet deri në

fitoren e plotë kundër Fuqive të Boshtit -

veçanërisht kundër Rajhut Gjerman, Italisë

dhe Japonisë. Në të njëjtën kohë ata njohën

parimet e Kartës britaniko-amerikane të

Atlantikut mbi rendin e pasluftës pra edhe

ngritjen e një sistemi të qëndrueshëm të

sigurisë ndërkombtare. Gjatë luftës kësaj

deklarate iu bashkuan edhe 21 shtete të

tjera.

Para së gjithash me iniciativën e

Amerikanëve planet për një organizatë

ndërkombëtare morën formë shpejt. Kështu

në vitin 1943 SHBA paraqitën një projekt-

statut të parë.Në tetor të vitit 1943

ministrat e jashtëm të SHBA, BS, Brianisë

së Madhe dhe Kinës ranë dakord gatë një

Momentet kryesore në rrugën drejt

OKB-së:

1941: Churchill dhe Roosevelt shpallin

Kartën e Atlantikut, në të cilën gjenden

edhe premisat e para të një rendi të ri

paqeje dhe bashkëpunimi.

01.01.1942: Emri „Kombet e

Bashkuara“ shfaqet për herë të parë në

deklaratën e aleatëve të Luftës së Dytë

Botërore, në të cilën 26 shtete merrnin

pësipër të vijonin luftën kundër Fuqive

të Boshtit. Deri në fund të luftës me

këtë lidhje u bashkuan edhe 25 shtete

të tjera.

30.10.1943: Konferenca e parë e

Ministrave të Jashtëm të shteteve

aleate në Moskë. SHBA, Britania e

Madhe, BS dhe Kina deklarojnë, se

duhet krijuar një organizatë e


Bujar Mehmeti

konference në Moskë për krijimin e një

organizate të pëgjithshme ndërkombtare

për paqen dhe sigurinë në një moment sa më të hershëm kohor.

Në fakt sipas parimit të universalitetit

anëtarë të kësaj organizate mund të

bëheshin të gjitha shtetet sovrane dhe

paqësore (gjë që fillimisht përjashtonte

'shtetet armike' të Luftës së Dytë Botërore)

por të katër superfuqitë e kishin siguruar

tashmë që në koncept ndikimin e tyre

vendimtar:ato donin që në rolin e 'policëve

të botës' të kujdeseshin me trupat e tyre

ushtarake për ruajtjen e paqes, ndërsa të

gjitha shtetet e tjera të mbikqyrura nga një

komision neutral duhej të carmatoseshin. Në

Konferencën e Teheranit, mbajtur në nëntor

1943 ky koncept u konfirmua edhe njëherë.

Ekspertët e të katër superfuqive morën

përsipër gjithashtu të përpunonin edhe

parimet dhe strukturën e organizatës që do

të krijohej, ku duhej të shmangeshin mangësitë e Lidhjes së Popujve.

pëgjithshme ndërkombëtare e të gjitha

shteteve paqedashëseme qëllim

ruajtjen e paqes botërore dhe sigurisë

ndërkombëtare.

01.12.1943: Gjatë Konferencës së

Teheranit Roosevelt, Churchill dhe

Stalin deklarojnë vetveten dhe Kombet

e Bashkuara si përgjegjës pë krijimin e

një paqeje të qëndrueshme.

Shtat. 1944: Përfaqësues të SHBA, BS,

Britanisë së Madhe dhe Kinës punuan

në Dumbarton Oaks/SHBA

karakteristikat kryesore të Kartës së


Shkurt 1945: Churchill, Roosevelt dhe

Stalin mblidhen në Jaltë dhe ranë

dakord për statusin special të Fuqive të

Mëdha në Këshillin e Sigurimit (e drjta e

vetos).

Prill–Qershor 1945: Në Konferencën e

San Franciskos përfaqësues të 50

shteteve anëtare të Aleancës

përpunuan Kartën e Kombeve të

Bashkuara.

26.06.1945: Karta nënshkruhet nga 50

shtetet themeluese (Polonia deklarohet

më vonë si shteti i 51-teë anëtar).

24.10.1945: Pas ratifikimit nga

shumica e anëtarëve të themelimit

Karta e Kombeve të Bashkuara hyri në

fuqi.

[nga: Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve të Bashkuara, Berlin 20004, F. 47]

Në Konferencën e Jaltës në shkurt 1945 Roosevelt, Churchill dhe Stalini ranë më në fund

dakord në lidhje me pikat e fundit të diskutueshme. Këtu bëhej fjalë veçanërisht për

mënyrën e të votuarit në komunitetin më të fuqishëm të organizatës së ardhshme,

Këshillit të Sigurimit. Me kërkesë të BS anëtarëve të përhershëm - BS, SHBA, Britanisë

së Madhe, Francës dhe Kinës - iu akordua e drejta e vetos në të gjitha çështjet e

rëndësishme. Për veprimtarinë e organizatës kjo rezultoi të ishte paralizuese për një kohë të gjatë. Por pa këtë lëshim nuk do të kishte qenë e mundur rënia dakord.

Edhe para mbarimit të luftës, katër Fuqitë e Mëdha u bënë thirrje të gjitha shteteve, të

cilat deri në atë moment kishin nënshkruar deklaratën e Kombeve të Bashkuara, të vinin

në San Francisko dhe të prezantonin projekt-statutin e tyre. Gjatë Konferencës, e cila

zgjati gjithsej nga prilli deri në qershor 1945, 50 shtete pjesëmarrëse sollën më shumë

se 1000 ndryshime edhe pse koncepti i 'policëve të botës' nuk mundi të realizohej në

versionin e tij të parë, shtetet e vogla dhe të mesme nuk ia dolën dot gjithsesi të shfuqizonin pozicionin e privilegjur të Fuqive të Mëdha.

Bujar Mehmeti

Megjithatë, pjesëmarrësit e pranuan unanimisht Kartën në datën 26 qershor 1945. Si

anëtar i 51-të themelues nënshkroi Polonia, e cila nuk kishte mundur të merrte pjesë më

parë. Organizata mori emrin e Kombeve të Bashkuara (United Nations Organization -

UNO), dhe, pasi kontrata u ratifikua nga numri i duhur i shteteve, ajo hyri në fuqi në

datën 24 tetor 1945. "

[Günther Unser/Michaela Wimmer, Kombet e Bashkuara. Mes pretendimit dhe realitetit, Zyra Federale qendrore për edukim politik, Bonn 1995, F. 25-31]

Zhvillimi i Kombeve të Bashkuara (II):

Kombet e Bashkuara në Luftën e Ftohtë (1946-1988)

Shpresat e mëdha gjatë themelimit të organizatës botërore u zëvendësuan shpejt me

zhgënjim. Konflikti Lindje-Perëndim, i manifestuar jo më vonë se në vitin 1947 e

vështirësoi së tepërmi veprimtarinë konstruktive të komiteteve të Kombeve të

Bashkuara gjatë dekadave të para:

"Uniteti i Fuqive të Mëdha, aleate gjatë Luftës së Dytë Botërore, u shkatërua gjatë

ndarjes së plaçkës së luftës - e bashkë me të edhe për 'atë botë', që OKB-ja duhej ta

mishëronte dhe mbronte institucionalisht. Nëse deri në vitin 1947 Kombet e Bashkuara

shënuan edhe një sërë suksesesh, ndër të tjera tërheqja e Bashkimit Sovjetik nga Irani,

rregullimi i çështjes së Triestes dhe heqja e trupave britaniko-franceze nga Libani dhe

Siria, jo më vonë se 1947 kjo vllazëri e dikurshme armësh mes fuqive perëndimore dhe

Bashkimit Sovjetik u shndërrua në një konflikt, i cili sikurse dihet do të karakterizonte 40

vitet e ardhshme marrëdhëniet ndërkombëtare dhe veprimtarinë e Kombeve të

Bashkuara.

Kundërshtitë për pushtet politik dhe ideologji mes dy blloqeve ... dominuan më pas

debatet dhe bisedimet në të gjitha komitetet e Kombeve të Bashkuara, por natyrisht

para së gjithash në Këshillin e Sigurimit. Funksioni paqe-garantues i organizatës

praktikisht ishte në fund të tij, madje shumë më tepër: 'Fuqitë e Mëdha paqe-dashëse',

të cilat me statut mbanin përgjegjësinë kryesore për paqen, filluan vetë shumë shpejt,

që në luftën e tyre për zona influence të shkelnin paqen në mënyrën më të rrezikshme të

mundshme."

[nga: Günther Unser/Michaela Wimmer, Kombet e Bashkuara. Mes pretendimit dhe të vërtetës, Zyra Qendrore Federale për Edukim Politik, Bonn 1995, F. 37]

Bllokada e Këshillit të Sigurimit, e filluar përmes Luftës së Ftohtë, nuk duhet të çojë në

përfundimin, se katër dekadat e para qenë një kohë e humbur për Kombet e Bashkuara

dhe se historia e tyre fillon vetëm me përmbysjet epokale të viteve 1989/90. Një

vlerësim i tillë do t'i injoronte rezultatet e kësaj organizate botërore në fushën e të

drejtave të njeriut, të zhvillimit të mëtejshëm të së drejtës ndërkombëtare apo të

çkolonializimit. Në fakt Kapitulli VII i Kartës së Kombeve të Bashkuara nuk mund të gjejë

zbatim si thelbi i sistemit të sigurisë kolektive, e megjjithatë organizata gjeti sektorë të

tjerë kyçë të aktivitetit të saj. Megjithë bllokadën - ose më mirë për shkak të saj - u arrit

të ndërmerreshin pozicione orientuese, të cilat karakterizuan fytyrën e sotme të OKB-së

si forum për probleme globale.

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3/sicherheitsrat.htm


Bujar Mehmeti

"Fusha e veprimit të OKB-së u kufizua në fazën e parë në ato

sektorë, në të cilët nuk prekeshin drejtpërdrejt interesat e

Fuqive të Mëdha. Sekretari i Parë i Përgjithshëm, Trygve Lie

nga Norvegjia, gjatë pjesës më të madhe të mandatit të tij

(1946-1952) u kujdes për zgjerimin e Sekretariatit si dhe për

të bërë rezultative Kombet e Bashkuara në selinë e tyre

kryesore në New York. Përveç kësaj ... u ngritën edhe një

sërë organizatash ndihmëse dhe të posaçme, në mënyrë që

të lehtësohej rindërtimi i zonave të shkatërruara -

veçanërisht në Evropë. Kulmin e atyre viteve e përbën

'Deklarata e Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut', e

cila u hartua nga Komisioni i OKB-së për të Drejtat e Njeriut

- një organ i specializuar i Këshillit Ekonomik dhe Social -

dhe u pranua unanimisht në datën 10 dhjetor 1948 nga

Asambleja e Përgjithshme." [...më shumë informacione mbi

temën e të drejtave të njeriut si dhe të gjitha dokumentet e

rëndësishme i gjeni në Kompleksin tematik e të Drejtave të

Njeriut në D@dalos]


Çtensionimi i lehtë midis blloqeve pas vdekjes së Stalinit në vitin 1953

("bashkëekzistenca paqësore") çoi në një lehtësim të kushteve të punës edhe te Kombet

e Bashkuara. Pas një periudhe disavjeçare pa pranime të reja në vitin 1955 u bë e

mundur, që 16 shtete të reja të bëheshin anëtare të OKB-së. Shtetet e Bllokut të Lindjes

filluan tanimë të merrnin pjesë në disa Programe Ndihme të OKB-së dhe në Organizata

të Posaçme të financuara me bazë vullnetare, të cilat i kishin bojkotur vitet e para.

Përveç kësaj, në vitin 1953 u zgjodh në postin e Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve

të Bashkuara suedezi Dag Hammarskjöld, i cili deri më sot konsiderohet si drejtuesi më i shkëlqyer i këtij posti.

"Dag Hammarskjöld e nuk konsideronte veten 'vetëm' si

përfaqësues dhe shef i administratës së Kmbeve të

Bashkuara. Me orientime shumë të qarta dhe zhdërvjelltësi

të madhe ai shfrytëzoi në vitet pasuese boshllëqet e Kartës

së OKB-së, për të zgjeruar në mënyrë të vazhdueshme

detyrat dhe hapësirën e veprimit të Sekretarit të

Përgjithshëm. Pa kërkesa apo autorizime të veçanta të

Këshillit të Sigurimit ai u përpoq, që të ndërmjetësonte në

sensin e një 'diplomacie parandaluese' në konfliktet që

shfaqeshin, para se konflikti të kishte arritur një stad akut.

Mbi bazën e Uniting-for Peace-Resolution të vitit 1950 ...

Kombet e Bashkuara, me nxitjen e Sekretarit të tyre të ri të

Përgjithshëm, zhvilluan në mes të viteve pesëdhjetë një

instrument krejt të ri dhe jo të parashikuar në Kartë: të

ashtuquajturat 'Operacione paqeruajtëse' (Peacekeeping

missions). Në dallim nga masat 'paqe-imponuese' të

Kapitullit VII, këto operacione nuk bazohen në përdorimin e

dhunës, por i shërbejnë stabilizimit të heqjes dorë nga dhuna

përmes vendosjes së një 'zone neutrale' mes palëve në

konflikt.

Meqenëse misione të tilla paqevendosëse të Kombeve të Bashkuara, në parim, janë të

mundshme vetëm me miratimin e palëve përkatëse në konflikt dhe ushtarët e Kombeve

të Bashkuara nuk lejohet të përdorin armë - përveçse në rast vetëmbrojtjeje - këto

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3/sekretariat.htm

http://www.unhchr.ch/html/menu2/2/chr.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3/ecosoc.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3/generalversammlung.htm

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/start_mr.htm

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/start_mr.htm

Bujar Mehmeti

operacione janë realizuar me shumicë votash si aksione ushtarake të OKB-së."


Motivi për misionin e parë të "Helmetave Blu" ishte kriza e kanalit të Suezit e vitit 1956.

Këtu, trupat e Kombeve të Bashkuara vepruan si balancues mes palëve në konflikt. Pati

edhe misione të tjera, ku fushat e detyrave të Helmetave Blu u zgjeruan në mënyrë të

vazhdueshme. Një vështrim të përgjithshëm mbi misionet e deritanishme të paqes,

numri i të cilave u rrit rrufeshëm pas përfundimit të Luftës së Ftohtë [shih fragmentin

tjetër brenda këtij kursi bazë], vihet në dizpozicion në tekstin me titull Kronologji .

Që prej mesit të viteve '50 veprimtaria e OKB-së u përqendrua në çështje të

çkolonializimit. Pasi përpjekjet për pavarësi të kolonive fillimisht kishin shënuar luftra

(çlirimtare) të përgjakshme, u arrit - dhe kjo falë, kryesisht, Kombeve të Bashkuara - që

procesi të futej në rrugën e rendit dhe paqes.

"Procesi i çkolonializimit pati pasoja të rënda mbi vetë Kombet e Bashkuara: Shtetet të

cilat sapo kishin marrë pavarësinë u bënë të gjitha anëtare të OKB-së, kështu që

organizata vetëm në periudhën 1955-1962 u shtua me 50 anëtarë të rinj. Në vitin 1965

në OKB aderonin 118 shtete, edhe shpërndarja gjeografike kishte ndryshuar rrënjësisht.

Nëse në vitin 1945 OKB-ja përbëhej pothuajse vetëm nga shtete të Amerikës Veriore

dhe Jugore si dhe nga shtete evropiane, gjatë valës së çkolonializimit u shtuan vende

aziatike dhe afrikane, e më pas vende nga Oqeania dhe ishujt e Karaibeve. Në këtë

mënyrë OKB-ja u zhvillua nga një Komitet, i përbërë, në radhë të parë, nga Aleatët e

Luftës së Dytë Botërore, në organizatë Botërore të mirëfilltë."

[nga: Günther Unser/Michaela Wimmer, Kombet e Bashkuara. Mes pretendimit dhe të vërtetës, Zyra Qendrore Federale për Edukim Politik, Bonn 1995, F. 51-53]

Kjo e ndryshoi krejtësisht fytyrën e Kombeve të Bashkuara. Nga tre fushat e detyrave

[shih kursin bazë 1] ajo që fillimisht ishte më e rëndësishmja - garantimi i paqes - doli

në plan të dytë, aq më tepër që Këshilli i Sigurimit funksiononte absolutisht në mënyrë

të kufizuar si pasojë e pushtetit të vetos së kundërshtarëve në Luftën e Ftohtë, duke vendosur kështu në qendër të veprimtarisë fushën e "zhvillimit ekonomik dhe social".

Me kolonitë e dikurshme kishin

hyrë në OKB pothuaj pa

përjashtim vende në zhvillim.

Shtetet e "Botës së Tretë"

zotëronin tashmë shumicën e

votave në Asamblenë e

Përgjithshme. Politika e

Zhvillimit u vendos që prej këtij

momenti në qendër të

veprimtarisë së KOmbeve të

Bashkuara. Në vitin 1961 Sithu U

Thant nga Birmania u zgjodh

Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

dhe Asambleja e Përgjithshme

shpalli kështu "Dekadën e Parë të

Zhvillimit". Në vitin 1963, si

pasojë e dy ndryshimeve të Kartës

së Kombeve të Bashkuara, numri i

anëtarëve jo të përhershëm të

Këshillit të Sigurisë u rrit nga

gjashtë në dhjetë, dhe numri i

anëtarëve të Këshillit Ekonomik

Shpërndarja

gjeografike e 127

anëtarëve të

OKB-së (1970)

Afrika 42

Azia 29

Evropa 27

Amerika 26

Oqeania 3

Gjithsej 127

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-entwicklung_3.htm


http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-chronologie.htm


Bujar Mehmeti

dhe Social nga 18 në 27 (në vitin

1971 edhe njëherë në 54).

Duke patur shumicën në Asamblenë e Përgjithshme, vendet në zhvillim arritën

themelimin e UNCTAD (Konferencës së Kombeve të Bashkuara për tregtinë dhe

Zhvillimin) si kundërpeshë e organizatave të Bretton Woods Bankës Botërore dhe Fondit

Monetar Ndërkomëtar, në të cilat numri i votave llogaritej sipas kapitalit të depozituar, çka do të thoshte, që vendeve më të varfëra zor se u ofroheshin mundësi ndikimi.

Në vitin 1966 dy institucione tashmë ekzistuese - Programi i Asistencës Teknike dhe

Programi i Fondeve të Posaçme, themeluar në vitin 1959 - u bashkuan duke krijuar

Programin e Kombeve të Bashkuara për Zhvillim UNDP. Konfliktit Lindje-Perëndim, i cili

vazhdonte të ekzistonte duke rënduar kështu veprimtarinë e OKB-së, iu mbivendos

tashmë një tjetër konflitk, ai Veri-Jug.

"Shtetet perëndimore po refuzonin gjithnjë e më tepër të pranonin shumicën automatike

me dy të tretat e votave të shteteve të Botës së Tretë. Vendet në zhvillim ankoheshin

për 'injorimin nga ana e pakicës' e problemeve të masës së madhe të njerëzimit. Vendet

e industrializuara, në rradhë të parë SHBA - si dhënësi më i fuqishëm i kontributeve, dhe

kjo me distancë të madhe nga të tjerët - akuzonin 'tiraninë e shumicës' së Botës së

Tretë në organet e OKB-së... Meqenëse vendet në zhvillim kishin një kontribut të

përgjithshëm në vlerën e më pak se tre për qind në planin buxhetor, amerikanët

tregoheshin gjithnjë e më pak të gatshëm për të pranuar rekomandimet dhe vendimet e

tyre në lidhje me çështje të rëndësishme, përfshirë këtu edhe buxhetin e OKB-së."


[Kurt Waldheim, Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së 1972-

1981]

Helmut Volger e përmbledh kështu zhvillimin e kësaj faze:

"Vitet shtatëdhjetë ishin për Kombet e Bashkuara dekada e

shpresave të Mëdha të shteteve të Botës së Tretë.

Veçanërisht pas tetorit 1971 kur me vendim të Asamblesë së

Përgjithshme Republika Popullore e Kinës zëvendësoi

Republikën e Kinës (Taivanin) si anëtare e Kombeve të

Bashkuara, shtetet e Botës së Tretë u ndienë më të fortë në

pozicionin e tyre, pasi Republika e Kinës erdhi në skenë si

anëtare e përhershme e OKB-së dhe si zëdhënëse dhe

përfaqësuese e interesave të Botës së Tretë.

Në këtë periudhë Kombet e Bashkuara kishin vënë në qendër

të veprimtarisë përpjekjet për reformën e ekonomisë

botërore (...). Kështu, në një seancë të posaçme të

Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara të vitit

1974 u miratua me konsensus një "Deklaratë mbi ndërtimin

e një rendi të ri të ekonomisë botërore". Ajo u plotësua

nga "Karta mbi të drejtat dhe detyrimet ekonomike të

shteteve", e cila u miratua nga Asambleja e Përgjithshme e

OKB-së në formën e një rezolute në dhjetor 1974.

Ndër pikat e programit mbi "rendin e ri ekonomik të botës"

... bënin pjesë mes të tjerash edhe raportet korrekte të

çmimeve të Botës së Tretë, mënjanimi gradual i pengesave

të tregtisë me anë tarifash dhe jo-tarifash, në mënyrë që për

shtetet e Botës së Tretë të lehtësohej hyrja në tregjet e

vendeve industriale, si dhe një numër më i madh shërbimesh

publike ndihmëse (...).

http://www.unctad.org/

http://www.worldbank.org/

http://www.imf.org/

http://www.imf.org/

http://www.undp.org/

Bujar Mehmeti

Duke qenë se deklarata mbi reformën e rendit ekonomik botëror ishte pranuar nga të

gjitha shtetet anëtare - edhe nga vendet industriale perëndimore - shtetet e Botës së

Tretë ishin optimiste, se realizimi i hapave të veçantë të reformave do të kryhej me

sukses. Por në fakt ata nuk ia dolën dot - kjo për shkak të rezistencës së zhdërvjelltë

nga pikëpamja diplomatike dhe tepër të fortë në materie të vendeve industriale - që në

vitet pasuese në konferencat e tregtisë botërore të UNCTAD gjatë bisedimeve me

Bankën Botërore, me Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe në kuadër të Marrëveshjes së

Përgjithshme për Doganën dhe Tregtinë (GATT) të arrinin, veç disa lëshimeve të vogla,

një ndryshim vendimtar të strukturës së sistemit të tregtisë botërore. Konferenca e

UNCTAD mbajtur në vitin 1983 në Beograd sinjalizoi më në fund ... dështimin e

përpjekjve të Botës së Tretë për të vendosur 'Rendin e Ri të Ekonomisë Botërore', çka

kishte pasoja katastrofale për kushtet e jetesës së shumicës së popullsisë në pjesën më

të madhe të shteteve të Botës së Tretë."


Këto probleme të shpërndarjes së të mirave materiale në të gjithë botën dhe

padrejtësitë, që rrjedhin prej kësaj, janë edhe sot e kësaj dite të pazgjidhura. Ato madje

janë bërë edhe më të mprehta përmes proceseve të dekadave të fundit, që mund të

përmblidhen nën etiketimin e "Globalizimit" [informacione të tjera mbi këtë temë gjeni

në Kompleksin tematik të Globalizimit në D@dalos].

Bilanci në fushë e garantimit të paqes

Bilanci i realizimit të detyrës kryesore të Kombeve të Bashkuara , pikërisht asaj të

garantimit të paqes dhe sigurisë ndërkombëtare, në dhjetëvjeçarët e parë mbart

karakteristika ambivalente. Ndërsa gjatë krizës së Berlinit, Suezit dhe Kubës mund të

thuhej, se organizata ishte e suksesshme, gjatë misionit në Kongo ajo u mbingarkua,

çka solli probleme në misionet e mëpasshme të paqes [një përmbledhje kronologjike të

të gjitha misioneve të paqes e gjeni në faqen Kronologji].

Kriza e

"Në rastin e bllokadës së Berlinit, e cila me kërkesë të Fuqive Perëndimore u vu në

rendin e ditës së Këshillit të Sigurimit në fund-shtatorin e vitit 1948, BS pengoi miratimin

e rezolutës së Këshillit; e megjithatë në periudhën pasardhëse vijuan aktivitete

diplomatike në Kombet e Bashkuara. Në tetor 1948 Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së

Lie, me lutjen e të deleguarit amerikan të Kombeve të Bashkuara Jessup ndërmjetësoi

bisedime mes bashkëpunëtorëve të tij Sobolew (BS) dhe Feller (SHBA) me Zv. Ministrin

e Jashtëm Sovjetik Wyschinskij; gjithsesi inciativa për bisedime mbeti pa sukses.

Kur Presidenti i SHBA Truman vendosi në datën 31. Janar 1949 t'i përgjigjej me një

sinjal gatishmërie një oferte indirekte për bisedime të Stalinit në një intervistë të tijën

me një agjenci amerikane lajmesh, SHBA zgjodhën në mënyrë të vetëdijshme Kombet e

Bashkuara për këto kontakte bisedash sekrete: i deleguari amerikan në Kombet e

Bashkuara Jessup u takua në mënyrë të përsëritur me të deleguarin sovjetik aty Malik

dhe ra dakord me të për t'i dhënë fund bllokadës. Megjithë bllokimin e Këshillit të

Sigurimit nga vetoja, Kombet e Bashkuara gjatë konfliktit të Berlinit rezultuan të ishin

një instrument i mirëfilltë për zgjidhje konfliktesh."

[nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga Politika dhe Historia aktuale 42/1995, Zyra Federale Qendrore për Edukim Politik Bonn, F. 4]

Sistemi i sigurisë kolektive: Ideja themelore dhe problemi kryesor

Kriza e Berlinit tregon, se funksionet e rëndësishme të Kombeve të Bashkuara gjenden

nën pragun e misioneve "spektakolare" të paqes. Ato ofrojnë një forum bisedimesh, dhe

këtë madje edhe në kohë krizash, nëse ato kanale bisedash, të cilët mungojnë, mund të

http://www.dadalos.org/globalisierung_alb/index.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-chronologie.htm

Bujar Mehmeti

çojnë në përshkallëzim konfliktesh. Sigurisht, që kjo nuk është e mjaftueshme për një

sistem funksionues të sigurisë kolektive, ideja e thjeshtë bazë e të cilit qëndron në

faktin, se një agresor i mundshëm do të gjendej përballë një fronti të mbyllur të të

gjithë anëtarëve, dhe për këtë ai (në rastin ideal) heq dore apriori nga sulmi. Edhe në

rast se i sulmon, shteti i sulmuar do të mbrohet nga të gjithë anëtarët e sistemit.

Një sistem i tillë (deri tani) nuk ka funksionuar, dhe kritikët pretendojnë, se ai nuk mund

të funksionojë për arsye strukturore, sikurse e provon edhe historia e deritanishme e

Kombeve të Bashkuara. Sepse ose nuk ka nevojë për të (nëse të gjithë anëtarët e

rëndësishëm janë të një mendjeje), ose nuk funksionon (nëse ata nuk bien dakord).

Megjithatë, në vitin 1950, pas sulmit të Koresë së Veriut kundër Koresë së Jugut, pati

një aksion ushtarak nën udhëheqjen e SHBA, të cilat kishin marrë për këtë aksion

autorizimin shprehimor të Këshillit të Sigurimit. Këtu kishim të bënim deri diku me një

rast të veçantë përsa i përket miratimit të Rezolutës në Këshillin e Sigurimit, pasi

Bashkimi Sovjetik në këtë periudhë mungonte në seancat e Këshillit (në formë proteste

kundër mospranimit të Republikës Popullore të Kinës në Kombet e Bashkuara në vend të

Tajvanit).

Kriza e ë paqes

"Një dëshmi të rëndësishme për vlefshmërinë e sistemit të garantimit të paqes në

Kombet e Bashkuara përbënte Konflikti i Suezit në vitin 1956: nga njëra anë Kombet e

Bashkuara ia dolën, që, megjithë pjesëmarrjen direkte të dy anëtarëve të përhershëm të

Këshillit të Sigurisë - Britanisë së Madhe dhe Francës - të vazhdonin të funksiononin,

pasi SHBA ushtronin një presion të fuqishëm politik mbi të dy këto shtete për të rënë

dakord me një zgjidhje ndërmjetësimi, dhe sepse Këshilli i Sigurimit - pasi Britania e

Madhe dhe Franca e kishin bllokuar me veton e tyre - kishte vendosur me votat e SHBA

dhe BS të thërriste sipas procedurave të 'Uniting-for-Peace-Resolution' një seancë të

jashtëzakonshme të Asamblesë së Përgjithshme.

Me propozim të Sekretarit të Përgjithshëm Hammarskjöld Asambleja e Përgjithshme

vendosi të vinte në veprim trupa të Kombeve të Bashkuara me qëllim ruajtjen e

armëpushimit të dakorduar më parë; këta ishin trupat e parë të Kombeve të Bashkuara

dhe kjo do të thoshte një zgjerim i Kartës, në të cilën nuk ishin parashikuar trupa të tillë

të Kombeve të Bashkuara, që nuk duhej të realizonin sanksione ushtarake sipas kapitullit

VII në rast shkeljeje të paqes, por që duhej thjesht të garantonin armëpushimin me

miratimin e palëve në konflikt. Sot, këto trupa përbëjnë pa dyshim instrumentin më të

rëndësishëm të Kombeve të Bashkuara."

[nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga Politika dhe Historia aktuale 42/1995, Zyra Federale Qendrore për Edukim Politik Bonn, F. 6]

Konflikti i Kongos: Mbingarkimi i trupave të paqes

Misioni i paqes në konfliktin e Kongos 1960-

1964 qartësoi kufinjtë e instrumentit të ri

dhe e zbehu optimizmin për trupat e paqes.

Sven Gareis dhe Johannes Varwick e

përmbledhin kështu dështimin e misionit:

"Sukseset e përkohshme të misionit të UNEF

bënë, që në fillim të viteve '60 me

garantimin e paqes nga Kombet e

Bashkuara të lidheshin shpresa vërtet

optimiste. Shprehje e këtij qëndrimi ishte

mes të tjerash misioni ambicioz në Kongo

Parimet bazë të Hammarskjöld për

misionet e Helmetave Blu::

Të gjitha palët në konflikt duhet të

jenë dakord me misionin.

Kombet e Bashkuara janë përgjegjëse

për misionin, d.m.th. misionet e

vëzhgimit dhe trupat e paqes janë

organe dytësore të Këshillit të

Sigurimit.

Helmetat Blu janë të paanëshme.

Bujar Mehmeti

... (ONUC), i cili nuk i respektoi pjesërisht

parimet e vendosura nga Hammarskjöld.

Duke filluar me rezolutën 143 të korrikut

1960 mandati u zgjerua me gjithsej katër

rezluta të tjera të Këshillit të Sigurisë.

Helmtave Blu u lejohet përdorimi i

armëve vetëm në rast vetëmbrojtjeje.

Misioni ONUC, i cili në periudha kritike përfshinte rreth 20.000 ushtarë, u shfrytëzua,

fillimisht, për të mundësuar tërheqjen e trupave belge nga Republika e Kongos, por më

vonë u zgjerua si për të garantuar integritetin territorial të Kongos, për të penguar apo

për të ndaluar shpërthimin e luftës civile si dhe për të mbështetur qeverinë në ndërtimin

e veprimtarive të saj zyrtare.

Me Rezolutën nr. 161 të Këshillit të Sigurisë, në shkurt 1961 trupave të paqes iu lejua

për herë të parë përdorimi i armëve përtej rasteve të vetëmbrojtjes, pikërisht për

realizimin e misionit të tyre, duke u shndërruar kështu vetë gjatë misionit, përkundër

konceptit të tij fillestar, gjithnjë e më tepër në palë konflikti. Pas sukseseve të fillimit,

ONUC u bë i pari rast 'major peacekeeping failure' (Jett). Kombet e Bashkuara u

perfshinë pas kësaj gjithnjë e më shumë në konfliktet e pazgjidhura brenda-shtetërore

të Republikës së Kongos (...).

Mësimet e nxjerra nga misioni i Kongos, të cilin William Durch e ka cilësuar sigurisht në

një masë disi të ekzagjeruar si 'Vietnami i OKB-së', patën efekt të qëndrueshëm. Në më

tepër se tre dekada nuk pati një mision të tillë për nga madhësia dhe kompleksiteti. Pas

kësaj, objektivat e garantimit të paqes ishin më modeste. Kombet e Bashkuara iu

rikthyen parimeve të formuluara nga Hammarskjöld dhe kërkonin veçanërisht miratimin

e palëve në konflikt përpara se të ndërmerrnin ndonjë mision."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat, reformat; Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik, Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 122-123]

Kriza e Kubës: Ndërmjetësim i suksesshëm

"Në krizën e vitit 1962 në Kubë, e cila

shkaktoi edhe rrezikun akut të një lufte

bërthamore mes SHBA dhe BS, Kombet e

Bashkuara realizuan njërën prej detyrave të

tyre më të rëndësishme. Në kulmin e

konfrontimit, kur anijet sovjetike ishin nisur

drejt Kubës, për territorin detar të së cilës

Presidenti amerikan Kennedy kishte

përcaktuar një zonë bllokimi për anije

sovjetike, Sekretari i Përgjithshëm U Thant,

që përmes një shkrese me tekst të njëjtë

drejtuar Hrushovit dhe Kennedy-t në datën

24 tetor, në të cilën ai lutej për një afat të

kufizuar qetësie, dhe me anë të dy

shkresave të veçanta në datën 25 tetor, në

të cilën ai sërish lutej për mënjanimin e

konfrontimeve të tjera, qe në gjendje të

ndalte mekanizmin e përshkallëzimit(...).

Nga shkresa e U Thant drejtuar

Hrushovit dhe Kennedy-t:

"Unë besoj, se një pushim i tillë

vullnetar për një periudhë prej dy ose

tre javësh do ta çtensiononte shumë

situatën dhe do t'u jepte palëve kohë të

takohen dhe të diskutojnë, me qëllim që

të gjejnë një zgjidhje paqësore për

problemin. Në këtë kontekst, unë vihem

me kënaqësi në dispozicionin e të gjitha

palëve për çdo lloj shërbimi, që do të

isha në gjendje të kryeja." [cituar sipas: Helmut Volger, Mbi historinë e kombeve të Bashkuara; në: Nga politika dhe historia aktuale 42/1995, Zyra Qendrore Federale për Edukim Politik Bonn, F. 6, shënimi 17]

Kombet e Bashkuara kanë luajtur një rol vendimtar në menaxhimin e krizës së Kubës:

kontributi i U Thant ndihmoi në shmangien e konfrontimit të drejtpërdrejtë, u dha palëve

kohë të kërkonin zgjidhje të reja dhe u lejoi atyre të ndryshonin pozicionet e tyre të

deriatëhershme pa humbur kredibilitetin, me qëllim që të binin dakord për një zgjidhje

paqësore të problemit."

Bujar Mehmeti

[nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga Politika dhe Historia aktuale 42/1995, Zyra Federale Qendrore për Edukim Politik Bonn, F. 6-7]

Bilanc ambivalent sipas Gareis dhe Warwick

"Nëse bëjmë një bilanc përmbledhës të përvojave të katër dekadave të para në detyrën

e Kombeve të Bashkuara për garantimin e paqes, rezulton një panoramë e përzier.

Fillimisht duhet të përcaktojmë qartë, se çdo mision është një rast i veçantë, i cili nuk

mund të rrjedhë krejt sipas një plani me strukturë fikse të përcaktuar deri në

detaje. Idealet e Kartës së Kombeve të Bashkuara (dhe veçanërisht rregullat e shumta

të Kapitullit VII) treguan se ishin vështirë të zbatoheshin në praktikë, ndaj edhe me

'helmetat blu', të cilat nuk ishin parashikuar në Kartë, u zhvillua një element inovativ.

Misionet synonin kryesisht të ndihmonin palët në zgjidhjen e një konflikti respektivisht

'të qetësonin konfliktin në pjesën e tij të dhunshme' (Kühne) ... Misionet e Helmetave

Blu ishin mjetet e qetësimit të konfliktit, dhe kjo nisur jo nga kufizime ekonomike apo

nga mungesa e besimit në kompetencën e Kombeve të Bashkuara për të gjetur zgjidhje,

por nga një vetëpërmbajtje konceptuale,urtësi strategjike dhe kufizim në gjërat, që

bëhen. Objektivi i qetësimit të konfliktit në më të shumtën e rasteve është arritur, por

shpesh - sikurse në rastin e Qipros - vetëm duke paguar çmimin e një prezence të

vazhdueshme. Nëse ky kufizim nuk aplikohej më, atëherë kjo kishte rezultate negative -

sikurse në rastin e Kongos."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat, reformat; Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik, Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 124]

Kriza e Kombeve të Bashkuara

Mundësitë pa dyshim të kufizuara për garantimin e paqes në vitet '70 dhe '80 vazhduan

të pakësoheshin. Në përgjithësi flitej për një krizë të Kombeve të Bashkuara, e cila në

mes të viteve '80 mori deri edhe përmasa ekzistenciale për organizatën botërore, sikurse

dëshmohet në fragmentin e mëposhtëm:

"Përsa i përket garantimit të paqes, në vitet '70 dhe '80, Kombet e Bashkuara u gjendën

në një krizë të thellë: faktikisht ato vazhduan të ishin të pranishme në Lindjen e Afërt

dhe në Qipro me një sërë misionesh për ruajtjen e paqes, por në të dyja zonat e

konfliktit ato nuk mundën të pengonin përballje të reja ushtarake. Po ashtu, ato nuk

mundën, që gjatë kësaj periudhe të kontribuonin në zgjidhjen e konflikteve luftarake në

Nikaragua, Saharanë Perëndimore, Kamboxha dhe Afganistan si dhe në luftën gjithnjë e në rritje mes Iranit dhe Irakut.

[Pérez de Cuéllar, Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

Në këtë fazë, problemi kryesor i politikës ndërkombëtare

Pérez de Cuéllar fliste në raportin e tij për vitin 1983 para

Asamblesë së Pëgjithshme për 'Procesin e shpërbërjes së

multilateralizmit dhe të internacionalizmit', i cili e dëmtoi

rëndë punën e Kombeve të Bashkuara. Ai kritikoi tendencën

e Fuqive të Mëdha, për t'u angazhuar në konfliktet rajonale

me asistencë në armë: 'Në disa raste kjo shkonte deri aty sa

konfliktet rajonale u degjeneruan shprehimisht në luftëra

përfaqësuese të kombeve më të fuqishme. Në situata të tilla

ekziston tendenca për t'iu shmangur organeve këshilluese të

Kombeve të Bashkuara ose për t'i eliminuar ato ose ... për të

kërkuar asistencën e tyre vetëm në rast të një përballjeje

polemike.' (...)

Kriza në garantimin e paqes u zgjerua në një krizë të

përgjithshme ekzistence të Kombeve të Bashkuara përmes

politikës së tërheqjes dhe refuzimit të kontributit nga ana e

Bujar Mehmeti

1982-1991] SHBA nën Presidentin Regan në mesin e viteve '80. Kjo

politikë u shkaktua nga zemërimi i SHBA në lidhje me

humbjet në votime në Asamblenë e Përgjithshme si dhe në

lidhje me rezolutat e Këshillit të Sigurimit, gjatë të cilave ata

e panë veten të detyruar të vendosnin veton e tyre për të

penguar masat e sanksioneve kundër Afrikës së Jugut e

Simbabvesë Jugore dhe kritikën drejtuar politikës së Izraelit

përkundrejt shteteve fqinjë dhe Palestinezëve.

Përveç kësaj, qortime ka patur edhe brenda SHBA kundër aparatit administrativ të

Kombeve të Bashkuara: Sikur ai punonte në mënyrë jo-rezultative dhe se shpërdoronte

fondet (...) [në lidhje me problemet e Kombeve të Bashkuara shih Kursin bazë 5].

Shumë më të rënda ishin pasojat e refuzimit të SHBA në vitin 1986 për të paguar

detyrimin e kuotës në masë të plotë."

[nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga politika dhe historia aktuale 42/1995, Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik Bonn, F. 8]

Deficiti në pagesë i Kombeve të Bashkuara mundi të shmangej përmes një kompromisi,

por roli i organizatës në politikën ndërkombëtare ishte në një nivel të mjerueshëm. Kjo ndryshoi në mënyrë të rrufeshme me mbarimin e konfliktit Lindje-Perëndim ...

Kombet e Bashkuara pas përfundimit të Luftës së Ftohtë (1989-

2004)

Përmbysjet epokale të viteve 1989/90 "i zhvendosën Kombet e Bashkuara, pas dekadash

të tëra paralizimi të gjithanshëm, thuajse në mënyrë të rrufeshme sërish në qendër të

zhvillimeve në politikën ndërkombëtare. Këshilli i Sigurimit ... arriti një kompetencë

vendimmarrjeje dhe veprimi të panjohur deri atëherë " (Gareis/Varwick). Iniciativa e pati

fillesën në Bashkimin Sovjetik, sikurse përshkruhet edhe në fragmentin e mëposhtëm

shkëputur nga teksti i Helmut Volger:

"Deri në fund të viteve 80 mundësitë e Kombeve të Bashkuara kishin mbetur relativisht

të kufizuara – para së gjithash në garantimin e paqes dhe zgjidhjen e konflikteve –

sepse organi vendimmarrës i OKB-së, Këshilli i Sigurimit, nuk vepronte pothuaj fare si

pasojë e mungesës së bashkëpunimit të dy superfuqive SHBA dhe BS. Gjatë fazës së

politikës së çtensionimit, pas krizës së Kubës, pati faktikisht një bashkëpunim të kufizuar

të Fuqive të Mëdha, por që u ndërpre vazhdimisht nga kriza të ndryshme.

Kështu p.sh., Këshilli i Sigurimit nuk ishte në gjendje të vepronte në mënyrë të

efektshme në konfliktin në Afganistan dhe në Luftën e Gjirit mes Irakut dhe Iranit, pasi

në të dyja këto konflikte merrnin pjesë të dy Fuqitë e Mëdha: në konfliktin e Afganistanit

BS si agresor dhe SHBA si furnizues armësh për grupet afgane të rezistencës, ndërsa në

Luftën e Gjirit të dyja Fuqitë e Mëdha si furnizuese armësh.

Vetëm një ndryshim rrënjësor i kursit të politikës së Bashkimit

Sovjetik përkundrejt OKB-së në kontekstin e konceptit të ri të

Gorbacovit për politikën e jashtme, ndryshim ky që gjeti përgjigje -

pas një faze hezitimi – në hapa të ngjashme politike nga ana e

SHBA në OKB, mundësoi një shndërrim thelbësor të aktivitetit të

Kombeve të Bashkuara (...). Shprehjen e tij më të fuqishme ky kurs

i ri e gjeti në një fjalim të Gorbacovit, mbajtur në datën 7 dhjetor

1988 përpara Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara

(...). Ai u shpreh për një përforcim të Kombeve të Bashkuara dhe

nxori në pah sfidat dhe mundësitë e reja." [nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga politika dhe historia




Bujar Mehmeti

aktuale 42/1995, Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik Bonn, F. 9]

Pas një hezitimi fillestar të SHBA nën udhëheqjen e Regan-it vijoi

një fazë bashkëpunimi aktiv – para së gjithash nën pasardhësin e tj

George Bush -: "Numri i vetove u ul në zero, ndërkohë që nga ana

tjetër pati një rritje thuajse eksplozive të numrit të rezolutave dhe

masave vendosur me konsensus " (Gareis/Varwick). Kështu mundi

të merrte fund Lufta e Parë e Gjirit, po ashtu edhe konflikti i

Afganistanit.

Në të dyja këto zona konflikti u dërguan misione paqeje, numri i të

cilave u rrit vrullshëm: Helmetat Blu u shndërruan nga një dukuri

periferike e politikës ndërkombëtare në një instrument qendror të

politikës. Në vitin 1988 ato morën çmimin Nobel për Paqen. Përveç

kësaj, konfliktet në Angola, Namibi, Kamboxha dhe në Saharanë

Perëndimore mundën të zgjidheshin në mënyrë të suksesshme.

Ashtu si edhe në Fazën e Themelimit të Kombeve të Bashkuara, u

përhap një optimizëm vërtetë i madh. George Bush fliste për një

"new world order", në të cilin Kombeve të Bashkuara u takonte një

rol i rëndësishëm.

"Sulmi i Irakut mbi Kuvajtin i shkatërroi shpresat për një botë pa

luftra ndërshtetërore dhe shpërbërja e mbarsur me konfliktet e

shteteve në Afrikë (Somali) dhe Evropë (Jugosllavi) e vuri

organizatën botërore para shume sfidave. Kombet e Bashkuara e

panë veten më pas gjithnjë e më shumë të konfrontuar me konflikte

ndërshtetërore.

Shtrirja graduale e kompetencave të Këshillit të Sigurimit në procese, që deri para pak

vitesh do të kishin qenë të ndaluara nga direktivat e Kartës për mospërzierje, ishte

pasoja dhe njëkohësisht edhe parakushti për krijimin e një brezi të ri misionesh paqeje

të OKB-së (...). Mes vitit 1988 dhe 1992 u krijuan … 14 misione të reja, më tepër se në

katër dekadat e shkuara marrë së bashku (…). Vetëm në vitin 1993 pati gjashtë misione

të tjera paqeje dhe megjithë një shtyrje faktike të përkohshme në mesin e viteve '90

numri i misioneve të paqes te Kombeve të Bashkuara deri në vitin 2001 u rrit me 54

misione të tjera."

Konferencat botërore të viteve '90-të



Bujar Mehmeti

"Nëse Kombet e Bashkuara, në përpjekjet e tyre të

viteve '70 - '80 për të zbutur problemet sociale,

ekonomike, ekologjike dhe humanitare në shumë prej

shteteve të tyre anëtare – para së gjithash përmes

rezistencës së vendeve industriale kundër programeve

multilaterale të ndihmës me kosto të larta dhe kundër

kërkesës për ristrukturimin e sistemit të ekonomisë

botërore [shih paragrafin paraardhës] -, u desh të

shënonin disfata të herëpashershme, në vitet '90-të ato

u përpoqën që përmes konferencash të përgatitura në

mënyrë intensive të gjenin koncepte zgjidhjeje për

problemet globale, që po bëheshin gjithnjë e më akute.

(...) [një përmbledhje konferencave të rëndësishme vihet

në dispozicion në Kompleksin tematik Globalizimi ].

Në përfundim, në të gjitha konferencat janë shënuar si

suksese ashtu edhe dështime. Si sukses duhet vlerësuar

pjesëmarrja e madhe e OJQ-ve, prezenca e fuqishme e

politikanëve të rangut të lartë nga shtetet anëtare si dhe

jehona e gjerë e konferencave në masmedia. Suksese të

pjesshme u shënuan në lidhje me marrëveshjet

ndërkombëtare të detyrueshme, pasi zakonisht ato

mbeteshin në nivelin e deklaratave të qëllimeve dhe të

programeve të veprimit; vetëm në Konferencën mbi

mjedisin në Rio u miratuan dy Konventa të Përgjithshme

për mbrojtjen e specieve dhe të klimës, të cilat për t’u

bërë efektive kanë nevojë për përcaktime të reja në nivel

përmbajtjeje përmes konferencash të tjera. " [nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga politika dhe historia aktuale 42/1995, Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik Bonn, F. 11]

Megjithë karakterin e detyrueshëm të shumë deklaratave

në lidhje me probleme globale, Kombet e Bashkuara janë

stabilizuar si forum për trajtimin e vazhdueshëm të

këtyre problemeve. Në të gjitha Konceptet e Global

Governance ato luajnë një rol qendror – si organizata e

vetme globale. Vështirësia kryesore në reformat politike,

që do t’i korrespondonte globalizimit të problemeve,

qëndron në organizimin e qeverisjes tej kufijve të shtetit

kombëtar në mënyrë efektive dhe demokratike. Një

ndër problemet më urgjente të shkencës politike është

zhvillimi i modeleve inovative për këtë qëllim.

Bilanci në fushën e garantimit të paqes

Edhe për këtë fazë të zhvillimit të Kombeve të Bashkuara bilanci i realizimit të detyrës së

tyre kryesore për garantimin e paqes dhe të sigurisë ndërkombëtare është i përzier.

Përkrah sukseseve fillestare të përmendura më sipër – para së gjithash operacionit në

Namibi gjatë fazës së kalimit të vendit në pavarësi – organizata pësoi edhe goditje të

rënda ndër të tjera në Somali dhe Bosnje, që i shkaktuan prestigjit të saj një dëm të

qëndrueshëm.

Sikurse kishte ndodhur edhe në misionin e Kongos në vitin 1960 [shih paragrafin e

mëparshëm], Helmetat Blu u tejngarkuan gjithnjë e më tepër me detyra, për të cilat ato

nuk ishin krijuar, pra, edhe që nuk do të mund t’i plotësonin: „Nëse misionet e paqes në

kuptimin klasik të fjalës … kishin për tipar kryesor funksionin e tyre si faktor asnjanjës


http://www.dadalos.org/globalisierung_alb/grundkurs_5/konferenzen.htm

http://www.dadalos.org/globalisierung_alb/grundkurs_5.htm

http://www.dadalos.org/globalisierung_alb/grundkurs_5.htm



Bujar Mehmeti

mes forcave të armatosura të palëve – zakonisht shtetërore – në konflikt, mandatet e

'brezit te dytë' karakterizoheshin nga një spektër gjithnjë e më i gjerë detyrash.

Në detyrat e reja të misioneve të paqes bënin pjesë tashmë ndihmat për shtete në

procese tranzicioni ose pajtimi kombëtar, mbështetja e proceseve demokratike të

konsolidimit, çarmatimi dhe riintegrimi i ushtrive të luftrave civile, riatdhesimi i

refugjatëve dhe, në mbyllje, marrja përsipër e kompetencave thuajse shtetërore për një

vend të tërë." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, intrumentat dhe reformat; Zyra Qendrore Federale për Edukimin Politik. Seria e shkrimeve, vëll. 403, Bonn 2003, F. 127]

Misione të tilla të brezit të dytë janë realizuar jo vetëm në Namibi, por relativisht me

sukses edhe në Nikaragua, El Salvador, në kufirin mes Irakut dhe Kuvajtit pas çlirimit të

këtij të fundit mandatuar nga Këshilli i Sigurimit dhe në Kamboxha, ku, në kuadrin e

misionit më të madh dhe më të shtrenjtë deri më sot, u ngrit një administratë e plotë

tranzicioni. Këto misione kishin të përbashkët faktin se vazhdonin të qëndronin në

traditën e klasikut Peacekeeping, pasi ato zhvilloheshin jo gjatë, por pas konflikteve të

armatosura, sikurse e dëshmon edhe fragmenti i mëposhtëm:

"Zhvillimi i mëtejshëm i doktrinës Peacekeeping në 'Brezin e dytë' kishte një karaktter

gradual për sa kohë, që misionet zhvilloheshin në situata Post-Conflict, pra, në një

mjedis kryesisht paqësor, dhe njëkohësisht mbi bazën e konsensusit mes palëve në

konflikt. Megjithatë, disa prej misioneve pas vitit 1992 ranë ndesh me parimet tashmë të

sprovuara të konceptit të Helmetave Blu në konflikt (...).

Me UNOSOM II në Somali, për herë të parë pas angazhimit në Kongo, mandati për trupat

e paqes sipas përcaktimeve të kapitullit VII të Kartës u lidh me ushtrimin e imponimit

ushtarak. Megjithatë, ndërhyrja e parë humanitare e Kombeve të Bashkuara … nuk e

arriti qëllimin e vet për të çarmatosur klanet e milicëve, që luftonin kundër njëri tjetrit

dhe për të garantuar në mënyrë të vazhdueshme ndihmën humanitare për popullsinë.

Pas vdekjes së 24 ushtarëve pakistanezë, Helmetat Blu hoqën dore nga asnjanësia duke

u shndërruar në palë konflikt (...). UNOSOM II dështoi pikërisht nga kjo kundërshti bazë:

në vend të siguronin paqen e negociuar mes palëve, Helmetat Blu e imponuan atë duke

u shndërruar kështu, me humbje të konsiderueshme në palë konflikti.

Edhe misionet UNPROFOR në Ish-Jugosllavi karakterizoheshin në fillimet e tyre nga

përpjekja për të praktikuar klasikun Peacekeeping. E megjithatë shpejt u tregua, se sa i

dobët është veprimi i një instrumenti të sprovuar në një kontekst, për të cilin ai nuk

është krijuar. Helmetat Blu u dislokuan pa lidhur më parë një marrëveshje të besueshme

mes palëve. Misioni i filluar në vitin 1992 në Kroaci pati një shtrirje të mëtejshme drejt

Bosnje-Hercegovinës, duke nisur nga viti 1993 përmes një zgjerimi gradual të

mandatit,... në një masë ndërhyrjeje për mbrojtjen e popullsisë civile nga shkeljet masive të të drejtave të njeriut.

Bujar Mehmeti

[Boutros Boutros-Ghali, Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

1991-1996]

Në fakt Sekretari i Përgjithshëm kishte paralajmëruar në

mënyrë të përsëritur në lidhje me mbingarkimin e Trupave të

Paqes me detyra, të papërshtatshme për to. Por zgjerimi i

mandatit të UNPROFOR, i cili ishte edhe pasojë e presionit të

ngjarjeve, nuk gjeti përgjigje në pajisjet ushtarake dhe në

qartësinë politike dhe juridike të rregullave të lojës në

mision… Helmetat Blu në disa raste u morën peng … dhe ranë

mes frontesh, për të cilat shpesh nuk ishte e qartë, nëse ishin

forca të rregullta të armatosura apo përbëheshin nga të

ashtuquajturit lordët e luftës (...).

Misionet e dështuara në Somali dhe në ish-Jugosllavi

simbolizojnë fillimin e krizës së ruajtjes dhe garantimit të

paqes nga Kombet e Bashkuara. Përvojat me të

ashtuquajturin Peacekeeping i 'Brezit të Tretë', gjatë të cilit

për realizimin e mandateve të Helmetave Blu u përdorën edhe

instrumentat e detyrimit dhe të dhunës ushtarake, janë

kontradiktore. Kështu pamjet e ushtarëve amerikanë të vrarë

në Somali, të cilat u shpërndanë në të gjithë botën, apo

marrja peng e trupave të paqes së OKB-së në Bosnje-

Hercegovinë shkaktuan një rënie dramatike të gatishmërisë

së shumë shteteve për të rrezikuar ushtarët e tyre në misione

të vështira.

Marrja e Srebenicës, zonës së mbrojtur nga trupat e Kombeve

të Bashkuara, nga serbët në korrik 1995 (ku u vranë të

paktën 7000 boshnjakë, që kishin besuar më kot në

mbrojtjen e Kombeve të Bashkuara) u shndërrua në një

simbol të dështmit të OKB-së në situata konkrete

konfliktesh." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat. Zyra Federale Qendrore për edukimin politik. Seri shkrimsh, vëll. 403, F. 128-130]

Në Ruanda, megjithë prezencën e misionit të paqes, u vranë

800.000 njerëz, përpara se të bihej dakord për një ndërhyrje

ushtarake. "Përmes këtyre hapave të gabuara, OKB-ja u vu

në një dritë të keqe për një pjesë të madhe të opinionit publik

duke krijuar përshtypjen e një tigri të paaftë prej letre "

(Gareis/Varwick). Ishte tashmë e qartë, që misionet e paqes

të tipit të ri kërkonin një konceptim krejt të ri. Gareis dhe

Varwick konstatonin në mënyrë përmbledhëse: "Megjithëse

bilanci i Kombeve të Bashkuara nuk është thjesht dhe vetëm

negativ, kjo organizatë botërore gjatë viteve '90-të ra në një

krizë të thellë."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat, reformat; Zyra Federale Qendrore për edukimin politik, Seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 131]

Megjithë përpjekjet intensive për reforma dhe koncepteve inovative (veçanërisht

"Axhenda për Paqen" e Boutros Ghali-t ) kjo krizë bëri, që fokusi i garantimit të paqes të

zhvendosej nga Kombet e Bashkuara dhe Këshilli i Sigurimit në lidhje rajonale dhe grupe

shtetesh. Kjo tendencë u bë e qartë në luftën e Kosovës dhe u përforcua në „Luftën e

SHBA kundër terrorizmit“. Kështu nuk vihet në rrezik vetëm organizata botërore, por

edhe ideja bazë e përgjegjësisë së përbashkët të të gjitha shteteve për paqen, sikurse e

theksojnë edhe Gareis dhe Varwick në konkluzionin e tyre:

http://www.dadalos.org/frieden_alb/grundkurs_2/agenda.htm

Bujar Mehmeti

"Pretendimi i Kombeve të Bashkuara, për të ndërtuar një sistem global për garantimin e

paqes me kompetenca përfshirëse dhe me pretendimin legjitim për të respektuar normat

dhe rregullat e parashikuara në Kartën e OKB-së, u shndërrua shpejt në një pretendim

të diskutueshëm. Kritika, se vendet e industrializuara po i instrumentalizonin Kombet e

Bashkuara në mënyrë selektive për realizimin e interesave të tyre … filloi të dëgjohej

gjithnjë e më tepër. Në këtë mënyrë, Kombeve të Bashkuara u kanosej rreziku i

margjinalizimit në fushën e detyrave të tyre kryesore, për përmbushjen e të cilave ato

ishin krijuar në vitin 1945.

Por me këtë shqetësim nuk lidhet vetëm shqetësimi për rënien eventuale të një

organizate ndërkombtare. Përkundrazi, këtu bëhet fjalë për problematikën bazë, nëse

çështjet, që kanë të bëjnë me paqen botërore dhe sigurinë ndërkombëtare, do të

vazhdojnë të mbeten edhe në të ardhmen përgjegjësi e një sistemi kolektiv për

garantimin e paqes apo do të rikthehen në nivelin e shteteve respektivisht të sistemeve

të lidhjeve rajonale (...).

Nëse vendimi në lidhje me këtë opsion do t’u mbetej de facto shteteve, për ta marrë atë

mbi një bazë ad-hoc, kjo rrugë do të çonte në rënien e një rendi ndërkombëtar juridik, i

cili u krijua mes shumë goditjesh, dhe, në lidhje me domosdoshmërinë e të cilit, me

gjithë thyeshmërinë e tij, ekziston një konsensus i gjerë mes shteteve."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore për edukimin politik, Seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 132]


[Kreu i faqes]

Kombet e Bashkuara

Momentet më të rëndësishme në historinë e Kombeve të

Bashkuara

Tabela e mëposhtme është një vështrim i përgjithshëm në momentet më të rëndësishme

në zhvillimin e Kombeve të Bashkuara. Më poshtë në këtë faqe do të gjeni një përmbledhje në formë tabelare mbi Misionet e Paqes së OKB-së.

1945 25.4.-26.6. Themelimi i Kombeve të Bashkuara në Konferencën e San

Franciskos

24.10. Hyn në fuqi Karta e OKB-së (prej atëherë kjo ditë njihet si "Dita e

Kombeve të Bashkuara")

1946 Seanca e Parë e Asamblesë së Përgjithshme në Londër; formohet Këshilli

Ekonomik dhe Social

Trygve Lie nga Norvegjia bëhet i pari Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

1948 10.12. Asambleja e Përgjithshme miraton "Deklaratën e Përgjithshme për të

Drejtat e Njeriut" (prej atëherë kjo ditë njihet si "Dita e të drejtave të njeriut")

1953 Dag Hammarskjöld nga Suedia bëhet Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

1954 Komisari i Lartë i OKB-së për Refugjatët (UNHCR) fiton çmimin Nobel për Paqen

1955 Pranohen 16 shtete të reja anëtare (OKB-ja ka kështu gjithsej 76 shtete anëtare)

1956 Asambleja e Përgjithshme vendos delegimin e Trupave të Paqes në krizën e

Suezit ("Krijimi i Trupave të Paqes", shih fragmentin "Kombet e Bashkuara në Luftën e Ftohtë")

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-entwicklung_3.htm#seitenanfang

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-chronologie.htm#friedensmissionen


http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/grundkurs_mr2/Materialien/dokument1.htm

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/grundkurs_mr2/Materialien/dokument1.htm



Bujar Mehmeti

1960 Fillimi i misionit të paqes në Kongo

1961 Pas vdekjes së Hammarskjöld, Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së bëhet Sithu U

Thant nga Birmania

Fillimi i dekadës së parë të zhvillimit të OKB-së

1962 Pas pranimit të shteteve të tjera, duke nisur nga viti 1955 OKB-ja numëron 100

shtete anëtare dhe vendet në zhvillim kanë shumicën e Asamblesë së Përgjithshme

1964 Fillimi i misionit të paqes në Qipro

Konferenca e Parë Ndërkombëtare për Tregtinë dhe Zhvillimin (UNCTAD I)

Lindja e "Grupit 77" si bashkim vendesh në zhvillim

1965 Ndryshimi i Kartës së OKB-së: Rritja e numrit të anëtarëve në Këshillin e

Sigurimit nga 11 në 15 dhe në Këshillin Ekonomik dhe Social nga 18 në 27

Themelimi i Programit të OKB-së për Zhvillim (UNDP)

UNICEF, Organizata e OKB-së për mbështetjen e fëmijëve fiton çmimin Nobel

për Paqen

1966 Asambleja e Përgjithshme vendos për dy pakte ndërkombtare me rëndësi

vendimtare për zhvillimin e mëtejshëm të mbrojtjes së të drejtave të njeriut në

nivel ndërkombëtar:

"Pakti ndërkombëtar mbi të drejtat qytetare dhe politike"

"Pakti ndërkombëtar mbi të drejtat ekonomike, sociale dhe kuturore"

1969 Organizata Ndërkombëtare e Punës (ILO) merr çmimin Nobel për Paqen

1971 Fillimi i dekadës së dytë të zhvillimit të OKB-së

Kurt Waldheim nga Austria bëhet Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

Vendin e Kinës në Kombet e Bashkuara Asambleja e Përgjithshme ia njeh

Republikës Popullore të Kinës

1972 Konferenca Ndërkombëtare për Mjedisin në Stokholm; Krijimi i Programit të OKB-së për Mjedisin(UNEP)

1973 Ndryshimi i Kartës së OKB-së: Rritja e numrit të anëtarëve në Këshillin

Ekonomik dhe Social nga 27 në 54

1974 Seancë e posaçme e Asamblesë së Përgjithshme; Diskutim rreth konceptit të "Rendit ë ri ekonomik"

Asambleja e Përgjithshme miraton "Kartën e të drejtave dhe detyrimeve

ekonomike të shteteve"

Përjashtim i Afrikës së Jugut për shkak të Regjimit të Aparteidit

1976 Hyn në fuqi paketa e të drejtave të njeriut nënshkruar në vitin1966

1981 Javier Pérez de Cuéllar bëhet Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

Fillimi i dekadës së tretë të zhvillimit të OKB-së

Komisari i Lartë i OKB-së për Refugjatët (UNHCR) merr çmimin Nobel të Paqes

(për herë të dytë pas vitit 1954)

1986 Krizë ekzistenciale, pasi SHBA nën Ronald Reagan-in nuk përmbush detyrimin e

saj për pagimin e kontributit; Kritikë në rritje ndër të tjera për mungesën e efikasitetit të OKB-së

1988 Fjala e Gorbaçovit, në të cilën ai deklarohet për një përforcim të OKB-së

OKB merr çmimin Nobel të Paqes për operacionet paqeruajtëse të Helmetave Blu

1991 Fillimi i dekadës së katërt të zhvillimit

Boutros Boutros-Ghali nga Egjipti bëhet Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

Lufta e Dytë e Gjirit pas pushtimit irakian të Kuvajtit me autorizimin shprehimor

të Këshillit të Sigurimit

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/Grundkurs_MR5/aparteidi/APARTHEI.HTM

Bujar Mehmeti

1992 Boutros-Ghali paraqet "Axhendën për paqen"

Fillimi i misionit të paqes në ish-Jugosllavi dhe në Somali

Konferenca Ndërkombëtare mbi Mjedisin dhe zhvillimin në Rio de Janeiro

(Përmbledhje e Konferencave Ndërkombëtare të viteve '90-të )

1993 Konferenca Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut në Vienë

1994 Konferenca Ndërkombëtare mbi Popullsinë në Kajro

Krijimi i Organizatës Botërore të Tregtisë (OBT) si organizatë pasardhëse e GATT

(General Agreement on Tariffs and Trade)

Boutros-Ghali paraqet "Axhendën për Zhvillimin"

Palau bëhet anëtari i 185-të i OKB-së; me këtë, Këshilli i Kujdestarisë, për

mungesë zonash në administrim, përfundon aktivitetin e tij dhe pezullon vetveten

1995 Konferenca Ndërkombëtare mbi zhvillimin social në Kopenhagen

Konferenca Ndërkombëtare e Grave në Pekin

Commission on Global Governance paraqet raportin e vet "Our Global

Neighborhood"; debat intensiv mbi reformat me rastin e përvjetorit të 50-të të OKB-së

1996 Konferenca Ndërkombëtare mbi ngujimet komunitare në Stamboll

Samiti Ndërkombëtar mbi Ushqimin në Romë

1997 Kofi Annan nga Gana bëhet Sekretar i Përgjithshëm i OKB-së

1998 Miratimi i Statutit për themelimin e Gjykatës së Përhershme Penale

Ndërkombëtare

2000 Samiti i Mijëvjeçarit të OKB-së: Kryetarët e shteteve dhe qeverive miratojnë

"Deklaratën e Mijëvjeçarit të Kombeve të Bashkuara"

2001 Konferenca Ndërkombëtare kundër racizmit në Durban

Çmimi Nobel për Paqen i jepet Kofi Annan dhe Kombeve të Bashkuara

2002 Konferenca Ndërkombëtare për Zhvillim të Qëndrueshëm (Rio + 10) në

Johannesburg

[Kreu i faqes]

Misionet e Paqes së OKB-së

Emri i

Misionit Periudha Lloji i Misionit Vendi i misionit

UNSCOB 1947 - 1951 Komiteti Special Ballkan

UNTSO seit 6/1948 Mision për mbikqyrjen e

armëpushimit Palestinë

UNMOGIP prej 1/1949 Grupi i vëzhguesve ushtarakë,

kontroll për mbikqyrjen e armëpushimit

Indi/Pakistan

(Kashmir)

UNEF I 11/1956 – 6/1967 Trupat e misioneve të emergjencës

(I) Sinai

UNOGIL 6/1958 – 11/1958 Trupa vëzhguesish Liban

ONUC 7/1960 – 6/1964 Mision Kongo

http://www.dadalos.org/frieden_alb/grundkurs_2/agenda.htm

http://www.dadalos.org/globalisierung_alb/grundkurs_5/konferenzen.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-chronologie.htm#seitenanfang

Bujar Mehmeti

UNSF 10/1962 – 4/1963 Trupat e Sigurisë Guinea Perëndimore

UNYOM 7/1963 – 9/1964 Mision vëzhguesish Jemen

UNFICYP prej 3/1964 Trupa paqeje, mbikqyrje e

armëpushimit Qipro

DOMREP 5/1965 – 10/1966 Mision Republika Dominikane

UNIPOM 9/1965 – 3/1966 Mision vëzhgimi Indi/Pakistan

UNEF II 10/1973 – 7/1979 Trupat e misioneve të emergjencës

(II) Sinai

UNDOF prej 6/1974 Trupa vëzhguesish me qëllim

shpërbërje trupash; mbikqyrje e

armëpushimit

Siri/Izrael (Malet

Golan)

UNIFIL prej 3/1978 Trupa Interim, Mbikqyrje e

armëpushimit Liban

UNGOMAP 4/1988 – 3/1990 Misioni i shërbimeve të mira Afganistan

UNIIMOG 8/1988 – 2/1991 Trupa vëzhguesish Iran/Irak

UNAVEM I 1/1989 – 5/1991 Mision verifikimi Angola

UNTAGG 4/1989 – 3/1990 Njësi mbështetjeje në tranzicion Namibi

ONUCA 11/1989 – 1/1992 Trupa vëzhguesish Amerika Qendrore

UNIKOM prej 1991 Ruajtje e zonës së çmilitarizuar Irak/Kuvait

MINURSO prej 1991 Mbikqyrje e armëpushimit Saharaja

Perëndimore

UNAVEM II 6/1991 – 2/1995 Mision verifikimi Angola

ONUSAL 7/1991 – 4/1995 Mision vëzhgimi El Salvador

UNAMIC 10/1991 – 3/1992 Mision paraprak Kamboxha

UNPROFOR 2/1992 – 3/1995 Trupa mbrojtjeje Ish-Jugosllavi

UNTAC 3/1992 – 9/1993 Autoritet i përkohshëm Kamboxha

UNOSOM I 4/1992 – 3/1993 Operacion Somali

ONUMOZ 12/1992 –

12/1994 Operacion Mozambik

UNOMIG prej 1993 Mbikqyrje e armëpushimit Gjeorgji

UNOSOM II 3/1993 – 3/1995 Operacion Somalia

UNOMUR 6/1993 – 9/1994 Mision vëzhgimi Ruanda/Uganda

UNMIH 9/1993 – 6/1996 Mision vëzhgimi Haiti

UNOMIL 9/1993 – 9/1997 Mision vëzhgimi Liberia

UNAMIR 10/1993 – 3/1996 Mision ndihme Ruanda

UNASOG 5/1994 – 6/1994 Trupa vëzhguesish Çad

UNMOT 12/1994 – 5/2000 Trupa vëzhguesish Taxhikistan

UNMIBH prej 1995 Realizimi i dimensioneve civile të

Marrëveshjes së Dayton-it mbi

Paqen

Bosnje-Hercegovinë

UNAVEM III 2/1995 – 6/1997 Mision verifikimi Angola

UNCRO 3/1995 – 1/1996 Mision Kroaci

UNPREDEP 3/1995 – 2/1999 Trupa parandalimi Maqedoni

UNMOP prej 1996 Mbikqyrje e çmilitarizimit Gadishulli Prevlaka

UNTAES 1/1996 – 1/1998 Administratë e përkohshme Zona të Kroacisë

Bujar Mehmeti

UNSMIH 7/1996 – 7/1997 Mision mbështetës Haiti

MINUGUA 1/1997 – 5/1997 Mision verifikimi Guatemala

MONUA 6/1997 – 2/1999 Mision vëzhguesish Angola

UNTMIH 8/1997 – 11/1997 Mision tranzicioni Haiti

MIPONUH 12/1997 – 3/2000 Mision i policisë civile Haiti

UNPSG 1/1998 – 10/1998 Mision i policisë civile Kroaci

UNOMSIL 7/1998 – 10/1999 Mision vëzhguesish Sierra Leone

MINURCA 4/1998 – 2/2000 Mision Repulbika e Afrikës

Qendrore

UNMIK prej 1999 Ndërtimi i një administrate civile të

përkohshme Kosovë

UNAMSIL prej 1999 Mbikqyrje e armëpushimit Sierra Leone

UNTAET prej 1999 Ndërtimi i një administrate të

përkohshme Timori Lindor

MONUC prej 1999 Mbikqyrje e armëpushimit dhe

tërheqja e forcave të huaja të

armatosura

Kongo

UNMEE prej 2000 Mbikqyrje e armëpushimit Etiopi/Eritrea

Kombet e Bashkuara

Kursi bazë 3: Cila është struktura e Kombeve të Bashkuara? Diagrama e mëposhtme tregon gjashtë organet kryesore të Kombeve të Bashkuara, që

janë edhe temë e këtij kursi bazë, dhe bën të qartë rrjetin e tejetdegëzuar të sistemit të

Kombeve të Bashkuara, me të cilin merret Kursi bazë 4. Një e klikuar në kuadratet blu të organeve kryesore Ju çon në informacione të mëtejshme mbi organin përkatës.


Bujar Mehmeti

Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara Në Asamblenë e Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara janë të përfaqësuar me të

drejta të barabarta të gjitha shtetet anëtare nëpërmjet një delegacioni me përfaqësues

të qeverisë: Çdo vend ka një votë në këtë organ, i cili është qendra organizative e

sistemit të Kombeve të Bashkuara.

Bujar Mehmeti

Kombet e Bashkuara janë një organizatë ndërkombëtare me karakteristika klasike, që do

të thotë, se kjo organizatë formohet nga shtete dhe se në organet e saj bashkohen

përfaqësues të qeverive kombëtare. Kjo vlen pikërisht edhe për Asamblenë e

Përgjithshme, e cila shpesh gabimisht përcaktohet si "parlamenti botëror". Por ajo nuk

është aspak një parlament, por një forum bashkëpunimi dhe këshillimi ndërshtetëror,

edhe pse puna në plenum – sikurse është e ditur për parlamentet – përgatitet në komisione.

Përveç komisioneve kryesore dhe

komisioneve të tjera ka edhe një numër të

madh organesh dytësore dhe ndihmëse, të

cilat plotësojnë strukturën e Asamblesë së

Përgjithshme. Ndarja në komitete të

panumërta është një ndër tiparet më

përcaktuese të sistemit të Kombeve të

Bashkuara. Neni 7 i Kartës së OKB-së u

ofron mundësinë organeve kryesore të

Kombeve të Bashkuara të formojnë në rast

nevoje organe dytësore ose ndihmëse, të

cilat në historinë e organizatës njohin një

përdorim në rritje.

Seanca e përvitshme e Asamblesë së

Përgjithshme fillon në fillim të shtatorit në

selinë e saj në New York. Fillimisht zgjidhen

komitetet drejtuese dhe, zakonisht nga

Komisionet kryesore

Komisioni i parë: Çarmatimi dhe

siguria ndërkombëtare

Komisioni i dytë: Ekonomia dhe

financat

Komisioni i tretë: çështje sociale,

humanitare dhe kulturore

Komisioni i katërt: Çështje të

veçanta politike dhe çkolonializimi

Komisioni i pestë: Administrata dhe

buxheti (i brendshëm)

Komisioni i gjashtë: Ligjet


Bujar Mehmeti

ministrat e jashtëm, zhvillohet debati i

përgjithshëm, ku edhe shënohet interesi

më i lartë i mediave. Ndërsa më parë

seanca mbaronte në dhjetor, Asambleja e

Përgjithshme tashmë mblidhet pothuajse

gjatë gjithë vitit.

Vendimet merren në përgjithësi me shumicë të thjeshtë votash, në rast çështjesh të

rëndësishme kërkohet shumica e dy të tretave, si p.sh. në rastin e përjashtimit apo

pranimit të anëtarëve të rinj, ose në rastin e zgjedhjes së anëtarëve jo të përhershëm të

Këshillit të Sigurimit. Gjithsesi, në vitet e fundit është bërë diçka e zakonshme, që

vendimet të merren me konsensus pa kaluar në procedurë votimi.

Asambleja e Përgjithshme i merr vendimet e detyrueshme në mënyrë interne, pra

brenda sistemit të Kombeve të Bashkuara, (p.sh. vendimet në lidhje me buxhetin e

organeve ndihmëse), ndërsa në mënyrë eksterne ajo jep rekomandime, që për shtetet

anëtare nuk janë të detyrueshme në kuptimin e së drejtës ndërkombëtare. Por kjo nuk

do të thotë, se këto rekomandime janë pa efekt, sikurse dëshmon historia e "Deklaratës

së përgjithshme mbi të drejtat e njeriut" miratuar në vitin 1948, dhe sikurse thekson

edhe fragmenti i mëposhtëm:

"Edhe nëse Asamblesë së Përgjithshme i mungojnë instrumentat dhe sanksionet e forta,

kjo nuk do të thotë, që deklaratat dhe rekomandimet mbeten pa efekt. Presioni publik

dhe autoriteti politik dhe moral i komunitetit ndërkombëtar ka ndikuar, që deklaratat dhe

rekomandimet e shumta të Asamblesë së Përgjithshme të pranohen në mënyrë

universale, si dhe kanë çuar përpara në të gjithë botën zhvillimin e standardeve politike

dhe juridike." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, Instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore për edukim politik, seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 49]

Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara

Këshilli i Sigurimit është më i fuqishmi ndër organet kryesore të organizatës botërore.

Sipas Kartës së OKB-së (neni 24) ai mban edhe përgjegjësinë kryesore për përmbushjen

e detyrës më të rëndësishme të organizatës [shih kursin bazë 1], garantimin e paqes

botërore dhe sigurisë ndërkombëtare. Kompetencat, që i njihen atij në këtë kontekst,

bëjnë që Këshilli i Sigurimit, në fushën e politikës ndërkombëtare, të jetë një komitet

unikal.


http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/Grundkurs_MR2/Materialien/dokument1.htm

http://www.dadalos.org/alb/Menschenrechte/Grundkurs_MR2/Materialien/dokument1.htm



Bujar Mehmeti

Sikurse e tregon edhe diagrama Këshilli i Sigurimit të Kombeve të Bashkuara përbëhet

nga 15 shtete anëtare, pesë prej të cilave – Kina, Franca, Britania e Madhe, Rusia dhe

SHBA – kanë një pozicion të spikatur si anëtarë të përhershëm. Dhjetë anëtarët jo të

përhershëm zgjidhen nga Asambleja e Përgjithshme me një mandat dyvjeçar. Këtu

proçedohet në mënyrë të tillë, që çdo vit të zgjidhn pesë anëtarë jo të përhershëm, me

qëllim që përbërja e Këshillit të Sigurimit të ndryshojë çdo vit.

Gjatë këtyre zgjedhjeve është formuar një

kod, i cili duhet të garantojë, që në Këshillin

e Sigurmitë të jenë të përfaqësuara

gjithmonë të gjitha rajonet (dhe interesat)

e botës.

Ai mund të thirret në çdo moment pasi

anëtarët kanë gjithmonë përfaqësuesit e

tyre në selinë në New York vertreten.

Presidenca e Këshillit, e cila ndërrohet çdo

muaj, mund të mblidhet në çdo moment.

Kjo mund të ndodhë me kërkesë të një

anëtari të Këshillit apo një shteti anëtar, të

Asamblesë së Përgjithshme ose të

Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të

Bashkuara. E paracaktuar është, që Këshilli i

Kodi rajonal për zënien e vendeve të

anëtarëve jo të përhershëm në

Këshillin e Sigurimit:

3 shtete afrikane

2 shtete aziatike

2 shtete latino-amerikane

2 shtete evropiano-perëndimore dhe

të tjera

1 shtet evropiano-lindor


Bujar Mehmeti

Sigurimit të mblidhet çdo 14 ditë, por në

praktikë ai mbldihet pothuajse përditë, dhe

shpesh madje edhe disa herë brenda një

dite.

Vendimet në lidhje më çështje proceduriale kërkojnë miratimin e nëntë anëtarëve. Për të

gjitha çështjet e tjera është një pengesë shtesë, pasi duhet të japin miratimin e tyre të

gjithë anëtarët e përhershëm. Kështu, Kina, Franca, Britania e Madhe, Rusia dhe SHBA

kanë të drejtën e vetos. Ky pozicion i privilegjuar i pesë anëtarëve të përhershëm

përbën edhe veçorinë qendrore të sistemit të Kombeve të Bashkuara, i cili bashkon

parime të ndryshme bazë në vetvete: Nga njëra anë barazinë e shteteve sovrane në

Asamblenë e Përgjithshme ("Një vend – një votë "), nga ana tjetër pesë shtete, të cilat

formojnë një kryesi drejtuese në koncptin e koncertit evropian të Fuqive të Mëdha të

shek. XIX.

Ashtu si organet e tjera kryesore edhe Këshilli i Sigurimit mund të krijojë organe

dytësore. Këtu bëjnë pjesë përveç komisioneve të ndryshme edhe misionet e shumta të

paqes [shih përmbledhjen kronologjike në kursin bazë 2] dhe dy gjykatat penale për

Ruandën dhe për ish-Jugosllavinë.

Kompetenca të shumanëshme

Në paragrafin e parë të nenit 24 të Kartës së OKB-së thuhet: "Për të garantuar një

veprim të shpejtë dhe të efektshëm të Kombeve të Bashkuara anëtarët e tyre ia kalojnë

Këshillit të Siguriër të garantuar një veprim të shpejtë dhe të efektshëm të Kombeve të

Bashkuara anëtarët e tyre ia kalojnë Këshillit të Sigurimit përgjegjësinë kryesore për

ruajtjen e paqes botërore dhe të sigurisë ndërkombtare si dhe njohin faktin, që Këshilli i

Sigurimit gjatë realizimit të detyrimeve, që rrjedhin nga kjo përgjegjësi, vepron në emrin

e Kombeve të Bashkuara." Se si paraqiten në veçanti këto kompetenca të

shumanëshme, këtë e tregon fragmenti i mëposhtëm:

Këshilli i Sigurismit"me qëllim zgjidhjen paqësore të konflikteve (Kapitulli i VI i Kartës),

mund të marrë në shqyrtim çdo situatë (neni 34), dhe të japë rekomandime në çdo stadt

të një konflikti me qëllim mbylljen paqësore të tij (neni 36). Në kuptimin e kapitullit të

VI roli i Këshillit të Sigurimit kufizohet me këshillimin ose moderimin. Ndërsa Kapitulli VII

i Kartës rregullon ushtrimin e imponimit nëpërmjet Këshillit të Sigurimit. Këtu ai duhet të

përcaktojë sipas nenit 39, nëse një situatë e caktuar paraqet një kërcënim ose shkelje

të paqes apo një veprim agresiv.

Nëse Këshilli i Sigurimit mbërrin në një konstatim të tillë, atëherë ai mund të

rekomandojë masa të përshtatshmë për dhënien fund kësaj situate. Por ai mund të

marrë edhe masa për realizimin e detyrueshëm të vendimeve të tij. Sikurse parashikohet

në nenin 41 këtu mund të bëhet fjalë për një procedurë disashkallëshe për realizimin e

sanksioneve joushtarake – para së gjithash ekonomike -, dhe sipas nenit 42 ai mund të

urdhërojë edhe marrjen e masave ushtarake për vendosjen me forcë të paqes (...).

Sipas nenit 25 të gjitha shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara duhet të pranojnë dhe

zbatojnë vendimet e Këshillit të Sigurimit. Pozicioni i veçantë i Këshillit të

Sigurismitshprehet edhe në kompetencat e tij brenda organizatës, nëpërmjet të cilave

një seri vendimesh të rëndësishme, para së gjithash të Asamblesë së Përgjithshme,

lidhen mnë mënyrë të detyrueshmë me votën paraprirëse të Këshillit. Kjo ka të bëjë,

para së gjithash më pranimin ose përjashtimin e anëtarëve si dhe zgjedhjen e Sekretarit

të Përgjithshëm dhe të gjykatësve të Gjykatës ndërkombëtare."

[aus: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore për edukim politik, seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 51-52]

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_2/un-chronologie.htm#friedensmissionen


Bujar Mehmeti

Kombet e Bashkuara

Sekretariati dhe Sekretari i Përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara

Ndërsa organet e tjera të Kombeve të Bashkuara – me

përjashtim të Gjykatës Ndërkombëtare - formohen

përmes delegacionesh të dekretuara të qeverive të

shteteve anëtare, në Sekretariatin e Kombeve të

Bashkuara punojnë punonjës të vetë organizatës.

Sekretariati është organi kryesor administrativ i

Kombeve të Bashkuara. Ai përbëhet nga Sekretari i

Përgjithshëm, i cili zgjidhet me propozim të Këshillit të

Sigurismitnga Asambleja e Përgjithshme me një

mandat pesevjeçar, si dhe nga një aparat administrativ

i strukturuar në mënyrë hierarkike nga branches

(seksionet) respektivisht divisions (sektorët)

departments (departamentet). Në vitin 1998 në

strukturë u shtua edhe posti i Zv.Sekretarit të

Përgjithshëm.

Selia Kryesore është në New York, tre zyra të jashtme

përfaqësie janë në Gjenevë, Vienë dhe Nairobi. Në vitin

2000 në Sekretariati kishte 8.900 persona nga 170

shtete të punësuar. Këta punonjës të Kombeve të

Bashkuara mbajnë përgjegjësi vetëm përkundrejt

organizatës Botërore dhe nuk duhet të marrin

udhëzime nga palë të tjera.

Detyrat e Sekretariatit

"Në detyrat që duhet të realizojë Sekretari i

Përgjithshëm së bashku me Sekretariatin bëjnë pjesë

si ato të llojit klasik adminsitrativ, ashtu edhe ato të

natyrës politike. Ai koordinon edhe veprimtarinë e

organeve të tjera kryesore me përjashtim të Gjykatës

Ndërkombëtare, ai është përgjegjës për hartimin e

projekt-buxhetit dhe për … administrimin e financave,

ai regjistron dhe publikon marrëveshjet ndërkombëtare

të depozituara pranë tij nga shtetet anëtare të

Kombeve të Bashkuara … dhe përfaqëson organizatën

si të tërë qoftë në nivel ndërkombëtar ashtu edhe

përkundrejt shteteve anëtare.

Në detyrat e tij politike të origjinës, sipas nenit 99, bën

pjesë edhe tërheqja e vëmendjes Këshillit të Sigurisë

në lidhje me çdo çështje, që sipas gjykimit të tij do të

përbënte rrezik për paqen." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, Instrumentat dhe Reformat; Zyra Federale Qendrore për edukim politik, seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 57-58]

Në këtë mënyrë ai vepron në një fushë të vështirë

"tensionesh mes roleve te tij te ndryshme si nëpunësi

më i lartë administrativ dhe si moderator respektivisht

si katalizator në politikën ndërkombëtare "

Sekretarët e Përgjithshëm

të OKB-së

Trygve Lie

(Norvegji)

1946-1952

Dag

Hammarskjöld

(Suedi)

1953-1961

Sithu U Thant

(Birma)

1961-1971

Kurt

Waldheim

(Austri)

1972-1981

Javier Pérez

de Cuéllar

(Peru)

1982-1991

Boutros

Boutros-Ghali

(Egjipt)

1992-1996

Kofi Annan

(Gana)

1997-

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_3/gerichtshof.htm




Bujar Mehmeti

(Gareis/Varwick). Ish-Sekretari i Përgjithshëm Kurt

Waldheim është autori i fjalisë së shumëcituar, sipas

së cilës detyra e Sekretarit të Përgjithshëm është

"puna më e vështirë në botë ". Trygve Lie, Sekretari i

Parë i Kombeve të Bashkuara, fliste madje deri edhe

për një "detyrë të pamundur ".

Këshilli Ekonomik dhe Social (ECOSOC) i Kombeve të Bashkuara ECOSOC, së bashku me Asamblenë e Përgjithshme, është përgjegjës për detyrat e përshkruara në kapitullin IX të Kartës së OKB-së. Sipas nenit 63, ai mund të veprojë në

fushat e mëposhtme: ekonomi, çështje sociale, shëndetësi, arsim, kulturë dhe sektorë të

ngjashëm. Ai mund të cilësohet si organ koordinimi për çështje ekonomike dhe sociale.

Përbërja e tij ndjek një kod rajonal, i cili dallon për përfaqësimin mbiproporcional të vendeve në zhvillim, sikurse e tregon edhe diagrama e mëposhtme.

Asambleja e përgjithshme zgjedh çdo vit një të tretën e anëtarëve të vet për një

periudhë tre vjeçare. Ndryshe nga ç’ndodh në Këshillin e Sigurimit, mundësia e

rizgjedhjes së drejtpërdrejtë nuk përjashtohet, kështu që disa shtete kanë mundur të

stabilizohen pothuaj si shtete të përhershme. ECOSOC përfaqëson elementin lidhës me

organizatat e posaçme me anëtarësi të vetën duke përmbushur kështu një funksion të

rëndësishëm në sistemin e tejetdegëzuar të Kombeve të Bashkuara, me të cilin merret

Kursi bazë 4. Përveç kësaj, ky këshill mban marrëdhënie konsultative me mbi 1.500

NGO (Organizata joqeveritare).

ECOSOC mblidhet një herë në vit për katër javë rresht. Një pjesë e madhe e aktivitetit

realizohet nga organet dytësore të shumta në numër, shumimi i të cilave ka qenë

shpeshherë shkak kritikash për efikasitetin në punë [në lidhje me problemet dhe kritikat shih kursin bazë 5]. Organet dytësore ndahen në gjashtë kategori:







Bujar Mehmeti

1) Organe te veçanta: Programi i kontrollit të drogës (INDCB), Instituti Kërkimor për

Mbështetjen e Gruas(INSTRAW)

2) Komisione të përhershme: Komisioni për sistemin e banimit dhe ngulimet,

Komisioni për organizatat joshtetërore, Komisioni për bisedime me organizatat

ndërshtetërore, Komisioni për sipërmarrjet ndërkufitare

3) Komisione speciale: Komisioni për programimin dhe koordinimin (CPC, së bashku

me Asamblenë e Përgjithshme), Komision administrimi për koordinimin (ACC)

4) Komitete ekspertësh:

komitete të përbëra nga ekspertë të pavarur: Komiteti për planifikimin e zhvillimit,

Kongresi mbi programin e Kombeve te Bashkuara për administratën publike dhe

financat, Grupi i ekspertëve ad-hoc për bashkëpunim ndërkombëtar në çështje

taksash

Komitete të përbëra nga ekspertë qeveritare: Komiteti për burime të reja dhe të

rigjenerueshme energjie për zhvillimin, Komiteti për burime natyrore, Komiteti për

transportin e objekteve të rrezikshme, grupi i ekspertëve të Kombeve të Bashkuara

për emrat gjeografikë, grupi ndërshtetëror i punës për normat ndërkombëtare të

sistemit të kontabilitetit

5) Komisione rajonale: Komisioni i ekonomisë për Afrikën (ECA), Komisioni i

Ekonomisë për Evropën (ECE), Komisioni i Ekonomisë për Amerikën Latine dhe

Karaibet (ECLAC), Komisioni ekonomik dhe Social për Azinë dhe Paqësorin (ESCAP),

Komisioni ekonomik dhe Social për Azinë Perëndimore (ESCWA)

6) Komisione për fusha të caktuara: Komisioni për zhvillim të qëndrueshëm,

Komisioni për popullsinë, Komisioni për zhvillim social, Komisioni për statistikat,

Komisioni për të drejtat e njeriut, Komisioni për pozicionin juridik të gruas, komisioni

për substancat narkotike, Komisioni për parandalimin e krimeve dhe të drejtën

penale.

Megjithë këtë masë organesh dytësore, rëndësia e ECOSOC ka rënë. Gareis dhe Varwick

konstatojnë: "Sipas objektivave të Kombeve të Bashkuara, të bëra të qarta në nenin 1,

shifra 3, dhe problemeve të përmendura në nenin 55, ECOSOC merret kryesisht me

çështje të zhvillimit në vende të varfra (...). Kompetencat e tij këtu janë gjithsesi të

kufizuara dhe i nënshtrohen autoritetit të Asamblesë së Përgjithshme, duke bërë që

ECOSOC të shndërrohet kështu gjithnjë e më tepër në një 'organ ndihmës të saj' (...).

Veç kësaj Asambleja e Përgjithshme i ka hequr disa kompetenca ECOSOC-ut në fushën e

zhvillimit përmes krijimit të organeve speciale si p.sh. te Programit për Zhvillim (UNDP)

ose të Konferencës për Tregtinë dhe Zhvillimin (UNCTAD), kështu që atij, përveç sektorit

të të drejtave të njeriut, zor se i mbeten sektorë të tjerë operativë aktivizimi. "

[nga: Sven Gareis/Johannes Varëick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, Instrumentat dhe Reformat; Zyra Federale Qendrore për edukim politik, seri shkrimesh vëll. 403, Bonn 2003, F. 54]

Gjykata Ndërkombëtare e Kombeve të Bashkuara Gjykata Ndërkombëtare është organi kryesor i vetëm, i cili nuk e ka selinë në New York,

po në Hagë. Ai është organi i drejtësisë së Kombeve të Bashkuara, i përbërë nga 15 gjykatës të pavarur.

Bujar Mehmeti

Me kompetencat e Gjykatës Ndërkombëtare merret, nga njëra anë, Kapitulli XIV i Kartës

së OKB-së, nga ana tjetër ato janë të përcaktuara në statutin e saj, që është edhe një

pjesë përbërëse integrale e Kartës. Kjo do të thotë, se çdo shtet, që bëhet anëtar i

Kombeve të Bashkuara, bëhet në të njëjtën kohë edhe palë kontraktore e Gjykatë

Ndërkombëtare. Gjykata Ndërkombëtare dallon në thelb nga gjykatat "normale". Kjo

duket qartë në faktin, që përpara Gjykatës Ndërkombëtare lejohen të dalin si palë vetëm

Shtetet. Edhe më i rëndësishëm është fakti, që shtetet duhet t'i nënshtrohen

paraprakisht juridiksionit të Gjykatës Ndërkombëtare:

"... Karakteri komunitar i së drejtës ndërkombëtare (kërkon), që nënvendosja

përkundrejt një gjykate ndërkombëtare të paraprihet nga marrëveshja përkatëse mes

palëve. Nëse në një rast të tillë mungon gatishmëria qoftë edhe e një shteti të vetëm,

atëherë Gjykata ndërkombtare nuk mund të veprojë. Po ashtu, nëse vendimet e

Gjykatës Ndërkombëtare janë të detyrueshme vetëm për palët e prekura në konfliktin-

objekt të procesit gjyqësor, atëherë jurisprudenca e saj nuk ka një efekt të

përgjithshëm."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore për edukimin politik, Seria e shkrimeve vëll. 403, Bonn 2003, F. 56]

Këto kushte të vështira pune kanë ushtruar ndikimin e tyre, që Gjykata Ndërkombëtare

nuk mundi të luante një rol të rëndësishëm në kuadrin e detyrës kryesore të Kombeve të

Bashkuara, garantimit të paqes dhe sigurisë ndërkombtare. Gjykata Ndërkombëtare,

ashtu sikurse paraardhësja e vet, Gjykata e Përhershme Ndërkombtare e Lidhjes së

Popujve, nuk mundi të realizonte me sukses idenë bazë dhe tradisionale, sipas së cilës

konfliktet mes shteteve duhet të zgjidhen nga një Gjykatë Ndërkombëtare dhe jo në

fushën e betejës.

Një bilanc të ngjashëm bëjnë edhe Gareis dhe Varwick: "Me 65 sentenca në më tepër se

pesë dekada Gjykata Ndërkombëtare nukka luajtur ndonjë rol aktiv në politikën

ndërkombëtare, por me vendimet dhe 23 vlerësimet e saj juridike në fushat, që janë

objekt i trajtimit të saj, ka dhënë një kontribut shembullor në zhvillimin e mëtejshëm të

së drejtës ndërkombëtare."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore për edukimin politik, Seria e shkrimeve vëll. 403, Bonn 2003, F. 56]



Bujar Mehmeti

Kombet e Bashkuara

Këshilli i Kujdestarisë së Kombeve të Bashkuara Këshilli i Kujdestarisë e pezulloi veprimtarinë e tij pas shpalljes së pavarësisë së territorit

të fundit nën kujdestari (Palau) nga njëmbëdhjetë, që kishin qenë gjithsej në datën 1

tetor 1994. Megjithatë kapitujt përkatës të Kartës së OKB-së deri më sot nuk janë hequr

(Kapitulli XII dhe XIII). Ka patur mendime, që organi të ngarkohet me detyra të reja, si p.sh. me administrimin e failed states. Por deri tani kjo nuk ka ndodhur.

Kursi bazë 4: Si paraqitet sistemi i Kombeve të Bashkuara Kombet e Bashkuara u krijuan në vitin 1945, për "të ruajtur brezat e ardhshëm nga

kamxhiku luftës", sikurse përshkruhet edhe në fjalinë e parë të famshme të Kartës së

OKB-së detyra kryesore e kësaj organizate të re. Këtu me paqe kuptohej jo vetëm

mungesa e luftës, por përfshiheshin edhe - në sensin e një koncepti pozitiv për paqen -

çështje të zhvilllimit dhe drejtësisë ndërkombtare. Kështu nxitja e zhvillimit ekonomik

dhe social bënte pjesë që në fillim në fushat e detyrave të kësaj organizate botërore [në

lidhje me detyrat dhe qëllimet shih Kursin bazë 1].

Që të mund të realizojë këtë spektër të gjerë detyrash, Karta parashikon, që Organet

kryesore të Kombeve të Bashkuara të krijojnë edhe organe dytësore dhe speciale dhe,

që ato së bashku me organizata të tjera, të mund të bashkëpunojnë për realizimin e

objektivave të vëna. Ky parim ka gjetur zbatim intensiv në gjashtë organet kryesore, që

përbëjnë edhe thelbin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Kështu, me kalimin e

kohës, përreth kësaj bërthame lindi një rrjet i dallueshëm qartë organesh dhe

bashkëpunimesh, të cilët njihen me termin Sistem i Kombeve të Bashkuara. Gareis dhe Varwick e grupojnë elementet e këtij sistemi në dy kategori:

"Së pari dallohen organet speciale, programet dhe institucionet rajonale, të cilat janë

krijuar nga vetë OKB-ja dhe u nënrenditen Asamblesë së Përgjithshme, Këshillit

Ekonomik dhe Social, respektivisht, Sekretarisatit

së dyti dallohen edhe Organizatat e Posaçme, korporata me një natyrë juridike të

tyren, të cilat janë të pavarura ose të lidhura me OKB-në me anë marrëveshjesh dhe

që - sikurse thuhet shpesh në mënyrë figurative - i përkasin të gjitha të njëjtës family

of organizations."

Organet speciale të Kombeve të Bashkuara

Organet speciale vihen në veprim nga Asambleja e Përgjithshme dhe paraqesin raportin

e tyre (pjesërisht direkt, pjesërisht përmes Këshillit Ekonomik dhe Social). Ato janë të

lidhura në mënyrë të detyrueshme me udhëzimet dhe direktivat e Asamblesë së

Përgjithshme - në dallim nga Organizatat e posaçme - dhe nuk kanë pavarësi buxhetore

dhe status juridik ndërkombëtar. Por kjo nuk do të thotë, se ato nuk do të vepronin si

organizata të pavarura.

Megjithë lidhjen e tyre formale me Asamblenë e Përgjithshme, vetëkuptohet që ato

përkundrejt aktorëve jashtë Kombeve të Bashkuara veprojnë në mënyrë autonome, dhe

kjo është arsyeja, pse ato, në raste të caktuara, cilësohen si institucione pothuajse

autonome. Ato zotërojnë një strukturë të brendshme të diferencuar dhe organe politike

udhëheqëse, gjë që redukton dallimin (formal) me organizatat e posaçme në lidhje me

punën dhe perceptimin e aktorëve të tjerë.
















http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_4/sonderorganisationen.htm

Bujar Mehmeti

Përsa i përket krijimit të tyre, Gareis dhe Varwick sqarojnë si më poshtë: "Lindja e

pjesës më të madhe të organeve speciale i takon periudhës së çkolonializimit, gjatë të

cilës shtetet e 'Botës së Tretë' arritën të merrnin shumicën në Asamblenë e

Përgjithshme, e cila për pasojë filloi të merrej kryesisht me problemet ekonomike dhe

sociale të vendeve në zhvillim (...) [shih Kursin bazë 2: Kombet e Bashkuara gjatë Luftës

së Dytë Botërore]. Numri i konsiderueshëm i organeve speciale të krijuara në katër

dekadat e para të historisë së Kombeve të Bashkuara është shprehje e revoltimit të

vendeve në zhvillim kundër rendit ekonomik botëror të gjykuar prej tyre si të padrejtë, i

cili i favorizon në mënyrë të njëanshme vendet e industrializuara (...). Në fakt, kështu

ato ia dolën, që të përfshinin në mënyrë fikse konfliktin veri-jug në axhendën e Kombeve

të Bashkuara me qëllim trajtimin e suksesshëm të tij ... por që nuk u arrit."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 60-61]

Organet speciale

me raportim direkt para Asamblesë së Përgjithshme:

UNRWA United Nations Relief and

Works Agency for Palestine

Refugees in the Near East

Organ mbështetës i Kombeve

të Bashkuara për refugjatët e

Palestinës në Lindjen e Afërt

Internet

UNITAR United Nations Institute for

Training and Research Instituti Arsimor dhe Kërkimor

i Kombeve të Bashkuara Internet

me raportim para Asamblesë së Përgjithshme nëpërmjet Këshillit Ekonomik dhe Social:

UNICEF United Nations Children´s

Fund Organ mbështetës i Kombeve

të Bashkuara për fëmijët Internet

UNHCR United Nations High

Commissioner for Refugees Komisioner i Lartë i Kombeve

të Bashkuara për Refugjatët Internet

WFP World Food Programme Programi Ndërkombëtar për

Ushqimin Internet

UNCTAD United Nations Conference on

Trade and Development Konferenca e Kombeve të

Bashkuara për Tregtinë dhe

Zhvillimin

Internet

UNDP United Nations Development

Programme Programi i Kombeve të

Bashkuara për Zhvillimin Internet

UNFPA United Nations Population Fund Fondi i Kombeve të Bashkuara

për Popullsinë Internet

UNV United Nations Volunteers


Bashkuara për vullnetarët Internet

UNU United Nations University Universiteti i Kombeve të

Bashkuara Internet

UNEP United Nations Environment


Bashkuara pë mjedisin Internet

WFC World Food Council Këshilli Ndërkombëtar për

Ushqimin

UNCHS United Nations Centre for

Human Settlements Qendra e Kombeve të

Bashkuara për sistemin e

banimit dhe ngulimet

Internet

INSTRAW International Research and

Training Institute for the

Advancement of Women

Instituti Ndërkombëtar

kërkimor dhe arsimor në

mbështetje të gruas

Internet



http://www.un.org/unrwa/

http://www.unitar.org/

http://www.unicef.org/

http://www.unhcr.ch/

http://www.wfp.org/

http://www.unctad.org/

http://www.undp.org/

http://www.unfpa.org/

http://www.unv.org/

http://www.unu.edu/

http://www.unep.org/

http://www.unhabitat.org/

http://www.un-instraw.org/

Bujar Mehmeti

UNHCHR United Nations High

Commissioner for Human

Rights

Komisioner i Lartë i Kombeve

të Bashkuara për të drejtat e

Njeriut

Internet

Komisionet rajonale

ECE Economic Commission for

Europe Komisioni Ekonomik për

Evropën Internet

ESCAP Economic and Social

Commission for Asia and the

Pacific

Komisioni Ekonomik dhe

Social për Azinë dhe Paqësorin Internet

ECLAC Economic Commission for Latin

America and the Caribbean Komisioni Ekonomik për

Amerikën Latine dhe Karaibet Internet

ECA Economic Commission for

Africa Komisioni Ekonomik për

Afrikën Internet

ESCWA Economic and Social

Commission for Western Asia Komisioni Ekonomik dhe Social

për Azinë Perëndimore Internet

Komitetet për të drejtat e njeriut

CERD Committee on the Elimination

of Racial Discrimination Komiteti për eleminimin e

diskriminimit racial Internet

CCPR /

HRC Human Rights Committee

(under the International

Convenant on Civil and Political

Rights)

Komiteti për të drejtat e

njeriut (nën Paktin

Ndërkombëtar mbi të drejtat

qytetare dhe politike)

Internet

CEDAW Committee on the Elimination

of Discrimination against

Women

Komiteti për eleminimin e

diskriminimit të gruas Internet

CESCR Committee on Economic,

Social and Cultural Rights Komiteti për të drejtat

ekonomike, sociale dhe

kulturore

Internet

CAT Committee against Torture Komiteti kundër Torturës Internet

CAAS Commission against Apartheid

in Sports Komisioni kundër aparteidit në

sport

CRC Committee on the Rights of the

Child Komiteti për të drejtat e

fëmijëve Internet


Organizatat e posaçme të Kombeve të Bashkuara

Në dallim nga Organet Speciale, organizatat e posaçme nuk u krijuan nga vetë OKB-ja.

Përkundrazi, këtu bëhet fjalë për organizata ndërkombëtare të pavarura juridikisht, me

të cilat Kombet e Bashkuara bashkëpunojnë në bazë detyrimesh kontraktuale

(Marrëveshjet e posaçme sipas nenit 63 të Kartës së OKB-së). Disa prej këtyre

organizatave të posaçme - sikurse Shoqata Ndërkombtare e Postës themeluar në vitin

1874 - ekzistonin që shumë kohë përpara se të themeloheshin Kombet e Bashkuara në

vitin 1945.

Organizatat e posaçme operojnë ojesërisht në të njëjtat fusha sikurse eshe organet

speciale, çka ka qenë herë pas here shkak kritikash në lidhje me efikasitetin dhe

http://www.ohchr.org/

http://www.unece.org/

http://www.unescap.org/

http://www.eclac.cl/

http://www.uneca.org/

http://www.escwa.org.lb/

http://www.ohchr.org/english/bodies/cerd/index.htm

http://www.ohchr.org/english/bodies/hrc/index.htm

http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/

http://www.ohchr.org/english/bodies/cescr/index.htm

http://www.ohchr.org/english/bodies/cat/index.htm

http://www.ohchr.org/english/bodies/crc/index.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_4/spezialorgane.htm


Bujar Mehmeti

koordinimin e Kombeve të Bashkuara [shih kursin bazë 5]. Nga pikëpamja formale, këtu

bëhet fjalë për institucione ndërkombëtar, të cilat janë krijuar mbi bazën e

marrëveshjeve përkatëse ndërkombtare të palëve, dëshmojnë se kanë strukturat e veta

në anëtarë dhe struktura dhe posedojnë një buxhet të tyren. Ato lidhen me Kombet e

Bashkuara me anë marrëveshjesh, që ato i lidhin me Këshillin Ekonomik dhe Social dhe

që duhet të miratohen nga Asambleja e Përgjithshme.

Në lidhje me aktivitetin e organizatave të posaçme Gareis dhe Varwick konkludojnë: "Në

mënyrë të ngjashme, sikurse në rastin e organeve speciale, edhe te organizatat e

posaçme reflektohen konfliktet e interesave mes vendeve të industrializuara dhe atyre

në zhvillim. Ndërsa shtetet e pasura konsiderojnë si operative dhe eficiente ato

korporata financiare, ku ato dominojnë duke u nisur nga pesha e votës së tyre sipas

kuotave përkatëse financiare, vendet më të varfëra u kushtojnë rëndësi organizatave për

bashkëpunimin shumëpalësh për zhvillim, të cilat gjithsesi janë të varura nga mbështetja

e vendeve industriale. Edhe aktiviteti i organizatave përkatëse zor se ka mundur të

kontribuojë në kapërcimin e kësaj kundërshtie (...). Sikurse për Kombet e Bashkuara në

tërësi, edhe për organizatat e posaçme vlen fakti, që suksesi i punës së tyre varet

kryesisht nga vullneti i shteteve, që i bartin ato, për bashkëpunim shumëpalësh."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 62]

Organizata të posaçme

ILO International Labour

Organization Organizata Ndërkombëtare e

Punës Internet

FAO Food and Agriculture

Organization of the United

Nations

Organizata e Kombeve të

Bashkuara për Ushqimin dhe

Bujqësinë

Internet

UNESCO United Nations Educational,

Scientific and Cultural

Organization

Organizata e Kombeve të

Bashkuara për Arsimin,

Shkencën dhe Kulturën

Internet

ICAO International Civil Aviation

Organization Organizata Ndërkombëtare për

Fluturimet Civile Internet

IBRD International Bank for

Reconstruction and

Development

Banka Ndërkombëtare për

Rindërtim dhe Zhvillim (Banka

Botërore)

Internet

IFC International Finance

Corporation Korporata Ndërkombëtare

Financiare Internet

IDA International Development

Association Organizata Ndërkombëtare për

Zhvillim Internet

IMF International Monetary Fund Fondi Monetar Ndërkombëtar Internet

UPU Universal Postal Union Shoqata Botërore e Postës Internet

WHO World Health Organization Organizata Botërore e Shëndetit Internet

ITU International

Telecommunication Union Unioni Ndërkombëtar i

Telegrafisë Internet

WMO World Meteorological

Organization Oganizata Ndërkombëtare për

Meteorologjinë Internet

IMO International Maritime

Organization Organizata Ndërkombtare për

Lundrimin Detar Internet

WIPO World Intellectual Property Organizata Botërore për Internet




http://www.ilo.org/

http://www.fao.org/

http://www.unesco.org/

http://www.icao.int/




http://www.imf.org/

http://www.upu.int/

http://www.who.int/

http://www.itu.int/

http://www.wmo.ch/

http://www.imo.org/

http://www.wipo.int/

Bujar Mehmeti

Organization Pronësinë Intelektuale

IFAD International Fund for

Agricultural Development Fondi Ndërkombëtar për

Zhvillimin Bujqësor Internet

UNIDO United Nations Industrial

Development Organization Organizata e Kombeve të

Bashkuara për Zhvillim

Industrial

Internet

Organizata autonome

WTO World Trade Organization Organizata Botërore e Tregtisë Internet

IAEA International Atomic Energy

Agency Agjencia Ndërkombëtare për

Energjinë Atomike Internet


Kursi bazë 5: Para cilave probleme ndodhen Kombet e Bashkuara?

Pasi në kursin bazë 1 u skicuan Detyrat dhe qëllimet e Kombeve të Bashkuara, pasi kursi

bazë 2 ka pasqyruar Zhvillimin e Kombeve të Bashkuara dhe pasi në kurset bazë 3 dhe 4

janë prezantuar instrumentet, që vihen në dispozicion për realizimin e qëllimeve –

pikërisht Organet kryesore nga njëra anë, Organet speciale dhe organizatat e posaçme

nga ana tjetër -, në kursin bazë 5 bëhet fjalë për një bilanc të orientuar për nga

problemi: A kanë mundur Kombet e Bashkuara të përmbushin shpresat, që fshihen pas

tyre? Në cilët sektorë kanë mbetur pa i realizuar ato?

Në sekuancat e ndryshme te kurseve bazë

janë tematizuar tashmë probleme të

veçanta: Prezantimi i historisë së Kombeve

të Bashkuara në Kursin bazë 2 ka treguar, që

në përmbushjen e detyrës kryesore,

garantimit të paqes, ka patur herë pas here

kriza tepër të rënda. Gjithashtu, është

treguar se Kombet e Bashkuara që prej

viteve '60 kanë qenë forumi më i

rëndësishëm në përpunimin e konfliktit Veri-

Jug, por që sukseset e arritura në lidhje me

çtensionimin e konflikteve mes vendeve të

industrializuara dhe vendeve në zhvillim

mbetën modeste.

Në shumë zyra njëherazi u drejtua një kritikë

e përmendur shpesh ndaj sistemit të

tejetdegëzuar të Kombeve të Bashkuara,

pikërisht mungesa e koordinimit të

aktiviteteve dhe, si pasojë e kësaj, edhe

mungesa e efikasitetit në punë. Kjo ka qënë

një arsye jo pak e rëndësishme, që SHBA, si

paguesi më i madh i kontributeve, janë

përpjekur të ushtrojnë herë pas here presion

Kontributet në buxhetin e rregullt

të Kombeve të Bashkuara (në

përqindje)

1998 2000

SHBA 25,00 25,00

Japonia 17,98 20,57

Gjermania 9,63 9,86

Franca 6,49 6,55

Italia 5,39 5,44

Britania e Madhe 5,08 5,09

Rusia 2,87 1,08

Kanadaja 2,83 2,73

Spanja 2,57 2,59

Holanda 1,62 1,63

Brazili 1,51 1,47

Australia 1,47 1,48

Suedia 1,10 1,08

Belgjika 1,10 1,10

http://www.ifad.org/

http://www.unido.org/

http://www.wto.org/

http://www.iaea.or.at/





Bujar Mehmeti

duke mos i paguar detyrimet e tyre, çka bëri

të qartë më pas edhe një problem tjetër të

rëndë të Kombeve të Bashkuara, ngushtësinë

e dukshme financiare.

Shtete të tjera 15,36 14,33

Në tërësi ka një vend bosh mes objektivave dhe parimeve të Kartës së OKB-së dhe

realitetit politik, sikurse del qartë nga vënia përballë e këtyre dy elementeve në tabelën

e mëposhme nga Gareis dhe Varwick. Por edhe që t’ia ngarkosh të gjitha këto deficite

vetëm Organizatës së Kombeve të Bashkuara nuk do t’i korrespondonte realitetit.

Kombet e Bashkuara janë një organizatë klasike ndërkombëtare, shtetet janë anëtarët e

saj. Ashtu si çdo organizatë tjetër ndërkombëtare, edhe Kombet e Bashkuara janë aq të

fuqishme sa e lejojnë anëtarët e saj të jetë. Vullneti për një zgjidhje shumëpalëshe të

problemit nga ana e shteteve anëtare – në veçanti nga shtetet më të fuqishme – vendos

për suksesin apo dështimin e veprimtarisë.

Ia vlen ta analizojmë këtë, nëse duam të skicojmë një pamje të përshtatshme të

Kombeve të Bashkuara. Një pjesë e kritikës drejtuar organizatës botërore u takon

shteteve bartëse. Përveç kësaj duhet trajtuar edhe një aspekt tjetër, i cili gjithashtu

priret të relativizojë kritikën e tepruar, pikërisht shpresat e mëdha, që ishin lidhur me

Kombet e Bashkuara. Ndonjë kritikë tjetër drejtuar Organizatës duket se rrjedh nga

supozimi i gabuar, se në rastin e Kombeve të Bashkuara bëhet fjalë për një lloj Qeverie Botërore.

Qëllimet dhe parimet e Kartës Realiteti politik

Barazia sovrane e të gjitha shteteve

anëtare Ndryshime karakteristike pushteti mes

shteteve dhe rajoneve

Përmbushja e detyrimeve të ndërmarra

me Kartën e OKB-së Refuzim i pagimit të kontributeve dhe

shërbime sipas gjendjes së interesave

kombëtare

Detyrim për zgjidhjen paqësore të

Konflikteve Pushteti i gjithëpranishëm në sistemin

ndërkombëtar

Ndalim i përgjithshëm i dhunës E drejtë e praktikuar e disa shteteve për

ushtrim të njëanshëm dhune

Paqja botërore dhe siguria ndërkombëtare

si detyrë kolektive e të gjitha shteteve

anëtare

Dominim i interesave të shteteve të

industrializuara dhe konflikte të harruara

të vendeve në zhvillim

Ndalim i përzierjes në çështje të

brendshme të shteteve anëtare Globalizimi i problemeve bazë çon

detyrimisht në erozionin e sovranitetit të

shteteve

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F.302]

Pas një analize të shkurtër të historisë së Kombeve të Bashkuara, Volger del në

konkluzionin: "Nëse Kombet e Bashkuara kishin dhe kanë vështirësi në garantimin e

paqes dhe në zgjidhjen e problemeve të tjera globale, kjo nuk kishte të bënte dhe nuk

ka të bëjë me strukturën e Kombeve të Bashkuara – ato kanë treguar se janë mjaft

fleksible dhe efektive -, por me mospërputhjen e gjykimeve të shteteve anëtare dhe në

mungesën e gatishmërisë së tyre për të realizuar masat përkatëse politike dhe

ekonomike." [nga: Helmut Volger, Mbi historinë e Kombeve të Bashkuara; në: Nga politika dhe historia aktuale 42/1995, Zyra Federale Qendrore për edukim politik Bonn, F. 12]


Bujar Mehmeti

Megjithatë – dhe ky është një problem tjetër, përpara të cilit ndodhen Kombet e

Bashkuara – duhet thënë, se organizata e ka pothuaj katërfishuar numrin e anëtarëve të

saj që prej themelimit dhe i ka zgjeruar fushat e saj të detyrave në mënyrë të

konsiderueshme, pa ndërmarrë ndryshime thelbësore në Kartë. Ajo vazhdon të reflektojë

situatën (e veçantë) të politikës botërore në mbarim të Luftës së Dytë Botërore dhe ka

një efekt anakronik në rritje.

OKB-ja është shndërruar "nga një organizatë, e cila në rradhë të parë duhej të përbuzë

luftën si mjet të politikës, ... në një forum global, në të cilin diskutohen të gjitha

problemet më të rëndësishme globale duke i sjellë ato në një pjesë të tyren më afër

zgjidhjes. Në politikën ndërkombëtare ka … një konsensus të gjerë në lidhje me faktin,

se Kombet e Bashkuara duhet të reformohen, pasi procedurat nuk u korrespondojnë më

realiteteve të politikës botërore të shek. XXI. Në të njëjtën kohë, nga Kombet e

Bashkuara pretendohet gjithnjë e më tepër të mbushë një boshllëk të rendit politik në

botën e globalizuar dhe kjo kundërshti mes mundësive reale dhe pritshmërive të larta

gjeneron një klimë tejngarkese dhe ka për pasojë vlerësimet e padrejta të aktivitetit të

Kombeve të Bashkuara." [nga: Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara; në: Wichard Woyke (bot.), Fjalorth mbi politikën ndërkombtare, Botimi i 8-të, Zyra Federale Qendrore për Edukim Politik, seri shkrimesh vëll. 404, Bonn 2000, F. 496]

Probleme në garantimin e paqes

Prezantimi i zhvillimit të Kombeve të

Bashkuara në Kursin bazë 2 i kushtoi

një rëndësi të veçantë garantimit të

paqes - detyrës kryesore të

organizatës. Këtu u bë e qartë, se

organizata kishte kryer një veprimtari

të konsiderueshme në këtë drejtim -

gjë që e konfirmon me forcë edhe

dhënia e çmimit Nobel Helmetave Blu

në vitin 1988 dhe Kofi Annan-it në

vitin 2001-, por gjithashtu edhe që

ishin shënuar kriza të rënda dhe hapa

prapa.

Fillimisht duhet thënë qartë, se

tërësia e instrumenteve të

parashikuara në Kartën e OKB-së për

garantimin e paqes, sistemi i sigurisë

ndërkombëtare, u provua të ishte i

padobishëm. Shpesh tërhiqet

vëmendja në lidhje me faktin se

sisteme të tilla nuk do të mund të

funksiononin fare, pasi do të

rezultonin me deficite strukturore

(shih tekstin në kuadratin djathtas). E

sigurt është, që organi vendimtar për

garantimin e paqes, Këshilli i

Sigurimit, në katër dekadat e para ka

qenë i bllokuar nga konflikti Lindje-

Perëndim.

Gabime në konstruktin e konceptit të

sigurisë kolektive

"Herë pas here tërhiqet vëmendja në lidhje

me faktin, se dy kushtet paraprake me të

cilat lidhet sistemi i sigurisë kolektive: të

qenët dakord dhe imponimi kundërshtojnë

njëri-tjetrin, pra, edhe përjashtohen në

mënyrë reciproke. Kur Fuqitë e Mëdha bien

dakord, atëherë nuk ka nevojë për imponim.

Nëse ky i fundit zbatohet nga Fuqitë e Mëdha

kundër shteteve më të vogla, atëherë kjo nuk

ka të bëjë më me sigurinë kolektive por me

diktatin e Fuqive të Mëdha. Ose kur Fuqitë e

Mëdha nuk janë 'in concert', atëherë masat

shtrënguese janë absolutisht të pamundura

dhe, në këtë mënyrë, sistemi është i paaftë të

funksionojë.

Në mbyllje, mund të argumentohet madje, që

bipolarizimi në rritje i sistemit të shteteve pas

vitit 1946 bëri që Sistemi i Sigurisë Kolektive,

i cili mund të funksionojë vetëm nëse

ekzistojnë një numër i madh aktorësh

mundësisht të të njëjtit potencial, të

vjetërohej përpara se të hynte me të vërtetë

në veprim (...).

Të dyja realizimet e Konceptit të Sigurisë






Bujar Mehmeti

"Zbulimi" i Helmetave

Blu ishte përgjigja inovative ndaj

mangësive në konstruktin e Kartës

dhe bllokadës së Këshillit të Sigurimit.

Megjithatë, kohë përpara, që në

krizën e Kongos në fillim të viteve '60,

u bënë të qartë kufijtë e këtij

instrumenti, dhe katastrofa e

Srebenicës përbën edhe kulmin e

trishtë të krizës së garantimit të

paqes [Kursi bazë 2 skicon zhvillimin

e garantimit të paqes nga OKB-ja në

mënyrë më të detajuar].

Johannes Varwick përmbledh në këtë

mënyrë diskutimin mbi reformat:

"Orientimi fillestar dhe, padyshim, i

suksesshëm i Kombeve të Bashkuara

për nga pengimi i luftrave

ndërshtetërore ka ndryshuar

rrënjësisht me shndërrimin e idesë

për luftën në drejtim të konflikteve

brendashtetërore. Dështimet

spektakolare si Ruanda, Srebrenica

ose Sierra Leone e kanë shtuar

presionin e reformave në këtë fushë.

Sipas Kapitullit VII të Kartës së

Kombeve të Bashkuara kanë në

dispozicion një tërësi të mjaftueshme

instrumentash në formë masash për

rastet e kërcënimit apo të shkeljes së

paqes, por që në praktikën e

deritanishme nuk janë përdorur

ndonjëherë.

Sipas propozimeve të një grupi

ekspertësh nën kryesinë e ish-

ministrit algjerian për punët e

jashtme, Lakhdar Brahimi, në gusht

të vitit 2000, trupat e Kombeve të

Bashkuara ... në të ardhmen duhet

të pajisen me një mandat solid dhe të

dërgohen në misione vetëm atëherë,

kur rregullat të flasin qartë për këtë,

kur ato të mund të zbatohen

mjaftueshëm si dhe kur të jenë të

pajisur mirë (...). Në këtë mënyrë

synohet të rritet efikasiteti i sistemit

të garantimit të paqes dhe ai i

diplomacisë parandaluese si dhe t'i

kushtohet më tepër vëmendje

konsolidimit të paqes.

Kolektive, Lidhja e Popujve dhe Kombet e

Bashkuara, treguan sërish qartë, se kjo linjë

nuk është e destinuar të ketë sukses në nivel

global. Konceptimi i saj fsheh vetëm faktin, se

ajo presupozon një konsensus në nivel

botëror, i cili duket se nuk do të ekzistojë

edhe për një kohë të pacaktuar.

Ajo ndeshet vetëm në nivel rajonal, psh. në

Komunitetin Evropian, i cili nuk përmban në

vetvete një Sistem të Sigurisë Kolektive dhe

nuk ka nevojë për të, sepse siguria është

garantuar dhe eështë zëvendësuar me forma

të tjera të bashkëpunimit (...).

Nëse parimet proceduriale të Sigurisë

Kolektive kanë treguar, se janë të

pazbatueshme për shkak të hershmërisë së

tyre, nuk është e thënë që të vlejë e njëjta

gjë edhe për Organizatën Ndërkombëtare

(...). Kombet e Bashkuara, të cilat me anë të

Rezolutës 'uniting for peace' të vitit 1950 e

vendosën parimin e Sigurisë kolektive në një

bazë edhe më të gjerë, që përfshinte edhe

Asamblenë e Përgjithshme, në vitin 1956

hoqën dorë prej tij në favor të një parimi

krejt tjetër, pikërisht të parimit 'peace-

keeping'.

Rëndësia e këtij proçesi nuk mund të

vlerësohet kurrë aq sa duhet. Ai tregon për

herë të parë, se funksioni strategjik për

paqen i Organizatës Ndërkombëtare, për të

qenë sa më i fortë, duhet që jo vetëm të mos

jetë i lidhur me përdorimin kolektiv të

dhunës, por madje të qëndrojë sa më larg atij

(...).

Dag Hammarskjöld, në vitin 1956, e

riorganizoi konceptin e garantimit të paqes

duke e bazuar atë në parimin e konsensusit,

të të rënit dakord. Trupat e Kombeve të

Bashkuara për garantimin e paqes viheshin

në veprim vetë atëherë dhe aty, ku palët në

konflikt kishin rënë dakord për këtë. Trupat

nuk ishin parashikuar për të aplikuar një

zgjidhje konkrete të konfliktit, por vetëm për

të penguar një rrugë të dhunshme të tij.

Kjo detyrë nuk ishte më në perspektivën e

asaj, çka Siguria Kolektive kërkonte të

arrinte dhe iu besua para së gjithash disa

mjeteve dhe mënyrave krejt të tjera. Këto të

fundit hiqnin dorë nga caktimi i fajtorëve dhe

nga dënimi; aplikimi i tyre lidhej me

konsensusin e palëve në konflikt (...).


Bujar Mehmeti

E hapur mbetet çështja, nëse Këshilli i

Sigurisë ka me të vërtetë monopolin

në fushën e garantimit të paqes, apo

nëse është e pranueshme, që në raste

të veçanta - sikurse gjatë misionit të

NATO-s në Jugosllavi në vitin 1999 -

të ndërhyet edhe pa një mandat të

qartë të Këshillit të Sigurimit." [nga: Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara; në: Wichard Woyke (bot.), Fjalorth mbi politikën ndërkombëtare, Zyra Federale Qendrore për edukim politik, Seri shkrimesh vëF. 503]

Hammarskjöld ia doli në këtë mënyrë, që jo

vetëm t'u siguronte Kombeve të Bashkuara

sukseset e tyre të para dhe të vërteta në

fushën e garantimit të paqes (sado minimale

që të duken ato); por ai e solli Organizatën

Ndërkombëtare edhe më afër një vlerësimi të

ri dhe të përshtatshëm të mundësive dhe

aftësive të saj në fushën e Sigurisë."

[nga: Ernst-Otto Czempiel, Strategji paqeje. Ndryshimi i sistemit përmes Organizatave Ndërkombëtare, demokratizimit dhe ekonomisë, Paderborn 1986, F. 96-98]

Kriza financiare e Kombeve të Bashkuara

Financat e Organizatës Botërore sigurohen nga tre

burime:

Kontributet e detyruara të shteteve anëtare në

buxhetin e rregullt,

Kontributet e detyruara për misionet e paqes

(Jugosllavi, Ruanda),

Kontribute vullnetare për organet speciale dhe

për programe të ndryshme.

Financimi i buxhetit të rregullt

Karta e OKB-së nuk përmban asnjë kod

shpërndarjeje për kontributet, neni 17 parashikon

vetëm që: "Shpenzimet e Kombeve të Bashkuara do

të mbarten nga anëtarët sipas një kodi

shpërndarjeje të përcaktuar nga Asambleja e

Përgjithshme ." Në praktikë, "komisioni i

kontributeve ... shqyrton me ndihmën e një kodi

kompleks vlerën përkatëse të kontributit të çdo

vendi në buxhetin e rregullt të Kombeve të

Bashkuara për një periudhë prej tre vjetësh.

Si bazë matjesh shërben në rradhë të parë prodhimi

social bruto i gjashtë viteve të fundit. Atyre vendeve

me të ardhura për person nën mesataren si dhe

atyre me kuotë të lartë borxhesh u lejohen

reduktime të pagesave. Pra me kuotizacionet e

përllogaritura në këtë mënyrë sigurohet buxheti i

rregullt i Kombeve të Bashkuara, i cili gjithsesi

përbën vetëm rreth 40 për qind të të gjitha

shpenzimeve. Buxheti i rregullt për vitin 2000/01

arrin vlerën 2,535 miliardë dollarë amerikanë." [nga: Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve të Bashkuara, Berlin 2000, F. 33]

Kontributet në buxhetin e

rregullt të OKB-së (në përqindje)

1998 2000

SHBA 25,00 25,00

Japonia 17,98 20,57

Gjermania 9,63 9,86

Franca 6,49 6,55

Italia 5,39 5,44

Britania e

Madhe 5,08 5,09

Rusia 2,87 1,08

Kanada 2,83 2,73

Spanja 2,57 2,59

Holanda 1,62 1,63

Brazili 1,51 1,47

Australia 1,47 1,48

Suedia 1,10 1,08

Belgjika 1,10 1,10

Shtete të tjera 15,36 14,33




Bujar Mehmeti

Buxheti i rregullt përmbledh kryesisht shpenzimet për infrastrukturën e Kombeve të

Bashkuara si dhe shpenzimet e personelit. Detyrat operative, si p.sh. aktivitetet në

kuadër të bashkëpunimit për zhvillim ose të ndihmës humanitare, financohen nga

kontributet vullnetare të shteteve anëtare (shih më poshtë).

Financimi i operacioneve të paqes dhe gjykatave ndërkombëtare

"Operacionet paqeruajtëse të Kombeve të Bashkaura financohen nga një tarifë e

veçantë. Edhe këtu baza janë kontributet e të gjitha shteteve anëtare të Kombeve të

Bashkuara, ku anëtarëve të përhershëm të Këshillit të Sigurimit, për shkak të

përgjegjësisë së tyre të veçantë për paqen dhe sigurinë, u caktohet edhe një shtesë mbi

këtë tarifë (...).

Gjykatat Ndërkombëtare për Ruandën dhe ish-Jugosllavinë kanë një buxhet të tyren dhe

financohen në bazë të një kodi të posaçëm. Ky kod orientohet në një masë 50% sipas

buxhetit të rregullt dhe 50% sipas buxhetit të operacioneve paqeruajtëse. Buxheti i

përgjithshëm i Gjykatave Ndërkombëtare ... në vitin 2000 arriti pothuaj 176 milionë

dollarë amerikanë." [nga: Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve të Bashkuara, Berlin 2000, F. 34]

Financimi i detyrave operative

Kontributet për organet speciale, programet dhe fondet e Kombeve të Bashkuara, të cilat

e kalojnë dukshëm buxhetin e rregullt, jepen mbi bazë vullnetare dhe varen nga

vlerësimi i shteteve anëtare.

Tabelë përmbledhëse mbi shpenzimet e sistemit të Kombeve të Bashkuara (në miliona dollarë amerikanë)

Viti Buxheti i

OKB-së Peace-

keeping Organet

speciale Organizatat

e posaçme Kontribute

vullnetare Shpenzimet

gjithsej

1986 725 242 1.142 3.075 951 6.135

1987 725 240 1.178 3.266 931 6.340

1988 752 266 1.349 3.868 1.129 7.364

1989 765 635 1.359 4.078 1.182 8.019

1990 838 379 1.495 4.436 1.346 8.494

1991 999 449 1.509 5.401 1.360 9.718

1992 1.008 1.697 1.731 5.888 1.271 11.595

1993 1.031 3.005 1.713 6.091 1.216 13.056

1994 1.087 3.357 1.826 5.967 1.126 13.363

1995 1.181 3.281 1.847 5.778 1.159 13.246

1996 1.112 1.522 2.057 5.009 1.045 10.745

1997 1.112 1.226 2.033 4.936 1.057 10.364

1998 1.265 907 1.866 -- -- --

1999 1.265 1.110 1.792 -- -- --

2000 1.267 1.800 1.766 -- -- --

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 66]

Shkaqet e krizës financiare


Bujar Mehmeti

Duke qenë se ka kontribute vullnetare edhe të detyrueshme, do të supozonim, se

shkaqet e problemeve të vazhdueshme financiare të Kombeve të Bashkuara duhen

kërkuar në faktin, që niveli i kontributeve vullnetare realizuar nga shtetet anëtare është

mjaft i ulët. Mirëpo nuk ndodh k. Problemet shfaqen si në kontributet për buxhetin e rregullt, ashtu edhe në ato për misionet e paqes. Loja e përbashk:

"disa shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara tregojnë mungesa në ndjenjën e

përgjegjësisë për të paguar, mes tyre deficitarë kuotash shumë të rëndësishëm, siç

janë p.sh SHBA,

pamundësi pagese për ato shtete, të cilat ngarkohen në mënyrë jo proporcionale nga

sistemi i trashëguar i kuotizacioneve, çka ka të bëjë para së gjithash me shtetet

pasuese të Bashkimit Sovjetik,

favorizim i pajustifikueshëm i disa shteteve, të cilat nuk përfshihen nga sistemi i

deritanishëm i kuotizacioneve sipas potencialit të tyre ekonomik,

menaxhim i pakënaqsh Sekretariatin e Kombeve të Bashkuara,

procese të vështira administrative." [nga: Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve të Bashkuara, Berlin 2000, F. 34]

Këtu shihet në mënyrë konkrete edhe lidhja e ngushtë mes problemeve të ndryshme të

Kombeve të Bashkuara, që tematizohen në kuadër të Kursit bazë 5: Mungesa në

Efikasitetin e punës duket dyfish më e mprehtë në krizën financiare - nga njëra anë në

mënyrë të drejtpërdrejtë përmes shtesave në shpenzime, nga ana tjetër tërthorazi

përmes faktit, që një shkak tjetër i kësaj situate është edhe mungesa e gatishmërisë p.sh. nga ana e SHBA të paguajnë detyrimet e tyre të kuotave në masën e tyre të plotë.

"Për një zgjidhje solide dhe të qëndrueshme të kësaj

krize është e nevojshme të eliminohet mali i borxheve, i

cili ndërkohë ka arritur vlerën e fiks 2,6 miliardë

dollarësh amerikanë si dhe të organizohej në mënyrë më

logjike dhe më të drejtë shkalla e kontributeve, e cila

përcakton edhe pozicionin e kuotave të detyruara të

shteteve përkundrejt Kombeve të Bashkuara (...).

Por një zgjidhje afatgjatë dështon në qëndrimin e SHBA,

të cilat janë edhe ato, që u detyrohen më shumë

Kombeve të Bashkuara. SHBA e kushtëzojnë likuidimin e

borxheve të tyre me reduktimin e kuotizacionit të tyre,

çka do të binte ndesh me parimin e potencialit (...).

Përkundrejt kësaj shumica e vendeve në zhvillim

përfaqësojnë qëndrimin, sipas të cilit nuk është e

nevojshme të ndryshohet shkalla e kontributeve si një

element qendror i një reforme rrënjësore në financa,

pasi kriza financiare e Kombeve të Bashkuara i motivet e

veta vetem te mungesa e ndjenjës së përgjegjësisë së

pagesë në disa prej kontribuetve të mëdhenj." [nga: Ministria e Jashtme Federale, ABC-ja e Kombeve të Bashkuara, Berlin 2000, F. 34-35]

Këtu duhet të bëjmë të qartë, se krizat financiare

pengojnë që prej viteve '60 aktivitetin e Kombeve të

Bashkuara si një dukuri shoqëruese e përherëshme. "Një

reformë rrënjësore në fushën e financave të Kombeve të

Bashkuara nuk është ndërmarrë ende, po kështu

propozimet e bëra nga Sekretari i Përgjithshëm në

kuadër të programit të tij të reformave deri tani nuk

Kuotat e kontributeve në

buxhetin e rregullt të

OKB-së prej vitit 2002 (në përqindje)

SHBA 22,00

Japonia 19,67

Gjermania 9,85

Franca 6,52

Britania e

Madhe 5,58

Italia 5,10

Kanadaja 2,58

Spanja 2,54

Brazili 2,09

Republika e

Koresë 1,87

Holanda 1,75

Australia 1,64

Kina 1,55

Rusia 1,20

Argjentina 1,16

Belgjika 1,14

Meksika 1,10

Suedia 1,04

Shtetet e 12,66


http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_5/effizienz.htm

Bujar Mehmeti

kanë gjetur zbatim. Me riparimin e shkallës së

kontributeve në dhjetor 2000 ... u bë e mundur një

zgjidhje e përkohshme e një konflikti disavjeçar me

SHBA, por që nuk mundi të zgjidhte problemin bazë të

varësisë së organizatës nga paguesit e saj potentë të

kontributeve dhe nga gatishmëria e tyre për t'i paguar

ato."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 65-66]

tjera

Probleme me realizimin e reformave

"Nëse komuniteti ndërkombëtar do t'i themelonte nesër Kombet e Bashkuara, me siguri

që ato do të kishin një pamje tjetër nga ajo e organizatës sonë sot." [Raorti i Mijëvjeçarit nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Kofi Annan në Asamblenë e Përgjithshme]

Në raportin mbi reformat

miratuar nga kryetarët e

shteteve dhe të qeverive

në vitin 2000 dhe mbajtur

në Samitin e Mijëvjeçarit

Sekretari i Përgjithshëm i

OKB-së Kofi Annan

përcakton tre objektiva

strategjike, të cilat që

prej atij momenti

përbëjnë një pikë referimi

shumë të rëndësishme në

debatin mbi reformat:

Axhenda për

Zhvillimin: Të lirë nga

nevojat

Megjithëse Kombeve të Bashkuara u njihet aftësia e tyre

e konsiderueshme për t'u përshtatur [shih Kursin bazë

2], jo më vonë se që prej përmbysjeve epokale të viteve

1989/90, reforma e Organizatës Botërore zë një vend të

dukshëm dhe kryesor në axhendën ndërkombëtare.

Fragmenti i mëposhtëm shkëputur nga Varwick dhe

Knelangen përmbledh kërkesat më të rëndësishme të

reformave:

"Edhe pse ekzistojnë diferenca të shumta dhe thelbësore

në lidhje me formën dhe funksionin e Kombeve të

Bashkuara në të ardhmen, përsa i përket

domosdoshmërisë së një reforme gjithëpërfshirëse në

fakt nuk ka asnjë mospërputhje. Si Karta ashtu edhe vetë organizata kanë nevojë për një :

Shumë prej dispozitave të Kartës kanë treguar se janë

të parealizueshme - si p.sh. pjesë të kapitullit VII - ose

nuk janë më bashkëkohore - si p.sh. të ashtuquajturat

klauzolat mbi shtetet armike;

ndërkohë që fushat e reja të detyrave të Kombeve të

Bashkuara, siç është parandalimi i luftrave, mbrojtja e

mjedisit, çështje që kanë të bëjnë me popullsinë etj,

nuk janë parashikuar ose janë parashikuar në një masë

të pamjaftueshme në Kartë;

Përbërja e Këshillit të Sigurimit përsa u përket

anëtarëve të përhershëm të tij pasqyron situatën pas

përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, ndërsa duke iu

referuar numrit të anëtarëve jo të përhershëm

reflektohet struktura e Kombeve të Bashkuara në fillim

të viteve gjashtëdhjetë;

e drejta e vetos së pesë anëtarëve të përhershëm

perceptohet gjithnjë e më fort si diskriminuese dhe,

parë edhe për nga funksioni i saj, si jo më e justifikuar;

një Organ kryesor - Këshilli i Kujdestarisë - e pezulloi

punën e tij si pasojë e mungesës së territoreve, që

duhen administruar apo mbikqyrur;






Bujar Mehmeti

Axhenda për Sigurinë:

Të lirë nga frika

Axhenda për mjedisin:

Potenciali ekologjik i së

ardhmes

puna e Asamblesë së Përgjithshme është e komplikuar

dhe kërkon shumë kohë, roli i Këshillit Ekonomik dhe

Social humb gjithnjë e më shumë rëndësi, dhe në

mbyllje,

një koordinim i efektshëm i Sistemit në tërësi me

degëzimet dhe elementet e tij të tepërt nuk është më i

mundshëm." [nga: Johannes Varwick/Wilhelm Knelangen, Roli i Kombeve të Bashkuara në politikën ndërkombtare; në: Nga politika dhe historia aktuale 27-28/2002, Zyra Federale Qendrore për edukim politik, Bonn, F. 8-9]

Përmbushja e një numri të madh të kërkesave të

reformave tematizuar më sipër do të kërkonte një

ndryshim të Kartës së OKB-së. Por procedura e parashikuar për këtë rast në nenet 108 dhe 109 kërkon

shumicën me dy të tretat e Asamblesë së Përgjithshme,

ratifikimin nga dy të tretat e shteteve anëtare,

mes të cilëve duhet të jenë të pesë anëtarët e

përhershëm e Këshillit të Sigurimitë.

Në këtë mënyrë është arritur të ngrihen pengesa të larta.

Pra reformat mund të pengohen edhe nga njëri prej pesë

anëtarëve të pëhershëm të Këshillit të Sigurimit. Por jo

vetëm pushteti i pengimit është i madh; të

konsiderueshme janë edhe pengesat pë arritjen e një

shumice përkatëse, pasi për një ndryshim të Kartës

duhen 127 shtete të Asamblesë së Përgjithshme.

Tipologjia e reformë-propozimve

Rritja e efikasitetit Reforma institucionale Riorganizim rrënjësor

Reformat kanë për qëllim

rritjen e potencialit dhe

përmirësimin e mundësive

të veprimit në fushat e

deritanishme të detyrave

qendrore të OKB-së


riorganizimin institucional

respektivisht përshtatjen

me sfidat e reja


riorganizimin rrënjësor të

parimeve të deritanishme të

OKB-së

Shembull: Shembull: Shembull:

Racionalizimet në sektorin

administrativ dhe financiar Reforma e Këshillit të

Sigurimit, ngritja e

komiteteve të reja (si p.sh.

organizatave botërore për

mjedisin)

Shfuqizimi i ndalimit të

përzierjes në punët e

brendshme,

mbikombëtarizimi i OKB-së

Mundësitë e realizimit: Mundësitë e realizimit: Mundësitë e realizimit:

pjesërisht realizuar tashmë

përmes reformave të

brendshme të Kofi Annan

[shih pjesën "Efikasiteti"]

realizimi kërkon

ndryshimin e Kartës ndaj

dhe është i vështirë

zbatimi është jorealist

[ndryshuar lehtë sipas: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F.259]






Bujar Mehmeti

Përvjetori i 50-të i Kombeve të Bashkuara në vitin 1995 dhe diskutimet rreth Global

Governance si përgjigje ndaj sfidave të globalizimit i dhanë debatit mbi reformat një

shtyrje të mëtejshme. Në vitin 1997, Sekretari i Përgjithshëm Kofi Annan prezantoi një

program reformash dhe filloi me realizimin e masave, që kishin të bënin me Sekretariatin

e tij. Këtu bëhet fjalë për reforma të tipit të parë të tipologjisë, pra, për masa në

funksion të rritjes së efikasitetit [shih pjesën "Efikasiteti"]. Në temat më të rëndësishme

të reformave të tipit të dytë ("reforma institucionale") bën pjesë edhe Reforma e

Këshillit të Sigurimit:

"Modernizimi i organit kryesor më të rëndësishëm të Kombeve të Bashkuara përbën një

prej sfidave më të mëdha për Organizatën Botërore dhe njëkohësisht edhe një test për

aftësinë e saj reformuese, sepse në këtë projekt duket se janë mbledhur e përqendruar

të gjitha vështirësitë dhe pengesat e organizatës." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentet dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 270]

Deri tani nuk ka patur një iniciativë të suksesshme reformash. Gjithashtu as nuk ka

shenja se shtetet anëtare do të bien dakord për shtete të reja si anëtarë të përhershëm,

dhe as nuk duket se do të arrihet të hiqen privilegjet e trashëguara të pessë anëtarëve

deri tani të përhershëm. Nëse do të ishim të të njëjtit mendim me Gareis dhe Varwick,

sipas të cilëve këtu bëhet fjalë për një test të aftësisë reformuese në tërësi, duhet të

mbërrijmë në një gjykim skeptik në lidhje me nevojën urgjente për përshtatje të Kombeve të Bashkuara ndaj sfidave të shek. XXI.

Probleme me koordinimin dhe efikasitetin e punës

Kalimi përmes historisë së Kombeve të Bashkuara në Kursin bazë 2 tregoi, se organizata

botërore ishte e detyruar në mënyrë të vazhdueshme, t'u përshtatej kushteve dhe

sfidave të reja. Dhe këtu, në rradhë të parë, duhet menduar për konfliktin lindje-

perëndim, i cili duke paralizuar Këshillin e Sigurimit paralizoi Organin kryesor dhe më të

rëndësishëm, si dhe për proçesin e çkolonializimit, gjatë të cilit u rrit ndjeshëm numri i

anëtarëve. Si pasojë e kësaj, vendet në zhvillim përbënin shumicën e Asamblesë së

Përgjithshme, e prejkëtij momenti veprimtaria e Kombeve të Bashkuara u karakterizua

nga konflikti jug-veri.

Gjithnjë e më shumë fusha detyrash...

Organizata u themelua me qëllim pengimin e luftrave ndërshtetërore përmes një sistemi

ndërkombëtar sigurie. Por ai nuk mundi ta realizonte këtë detyrë si pasojë e bllokimit të

Këshillit të Sigurimit dhe mangësive të sistemit. Në vend të kësaj u shfaqën fusha të reja

detyrash në qendër të vëmendjes: "Përveç rreziqeve dhe problemeve të njohura dhe të

parathëna që në themelimin e Kombeve të Bashkuara në vitin 1945, u shfaqën edhe

çështje të reja globale si reduktimi i burimeve natyrore, shkatërrimi i mjedisit dhe

ndryshimi përparues i klimës, rritja e vrullshme e popullsisë në botë si dhe forma të reja

të kërcënimit të paqes dhe të mbarë njerëzimit përmes armëve të shkatërrimit në masë

dhe konflikteve ndërshtetërore." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 258-259]

Parë në tërësi Kombet e Bashkuara janë treguar shumë të dobishme përsa u përket

këtyre sfidave. Në këtë pikë do të mjaftonte një shembull: Për të kapërcyer mangësitë e

sistemit të garantimit të sigurisë, prezantuar në Kartën e OKB-së, me "helmetat blu" u

krijua një instrument i ri, i cili provoi se ishte i suksesshëm, edhe atëherë kur

shënoheshin kriza të rënda të herëpashershme [shih fragmentin "Probleme në

garantimin e paqes"]. Por edhe aftësia për t'u përshtatur dhe fleksibiliteti, procesi

permanent i të mësuarit patën edhe pasoja negative:








http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_5/frieden.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_5/frieden.htm

Bujar Mehmeti

... gjithnjë e më shumë organe

Sepse Kombet e Bashkuara kufizoheshin në "procesin e tyre të të mësuarit dhe

reformave në pjesën më të madhe në zgjerimin e komiteteve ekzistuese si dhe në

krijimin e gjithnjë e më shumë Organeve të reja speciale, programeve dhe Organizatave

të posaçme, të cilat i shtoheshin Sistemit të Kombeve të Bashkuara. Në këtë mënyrë doli

gradualisht jashtë komtrollit një mekanizëm, i cili ishte parashikuar dikur nga

themeluesit e organizatës botërore në mënyrë të vetëdijshme si një parim organizimi.

Kombet e Bashkuara duhej të ndërtoheshin si një lloj 'Sistemi planetar', organizata

thelbësore e së cilës ishte më tepër një ndërthurje e çlirët lidhjesh mes institucioneve ...

me qëllim koordinimin e një bashkëpunimi efektiv. Për këtë, kjo organizatë qendrore

duhej t'i referohej tërësisë së informacioneve dhe dijeve të të gjithë sistemit, të

formulonte strategji gjithëpërfshirëse dhe t'i zbatonte ato më pas në një mënyrë të

gjithëmiratuar." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentet dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 259]

Por ky parim organizimi nuk funksionoi: ishte dhe është pikërisht mungesa e efikasitetit

në punë, që ka qenë gjithmonë shkak kritikash drejtuar Kombeve të Bashkuara. Mbi

rrjetin e komiteteve, rritur egërsisht përreth organizatës botërore, zor se mund të

krijoje një ide të përgjithshme, të mos flasim pastaj për ta koordinuar. Në fushat social-

ekonomike dhe në atë të politikave për zhvillim veprimtaria e Kombeve të Bashkuara

vuante "në mënyrë të veçantë nga mbivendosja e kompetencave dhe nga mungesat në

koordinim. Në qendër të kritikës është veçanërisht Këshilli Ekonomik dhe Social së

bashku me numrin pothuaj të parrokshëm të nënorganeve dhe të organeve dytësore.

Kështu kërkohet, që i gjithë sistemi të vendoset në proçes verifikimi rrënjësor. Këshilli

Ekonomik dhe Social me strukturën aktuale nuk qenka në gjendje të realizojë funksionin

e tij koordinues dhe punon në mënyrë të tejetburokratizuar dhe jorezultative (...). Një

problem mjaft i rëndë është ... mungesa e koordinimit mes komiteteve të OKB-së dhe të

organizatave të Bretton Woods, që në vitet e shkuara e kanë rritur ndikimin e tyre,

mungesë kjo që mund të ketë çfarëdo lloj efekti, por jo atë të zgjidhjes së problemeve." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 288-289]

Por në këtë kontekst nuk duhet anashkaluar fakti, që ishin vetë shtetet si shtylla

mbajtëse të Kombeve të Bashkuara, të cilat mbanin pëgjegjësi për krijimin e organeve

gjithnjë e më të reja: "Sistemi i Kombeve të Bashkuara reflekton sot me

shumëllojshmërinë e tij në numrin e madh të organizatave të posaçme dhe speciale, të

fondeve dhe programeve si dhe me strukturën e tij tepër komplekse, vullnetformimin e

shteteve të tij anëtare orientuar shpesh për nga tendencat dhe interesat e grupeve.

Nxitjet për të ndërmarrë një reformë rrënjësore administrative kanë natyrisht pë motiv

reduktimin e mbivendosjeve të kompetencave, punën e dyfishtë dhe për pasojë edhe

shpërdorimin e burimeve. Kështu nënndarje të panumërta merren me çështje të

mjedisit, po kështu në zona krizash janë disa institucione njëherazi kompetente për

veprimtari humanitare." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentat dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F.263] Reformat përmes Kofi Annan






Bujar Mehmeti

Karta e Kombeve të Bashkuara ka krijuar mjaft pengesa

të mëdha për të ndërmarrë reforma rrënjësore [shih

fragmentin "Reformat"]. Sekretarët e Përgjithshëm të

OKB-së Boutros Boutros-Ghali dhe Kofi Annan janë

përpjekur të shfrytëzojnë hapësirën ekzistuese nën

nivelin e një ndryshimi të Kartës, me qëllim që të rrisnin

besueshmërinë e organizatës. Kështu që prej vitit 199 2

numri i posteve të larta në adminitratën e OKB-së u ul

me 30 për qind. Në lëmin e Sekretariatit u shkurtuan

2.500 vende pune ndërkohë, që buxheti mbeti po njësoj.

U futën metoda moderne të menaxhimit, gjë që përbën

një sukses të konsiderueshëm, nëse kemi parasysh

burokracinë shumëkombëtare dhe shumëkulturore me

punonjës nga 190 shtete të ndryshme. Kështu filloi të

vepronte një sistem i ri i quajtur "Integrated

Management Information System me qëllim

administrimin në rrjet dhe të kompjuterizuar të

personelit, të çështjeve dhe të buxhetit. Përmes një

sistemi të ri gjykimi (Performance Appraisal System,

PAS) me qëllim një vlerësim më të mirë individual të

rezultateve të punonjësve u dha një impuls i

rëndësishëm për përmirësuar human resources

management të organizatës, që ishte lënë për një kohë

të gjatë pas dore dhe që varet në mënyrë të veçantë nga

cilësia dhe motivimi i bashkëpunëtorëve. Sistemi pak

transparent i sigurimit të të ardhurave të Kombeve të

Bashkuara u riorganizua duke e bërë më të vetëdijshëm

për kostot." [nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentet dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 265]

Sistematizimi i veprimtarisë në dimensionin e përmbajtjes

Kofi Annan, menjëherë pas emërimit të tij në postin e Sekretarit të Përgjithshëm, filloi

që, veç të tjerash, të përcaktonte një orientim të ri të përmbajtjes dhe një përqendrim të

punës se Sekretarisatit duke përkufizuar pesë detyra thelbësore të Kombeve të

Bashkuara. Këtyre pesë fushave ai u nënrenditi departamente të ndryshme të Sekretariattit si dhe një pjesë të organeve speciale dhe të programeve.

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_5/reformen.htm

http://www.dadalos.org/uno_alb/grundkurs_5/reformen.htm


Bujar Mehmeti

"Për çështje të paqes dhe sigurisë, ekonomisë dhe shoqërisë, për çështje humanitare si

dhe për ato të zhvillimit u formuan të ashtuquajturat komitete ekzekutive, ndërsa të

drejtat e njeriut u percaktuan si sektorë të tërthortë, që mund të prekin të katër fushat e

tjera. Në programin e tij të reformave, paraqitur në korrik të vitit 1997 dhe me temë

rinovimin e Kombeve të Bashkuara, Sekretari i Përgjithshëm u ka vënë theks disa

aspekteve të ndryshme, çka i përngjante një 'revolucioni të heshtur' (...). Në këtë

program nuk ishte përfshirë vetëm reforma e Këshillit të Sigurimit (...).

Në masat e reformave, që ishin realizuar deri në fund të viteve `90, por, në mënyrë të

veçantë, në ato, që nuk ishin realizuar, shihet një model mbizotërues: Sekretariati ashtu

sikurse edhe sektorët nënrenditur asaj, treguan se ishin të afta dhe të gatshme të

ndërmerrnin edhe ndryshime të thella, për t'i orientuar kompetencat dhe kapacitetet e

tyre drejt sfidave të ndryshueshme. Ndërsa shtetet anëtare vazhdonin të mos kishin

aftësinë për të arritur një konsensus në fushat e reformave, në të cilat ndryshimi varej

nga bashkëmiratimi i tyre."

[nga: Sven Gareis/Johannes Varwick, Kombet e Bashkuara. Detyrat, instrumentet dhe reformat; Zyra Federale Qendrore Seri shkrimesh vëll.403, Bonn 2003, F. 266, 268]

Documents

Kombet e Bashkuara- Permbledhje