1

WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

DLA STUDENTÓW IV ROKU

KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA

Rok akademicki 2020/2021

2

WSTĘP

Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy IV roku studiów na

Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zgodnie z programem ministerialnym, studentów IV roku obowiązują następujące

przedmioty: Biochemia Kliniczna; Diagnostyka molekularna; Farmakologia; Hematologia

laboratoryjna; Praktyczna nauka zawodu; Praktyki zawodowe; Propedeutyka medycyny

z elementami interny; Terapia monitorowania; Toksykologia i diagnostyka

toksykologiczna; Toksykologia środowiskowa i genotoksykologia.

Oddany do użytku studentów IV roku Przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia

organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele

i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników i czasopism

naukowych.

Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom IV roku w poznaniu ich obowiązków

i warunków studiowania.

Przewodniczącą Rady Pedagogicznej IV roku studiów jest Dr Agnieszka Dominiak

z Zakładu Biochemii i Farmakogenomiki..

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. Joanna Kolmas

3

Spis treści:

Wstęp……………………………………………………………………………………………………………………..………… 2

Władze Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego…………………………………………..……………… 4

Dziekanat Wydziału Farmaceutycznego……………………………………………………………..……………… 5

Biochemia kliniczna………………………….…………………………..……………………………..…………………… 6

Diagnostyka molekularna………………………………………………………………………..………………….……. 9

Farmakologia………………………………………………………………………..…………….………………..…………. 12

Hematologia laboratoryjna……………………………………………………….……………………………….……. 15

Praktyczna nauka zawodu………………………………………………………..………………………….…………. 21

Praktyki zawodowe………………………………………….…………………………………………….……………….. 24

Propedeutyka medycyny z elementami interny……………………………………………………………… 26

Terapia monitorowania………………………………………………………………………………..…………………. 29

Toksykologia i diagnostyka toksykologiczna…………………………………………………………………… 32

Toksykologia środowiskowa i genotoksykologia…………………………………………..……………….. 34

4

WŁADZE

WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

REKTOR

prof. dr hab. ZBIGNIEW GACIONG

Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia

prof. dr hab. Marek Kuch

Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii

prof. dr hab. Piotr Pruszczyk

Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji

prof. dr hab. Wojciech Lisik

Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych

prof. dr hab. Agnieszka Cudnoch-Jędrzejewska

Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju

prof. dr hab. Paweł Włodarski

DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

dr hab. n. farm. JOANNA KOLMAS

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. Agnieszka Bazylko

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. Piotr Luliński

5

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

Adres: ul. Żwirki i Wigury 81

02-091 Warszawa

Pokój 12, parter

Telefon: 22 57 20 779

22 57 20 790

E-mail: dziekfoam@wum.edu.pl

Godziny przyjęć interesantów Poniedziałek: 10.00-14.00

Wtorek: 10.00-14.00

Środa: 10.00-14.00

Czwartek: 10.00-14.00

Dyżur Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. Agnieszka Bazylko Poniedziałek

Godzina 12:00 - 14:00

Środa

Godzina 10:00 - 12:00

Uprzejmie prosimy o wcześniejsze wysłanie wiadomości

na adres agnieszka.bazylko@wum.edu.pl celem potwierdzenia spotkania.

6

BIOCHEMIA KLINICZNA

Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej WUM

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./fax. (022) 5720 735

Kierownik Zakładu: dr hab. Grażyna Sygitowicz

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr hab. Grażyna Sygitowicz

Miejsce i wymiar zajęć z biochemii klinicznej:

Zajęcia obejmują 120 godzin,

w tym: 40 godzin wykładów

60 godzin seminariów

20 godzin ćwiczeń.

Punkty ECTS: 9

W roku akademickim 2020/2021 – wykłady, seminaria i ćwiczenia będą odbywały się

w salach wykładowych gmachu Wydziału Farmaceutycznego WUM, przy ul. Banacha 1.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU: Celem nauczania biochemii klinicznej jest nabycie umiejętności posługiwania się

wiedzą z zakresu przemian biochemicznych, zachodzących w żywym organizmie.

Wykształcenie umiejętności rozumienia zależności pomiędzy zaburzeniami metabolizmu

a jednostką chorobową oraz wynikiem badania laboratoryjnego. Kształtowanie umiejętności

dyskusji nad uzyskanymi wynikami laboratoryjnymi, popartą argumentacją merytoryczną

z zakresu nabytej wiedzy. Zagadnienia wchodzące w zakres biochemii klinicznej są ściśle

powiązane z zagadnieniami prezentowanymi w ramach chemii klinicznej oraz stanowią

wprowadzenie do zagadnień z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.

PROGRAM NAUCZANIA: Tematyka wykładów:

• Biochemia śródbłonka naczyniowego

• Patogeneza miażdżycy

• Kliniczne powikłania miażdżycy

• Mechanizmy niewydolności mięśnia sercowego

• Mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego

• Biochemia hemostazy naczyniowej

• Biochemia nowotworów

• Mechanizmy sprzątania komórkowego. Sepsa

• Gospodarka hormonalna – mechanizmy regulacyjne

• Zaburzenia czynności gruczołu tarczowego

• Zaburzenia czynności kory nadnerczy

• Biochemia skurczu mięśni, tkanki kostnej

• Gospodarka mineralna organizmu – mechanizmy regulujące gospodarkę wapniową,

fosforanową i magnezową

• Odrębności biochemiczne i diagnostyczne wieku dziecięcego i podeszłego

7

Tematyka seminariów:

• Biochemia i terapia schorzeń układu moczowego

• Biochemia i terapia zaburzeń czynności wątroby

• Biochemia i terapia zaburzeń czynności trzustki

• Równowaga kwasowo-zasadowa

• Równowaga wodno-elektrolitowa

• Rola biochemicznych markerów nowotworowych

• Zasady pobierania, transportu oraz przechowywania materiału do badań

endokrynologicznych

• Wpływ czynników fizjologicznych oraz testów dynamicznych na wyniki oznaczeń

hormonalnych

• Zaburzenia czynności rdzenia nadnerczy

• Zaburzenia wydzielania hormonów płciowych

• Hormony przewodu pokarmowego

• Hormony wydzielane przez szyszynkę, przytarczyce

• Hormony wydzielane przez kardiomiocyty i adipocyty

Tematyka ćwiczeń:

Prezentacja przypadków klinicznych, z uwzględnieniem podstawowego i rozszerzonego

panelu badań laboratoryjnych.

METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI: Zajęcia (wykłady, seminaria i ćwiczenia) odbywają się w semestrze zimowym.

Wykłady są prowadzone dla całego roku, seminaria w grupach około 20-to osobowych, zaś

ćwiczenia laboratoryjne w grupach ćwiczeniowych liczących około 10 studentów.

W ramach przedmiotu Biochemia kliniczna są przewidziane dwa kolokwia z materiału

wykładowego oraz seminaryjnego (w formie testowej). Warunkiem zaliczenia kolokwiów jest

uzyskanie minimum 60% poprawnych odpowiedzi w teście jedno- oraz wielokrotnego wyboru.

Dopuszczenie do końcowego egzaminu testowego z przedmiotu Biochemia kliniczna:

1. Zaliczenie 2 kolokwiów testowych,

2. Aktywne uczestnictwo na seminariach i ćwiczeniach,

3. Przygotowanie ustnej prezentacji z wybranego zagadnienia.

Egzamin testowy: uzyskanie 60% poprawnych odpowiedzi w teście jedno- oraz

wielokrotnego wyboru.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu Biochemia kliniczna jest pozytywny wynik

z obydwu kolokwiów testowych, obecność na wszystkich zajęciach i aktywny udział

w zajęciach, przygotowanie ustnej prezentacji z wybranego zagadnienia oraz pozytywny wynik

egzaminu testowego z Biochemii klinicznej w zimowej sesji egzaminacyjnej.

LITERATURA: Piśmiennictwo podstawowe:

1. Sitkiewicz D. (red.): Patobiochemia – pytania, odpowiedzi i komentarze. MedPharm,

Polska 2019.

8

2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami

biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2017.

3. Solnica B. (red.): Diagnostyka Laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2014.

4. Woźniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2008.

5. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. PERSEUSZ,

Sopot 1996.

6. Otto Buczkowska E. (red.): Podstawy endokrynologii. Wydawnictwo Medyczne Urban &

Partner, Wrocław.

7. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa 2001.

8. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa 2011.

Piśmiennictwo uzupełniające:

1. Diagnostyka Laboratoryjna – czasopismo wydawane przez PTDL.

2. Badanie i Diagnoza – czasopismo wydawane przez Fundację Diagnostyki Laboratoryjnej

DiagLab.

3. Diagnosta Laboratoryjny – czasopismo wydawane przez KIDL.

4. Aktualna literatura polska i zagraniczna w zakresie omawianych zagadnień z ostatnich

2-3 lat.

9

DIAGNOSTYKA MOLEKULARNA

Zakład Biochemii i Farmakogenomiki

Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel./faks: (+48 22) 572 07 35

Kierownik Katedry/Zakładu:

prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek, środa godz. 10.00 – 12.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:

dr hab. Małgorzata Wrzosek

Liczba godzin ogółem – 34,

w tym wykłady 4 godzin, seminaria - 10 godz. oraz ćwiczenia – 20 godz.

Miejsce odbywania zajęć: Wydział Farmaceutyczny

– sale wykładowa i ćwiczeniowa (zgodnie z planem)

Zajęcia prowadzone będą we współpracy z Zakładem Cytogenetyki Instytutu Matki i

Dziecka w Warszawie

Punkty ECTS – 3

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PPRZEDMIOTU

Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z najnowszymi danymi na temat

wykorzystania markerów genetycznych w praktyce oraz wykształcenie umiejętności posługiwania się

markerami genetycznymi i korzystania z nowych danych naukowych określających ich użyteczność w

praktyce klinicznej; kształtowanie zdolności do rozwiązywania problemów w oparciu o nowoczesne

narzędzia badawcze z zakresu genomiki; kształtowanie umiejętności interpretacji nowych danych z

zakresu badań genetycznych i genomicznych;

WYMAGANIA WATĘPNE

1. Zna strukturę i funkcje genów człowieka

10

2. Zna podstawy genetyki oraz genetycznego zróżnicowania populacji

3. Zna podstawowe techniki biologii molekularnej i cytogenetyki

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów:

1. Diagnostyka molekularna w praktyce klinicznej

2. Genomika a medycyna laboratoryjna: stan obecny, perspektywy, ograniczenia

Tematy seminariów:

S1 - Metody molekularne w diagnostyce medycznej.

Narzędzia genomiki – technologie, metody badawcze, metody statystyczne

S2 - Diagnostyka molekularna chorób rzadkich. Narzędzia skriningowe i diagnostyczne

S3- Badania genetyczne a diagnostyka i terapia chorób oraz ocena efektywności terapii

S4 - Markery genetyczne w praktyce klinicznej

Warsztat S2 -

Tematyka ćwiczeń

Ćwicz. 1 - Metody molekularne w diagnostyce medycznej. DNA jako marker diagnostyczny.

Ocena umiejętności studenta

Ćwicz. 2 Metody molekularne w diagnostyce medycznej. Identyfikacja mutacji

i polimorfizmów o znaczeniu diagnostycznym. Ocena praktycznych umiejętności studenta

Ćwicz. 3 Badania genetyczne w diagnostyce chorób. Ocena umiejętności studenta w zakresie

prezentacji i interpretacji danych badań molekularnych.

Ćwicz. 4 - Wykrywanie i pomiar zmienności genetycznych przy zastosowaniu mikromacierzy i MLPA

METODY PRACY

Prezentacje multimedialne i dyskusje kształtujące umiejętność prezentacji zdobytej wiedzy oraz

samodzielnego korzystania z piśmiennictwa naukowego.

Ćwiczenia praktyczne – laboratoryjne, odbywane w grupach, w trakcie których sprawdzane są

umiejętności studenta wykonywania określonych badań laboratoryjnych.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

11

Końcowa ocena pracy studenta będzie dokonywana w oparciu o jego aktywność na zajęciach i

wykazanie się odpowiednimi umiejętnościami, przygotowanie prezentacji w oparciu o artykuły z

piśmiennictwa światowego oraz zaliczenie kolokwium (zaliczenie min. 60%). Kolokwium, obejmujące

treści omawiane podczas wykładów, seminariów i ćwiczeń, odbędzie się na zakończenie cyklu zajęć

Piśmiennictwo obowiązkowe

Genetic tests and genomic biomarkers: regulation, qualification and validation, Clin Cases Miner Bone

Metab. 2008 May-Aug; 5(2): 149–154. (publikacja dostępna w PubMed)

Practical recomendations for pharmacogenomics based prescription: 2010 ESF-UB Conference on

Parmacogenetics and Pharmacogenomics. Parmacogenomics 2011, 12(1):113-124 (publikacja

dostępna w PubMed)

Piśmiennictwo uzupełniające

Pharmacogenomics. Methods and Protocols. (Methods in Molecular Biology 311). Ed. Federico

Innocenti. Humana Press 2005.

Analiza DNA. Teoria i praktyka, pod red. R. Słomskiego; Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w

Poznaniu, 2011.

Genetyka medyczna i molekularna, Jerzy Bal, Wydawnictwo Naukowe PWN, rok wydania2017

Publikacje z piśmiennictwa światowego wskazane przez prowadzącego zajęcia.

12

FARMAKOLOGIA

ZAKŁAD FARMAKODYNAMIKI

ul. Banacha 1B, 02-097 Warszawa, tel. 022 116 61 26, fax. 022 116 62 03

Kierownik Zakładu:

Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

czwartek w godz. 13.00 – 14.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:

Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Magdalena Bujalska – Zadrożny

Dr n. farm. Agnieszka Kowalczyk

Osoba odpowiedzialna za przedmiot:

Mgr farm. Anna de Cordé-Skurska

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń:

15 godzin wykładów, 30 godzin seminariów

Miejsce wykładów i seminariów:

Sala dydaktyczna nr 120, Centrum Biblioteczno-Informacyjne,

Warszawski Uniwersytet Medyczny,

ul. Żwirki i Wigury 63, 00-927 Warszawa

Liczba punktów ECTS: 5 punktów

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Przyswojenie niezbędnej wiedzy umożliwiającej zrozumienie wpływu leków na organizm i

organizmu na lek. Przyswojenie wiedzy o różnych mechanizmach działania leków, działaniach

niepożądanych i interakcjach leków oraz procesach farmakokinetycznych. Zapoznanie studenta z

wpływem leków na wyniki badań diagnostycznych.

13

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów:

1. Zasady ogólne farmakokinetyki. Teoria receptorowa działania leków. Terapia monitorowana

stężeniem leku w organizmie – wybrane zagadnienia.

2. Układ wegetatywny: sympatyczny, parasympatyczny.

3. Podstawy leczenia bólu. Leczenie chorób reumatycznych.

4. Podział grup leków psychotropowych.

5. Farmakoterapia zaburzeń psychotycznych.

6. Podstawowe zasady leczenia padaczki i chorób neurodegeneracyjnych.

7. Zasady leczenie chorób układu oddechowego. Ogólne zasady leczenia chorób alergicznych.

8. Choroby układu pokarmowego.

9. Ogólne zasady leczenia cukrzycy.

10. Zasady leczenia chorób układu krążenia – nadciśnienie tętnicze krwi i zaburzenia rytmu serca.

11. Zasady leczenia chorób układu krążenia – choroba niedokrwienna serca i niewydolność mięśnia

sercowego.

12. Zasady leczenia zaburzeń hematopoezy i hemostazy.

13. Chemioterapia chorób bakteryjnych.

14. Chemioterapia gruźlicy, chorób wirusowych, chorób pasożytniczych.

15. Chemioterapia chorób nowotworowych.

Tematy seminariów:

1. Działania niepożądane leków.

2. Sympatykomimetyki, sympatykolityki, parasympatykomimetyki, parasympatykolityki

– omówienie poszczególnych grup leków.

3. Narkotyczne leki przeciwbólowe i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

4. Leki nasenne, anksjolityczne i przeciwdepresyjne.

5. Leki przeciwpsychotyczne.

14

6. Leki przeciwpadaczkowe i leki stosowane w chorobach neurodegeneracyjnych.

7. Leki stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej i POChP. Leki przeciwhistaminowe. Leki wykrztuśne i

przeciwkaszlowe.

8. Leki stosowane w chorobie wrzodowej.

9. Leczenie cukrzycy typu I i II.

10. Leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego i zaburzeń rytmu serca.

11. Leki stosowane w leczeniu choroby niedokrwiennej serca, w dyslipidemiach i leczeniu

niewydolności mięśnia sercowego.

12. Leki stosowane w nadkrzepliwości i niedokrzepliwości krwi. Leki stosowane w niedokrwistości

różnego typu.

13. Chemioterapeutyki stosowane w infekcjach bakteryjnych.

14. Leki przeciwgrzybicze, przeciwgruźlicze, przeciwwirusowe, przeciwpasożytnicze.

15. Leki przeciwnowotworowe

METODY ORGANIZACJI PRACY

Wykłady, seminaria z uwzględnianiem w treściach nauczania najnowszych osiągnięć

farmakologii oraz wpływu przedstawianych leków na wyniki badań diagnostycznych.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Ocena wiadomości studenta przeprowadzana jest na bieżąco, zgodnie z programem wykładów

i seminariów. Obecność obowiązkowa. W przypadku nieobecności losowo nieuzasadnionej

(odpowiednie zwolnienie lekarskie) student jest obowiązany wykazać się znajomością opuszczonego

tematu. Ostateczne zaliczenie przedmiotu będzie miało postać egzaminu testowego z materiału

nauczania przedstawionego podczas wykładów i seminariów.

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZKOWE:

1. Janiec W. Kompendium farmakologii. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2012

2. Janiec W. Farmakodynamika. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2009

PIŚMIENNICTWO ZALECANE

1. Kostowski W.I. Farmakologia. Tom 1,2. Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2010

15

HEMATOLOGIA LABORATORYJNA

IV rok, kierunek Analityka medyczna,

rok akademicki 2020/2021, semestr zimowy i letni

ZAKŁAD MEDYCYNY LABORATORYJNEJ

Ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa, tel. 22 59992405

http://zml.wum.edu.pl/

e-mail: zml@wum.edu.pl

Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Olga Ciepiela

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Agnieszka Wiśniewska

(agnieszka.wisniewska@wum.edu.pl)

Miejsce i wymiar zajęć z Analityki ogólnej:

Zajęcia obejmują 180 godzin, w tym: wykłady 60, seminaria 30, ćwiczenia 90

ECTS = 16.

Wykłady odbywają się on-line, ćwiczenia w salach mikroskopowych Zakładu Medycyny

Laboratoryjnej WUM (Banacha 1a, blok C, niski parter), seminaria w salach dydaktycznych WUM

(miejsce będzie podane przed rozpoczęciem zajęć)

Forma zaliczenia przedmiotu: Egzamin ustny i testowy w sesji letniej

Cel nauczania i zakres przedmiotu

Celem nauczania Hematologii Laboratoryjnej jest:

• Nabycie umiejętności bezpiecznej pracy w laboratorium w pracowni mikroskopowej z materiałem pacjenta.

• Nabycie umiejętności pracy z mikroskopem świetlnym.

• Zapoznanie się z podstawowymi technikami automatycznymi i manualnymi stosowanymi w pracowni hematologii.

• Nabycie umiejętności samodzielnego wykonania rozmazów krwi obwodowej i szpiku.

• Nabycie umiejętności samodzielnego liczenia i interpretacji rozmazów krwi obwodowej

• Nabycie umiejętności samodzielnego liczenia i interpretacji mielogramów.

• Nabycie umiejętności bezpiecznej pracy w laboratorium.

16

• Godziny przyjęć studentów uzgadniane na bieżąco w sekretariacie Wszystkie informacje przeznaczone dla studentów zamieszczane są na tablicy ogłoszeń na bieżąco.

Osoba odpowiedzialna: mgr Agnieszka Wiśniewska

Wymiar zajęć:

Wykłady: 60 godzin

Seminaria: 30 godzin

Ćwiczenia: 90 godzin

Tematy wykładów:

1. ,,Od młokosa do herosa” wstęp do hematopoezy. Mgr Agnieszka Wiśniewska

2. Z cyklu - ,,Od młokosa do granuloherosa”- omówienie hematopoezy z uwzględnieniem

szczegółowej morfologii komórek układu białokrwinkowego (układu granulocytarnego, mono-

i limfoidalnego). Mgr Agnieszka Wiśniewska.

3. Z cyklu - ,,Od młokosa do hemoherosa” – omówienie hematopoezy układu

czerwonokrwinkowego z uwzględnieniem szczegółowej morfologii poszczególnych komórek.

Mgr Agnieszka Wiśniewska.

4. Zmiany ilościowe i jakościowe elementów morfotycznych krwi. Mgr Agnieszka Wiśniewska

5. Hematologia Laboratoryjna w Polsce i na świecie. Mgr Agnieszka Wiśniewska

6. Metody instrumentalne automatyczne i manualne stosowane we współczesnej diagnostyce

hematologicznej. Mgr Agnieszka Wiśniewska

7. Niedokrwistości i ich podział. Dr hab. Olga Ciepiela

8. Niedokrwistości mikrocytarna niedoborowa, pokrwotocza i chorób przewlekłych. Dr hab. Olga

Ciepiela

9. Niedokrwistości makrocytarne ( megaloblastyczne vs makrocytarne). Dr Emilia Czyżewska

10. O niedokrwistościach hemolitycznych z polichromatofilami, sferocytami i retikulocytami w tle.

Dr hab. Olga Ciepiela

11. Co się kryje pod pojęciem retikulocytoz i retikulocytopenii. Mgr Agnieszka Wiśniewska

12. Aplazja szpiku – przyczyny i konsekwencje. Dr Emilia Czyżewska

13. Wstęp do laboratoryjnej diagnostyki zaburzeń układu hemostazy. Fizjologia układu krzepnięcia

krwi. Mgr Paweł Kozłowski

14. Skazy krwotoczne - podział i rola diagnostyki laboratoryjnej w ich rozpoznawaniu. Mgr Paweł

Kozłowski

17

15. Zakrzepica i trombofilia - podstawowe informacje i obowiązujące algorytmy diagnostyczne.

Mgr Paweł Kozłowski

16. Monitorowanie leczenia przeciwkrzepliwego - antagoniści witaminy K, heparyny, nowe

doustne antykoagulanty. Mgr Paweł Kozłowski

17. ‘’Najmniejsze ale czy nie najważniejsze – o trombocytach prawie wszystko’’. Mgr Agnieszka

Wiśniewska

18. ,,O przewlekłej białaczce szpikowej i jej konsekwencjach nie szpikowych’’. Dr Emilia Czyżewska

19. „Czy choroby mieloproliferacyjne to nowotwory?’’. Dr Emilia Czyżewska

20. ‘’Mielodysplazja, erytrodysplazja, megalodysplazja … czyli Zespoły Mielodyspalastyczne’’ Dr

Emilia Czyżewska

21. „Dlaczego białaczki mieloblastyczne są białaczkami ostrymi’’. Dr Emilia Czyżewska

22. „Co się kryje pod skrótem ALL’’. Dr Emilia Czyżewska

23. Do czego prowadzi rozrost linii limfoidalnej. Mgr Agnieszka Wiśniewska

24. Gdzie się rozwijają Chłoniaki. Mgr Agnieszka Wiśniewska

25. Szpiczak nie ma sobie równych pod mikroskopem i w elektroforezie o Plazmocytomie i innych

gammapatiach. Dr hab. Olga Ciepiela

26. Przeciwciała monoklonalne i fluorescencja w rękach diagnosty hematologa – wstęp do

cytometrii przepływowej. Dr hab. n. med. Olga Ciepiela

27. Diagnostyka cytometryczna w chorobach hematologicznych. Dr hab. n. med. Olga Ciepiela

28. Diagnostyka molekularna w służbie hematologii. Mgr Agnieszka Wiśniewska

29. Jak rozpoznać stany nagłe w hematologii. Dr Emilia Czyżewska

30. Podstawy interpretacji wyników morfologii i mielogramów. Mgr Agnieszka Wiśniewska

Tematy seminariów:

1. Co się kryje pod 28 parametrowym wynikiem morfologii. Mgr Milena Małecka

2. Hematologiczne osobliwości w pediatrii i w wieku starczym. Mgr Agnieszka Wiśniewska

3. Czy leki, temperatura, papierosy i inne używki mogą wywołać u nas choroby krwi? Dr Emilia

Czyżewska

4. Wybrane praktyczne problemy u pacjentów z chorobami krwi. Mgr Agnieszka Wiśniewska

5. Narządowe objawy chorób krwi i układu krwiotwórczego. Mgr Agnieszka Wiśniewska

6. Badania bioptyczne układu krwiotwórczego. Mgr Agnieszka Wiśniewska

18

7. Problemy hematologiczne w położnictwie i ginekologii. Dr Emilia Czyżewska

8. Transplantacja komórek macierzystych. Mgr Agnieszka Wiśniewska

9. Zaburzenia układu hemostazy okiem praktyka. Mgr Paweł Kozłowski

10. Metody stosowane w laboratoryjnej diagnostyce układu hemostazy. Mgr Paweł Kozłowski

11. Amyloidoza pierwotna. Dr Emilia Czyżewska

12. Nieprawidłowości w syntezie hemu i metabolizmie żelaza. Dr hab. Olga Ciepiela

13. Terapia genowa w chorobach hematologicznych, zakażeniach HIV i w nowotworach. Mgr

Milena Małecka

14. Krioglobuliny, krioglobulinemia i inne czynniki interferujące w oznaczeniach

hematologicznych. Dr Emilia Czyżewska

15. Badania krwinek czerwonych. Dr hab. Olga Ciepiela

Tematy ćwiczeń:

1. Zajęcia organizacyjne

2. Zapoznanie się z układem białokrwinkowym krew obwodowa/ szpik

3. Zapoznanie się z układem czerwonokrwinkowym i płytkowym w szpiku

4. Poznawanie morfologii prawidłowych leukocytów krwi obwodowej

5. Nauka wykonywania rozmazów krwi obwodowej (grupa 5-osobowa)

6. Nauka liczenia prawidłowych rozmazów krwi obwodowej (grupa 5-osobowa)

7. Ocena jakościowa krwinek czerwonych w rozmazach

8. Automatyczna i manualna ocena liczby retikulocytów

9. Ocena mikroskopowa rozmazów krwi w stanach zapalnych

10. Mielogram – samodzielna ocena (grupa 5 osobowa)

11. Samodzielna ocena preparatów krwi obwodowej i szpiku (grupa 5 osobowa)

12. Odmłodzenie układu białokrwinkowego /left shift/ ocena wyniku, rozmazu i szpiku

13. Niedokrwistości mikrocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku

14. Niedokrwistości makrocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku

15. Niedokrwistości chorób przewlekłych - ocena rozmazów krwi i szpiku

16. Niedokrwistości hemolityczne - ocena rozmazów krwi i szpiku

17. Erytroblasty i paraerytroblasty w rozmazach krwi obwodowej i szpiku

18. Kolokwium pisemne I -3 pytania otwarte/ Analiza wybranych rozmazów krwi i szpiku z zakresu ćwiczeń 9-17

19. Ćwiczenia z hemostazy na pracowni koagulologicznej

20. Płytki w rozmazach krwi obwodowej i w szpiku w różnych stanach chorobowych

21. Szpiczak plazmocytowy – ocena rozmazów krwi i szpiku, interpretacja wyników badań laboratoryjnych

19

22. Przewlekła białaczka szpikowa, przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne- ocena rozmazów mikroskopowych krwi i szpiku

23. Ostre białaczki w rozmazach krwi i szpiku

24. Ostre białaczki limfoblastyczne – ocena rozmazów krwi i szpiku

25. Przewlekłe białaczki limfocytowe – ocena rozmazów krwi i szpiku

26. Chłoniaki - ocena szpiku i krwi obwodowej

27. Kolokwium II - 3 pytania otwarte/ Analiza wybranych rozmazów krwi i szpiku z zakresu ćwiczeń 20-26

28. Zespoły mielodysplastyczne – ocena rozmazów krwi i szpiku

29. Interpretacja wyników morfologii uzyskanych metodą automatyczną z weryfikacją mikroskopową.

30. Zaliczenie praktyczne ćwiczeń - ocena 3 rozmazów krwi i szpiku

Metody organizacji pracy: Studenci pracują samodzielnie, wykonując praktycznie zadania

przewidziane programem.

Organizacja zajęć:

Ćwiczenia w Sali mikroskopowej będą odbywać się w 4 grupach (lub 8 grupach 5-osobowych –

ćwiczenie 5,6,10,11)

Wykłady będą się odbywały w formie e-learningu.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest udział we wszystkich wykładach, obecność na co najmniej 14

seminariach i 28 ćwiczeniach (dopuszczalna jedna nieobecność w semestrze), zaliczenie kartkówek,

zaliczenie kolokwiów, egzaminu praktycznego oraz egzaminu końcowego.

Formy kontroli i ocena wyników nauczania:

Kartkówki (wejściówki) przed rozpoczęciem ćwiczeń – co najmniej 10 razy

Kolokwia zgodnie z planem zajęć

Zaliczenie praktyczne ćwiczeń na ostatnich zajęciach ćwiczeniowych.

Egzamin ustny i testowy.

Literatura obowiązkowa:

Hematologia, Wielka Interna tom 10, Warszawa 2011.

Podstawowe laboratoryjne badania hematologiczne, H. Bomski, PZWL, 1998.

20

Atlas Hematologiczny z elementami diagnostyki laboratoryjnej i hemostazy, M Kozłowska-Skrzypczak,

A. Czyż, E. Wojtasińska, PZWL, 2016.

Podstawy hematologii, red. A. Dmoszyńska, wydawnictwo Czelej, wydanie III.

Literatura polecana:

Diagnostyka Laboratoryjna , red. U. Demkow, WUM.

Diagnostyka Laboratoryjna, B. Solnica, PZWL, Warszawa 2014, rozdz. 8. Diagnostyka laboratoryjna

chorób układu krwiotwórczego.

Interna Szczeklika 2016, rozdział VI.

Podstawy medycyny wewnętrznej Harrisona, część V Hematologia i onkologia, 267-369,PZWL

Warszawa 2000

Hematologia w praktyce, K. Sułek, PZWL, Warszawa 2007.

Diagnostyka cytomorfologiczna szpiku, K. Sułek, wyd. Selezjańskie, 2003.

Hematologia, L. Waterbury, Urban &Partner, Wrocław 1998.

Hematologia Kliniczna, red. K. Janicki.

21

PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU

KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ

Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej

ul Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/fax (022) 5720-735

Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: dr n. farm. Ewa Skarżyńska

Miejsce i wymiar zajęć:

▪ Przedmiot jest nauczany w wymiarze 120 godzin ćwiczeń.

▪ Zajęcia odbywają się w Centralnym Laboratorium Państwowego Szpitala Klinicznego

Dzieciątka Jezus w Warszawie - ul. Lindley’a 4, 02-005 Warszawa, które jest

podstawowym miejscem realizacji przedmiotu. Pojedyncze zajęcia mogą być również

realizowane w firmach lub laboratoriach diagnostycznych.

Cel nauczania i zakres przedmiotu

Zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu dotyczą zasad pracy w medycznym

laboratorium diagnostycznym, zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia. Celem

nauczania jest zapoznanie studentów ze strukturą medycznego laboratorium diagnostycznego i

jego całodobowym funkcjonowaniem z wyszczególnieniem pracy w trybie pilnym i planowym

oraz nabycie umiejętności bezpiecznej pracy z biologicznym materiałem klinicznym (różne

rodzaje materiału – zasady przyjmowania materiału na badania wykonywane w laboratorium

oraz przygotowanie do transportu w przypadku ich wykonywania poza laboratorium).

Zakres przedmiotu obejmuje:

1. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad przyjmowania zleceń na badania laboratoryjne

w Sektorze Rejestracji i Dystrybucji materiału do badań (formularze skierowań, istotne

dane osobowe na nich zawarte, ochrona danych osobowych).

2. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania z przyjętym materiałem

(oznakowania kodowe i identyfikacja próbek różnych materiałów klinicznych).

3. Nabycie umiejętności oceny przydatności materiału biologicznego do wykonania

zlecanych badań (właściwe pobranie materiału, właściwy antykoagulant do

odpowiednich badań, właściwa objętość próbki oraz ocena makroskopowa przyjętego

materiału do badań na obecność skrzepów, hemolizy, lipemii itd.).

22

4. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad prawidłowego przygotowania materiału do

badań w laboratorium (oznakowanie materiału, wirowanie, ewentualne rozcieńczanie

wstępne właściwe dla oznaczenia, mrożenie i rozmrażanie próbek w szczególnych

przypadkach).

5. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w medycznym

laboratorium diagnostycznym.

6. Nabycie umiejętności poprawnej eksploatacji aparatury laboratoryjnej (czynności

konserwacyjne, postępowanie w przypadkach awarii).

7. Poznanie i praktyczne stosowanie zasad postępowania dla zapewnienia jakości

analitycznej badań laboratoryjnych (kalibracje i okres jej ważności, stosowane

odczynniki i terminy ich trwałości, systemy kontroli jakości wewnątrz- i

zewnątrzlaboratoryjnej).

8. Uzyskanie praktycznej umiejętności wykonywania podstawowych oznaczeń

laboratoryjnych z zakresu:

1) Hematologii

2) Układu hemostazy

3) Chemii klinicznej

4) Monitorowania stężeń leków

5) Immunologii ogólnej

6) Immunochemii, alergologii

7) Serodiagnostyki wirusologicznej

8) Analityki ogólnej

9. Poznanie pojęcia wyniku: jakościowego, półilościowego i ilościowego, a także

opisowej formy wyniku oraz właściwego komentarza do testu oznaczenia.

10. Poznanie zasad postępowania w przypadku uzyskania wartości krytycznych wyniku

badania laboratoryjnego.

11. Poznanie procesu walidacji i autoryzacji wyniku badania laboratoryjnego.

Szczegółowy program zajęć

1) Przyjmowanie, rejestracja i dystrybucja materiału

2) Zasady wydawania wyników (recepcja)

3) Badania z zakresu hematologii (morfologia krwi obwodowej)

4) Badania z zakresu analityki ogólnej (badanie ogólne moczu i kału)

5) Badania z zakresu chemii klinicznej i terapii monitorowanej

23

6) Oznaczenia immunochemiczne

7) Zasady postępowania w przypadku wykonywania badań pilnych

Metody organizacji pracy i formy kontroli

Zajęcia odbywają się raz w tygodniu (zgodnie z planem zajęć) przez cały semestr zimowy.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na wszystkich zajęciach i zaliczenie

kolokwium końcowego u osoby odpowiedzialnej za realizację zajęć. W przypadku

nieobecności na zajęciach obowiązuje przedłożenie zwolnienia lekarskiego.

Literatura

1. Wożniak M. (red.): Chemia kliniczna. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.

2. Dembińska-Kieć A., Naskalski J. (red.): Diagnostyka laboratoryjna z elementami

biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner, Wrocław.

3. Angielski S., Jakubowski Z., Dominiczak M.H. (red.): Biochemia kliniczna. PERSEUSZ,

Sopot

4. Tomaszewski J.J.: Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa.

5. Wallach J. (red.): Interpretacja badań laboratoryjnych. Medipage, Warszawa.

6. Solnica B. : Diagnostyka laboratoryjna. PZWL, Warszawa

7. Diagnostyka Laboratoryjna – czasopismo wydawane przez PTDL.

8. Badanie i Diagnoza – czasopismo wydawane przez Fundację Rozwoju Diagnostyki

Laboratoryjnej.

24

PRAKTYKI ZAWODOWE

KATEDRA BIOCHEMII I CHEMII KLINICZNEJ

Zakład Chemii Klinicznej i Diagnostyki Laboratoryjnej

ul Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel/fax (022) 5720-735

Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Osoby odpowiedzialne za dydaktykę: dr n. farm. Ewa Skarżyńska

Miejsce i wymiar zajęć:

▪ Praktyki zawodowe są realizowane w wymiarze 240 godzin.

▪ Miejscem realizacji praktyk zawodowych są medyczne laboratoria diagnostyczne.

Działy laboratorium objęte praktyką: mikrobiologia (80 godzin = 2 tygodnie), oraz

hematologia, koagulologia, serologia grup krwi (po 40 godzin = po 1 tygodniu), pozostałe

40 godzin – pracownia specjalistyczna (inna niż wymienione), o wyborze której decyduje

Kierownik Laboratorium, w którym jest realizowana praktyka w porozumieniu ze studentem

odbywającym praktykę.

Informacje szczegółowe

Student, poznaje specyfikę, każdej z wymienionych pracowni, i ma możliwość aktywnego

udziału w procesie laboratoryjnym, będąc pod opieką Diagnosty Laboratoryjnego – opiekuna

praktyki.

W trakcie odbywania praktyki student zobowiązany jest do przestrzegania przepisów

obowiązujących w miejscu realizacji praktyki; w tym ustalonego porządku i dyscypliny pracy,

zasad BHP i ochrony przeciwpożarowej, przepisów o ochronie danych osobowych i informacji

niejawnych.

Praktyka w Medycznym Laboratorium Diagnostycznym mimo iż jest skierowana na wybrane

działy (w tym mikrobiologia, koagulologia, serologia grup krwi) powinna również (w miarę

możliwości) umożliwić studentowi na całościowe spojrzenie na pracę Diagnosty, którą w

przyszłości będzie wykonywał.

Poniżej przedstawiono główne i ogólne zagadnienia objęte programem praktyki, które student

powinien zweryfikować w kontekście rutynowej pracy każdej pracowni objętej praktyką;

- najczęstsze błędy przedlaboratoryjne, laboratoryjne i polaboratoryjne,

- Norma ISO 15189 i jej realizacja przez Medyczne Laboratorium Medyczne ze szczególnym

zwróceniem uwagi na jej realizację w warunkach rutynowej pracy wybranych pracowni

- rodzaje materiału klinicznego, sposób jego pobrania, transportu, przechowywania –

obowiązujące procedury w laboratorium i na pracowniach

- najczęściej wykonywane badania a badania rzadkie (specjalistyczne), czy są wykonywane na

miejscu czy stanowią materiał wysyłkowy i jakie są procedury jego transportu

25

- kontrola wewnątrz- i zewnątrzlaboratoryjna – zasady jej przeprowadzania, interpretacja

wyników – student powinien poznać specyfikę kontroli każdej z pracowni

- wyposażenie aparaturowe każdej z pracowni, z uwzględnieniem technik pomiarowych (w

zakresie analizatorów i technik manualnych)

- student powinien mieć możliwość, wspólnie z Opiekunem praktyki, na interpretację wyników

(o ile to możliwe) pod kątem wstępnej oceny procesu diagnostycznego lub ewaluacji wyników

w czasie

- szczególnie patologiczne wyniki, chodzi o wartości liczbowe - (max do 3 przypadków z

każdej z pracowni) powinny zostać dołączone do Dziennika praktyk, a zadaniem studenta

będzie interpretacja tych wyników pod kątem klinicznym przy wykorzystaniu dostępnej

literatury.

Student jest zobowiązany prowadzić Dziennik praktyk, w którym szczegółowo zapisuje

codzienny przebieg realizacji praktyki.

Student musi uzyskać wpis (pieczątka, podpis) Opiekuna z każdej z pracowni, w której

realizował praktykę.

Informacje o zaliczeniu praktyki

Do zaliczenia praktyki jest wymagane spełnienie łącznie poniższych punktów:

1. pozytywna opinia Kierownika Laboratorium wpisana do Dziennika praktyk

2. zaliczenie praktyki u opiekuna z ramienia Wydziału Farmaceutycznego

3. przekazanie Dziennika praktyk do Dziekanatu.

26

PROPEDEUTYKA MEDYCYNY Z ELEMENTAMI INTERNY

Katedra i Zakład Fizjologii Doświadczalnej i Klinicznej

tel.: (0-22) 572 07 08

ul. Pawińskiego 3c; 02-106 Warszawa

Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Agnieszka Cudnoch – Jędrzejewska

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. med. Małgorzata Wojciechowska

Osoby do kontaktu: dr n. med. Małgorzata Wojciechowska

malgorzata.wojciechowska2@wum.edu.pl

Mgr Tomasz Ciesielski tomasz.ciesielski@wum.edu.pl

Cele kształcenia:

1. Poznanie podstawowej wiedzy z zakresu patofizjologii i objawów klinicznych

najczęstszych schorzeń internistycznych.

2. Poznanie podstaw teoretycznych dotyczących klinicznego badania chorego oraz

interpretacji wyników badań dodatkowych ze szczególnym uwzględnieniem testów

laboratoryjnych mających zastosowanie w diagnostyce internistycznej.

3. Poznanie podstawowych zasad leczenia i profilaktyki chorób internistycznych.

Miejsce i godziny zajęć:

Wykłady i seminaria odbywają się w Centrum Biblioteczno-Informatycznym. Zajęcia

praktyczne odbywają się w budynku Katedry i Zakładu Fizjologii Ogólnej i Doświadczalnej

przy ul. Pawińskiego 3C.

Tematyka zajęć:

Wykłady (W)

W1. Miażdżyca, patogeneza, jednostki chorobowe skojarzone z miażdżycą, zasady prewencji. Choroba wieńcowa. Zawał serca: objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania. Postępowanie przedszpitalne u osoby z objawami zawału serca. Pacjent z bólem w klatce piersiowej W2. Niewydolność serca. Objawy. Diagnostyka. Migotanie przedsionków W3. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa – czynniki ryzyka, diagnostyka, leczenie

27

W4. Infekcyjne zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia i zapalenie mięśnia sercowego - podstawowe wiadomości na temat etiologii, objawów, diagnostyki, leczenia i rokowania W5. Nadciśnienie tętnicze. Postępowanie w przełomie nadciśnieniowym. Udary mózgu W6. Najczęstsze choroby oskrzeli i płuc (astma, POChP, gruźlica, zapalenie płuc). W7. Posocznica, sepsa, zespoły uszkodzenia wielonarządowego, DIC W8. Najczęstsze choroby endokrynologiczne – symptomatologia i diagnostyka – cz. 1 W9. Najczęstsze choroby endokrynologiczne – symptomatologia i diagnostyka – cz. 2 W10. Cukrzyca- objawy kliniczne, diagnostyka laboratoryjna, hipoglikemia W11. Ostra i przewlekła niewydolność nerek W12. Wybrane choroby przewodu pokarmowego cz.1: choroba refluksowa, choroba wrzodowa, zapalenia jelit. W13. Wybrane choroby przewodu pokarmowego cz.2: marskość wątroby, wirusowe zapalenia wątroby, ostre i przewlekłe zapalenie trzustki W14. Objawy, patogeneza i diagnostyka wybranych chorób hematologicznych (niedokrwistości, białaczki, skazy krwotoczne, aplazja szpiku, czerwienica, trombofilie) W15. Najczęstsze nowotwory u kobiet i mężczyzn – diagnostyka, objawy. Pacjent z chorobą nowotworową Seminaria (S) S1. EKG, Holter EKG, ABPM. Testy wysiłkowe, echo serca - wskazania, podstawowe zasady interpretacji. Zajęcia praktyczne. S2. Nagłe zatrzymanie krążenia. Zasady postępowania reanimacyjnego BLS S3. Podwyższone D-dimery w praktyce klinicznej, przypadki kliniczne S4. Podstawowe zaburzenia gospodarki kwasowo- zasadowej – interpretacja badań – cz.1 S5. Podstawowe zaburzenia gospodarki kwasowo- zasadowej – interpretacja badań – cz.2 S6. Podstawowe zaburzenia jonowe - interpretacja badań - cz.1 S7. Podstawowe zaburzenia jonowe - interpretacja badań – cz.2 S8. Diagnostyka chorób płuc – zajęcia praktyczne (spirometria) S9. Laboratoryjne wykładniki chorób nerek (biochemia, badanie ogólne moczu): zakażenia układu moczowego, kamica nerkowa, choroby nerek i prostaty. Badania obrazowe z zastosowaniem kontrastu u pacjenta z wywiadem alergii na kontrast, z niewydolnością nerek lub chorobami tarczycy S10. Przypadki kliniczne z zakresu endokrynologii

28

S11. Ostre schorzenia jamy brzusznej z uwzględnieniem wskazań do leczenia operacyjnego – przypadki kliniczne S12. Żółtaczka – objawy, rodzaje, leczenie, interpretacja wyników badań laboratoryjnych S13. Najczęstsze problemy hematologiczne – interpretacja badań laboratoryjnych S14. Powtórzenie materiału na podstawie przypadków klinicznych i wyników badań laboratoryjnych S15. Zaliczenie przedmiotu

Kryteria oceniania:

Obecność na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa. Dopuszcza się możliwość jednej

nieobecności, która musi być usprawiedliwiona. Na ostatnich zajęciach odbywa się zaliczenie

przedmiotu.

Formą zaliczenia przedmiotu jest test z 60 pytań, jednokrotnego wyboru, pytania

ukierunkowane są na interpretację objawów klinicznych i wyników badań laboratoryjnych.

2,0 (ndst) < 60%

3,0 (dost) 60-70%

3,5 (ddb) 71-80%

4,0 (db) 81-90%

4,5 (pdb) 91-95%

Literatura obowiązkowa:

Interna Szczeklika -Podręcznik Chorób Wewnętrznych

Literatura uzupełniająca:

Wielka Interna A. Antczak, M. Myśliwiec, P. Pruszczyk

29

TERAPIA MONITOROWANIA

Zakład Chemii Leków (FW22),

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 22 5720630

Kierownik Zakładu:

Dr hab. n. farm. Tomasz Pawiński

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

Konsultacje udzielane są w godzinach pracy Zakładu po uprzednim umówieniu

(chemlek@wum.edu.pl).

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:

Dr n. farm. Paweł K. Kunicki (pawel.kunicki@wum.edu.pl)

Roczny wymiar wykładów, seminariów i ćwiczeń (IV rok, semestr VIII):

30 w tym: 10 godzin wykładów, 10 godzin seminariów, 10 godzin ćwiczeń

Liczba punktów ECTS: 2

Miejsce wykładów, seminariów i ćwiczeń:

Zakład Chemii Leków, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, tel. 22 5720630

CEL NAUCZANIA I NAZWA PRZEDMIOTU

Celem nauczania przedmiotu Terapia Monitorowana jest przedstawienie założeń,

metodologii i kryteriów stosowania dla tej specjalistycznej, interdyscyplinarnej dziedziny

medycyny. W oparciu o znajomość podstaw farmakokinetyki klinicznej i instrumentalnych

metod analitycznych student analityki medycznej pozna praktyczne aspekty monitorowania

stężenia leku i wynikające z niego korzyści terapeutyczne i farmakoekonomiczne.

PROGRAM NAUCZANIA

Program nauczania realizowany jest w formie wykładów, seminariów i ćwiczeń.

Wykłady:

W1. Terapia monitorowana – cele, założenia, terminologia, korzyści terapeutyczne i

farmakoekonomiczne; kryteria dla leków do prowadzenia terapii monitorowanej; zakres

terapeutyczny, stężenia subterapeutyczne i toksyczne

W2. Uwarunkowania formalno-prawne medycznego laboratorium diagnostycznego w

odniesieniu do terapii monitorowanej

W3. Znaczenie farmakokinetyki w terapii monitorowanej – omówienie systemu LADME,

monitorowane parametry farmakokinetyczne

W4. Terapia monitorowana wobec polimorficznego metabolizmu leków, monitorowanie

interakcji farmakokinetycznych

W5. Terapia monitorowana w grupie terapeutycznej na przykładzie leków

immunosupresyjnych

W6. Metody analityczne w terapii monitorowanej (chromatografia a immunochemia,

walidacja, techniki izolacji leku z materiału biologicznego, wybór metody analitycznej)

Seminaria:

30

S1. Materiał biologiczny – rodzaj materiału, czas pobrania próbki, przechowywanie i transport

S2. Zlecanie badania – formularz skierowania

S3. Wynik badania z zakresem informacji, interpretacja wyniku

S4. Omówienie charakterystycznych i przypadkowych błędów przedlaboratoryjnych w terapii

monitorowanej

S5. Kontrola jakości w terapii monitorowanej (próbki kontrolne, badania biegłości)

S6. Praktyczne metody optymalizacji dawkowania z przykładami

S7. Parametry i metodologia porównania dwóch metod analitycznych

Ćwiczenia:

C1. Opracowanie procedury kalibracji metody analitycznej przeznaczonej do stosowania w

terapii monitorowanej

C2. Monitorowanie stężenia leku w materiale biologicznym na przykładzie oznaczania

amiodaronu plus dezetyloamiodaronu w surowicy

METODY ORGANIZACJI PRACY

Zajęcia odbywają się w semestrze VIII (letnim). Przedmiot zorganizowany jest w

formie 6 bloków zajęciowych (dwa - wykładowe, dwa – seminaryjne i dwa – ćwiczeniowe) po

5 godz. zajęć plus 15 min przerwa – łącznie 4 h. Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Po

zakończeniu zajęć odbywa się zaliczenie w formie testowej. Podczas zajęć laboratoryjnych

(ćwiczeń) Student jest zobowiązany do posiadania fartucha oraz obuwia na zmianę.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Obecność na zajęciach jest obowiązkowa. Na seminariach wymagane jest

przygotowanie do zajęć i aktywny udział; na ćwiczeniach praktyczne wykonanie zadań.

Zaliczenie pisemne na podstawie testu jednokrotnego wyboru; warunkiem zaliczenia jest

minimalna liczba punktów odpowiadająca ≥60% wartości maksymalnej. Progi punktowe

(procentowe) na poszczególne oceny zaliczenia:

2,0 (ndst) - Poniżej 15 pkt. (<60%)

3,0 (dost) - 15-16 pkt. (60-67%)

3,5 (ddb) - 17-18 pkt. (68-75%)

4,0 (db) – 19-20 pkt. (76-83%)

4,5 (pdb) – 21-22 pkt. (84-91%)

5,0 (bdb) - 23-25 pkt. (≥92%)

LITERATURA

Obowiązkowa:

1. Adamska–Dyniewska H., (Red.) Terapia monitorowana, TTM, Łódź, 1994;

2. Therapeutic Drug Monitoring, clinical guide, Abbott Laboratories, 2010;

3. Burton M.E., Shaw L.M., Schentag J.J., Evans W.E., Applied Pharmacokinetics &

Pharmacodynamics. Principles of Therapeutic Drug Monitoring, Lippincott Williams &

Wilkins, Philadelphia, 2006;

4. Oellerich M, Dasgupta A., (eds) Personalized Immunosuppression in Transplantation. Role

of Biomarker Monitoring and Therapeutic Drug Monitoring, Elsevier, 2016

5. Witkiewicz Z.; Podstawy chromatografii, WNT, Warszawa, 2005;

6. Hermann T.W., Farmakokinetyka, Teoria i Praktyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Warszawa, 2002;

31

7. Seger C., Shipkova M., Christians U., Billaud EM., Wang P., Holt DW., Brunet M., Kunicki

P.K., Pawinski T., Langman L.J., Marquet P., Oellerich M., Wieland E., Wallemacq P.,

Assuring the proper analytical performance of measurement procedures for immunosuppressive

drug concentrations in clinical practice: Recommendations of the International Association of

Therapeutic Drug Monitoring and Clinical Toxicology Immunosuppressive Drug Scientific

Committee. Ther. Drug Monit., 2016, 38(2):170-89.

8. European Medicines Agency, https://www.ema.europa.eu/en/documents/scientific-

guideline/guideline-bioanalytical-method-validation_en.pdf

9. Zhang Y., Zhang R., Recent advances in analytical methods for the therapeutic drug

monitoring of immunosuppressive drugs. Drug Test Anal., 2018, 10(1):81-94.

10. Solnica B., Sztefko K., Medyczne laboratorium diagnostyczne. Metodyka i aparatura

PZWL, Warszawa, 2015.

11. Guder G.W., Narayanan S., Wisser H., Zawta B., Próbki: od pacjenta do laboratorium

Wpływ zmienności przedanalitycznej na jakość wyników badań laboratoryjnych. MedPharm

Polska, Wrocław, 1996,

12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 stycznia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie standardów jakości dla medycznych laboratoriów diagnostycznych i

mikrobiologicznych, Dz.U. 2009 nr 22 poz. 128.

Uzupełniająca:

1. Milone M.C., Analytical Techniques used in Therapeutic Drug Monitoring. Ther. Drug

Monit., 2012, 3: 49-73.

2. Shipkova M., Svinarov D., LC–MS/MS as a tool for TDM services: Where are we? Clin.

Biochem., 2016, 49(13-14):1009-23.

3. Kunicki P.K., Duda J., Monitorowanie stężenia leków immunosupresyjnych techniką LC-

MS/MS na przykładzie oznaczania ewerolimusu we krwi pacjentów po przeszczepieniach

narządowych. Diag. Laborat., 2012, 48(3): 265-271.

4. Bland J.M., Altman D.G. Statistical methods for assessing agreement between two methods

of clinical measurement. Lancet 1986; i: 307-310.

5. Payne R.B. Method comparison: evaluation of least squares, Deming and Passing/Bablok

regression procedures using computer simulation. Ann Clin Biochem. 1997; 34: 319-320.

6. Publikacje zamieszczane w Therapeutic Drug Monitoring

32

TOKSYKOLOGIA I DIAGNOSTYKA TOKSYKOLOGICZNA

KATERTA TOKSYKOLOGII STOSOWANEJ

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. (022) 5720760

Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Ireneusz Piotr Grudziński

Odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Anna Małkowska

godziny przyjęć w sprawach studenckich poniedziałek -piątek 1000-1300

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń

15 godzin wykładów, 30 godzin ćwiczeń; 15 godzin seminariów

Punkty ETCS - 4

Miejsce wykładów – sale wykładowe WUM

Miejsce ćwiczeń – Wydział Farmacji, ul. Banacha 1

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem przedmiotu jest zapoznanie się studentów ze specyfiką współczesnych zatruć, źródłami

zagrożeń i działaniami profilaktycznymi z uwzględnieniem koncepcji bezpieczeństwa chemicznego.

Omówione zostaną podstawowe pojęcia toksykologiczne dotyczące toksyczności, oceny skutków

działania substancji toksykologicznych na poszczególne narządy i układy, podstawy diagnostyki

zatruć, klasyfikacji materiału do badań toksykologicznych, wykonywania analiz toksykologicznych i

interpretacji wyników oraz technikami monitorowania stężenia ksenobiotyków w materiale

biologicznym.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów

1. Cele kształcenia w dziedzinie toksykologii, rys historyczny, wprowadzenie do toksykologii. 2. Toksykologia ogólna – podstawowe pojęcia: trucizna i zatrucie, dawka i stężenia trucizny,

charakterystyka narażenia, zależność dawka-efekt, dawka –odpowiedź. 3. Losy ksenobiotyków w ustroju, adsorbcja, biotransformacja trucizn, dystrybucja, procesy

aktywacji i detoksykacji trucizn, eliminacja. 4. Toksykodynamika - Mechanizmy działania substancji toksycznych 5. Toksykokinetyka. 6. Podstawy toksykologii klinicznej i sądowej. 7. Postępowanie w zatruciach, odtrutki, ośrodki ostrych zatruć.

Tematy ćwiczeń

1. Oznaczania alkoholu etylowego we krwi metodą GC/MS. 2. Oznaczanie hemoglobiny tlenkowej (HbCO) we krwi. 3. Identyfikacja pochodnych kwasu barbiturowego i glimidu w moczu. 4. Oznaczanie barbituranów i glimidu w surowicy metodą spektrofotometryczną. 5. Oznaczanie kwasu ∆-aminolewulinowego w moczu jako wskaźnika narażenia na ołów.

33

6. Zastosowanie toksykokinetyki w diagnostyce zatrucia ostrego salicylanami. 7. Oznaczanie paracetamolu metodą HPLC

Tematy seminariów

1. Toksykologia genetyczna, kancerogeneza, teratogeneza. 2. Działanie toksyczne na układ nerwowy. 3. Działanie toksyczne ksenobiotyków na serce i układ krążenia. 4. Hepatotoksyczne i nefrotoksyczne działanie ksenobiotyków. 5. Toksyczne reakcje ksenobiotyków na układ oddechowy. 6. Immunotoksykologia i diagnostyka immunotoksykologiczna. 7. Toksyczne działanie ksenobiotyków na układ rozrodczy i wewnątrzwydzielniczy.

METODY ORGANIZACJI PRACY I FORMY KONTROLI:

Zajęcia (wykłady, seminaria i ćwiczenia) odbywają się w semestrze zimowym. Wykłady są prowadzone

dla całego roku, seminaria w grupach 20-to osobowych, zaś ćwiczenia laboratoryjne w grupach

ćwiczeniowych liczących około 10 studentów.

Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń są podane na tablicy

ogłoszeń przy pracowni toksykologii.

Warunkiem zaliczenia pracowni jest wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych w programie,

aktywny udział w seminariach oraz zdanie kolokwium.

Przedmiot kończy się pisemnym egzaminem.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Toksykologia współczesna pod redakcją prof. Seńczuka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa

2005

LITERATURA ZALECANA

Podstawy toksykologii, Casaret & Doull Wydanie polskie pod redakcją Barbary Zielińskiej-Psui i

Andrzeja Sapoty, Wydawnictwo MedPharm Polska 2014

34

TOKSYKOLOGIA ŚRODOWISKOWA I GENOTOKSYKOLOGIA

ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA, Wydział Farmaceutyczny WUM

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795

Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek, czwartek godz. 10–12.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. farm. Anna Zgadzaj

Roczny wymiar zajęć: 50 godzin: Wykłady 10 godzin, seminaria 15 godzin, ćwiczenia 25 godzin.

Wykłady i seminaria odbywają się w salach wykładowych WUM, ćwiczenia w salach ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska

Liczba punktów ECTS – 4

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym czynników mutagennych i genotoksycznych

oraz czynników wpływających na układ hormonalny człowieka. Praktyczne zapoznanie studentów z

testami oceny genotoksyczności, a także z podstawowymi technikami pracy na hodowlach

komórkowych in vitro. Dodatkowo, studenci zapoznają się z metodyką badań epidemiologicznych

prowadzonych w zakresie epidemiologii środowiskowej.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematyka zajęć z toksykologii środowiskowej i genotoksykologii:

1. Wykład: Podstawy genotoksykologii oraz sposoby oceny działania genotoksycznego;

2. Seminarium: Testy oceny genotoksyczności ex vivo;

Ćwiczenia laboratoryjne:

3. Wykonanie krótkoterminowego testu oceny genotoksyczności umu-test;

4. Wykonanie krótkoterminowego testu oceny genotoksyczności Ames’a;

5. Wykonanie testu do oceny działania zaburzającego układ endokrynny YES/YAS;

6. Wykonanie testów do oceny cytotoksyczności in vitro: MTT oraz NRU;

7. Ocena cytotoksyczności materiałów medycznych in vitro.

Tematy wykładów i seminariów z epidemiologii klinicznej i środowiskowej:

1. Struktura demograficzna populacji – jej wpływ na rozprzestrzenianie się chorób;

2. Epidemiologia – badania analityczne retro- i prospektywne;

3. Epidemiologia – badania eksperymentalne;

4. Epidemiologia chorób zakaźnych;

5. Epidemiologia chorób przewlekłych – niezakaźnych;

6. Epidemiologia w badaniach klinicznych;

7. Metaanalizy;

8. Epidemiologia w medycynie pracy.

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń są podane na

tablicy ogłoszeń przy Zakładzie Badania Środowiska oraz na stronie zakładu. Przedmiot kończy się

pisemnym egzaminem.

35

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. Nałęcz-Jawecki G., A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. Demkowicz-Dobrzański. Higiena i

Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie. 2007.

2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badania. PZWL, Warszawa, 1999.

3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL. 2010.

4. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd.

Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.

LITERATURA ZALECANA

1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL, Warszawa,

2000.

2. Beaglehole R., Bonita R., Kjellstrom T. Basic epidemiology. WHO, Geneva, 1993.

3. Klaassen C. D., Watkins III J. B. - Casarett & Doull podstawy toksykologii. MedPharm Polska,

Wrocław, 2014.