UVOD

Razvoj stanovništva i njegova kvalitativna obilježja (stepen obrazovanja, sastav, zdravstvenazaštita) nemoguće je pratiti zasebno, jedne nezavisno o drugima. Brojni su faktori koji utiču na stanje i brojnost nekog stanovništva. Moguće ih je sve podijeliti u četiri veće skupine:1. demografski,2. privredni,3. politički, 4. ostali faktori (socio–psihološki, tradicionalni, religijski)

U ovom seminarskom radu promatramo međuzavisnost demografskih faktora i ekonomskog razvoja. U razmatranju se detaljnije promatr zadnjih 20 godina, ali se u objašnjenju daje uvid u duže istorijsko razdoblje radi kompletnije i egzaktnije slike stanovništva. Ulaganje u stanovništvo i kvalitetu njegova življenja u direktnoj je vezi s napretkom društva u svim njegovim dijelovima. Privrednog razvoja nema bez radnogkontingenta. Taj kadar u svakom slučaju mora zadovoljavati potrebu sve zahtjevnijeg tržišta.Globalizacija je jedan od procesa koji sve više zahvaća i naše društvo. Analizom zaposlenostidobivamo rezultate o tome što možemo ponuditi takvom jednom procesu. Koliko je naše stanovništvo trenutno adekvatno (radno sposobno, aktivno, stepen obrazovanosti) za konkurenciju svjetskoj globalizaciji. Migracije su još jedan od pokazatelja kakve uslove za život pruža Republika Bosna i Hercegovina. Na kraju će biti prikazana projekcija stanja i svojevrsno upozorenje što će se dogoditi ukoliko ne počnemo donositi praktične metodekoje će uistinu pružati konkretne pozitivne rezultate.

DEMOGRAFIJA

Demografija je nauka o stanovništvu. Demografija istražuje i proučava zakonitosti i pravilnosti u kretanju stanovništva, ustanovljuje kakve su vrste te zakonitosti, njihovo kvantitativno i kvalitativno djelovanje i utvrđuje međusobne odnose kretanja stanovništva s drugim društvenim i privrednim pojavama.Demografija kao nauka o dinamici stanovništva obuhvaća proučavanje njegove veličine i strukture, te kako se stanovništvo mijenja tokom vremena zbog rođenja, smrti, migracia i starenja. Demografska analiza može se odnositi na čitava društva ili skupine definirane kriterijima poput obrazovanja, nacionalnosti, religije i etniciteta.

Demografija se oslanja na upotrebi ogromnih količina podataka, uključujući rezultate popisa stanovništva (cenzusa) i zapise rođenja, ženidba i smrti. Najraniji moderni popis stanovništva izvršen je u Britaniji 1801. godine.

U mnogim zemljama, posebno u trećem svijetu, pouzdani demografski podaci se još uvijek teško prikupljaju. U mislima ljudi popis stanovništva često se izjednačuje sa skupljanjem poreza pa se ljudi rasprše čim popisivač dođe u njihovu blizinu. Stanovništvo Nigerije je na primjer tokom 1980-ih široko procjenjeno na oko 101 milijun ljudi, dok je popisom stanovništva iz 1991. popisano manje od 89 milijuna ljudi (bez popravljanja za podbrojavanje).

 Thomas Malthus zaključio je da ako se stanovništvo nesmetano povećava, ono je predmet eksponencijalnog rasta. On je strahovao da će porast stanovništva premašiti porast u proizvodnji hrane, pa će stanovništvo uvijek živjeti u gladi i siromaštvu. Malthusa su doživljavali kao intelektualnog oca ideja prekomjernog stanovništva (prenapučenost).

Nasuprot Malthusovim predviđanjima , prirodni prirast stanovništva u većini se razvijenih zemalja smanjio i približio nuli. To je postignuto ne glađu ili nedostatkom bogatstava, nego težnjom ljudi u razvijenim zemljama da imaju manje djece. Pad u rastu stanovništva pojavio se uprkos velikom rastu u očekivanom trajanju života u tim zemljama. Taj uzorak rasta stanovništva s polaganim (ili nikakvim) rastom u predindustrijskim društvima, kojeg je slijedio brz rast dok se društvo razvijalo i industrijaliziralo, te opet polagani rast dok se stanovništvo bogatilo, naziva se demografska tranzicija.1

1 Podaci preuzeti sa www.wikimapia.com

UTICAJ STANOVNIŠTVA NA DRUŠTVENO–EKONOMSKI RAZVITAK

Stanovništvo je najvažniji faktor društveno-ekonomskog razvitka neke zemlje jer je izvorradne snage. Radna snaga određuje smjer i tempo razvoja privrede. Na taj se način stvaraju manje ili više poželjni uslovi za život na nekom teritoriju, bilo da je riječ o opštini, kantonu, entitetu ili državi. Stanovništvo se iz godine u godinu mijenja pod uticajem različitih faktora. Promjene mogu biti brojčane, ukoliko broj stanovnika raste ili pada, a isto tako može biti i promjena u samoj strukturi. Te su dvije promjene najčešće u međuzavisnosti.Stanovništvo Bosne i Hercegovine u prošlom stoljeću bilježi jako velike migracije, odnosno veliki broj stanovnika trajno napušta ove prostore. I u posljednjih desetak godina ukupnan broj stanovnika Bosne i Hercegovine je u opadanju. Privredni napredak zavisi upravoo brojnosti stanovništva neke zemlje, tj. o veličini radno sposobnog stanovništva. Ona zemlja koja ima više stanovnika, uz ostale iste uslove bit će razvijenija od one s manjim brojem stanovnika. Veći broj stanovnika znači i veće tržište. U radu će se analizirati uticaj demografskih faktora na društveno-ekonomski razvitak.Demografski se faktori dijele na:1. ukupno kretanje stanovništva (promjena broja stanovnika)2. zaposlenost3. migracije:a) prirodne (natalitet, mortalitet)b) mehaničke (emigracija, imigracija)4. demografska struktura (zastupljenost prema spolu, stopa obrazovanosti, socijalna).

Brojnije stanovništvo porastom potražnje roba i usluga potiče stvaranje novih tehnologija, povećanje kreativnosti rada, bogatije radno iskustvo, a posebno vodi proizvodnji novih znanja i racionalnijoj upotrebi resursa. To se posebno odnosi na radno sposobne stanovnike i ekonomski razvijene zemlje.

DEMOGRAFSKA TRANZICIJA

Da bi se definisale teškoće s kojima se suočavaju penzioni fondovi, čestose naglasak stavlja na demografske faktore. Tako se starenje populacije tretira Kao ključni izazov s kojim se suočavaju postojeći sistemi. Svjedoci smo kako se naslikovit način upozorava na “tempiranu demografsku bombu” ili na“krizu starenja”.A zapravo su opšti uslovi koji određuju budućnost penzija mnogoSloženiji i nemogu se obilježiti samo demografskom dimenzijom. Uostalom, načinNa koji demografska varijabla može intervenisati potrebno je analizirati u različitimdimenzijama,a ne samo demografskim odnosom između populacije u radnoj dobii one u penzionerskoj dobi.Opštenito govoreći, dijagnoza sadašnje situacije ibuduće teškoće koje će iztoga proizaći upućuju na nekoliko činjenica, koje same po sebi imaju različiteposljedice. Demografija je očito važan element. Problem je dobro poznati on je usuštini vezan uz dva faktora:ulazak brojnih poslijeratnih “babyboom”generacija u stariju dob i naglašena tendencija produženja života. Spoj tih dvaju fenomena, u budućih će pedeset godina, uzrokovati značajan porast broja starijih osoba i njihovogudjela u ukupnoj populaciji, i to će se dogoditi u gotovo svim zemljama.Perspektiva sve većeg udjela starijih osoba koje će primati penziju u odnosuNa populaciju u radnoj dobi izaziva veliku zabrinutost. No, posljedice starenja valjarelativizirati. Vrijednost odnosa aktivne populacije i populacije u penzionerskojdobi zavis će o dobi koju ćemo odrediti kao granicu između tih dviju populacija. Tajje odnos moguće održati konstantnim ako podižemo spomenutu dobnu granicu.

NASELJENOST BiH

Opšti podaci

Bosna i Hercegovina se nalazi na jugoistoku Evrope u centralnom dijeluBalkanskog poluostrva. Njena ukupna površina je 51.129 km2. Dužina graniceiznosi 1.537 km, od cega kopnena 762,5 km, rijecna 751 km i morska 23,5km. Bosna i Hercegovina granici sa Republikom Hrvatskom (931 km), Srbijom(375 km) i Crnom Gorom (249 km). Sjevernim dijelom Bosna i Hercegovinaizlazi na rijeku Savu, a južnim na Jadransko more kod Neuma. ZemljišteBosne i Hercegovine je izrazito brdsko-planinsko, sa prosjecnomnadmorskom visinom od 500 m. Od ukupne površine BiH, 5% otpada naravnice, 24% na brežuljke, 42% na planine, a 29% zauzima krš. (NEAP, 2003)Bosna i Hercegovina je uredena Dejtonskim sporazumom, prema kojem sesastoji od Federacije BiH (10 kantona), Republike Srpske i Distrikta Brcko

Bosna i Hercegovina, gustina naseljenosti i opštinski centri preko 25000 stanovnika, prema popisu iz 1991. God

PRIVREDNI RAZVOJ BOSNE I HERCEGOVINE