คณะผจดทำ น.สพ. โชคชย นกเทศสพ.ญ. สดารตน ดำรงควฒนโภคนสพ.ญ. วนทนย เนรมตมานสขน.สพ. ชต ศรวรรณสพ.ญ. จรา คงครองสพ.ญ. สจรา ปาจรยานนทน.สพ. ปฏพร ฐาปนกลศกดสพ.ญ. พชร ทองคำคณน.สพ. เสรมพนธ สนทรชาตน.สพ. กตตชย อนจตน.สพ. ดร. รฐพงศ รตนภมมะ

ผจดทำปก/รปเลมเอกสาร นายอกฤษฏ จนทรสคราญ

ในปนเปนปพเศษสำหรบปวงชนชาวไทย มความสข ความยนดและภาคภมใจทสามารถรวมฉลองพธครองสรราชสมบตครบ 60 ป ขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระประมขของแผนดนททรงปกครองบานเมองดวยหลกทศพธราชธรรม และทำใหพสกนกรชาวไทยมความสข อยอยางรมเยน พระองคทรงใหคตแกพวกเราใหอยอยางพอเพยง ไมเบยดเบยนและรกทจะครองตนโดยธรรม ทำตนใหเปนประโยชนตอชาตบานเมอง

สำหรบหนงสอโรคสตวเลกฉบบนคณะผจดทำหวงเปนอยางยง เพอใหเปนสอสำหรบเกษตรกรผเลยงสกร โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอยหรอผทสนใจจะศกษา รวมทงเจาของฟารมสกรบางทานทอาจจะมความชำนาญไมมากในการชนสตรโรค และตองการหนงสอโรคสตวเลกทเปนภาษาไทย มรปภาพประกอบ ซงจดทำขนโดยกลมผเชยวชาญโรคสตวเลก ของสถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว ไดใชเปนแนวทางในการชนสตรโรคเบองตน และจดสงซากเพอชนสตรโรคทางหองปฏบตการไดถกตอง เพอทำการปองกนรกษาใหถกวธ หนงสอเลมนไดรวบรวมเนอหาสาเหตของการเกดโรคอาการทสำคญ รอยโรคทเหนดวยตาเปลา รวมทงคำแนะนำอนๆทเปนประโยชนในการนำไปใชกบการเลยงสกร

ทายทสดคณะผจดทำหวงเปนอยางยงวา การประกอบกจการของทานดวยความขยนหมนเพยร ซอสตย สจรต คงเปนแรงบนดาลใหทานประสบความสำเรจในชวต

หนา

1) โรคปากและเทาเปอยในสกร Foot and Mouth Disease 12) โรคไขสมองอกเสบ Japanese B Encephalitis 43) โรคพารโวไวรสในสกร Pavovirus infection in Pig 74) โรคพอารอารเอส Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS) 95) โรคพเอมดบเบลยเอส Postweaning Multisystemic Wasting Syndrome (PMWS) 126) โรคพษสนขบาเทยม Pseudo Rabies หรอ Aujeszky’s disease 147) โรคอหวาตสกร Classical Swine Fever 178) โรคไขหวดใหญในสกร Swine Influenza 219) โรคกระเพาะอาหารและลำไสอกเสบ Transmissible Gastroenteritis (TGE) 2410) โรคโพรงจมกอกเสบ Atrophic Rhinitis 2711) โรคตดเชออโคไล E. coli infection 3012) โรคไขหนงแดง Erysipelas 3313) โรคเกลสเซอร Glasser 3614) โรคเลปโตสไปโรซสในสกร Leptospirosis in Swine 3915) โรคเยอหมปอดและปอดอกเสบตดตอ Pleuropneumonia 4216) ซลโมเนลโลซส Salmonellosis 4517) โรคสเตรปโตคอกโคซส Streptococcosis 4818) โรคบดมกเลอดในสกร Swine Dysentery 5119) โรคมยโคพลาสโมซสในสกร Swine Mycoplasmosis 5320) โรคอเพอรรโทรซโนซส Eperythrozoonosis 5621) โรคทอกโซพลาสโมซสในสกร Porcine Toxoplasmosis 5922) โรคบดในสกร Swine Coccidiosis 6223) พยาธภายใน Internal Parasite 6424) พยาธภายนอก External Parasite 7025) โรคทรคโนซส Trichinosis 7326) โรคทรปปาโนโซมในสกร Trypanosomosis 7627) กลมอาการสกรทไวตอความเครยด Porcine Stress Syndrome 79

หนา

28) ภาคผนวก 82- วคซนอหวาตสกร- วคซนโรคปากและเทาเปอยสำหรบสกร- ยาฆาเชอชนดนำยา- มาตรฐานฟารมเลยงสกร- ตารางจากหนงสอแนวทางการวนจฉย รกษา และควบคมโรคสกร ของ ผศ.น.สพ. กจจา อไรรงค

1โรคสตวเลก

โรคปากและเทาเปอย หรอทเรยกโดยยอวา FMD เกดจากเชอไวรสในกลม Piconavirusมทงหมด 7 ซโรไทป คอ A, O, C, SAT-1, SAT-2, SAT-3 และ Asia-1 เชอไวรสนคอนขางคงทนตอสภาพแวดลอม แตยาฆาเชอททำลายเชอไวรสนไดผลด คอ โซดาไฟเขมขน 1-2%, formalinเขมขน 1-2% sodium carbonate เขมขน 4% สตวทมสภาพไวรบตอการตดโรคน คอ โค กระบอแพะ แกะ สกร ชาง สตวเคยวเอองอนๆ ระยะฟกตวของโรคนประมาณ 2-7 วน แตสวนใหญไมเกน 4 วน และบางครงอาจนานถง 2-3 สปดาห

การตดตอโดยการสมผสโดยตรงระหวางสตวปวยกบสตวปกต หรอสตวทไวตอการตดเชอ สตวปวยสวนมากขบไวรสออกมาไดกอนทสตวจะแสดงอาการ เพราะเชอไวรสสามารถออกมากบสงคดหลง (secretion) และสงขบถาย (excretion) ของสตวปวยได นอกจากนการตดตอของโรคอาจเกดจากพาหะหรอตวนำโรคอนๆ ทมชวตและไมมชวต เชน พวกสตวปายานพาหนะ ตลอดจนสงของเครองใชทปนเปอนดวยเชอไวรสรวมทงการแพรกระจายของเชอทางอากาศ และตดโรคจากผลตภณฑตางๆทไดจากสตวทเปนโรค เชน เนอ นม เนย หนงสตวเปนตน

สกรจะมไขสง 106 – 107๐F และจะพบตมพองหรอการลอกหลด (erosion)

ของเยอเมอกบรเวณปาก เชน ลน รมฝปาก เหงอก คอหอย เพดานปาก ไรกบ ปากและจมก(snout) หวนมของแมสกรทกำลงเลยงลก ตมพองทปากชองคลอด (valva) และถงอณฑะ (scrotum)ตมพองจะแตกคอนขางรวดเรวทำใหเหนเปนลกษณะแผลสดทมเลอดปน รอยโรคทกบจะทำใหสตวเกดความเจบปวด เดนกะเผลก ถารอยโรคเปนมากตามแนวไรกบและเปนโดยรอบอาจถงขนทำใหกบหลดออกมาได

เกบเนอเยอปรมาณ 1 กรม ใสในขวดทม 50% กลเซอรรนบฟเฟอร ใสนำยาใหทวมเนอเยอ

2 โรคสตวเลก

ปดจกใหแนนและปดทบดวยเทปกนนำยารวไหล เขยนชอ หรอเบอรตวสตว ขางขวดใหถกตองและชดเจน หอทบดวยกระดาษหลายชน ใสในภาชนะทมฝาปดสนทอกชนหนงเพอปองกนการรวไหล จากนนนำสงหองปฏบตการโดยเรวทสด กรณทตองนำสงทางไปรษณย ใหหอทบดวยกระดาษหลายๆชนเพอปองกนการแตกและการรวไหล บรรจลงกลองหรอภาชนะทไมแตกงาย พรอมบนทกประวตสตวปวย รบนำสงหองปฏบตการทนท

♦ เนองจากเปนเชอไวรสไมมยาจำเพาะในการรกษา แตสามารถปองกนโรคได

โดยการฉดวคซน กรณสตวปวยเมอพบรอยโรค หรอแผลบรเวณลน หรอเนอเยอภายในชองปากและแผลทองกบสามารถใชยาปฏชวนะและยาสมวง (gentian violet) รกษาแผลเพอปองกนการตดเชอ

♦ ฉดวคซนใหสตวปละ 2 ครง หางกน 6 เดอน สตวทมอายนอยเรมฉดครงแรกเม ออาย 6 เดอน และฉดคร งท 2 หลงจากคร งแรก 1 เดอน จากน นฉดซำทก 6 เดอนกรณมโรคระบาดเกดขนใหฉดซำทกระยะ 4 เดอน

แผลพพองบรเวณกบเทาของสกร

3โรคสตวเลก

วการบรเวณกบเทาของสกร

ตมแผลบรเวณเตานม

4 โรคสตวเลก

☺

โรคไขสมองอกเสบ เปนโรคทเกดจากเชอไวรส มยงรำคาญเปนพาหะนำโรคสคนและสตว เชน มา ลา สกร วว ควาย แพะ แกะ กระตาย หน นกพราบ เปด ไก นกปา ลงและสตวเลอยคลาน โรคนจะพบในประเทศทอยในเขตมรสม มฝนตก นำทวมขง ซงเปนแหลงเพาะพนธยง เชน ประเทศในแถบเอเชยตะวนออก และเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สกรเปนแหลงโรคทสำคญททำใหเกดโรคในคน เนองจากคนอยใกลชดกบสกรการเลยงสกรอยางหนาแนนและการผลตสกรอยางตอเนอง จะทำใหเชอไวรสมปรมาณมากและวนเวยนตอเนอง

♦ ในคนทไดรบเชออาจแสดงอาการทางประสาท สวนใหญมกแสดงอาการอยางออน

แตบางรายแสดงอาการรนแรงถงตายได โดยเฉพาะในเดก♦ ในหญงมครรภอาจทำใหแทงลก♦ ในสกรเพศผ พบอณฑะอกเสบ บวมนำ และอาจเปนหมน♦ ในสกรทองโดยเฉพาะแมสกรทไมมภมคมกนตอโรคน เมอไดรบเชอจะทำให

ล กออนตายในทอง คลอดเปนลกกรอก ลกตายแรกคลอด ลกท รอดชว ตมอาการออนแอ และมอาการทางประสาท

♦ ในคน มา และลง พบมอาการทางระบบประสาท สวนสตวอนๆ มกไมแสดงอาการ

♦ ในสกรเพศผ พบอณฑะอกเสบ บวม แขง มของเหลวลกษณะเหนยวในชองระหวาง

ผวหนงหมอณฑะและเยอหมอณฑะ♦ ในลกตายแรกคลอดพบโพรงสมองคงนำ ผวหนงบวมนำ มนำในชองอกและชองทอง

มจดเลอดออกท เย อห มอวยวะภายใน พบเลอดค งทตอมนำเหลอง เยอหมสมอง และไขสนหลง พบจดเนอตายทตบและมาม

5โรคสตวเลก

♦ ซรมแมสกรเกบ 2 ครง โดยครงแรกเกบขณะแสดงอาการ (แมสกรมปญหาทางระบบ

สบพนธ เชน มลกตายแรกคลอด คลอดเปนลกกรอก) และหลงแสดงอาการ2-3 สปดาห♦ ในลกสกรทออนแอ แสดงอาการทางประสาท เกบสมอง นำในสมอง ปอด ตบ มาม

ไต และตอมนำเหลอง

♦ โรคนไมมยารกษา

♦ ควบคมยงทเปนพาหะของโรคโดยการกำจดยงตวเตมวย และทำลาย แหลงเพาะพนธยง

โดยการพนเคมภณฑแบบพน หมอกควน หรอฝอยละอองในพนทเสยงตอการเกดโรค♦ ปองกนสกรไมใหถกยงกดโดยใชมงหรอมงลวด♦ ฉดวคซนในสกรเพอปองกนโรคซงในประเทศไทยยงไมมการฉดวคซนปองกนโรคน

ในสกร♦ ฉดวคซนในคนและใหความรดานสขศกษาและสขอนามย

6 โรคสตวเลก

พบโพรงสมองคงนำ และเยอหมสมองอกเสบในลกสกรตายแรกคลอด

พบอณฑะอกเสบ บวม แขงในสกรเพศผ

ลกตายแรกคลอด คลอดเปนลกกรอกในแมสกรทตดเชอ

7โรคสตวเลก

โรคพารโวไวรสในสกร เกดจากเชอไวรสพารโวไวรส พบมการระบาดทวโลกตดตอโดยการกนหรอสดดมเชอทอาจพบเปอนมากบสงขบถายจากการแทงของแมสกรทเปนโรคน

ในสกรปกต เชอไวรสจะไมทำใหสกรแสดงอาการนอกจากในแมสกรทอง โดยเฉพาะ

แมสกรสาวทไมมภมคมกนตอโรคน เมอไดรบเชอจะทำใหเกดความ ผดปกตทางระบบสบพนธ เชนมการกลบสด ไดลกตอครอกจำนวนนอย มอตราการคลอดเปนลกกรอกและตายแรกคลอดสงทงนขนอยกบระยะของการตงทองขณะทไดรบเชอ ถาไดรบเชอในระยะแรกและระยะกลางของการตงทอง ลกสกรจะรอดชวตแตจะตรวจพบแอนตบอดตอเชอไวรส

♦ ไมพบรอยโรคในสกรทไมไดตงทอง♦ ในสกรทอง พบมดลกอกเสบจากการตรวจทางจลพยาธวทยา♦ ลกสกรทไดรบเชอขณะแมตงทองครงแรก กอนทลกจะสามารถสราง แอนตบอด

ตอโรค จะพบรอยโรคลกษณะตางๆในลกสกร เชน ลกกรอก ลกตายแรกคลอด มขนาดเลกแกรน มการบวมนำทผวหนง เนองจากเสนเลอดทผวหนงแตก มเลอดคง นำในชองทองมนำสชำ เลอดปรมาณมาก

♦ ลกกรอกและลกตายแรกคลอด

♦ ซรมแมสกรเจาะ 2 ครง โดยเกบขณะเกดโรคและหลงเกดโรค 2-3 สปดาห

8 โรคสตวเลก

ฉดวคซนในแมสกรสาว หรอทำใหแมสกรสาวตดเชอตามธรรมชาตเพอใหแมสกรม

ภมคมโรคกอนผสม

ลกกรอก หรอลกตายแรกคลอดในแมสกรทตดเชอ

เชอพารโวไวรส จากกลองอเลกตรอนไมโครสโคป

พบวการเพอรวาสคลาส คาฟฟง(perivascular cuffing) ในสมองซงประกอบดวยเซลล พลาสมาและ ลมโฟไซย

9โรคสตวเลก

โรคพอารอารเอส หรอ Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS)เปนกลมอาการของโรคในระบบสบพนธและระบบ ทางเดน หายใจในสกร ทเกดจากการตดเชอไวรสพอารอารเอสในตระกล arteriviridae เชอไวรสพอารอารเอส แบงไดเปนสองสายพนธ คอ สายพนธ ยโรปและสายพนธ อเมรกา ในประเทศไทยพบการตดเช อทงสองสายพนธ เชอไวรสจะถกขบออกจากรางกายของสกรปวยทางอจจาระ ปสสาวะ ลมหายใจและนำเชอสามารถตดตอหรอแพรไปยงสกรตวอนๆไดโดยการกนหรอการสมผสโดยตรง เชนการดม การเลยหรอการผสมพนธ นอกจากนยงสามารถตดตอผานอากาศทหายใจ หรอผานทางวสดอปกรณและเครองมอเครองใชตางๆ ภายในฟารมทปนเปอนเชอไวรส

อาการและความรนแรงของโรคขนอยกบชนดของเชอ การจดการฟารม และสขภาพ

ของสกรในฝง♦ สกรพอแมพนธ♦ สกรแมพนธ มไข เบออาหาร ทำใหเกดอาการแทงโดยเฉพาะระยะทายของการ

ตงทองหรอลกตายแรกคลอดสง อตราการผสมตดตำหรอกลบสด♦ สกรพอพนธ ทำใหคณภาพนำเชอลดลง อตราการผสมตดตำ♦ สกรดดนม สกรอนบาล สกรขน มปญหาในระบบทางเดนหายใจ แคระแกรน โตชา

และทำใหเกดโรคแทรกซอนอนๆ ไดงาย ความรนแรงของโรคจะลดลงเมอสกรอายมากขนสกรทอายมากกวา 1 เดอนจะแสดงอาการไมเดนชดถาไมมโรคแทรกซอน

ปอดมลกษณะเปนปนสนำตาลแดงกระจายทวปอด และเมอดรอยโรคเนอปอด

จากกลองจลทรรศน จะพบผนงถงลมปอดหนาขนทำใหสกรหายใจลำบาก

⌫

10 โรคสตวเลก

♦ ตวอยางซรมจากแมสกรทมปญหาเกยวกบการแทงหรอคลอดกอนกำหนดหรอ

ซรมของสกรปวย♦ สกรปวยมชวตหรอซากสกรตายทตายใหมๆ♦ อวยวะภายในเชน ตอมนำเหลอง ทอนซล มาม ปอด โดยเกบใสถงพลาสตกท

สะอาดสองชนรดปากถงใหแนนกนนำเขา แลวเกบแชเยนนำสงโดยเรวทสด

เนองจากเปนโรคทเกดจากเชอไวรสจงไมมยารกษา การใหยาปฏชวนะจะชวยปองกน

การตดเชอแบคทเรยแทรกซอน การใหยาลดการอกเสบและลดไขในแมสกร จะชวยลดอตราการคลอดกอนกำหนด

♦ มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ สกรสาวทดแทนในฝง ควรมาจากแหลงทปลอดเชอไวรส พ อาร อาร เอส กอนนำเขา

รวมฝงตองมระยะตองมพกในโรงเรอนแยกตางหาก เพอเตรยม ความพรอมและปรบสภาพอยางนอย 2 เดอน

♦ ในปจจบนมวคซนปองกนโรคพอารอารเอส ทงชนดเชอเปนและเชอตายสำหรบใชในการควบคมโรค แตประสทธภาพของวคซนยงใหผลทไมแนนอน ดงนนจงเนนเรองการจดการฟารมเปนหลกในการควบคม ปองกนและลดการสญเสยเนองจากการตดเชอไวรสพอารอารเอส

11โรคสตวเลก

ปอดอกเสบชนด “Interstitial Pneumonia”ในสกรทเปนโรคพอารอารเอส

หายใจหอบกระแทก (Thumping breath)ในลกสกรทเปนโรคพอารอารเอส

12 โรคสตวเลก

⌫

PMWS เปนกลมอาการสขภาพทรดโทรมในสกรหลงหยานม เปนโรคทคอนขางใหมโดยพบครงแรกในสกรฝงหนงในประเทศแคนาดา ในป พ.ศ. 2534 สาเหตเกดจากเชอ Porcinecircovirus (PCV) type II จดเปนไวรสในสตวทมขนาดเลกทสด ปจจบนโรคนมแนวโนมทจะสงผลกระทบตออตสาหกรรมการเลยงสกรเพมมากขน เนองจากสกรเปนโรคนสขภาพทรดโทรม งายตอการตดโรคแทรกซอนอนๆ สงผลใหสกรปวยและตาย

มกพบในสกรอาย 5 – 12 เดอน อาการทสำคญ คอ นำหนกลดลงอยางรวดเรว ซบผอม

ซด หายใจลำบาก อาจมทองเสยรวมดวย และมกพบโรคตดเชอไวรสหรอแบคทเรยแทรกซอน

♦ ผวหนงซด♦ ตอมนำเหลองทวรางกายขยายใหญ♦ ปอดอกเสบ แนน สเทาซด♦ มามขยายใหญ เนอแนน♦ ไตขยายใหญ บวมนำ

♦ สกรปวยมชวต♦ สงอวยวะสด ตอมนำเหลองทวตว ทอนซล

♦ จดระบบการจดการฟารม♦ สขาภบาลทด

13โรคสตวเลก

ตอมนำเหลองบวม

สกรตายสภาพผอมโทรม

สกรหลงหยานมมสภาพผอม

♦ ควบคมการเกดโรคแทรกซอน

14 โรคสตวเลก

โรคพษสนขบาเทยม (Psuedo Rabies) หรอ โรคออเจสก (Aujeszky’s disease)เกดจากเชอไวรส Porcine herpesvirus 1ในกลม Alphaherpesvirinae ซงเปนโรคตดตอแบบเฉยบพลนของสกรทกสายพนธและทกอาย ไวรสตวน แพรกระจายไปกบสงขบถาย เชนปสสาวะ อจจาระ นำมก หรอนำลาย หรอตดตอกนทางอากาศ โดยหายใจเอาละอองนำมกจากสตวปวยขางเคยง ทจาม หรอ ไอเขาไป นอกจากนแลวสตวชนดอนๆ เชน โค แพะ แกะ แมวสนข สนขจงจอก มงค แรคคน และหน กสามารถทจะตดเชอไวรสนไดเชนกน

♦ ลกสกรทอายนอยกวา 3 สปดาห พบอาการ มไขสง ซม ออนแอ ตวสน และ

มอาการทางระบบประสาท กลามเนอออนเพลยเดนโซเซ ขาหลง ไมมแรง ชกแบบถบจกรยานอตราการตายจะสงมาก

♦ แมพนธจะมความผดปกตในระบบสบพนธ เชน แทงลก

♦ เยอหมสมองอกเสบและมเลอดคง♦ เยอเมอกบรเวณจมกและคอหอยมเลอดคง♦ ตอมทอนซลอกเสบแบบมเนอตาย♦ หลอดลมและหลอดอาหารอกเสบ♦ ไตมจดเลอดออก

♦ สมองแชเยน(หามแชแขง)สงหองปฏบตการโดยเรวทสด (ไมควรเกน 2 วน)

⌫

15โรคสตวเลก

♦ ซากสตวตายใหม แชเยน (นำสงภายใน 3 ชวโมงเวลาทำการ) หรอ สตวปวยอวยวะอนๆ เชน ทอนซล ปอด ตบ มาม ไต ตอมนำเหลอง ฯลฯ แยกใสภาชนะปดแนนแชนำแขงสวนหนงและอกสวนหนงแชรวมกนในฟอรมาลน 10 %

เนองจากโรคชนดนเปนเชอไวรสทไมมยารกษา การใหยาปฏชวนะจะชวยปองกน

การแทรกซอนของเชอแบคทเรยเทานน แตเราสามารถปองกน และควบคมโรคนได โดยเขมงวดการสขาภบาลและมาตรการรกษาความสะอาดทด พรอมทงการฉดวคซนใหแกแมสกรตงทองเปนประจำ เชนกอนคลอด 1-2 สปดาห เพอใหความควบคมโรคถายทอดไปยงลกหมเกดใหมเมอไดดดนำนมนำเหลอง ในขณะทมการระบาดของโรคอาจตองฉดวคซนปองกนแกสกรเลกๆทอาจจะหมดภมคมจากแม และเสยงตอการเกดโรค

ลกหมมอาการชกแบบถบจกรยานซงเปนความผดปกตทางระบบประสาท

แทงระยะทายของการตงทองหรอลกตายแรกคลอดสงในแมสกรทตดเชอ

16 โรคสตวเลก

พบจดเลอดออกกระจายอยทวเนอไต

17โรคสตวเลก

เกดจากเชอ Classical swine fever virus เปนเชอไวรสชนด RNA สายเดยว อยใน ตระกลFlaviviridae genus Pestivirus โรคนเปนเฉพาะในสกร พบมการระบาด ทวโลก ยกเวนประเทศออสเตรเลย แคนาดา องกฤษ ไอซแลนด นวซแลนด สวสเซอรแลนด อเมรกาและประเทศแถบสแกนดเนเวย สกรทกอาย เพศ พนธ มโอกาสตดโรคได มอตราการปวยและอตราการตายสงตดตอโดยการสมผสโดยตรง กบสงขบถาย ของสกรปวย เชน อจจาระ ปสสาวะ นำลาย นำเชอและเลอด เปนตน หรอเชอไวรส อาจตดมากบผมาเยยมฟารม รถขนสกร สตวเลยง นก หน และแมลงตางๆ หรอจากสงปรองพน ยานพาหนะ เสอผา อปกรณเครองมอและเขมฉดยา รวมทงการตดเชอผานทางรก

แบบเฉยบพลน♦ มกเกดจากเชอไวรสชนดรนแรง♦ อาการเร มแรกท พบจะสงเกตวาสกร 2-3 ตวแสดงอาการซม เบ ออาหาร

เวลาไลไมค อยอยากลก คอตก หลงโกงตอมาจะมไขส ง นอนสมกน เยอตาอกเสบทองเสยเปนนำสเหลองปนเทา บางครงจะมอาการอาเจยนและชก

♦ พบจดเลอดออกสมวงแดงตามลำตว โดยเฉพาะบรเวณทอง ห จมก โคนขาดานใน♦ ในรายทเปนรนแรงจะตายภายหลงแสดงอาการ แบบเรอรง♦ สกรแสดงอาการซม ไขสง เบออาหาร ตอมาอาการจะทเลาลง และจะกลบเปน

ขนมาอก♦ สกรปวยจะแคระแกรน และตายภายใน 1-3 เดอนแบบทมระยะฟกตวของโรคนาน♦ สกรแสดงอาการหลงจากไดรบเชอมานาน โดยมอาการซม เบออาหาร อณหภม

รางกายอาจปกตหรอมไขเลกนอย เย อตาและผวหนงอกเสบ ขาดการทรงตว ขาหลงไมมแรง และจะตายภายใน 2-11 เดอน

18 โรคสตวเลก

♦ แมสกรทตดเชอขณะตงทอง จะทำใหแทงลก คลอดเปนลกกรอก ลกตาย แรกคลอดซงมกพบมจดเลอดออกตามผวหนงลกทรอดชวตจะออนแอ ตวสน และเปนตวอมโรค สามารถแพรโรคไปยงตวอนได

แบบเฉยบพลน♦ พบเลอดออกขนาดตางๆ ทไต กระเพาะปสสาวะ ลนปดกลองเสยง หวใจ

เยอเมอก และเยอเลอมของลำไสและผวหนง ตอมนำเหลองขยายใหญ บวมนำ และมจำเลอดสแดงคลำ พบเนอตายจากการขาดเลอดทมาม(infarction)

แบบเรอรง♦ พบแผลหลม (ulcer) ทไสตน (caecum) และลำไสใหญสวนตน (colon) เนอตาย

เนองจาการขาดเลอดทมาม (infarction)แบบทมระยะฟกตวของโรคนาน♦ พบตอมนำเหลองโต

♦ สมอง ทอนซล ตอมนำเหลอง มาม ไตและลำไสเลกสวน ileum

♦ ไมมยารกษา

มการจดการฟารมและสขาภบาลทด ดงน♦ สกรทเขาใหมควรมาจากแหลงทไมมโรคระบาด และควรมการกกแยก ไวตางหาก

เพอดอาการกอนรวมฝง♦ ไมควรเลยงสกรใหแออดเกนไป ซงจะทำใหสกรมความเครยด และทำใหสกร

ตดเชอไดงาย

19โรคสตวเลก

♦ สกรขนควรเปนระบบเขาพรอมกนออกพรอมกน (all in all out)♦ สกรปวยควรแยกออกไปอยในคอกตางหาก♦ ฉดวคซนปองกนโรคอหวาตสกร ตามโปรแกรมการทำวคซนทกำหนด

ลกสกรมอาการทองเสยและผวหนงบรเวณทองมสมวงคลำ

ฝงสกรทตดเชอมอาการขาไมมแรง

ลำไสใหญมเนอตายคลายกระดมจำนวนมาก กระเพาะปสสาวะมจดเลอดออก

20 โรคสตวเลก

ไตมจดเลอดออกขนาดเลก

มามมเนอตายเนองจากขาดเลอดมาเลยง

การตรวจหาเชอ CSFV โดยวธ fluorescentantibody technique ททอลซล พบเซลลทcrypt ของทอลซลตดสารเรองแสงในcytoplasm

21โรคสตวเลก

โรคไขหวดใหญในสกร ทำใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจชนดเฉยบพลนในสกรทกชวงอาย มผลกระทบทางดานเศรษฐกจตออตสาหกรรมการเลยงสกร มสาเหตจากการตดเชอไวรสไขหวดใหญในสกร ซงเปนไวรสไขหวดใหญไทป A ในตระกล Orthomyxoviridaeเปนไวรสชนด RNA สายเดยว มเปลอกหม มสารพนธกรรมเปนทอนสนๆ จำนวน 8 ทอนไวรสไขหวดใหญ ประกอบดวย H1-16 และ N1-9 ในสกรเฉพาะ H1N1, H3N2 และ H1N2เทานนททำใหเกดโรค เนองจากสารพนธกรรมเปนชนด RNA และม 8 ทอน จงมโอกาสเกดการกลายพนธ และการแลกเปลยนสารพนธกรรมระหวางไวรส ไขหวดใหญสายพนธทมาจากมนษย สตวปก รวมทงสกรไดงาย สกรทำหนาทเปนถงผสม “ mixing vessel ” เนองจากสกรมตวรบ (receptor) บนผวเซลลทเหมอนกบของคนและสตวปก ทำใหสกรสามารถตดไวรสไขหวดใหญในคนหรอสตวปกได จงทำใหมโอกาสเกดการแลกเปลยนสารพนธกรรมของเชอไวรสไขหวดใหญในสกรไดสง การเปลยนแปลงของเชอเพยงเลกนอย เรยกวา“ antigenic drift ” การเปลยนแปลง ของสารพนธกรรมอยางมากจนทำใหไดไวรสชนด H หรอ Nsubtype ใหมทเรยกวา “ antigenic shift ” จะไดไวรสสายพนธใหมทสกรไมเคยพบมากอนทำใหเกดการระบาดของโรคกระจายเปนวงกวาง และสกรแสดงอาการปวยทรนแรง(pandemic) นอกจากนนอาจทำใหเกดการตดตอไปยงคนและสตวอนๆได เชอไวรสไขหวดใหญในสกรทพบสวนใหญเปนชนด H1N1 และ H3N2 เรมมรายงานการตรวจพบ H1N2 subtypeในประเทศตางๆ เพมมากขน และมแนวโนมวาจะพบการระบาดแทนสายพนธ H1N1 และ H3N2

สกรทตดเชอจะแสดงอาการทางระบบหายใจแบบเฉยบพลน มไขสง ซม เบออาหาร ไอ

จาม มนำมก อตราการปวยอาจสงถง 100% แตสกรจะฟนและหายปวยอยางรวดเรวภายใน10-14 วน มกไมพบการตายถาไมมการตดเชอแทรกซอน มผลกระทบทางดานเศรษฐกจตออตสาหกรรมการเลยงสกร โดยเฉพาะในสกรหลงหยานม ทำใหสกรสญเสยนำหนกในชวงทแสดงอาการ ทำใหระยะเวลาทใชในการขนสกรนานขน ในสกรตงทองอาจทำใหเกดการแทงเนองจากมไขสง เชอไวรสไขหวดใหญเปนเชอปฐมภมทำใหสกรสามารถตดเชอ

22 โรคสตวเลก

แทรกซอนไดงาย และจดเปนหนงในสาเหตของโรคระบบทางเดนหายใจซบซอนในสกร(Porcine Respiratory Disease Complex, PRDC)

พบการอกเสบ และเนอตาย ตลอดชองทางเดนหายใจ มเลอดคงในปอด และชองทาง

เดนหายใจ พบการเกดเนอตายเปนหยอมๆ และถงลมปอดแฟบ เปนบางสวน

ตวอยางปายจมก เกบจากสกรทเร มแสดงอาการปวย ระยะมไขสง นำม กไหล

ซ งสามารถขอนำยาเก บต วอย างจากหองปฏบ ต การ และรกษาสภาพโดยการแชเยนแลวรบนำสงภายใน 24 ชวโมง เนองจากเชอตายงาย ในสกรปวยมชวตหรอซากทตายใหมๆเกบตวอยางปายหลอดลมและปอด ใสในนำยาเกบตวอยางเชนกน

โรคไขหวดใหญในสกรไมมการรกษาทจำเพาะ การใหยาปฏชวนะเพอปองกน

การตดเชอแทรกซอนจะชวยลดความรนแรงได การปองกนอาจทำไดโดยการฉดวคซนชนดเดยวกบไวรสสายพนธทมการระบาดในฟารมนนๆ รวมกบการจดการและการสขาภบาลฟารมทด

สกรตดเชอแสดงอาการทางระบบทางเดนหายใจ มไขสง ซมเบออาหาร

23โรคสตวเลก

สภาพปอดและชองทางเดนหายใจของสกรปวย มการอกเสบ เลอดคงและเกดเนอตายเปนหยอมๆ

24 โรคสตวเลก

โรคกระเพาะอาหารและลำไสอกเสบตดตอ (Transmissible Gastroenteritis) หรอโรคทจอ

(TGE) เปนโรคท ทำใหสกรปวย อาเจยนและทองรวงอยางรนแรง การระบาดของโรคเปนไปอยางรวดเรวและพบในสกรทกชวง สาเหตเกดจากเชอโคโรนาไวรส ในตระกลโคโรนาวรด ซงเปนไวรสชนดอารเอนเอ เช อถกทำลายไดงายดวยนำยาฆาเช อทวไปความรอนและแสงแดด มกพบการระบาดในชวงฤดหนาว พบมการระบาดอยท วโลกโดยพบการเกดโรคใน 2 ลกษณะ คอ การระบาดแบบรนแรง พบในฟารมสกรทไมเคยสมผสเชอหรอมภมคมกนตอเชอมากอน การระบาดจะเปนไปอยางรวดเรว ทำใหสกรทกชวงอายปวยอตราการตายอาจถงสง 100% ในสกรดดนมอายไมเกน 2-3 สปดาห แตไมเกน 5% ในสกรใหญการระบาดแบบประจำถน พบในฟารมทมเชอวนเวยนอยในฝงมกพบโรคในสกรดดนมอายประมาณ 6 วน จนถงอาย 2 สปดาหหลงหยานม อตราการปวยอาจสงถง 50-75%แตอตราการตายนอยแค 10-20% สกรตดโรคโดยการกนหรอหายใจเอาเชอเขาไป และถกกลนเขาไปในกระเพาะอาหารและลำไสทำใหเกดโรค พาหะทสำคญคอ แมสกรหรอสกรขนทเคยสมผสเชอมากอน สกรจะขบไวรสออกมากบอจจาระหรอสงคดหลงอนๆ สนข แมวแมลงวนบาน สามารถเปนพาหะของโรคได การปนเปอนของเชอมากบรองเทา เสอผาและยานพาหนะเปนสาเหตของการนำโรคเขาสฟารม และเปนสาเหตสำคญในการแพรโรคจากฟารมหนงไปยงอกฟารมหนง

สกรจะมอาการทองรวงอยางรนแรงรวมกบการอาเจยนในชวงแรกๆ สกรปวยตาย

เนองจากภาวะรางกายขาดนำและเปนกรดรวมกบการทำงานของหวใจทผดปกต เนองจากมโปแตสเซยมสงในกระแสเลอดเพราะทองรวงอยางรนแรง จะพบอตราการปวยและตายสงมากลกสกรดดนมอายไมเกน 2 สปดาห ลกสกรทอายมากกวา 3 สปดาห มกรอดชวตแตจะมสภาพแคระแกรนระยะหนง สวนสกรรน สกรขน และแมสกรปวยมกแสดงอาการไมรนแรงจะมเพยงอาการเบออาหารและทองรวงประมาณ 1-3 วน

25โรคสตวเลก

พบรอยโรคสวนใหญทกระเพาะอาหารและลำไส รวมกบสภาพรางกายขาดนำ

อยางรนแรง ผนงลำไสบาง มสภาพเกอบโปรงใส กระเพาะอาหารดนโปง มเลอดคงทเยอเมอกพบมลมนมทไมยอยเปนจำนวนมากในกระเพาะของลกสกรดดนม

สงสกรปวยทยงมชวต หรอสกรทเพงตายใหมๆ หรอ สงเฉพาะลำไสเลกของสกรปวย

เพอตรวจหาเชอไวรส

ไมมยารกษาโดยตรง การรกษาทวไปเปนการรกษาตามอาการ เพอแกไขภาวะรางกาย

ขาดนำ และเปนกรด การรกษาทวไปคอ ใหสกรอยในสภาพแวดลอมทด อบอนและแหงหานำทมสารอเลกโทรไลตใหกนเตมท งดอาหารในฝงสกรปวยประมาณ 2-4 วน จะชวยลดอตราการตายในฝงได เพราะลดความเปนพษทเกดจากการยอยอาหารไมหมด ใหยาตานจลชพเพอควบคมโรคแทรกซอน

ปจจบนมวคซนแตใหผลไมดนกในการปองกนโรค เนองจากภมคมกนทใหความคมโรคไดดตอการตดเชอในลำไส คอ IgA ซงพบนอยในนำนม ใหเขมงวดในเรองการเขาออกของคนและแขกทมาเยยมฟารม และสกรทดแทนควรมาจากแหลงทปลอดโรค

ซากสกรปวยตายสภาวะรางกายขาดนำ

26 โรคสตวเลก

ลำไสเลกมลกษณะบางและใส

villi ในลำไสหดสนของสกรตดเชอเปรยบเทยบกบสกรปกต

27โรคสตวเลก

เกดจากเชอแบคทเรย Bordetella bronchiseptica พบโรคนในสกรทวโลก เปนไดในสกรทกอาย แตจะรนแรงในสกรอาย 4-10 สปดาห สกรโตเตมท มกจะเปนพาหะของโรค(carrier) การตดตอโดยการหายใจเอาเชอเขาไป (aerosal) โรคนทำใหสกรโตชา อตราแลกเนอตำ

♦ จามบอยๆ หายใจเขาออกมเสยงดง มนำมกและนำตาไหล♦ บางตวไมแสดงอาการทางคลนก

♦ กระดกสวนใบหนามรปรางผดปกต♦ กระดกโพรงจมกฝอลบ และเกดการบดเบยวของดงจมก ทำใหขากรรไกรบน

สนและบดเบยวฟนไมสบกน♦ ภายในโพรงจมกพบนำมกปนหนอง เยอเมอกของโพรงจมกอกเสบ มเลอดคง

♦ เกบโดยสำลพนปลายไมปายจากโพรงจมกสตวปวยหรอซากสตว ใสในอาหาร

เลยงเชอซงประกอบดวย PBS+5 % fetal calf serum หรอ starch media♦ โพรงจมก

♦ ทดสอบความไวของเชอทพบตอยาปฏชวนะกอนรกษา♦ โดยมากจะทำลายสตวปวยเพราะไมคมกบคารกษา และเปนการกำจดสาเหตของโรค

28 โรคสตวเลก

♦ ทำวคซนเชอเปนในลกสกรโดยพนเขาจมก และฉดวคซนเขากลามเนอในสกรสาว

และแมสกร♦ แยกตวปวยออกจากฝงและคดทง สกรทเหลอรกษาดวยยาปฏชวนะและทำวคซน♦ การจดการฟารม โรงเรอน และสภาพแวดลอมใหถกสขอนามยตอการเลยง เชน

ไมเลยงหนาแนน ในฝงควรมอายและขนาดพอๆกน เปนตน

สกรปวยมเลอดออกจากจมก

จมกสกรมลกษณะหดสนผวหนงดานบนมลกษณะหยกเปนลอน

29โรคสตวเลก

จมกสกรมลกษณะบดเบยว

ลกษณะฝอลบของกระดกเทอรบเนตในโพรงจมก

เชอ Bordetella bronchiseptica(1-2% glucose in Mac Conkey agar)

30 โรคสตวเลก

การตดเชออโคไล ทำใหเกดกลมอาการผดปกตทเกดขนในระบบทางเดนอาหารจากเชอ Escherichia coli หรอ E.coli โดยปกตจะพบเชอนเปนจำนวนมากในลำไสใหญแตจะไมพบในลำไสเลก หรอพบในจำนวนนอยมาก แตเมอสกรปวยจะพบจำนวนเชอชนดทสรางทอกซนเพมมากขนเปนหมนเทาในลำไสเลก ปจจยทมอทธพลตอการเจรญของเชอคอ การจดการโรงเรอนและสงแวดลอมในฟารม สามารถแบงกลมอาการเปน 2 แบบตามชนดของอโคไลและทอกซนทแบคทเรยสรางขน ไดแก Enterotoxigenic E.coli (ETEC) ทสราง enterotoxin ทำใหสกรแสดงอาการทองเสยทเกดกบสกร 2 ชวงอาย คอ สกรแรกเกดและสกรหลงหยานม กบ verotoxin ททำใหลกสกรตายจากโรคบวมนำ พบในสกรหลงหยานมการตดตอในลกสกรเกดจากการดดนมจากหวนมแมทเปรอะเปอนอจจาระทตดเชอ ความรนแรงขนกบชนดเชอ อายและภมตานทานโรคของลกสกร ในรายแสดงอาการทองเสย มกพบในลกสกรตงแตอาย 2-4 วน และ 3-10 วนหลงหยานม แตในลกสกรทไมไดรบนมนำเหลองจากแมจะไมมภมคมกน ทำใหเกดภาวะโลหตเปนพษ และตายอยางรวดเรวกอนทจะแสดงอาการสำหรบสกรในชวงอายเกน 1 สปดาหถงกอนหยานมจะพบการปวยคอนขางนอย

เชอทสราง enterotoxin จะมผลทำใหรางกายสญเสยนำจำนวนมาก พรอมๆ กบสาร

อเลกโทรไลตจะถกขบออกไปภายในลำไสเลกดวยทำใหอจจาระเหลว มสเหลองออนเปนนำไหลออกมา ถามการขบถายบอยๆ รางกายสกรจะเกดสภาพเปนกรดเนองจากการขาดอเลกโทรไลต สกรจะกระหายนำและออนแรง ลกสกรแรกเกดเบออาหาร ซม ผอม ขาดนำถายเหลวมสเหลองหรอสนำตาล และตายภายใน 24 ชวโมงหลงแสดงอาการ สกรหลงหยานมจะทองเสยประมาณวนท 10 หลงหยานม หรอ 4-5 วนหลงการเปลยนอาหาร เบออาหาร ซมถายเหลวและตายจากภาวะขาดนำ

สวนเชอทสราง verotoxin นนจะเพมจำนวนอยางรวดเรวบรเวณดานในของลำไสเลก ทอกซนจะถกดดซมทลำไสเลกเขาสกระแสเลอดและเนอเยอตางๆ อยางรวดเรว ในขณะเดยวกน

⌫

31โรคสตวเลก

เสนเลอดทสวนปลายของรางกายจะขยายตวทำใหเลอดไหลกลบนอยลง มเลอดออกและเนอตายทผนงเสนเลอด เพมการซมผานของนำจากเสนเลอด ทำใหเกดการบวมในสวนตางๆ ของรางกายมกพบทชวงเพงหยานม โดยเฉพาะพวกทเตบโตและหยานมเรว บางครงสกรตายกอนแสดงอาการเน องจากระบบการไหลเวยนของโลหตลมเหลว หรอแสดงอาการทางประสาทเดนโซเซทรงตวไมอย มอาการบวมและมผนแดงทผวหนงสวนลางของลำตวและทเปลอกตาตายภายใน 4-48 ชวโมงหลงแสดงอาการ

ในรายทตายจากโลหตเปนพษจะไมพบรอยโรคตาเปลา สวนพวกทแสดงอาการทองเสย

จะพบวาซากจะแหง ตาบม ภายในกระเพาะอาหารมนมไมยอยอยเตมกระเพาะ และมอจจาระเหลวสเหลองหรอเหมอนนำซาวขาวอยในลำไสเลกสวนกลางและทาย ผนงลำไสบางลง ในรายโรคบวมนำจะพบการบวมนำทเยอแขวนลำไส และทเนอเยอใตผวหนงทวไป อาจมจดเลอดออกทหวใจ ในลำไสเลกมกจะวางเปลา สวนทลำไสใหญจะมกากอาหารคอนขางแขงและมการบวมนำทใตเยอบลำไสใหญ

ในกรณสตวตายจะตองนำสงทนทเพอตวอยางจะยงสด และใหม หรอควรเกบตวอยาง

กอนการรกษาเพอทจะไดเพาะแยกเชอทเปนสาเหตไดอยางถกตอง วธการเกบตวอยางและภาชนะทใสตวอยางตองสะอาดและปดไดมดชด เพอปองกนการปนเปอนระหวางการสงโดยแชมาในกระตกนำแขง

สงตวอยางเพาะเชอและหาความไวเชอตอยาตานจลชพทสามารถฆาเชอได ใหยาปมปาก

ลกสกรททองรวงตดตอกนจนหยดแสดงอาการ หรอใหยาฉดในรายททองรวงรนแรง ใหยาปมปากลกสกรในครอกเดยวกนทยงไมแสดงอาการเพอปองกนการตดเชอ ลางพนคอกทเปรอะอจจาระลกสกรทองรวงโดยเรวและเปนประจำเพอปองกน การแพรกระจายของเชอกอโรค

32 โรคสตวเลก

เนนการจดการลกสกรในชวงแรกเกดใหไดร บภมค มกนจากนมนำเหลอง

อยางเตมทตงแตแรกเกด รกษาความสะอาดโดยการลาง ใชยาฆาเชอและพกซองคลอดอยางมระบบในกรณแมมลกดก หามตดหตดหางจนกวาลกจะแขงแรงพอ

ลกสกรผอม ขาดนำ ถายเหลวเปนสเหลอง

ลกสกรเปลอกตาบวมจากโรคบวมนำ

33โรคสตวเลก

เกดจากเชอ Erysipelothrix rhusiopathiae พบไดทวโลก เชอมชวตไดนานในนำ ดนทงหญา สารอนทรยทเนาเปอย เมอกปลา ซากสตวทผานการรมควน ดองหรอใสเกลอ สตวตดเชอไดจากการกนอาหารหรอนำทมสงขบถายของสตวปวยทตดมากบพาหะ เชนสนข นกหรอยานพาหนะ เครองมอเครองใชภายในฟารม และพบวา 30-50% ของสกรปกตเปนพาหะของเชอและจะแพรออกมาทางอจจาระ สกรทไวตอการเกดโรคมากทสดคออายตงแต 3 เดอนจนถง 3 ป ปจจยเรองความเครยด เชนการเปลยนอาหารทนทหรอการเปลยนแปลงของอณหภมจะทำใหสตวตดเชอไดงาย สตวอนทสามารถตดโรคไดคอ แกะ วว มา สนข หนขาว หนตะเภา คนเปด ไก และนกตางๆ

ในรายทเฉยบพลนจะมไขสง 40-42.2oC ขออกเสบเฉยบพลน ตายกะทนหน ในรายท

แสดงอาการทผวหนงจะเปนปนแดงถงมวงและนนขนจากผวหนงปกต โดยเฉพาะบรเวณหจมก ทอง ดานขางและหลง มรปรางจำเพาะคอเปนรปสเหลยมจตรส สเหลยมขนมเปยกปนหรอรปเพชร พวกปวยแบบเรอรงจะเกดอาการขออกเสบ ขากะเผลกหรอลนหวใจอกเสบหนาเปนรปคลายดอกกะหลำและหวใจลมเหลว

ผวหนงพบรอยโรคจำเพาะ คอเหอนนแดงเปนรปสเหลยม มจดเลอดออกทเยอหมหวใจ

และเลอดคงทไต กระเพาะอาหารอกเสบแบบมเยอเมอกปนเลอด มเลอดคงทตบและมาม ขอบวมขยายใหญ ลนหวใจอกเสบแบบมเนอตายคลายหด

กรณเฉยบพลนจะเพาะเชอไดจากอวยวะตางๆ เชน ปอด ตบ มาม ไต สมอง ตอมนำเหลอง

และขอ ในรายเรอรงจะพบเชอเฉพาะทขอ

34 โรคสตวเลก

ใชยาปฏชวนะพวกเพนนซลลน แอมพซลลน ออรโอมยซน คลอแรมเฟนนคอลลน

โคมยซน เอนโรฟลอกซาซน เตตราไซคลน แตในรายเรอรงจะรกษาไมไดผล

รกษาความสะอาด ใชนำยาฆาเชอทมประสทธภาพ ไดแก benzanium chloride,

hypochlorite สารประกอบ quarternary ammonium และฉดวคซนปองกนโรคซงมทงชนดเชอตายและเชอเปนททำใหออนแรงลงโดยในชวงกอนทจะทำวคซนตองงดการใหยาปฏชวนะอยางนอย 8-10 วน แลวจงฉดวคซนได

สกรขออกเสบ เจบขา

สกรมไขสง ผวหนงแดงทวตว

35โรคสตวเลก

ผวหนงเหอนนแดงเปนรปสเหลยม

ผวหนงเปนปนแดง

36 โรคสตวเลก

เปนโรคทมสาเหตจากความเครยดของสกรในชวงอาย 2 สปดาหถงอาย 4 เดอนเชน การหยานม การเคลอนยายสกรและการรวมคอกของสกรจากหลายแหลง โดยเกดจากเชอแบคทเรยฮโมฟลส พาราซอส (Haemophilus parasuis) ซงพบเชอนไดในนำมกสกรปกตพบการระบาดเปนครงคราว สกรเปนโรคมเชอกระจายไปทวรางกาย

สกรปวยจะมไข 40-42oC เบออาหาร หายใจลำบาก ขาเจบเดนกะเผลก สวนใหญ

ขอบวม ในรายสมองอกเสบ การเดนจะไมสมพนธกน อาจลมตวลงนอน ขาตะกย ผวหนงบรเวณใบหเปนสแดงคลำและตายในทสด สกรสาวททองจะแทง ขออกเสบเรอรงในตวผการตดเชอแบบเรอรงในสกรอนบาลจะทำใหการเจรญเตบโตไมเตมท ไอ หายใจลำบากนำหนกลด ขากะเผลก ขนหยาบ

พบมจดเลอดออกหรอเลอดออกเปนหยอมๆ ทอวยวะภายใน เยอหมสมอง เยอหมปอด

เยอหมหวใจและเยอบชองทองอกเสบ พบแผนหนองปกคลมทชองอก และชองทอง ขออกเสบนำในไขขอขนขนอาจมแผนหนองปนอยในนำไขขอ เยอหมขอโดยรอบบวมอกเสบ

สกรทสงตรวจควรเปนสกรทปวยหรอเพงตายใหมและยงไมไดรบการรกษา สงทงตว

หรออวยวะภายใน สมอง นำในขอทบวม แยกตวอยางใสถงพลาสตกมดใหแนนกนนำเขาแชเยนและสงตรวจใหเรวทสด

โรคนเปนโรคทเกดจากเชอแบคทเรย สามารถรกษาไดดวยยาตานจลชพทมความไว

37โรคสตวเลก

ตอเชอในระยะเรมแรกทมการปวย โดยการผสมนำ อาหาร และโดยการฉด

มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ สกรทเขาใหมควรมาจากแหลงทไมมโรคระบาด และควรมการกกแยกไวตางหาก

เพอดอาการกอนรวมฝง♦ ฟารมสกร ควรแยกหางจากฟารมอนๆ♦ ตองมการจดการฟารมใหถกสขลกษณะ รวมทงการทำความสะอาดและการฆาเชอ

ดวยนำยาฆาเชอโรค♦ ไมควรเลยงสกรใหแออดเกนไป ซงจะทำใหสกรมความเครยดและทำใหสกร

ไดรบเชอไดงาย♦ สกรขนควรเปนระบบเขาพรอมกนออกพรอมกน♦ สกรปวยควรแยกออกไปรกษาตางหาก

ผวหนงทหเปนสแดงคลำ

สกรปวยเดนขากะเผลก

38 โรคสตวเลก

ขออกเสบบวม

สกรปวยสมองอกเสบจะลมลงนอนขาตะกย

แผนหนองปกคลมชองอกและชองทอง

39โรคสตวเลก

โรคเลปโตสไปโรซส เปนโรคตดตอระหวางสตวและคนทเกดไดกบสตวหลายชนดโดยเฉพาะหน เปนตวแพรโรคทสำคญ เกดจากแบคทเรยใน Order Spirochaetales, FamilyLeptospiraceae, Genus Leptospira ปจจยทสำคญในการเจรญเตบโตของเชอ ไดแก อณหภม(20-30 oC) ความชนและความเปนกรด – ดาง (pH 6 – 8) เชอไมสามารถมชวตอยไดในทแหงทอณหภม 50 oC (10 นาท), 70 oC (10 วนาท) สภาพแวดลอมทเปนกรดหรอดางมากและการใหนำยาฆาเชอ เชน คลอรนในอตราสวน 6 ppm, ไอโอดนในอตราสวน 5 ppm สามารถทำลายเชอไดภายใน 1 นาท

⌫♦ ตามบาดแผลรอยขดขวน แผลถลอก♦ ตามเยอเมอก เชน เยอบนยนตา จมก ปาก♦ ตามระบบสบพนธ เชน รก นำเชอ และอนๆเมอเขาสรางกายแลวเชอจะเขาสกระแสเลอดทนท ถารางกายไมมหรอมภมคมกน

ไมเพยงพอเช อกจะแบงตวเพ มจำนวนเช อจะอย ในกระแสโลหตประมาณ 1 สปดาหหลงจากเชอเขาสรางกาย จากนนเชอจะแพรกระจายเขาสอวยวะตางๆในรางกายโดยเฉพาะทไต เปนอวยวะหลกทเชอจะอาศยแบงตวเพมจำนวนในทอไต (proximal convulated tubules)โดยจะสรางโคโลนทผนงทอไตนและแบงตวเพมจำนวน เชอบางสวนจะหลดออกมาพรอมกบของเสยทขบถายออกมากบปสสาวะ

มตงแตรนแรงแบบเฉยบพลน กงเฉยบพลน เรอรงและไมแสดงอาการปวยใหเหน

อาการโดยทวไปมดงน♦ มไข♦ เกดภาวะโลหตเปนพษมผลทำใหสตวแทงลกได

40 โรคสตวเลก

♦ มจดเลอดออกตามเยอเมอกตางๆ ในลกสตว♦ อาจมอาการซด♦ อาจเกดดซาน (ขนอยกบชนดของเชอเลปโตสไปรา)♦ ไตอกเสบ ปสสาวะออกมาเปนสแดง♦ เตานมอกเสบ♦ มปญหาการผสมไมตด (infertile) การแทงลก (abortion)♦ ไมแสดงอาการทางคลนก มกขบเชอออกมาทางปสสาวะ♦ มไข เตานมอกเสบ และปสสาวะมเชอเลปโตสไปรา♦ ผสมไมตด แทง และคลอดลกออกมาตายหรอออนแอ♦ ในลกสตวจะมไข ซม เบออาหาร เกดดซาน ปสสาวะมเลอดปน และอตราตายสง

การเกบตวอยางซรม♦ เจาะเลอดจากเสนเลอดดำ 5–10 ml ใสในหลอดทผานการฆาเชอแลว

สวนครงทสอง ใหเจาะเลอดหางจากครงแรกเปนเวลา 1–2 สปดาห♦ เขยนชอ เลขตวสตว ขางหลอดซรมใหถกตอง พรอมปดจกหลอดซรม ใหแนน

พนปากหลอดดวยพาราฟลม เพอปองกนฝาจกหลด เกบซรมไวในตเยน และนำสงโดยแชในกลองโฟมทมนำแขง

การเกบตวอยางสงพสจนแยกเชอ♦ เลอด ใสในขวดทปราศจากเชอ และมสารปองกนเลอดแขงตว และเกบในอณหภมหอง

จนกวาจะเพาะเชอลงในอาหารเลยงเชอ การเกบเลอดและนำไขสนหลง ควรเกบในระยะทสตวกำลงปวยและมไขในสปดาหแรก

♦ ปสสาวะ ควรเกบในระยะหลงจากสตวแสดงอาการปวย แลว 2 สปดาห และจะตองเปนปสสาวะใหม โดยเกบจากนำปสสาวะชวงกลาง เกบไวไมเกน 1 ชวโมง ถาไมสามารถเพาะเชอไดทนทใหเกบไวใน transport media

♦ อวยวะตางๆ เชน ตบ ไต และลกทแทง ควรเกบทนท ตองเปนอวยวะทใหมและสดหามแชแขงโดยเดดขาด (อาจแชในกระตกนำแขง ไมใหอวยวะเนา แตไมควรแชจนแขง)

41โรคสตวเลก

♦ นำ เกบใสในภาชนะทสะอาด 100 – 200 ml ปดฝาภาชนะใหมดชดเกบไวท อณหภมหองจนกวาจะนำสงตรวจ

♦ กำจดพาหะของโรค

- การควบคมและกำจดหน- ทำรางนำดมสำหรบสตวใหยกสงจากพนลอมรอบดวยซเมนต และนำท

ใหควรผสมคลอรนฆาเชอ- กำจดสตวอนททำการตรวจพสจนยนยนแลววาเปนพาหะนำโรค

♦ แยกสตวทตดเชอออกจากฝง♦ การสขาภบาล และการจดการทด

42 โรคสตวเลก

โรคเยอหมปอดและปอดอกเสบตดตอในสกร หรอมกเรยก โรค เอ พ พ (APP)เปนโรคระบาดในระบบทางเดนหายใจท สำคญของฟารมสกร เกดจากเช อแบคทเรยActinobacillus pleuropneumoniae เช อเขาสรางกายจากการหายใจหรอสมผสโดยตรงการเกดโรคครงแรกในฟารมอตราการตายจะสง และความรนแรงของโรคขนกบซโรไทป(serotype) ของเชอททำใหเกดโรค ในประเทศไทยเชอทมการระบาดมากทสดไดแกซโรไทปหนงรองลงมาคอซโรไทปหา

สกรปวย มไขประมาณ 40.5-41oC ไมกนอาหาร หายใจลำบาก อาปาก หายใจ

เวลาไอจามจะมเลอดปนฟองอากาศออกมาดวย ระยะเวลาของการปวยขนกบความรนแรงของโรคสกรทปวยเปนโรคแบบเฉยบพลนมไขสง 41.5oC ปอดบวมอยางรนแรง อาปากหายใจ หอบตายอยางกะทนหนภายใน 24-48 ชวโมง มเลอดออกจากจมกและปาก บางครงอาจตายโดยยงไมไดแสดงอาการ อตราการตาย คอนขางสง สกรทรอดจากการตายมลกษณะของการปวยแบบเรอรง โตชา อาปากหายใจ ไอ เปนบางครง แตไมตายและเปนตวแพรเชอไปยงสกรตวอน ๆ

สกรตายแบบเฉยบพลน ปอดบวมมสแดงคลำ เลอดคงอยในปอด สกรปวยจะพบ

แผนหนองปกคลมทงชองอก หวใจ ปอด และยดเกาะตดกบซโครง ปอดอกเสบ มเลอดคงเปนหยอม ๆ ในรายทปวยแบบเรอรง ปอดมลกษณะแขงเปนหยอมเนอตายและมกอนหนอง

สกรทสงตรวจควรเปนสกรปวยหรอทปวยตายใหม ๆ ทไมไดรบการรกษา อาจสงตรวจ

ทงตว หรอสงอวยวะภายใน ทมรอยโรค เชน หวใจ ตบ ปอด แยกใสถงพลาสตกมดใหแนนกนนำเขาแชเยนและสงตรวจใหเรวทสด

43โรคสตวเลก

สกรปวยหายใจลำบาก อาปากหายใจ

เยอหมปอดและปอดอกเสบเปนโรคทางแบคทเรย สามารถรกษาได ถารสาเหตของโรค

ตงแตเรมปวย ดวยยาตานจลชพทมความไวตอเชอน โดยการผสมนำ อาหาร หรอโดยการใชยาฉดในตวทปวย ในกรณทปวยหนกสกรอาจตาย กอนทการรกษาจะไดผล

มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ สกรทเขาใหมควรมาจากแหลงทไมมโรคระบาด และควรมการกกแยกไวตางหาก

เพอดอาการกอนรวมฝง♦ ไมควรเลยงสกรใหแออดเกนไป ซงจะทำใหสกรมความเครยด และทำใหสกร

ไดรบเชอไดงาย♦ สกรขนควรเปนระบบเขาพรอมกนออกพรอมกน♦ สกรปวยควรแยกออกไปรกษาตางหาก♦ การฉดวคซนสามารถลดอตราการตายไดบาง

44 โรคสตวเลก

เนอปอดตดซโครง

ปอดมเลอดออกเปนหยอมๆ

45โรคสตวเลก

เปนโรคทมกระจายไปทวโลกและเปนปญหาสำคญทสรางความเสยหายแกผเลยงสกรทวโลก ในประเทศไทยพบโรคนในฟารมเลยงสกรโดยทวไป อบตการณของโรคขนอยกบการจดการและสขาภบาลของฟารม การเลยงทแออดจะทำใหโรคระบาดไดงายและรวดเรวสาเหตเกดจากเชอ Salmonella enteritica ซงมจำนวนมากมายหลายซโรวาร ทมกพบบอยในสกรไดแก Salmonella Chloeraesuis, S. Typhisuis และ S. Typhimurium สวนซโรวารอนๆอาจพบมการปนเปอนในอาหารสตว เชอเหลานทำใหเกดโรคอาหารเปนพษในคนได สาเหตจากการรบประทานอาหารททำจากเนอหรออวยวะสกรทปนเปอนเชอ หรอตายดวยโรคซลโมเนลโลซส

การเกดโรคในสกรพบม 2 ลกษณะ คอ แบบโลหตเปนพษและแบบลำไสอกเสบมกเปนในสกรหยานมหรอสกรขนชวงอาย 10-16 สปดาหโดยเกดโรคอยางเดยวหรอรวมกบโรคอน เชน อหวาตสกร โรคกระเพาะอาหารและลำไสอกเสบตดตอ (TGE) หรอ โรคทองรวงทเกดจากเชอ E. coli กได

แบบโลหตเปนพษ สกรจะแสดงอาการกระวนกระวาย มไขสง 40.6-41.7oC ไมกน

อาหาร ซกตวอยตามมมคอก มลกษณะทคอนขางจำเพาะของโรคนคออาการเปลยหมดแรงและชกเปนชวงๆ สกรทหายปวยจะเปนพาหะโดยการปลอยเชอออกมากบอจจาระ อาการทองเสยไมใชอาการหลกของโรคชนดน แตสกรจะแสดงอาการทองเสยในวนท 3-4 โดยจะถายเปนนำสเหลอง

แบบชนดลำไสอกเสบจะพบไดบอยกวาชนดโลหตเปนพษ มกเกดจากเชอ S. Typhisuisและ S. Typhimurium มกพบในสกรหลงหยานมถงอาย 4 เดอน อตราการตายไมสงนกสกรแสดงอาการทงแบบเฉยบพลนและเรอรง โดยเรมจากอจจาระรวงสเหลอง ไมมเลอดหรอมกปน โรคจะแพรกระจายไปยงตวอนในคอกอยางรวดเรวภายใน 2-3 วนและกนเวลา3-7 วน อาการจะเปนๆ หายๆ ในครงท 2 หรอ 3 อจจาระอาจมเลอดปน สกรกนอาหารนอยลง

46 โรคสตวเลก

ตอมนำเหลองทเยอแขวนลำไสบวมและมจดเลอดออก

และขาดนำ สกรทหายจะปลอยเชอมากบอจจาระไดอกหลายเดอน

ในรายโลหตเปนพษจะพบเลอดคงทห ปลายเทา หางและผวหนงทอง มเนอตาย

ทกระเพาะ มามโต ตบโต ตอมนำเหลองทเยอแขวนลำไสบวมและมจดเลอดออกรอยโรคทพบบอยคอ จดเนอตายเหนเปนจดขาวเลกๆ กระจายทตบ ซงจะพบในสกรทตายใน 2-3 วนแรกนอกจากนอาจพบการอกเสบทลำไสดวย สวนสกรทแสดงอาการทองเสยจากลำไสอกเสบจะพบเนอตายเปนหยอมๆ กระจายทงทลำไสใหญ กระพงลำไสใหญและมแผนเนอเยอสเหลองออนปกคลมทเยอบผวลำไส ลำไสมกบวมนำเนองจากการคงนำในสวน colon และ caecum และอาจมแผลหลมดวย

สงตวอยางสกรปวยหรอตายเพอทำการชนสตรและเพาะเชอทหองปฏบตการ

สกรทจะชนสตรไมควรไดรบยาปฏชวนะมากอนเพราะจะทำใหเพาะเชอไดยากขน หากทำการผาซากทฟารม ควรเกบตวอยางอวยวะตางๆใสภาชนะทสะอาดปดมดชด แชเยนและสงตรวจทนท

แยกสกรปวยออกจากฝงเพอทำการรกษาดวยยาปฏชวนะทเหมาะสม กำจดสกร

ทเปนโรคเรอรง ปรบปรงการสขาภบาลภายในฟารม

47โรคสตวเลก

ลำไสใหญอกเสบและมแผลหลม

48 โรคสตวเลก

เปนโรคทเกดจากเชอแบคทเรย Streptococcus spp. ซงเปนเชอททำใหเกดโรคในระบบทางเดนหายใจในสกร และตดเชอทวรางกาย เชอนมอยปกตในระบบทางเดนหายใจสวนบนและสวนลาง รวมทงในชองคลอดและอจจาระของแมสกร ในขณะทสกรมอายมากขนจะมภมตานทานตอโรคไดด ทำใหสกรไมปวยแตเปนแหลงกกเกบเชอไวและเปนตวแพรเชอไปยงลกสกร การตดตอของโรคเกดจากการสมผสหรอหายใจเอาตวเชอในอากาศหรอนำมกนำลายของสตวปวยเขาสรางกาย

สกรแรกเกดจนถงอาย 5-10 สปดาหหรอชวงหยานมจะเปนชวงทมภมตานทานโรคตำทำใหตดเชอและปวยไดมากทสด ปจจยทชวยเสรมใหมการปวยเพมขน เกดจากการเลยงสกรทมอายแตกตางกนไวในคอกเดยวกน เลยงลกสกรแนนเกนไปทำใหการหมนเวยนของอากาศในเลาไมดพอ

นอกจากนเชอ Streptococcus spp. ยงเปนสาเหตของการเกดฝหนอง และเปนเชอททำใหระบบสบพนธลมเหลว เชอ Streptococcus suis โดยเฉพาะซโรไทป 2 เปนเชอทสามารถตดตอถงคน และทำใหคนปวยได

สกรทตดเชอแบบเฉยบพลนจะตายภายใน 24 ชวโมงหรอตายโดยทยงไมแสดงอาการ

สกรปวยจะมไขสง 40-42oC ผวหนงทวรางกายอาจเปนสแดงมวง สกรทมอาการปอดบวมการหายใจจะลำบาก หายใจหอบ สกรทมอาการทางประสาท นอนขาตะกย มการชก เหยยดเกรงกรอกตาไปมา ถามการอกเสบของขอขา ขอขาจะบวม

ในกรณเกดโลหตเปนพษ มการอกเสบคงเลอดทสมอง ตอมาอาจพบเยอหมสมองอกเสบ

แบบมหนอง มจดเลอดออกทอวยวะภายในและตอมนำเหลอง อาจพบแผนหนองปกคลม

49โรคสตวเลก

อวยวะภายใน ลนหวใจมการอกเสบ มกอนเนอยนออกมาจากลนหวใจ ถาพบขอบวมนำในขออาจขนหรอเปนหนอง

สกรทสงตรวจหองปฏบตการควรเปนสกรปวยหรอปวยตายใหมๆทยงไมไดรบการรกษา

จะสงทงตวหรอเฉพาะอวยวะทมรอยโรค เชน ปอด หวใจ ตอมนำเหลอง ขอขาทบวมแยกใสถงพลาสตกรดปากถงใหแนน แชเยนในระหวางการเดนทางสงและควรสงใหเรวทสด

ควรแยกสกรทปวยออกจากตวทปกตและรกษาสกรปวยดวยยาตานจลชพทมผลตอตวเชอ

แบคทเรยททำใหเกดโรคโดยการผสมนำหรออาหารหรอโดยใชยาฉด ปกตเชอนมกจะใชไดผลกบยาในกลม beta-lactam เชน แอมมอกซซลน

♦ มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ สกรทเขาใหมควรมาจากแหลงทไมมโรคระบาด และควรมการกกแยกไว

ตางหาก เพอดอาการกอนรวมฝง♦ ฟารมสกร ควรแยกหางจากฟารมอนๆ♦ ตองมการจดการฟารมใหถกสขลกษณะ รวมทงการทำความสะอาดและการฆาเชอ

ดวยนำยาฆาเชอโรค♦ ไมควรเลยงสกรใหแออดเกนไป ซงจะทำใหสกรมความเครยด และทำใหสกร

ไดรบเชอไดงาย♦ สกรขนควรเปนระบบเขาพรอมกนออกพรอมกน♦ สกรปวยควรแยกออกไปรกษาตางหาก

50 โรคสตวเลก

กอนเนอเยอยนออกมาจากลนหวใจ

สมองอกเสบมเลอดคง

เยอหมสมองอกเสบแบบมหนอง

51โรคสตวเลก

โรคบดมกเลอดเปนโรคทองรวงในสกรเกดจากเชอแบคทเรยชอ Brachyspirahyodysenteriae มกพบในสกรหลงหยานมจนถงชวงขนหรอสกรพนธทดแทน อายประมาณ3-16 สปดาห ซงยงเปนชวงทมภมตานทานโรคตำ ทำใหตดเชอไดงายกวาสกรพอแมพนธเกดจากการกนนำ อาหารทมเชอปะปนอย โดยเชอไปเกาะทผนงสำไสของสกรแลวทำลายผนงลำไส ทำใหลำไสอกเสบ สกรจะถายอจจาระเหลวหรอเปนมกปนเลอด โรคนเปนโรคท ม การระบาดท วโลกทำความสญเสยแกอตสาหกรรมการเล ยงสกรเปนอยางมากเนองจากทำใหสกรปวยตาย โตชา อตราการแลกเนอตำและสนเปลองคาใชจายในการรกษา

สกรทตดเชอจะโตชา ระยะฟกตวประมาณ 2 วน ถง 3 เดอน อาการมหลายรปแบบ

โดยแบบทรนแรงสกรอาจตายกะทนหนหลงไดรบเชอโดยทยงไมแสดงอาการ ปกตสกรปวยถายอจจาระเหลวมสเหลองเทา ตอไปเปลยนเปนสเทาแกมแดงปะปนดวยมกปนเลอดสกรทปวยเรอรงมลกษณะผอมแหงในสภาพขาดนำ ถายอจจาระเปนนำสดำหรอปนมกเลอดมกลนคาวจด อาการทเหนเดนชดคอ ทองรวงชนดควบคมไมได อจจาระไหลเปอนกนและบรเวณขาหลง เยอเมอกทวรางกายซดเนองจากเสยเลอด

สกรปวย ผนงสำไสจะมการอกเสบรนแรง บวมนำ เลอดคง อจจาระในลำไสมลกษณะ

เหลวเปนเมอกปนเลอด ตอมนำเหลองบรเวณเยอแขวนลำไสบวมโต ซากสกรทปวยเรอรงจะมสภาพซบผอม เยอเมอกซด เยอเลอมของผนงสำไสหนาตวขน อาจพบแผนเนอตายเกาะตดผนงสำไส อจจาระในลำไสมสแดงเขม มลมเลอดปนและกลนเหมนคาวจด

สกรทสงตรวจควรเปนสกรปวยหรอทปวยตายใหม ๆ ทไมไดรบการรกษา อาจสงตรวจ

52 โรคสตวเลก

ทงตว หรอสงเฉพาะสวนของสำไสใหญใสถงพลาสตกมดใหแนนกนนำเขา แชเยนและสงตรวจใหเรวทสด

โรคบดมกเลอดเปนโรคทางแบคทเรยทสามารถรกษาไดถารสาเหตของโรคตงแต

เรมปวยดวยยาตานจลชพทมความไวตอเชอน โดยการผสมยาในนำ อาหาร หรอใชยาฉดในกรณทปวยหนกสกรอาจตายกอนทการรกษาจะไดผล

มการจดการฟารมและสขาภบาลทด

อจจาระเหลวเปนมกปนเลอด

ลำไสอกเสบรนแรง มเมอกปนเลอด

ลำไสอกเสบ มเลอดคง เปรยบเทยบกบลำไสปกต(ดานบน)

53โรคสตวเลก

โรคตดเชอมยโคพลาสมาเปนสาเหตสำคญททำใหเกดการสญเสยทางเศรษฐกจเชอมยโคพลาสมาทเปนสาเหตสำคญในสกรคอ มยโคพลาสมา ไฮโอนวโมเนยอ (Mycoplasmahyopneumoniae, MH) มยโคพลาสมา ไฮโอไรนส (Mycoplasma hyorhinis, MHr)และมยโคพลาสมา ไฮโอซนโนเวยอ (Mycoplasma hyosynoviae, MHs) ลกสกรจะไดรบเชอทางจมก ซงอาจไดรบจากแมสกรทเปนพาหะ ตงแตเลาคลอด หรอสกรทอายมากกวาในอนบาลเชอสะสมอยไดในโพรงจมกและทางเดนหายใจสวนตน และแพรสกนไดในระยะสกรรนและสกรขนเมอสกรมความเครยดเชอจะกระจายไปตามจดตางๆแลวแตชนดของเชอ ไดแก MHจะพบแตในทางเดนหายใจและปอดเทานน มกแสดงอาการในสกรชวงอาย 4-6 เดอน สวน MHrจะกระจายทำใหเกดการอกเสบของเยอเลอมในชองอก ชองทอง และขอ พบในสกรเลกอาย3-10 สปดาห ในขณะท MHs จะทำใหเกดการอกเสบทขอตางๆ พบในสกรอาย 12-24 สปดาห

โรคตดเชอมยโคพลาสมา เปนโรคเรอรงทกอใหเกดอตราปวยสง ไดมากกวา 90 เปอรเซนต

และมอตราตายตำ สกรจะไมแสดงอาการในระยะแรกแตสะสมความผดปกตในทางเดนหายใจทละเลกละนอย ทำใหเกดการระคายเคองจนแสดงอาการไอตดตอกนเปนเวลานานสกรกนอาหารไดแตอตราการแลกเนอตำ ทำใหแคระแกรน ในรายทตดเชอรนแรงจะเบออาหารผอมแหง หายใจลำบาก

สกรทตดเชอ MHr จะแสดงอาการไอนอยกวาในรายทตดเชอ MH มไขปานกลางกนอาหารลดลง ผอม ขนหยาบ และมขอบวมอกเสบรวมดวย นอกจากนเชออาจทำใหสมองอกเสบและชกได สวนสกรทตดเชอ MHs เกดกบสกรขนทมนำหนกตวมากจะมอาการขาบวมเจบขาและเดนกะเผลก อาจเปนเพยงหนงขาหรอมากกวาและมกพบทขาหลง

MH จะทำใหเกดรอยโรคทมองเหนไดดวยตาเปลาเฉพาะทปอดโดยเฉพาะทปอด

ลอนหนาสวนลางมลกษณะสแดงคลำถงมสมวง เนอปอดมลกษณะคลายบวมนำแตแนนแขง

⌫

54 โรคสตวเลก

และหนก เมอนำไปลอยนำจะจม หนาตดจะมนำเมอกซมแฉะ ถาไมมการตดเชอแทรกซอนรอยโรคจะหายไดเองภายใน 85 วนหลงจากไดรบเชอ ทำใหเนอปอดทตดเชอเหลอแครองรอยเกดเปนเยอพงผด

สกรทตดเชอ MHr จะผาซากพบรอยโรคเยอหมปอดอกเสบ ถงหมหวใจอกเสบและหนาตวหรอลกลามไปถงเยอบชองทองอกเสบ ในรายทเรอรงจะพบปอดยดตดกนคลายโรคแกลสเซอร นำในขอทอกเสบมลกษณะแตกตางกนไปแลวแตระยะเวลาหลงจากไดรบเชอ ถาเปนแบบเฉยบพลนจะมเลอดปนอย กบของเหลวในขอ หรอมเลอดคงทถงหมขอ ในรายเรอรงจะมการหนาตวของถงหมขอ ของเหลวในขอมปรมาณมาก ในกรณเรอรงอาจเพาะเชอไมขนรอยโรคทขอจะคลายกนกบการตดเชอ MHs เชนกน

การเกบตวอยางเพอการเพาะเชอมยโคพลาสมาจะตองเกบจากสตวทกำลงปวย

หรอเพงตายใหม ๆ เพราะเชอจะไมคงทน เชอ MH จะเพาะขนจากตำแหนงของปอดทตดเชอโดยเฉพาะตรงรอยตอของปอดทตดเชอกบปอดปกต สวนเชอ MHr จะเพาะไดจากอวยวะทมการอกเสบ เชน ปอด หวใจและเยอหม นำจากขอและสมอง เชอ MHs เพาะไดจากขอทอกเสบตวอยางทจะสงหองปฏบตการเพอเพาะเชอ ตองใสถงมดปากใหสนท แชมาในนำแขงและจดสงทนท

ใหยาปฏชวนะผสมอาหารและละลายนำหรอฉดในตวทแสดงอาการ เชน lincomycin,

tylosin, chlortetracycline, doxycycline หรอ tiamulin พรอมทงปรบปรงดานการจดการความหนาแนนของสกร สงแวดลอมและ ความสะอาด

ปรบปรงและจดการสงแวดลอมเพอลดการปนเปอนของเชอในฟารม และทำใหสกร

ไมเครยด การฉดวคซนปองกนโรคมยโคพลาสมา ไฮโอนวโมเนยอ สามารถลดปญหาปอดบวมและการสญเสยทางเศรษฐกจ

55โรคสตวเลก

ปอดสกรทตดเชอ Mycoplasma

ขอสกรทตดเชอ Mycoplasma

56 โรคสตวเลก

โรคอเพอรรโทรซโนซส เปนโรคปาราสตในเลอด เกดจากเชอรคเกตเซย Eperythrozoonsuis โดยเชอนอาศยอยบนผนงเมดเลอดแดง ในภาวะปกตมรปรางกลม มขนาดเสนผาศนยกลาง0.8 – 1 �m แตในชวงเกดภาวะปาราสตในเลอด เชอจะมรปรางหลายแบบ เชน แทง รปวงแหวนกลม ตอกนเปนสายคลายโซ

การตดตอของโรคโดยแมลงดดเลอดเปนพาหะทสำคญ นอกจากนพบวามการถายเชอโดยเหา และการใชเขมฉดยารวมกน ในภาวะทสกรเครยดมผลทำใหไวตอการตดเชอนอกจากนแมสกรทองทเปนโรคนสามารถถายทอดเชอผานรกสลกได

ลกสกรอายตำกวา 5 วน มอาการไขสง ผวหนงซด โลหตจาง และดซานสกรขน แสดงอาการโลหตจาง และดซาน การเจรญเตบโตชา มกมโรคทางเดนหายใจ

และทางเดนอาหารแทรกซอนแมสกร เกดความไมสมบรณพนธ เชน คลอดยาก แทงลกในชวงตนและทายของการ

ตงทอง ไมเปนสดและผสมไมตด

⌫

ผวหนงใตทองซดเหลอง

57โรคสตวเลก

ตบสเหลองและนำดขน

บน มามปกตลาง มามคงเลอดขยายใหญ

สกรผอมและเจรญเตบโตชา

ผวหนงและเนอเยอชมมสเหลองของดซาน ตบมสเหลอง-นำตาล นำดขนเปนเจลาตน

มนำทเยอหมหวใจ ทองมาน หวใจซดและออนปวกเปยก

58 โรคสตวเลก

♦ สตวปวยมชวต หรอเพงตายใหมๆ♦ เลอดปายสไลดเพอตรวจหาเชอ♦ เลอดใสสารปองกนเลอดแขงตว♦ ควรสงตรวจทนท

♦ ยา oxytetracycline ชนดออกฤทธนานขนาด 20 มลลกรม/กโลกรม สำหรบ

สกรทแสดงอาการไขสง♦ ยา oxytetracycline ชนดออกฤทธนานขนาด 25 มลลกรม/ตว รวมกบธาตเหลก

ขนาด 200 มลลกรม/ตว ในลกสกรดดนมอาย 1 – 2 วน ทงทแสดงอาการปวยและยงไมแสดงอาการ

♦ ระมดระวงการใชเขมฉดยารวมกน ตองทำความสะอาดและฆาเชอโรคกอน♦ ปองกนหรอหลกเหลยงการทำใหสกรเครยด

สไลดปายเลอดพบ E. suisบนเมดเลอดแดง(ลกศร)

59โรคสตวเลก

⌧

สาเหตเกดจากโปรโตซวชอ Toxoplasma gondii (T. gondii) มรายงานในสกรครงแรกเมอป ค.ศ. 1952 โดย Dubey et al. วงจรชวตของโรคนมแมวเปนโฮสตสดทาย(final host) สวนสตวอนๆ เชน สกร หน นก และคน เปนโฮสตกงกลาง (intermediate host)สกรและโฮสตกงกลางทงหมดตดโรคนจากการกน T.gondii oocyst ทปนมากบอจจาระแมว หรอกนT.gondii cyst จากเน อท ปรงไมสก เม อเขาส ร างกายจะพฒนากลายเปนซส (cyst)ฝงอยในเนอเยอของอวยวะตางๆ เมอแมวกนซสดงกลาวโดยเฉพาะกนหนทม T.gondii cystกจะพฒนากลายเปน oocyst และถกขบมาพรอมกบอจจาระ โรคนตดตอจากแมสลกไดโดยเชอผานทางรก โรคทอกโซพลาสโมซสในสกร นอกจากทำความเสยหายใหแกสกรโดยทำใหปวยตาย มปญหาในการผสมพนธตดยากและแทงแลว ยงเปนปญหาทสำคญในทางสาธารณสขเนองจากเปนโรคตดตอระหวางสตวและคน

วงจรชวตของเชอ Toxoplasma gondii

60 โรคสตวเลก

♦ ปอดอกเสบชนดไมมหนอง ตบอาจพบจดเนอตายสขาว

สวนมากสกรทตดโรคนมกไมแสดงอาการ ถาแสดงอาการกจะแสดงอาการของระบบตางๆ

ของรางกาย ซงอาจแบงไดดงน♦ หมเลก (0 – 12 อาทตย) : มไขสง ปอดบวม♦ หมโต (ตงแต 12 อาทตย) : ออนแอ ไอ ตวสน♦ แมหม : แทง หรอลกเกดแลวตาย

แมสกรแทงลก

61โรคสตวเลก

สกรทสงตรวจควรเปนสกรทปวยหรอเพงตายใหมและยงไมไดรบการรกษา สงทงตว

หรออวยวะภายในโดยเฉพาะปอด นำในชองทองและสมอง รวมทงอจจาระ แยกตวอยางใสถงพลาสตกมดใหแนนกนนำเขา แชเยนและสงตรวจใหเรวทสด

♦ pyrimethamine♦ trimethoprim และ sulfonamide

♦ มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ ปองกน, กำจด แมว, หน, นก ในฟารม♦ เศษอาหารทนำมาเลยงสกรตองทำใหสก

ปอดอกแสบชนดไมมหนอง

62 โรคสตวเลก

เกดจากเชอโปรโตซวทสำคญคอ Isospora suis โรคบดพบเปนปญหาในลกสกรดดนมโดยพบมากในลกสกรชวงอาย 7- 21 วน สกรปวยจะมอาการทองรวง ระยะแรกอจจาระจะมลกษณะเหลวเปนฟองและมกลนเหมนคาวจด หรอมลกษณะเหลวคลายแปงเปยกตอจากนนอจจาระจะเหลวเปนนำ โดยจะแสดงอาการนาน 4-6 วน สของอจจาระมตงแตเปนสเหลองจนถงเปนสเทา หรอนำตาลเนองจากมเลอดปน สภาวะรางกายขาดนำ แตกตางกนไปตามความรนแรงของอาการทองรวง ลกสกรปวยมกไมตอบสนองตอยาตานจลชพทใชรกษาโดยความรนแรง ของโรคขนกบปรมาณเชอทลกสกรไดรบ ชนดของโปรโตซวทสตวไดรบ ขอบเขตของเซลลเยอบเมอกทถกทำลาย และการตดเชอแทรกซอนอนๆ อตราการปวยสง อตราการตายตำชวงเวลาทมโอกาสพบโรคนบอย คอ ปลายฤดรอนและตนฤดฝน

สภาพซากสวนใหญจะผอมและแหง แดงหรอมสภาวะขาดนำ โดยพบรอยโรคทลำไสเลก

สวนกลาง (jejunum) และสวนปลาย (ileum) โดยจะพบผนงลำไสบาง มการคงเลอด (hyperemia)และชองภายในลำไสมสารนำอย เตม กระเพาะอาหารมล มนมอยเตม มการขยายใหญของตอมนำเหลองบรเวณเยอแขวนลำไส บางครงจะพบเยอเนอตายปนไฟบรน

อาการทางคลนกของสกรปวย และการตรวจพบ oocyst ในอจจาระหรอในสง

ขบถายภายในลำไสใหญ

การรกษาลกสกรชวงทกำลงทองรวงมกไมคอยไดผล เพราะเยอเมอกลำไสไดรบ

ความเสยหาย สวนใหญมงไปทการควบคมหรอปองกนไมใหเกดโรคบดในสกรโดยลดโอกาส

63โรคสตวเลก

ในการตดเชอลง เนองจากแมสกร และคอกคลอดทมโอกาสปนเปอนดวย oocyst จะเปนแหลงแพรโรคทสำคญใหแกลกสกรแรกเกด ควรมการทำความสะอาดและพนยาฆาเชอโรงเรอนเปนประจำ ควรเลอกใชยาฆาเชอททำลาย oocyst ได ตวอยางยาฆาเชอและความเขมขนทแนะนำไดแก ammonia (เขมขน 50% ขนไป) lysol (32 มลลลตร/นำ 1 ลตร) และ chlorox (เขมขน50% ขนไป) หรออาจใชความรอนในการทำลาย oocyst กไดผลด

การใชยาเพอยบยงการเจรญของเชอโปรโตซว โดยใหแมสกรกนยา amprolium ขนาด25 – 65 มลลลตร/ กโลกรม ในชวง 1 สปดาหกอนคลอด และ 2 สปดาหหลงคลอด ใหผลดในการปองกนการตดเชอในลกสกรแรกเกดตดโรค นอกจากน อาจใชสวนผสมของยาaureomycin 100 มลลกรม sulfamethazine 100 มลลกรม และ penicillin 50 กรม ทงหมดใชผสมอาหาร 1 ตน โดยระยะเวลาทให เหมอนกบ amprolium

สกรแสดงอาการทองเสย

oocyst ของเชอบด

64 โรคสตวเลก

♦ โรคหนอนพยาธไสเดอน (Ascariasis)♦ โรคหนอนพยาธแสมา (Trichuriasis)♦ โรคหนอนพยาธเมดตม (Oesophagostomiasis)♦ โรคหนอนพยาธเสนดาย (Strongyloidiasis)

เกดจากหนอนพยาธไสเดอน (ascaris) มชอวทยาศาสตรวา Ascaris suum เปนพยาธตวกลมขนาดใหญ อาศยอยในลำไสเลกของสกรมลำตวกลม หวทายเรยวแหลม

สกรตดพยาธโดยการกนไขพยาธระยะตดตอ หรอไขทมตวออนระยะท 2 (second stagelarva) เมอไขพยาธเขาไปถงลำไสเลก ตวออนจะออกจากไข และชอนไชผนงลำไสเลกเขาสกระแสเลอดไปยงตบ การชอนไชของพยาธ จะทำใหเน อตบเสยหายตวออนจะเจรญเปนตวเตมวยทสามารถผสมพนธ และออกไขไดในลำไสเลก รวมระยะเวลาทใชตงแตสกรกนไขพยาธเขาไปจนถง เปนตวเตมวยของหนอนพยาธจะใชเวลาประมาณ 35-60 วน

การเคลอนทของตวออนทำใหเกดอนตรายแกอวยวะตางๆ เชน ขณะท ตวออนชอนไช

เนอเยอของตบ จะทำใหเนอเยอตบถกทำลาย และรางกายมปฏกรยา ตอบโตโดยการสรางเนอเยอเกยวพน ทำใหเกดเปนหยอมสขาวคลายนำนมทเรยกวา “milk spot”ในขณะทเนอเยอของปอดถกทำลาย และมจดเลอดออกตลอดทางทตวออนเคลอนทไป รวมทงมการลอกหลดของเนอเยอถงลม (alveolus)

ระยะตวเตมวยในลำไสเลก จะเกดภาวะการแยงอาหาร อาจเคลอนทไปยงกระเพาะอาหารทำใหอาเจยน หรอเกดการอดกนของทอนำด (bile duct) พบภาวะลำไสอกเสบถามตวเตมวย

65โรคสตวเลก

จำนวนมากจะทำใหเกดการอดตนตลอดลำไส ตลอดจนการไชทะลผนงลำไสทำใหเกดเยอบชองทองอกเสบถงตายได

ตวเตมวยของหนอนพยาธไสเดอน

สกรปวยมอาการทองเสย

ไขของหนอนพยาธไสเดอน

66 โรคสตวเลก

เกดจากหนอนพยาธแสมา (whipworm) มช อวทยาศาสตรวา Trichuris suisเปนพยาธตวกลมทมลกษณะสวนตนแหลมเรยวประมาณสองสวนสามของความยาวลำตวพยาธชนดนจะอาศยอยในกระพงลำไสใหญ (caecum) และลำไสใหญ (colon) โดยใชสวนตนไชเขาไปในเยอเมอกของลำไส ไขของหนอนพยาธชนดนมลกษณะเดนคอ มจก (plug)อยทปลายทงสองขาง สกรตดพยาธโดยการกนไขพยาธซงมตวออนระยะตดตอเขาไป

พยาธแสมาจะเจรญอยเฉพาะในลำไสโดยเฉพาะตวเตมวยจะใชอวยวะสวนตนเกาะยด

เยอเมอกของลำไสใหญ ดดกนสารนำจากเนอเยอและเศษเซลล ทำใหเนอเยอบรเวณดงกลาวเกดการอกเสบ บวมนำหรอเปนเมดตม ในรายทม อาการรนแรง จะพบเนอตายปนไฟบรนปกคลมเยอเมอกของลำไสใหญ นอกจากนจะพบเลอดออกและแผลเปอย อจจาระของสกรปวยจะมลกษณะเหลว สคอนขาง คลำหรอดำ มกลนคาวหรอมมกปนเลอด

ไขของหนอนพยาธแสมา

ตวเตมวยของหนอนพยาธแสมา

67โรคสตวเลก

เกดจากพยาธเมดตม ( nodular worm ) มชอวทยาศาสตรวา Oesophagostomum spp.เปนหนอนพยาธสขาวทอาศยอยในกระพงลำไสใหญ และลำไสใหญของสกร พยาธเมดตมนมหลายชนด ทพบบอยทสดคอ Oesophagostomum dentatum จดเปนหนอนพยาธทพบบอยทสดในสกรใหญ มลำตวกลมและโคงงอเลกนอย ไขพยาธมผนงบาง สกรตดพยาธโดยการกนตวออนระยะตดตอของพยาธเขาไป ตวออนจะชอนไชเขาไปในกระพงลำไสใหญและผนงลำไสใหญ

พบเมดตมทผนงของลำไสตงแตกระพงลำไสใหญจนถงไสตรง และพบจดเลอดออก

ในราย ทรนแรงเยอเมอกจะมการบวมนำ หรอพบเนอตายปนไฟบรนปกคลมอยตอนบน บางครงพบอจจาระเหลวปนเลอด

เมดตมของหนอนพยาธเมดตม

หนอนพยาธแสมาในกระพงลำไสใหญ

68 โรคสตวเลก

เกดจากหนอนพยาธเสนดาย (treadworm) มช อวทยาศาสตรวาStrongyloidesransomi เปนพยาธตวกลมขนาดเลก ตวเตมวยอาศยอยในลำไสเลก โดยเฉพาะลำไสเลกสวนตน(duodenum) หนอนพยาธตวเมยสามารถออกไขได โดยไมตองไดรบการผสมจากตวผ ไขพยาธมผนงบางและมตวออนอยภายใน จะถกปลอยออกมาปนกบอจจาระ และจะฟกตวออกมาเปนตวออน

สกรตดพยาธชนดนโดยตวออนระยะตดตอจะชอนไชเขาทางผวหนง และไปยงปอดผานทางกระแสเลอดแลวเคลอนตอไปยงหลอดลมฝอย จากนนจะถกกลนลงสลำไสและมการลอกคราบเจรญเปนตวเตมวยตอไป และสามารถออกไขไดโดยไมตองรบการผสมของตวผนอกจากนสกรยงตดโรคไดโดยการกนตวออนระยะตดตอเขาไป ซงจะไปเจรญเปนตวเตมวยในลำไสเลกโดยตรง ลกสกรแรกเกดอาจตดพยาธนผานทางนมนำเหลองทไดรบจากแมและยงพบวาลกสกรสามารถตดโรคไดในระยะกอนคลอด รวมระยะเวลาตงแตตวออนตดตอเขาสรางกายจนถงเปนตวเตมวยในลำไสเลกระมาณ 3-5วน

ผวหนงบรเวณทตวออนระยะตดตอไชผานจะมลกษณะเปนผนแดง (erythema)

หรอเปนตมหนอง การยายทของพยาธทปอดอาจทำใหมจด หรอหยอมเลอดออกบรเวณทเคลอนผานเยอเมอกลำไสเลกถกทำลาย

ไขของหนอนพยาธเมดตม

69โรคสตวเลก

เลอกใชยาถายพยาธทเหมาะสม

ควบคมดแลเรองการสขาภบาลใหถกสขลกษณะรวมทงการจดโปรแกรม การถายพยาธ

ตวเตมวยของหนอนพยาธเสนดาย

ไขของหนอนพยาธเสนดาย

70 โรคสตวเลก

♦ โรคขเรอนสกร ( Sarcoptic mange)♦ โรคเหาสกร ( Hog lice )

⌫

เกดจากไรขเรอน (Sarcoptes mite) มชอวทยาศาสตร Sarcoptes scabiei var. suisเปนปรสตรปรางกลมสขาวแกมเทา ขนาดความยาวประมาณ 0.5 mm มองเหนไดยากดวยตาเปลาตวเตมวยของไรชนดนมขาสนๆทงหมด 4 ค เปนปรสต ภายนอกทพบทผวหนงชนนอก เพราะทงไขตวออน ตวกลางวยและตวเตมวย ลวนแลวแตเจรญเตบโตและอาศยอย ในเน อเย อของผวหนงชนนอก ตดตอโดยการสมผสโดยตรง ดวยเหตนสกรทกชวงอายจงมโอกาสเปนโรคได เมอสมผสกบสกรปวย

พบสะเกดในชองหสวนนอกของสกรทเปนโรค พบสะเกดเลกๆ สนำตาลแกมดำ ในชองห

ผนนนแดงทผวหนงเปนหยอมๆ มกพบรอยโรคทบรเวณทอง สวาปตามแนวสนหลง สะโพกสวนหว รอบตา ใบหดานนอก จมกและปาก ผวหนงมลกษณะหนาและยนเน องจากการสหรอถกบผนงคอก

⌧

รอยโรคทใบห

71โรคสตวเลก

ไรขเรอน

เหาสกร

เหาสกร (Hog lice) มชอทางวทยาศาสตรวา Haematopinus suis เปนปรสตภายนอกประเภทเจาะดด มสนำตาลแกมเทาและสวนหลงมแตมสดำ ทำใหเกดรอยโรคและเกดการอกเสบของผวหนงของสกรโดยจะอาศยอยเฉพาะในสกรเทานน ถาอยนอกรางกายสกรจะมชวตอยไดไมเกน 2-3วน บรเวณทพบบอยทสดคอผวหนงบรเวณคอหรอรวมกนเปนกระจก อยดานในของใบห ตดตอกนโดยการสมผส ถามการตดเหา อยางรนแรง จะทำใหสกรเปนโรคโลหตจางเนองจากการเจาะดดเลอดของตวเหา การระคายเคองทเกดขนตลอดเวลาจะมผลกระทบตออตราการแลกเนอและทำใหอตราการเจรญเตบโตลดลง เหาเปนพาหะของโรคฝดาษสกรและโรค Eperythrozoonosis

72 โรคสตวเลก

รกษาดวยยาฆาแมลงบางชนด เนองจากมความแตกตางกนในเรอง ประสทธภาพ ราคา

ความสะดวกในการใช ตลอดจนพษหรอขอแทรกซอนทอาจเกดขน ดวยเหตนกอนการใชยาแตละชนดผใชควรตองศกษารายละเอยดตางๆ จากเอกสารกำกบยา และปฏบตตามขนตอนโดยละเอยดอยางเครงครด เพอใหการรกษาและควบคมโรคเปนไปอยางมประสทธภาพ

ควบคมดแลเรองการสขาภบาลใหถกสขลกษณะ

73โรคสตวเลก

โรคทรคโนซสเปนโรคทตดตอระหวางสตวและคน พยาธตวกลมททำให เกดโรคนคอทรคเนลลา (Trichinella spp.) พบพยาธชนดนมากทสดในสกร สตวกนเนอ รองลงมาเปนสตวฟนแทะ เชน หน กระรอก กระตาย และสตวทกนแมลง นอกจากนยงมรายงานวา พบในแมวนำชางนำ ปลาวาฬ และนกเคาแมว อยางไรกดในสภาพแวดลอมท จำกด พยาธชนดน อาจจะปรบตวเจรญเตบโตในสตวทเลยงลกดวยนมไดทงหมด รวมทงในนก สตวเลอยคลานและในสตวครงบก ครงนำ หลายชนด พยาธทรคเนลลาททำใหเกดโรคทรคโนซส พบการระบาดทวโลก

โรคนจะแพรมาสคนไดโดยการกนเนอสตวดบๆ หรอสกๆ ดบๆ ทม ตวออนของพยาธทยงมชวตอย เชน ลาบดบ แหนม หล กอย นำตก และไสหมลวก จากนนพยาธจะเขาไปใน รางกายและถกยอยในกระเพาะอาหาร ถงห มตวพยาธจะถกยอยออกทำใหพยาธตวออนทอยในถงหมออกมาภายในเวลาไมกชวโมง จากนนจะเจรญเตบโตเปนตวเตมวยในลำไสเลกและผสมพนธกนออกลก เปนตวออนจำนวนมาก ตวออนของพยาธจะไชเขาไปในระบบนำเหลองและเขาส ระบบหมนเวยนโลหต ในทสดพยาธตวออนจะแพรไปทวรางกายจากนนพยาธตวออนจะเขาไปฝงตวอยตามกลามเนอตางๆ โดยเฉพาะกลามเนอทอยภายใต

T.spiralis ตวผ T.spiralis ตวเมย

74 โรคสตวเลก

การบงคบ (voluntary muscle) เชน กลามเนอกระบงลม กลามเนอตา กลามเนอทอยระหวางกระดกซโครง กลามเนอแกม ลน พยาธตวออนจะพบขดตวอยในกลามเนอแลวสรางถงหมหรอซสต (cyst) ลอมรอบ และจะมการจบตวของหนปน เมอสตว กนเนอดบๆ สกๆทมพยาธตวออนอยในถงหมเขาไป พยาธตวออนจะออกจากถงหมในระหวางการยอยอาหารในกระเพาะพยาธตวออนทอยในถงหมจะไมมการเจรญเตบโตจนกวาเนอสตวทมถงหมของพยาธจะถกกนและถกยอยออกโดยนำยอยในกระเพาะอาหาร

อยางไรกดอาจมพยาธตวออนบางตวไมเจรญเตบโตเปนพยาธตวแกในลำไสเลกแตจะถกขบออกมากบอจจาระ ในกรณเชนนสกรและสตวชนดอน สามารถตดโรคไดโดยการกนอจจาระทปนเปอนกบตวออนพยาธเหลาน

ไดมการศกษาหรอใหความสำคญกนคอนขางนอย และความรนแรงของโรค จะตางกน

โดยขนอยกบจำนวนพยาธทไดรบเขาไป ในสกรถาไดรบพยาธ ไมมากจะไมแสดงอาการผดปกตใหเหน แตในรายทไดรบพยาธจำนวนมากจะทำใหสกรปวยซงจะแสดงออกได 2 ลกษณะไดแก

วงจรชวตของโรคทรคโนซส

75โรคสตวเลก

ในสตวไมวาจะเปนสกรหรอสตวอนทเปนโรคนจะไมทำการรกษา เพราะกวาจะทราบวา

สตวปวยเปนโรคนกตอเมอสตวไดลมตายแลว อยางไรกดมรายงานวา ไทอาเบนดาโซลมประสทธภาพในการกำจดทงพยาธตวแกทอย ในลำไส และพยาธตวออนทอยในกลามเนอ

♦ เนองจากโรคทรคโนซสเปนโรคสตวทสามารถตดตอถงคนไดโดยการบรโภค

เนอสกรหรอเนอสตวชนดอนทมพยาธตวออนเขาไป ดวยวธการปรงอาหาร สกๆ ดบๆ เชน ลาบแหนม เปนตน ดงนนจะตองตมเนอสตวใหสกกอนบรโภค ใหเดอดนาน 30 นาท ตอเนอหนก1 กโลกรม จงจะฆาพยาธตวออนทอยในเนอได การแชเยนเนอสกรทอณหภม -35 องศาเซลเซยสเปนเวลา 24 ชวโมง จะฆาพยาธตวออนได

♦ มการจดการฟารมและสขาภบาลฟารมทด

ตวออนของพยาธ Trichinella spiralisทพบในกลามเน อ

♦ ลกษณะทอยในลำไส มอาการระคายเคองจากพยาธตวแกในลำไส ถามตวเตมวยจำนวนมาก กจะทำใหเกดลำไสอกเสบได

♦ ลกษณะทอยในกลามเนอ มไข ซม เบออาหาร ผอมแหง หายใจลำบาก ทองรวง บวมตามหนา เจบปวดตามกลามเนอ มปญหาเกยวกบการเคลอนไหวของขา โดยเฉพาะขาหลง จะแขงและมขนหยาบกรานหม ในรายทมพยาธตวออนในกลามเนอจำนวนมาก สกรอาจตายได เนองจากเกดอมพาตทกลามเนอทชวยในการหายใจ

เกบกลามเนอกระบงลม กลามเนอตา กลามเนอทอยระหวางกระดกซโครง กลามเนอแกม

และลน ใสในภาชนะทมดชด แชในกระตกนำแขง

76 โรคสตวเลก

โรคทรปปาโนโซมเปนโรคสำคญโรคหนงในสกร ซงทำใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจอยางมากตออตสาหกรรมการเลยงสกร พบระบาดครงแรกเมอป พ.ศ. 2527ในฟารมพอแมพนธแหงหนงทจงหวดนครปฐม หลงจากนนพบโรคนในหลายๆพนทโดยพบมการระบาดทวทกภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในจงหวดทมการเล ยงสกรอยางหนาแนน เชน ราชบร สพรรณบร ขอนแกน ลำปาง ชลบร ฉะเชงเทรา ปราจนบร เปนตนการระบาดของโรคนตองอาศยแมลงดดเลอดเปนพาหะ เชน เหลอบ แมลงวน ยง และมการระบาดมากในชวงทมแมลงชกชม เชน ปลายฤดฝน

เกดจากพยาธในเลอด Trypanosoma evansi เปนโปรโตซวทมขนาดใหญกวา

เมดเลอดแดงประมาณ 2 เทา

สกรทตดเชอนจะแสดงอาการปวยโดยมไขสงขนๆลงๆ เบออาหารพบผนแดง

ทผวหนงบรเวณทองรอบๆหวนม เตานม ซอกขาหนบ ใบห ในสกรพอพนธจะมผนแดงทลกอณฑะในแมสกรทตงทองอาจจะแทงลกได และเปนรนแรงมากกวาสกรขน เปนเพราะสกรตงทองเกดความเครยด มผลใหลดระดบภมคมโรคลดลง

เมอพบโรคนระบาดในฟารม ตองทำการรกษาสกรทนท ถงแมวาสกรบางตวยงไมแสดง

อาการปวยใหเหน และจะตองทำการรกษาไมแตเฉพาะสกรทตรวจพบเชอเทานนตองใหยารกษากบสกรทงคอกทพบสกรปวย ยาทใชไดผลตอการรกษาโรคนคอ diminazene acetarateเพยงครงเดยวเชอกหมดจากกระแสเลอดไดโดยมากแลวจะฉดใหสกรทงคอกทปวย พรอมกนเพอปองกนการตดเชอใหม ถงอยางไรกตามถาบรเวณรอบฟารม หรอพนทใกลฟารม

77โรคสตวเลก

มการเลยงสตว ซงสามารถพบโรคนได เชน โค กระบอ สนข แพะ มา กวาง ฯลฯ เชอ T. evansiอาจจะแพรระบาดจากสตวเหลานเขามาในฟารมทำใหสกรปวยเปนโรคนไดอก

♦ ควรเจาะเลอดสกรทสงสย ใสหลอดสำหรบเกบเลอด 2 หลอด หลอดหนง

เปนหลอดเปลา อกหลอดหนงมสารกนเลอดแขงตว♦ เลอดจากหลอดทมสารกนเลอดแขงตว จะนำมาปายบนกระจกสไลดใหเปนฟลมบาง

แลวยอมดวยส Giemsa หลงจากนนตองตรวจหาเชอทรปปาโนโซมภายใตกลองจลทรรศนหรออาจทำรวมกบการฉดเลอดเขาชองทองหน mice

♦ หลอดจากเลอดทไมมสารกนเลอดแขงตว นำมาแยกเอาซรมเพอตรวจหาแอนตบอดหรอแอนตเจนของเชอทรปปาโนโซม โดยวธทางซรมวทยาตอไป

ผนแดงทหนาทอง

78 โรคสตวเลก

แทงลก

ผนแดงทใบห

79โรคสตวเลก

⌫⌫

เปนกลมอาการสกรทไวตอความเครยด (stress susceptible pig) กอใหเกดอาการตนเตนสดขด (extreme excite) ตอสงกระตนตางๆ โรคนเปนโรคทางพนธกรรมสามารถถายทอดจากแมสลกได สกรทเปนโรคนมยนดอย (recessive gene) ทเรยกวา halothane พบวาสกรทมกลามเนอหนามกมยนดงกลาวมากกวาสกรทมกลามเนอเรยวเลก สกรพนธ Pietrian และ BelgiumLandrace มอบตการณของโรคนสงทสด สวนพนธ Duroc และ Large white มอบตการณของโรคนอยทสด

♦ กลามเนอและหางสน♦ หายใจขดสงเกตไดชดเจนอณหภมรางกายเพมอยางรวดเรว♦ ผวหนงแดงคลำ (cyanosis)♦ รางกายมสภาพเปนกรด (acidosis)♦ สลบ (collapse) ตายโดยกลามเนอแขงทอ (Rigor mortis) ภายใน 5 นาท

♦ ไมมรอยโรคเฉพาะ♦ พบอวยวะภายในมเลอดคง มนำในปอด♦ กลามเนอแขงทอ (Rigor mortis) ตอมาภายใน 15 – 30 นาท กลามเนอมสซด นม

เหลวเปนนำ

สกรทสงตรวจควรเปนสกรทปวยหรอเพงตายใหมและยงไมไดรบการรกษา สงทงตว

สงตรวจใหเรวทสด

80 โรคสตวเลก

สกรแสดงอาการตนตกใจ

กลามเนอมสซด นมเหลวเปนนำ

81โรคสตวเลก

ไมมยารกษาเฉพาะ♦ ฉดนำเพอลดอณหภมรางกายทสงขนของสกร♦ ถาสกรเรมมผวหนงแดงคลำ และกลามเนอเรมแขงใหฉดยาระงบประสาท

hydrocortisone และ bicarbonic เขาเสน♦ ฉด dantrolene sodium เขาเสนขนาด 5 mg/kg ในการปองกนและรกษา ใหยาระงบ

ประสาทลวงหนาในสกรกลมเสยงจะชวยลดการตายอนเกดจากโรคนได

♦ มการจดการฟารมและสขาภบาลทด♦ ควบคมไมใหสกรมความเครยด♦ กำจดสกรทมยนของโรคนออกจากฝง

82 โรคสตวเลก

83โรคสตวเลก

เปนวคซนไวรสเชอเปน ชนดผานกระตาย สเตรนไชนา ซงเปนเชอชนดออนไมเปนอนตรายตอสขภาพสตวทไดรบวคซนน แตสามารถใหความคมโรคอหวาตสกรไดดเปนวคซนทำแหง บรรจในขวดภายใตสญญากาศ

♦ ใชฉดปองกนโรคอหวาตสกร

♦ วคซน 1 โดส ประกอบดวย

เชอไวรสอหวาตสกร สเตรนไชนาทเพาะจากมามและตอมนำเหลองของกระต ายม ปร มาณไวร สไมนอยกวา 102.5 PPD50

⌫♦ เตรยมกระบอกฉดยาและเขม โดยการตมในนำเดอด 15 นาท ทงไวใหเยน

กอนใช♦ ละลายวคซนดวยนำยาละลาย เขยาใหละลาย♦ การใชวคซนในสกร

ลกสกรฉดครงแรกเมออาย 1 1/2 เดอนฉดครงท 2 เมออาย 3 เดอน ซงการฉดครงน จะเปนการเสรมสำหรบลกสกรบางตว

ทฉดครงแรกไมไดผล เนองจากมระดบภมคมจากแมสง ยกเวนในกรณเปนลกสกรเกดจากแมทไมเคยฉดวคซนอหวาตสกรมากอน ฉดเมออาย 1 วนเพยงครงเดยว

⌫

84 โรคสตวเลก

สกรพนธใชตามโปรแกรมลกสกรและฉดซำปละครง

⌫♦ ตวละ 1 มล. ในสกรทกอาย เขากลามหรอใตผวหนง

♦ สกรจะมความคมโรคหลงจากฉดวคซน 5 วน และมความคมโรคอยไดนาน

อยางนอย 1 ป♦ แมสกรทมความคมโรค สามารถถายทอดความคมใหลกเมอลกกนนมนำเหลอง

หลงคลอด ความคมทลกไดรบนจะคงอย 5-8 สปดาห

♦ เกบในตเยนอณหภม 4 – 6 องศาเซลเซยส

♦ ขวดละ 10 โดส พรอมนำยาละลาย 10 มล.

♦ หามวคซนถกแสงแดด♦ หามใชสารเคมฆาเชอทกระบอกฉดยาและเขม♦ วคซนทละลายแลว ตองแชเยนตลอดเวลา และใชใหหมดภายใน 2 ชม.♦ หลงจากฉดวคซนแลวนำเขมและการบอกฉดยาไปตมฆาเชอสวนขวดบรรจวคซน

ใหเปดจกออกกอน แลวเผาหรอตมฆาเชอ กอนนำไปทง♦ หามฉดวคซนอหวาตสกรในแมสกรตงทอง♦ กรณทจะฉดวคซนกอนระยะเวลาทกำหนดไว จะตองคำนงถงระดบภมคมกน

ทลกรบจากนมนำเหลอง ซงจะมผลรบกวนตอการสรางภมคมกนของวคซน การใชวคซนตามคำแนะนำอยางเครงครดและการจดการฟารมทดจะทำใหวคซนมประสทธภาพสมบรณ

85โรคสตวเลก

⌫

เปนวคซนเชอตายชนดนำมน ผลตจากเชอไวรสโรคปากและเทาเปอย ซงเตรยมจากเซลลเพาะเลยง ทำใหเขมขน บรสทธ และทำใหหมดฤทธ ดวยสาร Binary Ethylene Imine (BEI)

♦ ใชฉดปองกนโรคปากและเทาเปอยสำหรบสกร

♦ เปนวคซนไทป โอ เอ และเอเซยวนสเตรน

ทองถน มการผลตแบบชนด ไทป เดยว (Monovalent)ชนดรวม 2 ไทป (Bivalent) และชนดรวม 3 ไทป(Trivalent)

⌫♦ สกรขนฉดตงแตอาย 8 สปดาห♦ สกรพอแมพนธฉดปละ 2-3 ครง ควรฉดกอนการผสมพนธ*ขอเสนอแนะและแนวทางแกไขในภาวะโรคระบาดควรปรบโปรแกรมการใชวคซนกบสกรใหเหมาะสมกบสภาวะเหตการณในขณะนน

เชน ในกรณทจำเปนตองฉดวคซนใหลกสกรอายตำกวา 8 สปดาห ซงระยะนพบวามภมคมกนจากแมลดลง แมมภมคมกนบางแตกไมเพยงพอตอการปองกนโรค จงตองฉดซำ 2 สปดาหหลงการฉดครงแรก ถาเลยงสกรเกน 4 เดอน ควรฉดซำในระยะ 2-3 เดอน หลงจากฉดครงท 2

⌫♦ ตวละ 2 มล. เขากลามเนอสตวจะมความคมโรค หลงจากฉดวคซน 3-4 สปดาห และ

มความคมโรคอยไดนาน 6 เดอน

86 โรคสตวเลก

♦ เกบในตเยนอณหภม 4-6 องศาเซลเซยส หามเกบในชองแชแขง

♦ ขวดละ 150 มล. (75 โดส)

♦ หามใชวคซนทมการแยกชนของนำวคซนทกนขวด♦ ควรระวงเรองความสะอาดของอปกรณและตำแหนงทฉด♦ ในกรณทสตวแสดงอาการแพวคซน แกไขโดยฉดแอดรนาลน 1:1000 เขากลามเนอ

0.5-1 มล. ตอนำหนก 50 กก. (0.5-1 มก. ตอนำหนก 50 กก.) หรออาจฉดควบกบแอนตฮสตามน 0.5-1 มก. ตอนำหนก 1 กก.

♦ ในกรณเกดภาวะโรคปากและเทาเปอยระบาด ควรรบแจงเจาหนาทกรมปศสตวทนท

87โรคสตวเลก

นำยาฆาเชอโรคใชในฟารม

นำยาฆาเชอโรคไบโอซด*-30 ใชไดทกสภาวะการเลยงสตว ออกฤทธฆาเชอโรคไดอยางกวางขวาง ฆาเชอแบคทเรย และเชอรา รวมทงเชอไวรส

⌫ ♦ เพอทำลายเชอโรคนวคาสเซล กาฬโรค♦ ฆาเชอไวรสโรคปากและเทาเปอย♦ ทำความสะอาดและฆาเช อโรคท ม อ เต านมกอนรดนม การผาตดนอก

สถานท ชำระแผล♦ ทำความสะอาดและฆาเช อโรค อาคาร สงตดต ง เคร องมอ พาหนะ และ

อปกรณทใชในกจกรรมโรงนม รางนำ กรง โรงรดนม โรงฆาสตว

1 1 : 110 45 ซซ/นำ 5 ลตร 2 1 : 250 20 ซซ/นำ 5 ลตร 3 1 : 300 16.5 ซซ/นำ 5 ลตร 4 1 : 600 12.5 ซซ/นำ 5 ลตร

1 ลตร 20 ลตร ถง 200 ลตร

88 โรคสตวเลก

⌫

ใชทำความสะอาดและขจดกล นในโรงเรอนปศสตว และอปกรณใหอาหารสตวทกชนด

ของ BIO2 xydant :

Sodium Chlorite 1.8%Ammonium Lauryl Sulfate 12.2%Stabilizers 6.9%Other Inert Ingredients 79.1%Total 100%

BIO2 xydant เปนยาทมคณสมบตในการลางทำความสะอาด ฆาเชอโรค

และดบกลนตามโรงเรอน คอกสตว เลาเปด เลาไก BIO2 xydant มฤทธในการฆาเชอ

แบคทเรย เชอราไวรสทปะปนอยตามโรงเรอนและคอกสตว รวมทงอปกรณ เลยงสตวชนดตางๆ ดวยสวนประกอบสำคญในผลตภณฑน คอ สารพวก Oxyhalogen compounds (OHC)ซงมประสทธภาพในการขจดสงสกปรก และดบกลนไดด แมวาจะมอนทรยสาร (เศษอาหาร)หรอคารโบไฮเดรตรวมอยดวย กตาม BIO

2 xydant ผลตภณฑนไมมสวนผสมของฟนอล

และสารประกอบแอมโมเนย จงไมเปนอนตรายตอพช และไมทำลายสงแวดลอม

⌫ ♦♦♦♦♦ การทำความสะอาดสามารถทำไดหลายรปแบบ เชน การสเปรย (spraying)

การลางแบบอดฉด (power-washing) ทำใหเกดโฟม (foaming) หรอการพนหมอกควน(fogging)

♦ ปลอยใหนำยาครอบคลมพนผวใหทว♦ หามลางนำยาออก ควรใหนำยาแหงตดกบพนผวเอง

89โรคสตวเลก

⌫ ♦ สำหรบการสเปรย การอดฉด และการทำใหเกดโฟม ใชผสมกบนำในอตราสวน 1:64

(นำยา BiO2 xydant 1 ลตรตอนำ 64 ลตร) หรอ นำยา BiO

2 xydant 60 ซซ. ตอนำ 1 แกลลอน (3.8

ลตร)♦ สำหรบการฉดพนใหเกดหมอกควน ใชสวนผสมนำยา BiO

2 xydant 180 ซซ

ตอนำ 1 แกลลอน

1.0 แกลลอน (3.8 ลตร) 4.2 กก.50.0 แกลลอน (190 ลตร) 07.9 กก.

®

m-Cresol 5% w/wHigh Boiling Tar Acid 40% w/wDodecyl Benzene Sulfonic Acid 24% w/w

มประสทธภาพทำลายเชอไวรส แบคทเรย มยโคลาสมา โปรโตซว และเชอราทเปนสาเหตของการเกดโรค ใชไดกบทกสภาพนำ มความเขมขนสง สะดวกปลอดภยในการใชราคาถก

⌫ ⌫

ฆาเชอทวไปสำหรบอปกรณและโรงเรอน ฟารม ฟลอด-เอส 1 ลตร : นำ 400 ลตร

ฆาเชอในพนทสกปรก มการตดเชอสง ฟารม ฟลอด-เอส หรอมโรคระบาด 1 ลตร : นำ 100 ลตร

90 โรคสตวเลก

⌫⌫ โรคโพรงจมกอบเสบ ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 400 ลตร โรคบดในมกเลอด ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 400 ลตร โรคตดเชอซาลโมเนลลา ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 200 ลตร โรคปอดบวมตดตอ ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 115 ลตร โรคแทงตดตอ ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 115 ลตร โรคกาล ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 115 ลตร

⌫

ฆาเชอในบอจมเทา หรอทางผานฟารม ฟลอด-เอสสำหรบรถยนตกอนเขาฟารม 1 ลตร : นำ 100 – 400 ลตรโรค ท.จ.อ. ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 1,000 ลตรโรคปากและเทาเปอย ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 700 ลตรโรคพษสนขบาเทยม ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 200 ลตรโรคพษสนขบา ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 160 ลตรโรคอหวาตสกร ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 160 ลตรโรคอหวาตสกรอาฟรกน ฟารม ฟลอด-เอส

1 ลตร : นำ 160 ลตร

91โรคสตวเลก

Aspergillus fumigatus ฟารม ฟลอด-เอส 1 ลตร : นำ 4,000 ลตร Aspergillus niger ฟารม ฟลอด-เอส 1 ลตร : นำ 2,000 ลตร

1 ลตร, 20 ลตร และ 200 ลตร

®ยาฆาเชอ

Glutaraldehyde 15.0% w/vCoco Benzyl Dimethyl Ammonium Chloride 10.0% w/v

เปนยาฆาเชอทมประสทธภาพ ออกฤทธฆาไดทงไวรส แบคทเรย มยโคพลาสมา เชอราทงมและไมมสปอร, ยสต ไดภายใน 5 นาท ภายหลงฉดพนยา

⌫ ผสมออมนไซด 1 สวน ตอนำ 400 สวน

1 ลตร, 5 ลตร, 25 ลตร, 200 ลตร

92 โรคสตวเลก

ยาฆาเชอ สำหรบทำความสะอาดโรงเรอน อปกรณ และจมเทา

ฟอรมาลดไฮด 26%กลตาราลดไฮด 10%ควอเทอรนารแอมโมเนยม คอมพาวด 7.5%

เปนยาฆาเชอทมประสทธภาพสงออกฤทธวงกวางในการฆาเชอแบคทเรย ไวรสและเชอราไดหลายชนด เชน Salmonella sp., Listeria sp., Compylobacter sp., Aspergillus sp.,ไวรสทกอใหเกดโรคกมโบโร ฯลฯ

⌫ ใชสำหรบฆาเช อ ทำความสะอาดพ นคอกอปกรณเคร องใชในฟารม ฉดพนโรงเรอน ผสมในบอ จมเทา ทางผานของพาหนะ

5 และ 25 ลตร

ใน 1 ลตร ประกอบดวย

กลตารอลดไฮต 12.8%สารชะลาง (NON-IONIC SURFACTANT)และสอสำคญอนๆ เตมจนครบ 1 ลตร

ยคารซาน เปนนำยาฆาเชอโรคชนดเขมขน ทมสวนประกอบของ กลตารอลดไฮดมประสทธภาพสงในการฆาเชอโรคชนดตางๆ ไดด นอกจากนในยคารซานยงประกอบไปดวยสารชะลางชนดไมมประจ (NON-IONIC SURFACTANT) และสอสำคญอนๆ เพอเพมประสทธภาพของ ยคารซาน ใหออกฤทธ ฆาเชอไดทกซอกทกมมอยางรวดเรวและมฤทธตอเนอง

93โรคสตวเลก

ยาวนาน ยคารซานใชสำหรบฆาเชอโรคชนดตางๆ เชน แบคทเรยชนดแกรมบวก และแกรมลบเชอไวรส, เชอรา และโปรโตซว ทเปนสาเหตสำคญทำใหเกด โรคตางๆ ไดอยางรวดเรว เชน

สตวปก :โรคกมโบโร, นวคาสเซล, ซอารด, รโอไวรส, มาเรกซ, อหวาตเปดไก, ดกเพลก,โรคหลอดลมอบเสบตดตอ, โรคบด, โรคหวด และหวดหนาบวม, อ.โคไล, ซาลโมเนลลาและโรคตดเชออนๆ เปนตน

สกร : โรคปากและเทาเปอย, อหวาต สกร, พษสนขบาเทยม, พารโวไวรส, ท.จ.อ.,บดมกเลอด, พไอเอ, พอาร อารเอส, อ.โคไล, ซาลโมเนลลา และโรคตดเชออนๆ เปนตน

วว ควาย แพะ แกะ : โรคปากและเทาเปอย, กบเนา, คอบวม, วณโรค, บลเซลโลซสและโรคตดเชออนๆ เปนตน

⌫ เจอจางยคารซานดวยนำสะอาดในขนาดทแนะนำ ใชสำหรบฉด พน ลาง หรอจมสงของทตองการฆาเชอโรค เชน โรงเรอนเลยงสตว, ยานพาหนะทเขาออกฟารม, บอนำยาฆาเชอโรคหนาฟารม และอปกรณ เครองมอเครองใชตางๆ เปนตน กรณฆาเชอทวๆ ไป ใชยคารซาน 4128ขนาด 1 ลตร ตอนำ 256 ลตร กรณเกดโรคระบาดหรอในภาวะทเสยงตอโรคสงใชยคารซาน 4128ขนาด 1 ลตรตอนำ 128 ลตร

ขวด 1 ลตร, 2 ลตร และถง 5 แกลลอน

ใน 1 ลตร ประกอบดวย

กลตารอลดไฮต 20%สารชะลาง (NON-IONIC SURFACTANT)และสอสำคญอนๆ เตมจนครบ 1 ลตร

ยคารซานเปนนำยาฆาเชอโรคชนดเขมขนทมสวนประกอบของกลตารอลดไฮดมประสทธภาพสงในการฆาเชอโรคชนดตางๆ ไดด นอกจากนในยคารซานยงประกอบไปดวยสารชะลางชนดไมมประจ (NON-IONIC SURFACTANT) และสอสำคญอนๆ เพอเพมประสทธภาพของยคารซานใหออกฤทธฆาเชอไดทกซอกทกมมอยางรวดเรว และมฤทธตอเนอง

94 โรคสตวเลก

ยาวนาน ยคารซาน ใชสำหรบฆาเชอโรคชนดตางๆ เชนแบคทเรยชนดแกรมบวกและแกรมลบเชอไวรส, เชอรา และโปรโตซว ทเปนสาเหตสำคญทำใหเกดโรคตางๆไดอยางรวดเรว เชน

สตวปก : โรคกมโบโร, นวคาสเซล, ซอารด, รโอไวรส, มาเรกซ, อหวาตเปดไก, ดกเพลก,โรคหลอดลมอบเสกตดตอ,โรคบด,โรคหวด และหวดหนาบวม, อ.โคไล, ซาลโมเนลลาและโรคตดเชออนๆ เปนตน

สกร : โรคปากและเทาเปอย, อหวาตสกร, พษสนขบาเทยม, พารโวไวรส, ท.จ.อ.,บดมกเลอด, พไอเอ, พอารอารเอส, อ.โคไล, ซาลโมเนลลา และโรคตดเชออน ๆเปนตน

วว ควาย แพะ แกะ :โรคปากและเทาเปอย, กบเนา, คอบวม, วณโรค, บลเซลโลซสและโรคตดเชออนๆ เปนตน

⌫ เจอจางยคารซานดวยนำสะอาดในขนาดทแนะนำ ใชสำหรบฉด พน ลาง หรอจมสงของทตองการฆาเชอโรค เชน โรงเรอนเลยงสตว, ยานพาหนะ ทเขาออก ฟารม, บอนำยาฆาเชอโรคหนาฟารม และอปกรณ เครองมอเครองใชตางๆ เปนตน กรณฆาเชอทว ๆไป ใชยคารซาน 420 ขนาด1 ลตร ตอนำ 400 ลตร กรณเกดโรคระบาด หรอในภาวะทเสยงตอโรคสงใชยคารซาน 420 ขนาด1 ลตรตอนำ 200 ลตร

ขวด 1 ลตร และถง 5 แกลลอน

⌫

lodine 3.9% w/wAlcohol ethylene oxide Condensate 9.8% w/wNonylphenol ethoxylate 9.8% w/w

เปนผลตภณฑใชเพอฆาเชอโรค และทำความสะอาดในโรงเรอนสตว อปกรณและเครองใชตางๆ ในการเลยงสตว เชน รางนำ รางอาหาร เครองรดนม และเครองมอผาตด เปนตนออกฤทธไดกวางและมคณสมบตเปนสารชำระลาง

95โรคสตวเลก

⌫ ♦ กอนนำสตวเขาคอกหรอโรงเรอน ใชไวรดนฉดพนหรอลางเพอทำความสะอาด

และฆาเชอโรคพนคอก และ อปกรณตางๆ ในฟารม♦ ใชฆาเช อเคร องมอสำหรบผาตด ตอนทำคลอด เคร องรดนม ถงบรรจนม

และอนๆ♦ ใชฉดพนเพอฆาเชอวสด หรออปกรณ ตางๆ กอนจะนำเขาฟารมเพอปองกน

การนำเชอเขามาแพรระบาดในฟารม

ฆาเชอทวไปในโรงเรอน ฆาเชอในถงเกบนำ ไวรดน และทอนำ ฆาเชอในอปกรณรดนมถงบรรจนม 1 ลตรตอนำ 400 ลตร

ใชทำความสะอาดเครองมอ ยานพาหนะ ถงอาหาร ไวรดน และรางนำ 1 ลตรตอนำ 600 ลตร

ผสมในอางนำเพอฆาเชอทรองเทา (food dip) ไวรดน กอนเขาฟารม 1 ลตรตอนำ 400 ลตร

1, 2 และ 200 ลตร

96 โรคสตวเลก

97โรคสตวเลก

มาตรฐานฟารมเลยงสกรน กำหนดขนเปนมาตรฐานเพอใหฟารมทตองการขนทะเบยน

เปนฟารมทไดมาตรฐานเปนทยอมรบ ไดยดถอปฏบตเพอใหไดการรบรองจากกรมปศสตวซงมาตรฐานนเปนเกณฑมาตรฐาน

มาตรฐานฟารมเลยงสกรนกำหนดวธปฏบตดานการจดการฟารม การจดการสขภาพสตว

และการจดการดานสงแวดลอม เพอใหไดสกรทถกสขลกษณะและเหมาะสมตอผบรโภค

ฟารมสกร หมายถง ฟารมทผลตสกรขนเพอการคา ฟารมพอ-แมพนธ เพอผลตลกสกร

และฟารมเลยงสกร

ทำเลทตงของฟารม

♦ อยในบรเวณทมการคมนาคมสะดวก♦ สามารถปองกนและควบคมการแพรระบาดของโรคจากภายนอก

เขาสฟารม♦ อยหางจากแหลงชมชน โรงฆาสตว ตลาดนดคาสตว♦ อยในทำเลทมแหลงนำสะอาดตามมาตรฐานคณภาพนำใชเพยงพอตอการ

บรโภคตลอดป♦ เปนบรเวณทไมมนำทวมขง♦ เปนบรเวณทโปรง อากาศสามารถถายเทไดดและมตนไมรมเงาภายใน

ฟารม

⌫

98 โรคสตวเลก

ลกษณะของฟารม♦ เนอทของฟารม

ตองมเนอทเหมาะสมกบขนาดของฟารม โรงเรอน♦ การจดแบงเนอท

ตองมเนอทกวางเพยงพอสำหรบการจดแบงการกอสรางอาคารโรงเรอนอยางเปนระเบยบสอดคลองกบการปฏบตงานและไม หนาแนนจนไมสามารถจดการดานการผลตสตว การควบคมโรคสตวสขอนามยของผปฏบตงานและการรกษาสงแวดลอมไดตามหลกวชาการ ฟารมจะตองมการจดแบงพนทฟารมเปนสดสวนโดยมผงแสดงการจดวางทแนนอน♦ ถนนภายในฟารม

ถนนภายในฟารมตองใชวสดคงทน มสภาพและความกวางเหมาะสมสะดวกในการขนสงลำเลยงอปกรณ อาหารสตว รวมทงผลผลตเขา-ออกจากภายนอกและภายในฟารม♦ บานพกอาศยและอาคารสำนกงาน

อยในบรเวณอาศยโดยเฉพาะไมมการเขาอยอาศยในบรเวณโรงเรอนเล ยงส ตว บานพกต องอย ในสภาพแขงแรง สะอาด เปนระเบยบไมสกปรก รงรง มปรมาณเพยงพอกบจำนวนเจาหนาท ตองแยกหางจากบรเวณเล ยงสตวพอสมควร สะอาด รมรน มรวกนแบงแยกจากบรเวณเลยงสตวตามทกำหนดอยางชดเจน♦ ไมควรใหสตวเลยงทอาจเปนพาหะนำโรคเขาไปในบรเวณเลยงสกร

ลกษณะโรงเรอนโรงเรอนควรมขนาดท เหมาะสมกบจำนวนสตว ถกสขอนามยสตว

อยสขสบาย

การจดการโรงเรอน

♦ โรงเรอน และทใหอาหาร ตองสะอาดและแหง♦ โรงเรอนตองสะดวกในการปฏบตงาน

99โรคสตวเลก

♦ ตองดแลซอมแซมโรงเรอนใหมความปลอดภยตอสกรและผปฏบตงาน♦ มการจดการโรงเรอนเตรยมความพรอมกอนนำสตวเขา♦ มการทำความสะอาดโรงเรอนและอปกรณดวยนำยาฆาเชอโรงตามความ

เหมาะสมการจดการดานบคลากร

♦ ตองมจำนวนแรงงานอยางเพยงพอและเหมาะสมกบจำนวนสตวเลยงมการจดแบงหนาท และความรบผดชอบของบคลากรในแตละตำแหนงอยางชดเจน บคลากรภายในฟารมควรไดรบการตรวจสขภาพเปนประจำทกป

♦ ใหมสตวแพทยควบคมกำกบดแลดานสขภาพสตวภายในฟารมโดยสตวแพทยตองมใบอนญาตประกอบการบำบดโรคสตวชนหนง และไดรบใบอนญาตควบคมฟารมจากกรมปศสตวคมอการจดการฟารม

ผ ประกอบการฟารมตองมค มอการจดการฟารม แสดงใหเหนระบบการเลยงการจดการฟารม ระบบบนทกขอมลการปองกนและควบคมโรคสตว การดแลสขภาพสตวและสขอนามยในฟารมระบบบนทกขอมล

ฟารมจะตองมระบบการบนทกขอมล ซงประกอบดวย♦ ขอมลการบรหารฟารม ไดแก บคลากร แรงงาน♦ ขอมลการจดการดานการผลตไดแก ขอมลสตวขอมลสขภาพสตว ขอมลการผลต

และขอมลผลผลตการจดการดานอาหารสตว

♦ คณภาพอาหารสตว- แหลงทมาของอาหารสตว ก. ในกรณซออาหารตองซอจากผขายทไดรบอนญาต ตาม พ.ร.บ.

ควบคมคณภาพอาหารสตว พ.ศ. 2525ข . ในกรณผสมอาหารส ตว เองต องม ค ณภาพอาหารส ตว

เปนไปตามกำหนดตามกฎหมายตาม พ.ร.บ. ควบคมคณภาพอาหารสตว พ.ศ. 2525

100 โรคสตวเลก

- ภาชนะบรรจและการขนสงภาชนะบรรจอาหารสตวควรสะอาด ไมเคยใชบรรจวตถมพษ

ปย หรอวตถอนใดทอาจเปนอนตรายตอสตว สะอาด แหง กนความชนไดไมมสารทจะปนเปอนกบอาหารสตว ถาถกเคลอบดวยสารอน สารดงกลาวตองไมเปนอนตรายตอสตว- การตรวจสอบคณภาพอาหารสตว

ควรมการตรวจสอบอาหารสตวอยางง าย นอกจากนตองสมตวอยางอาหารสตวสงหองปฏบตการทเชอถอไดเพอวเคราะหคณภาพและสารตกคางเปนประจำ และเหบบนทกผลการตรวจวเคราะหไวใหตรวจสอบได

♦ การเกบรกษาอาหารสตวควรมสถานทเกบอาหารสตวแยกตางหาก กรณมวตถดบเปนวตามน

ตองเกบในหองปรบอากาศ หองเกบอาหารสตวตองสามารถรกษาสภาพของอาหารส ตวไมใหเปลยนแปลงสะอาด แหง ปลอดจากแมลงและสตวตางๆควรมแผงไมรองดานลางของภาชนะบรรจอาหารสตว

♦ ฟารมจะตองมระบบเฝาระวง ควบคม และปองกนโรคไดอยางมประสทธภาพ ทงน

รวมถงการมโปรแกรมทำลายเชอโรคกอนเขาและออกจากฟารม การปองกนการสะสมของเชอโรคในฟารม การควบคมโรคใหสงบโดยเรวและไมใหแพรระบาดจากฟารม

♦ การบำบดโรค- การบำบดโรคสตว ตองปฏบตตาม พ.ร.บ. ควบคมการประกอบการบำบด

โรคสตว พ.ศ. 2505- การใชยาสำหรบสตวตองปฏบตตามขอกำหนดการใชยาสำหรบสตว

(มอก. 7001-2540)

♦ ประเภทของเสย

ของเสยทเกดจากฟารมปศสตว จะประกอบดวย

101โรคสตวเลก

- ขยะมลฝอย- ซากสกร- มลสกร- นำเสย

♦ การกำจดหรอบำบดของเสยฟารมจะตองจดใหมระบบกำจดหรอบำบดของเสยทเหมาะสมเพอไมใหเกด

ผลกระทบตอผอยอาศยขางเคยง หรอสงแวดลอมประกอบดวย- ขยะมลฝอย ทำการเกบรวบรวมขยะมลฝอยในถงขยะทมฝาปดมดชด

และนำไปกำจดทงในบรเวณททงของเทศบาล สขาภบาล หรอองคการบรหารราชการสวนทองถน

- ซากสกร ฟารมจะตองมการจดการกบซากสกรใหถ กสขลกษณะอนามย

- มลสกรนำไปทำปยหรอหมกปยโดยไมทงหรอกองเกบในลกษณะทจะทำใหเกดกลน หรอกอความรำคาญ ตอผอยอาศยขางเคยง

- นำเสย ฟารมจะตองมระบบเกบกก หรอบำบดนำเสยใหเหมาะสมทงนนำทงจะตองมคณภาพนำทเปนไปตามมาตรฐานคณภาพนำทงทกำหนด

102 โรคสตวเลก

103โรคสตวเลก